UNIVERZITA PALACKÉHO V OLOMOUCI FILOZOFICKÁ

UNIVERZITA PALACKÉHO V OLOMOUCI FILOZOFICKÁ

UNIVERZITA PALACKÉHO V OLOMOUCI
FILOZOFICKÁ FAKULTA
Katedra slavistiky
Sekce polské filologie
studijní rok 2010/2011
BAZA TERMINÓW I TEMATYCZNE KARTY PRACY DLA INNOWACJI NAUKI
PRZEKŁADU I TŁUMACZEŃ (Specjalizacja: Lotnictwo)
TERMINOLOGICAL DATABASE AND THEMATIC WORKSHEETS FOR
TEACHING INNOVATION, TRANSLATION AND INTERPRETATION (Major:
Aviation)
Bakalářská diplomová práce
Autor práce: Joachim Heczko, obor polńtina se zaměřením na hospodářsko-právní a
turistickou oblast
Vedoucí práce: Mgr. Monika Krzempek
Olomouc 2011
Prohlańuji, ņe jsem tuto diplomovou práci vypracoval samostatně a uvedl v ní veńkerou
literaturu a ostatní informaĉní zdroje, které jsem pouņil.
V Olomouci dne 2. 5. 2011
podpis
2
Děkuji Mgr. Monice Krzempek za cenné připomínky a rady k mé diplomové práci a za
metodologické vedení během konzultací této práce. Rovněņ děkuji Mgr. Marie Grigové za
pomoc při volbě tématu této práce, a také PhDr. Anně Pomykaczové za jazykovou korekturu
textu.
Podpis
3
Spis treści
1. Wstęp ...................................................................................................................................... 5
2. Zbiór materiału ....................................................................................................................... 6
3. Nauka języka i ćwiczenia ....................................................................................................... 7
4. Słowniki i encyklopedie ....................................................................................................... 10
5. Terminologia ........................................................................................................................ 12
6. Profesjonalizmy .................................................................................................................... 13
7. Slang lotniczy ....................................................................................................................... 16
7.1 Neologizmy w slangu lotniczym .................................................................................... 17
7.2 Gry językowe w slangu lotniczym ................................................................................. 19
7.3 Neosemantyzmy w slangu lotniczym ............................................................................. 20
7.4 Zapożyczenia w slangu lotniczym .................................................................................. 22
7.5 Czynności pracowników w slangu lotniczym ................................................................ 24
7.6 Wyrazy nacechowane w slangu lotniczym ..................................................................... 25
8. Karty pracy ........................................................................................................................... 26
9. Klucz do ćwiczeń ................................................................................................................. 45
10. Zakończenie ....................................................................................................................... 49
11. Dodatki ............................................................................................................................... 50
12. Abstract, Streszczenie ........................................................................................................ 51
13. Anotace............................................................................................................................... 52
14. Bibliografia......................................................................................................................... 53
4
1. Wstęp
Praca po tytułem Baza terminów i tematyczne karty pracy dla innowacji nauki
przekładu i tłumaczeń (Specjalizacja: Lotnictwo) jest próbą zestawienia ćwiczeń językowych,
opartych o znajomość języka fachowego, chodzi o językowy obraz lotnictwa. Tematyka
lotnictwa interesowała mnie już od dziecka, więc postanowiłem wybrać ten właśnie temat.
W trakcie zbierania materiału, doszedłem do wniosku, że mogą pojawić się problemy.
Zagadnienie językowe jest tak specyficzne, że z trudem doszukiwałem się źródeł. Na
początku krótko opiszę, jak zbierałem materiały potrzebne do pracy, później poruszę
zagadnienie nauki języka dla obcokrajowców i ogólnie motywowanie studentów.
W następnym rozdziale zajmę się słownikami i encyklopediami, z których korzystałem.
Następną część stanowi analiza poszczególnych słów i zagadnień językowych slangu
lotniczego, którym posługują się pracownicy PLL LOT i obsługa naziemna w Okęciu. Karty
pracy, które służą do nauczania przekładu i tłumaczeń znajdują się w kolejnym rozdziale. Na
końcu są poprawne odpowiedzi do samokontroli. W dodatku znajduje się słownik tematyki
lotniczej.
5
2. Zbiór materiału
Podczas zbierania materiału, odwiedziłem parę bibliotek w Czeskim Cieszynie oraz
szukałem pomocy za granicą w bibliotekach cieszyńskich. Niestety nie udało mi się znaleźć
żadnej encyklopedii poświęconej danej problematyce. Pojechałem więc na lotnisko do
Ostrawy. Tam otrzymałem parę ulotek informacyjnych w języku czeskim. Ulotki te dotyczyły
tylko informacji o odlotach, lotnisku i samym podróżowaniu. Poszczęściło mi się aż dnia
18. września, gdyż odbywały się na lotnisku Mosznow Dni NATO (Dny NATO). Chodzi
o największy pokaz techniki wojskowej, lotniczej oraz dni bezpieczeństwa dla Europy
Środkowej. W roku 2010 paradę obejrzało ponad 185 000 ludzi. Zainspirowany tematyką
mogłem poszerzyć dotychczasowe wiadości oraz udało mi się uzbierać mnóstwo ciekawych
materiałów (parę wojskowych ulotek, materiały o różnych samolotach wojskowych,
cywilnych, CD płytę opisującą działania NATO, mapki interakcyjne i różne inne). Podczas
przeszukiwania Internetu znalazłem Czesko-polski słownik tematyczny. Na podstawie
internetowego słownika mogłem ułożyć słownik do ćwiczeń językowych. Rzeczowniki takie
jak: samolot, lotnisko, stewardessa, hala odlotów, lub lądowanie oznaczyłem za wyrazy
podstawowe, znane użytkownikom z języku codziennym. I dalej starałem się wybrać
pięćdziesiąt słów, które będą tworzyć w przedstawionym słowniku podstawę jak językową,
jak i tematyczną. Zwracałem również uwagę na to, żeby zainteresować studentów i wciągnąć
ich do problematyki lotnictwa.
6
3. Nauka języka i ćwiczenia
Zdaniem K. Pösingerové, współczesnego człowieka charakteryzuje chęć i wola
uczenia się obcego języka. Zaznacza ona, że pięknie się żyje takiemu człowiekowi, który
rozumie ludziom na ulicy jak i w mieście, znajdującym się daleko za granicami ojczyzny.
Nie tylko że im rozumie, lecz może z nimi komunikować ich językiem o codziennych
problemach i radościach.1 (Pösingerová 1992: 11)
Ćwiczenia usegregowałem w kolejności: na początku przedstawiam słownictwo,
z którym student będzie w trakcie zajęć pracować. Dołączyłem obrazek samolotu, którym
posługuje się NASA w trakcie superwizji własnych pilotów. Na obrazku jest przedstawiony
Boeing 737, chodzi o najpopularniejszy samolot pasażerski. Studenci będą korzystać
w ćwiczeniach z jego nazw części, struktury i funkcji.
Za tekst źródłowy służyła mi Wikipedia, gdzie pod hasłem lotnictwo znalazłem, moim
zdaniem ciekawy artykuł dotyczący danej problematyki. Chciałem wybrać taki tekst, który by
charakteryzował ogólnie lotnictwo jako dziedzinę techniki oraz krótko omówił historię i co
ważne przybliżył strukturę i podział lotnictwa.
Dalej w kartach pracy znajdują się ćwiczenia z konkretnym tekstem, w którym student
ma za zadanie znaleźć podstawowe informacje, podkreślić ważne słowa i wypisać je.
Pojawiają się też ćwiczenia do tłumaczenia urywków tekstu.
Do każdego ćwiczenia
wstawiłem krótkie pytania sprawdzające, w jaki sposób student zapamiętał omawiany temat,
na przykład: Kto według legendy pierwszy wzbił się w powietrze?
Chciałem, żeby student oswoił sobie pracę ze słownikiem i nauczył się go używać.
Więc przygotowałem ćwiczenia, w których student ma za zadanie wyszukać definicje
podanych słów. Pojawiają się również ćwiczenia na bardziej zaawansowanym poziomie, na
przykład: student ma za zadanie połączyć czasownik z najbardziej logicznym dopełnieniem,
lub okolicznikiem.
Starałem się urozmaicić przebieg zajęć. Konkretny pomysł nasunęła mi publikacja
Anny Seretny pod tytułem Słuchanie dla przyjemności. Zaznacza ona, że chodzi głównie
1
Tłumaczenia prac i publikacji z języka czeskiego na polski autorstwa Joachima Heczko, autora niniejszej
pracy.
7
o słuchanie bez konieczności robienia ćwiczeń. Nie są wtedy oczekiwane żadne reakcje od
studentów, poza okazyjnym (u)śmiechem, zaskoczeniem, lub inną mimiką twarzy. (Seretny
2005: 149).
Ponownie poszukiwania skierowały mnie do takich piosenek jak: „Szalona
piosenka o lataniu“ śpiewana przez Andrzeja Piasecznego. Słowa tej piosenki są proste,
śpiewane bazdzo wyraźnie i uważam, że studenci mają możliwość posłuchać nie tylko ładnej
piosenki, ale mogą się postarać, ją później przetłumaczyć na język czeski. Drugą piosenkę
wybrałem od słynnego zespołu Lady Pank, pod tytułem „Latać może każdy”.
Jako kolejny tekst do pracy postanowiłem wybrać współczesny artykuł z prasy, lub
rzecznika prasowego. Tu akurat studenci mogą się zapoznać z językiem, jaki jest używany we
współczesnej polszczyźnie, w prasie i w mediach. Wybrałem artykuł ze strony internetowej
największego polskiego lotniska cywilnego imienia Chopina w Warszawie.
Podaję również ćwiczenia do objaśnienia podanych słów, gdyż definicje może student
odszukać w internecie, lub słowniku. W kartach pracy znajdują się ćwiczenia łatwiejsze, które
wymagają podstawową wiedzę o synonimach.
Postanowiłem umieścić w ćwiczeniach krzyżówkę, dlatego że obecnie należy ona do
bardziej zabawnych części nauki. Krzyżówkę znalazłem w Internecie, jednak obejmuje ona
fachowe słownictwo, chociaż parę słów pochodzi z języka ogólnego. Dlatego umieszczam na
końcu
pracy
rozwiązania,
by
w
razie
trudności
mogli
studenci
zerknąć
i sprawdzić poprawne hasła.
Obecnie panuje stanowisko, że studenci nie lubią rozmawiać na lekcjach. Według
Ivany Havlové komunikacja pomiędzy studentem i nauczycielem może zachodzić wtedy,
jeżeli między nauczycielem i studentem istnieje aktywna partnerska relacja, inaczej
interakcja. Można to dobrze zobaczyć na schemacie, który podaje:
inicjator wiadomości
kanał komunikacyjny
odbiorca wiadomości
wzajemne oddziaływanie
(Havlová I., 1983: 6)
Podałem ćwiczenia, które zachęcają do rozmowy o temacie lotnictwa. Na przykład po
pierwsze: jeden student z ławki ma za zadanie poprzez przedstawienie różnych argumentów
spróbować przekonać drugiego studenta, który boi się latać, żeby zmienił opinię. W ten
sposób może powstać dyskusja na temat zalet i wad latania, lub ogólnie dlaczego ludzie boją
8
się latać. Po drugie: za zadanie domowe mogą studenci napisać krótkie prace o tym, jak by
ich zdaniem wyglądało lotnictwo w roku 2111, lub co by się stało, gdyby ich samolot miał
awarię na bezludnej wyspie. Tego rodzaju pytania można również wykorzystać podczas
nauczania. Według dr Jaroslavy Cardovej są to ćwiczenia, które rozwijają ciągłą mowę. Dalej
zaznacza ona, że jeżeli właśnie pytania „co by było gdyby” są położone poprawnie, to mogą
wyprowokować fantazję i spontaniczną dyskusję dzieci na dany temat. (Cardová – Ńvandová
1988: 102). Myślę, że w tym wypadku można powiedzieć, że to twierdzenie nie dotyczy
wieku, bowiem studenci też lubią pomarzyć.
W ćwiczeniach znajduje się parę obrazków, które dotyczą największej katastrofy
w lotnictwie cywilnym, lub mówią o największym porcie lotniczym na świecie. Student ma
za
zadanie
wyszukać
w
informacje
Internecie
dotyczące
tych
fotografii
i przedstawić własnymi słowy problematykę klasie. Lotnictwo bowiem to według inż.
J. Strejĉeka część przemysłu, gdzie człowiek myśląc o przyszłości unosi się przede wszystkim
na skrzydłach fantazji. Bez fantazji nie było by dalszej drogi (Strejĉek 1979: 290).
Na końcu znajdują się prawidłowe odpowiedzi do danych ćwiczeń, które służą
studentom do samokontroli, lub do powtórki.
9
4. Słowniki i encyklopedie
Pisząc pracę korzystałem z różnych słowników. Niektóre były dostępne na stronach
internetowych, jednak by uzyskać pełny dostęp, musi użytkownik, który z niego korzysta
złożyć opłatę. Przykład takiego słownika to Słownik języka polskiego wydawnictwa PWN.
Ten słownik to rodzaj leksykonu z krótkimi definicjami, dużą liczbą znaczeń
i wyrazów pochodnych, które nie wymagają samodzielnych definicji. W słowniku znajduje
się ponad sto tysięcy haseł. Można w nim znaleźć dużo wyrazów obcego pochodzenia,
i wyrazów specjalistycznych. Chociaż nie miałem pełnego dostępu do wersji całkowitej,
słownik oferuje sto tysięczną bazą słów w wersji publicznie dostępnej i nadal się poszerza.
Słownik nie obejmuje informacji gramatycznych i przykładów, więc było mi łatwo dotrzeć do
znaczeń wyrazów i znaleźć krótkie, zrozumiałe opisy słów. Korzystałem z jego wersji
internetowej, którą można odnaleźć pod adresem http://sjp.pwn.pl.
Oprócz Słownika języka polskiego, korzystałem też z Słownika polsko-czeskiego
autorstwa Karela Olivy, z roku 1994. Jest to dwutomowy polsko-czeski słownik, zawiera on
osiemdziesiąt tysięcy haseł i obejmuje zasób słów od początku 19. wieku aż po teraźniejszość.
Korzystałem z niego przy tłumaczeniu czeskich terminów technicznych, ale dziś już
archaicznych, z kategorii słownictwa lotniczego. Można znaleźć w nim dane gramatyczne,
charakterystykę stylistyczną, czeskie ekwiwalenty, ustalone wyrażenia, bogatą frazeologię
i fachowe terminy. Słownik dostępny jest również w wersji elektronicznej programu Lingea
Lexicon 2002.
Chociaż duże słowniki obejmują mnóstwo wyrazów, często nie byłem w stanie
odnaleźć wyrazy dotyczące lotnictwa. Sięgałem wtedy po znacznie mniejsze słowniki
czesko-polskie, lub specjalistyczne, zajmujące się tematyką slangu. Mianowicie Czesko-polski
słownik tematyczny dla uczniów i studentów, drugie wydanie, wydany w Brnie w roku 2009.
W tym słowniku znajduje się około osiemnastu tysięcy jednostek leksykalnych, to znacznie
mniej niż w dużych słownikach, jednak jest on podzielony na różne bloki tematyczne, na
przykład: miłość, astronomia, chemia, sport, film, muzyka, lub właśnie lotnictwo. Zawiera on
głównie najczęściej spotykane słowa z życia codziennego, lub z kręgów specjalistycznych.
Słownik jest przeznaczony głównie dla studentów, do nauki języka, lub powtórzenia
materiału i można go odnaleźć na stronie slowniki.ic.cz/slownik_tematyczny_cz_pl_2009.pdf.
Tematyka slangu środowiskowego obejmuje dużą część mej pracy. Malý slovník ĉeských
10
slangů Jaroslava Hubáĉka, wydany przez wydawnictwo PROFIL w Ostrawie z roku 1998,
pomógł mi bliżej zrozumieć tematykę slangu czeskiego. Są w nim szczegółowo opisane różne
typy slangów, rozdzielone według środowisk, które się tymi wyrazami posługują. Możemy
w nim znaleźć slang na przykład sportowców, kolejarzy, studentów, turystów i innych grup.
W pierwszej części pracy korzystałem z wyrazów obcych z języka angielskiego. Ich
znaczenia doszukiwałem się w słownikach angielsko-polskich, lub angielsko-czeskich.
Angielsko-polski słownik internetowy ling.pl, który można odnaleźć na tej właśnie stronie,
sam siebie oznacza za największy słownik internetowy. Służył mi pomocą w odnajdywaniu
polskich odpowiedników fachowych wyrazów angielskich dotyczących części samolotu
i innych. Jeżeli chodzi o angielsko-czeski słownik, to korzystałem ze słownika on-line
znajdującego się pod adresem www.online-slovnik.cz. Oferuje data bazę liczącą ponad sto
pięćdziesiąt tysięcy słów, tłumaczenie słów, lub całych zdań, szybką i łatwą orientację. Na tej
stronie znajduje się również słownik wyrazów obcych, w którym można wyszukać znaczenia
słów przejmowanych do języka czeskiego.
Kiedy jednak szukałem wyrazów czeskich, których już się nie używa, lub wyrazów
z dziedziny technicznej, korzystałem z Wikipedii, wolnej encyklopedii. Z powodu braku
dostępu do specjalistycznych słowników obejmujących tematykę lotnictwa, oceniłem
możliwość zaczerpnąć informacje z tej encyklopedii. Jest prawdą, że każdy użytkownik może
edytować znaczenia, lub dodawać nowe i czasami spotykamy różne dziwolągi w opisach
znanych słów, ale ogólnie koncepcja wolnego edytowania sprawdza się. Na Wikipedii można
znaleźć słowa z tematyki lotniczej, które mogą być korzystne dla ludzi z poza tej branży.
Korzystając z Wikipedii wspomniałem różne ciekawostki o znaczeniach, lub pochodzeniu
słów, które znajdowały się tam na jednym miejscu z przypisami do różnych stron
internetowych,
lub
publikacji.
Wolną
encyklopedię
http://pl.wikipedia.org.
11
można
odnaleźć
na
stronie
5. Terminologia
Z terminami słownictwa lotniczego spotykamy się w związku z wyrazami opisującymi
różne części techniczne samolotu. Termin definiuje Wikipedia jako nazwę, o umownie
ustalonym znaczeniu, przyporządkowaną do pojęcia wchodzącego w zakres zainteresowań
określonej dziedziny: nauki, techniki, gospodarki, działalności zawodowej, działalności
wychowawczej, sportu itp. Terminem technicznym jest nazwa techniczna wymagająca
definicji. Jednowyrazowe nazwy techniczne są zawsze terminami, ponieważ wymagają
definicji.
Odnosi
się
to
do
wyrazów
prostych
i
złożonych.”
(http://pl.wikipedia.org/wiki/Termin)
Jeżeli chodzi o definicje terminów czeskich w języku polskim, to terminy techniczne
mają jedno znaczenie. Mam na myśli wyrazy takie jak: spoiler – spoiler, kompesor –
sprężarka, karburátor – gaźnik, tlumič – amortyzator. Te wyrazy mają jednoznaczne
określenie w obu językach, może się zdarzyć, że chodzi o internacjonalizmy, jak już
wspominałem wcześniej. Z tłumaczeniem tych wyrazów nie miałem większego problemu,
sporo znajduje się w słowniku Olivy.
12
6. Profesjonalizmy
Odrębną część mojej pracy stanowi tematyka gwary zawodowej, lub też
profesjonalizmów. Profesjonalizmy według Słownika poprawnej polszczyzny PWN to
wypowiedzi osób, które wykonują tą samą pracę, używaną podczas codziennych kontaktów
w pracy. Służą one do precyzyjnego i zrozumiałego przekazania treści fachowych, nazywają
przedmioty, czynności i inne. Warto by też zaznaczyć, że jest to słownictwo wyłącznie
mówione i posługuje się nim wiele środowisk rzemieślniczych, robotniczych i innych. (por.
Markowski 1999: 1749) Niektóre profesjonalizmy są zarówno neosemantyzmami w stosunku
do języka ogólnego, jednak o tym wspomnę później. Obecnie tematyką slangu dużo zajmował
się czeski lingwista Jaroslav Hubáĉek. We swej publikacji O českých slanzích opisuje slang
jako część języka mówionego, i zaznacza, że istnieją obecnie duże różnice w rozumieniu
znaczenia tego słowa i zakresie jego pojęcia. Z tym wiąże się fakt, że obok słowa slang
istnieje mnóstwo innych terminów mniej lub bardziej bliskoznacznych takich jak (społeczny
dialekt, specjalny dialekt, mowa robocza, lub gwara zawodowa). Dalej przytacza twierdzenie,
że zaciekawienie slangiem między innymi kumuluje, dlatego że dużo slangowych wyrazów
przenika do wypowiedzeń publicznych, mianowicie fachowych i publicystycznych.
W ostatnich czasach dochodzi do naprężenia pomiędzy slangiem po jednej stronie i językiem
poprawnym po stronie drugiej (por. Hubáĉek 1988: 7-8).
Można też spotkać nazwę socjolekty, którą przytacza Edward Łuczyński we swej
publikacji. Zaznacza, że odrębność socjolektów – na tle języka ogólnego – polega na
używaniu pewnej ilości swoistego słownictwa i frazeologii, natomiast pozostałe elementy
języka, takie jak fonetyka, fleksja czy składnia nie różnią się właściwie od standardowej
odmiany języka (Łuczyński 2006: 82).
Socjolektami nazywa Stanisław Grabias wszystkie odmiany języka narodowego,
którymi posługują się trwałe grupy społeczne, które coś łączy. Opisuje, że życie społeczne
takiej grupy narzuca swoiste sposoby porozumiewania się, dochodzi wtedy więc do
powstawania repertuarów pochodzących z odmiany czasami nawet kilku języków
narodowych. Jeśli komunikacja w grupach społecznych przebiega bez większy przeszkód,
nazywa to wspólnotą komunikacyjną (por. Grabias 2001: 235-236).
13
Stanisław Kania przytacza nazwę argotyzmy i zaznacza, że samo pojęcie argotyzm nie
jest jasne i wymaga bliższego określenia. (Kania 1995: 14). Według Kani argotyzmy powstały
w gruncie gwary środowiskowej i zawodowej i teraz można je znaleźć w języku potocznym.
Dlatego właśnie granica między gwarą i argotyzmami jest trudna do uchwycenia (por. Kania
1994: 14).
Kiedy szukałem w dalszej publikacji Jaroslav Hubáĉka Malý slovník českých slangů
czeskie wyrazy z żargonu lotniskowego, znalazłem bardzo mało słów. Jedno z nich to na
przykład výškovka, i oznacza ono wysokościowy ster samolotu (por. Hubáĉek 1979: 117).
Myślę, że to głównie dlatego, że w roku 1979, w którym książka powstała jeszcze tylu
pracowników nie pracowało w sferze lotniczej i ogólnie przemysł ten nie był tak bardzo
rozpowszechniony, jak dziś.
Tematykę profesjonalizmów można również spotkać w publikacji Mirosława Bańki,
według którego posługiwanie się profesjonalizmami poza środowiskiem zawodowym zawsze
niesie ryzyko nieporozumienia. Zastosowanie ich w dialogach tekstów fabularnych może
jednak stanowić zabieg uwiarygodniający przedstawiony przez autora obraz grupy
zawodowej (Bańko 2006: 74).
Zróżnicowaną typologię slangu czeskiego wspomina również Edvard Lotko.
Zaznacza, że przy typologicznym badaniu ogólnonarodowych języków jest ważne, by
rozróżniać fakta językowe należące do języka ogólnego i należące do dialektów, lub gwary.
Język gwarowy jest bowiem wyraźnie mniej fleksyjny niż język ogólny (por. Lotko 1981: 8).
Dla grup społecznych posługujących się jakimś rodzajem slangu jest według Jana
Huga charakterystyczna chęć nowych pracowników do jak najszybszego opanowania slangu.
Roboczemu wcieleniu często towarzyszy właśnie wcielenie językowe, bowiem slang
wypowiada między innymi o przynależności do konkretnej roboczej grupy społecznej (por.
Hugo 2006: 7).
Aleksander Wilkoń proponuje we swej publikacji nazwę profesjolekty dla języka,
którym posługują się pracownicy różnych zawodów, np. szewcy, fryzjerzy, lekarze, piekarze
i inni. Wspomina o gwałtownym rozwoju nauki i techniki, co ma za skutek wprowadzanie
nowych wyrazów do języka potocznego, i przekształcanie frazeologii (por. Wilkoń 2000: 99).
W pracy licencjackiej Hana Hruńková proponuje rozdzielenie na slang roboczy i slang
wolnego czasu. Zaznacza, że z takim dzieleniem rzadko się spotykamy, jednak w dzisiejszych
14
czasach granica pomiędzy pracą i wolnym czasem jest coraz mniej widoczna. Istnieje bowiem
kilka zawodów, które są dla niektórych pracą i dla innych zabawą (sportowcy, wędkarze,
motoryści) (por. Hruńková 2010: 17).
15
7. Slang lotniczy
Podczas pisania pracy miałem dostęp do slangu lotniczego, którym posługują się
obsługa naziemna pracująca na Okęciu, oraz personel pokładowy PLL LOT. Podczas
tłumaczenia na język czeski czasami miałem problemy, jakiej możliwości użyć. Jednak
Edvard Lotko pisze we swej publikacji, że tłumaczenie ma charakter wyboru z wielu
możliwości. Prawdopodobieństwo wyboru prawdziwej możliwości rośnie wraz z wiedzą o
języku, jego systemowych możliwości i ograniczeń (por. Lotko 1986: 8). Elżbieta
Tabakowska natomiast zaznacza, że jedną z cech tłumacza jest pokora wobec tekstu, która
żadnej z wersji przekładu nie pozwala uznać za tę jedyną, niepowtarzalnie najdoskonalszą...
(Tabakowska 1999: 25). Słowa i opisy z których korzystałem są dostępne na stronie
http://lotniczapolska.pl/Slownik-slangu-lotniczego,474 i zostały spisane przez Maćka
Chudkiewicza. Autor zdaje sobie sprawę z tego, że słowa te nie będą używane na zawsze,
część z nich może ulec zmianie, bowiem zmiany zachodzą na co dzień. Bartek Chaciński we
swej publikacji pisząc o slangu młodzieżowym zaznacza, że: Dobra powieść zostanie na
zawsze w historii literatury, a słownik, nawet najlepszy, zastąpi kiedyś nowy. Nowe słowa
bardzo szybko tracą swoją spontaniczną świeżość i swój trendowy charakter. (…) Część słów
umiera śmiercią naturalną, bo pojawiają się inne, nowsze, modniejsze (Chaciński 2003: 6).
16
7.1 Neologizmy w slangu lotniczym
Jako odrębną grupę w języku slangowym personelu PLL LOT można by wyróżnić
neologizmy. Słownik wyrazów obcych opisuje je jako elementy języka (wyrazy, ich znaczenia
i zwroty), które powstają w wyniku jego nieustannego rozwoju. Mogą one być potrzebne
i udane albo zbędne i niepoprawne (Markowski 1999: 1700). Według Edvarda Lotki
neologizmy to nowe słowa, lub ich nowe użycia, które powstały z potrzeby nazwania czegoś
nowego (por. Lotko 2005: 78).
Ńárka Nováková we swej pracy zaznacza, że na dużą ekspansję słów z cudzych języków ma
wpływ boom informacyjny. Obecnie kanały komunikacyjne stają się coraz szybsze, ludzie
korzystają z komputerów, komórek, Internetu. Są produkowane ciągle nowe wyroby i nastają
sytuacje, kiedy widzimy rzecz w telewizji i nie jesteśmy w stanie jej nazwać (por. Nováková
2008: 8).
Jako przykład neologizmu słowotwórczego w slangu występuje kapciora. Kapciora,
to sala stewardess, gdzie przebierają się do mundurów.2 Skojarzenie to pochodzi od słowa
kapcie, więc można by to też nazwać miejscem, gdzie przechowuje się kapcie, co w tym
wypadku nie jest do końca prawdą. Przez niektórych pilotów nazywana również gniazdem
żmij. Jest bowiem jedno takie przysłowie: „Żmija ładna, ale kąsa.“ i chyba tak podobnie
myślą kapitanowie o swych koleżankach z branży. Znalazłem w Internecie słowo
„baĉkorárna“, występuje ono w żargonie harcerskim i znaczy właśnie miejsce, gdzie
przechowuje się kapcie.
Welcome drinki, lub inaczej łelkamy. Neologizm, do którego inspirację czerpano
z języka angielskiego, więc wymowa taka sama w języku angielskim, tylko została dodana
końcówka a. Słowo „welcome“ znaczy witać kogoś, „welcome drinks“ natomiast napoje
witające. Personel pokładowy podaje łelkamy (wodę i sok pomarańczowy) pasażerom
business class witając ich na pokładzie samolotu. W języku czeskim nie ma odpowiednika,
występuje forma „uvítací drink, jednak można spotkać się również z anglicyzmem „welcome
drink“.
2
Podstawowe znaczenia wyrazów slangowych są dostępne na stronie http://lotniczapolska.pl/Slownik-slangulotniczego,474 i autorstwa Maćka Chudkiewicza.
17
Rzygałka, ten wyraz można również znaleźć w słowniku slangu lotniczego. Chodzi
o torebkę na wymioty, która znajduje się w samolocie. To właśnie złożenie powstało
z potocznego słowa rzygać i formantu –ałka. Język czeski nie dysponuje właśnie takim
złożeniem, chociaż nasuwa się na język „zvracelka“, ale takie słowo nie występuje ani w
słowniku slangów Jaroslava Hubáĉka. Można się jednak w internecie spotkać ze złożeniem
„sáĉek na zvracení“.
Kolejny wyraz, UMka, jest skrótem pierwszych dwu liter słów hasła angielskiego.
Zachodzi w tym słowie trorzenie nologizmu słowotwórczego, do liter UM dodano formant –
ka. UM znaczy „Unattended minor“ co w języku polskim według słownika ling.pl brzmi
nieletni bez opieki. Kiedy na przykład rodzice nie żyją razem i każdy mieszka w innym kraju,
to jest taka możliwość oddania dziecka w opiekę stewardess podczas drogi powietrznej.
Wymagania i granica wiekowa, od której można dziecko posadzić same do samolotu są różne
w zależności od linii lotniczych. Najczęściej jednak chodzi o dzieci w wieku od pięciu do
jedenastu lat, jak opisuje na forum lotniczym użytkowniczka pod ksywką Buniusia79 (por.
http://forum.mycork.org/index.php?action=printpage;topic=35124.0).
Oczywiście
istnieją
dodatkowe opłaty za usługę UM i co jest ciekawe, rezerwacji nie można dokonać drogą
mailową, to znaczy albo osobiście, albo telefonicznie. W Czechach można się z tą usługą
spotkać w liniach lotniczych ĈSA, jeżeli ma dziecko od pięciu do dwunastu lat, to płaci tylko
bilet jako dorosły, bez dodatkowych opłat. UM po czesku nazywa się opisowo „děti cestující
bez doprovodu“.
18
7. 2 Gry językowe w slangu lotniczym
Wyraz szczurolot, jest typowym przykładem neologizmu słowotwórczego. Dochodzi
tutaj również do pewnej gry językowej. To pojęcie nie ma jeszcze dosłownego znaczenia,
jednak słownik terminów opisuje go jako: wszelkie operacje językowe, których celem jest
ograniczenie
„przeźroczystości”
komunikatu,
pobudzenie
odbiorcy
do
szukania
wieloznacznych powiązań między pojęciami (Skudrzykowa, Urban 2000: 42). Wyraz powstał
z połączenia słów szczur i latać. W slangu lotniczym chodzi o samolot typu Embraer 145.
Według M. Chudkiewicza skojarzenie pochodzi z powodu kompletnegp braku miejsca na
siedzenie w środku samolotu i ogólną niechęć do latania nim. W wypadku braku wolnych
miejsc załoga nie ma gdzie usiąść, siedzenie znajduje się bowiem na drzwiach od toalety.
Sama nazwa jest ciekawa, jednak synonimu w słowniku slangów Jaroslava Hubáĉka nie
znalazłem. Na język czeski można by więc to przetłumaczyć jako „krysolet“.
Anuszka, jest to torba na kółkach z wyciąganą rączką. Tutaj można się spotkać z grą
językową. Historia tego określenia według M.Chudkiewicza sięga jeszcze do czasów Polskiej
Rzeczpospolitej Ludowej, gdy niczego nie było w sklepach. Po wylądowaniu samolotu na
zachodnich portach lotniczych, załoga wychodziła na zakupy właśnie z tymi torbami na
kółkach. Kiedy zapytano kapitana załogi: Po co ci ta torba, ten miał odpowiedzieć: “a nuż k…
coś kupię?”. Tutaj można zobaczyć, że słowo to złożone zostało z paru pierwszych liter słów
zdania i przyjęło się do użycia. W języku czeskim nie ma odpowiednika, więc zostawiłem
zwykłe określenie „kufřík“, by zachować znaczenie.
W wyrazie kateryniarze możemy się również spotkać z grą językową, kiedy to pewną
rolę w powstawaniu tego wyrazu mogło odgrywać skojarzenie wózków, którymi się
posługują do katarynek, na których grali dawniej kataryniarze. Wyraz ten powstał pewnie ze
zkojarzeniem z języka angielskiego, gdzie „catering“ oznacza bowiem dostawa żywności , lub
może to być też firma dostarczająca na zamówienie żywność, napoje. Więc kateryniarze to są
panowie z LOT catering załadowujący i wyładowujący z samolotu wózki z jedzeniem
i napojami. W języku czeskim można się spotkać tylko z „catering, cateringové sluņby“, więc
tłumaczenie brzmiało by opisowo „pracovníci cateringové spoleĉnosti“.
19
7. 3 Neosemantyzmy w slangu lotniczym
W slangu lotniczym występują również neosemantyzmy. Na przykład antyki, to
słowo występujące w języku ogólnym, według słownika PWN to kultura starożytna, świat
starożytny, lub też stary, zabytkowy przedmiot. W slangu lotniczym pracownicy używają tego
wyrazu w związku z kobietami stewardessami w zaawansowanym wieku. Nacechowanie
słowa antyki jest raczej neutralne, ale dla niektórych stewardess może być obrażające,
bowiem dotyczy ono ich wieku. Przy tłumaczeniu na język czeski nie znalazłem
odpowiednika w słowniku slangów Jaroslava Hubáĉka, ale słownik Karela Olivy tłumaczy tę
nazwę jako „staroņitnosti“. Na facebooku jednak istnieje grupa, która określa stewardessy
doświadczone, które już coś przeżyły jako „staré vydry“.
Kolejny rodzaj neosemantyzmu to wyraz Alcatraz. Znaczy ono według Wikipedii
wyspa niedaleko San Francisco z nieczynnym więzieniem, w którym byli zatrzymywani
najbardziej niebezpieczni kryminaliści 30tych – 60tych lat. Między innymi na przykład Al
Capone, król nielegalnego alkoholu i morderca (por. http://pl.wikipedia.org/wiki/Alcatraz).
Takim wyrazem posługuje się personel LOT, by określić biurowiec, w którym mieszczą się
biura. Można też usłyszeć określenie szklana pułapka. Te dwa określenia mają oznaczać, że w
tym budynku bardzo trudno się zorientować i jeszcze trudniej z niego wyjść. Nacechowanie
tego słowa jest raczej negatywne, bowiem kojarzy się ono z więzieniem. Jest to oczywiście
przesada, jednak ta nazwa zakorzeniła w tym właśnie slangu i często się jej używa. Słowo
Alcatraz w słowniku slangów Jaroslava Hubáĉka nie pojawia się. Brak go również
w słowniku Karela Olivy, więc do języka czeskiego przetłumaczyłem to słowo jako „budova
pro úřady“, bowiem w czeskim ma ono tylko znaczenie więzienia.
Chłopy, neosemantyzm, w średniowieczu określenie warstwy społecznej, która
zajmowała się produkcją rolną. W slangu słowo to używane jest w znaczeniu załogi
lotniskowej, to znaczy kapitana i drugiego pilota. Ciekawostką jest, że nie rozróżnia się płci
i to same określenie dotyczy również kobiet. Słowo chłopy nacechowane jest raczej
negatywnie, jako odpowiednik w języku czeskim dobrałem „posádka“, co oznacza załoga.
Slangowa nazwa dla autobusa to Nyska, ma korzenie jeszcze w Polskiej republice
radzieckiej, kiedy załogi pokładowe były wożone na lotnisko polskimi samochodami
dostawczymi marki ZSD Nysa. Nazwa ta przechowała się do dziś i chociaż teraz najczęściej
20
załoga jest wożona mercedesami, ciągle się jej używa. Chodzi o to samo znaczenie, jak crew
bus, więc czeskie tłumaczenie opisowe nyski to „autobus posádky“.
Nazwa zarówno jak dla stewardess, tak dla stewardów to dziewczyny. Stewardów
przezywa się dziewczynami pewnie dlatego, że ta praca kojarzona jest głównie z kobietami.
Tak samo jak dla kobiet istnieją jednak dla mężczyzn normy jak wyglądać, jak się ubierać
i dbać o siebie. Więc chyba przesadną dbałością o wygląd zasłużyli sobie panowie stewardzi
to właśnie przezwisko. Sądząc według panów, jest to nacechowanie raczej negatywne, kiedy
zostają porównywani do kobiet, jednak niektórym może to imponować. W języku czeskim
można znaleźć określenie „holĉiĉí vzhled“ jakiegoś mężczyzny, kiedy to właśnie serwer
czeskiej telewizji określa Justina Biebera jako najbardziej ulubioną kobietę świata. Ale to
w pełni nie określa znaczenia słowa dziewczyny, więc przetłumaczyłem to prosto „palubní
posádka“. Wyraz jednak wtedy ztraci swe nacechowanie.
Neosemantyzm żółty, lub żółtek, w slangu znaczy samochód i obsługę, która
nawiguje samolot na miejsce postojowe. Skojarzenie powstało chyba z powodu jego jaskrawo
żółtego koloru, by był łatwo widoczny nawet w niesprzyjającej pogodzie. Międzynarodowa
nazwa to „follow me car“, co oznacza chodź, lub jedź za mną. W języku czeskim używa się
nazwy międzynarodowej, więc postanowiłem zostawić tłumaczenie jako „follow me auto“.
Lermer, nazwa pochodzi od producenta, który wstawił na swoje wyroby znak
ochronny. Chodzi o pojemnik, w którym trzymane są rzeczy, nie mieszczące się w wózkach.
Znajdują się w nim napoje, dzbanki, wina, dodatkowe porcje i inne. Szuflady są wykonane
z aluminium. Opisowe tłumaczenie w języku czeskim to „hliníkový ńuplík“, co znaczy półka,
lub jakiś pojemnik.
21
7. 4 Zapożyczenia w slangu lotniczym
W słownictwie dotyczącym lotnictwa można się spotkać z zapożyczeniami.
Zapożyczenia językowe, lub inaczej pożyczki, wyrazy obce to według słownika języka
polskiego PWN obce w strukturze danego języka wyrazy, zwroty, typy derywatów, formy
fleksyjne, konstrukcje składniowe, związki frazeologiczne (Markowski 1999: 1773). Z grupą
wyrazów międzynarodowych możemy się spotkać w tematyce słownictwa lotniczego i chodzi
o słowa głównie z dziedziny technologicznej. Do takich słów należą barometr, automat,
turbina, radio, motor, kabina. Słownik wyrazów obcych PWN opisuje hasło internacjonalizm
jako dążenie do równouprawnienia, przyjaźni i współpracy wszystkich narodów i z tym
właśnie łączy się tematyka internacjonalizmów w języku.
Jolanta Maćkiewicz opisuje tematykę internacjonalizmów słowami: Ostatnie lata
przyniosły ekspansję słownictwa i frazeologii, której źródłem jest język angielski - dotyczy to i
słownictwa ogólnego, i specjalistycznego. Tendencja ta wydaje się przybierać na sile, a
efektem jej jest coraz ściślejsze zespolenie języków składających się na europejską ligę
słownikową (Maćkiewicz 2001: 531).
Według Bogdana Walczaka używanie zapożyczeń z języków obcych można by
porównać do pianisty, który ma do dyspozycji bogatą klawiaturę fortepianu do zagrania
najbardziej złożonych melodii, lecz uderza wciąż w jeden klawisz (por. Walczak 1987: 68).
Żargon lotniskowy posługuje się zapożyczeniami, które pochodzą z języka
angielskiego. Takim zapożyczeniem jest na przykład briefing, słowo zapożyczone z języka
angielskiego (anglicyzm). W słowniku PWN znaczy ono to samo, co w języku angielskim, a
to przygotowanie, odprawa. W slangu lotniczym chodzi o przygotowanie załogi do rejsu,
które sprawdza szefowa pokładu. Zadaje ona pytania takie jak: ile pasażerów znajduje się na
pokładzie, jakie posiłki będą podawane na trasie lotu, lub ile okien awaryjnych znajduje się
w samolocie. Nacechowanie słowa jest neutralne, w języku czeskim znajdziemy również to
samo brzmienie, bowiem wszyscy pracownicy załogi posługują się językiem angielskim.
Briefing według serweru lotniczego w języku czeskim oznacza „předletová příprava“ (por.
http://www.aeroweb.cz/pocasi/default.asp?inc=p3). Do frazesów, którymi posługuje się
załoga należy według Miloslavy Ĉechové
na przykład „Cabin crew, please be seated“
22
(załogo, na swoje miejsca) i ma to oznaczać podchodzenie do fazy lądowania. (Ĉechová M.
2008: 109)
Demo, anglicyzm który według słownika PWN oznacza wersję demonstracyjną
programu komputerowego, płyty z nagraniem. Chodzi o wersję niedoskonałą, w której brak
jej pełnych funkcji i która służy do wypróbowania przez użytkowników, którzy później mogą
wyrazić swe opinie i zakupić pełną wersję. Demo używa się też w związku z debiutantską
płytą nowej grupy muzycznej. Pracownicy załogi samolotu demo używają do określenia
zestawu instrukcji, które są podawane przed startem. Instrukcje te obejmują rzeczy jak sposób
zapinania pasów, zakładanie masek tlenowych, lub wskazują wyjścia awaryjne. Wyraz
neutralnie nacechowany, tłumacząc go na język czeski nasunęła mi się forma „instrukce“.
Kolejny wyraz zapożyczony z angielskiego to cheerleaderki, anglicyzm, słowo
złożone z dwu angielskich słów: cheer (dopingować) i leader (przywódca), więc oznacza to
przywódca grupy dopingującej zawodników. Niektórzy mechanicy pracujący na lotnisku
zaczęli używać nazwy cheerleaderki w związku z ekipą sprzątającą samoloty. Mopy
sprzątaczek bowiem przypominają pompony do kibicowania, którymi posługują się
cheerleaderki. Ten oto anglicyzm jest neutralnie, może lekko pozytywnie nacechowany,
dlatego że cheerleaderki są zawsze ładnymi, młodymi i uśmiechniętymi dziewczynami.
Poczeszczonej nazwy „roztleskávaĉky“, używa się, jednak znaczenie określa tylko
dziewczyny kibicujące, więc postanowiłem przetłumaczyć to jako „uklízeĉky” – sprzątaczki.
Killer, dla znanych się na języku angielskim, to zapożyczenie oznacza w
przetłumaczeniu morderca. Tu jednak wyraz ten używany jest w innym znaczeniu. Powstał on
od słowa „chiller“, to znaczy w języku angielskim chłodnik, lecz używany jest także w
związku z pojemnikiem na lód. W języku czeskim chiller znaczy raczej urządzenie chłodzące,
które używa się na przykład w związku z klimatyzacją i chłodzenia przemysłowego. Opisowo
można w języku czeskim określić ten wyraz jako „chladící box na nápoje“.
23
7. 5 Czynności pracowników w slangu lotniczym
Odrębną
grupę
wyrazów
stanowią
czasowniki
opisujące
różne
czynności
pracowników. Dopuszczenie, według słownika PWN oznacza pozwolenie na produkcję
jakichś wyrobów, lub wykonania egzaminów. Piloci znają to słowo jako lot z instruktorem,
który jeżeli zakończą z sukcesem, mogą przedłużyć licencję o jeden kolejny rok.
Dopuszczenie samo o sobie w języku czeskim nie występuje, można go jednak znaleźć w
związku z „Boņím dopuńtěním“ na chrześcijańskiej stronie internetowej i oznacza to dopust,
nieszczęście.
Więc
postanowiłem
przetłumaczyć
to
jako
„let
z instruktorem“
(http://apostol.webnode.cz/mojzis).
Meldowanie, w słowniku języka polskiego PWN opisane jest jako: składać meldunek
o stanie, przebiegu lub wykonaniu czegoś, zawiadamiać o przybyciu lub obecności kogoś. To
znaczenie zostało w slangu lotniczym zachowane. Chodzi o procedurę personelu
pokładowego, która ogarnia przyjście do pracy o określonej godzinie, zgłoszenie się szefowej,
zgłoszenie się do crew control, a następnie poinformowanie kapitana o gotowości załogi
pokładowej do lotu. Ta procedura powtarza się prawidłowo i wszystkie punkty muszą zostać
zachowane i dotrzymywane. Meldowanie w języku czeskim znaczy „hláńení“, meldować
natomiast „hlásit, ohlańovat“.
Później zapowiedź, słowo które według słownika języka polskiego PWN oznacza:
poinformować o czymś, co ma nastąpić, uprzedzić o czymś. Można by pomyśleć, że ma to coś
do czynienia z wróżeniem przyszłości, lub podobnymi rzeczami. Jednak nie o to chodzi,
zapowiedź w slangu lotniczym to tekst, który jest czytany przez szefową personelu
pokładowego. Szefowa czyta go po starcie, przed lądowaniem i po lądowaniu. Chodzi o tekst
informacyjny dla pasażerów, jednak pracownicy którzy pracują już długo w personelu znają
go już na pamięć, więc chyba właśnie dlatego przyjął on takie skojarzenie. W języku czeskim
nie zdołałem znaleźć odpowiednika w słowniku slangów Jaroslava Hubáĉka, więc opisowe
tłumaczenie to „text ĉtený pasaņérům“.
24
7. 6 Wyrazy nacechowane w slangu lotniczym
Wyrazy nacechowane ekspresywnie to ciepły kapitan, zapewne można pomyśleć, że
chodzi o jakiegoś przyjemnego, życzliwie nastawionego kapitana, ale to nie o to chodzi.
W slangu lotniczym ciepły kapitan to posiłek, który otrzymuje kapitan i który zgodnie
z instrukcją musi być odrębny od posiłków reszty załogi. Chodzi o to, żeby kapitan i drugi
pilot nie jedli tego samego. W przypadku zatrucia jednego z pilotów drugi z nich będzie mógł
wylądować. To wyrażenie nacechowane jest neutralnie, jednak powstaje mniejszy problem
przy dosłownym tłumaczeniu do języka czeskiego, iż „teplý kapitán“ oznaczało by, że jest
homoseksualistą. Wyraz kapitan znalazłem w słowniku slangów czeskich Jaroslava Hubáĉka
i jest on tam wspominany w związku z przywódcą grupy turystów, lub też jako dyrektor
szkoły. Przetłumaczyłem więc to wyrażenie jako „jídlo pro kapitána“ (Hubáček, J. 1988: ).
Duży benek, tak właśnie nazywają pracownicy slangowo samolot Boeing 767, który
lata na trasie przez ocean atlantycki. Innego znaczenia nie udało mi się odnaleźć, więc
przewiduję, że to tylko skojarzenie z samą nazwą Boeing. Nacechowanie wyrażenia jest
neutralne. W czeskim postanowiłem zostawić oryginalną nazwę „Boeing 767“, bowiem nie
spotkałem się z podobnym określeniem.
Nazwa ekspresywnie nacechowana to również grubas. Pochodzi od skojarzenia
dźwiękowego z nazwą angielską „crew bus“, co oznacza autobus załogi. Chodzi o autobus,
który wozi załogę do samolotu i z powrotem. W języku czeskim można się z tą nazwą spotkać
w związku z typem samochodu Volkswagen Transporter, dlatego że jest duży i przypomina
mały autobus. „Autobus posádky“ wyraża znaczenie tego słowa.
25
8. Karty pracy
Zasób słow - lotnictwo
CZ
PL
aerotaxi
taksówka lotnicza
bezcelní obchod
sklep bezcłowy
bezpeĉnostní kontrola
kontrola bezpieczeństwa
business třída
klasa business
civilní letińtě
lotnisko cywilne
ĉekací listina
lista oczekujących
ĉíslo sedadla
numer fotelu (siedzenia)
dostavit se na palubu
stawić się na pokład
druhý pilot
drugi pilot
ekonomická třída
klasa ekonomiczna
chyba pilota
błąd pilota
kokpit
kokpit
krouņit nad letińtěm
krążyć nad lotniskiem
kyslíková maska
maska tlenowa
let
lot
letadlo
samolot
letadlo přistálo
samolot wylądował
letecká doprava
transport lotniczy
letecká spoleĉnost
linie lotnicze
26
letecké neńtěstí
katastrofa lotnicza
letenka
bilet lotniczy
letińtě
lotnisko
letińtní personál
obsługa lotniska
letińtní poplatek
opłata lotniskowa
letová trasa
trasa lotu
letový provoz
ruch lotniczy
letový řád
rozkład lotów
letuńka
stewardessa
manipulaĉní poplatek
opłata manipulacyjna
navést
naprowadzić
nouzové přistání
awaryjne lądowanie
mezipřistání
międzylądowanie
nadváha
nadwaga
nalétávat k přistání
podchodzić do lądowania
nastoupit na palubu
wejść na pokład
ocas letadla
ogon samolotu
odbavení zavazadel
odprawa bagażu
odepření nástupu na palubu
odmowa przyjęcia na pokład
odlet
wylot
odletová hala
hala odlotów
palubní personál
personel pokładowy
27
palubní vstupenka
karta pokładowa
pilot
pilot
poklidný let
spokojny lot
posádka
załoga
přeloņit let
przełożyć lot
přílet
przylot
přímý let
lot bezpośredni
připoutat se
zapiąć pasy
přistání
lądowanie
přistávací dráha
pas lądowania
rezervaĉní kancelář
biuro rezerwacji
stevard
steward
terminál
terminal
tryskáĉ
odrzutowiec
tryskový letoun
samolot odrzutowy
turbulence
turbulencja
výdej zavazadel
wydawanie bagaży
výdejní pás
pas transmisyjny
vyzvednout letenku
odebrać bilet
vzletová dráha
pas startowy
zruńit let
odwołać lot
ņádáme cestující
prosimy podróżnych
28
29
I. Przeczytaj podany tekst.
Lotnictwo to ogół zagadnień związanych z wszelkiego rodzaju statkami powietrznymi,
pojazdami zdolnymi do samodzielnego lotu w powietrzu. W węższym znaczeniu lotnictwo to
nazwa gałęzi gospodarki, w tym przemysłu (np. technologie wytwarzania materiałów,
systemów czy oprogramowania stosowanego), architektury obiektów przemysłowych (np.
lotniska i wielkie kompleksy portów lotniczych), transportu (ruch lotniczy, w tym pasażerski
oraz lotnictwo ogólne), handlu (np. dostawy dóbr i usługi pocztowo-kurierskie) oraz usług
społecznych (np. samoloty-kliniki okulistyczne) z użyciem statków powietrznych (głównie
samolotów). W ujęciu wojskowym lotnictwo to element powietrznych sił zbrojnych, zwany
wojskami lotniczymi, którego podstawową bronią są różnego rodzaju statki powietrzne.
Wiele kultur usiłowało stworzyć i ujarzmić przedmioty latające. Najwcześniejszymi
z nich były kamienie i włócznie, następnie bardziej skomplikowane jak bumerangi, latawce
czy sztuczne ognie. Wczesne legendy opowiadały o ludziach wznoszących się w powietrze w starożytnej Grecji był to mitologiczny Ikar, w Chinach mówiono o krótkich lotach
z wykorzystaniem wielkich latawców. Rozpoczęcie współczesnego okresu lotnictwa datuję
się na 21 Listopada 1783 roku wraz z pierwszym udokumentowanym lotem balonu na gorące
powietrze braci Montgolfier. Praktyczność pierwszych balonów była niewielka, ponieważ ich
lot był zależny od kierunku wiatru. Jeszcze w 1892 roku Lord Kelvin stwierdził, że
skonstruowanie maszyn latających cięższych od powietrza jest niemożliwe.
Lotnictwo na ogół nie obejmuje zagadnień związanych z lotami w kosmos, którymi
zajmuje się astronautyka. Istnieją jednak lub zaproponowane zostały systemy, gdzie lot
orbitalny lub suborbitalny, czy nawet opuszczenie strefy grawitacji Ziemi lotem
międzyplanetarnym, jest do wykonania pojazdem kosmicznym startującym ze specjalnie
przystosowanego samolotu wzniesionego na wysoki pułap lotu, gdzie energetyczny koszt
rozpoczęcia lotu kosmicznego, i (co za tym idzie) potrzebna masa pojazdu z potrzebnym
paliwem jest znacznie zmniejszona w porównaniu ze startem za pomocą wielkiej rakiety
odpalonej z powierzchni.
30
Dużym zagrożeniem dla wielu klas statków powietrznych są kolizje z ptakami.
Wessanie zwierzęcia do turbiny silnika odrzutowego przy zderzeniu może spowodować
oderwanie się łopatek turbiny, utratę prawidłowego wyważenia układu sprężarki dośrodkowej
i turbiny, a nawet eksplozję całego silnika. Na ogół kolizja z ptakiem powoduje spadek mocy
który może prowadzić do przeciągnięcia, co za tym idzie gwałtownego przepadnięcia
skutkującego zderzeniem z ziemią. Natomiast samo uderzenie dużego ptaka w powierzchnie
nośne czy kadłub potrafi poważnie uszkodzić lecący z dużą prędkością samolot, nawet do
punktu katastrofalnego i uniemożliwienia dalszego lotu. Zderzenia z ptakami są niewielkim
zagrożeniem dla samolotów lekkich, gdyż na ogół nie powodują znacznych uszkodzeń
płatowca i układu napędowego. Z tego powodu często trenowane są i utrzymywane na
lotniskach odstraszające ptaki drapieżne.
Największe koncerny produkcyjne samolotów cywilnych to: Airbus, Boeing,
Bombardier i Embraer. Natomiast największe koncerny produkcyjne samolotów wojskowych
to: Boeing, Lockheed , North American Aviation, MiG , Dassault i Saab.
II. Znajdź w tekscie podstawowe informacje. Podkreśl i wypisz ważne słowa.
III. Przetłumacz następujące zdania bez słownika, później sprawdź w słowniku.
Wczesne legendy opowiadały o ludziach wznoszących się w powietrze - w starożytnej Grecji
był to mitologiczny Ikar, w Chinach mówiono o krótkich lotach z wykorzystaniem wielkich
latawców.
Praktyczność pierwszych balonów była niewielka, ponieważ ich lot był zależny od kierunku
wiatru.
Dużym zagrożeniem dla wielu klas statków powietrznych są kolizje z ptakami.
IV. Przeczytaj i zapamiętaj następujące konstrukcje.
stawić się na pokład, zapiąć pasy, krążyć nad lotniskiem, odprawa bagażu, odwołać lot, biuro
rezerwacji.
31
V. Do największych koncernów produkujących samoloty cywilne zaliczamy.
VI. Do największych koncernów produkujących samoloty wojskowe zaliczamy.
VII. Kto według legendy jako pierwszy próbowal wznieść się w powietrze?
VIII. Znajdź we słowniku definicję podanych słow i wypisz je.
pilot……………………………………………………………….
lotnisko…………………………………………………………...
latanie…………………………………………………………….
samolot…………………………………………………………...
lądowanie………………………………………………………...
bilet………………………………………………………………
IX. Połącz czasownik z utartym związkiem: dopełnieniem lub okolicznikiem.
wejść
do lądowania
krążyć
pasy
zapiąć
nad lotniskiem
przełożyć
na pokład
podchodzić
lot
32
X. Posłuchaj piosenki, przeczytaj jej tekst i przetłumacz go ustnie.
Andrzej Piaseczny - Szalona piosenka o lataniu
Już dawno czułem jak
We śnie nurkuję w chmury a
Tam z góry widać tak dokładnie wszystkich was
Chciałbym latać i z góry patrzeć
Latać i zrywać czapki
Latać, po głowach wszystkim skakać
Ja chciałbym latać
I nocą kiedy w każdym z miast
Zabłysną światła, wtedy ja
Nad twoim domem wiedz, podglądać będę cię
Chciałbym latać i z góry patrzeć
Latać i zrywać czapki
Latać, po głowach wszystkim skakać
Ja chciałbym latać
Pomyśl więc, bo może chcesz
Ze mną zrobić to, bo ja wiem
Będę latać...
33
XI. Przetłumacz pisemnie podany tekst.
P.P. „Porty Lotnicze”, zarządzające Lotniskiem Chopina w Warszawie, po raz drugi
z rzędu otrzymało tytuł „Perły Polskiej Gospodarki” w rankingu magazynu „Polish Market”.
Tytuły „Pereł Polskiej Gospodarki” przyznawane są od ośmiu lat. Konkurs organizuje
redakcja anglojęzycznego magazynu ekonomicznego „Polish Market” przy współpracy
Instytutu Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk. Imprezie patronuje wicepremier,
minister gospodarki Waldemar Pawlak.
Ranking „Pereł Polskiej Gospodarki” opracowywany jest na podstawie unikalnej
metodologii
wykorzystującej
wskaźniki
oceniających
całe
spektrum
działalności
przedsiębiorstw. Pozycja na liście rankingowej zależy nie tylko od wielkości przedsiębiorstwa
mierzonego wartością przychodów ogółem, ale od jego efektywności, dynamiki i płynności
finansowej. W rankingu ocenianych jest około 1000 przedsiębiorstw, których przychody
przekraczają 100 mln zł.
Wręczenie certyfikatu „Perły Polskiej Gospodarki” dla P.P. „Porty Lotnicze” wraz
z uzasadnieniem przyznania tytułu odbędzie się 19 listopada podczas uroczystej gali na
Zamku Królewskim w Warszawie.
Warto przypomnieć, że to już trzeci tytuł „Perły Polskiej Gospodarki” przyznany dla
P.P. „Porty Lotnicze”. W 2009 r. przedsiębiorstwo nagrodzone zostało tym tytułem za
„konsekwentną realizację polityki i strategii przedsiębiorstwa oraz pozycję lidera wśród
najbardziej dynamicznych i najbardziej efektywnych przedsiębiorstw w Polsce”.
34
XII. Połącz w najbardziej logiczne wyrażenia.
kontrola
samolotu
odprawa
oczekujących
ogon
pokładowy
personel
bagażu
lista
bezpieczeństwa
XIII. Wyszukaj odpowiednie objaśnienia podanych słów.
a) sklep bezcłowy
1) obsługuje pasażerów w czasie lotu
b) stewardessa
2) podróżowanie dla ludzi o wysokich standardach
c) terminal
3) tablica z godzinami przylotów i odlotów
d) klasa business
4) sprzęt do podawania tlenu
e) rozkład lotów
5) każdy kilogram nad ustanowiony limit wagi bagażu
f) pas lądowania
6) budynek dla pasażerów
g) maska tlenowa
7) można tu kupić towary bez podatku celnego
h) nadwaga
8) trasa gdzie startuje i ląduje samolot
XIV. Do każdego rzeczownika dopasuj dwa synonimy.
1) pilot
drobiazg
bar kawowy
2) konstruktor
kadra
cicerone
3) wehikuł
kafejka
ekwipunek
4) naprowadzić
kreator
kłębowisko
5) załoga
lotnik
ładunek
35
6) zmiana
nieszczęście
modyfikacja
7) bagaż
obłok
pamiątka
8) wyposażenie
obszar
personel
9) kraina
ogonek
sklepik
10) chmura
pojazd
środek lokomocji
11) katastrofa
przekształcenie
szereg ludzi
12) kolejka
sprowadzić na ziemię
terytorium
13) kiosk
sprzęt
tragedia
14) kawiarnia
stoisko
twórca
15) souvenir
towar
uziemić
36
XV. Dopasuj odpowiednie nazwy do poszczególnych części samolotu i opisz jakie pełnią
funkcje.
Nazwy części samolotu i ich funkcjonowanie.
1. A:_____________________________________________
2. B:_____________________________________________
3 C:_____________________________________________
4. D:_____________________________________________
5 E:_____________________________________________
6 F:_____________________________________________
7 G:_____________________________________________
8 H:_____________________________________________
9 I: _____________________________________________
10 J:_____________________________________________
37
XVI. Wpisz hasła do krzyżówki, jeżeli nie będziesz zdawał sobie rady, patrz do
podpowiedzi.
Poziomo:
2. Płat.
3. Jednostka miary prędkości ponaddźwiękowej.
4. Może być stałe lub chowane.
7. Czasami musimy w nim stać przed wylądowaniem.
8. Skrzydełko aerodynamiczne ustawione pod kątem na końcu każdego ze skrzydeł samolotu.
10. Wytwarza prąd po uruchomieniu silników.
38
11. Wychodzi ich 360 z każdego VOR-a.
13. Zawrócenie na końcu pasa przed startem lub po wylądowaniu.
14. Używane do kontaktu z kontrolą ruchu powietrznego.
15. Bieżący komunikat lotniskowy.
18. Czterocyfrowy kod identyfikacyjny, który otrzymujemy na lot od kontroli ruchu
powietrznego.
19. Część śmigła.
20. Urządzenie do "podsłuchiwania" kontroli ruchu powietrznego.
21. Częstotliwość 122.80
26. Drugi pilot.
27. Kurs podawany przez kontrolera.
28. Ogólnoświatowa sieć internetowa, w której spotykaja się piloci i kontrolerzy.
29. Publikowana co miesiąc baza nawigacyjna.
31. Część kręgu nadlotniskowego równoległa do pasa.
33. Należy je przestawic na standardowe po przekroczeniu TA.
35. Część skrzydła.
37. Nie ma go samolot odrzutowy.
39. Aerodyna.
40. Aktualny komunikat pogodowy.
41. Za wlotem powietrza w silniku odrzutowym.
42. Znak lub nadajnik, który informuje pilota w jakiej pozycji znajduje się na ścieżce
schodzenia.
39
Pionowo:
1. Cockpit.
2. Kontroler musi otrzymywać pomiędzy samolotami zarówno poziomą jak i pionową.
5. Wyjazd samolotu do tyłu z miejsca parkingowego przy użyciu silników.
6. Jednostka miary wysokości lotu.
9. Urządzenie elektromagnetyczne stosowane przy rozruchu silnika samolotu.
10. Część ścieżki schodzenia, którą przechwytujemy w trakcie lądowania.
12. Część lotu odbywana na ziemi.
16. Aerostat.
17. Jej otwarcie powoduje zwiększenie prędkości samolotu.
22. Wskaźnik prędkości pionowej.
23. Figura akrobacji lotniczej.
24. Maksymalna masa startowa samolotu.
25. Oznaczana zwykle symbolem "V".
27. Urządzenie do sterowania samolotem.
29. Zastępuje pilota.
30. Zmniejszone minima separacji pionowej.
32. Powtórzenie instrukcji otrzymanych od kontrolera.
34. Używane są przy lądowaniu.
36. Urządzenie w układzie sterowania podłużnego.
38. Procedura dolotowa do lotniska.
40
XVII. Wyobraź sobie, że byłeś w samolocie, który właśnie awarował na bezludnej
wyspie. Napisz krótki tekst o tym, jak by takie życie na bezludnej wyspie wyglądało.
XVIII. Wyobraź sobie, że jesteś projektantem lotniska w roku 2111. Jak miało by
wyglądać twe wymarzone lotnisko? Przygotuj sobie parę pomysłów i przedstaw je
klasie.
XIX. Posłuchaj piosenki, przeczytaj jej tekst i przetłumacz go ustnie.
Lady Pank – Latać może każdy
Zamknij oczy
Nie potrzeba patrzeć w dół
Zaraz będziesz czuć ciepły wiatr we włosach
Złoty motyl frunie blisko obok nas
Zaraz da Ci znak, że masz być gotowa
na ten moment,
kiedy tęcza weźmie nas do nieba aż
Wszystkie sprawy - oddalają się i patrz,
teraz widać je jak ziarenka piasku
Na ten moment,
kiedy tęcza wiezie nas do nieba aż
Latać może każdy
kiedy mocno wierzy w to
41
Każdy w sobie ma
czas na własny wielki lot
Zamknij oczy Nie potrzeba patrzeć w dół Zaraz będziesz czuć ciepły wiatr we
włosach
To ten moment,
kiedy tęcza wiezie nas do nieba aż
Latać może każdy...
42
XX. Spróbuj przekonać koleżankę/kolegę, który boi się latania do skorzystania z
transportu lotniczego. Wylicz argumenty, które przemawiają na jego korzyść i które
skłonią ją/go do zmiany opinii.
XXI. Wyszukaj w portalach internetowych odpowiedzi na podane niżej pytania.
a) Znajdź informacje i ciekawostki o największym samolocie pasażerskim świata. Ile osób
potrafi się w nim zmieścić?
b) Jaki jest najszybszy bezpilotowy samolot świata i która agencja go zbudowała?
43
c) Znajdź informację o „Krwawym rodeo“, największej (pod względem liczby ofiar
w samolotach) katastrofie w lotnictwie cywilnym. Ile ludzi zaginęło i jakie zmiany zaszły
w lotnictwie po tym wypadku?
d) Podaj nazwę największego portu lotniczego świata pod względem ruchu pasażerskiego.
44
9. Klucz do ćwiczeń
V. Do największych koncernów produkujących samoloty cywilne zaliczamy.
Airbus, Boeing, Bombardier i Embraer.
VI. Do największych koncernów produkujących samoloty wojskowe zaliczamy.
Boeing, Lockheed , North American Aviation, MiG , Dassault i Saab.
VII. Kto według legendy jako pierwszy próbowal wznieść się w powietrze?
W starożytnej Grecji był to mitologiczny Ikar, w Chinach mówiono o krótkich lotach z
wykorzystaniem wielkich latawców.
IX. Połącz każdy czasownik z najbardziej logicznym dopełnieniem, lub okolicznikiem.
wejść na pokład
krążyć nad lotniskiem
zapiąć pasy
przełożyć lot
podchodzić do lądowania
XII. Połącz w najbardziej logiczne wyrażenia.
kontrola bezpieczeństwa
lista oczekujących
odprawa bagażu
ogon samolotu
45
personel pokładowy
XIII. Wyszukaj odpowiednie objaśnienia podanych słów.
a) sklep bezcłowy
7) można tu kupić towary bez podatku celnego
b) stewardessa
1) obsługuje pasażerów w czasie lotu
c) terminal
6) budynek dla pasażerów
d) klasa business
2) podróżowanie dla ludzi o wysokich standardach
e) rozkład lotów
3) tablica z godzinami przylotów i odlotów
f) pas lądowania
8) trasa gdzie startuje i ląduje samolot
g) maska tlenowa
4) sprzęt do podawania tlenu
h) nadwaga
5) każdy kilogram nad ustanowiony limit wagi bagażu
XIV. Do każdego rzeczownika dopasuj dwa synonimy.
1) pilot
lotnik
cicerone
2) konstruktor
kreator
twórca
3) wehikuł
pojazd
środek lokomocji
4) naprowadzić
sprowadzić na ziemię
uziemić
5) załoga
kadra
personel
6) zmiana
przekształcenie
modyfikacja
7) bagaż
ładunek
towar
8) wyposażenie
sprzęt
ekwipunek
9) kraina
obszar
terytorium
10) chmura
obłok
kłębowisko
46
11) katastrofa
nieszczęście
tragedia
12) kolejka
szereg ludzi
ogonek
13) kiosk
sklepik
stoisko
14) kawiarnia
kafejka
bar kawowy
15) souvenir
drobiazg
pamiątka
XV. Dopasuj odpowiednie nazwy do poszczególnych części samolotu i opisz jakie pełnią
funkcje.
1. A: wertykalny stabilizator, służy do kontroli kursu
2. B: ster, służy do zmiany kursu
3. C: dźwig, służy do zmiany nachylania
4. D: horyzontalny stabilizator, służy do kontroli nachylania
5. E: skrzydełka osłaniające, służą do zwiększania wysokości i hamowania
6. F: lotka, służy do zataczania
7. G: skrzydło, służy do zwiększania wysokości
8. H: turbinowy silnik, wytwarza siłę ciągu
9. I: kadłub samolotu, służy do przewożenia ładunku
10. J: listwy, służą do zwiększania wysokości
47
XVI. Krzyżówka
48
10.
Zakończenie
Na początku pracy pod tytułem Baza terminów i tematyczne karty pracy dla
innowacji
nauki
przekładu
i
tłumaczeń
(Specjalizacja:
Lotnictwo)
wspomniałem
o trudnościach związanych ze zbiorem materiału i o ogólnym braku literatury dotyczącej
danego tematu. W następnym rozdziale poruszyłem tematykę nauczania języka dla
obcokrajowców, i ogólnie motywowanie studentów. Później wspomniałem o encyklopediach
i słownikach, z których najczęściej korzystałem. Dalej zająłem się zapożyczeniami, ich
pochodzeniem i ekspansją wyrazów z języka angielskiego. Tematyka zapożyczeń jest
aktualna, bowiem żyjemy we świecie techniki, i ciągle powstają nowe rzeczy, które trzeba
jakoś pomianować. Wtedy właśnie często dochodzi do zapożyczań wyrazów z języków
obcych i często zdarza się, że wyrazy zapożyczone zadomowią się w języku polskim.
W kolejnym rozdziale można było znaleźć terminy, ich pochodzenie i przykłady
specifycznych nazw najczęściej z dziedziny techniki. Rozdział ósmy poruszył tematykę
slangu lotniczego, którym posługują się pracownicy PLL LOT i obsługa naziemna w Okęciu
i proceów językowych, które w nim zachodzą. Dzięki możliwości korzystania z internetu
miałem dostęp do słownika wyrazów slangowych, na którym współpracowali również
pracownicy obsługi lotniskowej. Ich żargon jest bardzo specyficzny i czasami miałem
trudności z tłumaczeniem do języka czeskiego. Rozdział dziewiąty był próbą zestawienia
ćwiczeń językowych opartych o znajomość języka fachowego. W kartach pracy znajdują się
ćwiczenia językowe, przy których student pracuje z tematyką słownictwa lotniczego.
Starałem się dobrać kolejność ćwiczeń w taki sposób, by na przykład trudne ćwiczenia
językowe wyważyć łatwiejszymi i bardziej interesującymi. Karty pracy są również
dopełnione obrazkami z opisami nazw różnych części samolotu i ich funkcjonowaniem.
Ostatni rozdział to klucze do ćwiczeń, które służą do samokontroli, lub powtórki. Jako
dodatek przyłożyłem słownik wyrazów z tematyki lotniczej.
49
11.
Dodatki
Słownik wyrazów z tematyki lotniczej znajduje się w wersji elektronicznej na płycie
CD.
50
12.
Abstract, Streszczenie
Abstract
Terminological database and thematic worksheets for teaching innovation, translation and
interpretation (Major: Aviation)
Key words: Polish-Czech translation, slang, teaching, specialized translation, professional
slang
This bachelor thesis is dealing with the issues of innovation of teaching translation and
interpreting. The author presents an attempt to create language exercises covering the topics
of aviation for foreigners. The next section examines the vocabulary, word-formation
processes and the subject of aviation slang translation to Czech.
Streszczenie
Baza terminów i tematyczne karty pracy dla innowacji nauki przekładu i tłumaczeń
(Specjalizacja: Lotnictwo)
Słowa-klucze: przekład polsko-czeski, slang, nauczanie, przekład specjalistyczny,
profesjonalizmy
Praca zajmuje się problematyką innowacji nauczania przekładu i tłumaczeń. Autor
przedstawia próbę stworzenia ćwiczeń językowych obejmujących tematykę lotnictwa dla
obcokrajowców. W następnej części bada leksykę, procesy słowotwórcze i tematykę
tłumaczenia slangu lotniczego do języka czeskiego.
51
13.
Anotace
Autor: Joachim Heczko
Fakulta: Filozofická
Katedra: Slavistiky, sekce polonistiky
Název bakalářské práce: Baza terminów i tematyczne karty pracy dla innowacji nauki
przekładu i tłumaczeń (Specjalizacja: Lotnictwo)
Vedoucí bakalářské práce: Mgr. Monika Krzempek
Počet znaků: 63 468
Počet příloh: 1
Počet titulů použité literatury: 30
Klíčová slova: polsko-ĉeský překlad, slang, výuka, specializované překlady, profesionalismy
Práce zabývající se problematikou inovace výuky překladu a tlumoĉení. Autor prezentuje
pokus o vytvoření jazykových cviĉení pro cizince k tématům z oblasti letectví. V dalńí ĉásti
zkoumá lexikologii, procesy tvoření slov a tématiku překladu leteckégo slangu do ĉeńtiny.
52
14.
Bibliografia
Literatura tematu:
BAŃKO, M., Polszczyzna na co dzień, Warszawa 2006.
CARDOVÁ, J. – ŃVANDOVÁ H., Jazyková výchova v mateřské škole II, Didaktické hry a cvičení,
Praha 1988.
ĈECHOVÁ, M. – PRUŅINA V. I INNI., Létání bez strachu, Praha 2008.
GRABIAS, S., Środowiskowe i zawodowe odmiany języka - socjolekty [W:] Współczesny język
polski pod redakcją J. Bartmińskiego, Lublin 2001.
HAVLOVÁ, I. – HEDVIĈÁKOVÁ J., Jazyková cvičení pro studující učitelství 1. Stupně základní
školy, Praha 1983.
HRUŃKOVÁ, H., Studentský slang, Ĉeské Budějovice 2010.
HUBÁĈEK, J., O českých slanzích, Ostrava 1981.
JACKSON, R., 101 słynnych myśliwców, Bremen 2010.
LOTKO, E., Čeština a polština v překladatelské a tlumočnické praxi, Ostrava 1986.
LOTKO, E., Polština a čeština z hlediska typologického, Olomouc 1981.
ŁUCZYŃSKI, E. – MAĆKIEWICZ J., Językoznawstwo ogólne, wybrane zagadnienia, Gdańsk
2006.
MAĆKIEWICZ, J., Wyrazy międzynarodowe (internacjonalizmy) we współczesnym języku
polskim, [W:] Współczesny język polski pod redakcją J. Bartmińskiego, Lublin 2001.
NAHUM, A., Letadla, Praha 2002.
NOVÁKOVÁ, Ń., Porozumění neologismům mezi středoškolskou mládeží, Olomouc 2008.
PÖSINGEROVÁ, K. – SERETNY, A., Czy Czechów jest trzech? : učebnice polského jazyka pro
Čechy. 1. Díl, Praha 1993.
53
SERETNY, A. – LIPIŃSKA, E., ABC metodyki nauczania języka polskiego jako obcego, Kraków
2005.
SKUDRZYKOWA, U. – Urban, K., Mały słownik terminów z zakresu socjolingwistyki i
pragmatyki językowej, Warszawa 2000.
STREJĈEK, J. – PEŃKOVÁ M. I INNI., Léta létání, Praha 1979.
TABAKOWSKA, E., O przekładzie na przykładzie, Kraków 1999.
WALCZAK, B., Między snobizmem i modą, a potrzebami języka, Poznań 1987.
WILKOŃ, A., Typologia odmian językowych współczesnej polszczyzny, Katowice 2000.
Słowniki:
CHACIŃSKI, B., Wypasiony słownik najmłodszej polszczyzny, Kraków 2003.
HUBÁĈEK, J., Malý slovník českých slangů, Ostrava 1988.
HUGO, J. – FIDLEROVÁ, M. – ADÁMKOVÁ, K. I INNI., Slovník nespisovné češtiny, Praha 2006.
KANIA, S., Słownik argotyzmów, Warszawa 1995.
LOTKO, E., Slovník lingvistických termínů pro filology, Olomouc 2005.
MARKOWSKI, A., Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN, Warszawa 1999.
OLIVA, K. – KULOŃOVÁ, M., Polsko-český slovník I, A-Ó, Praha 1999.
OLIVA, K. – KULOŃOVÁ, M., Polsko-český slovník II, P-Ż, Praha 1999.
SOBOL, E., Słownik wyrazów obcych, Warszawa 1999.
Źródła internetowe:
http://pl.wikipedia.org
http://sjp.pwn.pl
54
http://lotniczapolska.pl/Slownik-slangu-lotniczego,474
http://forum.mycork.org/index.php?action=printpage;topic=35124.0
http://www.aeroweb.cz/pocasi/default.asp?inc=p3
http://apostol.webnode.cz/mojzis
www.online-slovnik.cz
55