docniezb¢dnik polaka we francji niezb¢dnik polaka we francji
download 
Reklamacja Transkrypt
niezb¢dnik polaka we francji niezb¢dnik polaka we francji
DY˚URY socjalne: porady, redakcja pism urz´dowych, redakcja CV, listów motywacyjnych, towarzyszenie w za∏atwianiu spraw urz´dowych. WARSZTATY integracyjne: ubezpieczenie spo∏eczne, ˝ycie spo∏eczne we Francji, francuski Êwiat pracy. KURSY j´zyka francuskiego: zaj´cia grupowe, lekcje indywidualne. La Pépini¯re Mathis 7-9, rue Mathis 75019 Paris tel. 01 55 26 82 10, 06 84 87 36 59 fax 01 40 37 63 81 [email protected] www.parabole-asso.org DY˚URY PORAD SOCJALNYCH poniedzia∏ki od 15.00 do 19.00 263 bis, rue Saint-Honoré 75001 Paris métro Concorde, linie nr 1, 8, 12 wtorki od 14.00 do 19.30 7-9, rue Mathis 75019 Paris métro Crimée, linia nr 7 LEKCJE J¢ZYKA FRANCUSKIEGO wtorki od 19.00 do 21.00 7-9, rue Mathis 75019 Paris métro Crimée, linia nr 7 piàtki od 19.00 do 21.00 15, rue de Nantes 75019 Paris métro Crimée, linia nr 7 soboty od 11.00 do 16.00 51, rue de l’Ourcq 75019 Paris métro Crimée, linia nr 7 Pary˝ 2011 NIEZB¢DNIK POLAKA WE FRANCJI Wydanie I STOWARZYSZENIE POMOCY OSOBOM Z EUROPY CENTRALNEJ I WSCHODNIEJ W TRWA¸EJ INTEGRACJI NIEZB¢DNIK POLAKA WE FRANCJI Wydanie I Pary˝ 2011 1 Banque BCP Nasza oferta • Obsługa i doradztwo finansowe w języku polskim w 5-ciu oddziałach banku m we Francji ie k n a b im o tw en France Votre Banque • Pełen dostęp do produktów i usług Banque BCP (konta bieżące i oszczędnościowe, środki płatnicze : karty, książeczki czekowe; ubezpieczenia : zdrowotne, mieszkaniowe, samochodowe; kredyty i pożyczki, lokaty krόtko i długoterminowe , swobodna konsultacja i zarządzanie kontem) • Bezpłatne wypłaty z bankomatόw w strefie euro • Współpraca z Millennium bank w Polsce (możliwość otwarcia konta w Polsce oraz wykonania szybkich i bezpiecznych przelewόw do Polski) Adresy oddziałów: AGENCE AUBER 5, rue Auber 75009 PARIS - M° OPERA ou RER AUBER - Tél. : 01 44 71 72 83 / 76 AGENCE ASNIERES 67-69, av. d'Argenteuil 92600 ASNIERES - BUS 165 - COMETE - Tél. : 01 41 32 22 02 AGENCE MoNtREUIl 54, boulevard Rouget de l'Isle 93100 MONTREUIL - M° CROIX DE CHAVAUX - Tél. : 01 41 72 00 38 AGENCE St DENIS 17-19, rue de la Boulangerie 93200 ST-DENIS - M° St DENIS ou RER St DENIS STADE - Tél. : 01 48 13 38 86 / 87 AGENCE AUlNAY-SoUS-BoIS 3, rue Camille Pelletan 93600 AULNAY-SOUS-BOIS - RER B AULNAY-SOUS-BOIS - Tél. : 01 58 03 90 46 BCPTel : 0 891 78 78 78* * Accueil téléphonique le lundi : 9 h / 16 h 30, du mardi au vendredi : 9 h / 18 h et le samedi : 9 h / 16 h30. N° Orange (0,225 €/mn). I n s p i r u j e n a s ž y c i e BCPNet : www.banquebcp.fr NIEZB¢DNIK POLAKA WE FRANCJI Wydanie I Pary˝ 2011 NIEZB¢DNIK POLAKA WE FRANCJI Autorzy opracowania: Wydzia∏ Konsularny Ambasady Rzeczypospolitej Polskiej w Pary˝u Parabole. Stowarzyszenie Pomocy w Trwa∏ej Integracji Osobom z Europy Centralnej i Wschodniej Instytucje wspó∏pracujàce: Dorota Kosiorek – pe∏nomocnik ds. rozwoju sektora polskiego banku BCP Aldona Ka∏u˝a – konsultant Redakcja merytoryczna: Jadwiga Juchniewicz Redakcja techniczna: Krystyna Fettyng Projekt ok∏adki, opracowanie graficzne, sk∏ad: Tomasz Krzymowski Copyright by „Parabole” Stowarzyszenie Pomocy w Trwa∏ej Integracji Osobom z Europy Centralnej i Wschodniej Copyright by Wydzia∏ Konsularny Ambasady Rzeczypospolitej Polskiej w Pary˝u Wydanie I, Pary˝ 2011 2 WST¢P Wydzia∏ Konsularny Ambasady Rzeczypospolitej Polskiej w Pary˝u wraz z Parabole - Stowarzyszeniem Pomocy w Trwa∏ej Integracji Osobom z Europy Ârodkowej i Wschodniej oddajà w Paƒstwa r´ce informator Niezb´dnik Polaka we Francji. Naszym za∏o˝eniem by∏o zebranie w jednej publikacji niezb´dnych praktycznych informacji dotyczàcych ˝ycia codziennego, rodzinnego i zawodowego, a tak˝e praw i obowiàzków obywateli polskich przebywajàcych we Francji. Kierujemy jà zarówno do Polaków ju˝ mieszkajàcych we Francji jak i tych planujàcych osiedlenie si´ tu na sta∏e lub tymczasowo. Poradnik sk∏ada si´ z oÊmiu rozdzia∏ów, w których cz´Êç informacyjna ilustrowana jest przyk∏adami, opisujàcymi doÊwiadczenia Polaków mieszkajàcych we Francji. Informacje zawarte w Niezb´dniku odpowiadajà stanowi prawnemu na 1 stycznia 2011 r. WysokoÊci stawek Êwiadczeƒ oraz op∏at podane w publikacji obowiàzujà do 31 grudnia 2011 roku. Dlatego te˝ planujemy aktualizowaç informator raz na rok. Niezb´dnik ma zapewniç jedynie ogólne informacje, dlatego nie nale˝y traktowaç go jako wyczerpujàce êród∏o wiedzy. Na koƒcu wielu podrozdzia∏ów zosta∏y zamieszczone adresy internetowe i kontakty do instytucji, pod którymi mo˝na znaleêç bardziej szczegó∏owe informacje. ˚yczymy przyjemnej i owocnej lektury. 3 PRZYDATNE ADRESY I TELEFONY ADRESY WYDZIA¸ÓW KONSULARNYCH WE FRANCJI Wydzia∏ Konsularny Ambasady Rzeczypospolitej Polskiej w Pary˝u 5, rue de Talleyrand 75007 PARIS tel.: + 33 (0)1 43 17 34 22 / 74 fax: + 33 (0)1 43 17 34 34 e-mail: [email protected] www.pariskg.polemb.net Konsulat Generalny Rzeczypospolitej Polskiej w Lille 45, boulevard Carnot 59000 LILLE tel.: + 33 (0)3 20 14 41 80 fax: + 33 (0)3 20 14 46 50 e-mail: [email protected] www.lillekg.polemb.net Konsulat Generalny Rzeczypospolitej Polskiej w Lyonie 79, rue Crillon 69458 LYON Cedex 06 tel.: + 33 (0) 4 78 93 14 85 fax: + 33 (0) 4 37 51 12 36 e-mail: [email protected] www.lyonkg.polemb.net 4 PRZYDATNE ADRESY I TELEFONY PARABOLE Stowarzyszenie Pomocy w Trwa∏ej Integracji Osobom z Europy Ârodkowej i Wschodniej La Pépini¯re Mathis 7-9, rue Mathis 75019 Paris tel. : + 33 (0)1 55 26 82 10 tel. kom. + 33 (0)6 84 87 36 59 fax + 33 (0)1 40 37 63 81 e-mail: [email protected] www.parabole-asso.org BEZP¸ATNE NUMERY ALARMOWE telefon stacjonarny 17 15 18 115 Policja Paƒstwowa i ˚andarmeria / Police et Gendarmerie Pogotowie ratunkowe / Samu Stra˝ po˝arna (wzywana równie˝ jako pomoc medyczna w nag∏ych wypadkach) / Pompiers pomoc bezdomnym / urgence SDF telefon komórkowy 112 zintegrowany system alarmowy Unii Europejskiej (policja, pogotowie, stra˝ po˝arna) 5 konsulat 1 1 1 1 1 1 1 KONSULAT 1 DZIECKO 1 REJESTRACJA AKTU URODZENIA DZIECKA Czy mo˝na zarejestrowaç dziecko, które urodzi∏o si´ we Francji i ma francuski akt urodzenia, w Urz´dzie Stanu Cywilnego w Polsce, za poÊrednictwem polskiego konsulatu? 1 Tak. Rejestracja zagranicznego aktu urodzenia dziecka jest niezb´dna mi´dzy innymi w celu wydania polskiego paszportu dla dziecka. W celu rejestracji – transkrypcji – francuskiego aktu urodzenia wymagana jest osobista obecnoÊç obojga rodziców w konsulacie. 1 Dokumenty potrzebne do rejestracji dziecka: ■ ■ ■ ■ ■ ■ wype∏niony wniosek o transkrypcj´ (rejestracj´) aktu urodzenia adresowany do odpowiedniego Urz´du Stanu Cywilnego w Polsce, wa˝ne dokumenty to˝samoÊci obojga rodziców (do okazania), orygina∏ francuskiego odpisu zupe∏nego aktu urodzenia dziecka (copie intégrale d’acte de naissance), który zosta∏ wystawiony nie wczeÊniej ni˝ w okresie ostatnich 12 miesi´cy, je˝eli rodzicami sà obywatele polscy w zwiàzku ma∏˝eƒskim – polski akt ma∏˝eƒstwa rodziców, je˝eli rodzicami dziecka sà obywatele polscy niepozostajàcy w wa˝nym zwiàzku ma∏˝eƒskim, polskie akty urodzenia rodziców, je˝eli rodzicami dziecka sà obywatel Polski i obcokrajowiec pozostajàcy w wa˝nym zwiàzku ma∏˝eƒskim – polski akt ma∏˝eƒstwa (w przypadku jego braku wymagana jest transkrypcja aktu ma∏˝eƒstwa), je˝eli rodzicami dziecka sà obywatel Polski i obcokrajowiec niepozostajàcy w zwiàzku ma∏˝eƒskim – akty urodzenia rodziców (wymagane jest t∏umaczenie zagranicznego aktu urodzenia). Op∏ata konsularna za przygotowanie dokumentacji dotyczàcej wpisania zagranicznego dokumentu stanu cywilnego do polskich ksiàg stanu cywilnego oraz dor´czenie odpisu sporzàdzonego na tej podstawie polskiego aktu stanu cywilnego wynosi 48 €. Dodatkowo za ka˝de t∏umaczenie dokumentu stanu cywilnego pobierana jest op∏ata 30 €. 9 1 1 1 1 Uwaga! 1 Âredni okres oczekiwania na za∏atwienie sprawy za poÊrednictwem konsulatu wynosi oko∏o 1 miesiàca. 1 1 1 1 Przyk∏ad Maja i Marcin sà ma∏˝eƒstwem. Pobrali si´ w Polsce, majà polskie obywatelstwo, a od 2 lat mieszkajà we Francji. Od 2 miesi´cy sà szcz´Êliwymi rodzicami Zosi, która urodzi∏a si´ we Francji. Zosia ma francuski akt urodzenia. Rodzice chcà uzyskaç polski akt urodzenia dziecka. Maja i Marcin mogà zarejestrowaç francuski akt urodzenia za poÊrednictwem Konsulatu RP. W celu rejestracji francuskiego aktu urodzenia córki powinni udaç si´ do konsulatu i wype∏niç oraz podpisaç wniosek o dokonanie transkrypcji aktu urodzenia. Podpisy muszà z∏o˝yç Maja i Marcin. JeÊli jedno z rodziców nie mo˝e pojawiç si´ w konsulacie, drugi rodzic mo˝e okazaç podpisanà przez oboje rodziców i poÊwiadczonà przez notariusza lub mera zgod´ na dokonanie transkrypcji aktu urodzenia. Ponadto nale˝y przynieÊç orygina∏ francuskiego odpisu zupe∏nego aktu urodzenia (copie intégrale d’acte de naissance) Zosi, który zosta∏ wystawiony nie wczeÊniej ni˝ w okresie ostatnich 12 miesi´cy, oraz polski akt ma∏˝eƒstwa Mai i Marcina. Podczas pobytu w konsulacie Maja i Marcin muszà si´ wylegitymowaç wa˝nymi dokumentami to˝samoÊci (paszportem bàdê dowodem osobistym). ●●●●● 1 1 1 Ania i Ahmed sà ma∏˝eƒstwem. Âlub zawarli w Pary˝u w merostwie. Ania jest Polkà, Ahmed Algierczykiem. Majà 2 synów, którzy urodzili si´ we Francji. Aby rodzice mogli uzyskaç polskie akty urodzenia synów, muszà najpierw zarejestrowaç swój zwiàzek ma∏˝eƒski w polskim Urz´dzie Stanu Cywilnego, a nast´pnie zarejestrowaç francuskie akty urodzenia synów. Mogà to zrobiç za poÊrednictwem Konsulatu RP. Ania i Ahmed w celu zarejestrowania francuskiego aktu ma∏˝eƒstwa muszà osobiÊcie wype∏niç i podpisaç w konsulacie wniosek o transkrypcj´ francuskiego aktu ma∏˝eƒstwa, do∏àczajàc orygina∏ odpisu zupe∏nego francuskiego aktu ma∏˝eƒstwa (copie intégrale d’acte de mariage). Dodatkowo Ania musi z∏o˝yç swój polski akt urodzenia, a Ahmed swój zalegalizowany algierski akt urodzenia. Dokumenty stanu cywilnego wystawione przez paƒstwa, które nie sà sygnatariuszami konwencji sporzàdzonej w Hadze 5 paêdziernika 1961 roku, muszà byç zalegalizowane. Poniewa˝ Algieria nie podpisa∏a konwencji haskiej, algierski akt urodzenia nale˝y zalegalizowaç w polskim konsulacie w Algierii. Dokument powinien byç przet∏umaczony na j´zyk francuski, albo na j´zyk polski, w polskim konsulacie w Algierii. Podczas pobytu w konsulacie Ania i Ahmed muszà si´ wylegitymo10 waç wa˝nymi dokumentami to˝samoÊci (paszportem bàdê dowodem osobistym). Ponadto do zarejestrowania aktów urodzenia synów potrzebne b´dà orygina∏y francuskich odpisów zupe∏nych aktów urodzenia synów (copies intégrales d’actes de naissance), które zosta∏y wystawione nie wczeÊniej ni˝ w okresie ostatnich 12 miesi´cy. ●●●●● 1 1 Monika jest pannà. Ma polskie obywatelstwo, mieszka we Francji, od 3 miesi´cy jest szcz´Êliwà mamà Julii, która urodzi∏a si´ we Francji. Aby Monika zarejestrowa∏a akt urodzenia Julii w polskich ksi´gach stanu cywilnego, powinna osobiÊcie, w Konsulacie RP, wype∏niç oraz podpisaç wniosek o dokonanie transkrypcji aktu urodzenia córki. Ze wzgl´du na to, ˝e dane ojca nie sà wpisane we francuskim akcie urodzenia (Julia nie zosta∏a uznana przez ojca), Monika, wype∏niajàc wniosek o transkrypcj´, mo˝e wskazaç dowolne imi´ jako imi´ ojca dziecka. JeÊli nie dokona tego wyboru, polski Urzàd Stanu Cywilnego dokona z urz´du wpisu jakiegokolwiek imienia jako imienia ojca. Monika do wniosku o transkrypcj´ musi do∏àczyç orygina∏ francuskiego odpisu zupe∏nego aktu urodzenia (copie intégrale d’acte de naissance) Julii, który zosta∏ wystawiony nie wczeÊniej ni˝ w okresie ostatnich 12 miesi´cy, oraz swój polski odpis zupe∏ny aktu urodzenia z przypiskami wystawiony nie wczeÊniej ni˝ w okresie ostatnich 3 miesi´cy. Podczas pobytu w konsulacie Monika musi si´ wylegitymowaç wa˝nym dokumentem to˝samoÊci (paszportem bàdê dowodem osobistym). 1 1 1 PASZPORT DLA DZIECKA Pierwszy paszport dla dziecka urodzonego we Francji 1 Jakie dokumenty sà potrzebne do wydania paszportu? ■ ■ ■ ■ ■ ■ odpis aktu urodzenia wydany przez Urzàd Stanu Cywilnego w Polsce 1 zdj´cie biometryczne wniosek paszportowy zgoda rodziców na wydanie paszportu dla dziecka – obecnoÊç obojga rodziców jest obowiàzkowa wa˝ne paszporty lub dowody osobiste rodziców (do okazania) dokument potwierdzajàcy zamieszkanie na terenie okr´gu konsularnego (na przyk∏ad faktura za pràd – EDF lub karta pobytu) 1 Kolejny paszport dla dziecka ■ 1 Do ukoƒczenia 5. roku ˝ycia dziecko otrzymuje paszport tymczasowy z wa˝noÊcià 12 miesi´cy. Op∏ata wynosi 17 €. 11 ■ 1 ■ Mi´dzy 5. a 13. rokiem ˝ycia ma∏oletni otrzymuje paszport 5-letni. Op∏ata wynosi 36 €. Po ukoƒczeniu 13. roku ˝ycia otrzymuje paszport 10-letni. Op∏ata wynosi 53 €. Uwaga! ObecnoÊç dziecka powy˝ej 5. roku ˝ycia jest obowiàzkowa przy sk∏adaniu wniosku paszportowego. Dodatkowo dziecko, które sk∏ada odciski palców, musi byç obecne przy odbiorze paszportu w celu weryfikacji odcisków palców. 1 1 1 Przyk∏ad Ania i Marcin sà obywatelami polskimi i mieszkajà od roku we Francji. 2 miesiàce temu urodzi∏a si´ im córeczka. Dziecko ma jedynie francuski akt urodzenia. Aby otrzyma∏o paszport, rodzice muszà zarejestrowaç narodziny dziecka w polskim Urz´dzie Stanu Cywilnego, w ostatnim miejscu zamieszkania jednego z rodziców. Rejestracji mo˝e dokonaç jedno z rodziców bàdê bliska rodzina w Polsce albo za poÊrednictwem Wydzia∏u Konsularnego Ambasady RP w Pary˝u lub Konsualtów Generalnych RP w Lille i Lyonie – zgodnie z w∏aÊciwoÊcià miejsca zamieszkania we Francji. Uwaga! 1 Wnioski o wydanie paszportu dla dziecka bez polskiego aktu urodzenia nie mogà byç przyj´te. Przyk∏ad 1 1 Ola i Ahmed sà od 10 lat szcz´Êliwym ma∏˝eƒstwem. Âlub zawarli w Pary˝u w merostwie. Majà 2 synów w wieku szkolnym. Dzieci majà wa˝ne paszporty do koƒca roku. 10 lat wczeÊniej dostali paszporty dla dzieci na podstawie francuskich aktów urodzenia. Zgodnie z obowiàzujàcymi dzisiaj przepisami jest to niemo˝liwe. Rodzice muszà najpierw zarejestrowaç w Urz´dzie Stanu Cywilnego w Polsce akt ma∏˝eƒstwa oraz nast´pnie akty urodzenia dzieci. Dopiero z polskimi aktami urodzenia dzieci mo˝na wnioskowaç o wydanie dla nich paszportu. Sàdowe pozwolenie na wydanie paszportu dla dziecka 1 JeÊli nie jest mo˝liwe uzyskanie zgody drugiego rodzica na wydanie paszportu dla dziecka (tak˝e w przypadku braku mo˝liwoÊci ustalenia miejsca pobytu drugiego rodzica), nale˝y zwróciç si´ do sàdu rodzinnego w Polsce w celu uzyskania zgody sàdu na wydanie paszportu dla dziecka mimo braku zgody drugiego rodzica. 12 Przyk∏ad Agnieszka jest samotnà matkà wychowujàcà 3-letniego Adasia. Agnieszka i Jarek nigdy nie byli ma∏˝eƒstwem, ale dziecko zosta∏o uznane przez ojca we francuskim merostwie. Od 2 lat Jarek nie daje znaku ˝ycia i Agnieszka nie zna miejsca jego pobytu. Chce otrzymaç paszport dla Adasia, ˝eby wys∏aç go na wakacje do babci do Polski. Aby dziecko otrzyma∏o paszport, Agnieszka musi si´ zwróciç do sàdu rodzinnego w Polsce w celu uzyskania takiej zgody. 1 1 Uwaga! W przypadku podró˝y w ramach Unii Europejskiej mo˝na zamiast paszportu wyrobiç dziecku dowód osobisty. Po dowód osobisty nale˝y udaç si´ do urz´du gminy, w której rodzice i dziecko sà zameldowani. Nie mo˝na tego za∏atwiç w polskim konsulacie. 1 Wyjazd dziecka za granic´ bez rodziców Sk∏adajàc wniosek o wydanie paszportu dla dziecka, rodzice wyra˝ajà zgod´ na wydanie tego dokumentu. Wydzia∏ Konsularny nie wydaje innych zaÊwiadczeƒ pozwalajàcych dziecku na podró˝owanie poza granicami Francji. 1 MA¸˚E¡STWO 1 Jakie dokumenty sà potrzebne do zawarcia Êlubu cywilnego we Francji? 1. ZaÊwiadczenie o zdolnoÊci prawnej do zawarcia ma∏˝eƒstwa (certificat de célibat) ■ ■ ■ 1 W celu uzyskania zaÊwiadczenia nale˝y: przyjÊç do konsulatu z wa˝nym dokumentem to˝samoÊci, wype∏niç formularz i z∏o˝yç zapewnienie o nieistnieniu okolicznoÊci wy∏àczajàcych zawarcie ma∏˝eƒstwa, z∏o˝yç odpis aktu urodzenia wydany przez Urzàd Stanu Cywilnego w Polsce. JeÊli o zaÊwiadczenie ubiega si´ osoba rozwiedziona, powinna dostarczyç akt poprzedniego ma∏˝eƒstwa z adnotacjà o rozwodzie, jeÊli jest to wdowa lub wdowiec, wymagany jest odpis aktu poprzedniego ma∏˝eƒstwa oraz aktu zgonu wspó∏ma∏˝onka. Op∏ata konsularna za przygotowanie zaÊwiadczenia wynosi 96 €, dodatkowo za ka˝de t∏umaczenie dokumentu stanu cywilnego pobierana jest op∏ata 30 €. 13 1 1 2. ZaÊwiadczenie certificat de coutume 1 1 Konsulat wydaje na miejscu certificat de coutume, po okazaniu wa˝nego dokumentu to˝samoÊci oraz odpisu wieloj´zycznego albo zupe∏nego aktu urodzenia z przypiskami, albo zaÊwiadczenia o zdolnoÊci prawnej do zawarcia zwiàzku ma∏˝eƒskiego. Wy˝ej wymienione dokumenty muszà byç wystawione nie wczeÊniej ni˝ w okresie ostatnich 3 miesi´cy. Op∏ata konsularna za zaÊwiadczenie wynosi 36 €. Czy mo˝na zarejestrowaç francuski akt ma∏˝eƒstwa w Urz´dzie Stanu Cywilnego w Polsce za poÊrednictwem konsulatu, jeÊli ma∏˝eƒstwo zosta∏o zawarte we Francji? 1 Tak. Obywatel polski mo˝e zarejestrowaç francuski akt ma∏˝eƒstwa w polskich ksi´gach stanu cywilnego za poÊrednictwem konsulatu. W celu rejestracji francuskiego aktu ma∏˝eƒstwa wymagana jest osobista obecnoÊç ma∏˝onków w konsulacie. Ponadto nale˝y: 1 ■ ■ 1 ■ 1 1 1 wypeniç wniosek o transkrypcj´ (rejestracj´) aktu ma∏˝eƒstwa adresowany do odpowiedniego Urz´du Stanu Cywilnego w Polsce, okazaç do wglàdu wa˝ne dokumenty to˝samoÊci, dostarczyç orygina∏ francuskiego odpisu zupe∏nego aktu ma∏˝eƒstwa (copie intégrale d’acte de mariage), dostarczyç orygina∏y odpisów aktów urodzenia ma∏˝onków (dokumenty sporzàdzone w j´zyku francuskim wymagajà t∏umaczenia, które mo˝e byç zrobione w konsulacie): – jeÊli osoba zawierajàca zwiàzek ma∏˝eƒski jest rozwiedziona, wymagany jest odpis aktu poprzedniego ma∏˝eƒstwa z adnotacjà o rozwodzie, – jeÊli osoba zawierajàca zwiàzek ma∏˝eƒski jest wdowcem/wdowà, wymagany jest odpis aktu poprzedniego ma∏˝eƒstwa oraz odpis aktu zgonu wspó∏ma∏˝onka. W przypadku rejestracji aktu ma∏˝eƒstwa ma∏˝onkowie (którzy posiadajà obywatelstwo polskie) sk∏adajà osobiÊcie przed konsulem oÊwiadczenie o wyborze nazwiska noszonego po zawarciu ma∏˝eƒstwa przez nich i przez ich dzieci. Op∏ata konsularna za przygotowanie dokumentacji dotyczàcej wpisania zagranicznego dokumentu stanu cywilnego do polskich ksiàg stanu cywilnego oraz dor´czenie odpisu sporzàdzonego na tej podstawie polskiego aktu stanu cywilnego wynosi 48 €. Dodatkowo za ka˝de t∏umaczenie dokumentu stanu cywilnego pobierana jest op∏ata 30 €. Âredni okres oczekiwania na za∏atwienie sprawy za poÊrednictwem konsulatu wynosi 1 miesiàc. 14 Jak uzyskaç zaÊwiadczenie o braku przeszkody prawnej do podpisania zwiàzku partnerskiego (PACS – Pacte civil de solidarité) we Francji? 1 ZaÊwiadczenie jest wydawane na miejscu w konsulacie, po okazaniu wa˝nego dokumentu to˝samoÊci oraz odpisu zupe∏nego aktu urodzenia wraz z przypiskami wystawionego nie wczeÊniej ni˝ w okresie ostatnich 3 miesi´cy. Op∏ata konsularna za zaÊwiadczenie wynosi 36 €. 1 PASZPORT 1 PASZPORT DLA OSOBY DOROS¸EJ Jakie dokumenty sà potrzebne do wydania paszportu? ■ ■ ■ ■ ■ poprzedni paszport 1 zdj´cie biometryczne wniosek paszportowy polski odpis aktu ma∏˝eƒstwa w przypadku osób, które zawar∏y zwiàzek ma∏˝eƒski dokument potwierdzajàcy zamieszkanie na terenie okr´gu konsularnego (na przyk∏ad faktura EDF lub karta pobytu) 1 Osobom, które ukoƒczy∏y 13 lat, wydawane sà paszporty biometryczne wa˝ne przez 10 lat. Op∏ata konsularna za wydanie paszportu osobie doros∏ej wynosi 106 €. W przypadku utraty wa˝nego paszportu z winy posiadacza op∏ata za wydanie nowego paszportu wynosi 188 €. 1 Co zrobiç, gdy ostatni paszport jest wydany przed 1992 rokiem? 1 W tym wypadku wydanie paszportu musi poprzedziç procedura poÊwiadczenia polskiego obywatelstwa – szczegó∏y znajdujà si´ na stronie internetowej Wydzia∏u Konsularnego www.pariskg.polemb.net. 1 Uwaga! Ta sytuacja dotyczy Polaków mieszkajàcych bardzo d∏ugo we Francji, pos∏ugujàcych si´ francuskà kartà pobytu, którzy po wielu latach chcà ubiegaç si´ o polski paszport. Co zrobiç, gdy paszport zostanie zgubiony lub ukradziony we Francji? Nale˝y zg∏osiç ten fakt na najbli˝szym posterunku Policji. Z zaÊwiadczeniem z Policji, a tak˝e dokumentem ze zdj´ciem, które mo˝e potwierdziç naszà to˝samoÊç 15 1 1 (na przyk∏ad prawo jazdy), lub odpisem aktu urodzenia nale˝y przyjÊç do Wydzia∏u Konsularnego i z∏o˝yç komplet dokumentów koniecznych do wydania paszportu. Jak wyglàda procedura wymiany paszportu po zawarciu ma∏˝eƒstwa i zmianie nazwiska? 1 Do wydania nowego paszportu konieczne jest przedstawienie polskiego odpisu aktu ma∏˝eƒstwa. W przypadku zawarcia ma∏˝eƒstwa na terenie innego kraju ni˝ Polska nale˝y w pierwszej kolejnoÊci zarejestrowaç zawarcie zwiàzku ma∏˝eƒskiego w polskim Urz´dzie Stanu Cywilnego. Do polskiego odpisu aktu ma∏˝eƒstwa nale˝y do∏àczyç komplet dokumentów. 1 Przyk∏ad 1 Sara wysz∏a za mà˝ we Francji i chce otrzymaç paszport na swoje nowe nazwisko. Sara wraz z m´˝em powinna z∏o˝yç w konsulacie podanie o transkrypcj´ francuskiego aktu ma∏˝eƒstwa oraz z∏o˝yç oÊwiadczenia w sprawie wyboru swojego nazwiska i nazwisk dzieci. Sara z m´˝em muszà osobiÊcie udaç si´ do konsulatu i z∏o˝yç orygina∏ odpisu zupe∏nego aktu ma∏˝eƒstwa (copie intégrale d’acte de mariage).Ponadto powinni z∏o˝yç odpisy swoich aktów urodzenia i wylegitymowaç si´ wa˝nymi dokumentami to˝samoÊci. Dopiero po uzyskaniu z Polski odpisu aktu ma∏˝eƒstwa, w którym b´dzie zawarta informacja o nowym nazwisku, Sara b´dzie mog∏a z∏o˝yç w konsulacie wniosek o wydanie nowego paszportu. 1 ●●●●● 1 1 Marta wysz∏a za mà˝ we Francji. Rozwiod∏a si´ tak˝e we Francji, w 2007 roku. Obecnie chce ponownie wyjÊç za mà˝. W tym celu powinna zarejestrowaç w Polsce francuski akt ma∏˝eƒstwa z adnotacjà o rozwodzie. JeÊli rozwód by∏ orzeczony po 1 maja 2004 roku, mo˝e dokonaç transkrypcji poprzez konsulat. Musi wype∏niç formularz wniosku o dokonanie transkrypcji aktu ma∏˝eƒstwa z adnotacjà o rozwodzie oraz przedstawiç odpis zupe∏ny francuskiego aktu ma∏˝eƒstwa z adnotacjà o rozwodzie wydany nie wczeÊniej ni˝ w okresie ostatnich 12 miesi´cy i odpis francuskiego wyroku rozwodowego wraz ze Êwiadectwem* okreÊlonym w artykule 39 ( dotyczàcym orzeczeƒ w sprawach ma∏˝eƒskich) rozporzàdzenia Rady Wspólnot Europejskich nr 2201/2003 z dnia 23 listopada 2003 roku. * Âwiadectwa takie wydajà na terenie Francji Sàdy Wielkiej Instancji (Tribunaux de gran- 1 de instance), które wyda∏y wyrok rozwodowy, na podstawie certificat de non appel, wydawanego przez Sàd Apelacyjny (Cour d’appel) bàdê certificat de non pourvoi en cassation wydawanego przez Sàd Kasacyjny (Cour de cassation). Ten pierwszy wydaje si´ w sytuacji braku wspólnego wniosku strono orzeczenie rozwodu, drugi zaÊ w sytuacji obopólnej zgody stron na orzeczenie rozwodu. 16 UTRATA DOKUMENTÓW 1 Co robiç w sytuacji utraty dokumentów za granicà, na przyk∏ad dowodu osobistego? Utrat´ – kradzie˝ lub zagubienie dokumentów – za granicà nale˝y zg∏osiç na posterunku Policji. Policja powinna wystawiç zaÊwiadczenie z informacjami o tym, jakie dokumenty i przedmioty zosta∏y zg∏oszone jako zgubione lub skradzione. Je˝eli utracono dowód osobisty, nale˝y jak najszybciej osobiÊcie poinformowaç o tym konsulat. Konsul informuje o utracie dowodu urzàd w Polsce, który wyda∏ ten dokument. Nale˝y zrobiç to jak najszybciej, ˝eby nie ponosiç ryzyka ewentualnego pos∏ugiwania si´ przez innà osob´ utraconym dowodem. 1 1 Przyk∏ad Jerzy przylecia∏ do Pary˝a na 5-dniowà wycieczk´. Przedostatniego dnia pobytu, po wyjÊciu z metra zorientowa∏ si´, ˝e nie ma portfela, w którym by∏y pieniàdze, dowód osobisty i prawo jazdy. Z pilotem wycieczki poszed∏ na policj´, aby zg∏osiç kradzie˝, i zablokowa∏ karty bankowe. Z zaÊwiadczeniem z policji poszed∏ do Wydzia∏u Konsularnego Ambasady po nowy dokument. ˚eby wróciç do Polski samolotem, musi mieç dokument to˝samoÊci – dowód osobisty lub paszport. Za granicà mo˝e otrzymaç tylko paszport. W takiej sytuacji paszport tymczasowy na powrót do kraju wydaje konsul. 1 1 1 1 1 17 gmina GMINA 1 MEROSTWO MAIRIE 2 Jakie sprawy mo˝na za∏atwiç w merostwie? Dokumenty administracyjne: ■ zg∏oszenie narodzin dziecka (déclaration de naissance), ■ akt urodzenia (acte de naissance), ■ oÊwiadczenie o uznaniu dziecka (reconnaissance de paternité), ■ zg∏oszenie zgonu (déclaration de déc¯s), ■ akt zgonu (acte de déc¯s), ■ pozwolenie na budow´ (permis de construire), ■ poÊwiadczenie podpisu (autentification de signature). 1 1 Sprawy dotyczàce dzieci w wieku od 0 do 3 lat: ■ zapisy do ˝∏obka (petite enfance). 1 Uwaga! Podanie najlepiej z∏o˝yç na 6 miesi´cy przed urodzeniem dziecka. Sprawy dotyczàce dzieci w wieku od 3 lat: ■ ■ 1 zapisy do szko∏y podstawowej (affaires scolaires), zapisy do organizacji sportowych, kulturalnych i oÊwiatowych (domów kultury i rekreacji – maisons du quartier, centre des loisirs). 1 Uwaga! Zapisy do gimnazjum (coll¯ge) i liceum (lycée) przeprowadzane sà w szko∏ach. Sprawy dotyczàce pracy i szkoleƒ zawodowych Wi´kszoÊç merostw posiada Dzia∏ Pracy i Szkoleƒ (SEF – Service emploi formation), który zajmuje si´ pomocà dla bezrobotnych. Udzielane sà tam porady, istnieje mo˝liwoÊç korzystania z telefonu, Internetu itp. 21 1 Sprawy dotyczàce pomocy socjalnej 1 We wszystkich sprawach zwiàzanych z otrzymaniem pomocy socjalnej nale˝y zwracaç si´ do OÊrodka Pomocy Socjalnej (CCAS – Centre communal d’action sociale). OÊrodkiem zarzàdza merostwo, które wspó∏pracuje z innymi instytucjami, na przyk∏ad z Kasà Âwiadczeƒ Rodzinnych (CAF). 2 Sprawy dotyczàce mieszkania 1 W Dziale Mieszkaƒ Socjalnych (SLog – Service du logement) mo˝na z∏o˝yç podanie o przyznanie lokalu socjalnego. W Dziale Higieny i Zdrowia (SCHS – Service communal d’hygi¯ne et de santé) mo˝na z∏o˝yç proÊb´ o ocen´ warunków mieszkaniowych. OPIEKA DLA DZIECI PRACUJÑCYCH RODZICÓW 1 Jak gminy organizujà we Francji opiek´ dla dzieci pracujàcych rodziców? Gminy zarzàdzajà: ■ ■ 1 ■ ˝∏obkami publicznymi (cr¯ches collectives), ˝∏obkami rodzinnymi (cr¯ches familiales), ˝∏obkami kilkugodzinnymi, zwanymi haltes-garderies. Instytucje te przyjmujà dzieci od 2. miesiàca ˝ycia do ukoƒczenia 3 lat (do czasu przejÊcia dziecka do przedszkola). 1 Prawo do ubiegania si´ o miejsce w ˝∏obku publicznym lub rodzinnym majà pracujàcy lub zapisani do urz´du pracy rodzice. ˚∏obki kilkugodzinne, zwane haltes garderies, przyjmujà równie˝ dzieci niepracujàcych rodziców. Jak zapisaç dziecko do ˝∏obka publicznego (cr¯che collective)? 1 Wniosek o przyj´cie dziecka do ˝∏obka publicznego nale˝y z∏o˝yç w merostwie najlepiej na kilka miesi´cy przed narodzinami dziecka. Po jego urodzeniu nale˝y potwierdziç zapis. Co to sà ˝∏obki rodzinne (cr¯ches familiales)? 1 Sà to ˝∏obki mieszczàce si´ w prywatnych mieszkaniach. Przyjmujà maksymalnie 4 dzieci. Opiekunka posiada uprawnienia do opieki nad ma∏ymi dzieçmi i odpowiednie warunki mieszkaniowe. Ma podpisanà umow´ z merostwem. 22 Lista ˝∏obków rodzinnych znajduje si´ w ka˝dym merostwie oraz w OÊrodkach Ochrony Matki i Dziecka (PMI – Protection maternelle et infantile). Znalezienie takiego ˝∏obka jest zadaniem rodziców. 1 Co to sà ˝∏obki kilkugodzinne (haltes-garderies)? W miejscach tych dzieci przyjmowane sà tylko na kilka godzin, raz lub kilka razy w tygodniu. W haltes garderies nie ma sto∏ówek. Dziecko powinno wi´c przyjÊç do ˝∏obka z w∏asnym posi∏kiem. Niektóre gminy ograniczajà prawo do korzystania z tej us∏ugi (1,5 dnia na tydzieƒ, na przyk∏ad 3 przedpo∏udnia). Co to sà ogródki dzieci´ce (jardins d’enfants)? Sà to miejsca, w których dzieci w wieku przedszkolnym (od 2 do 6 lat), przebywajàc z rówieÊnikami, uczà si´ ˝ycia w grupie. Ogródki dzieci´ce sà zarzàdzane przez gmin´ lub przez wspólnoty mieszkaniowe bloków socjalnych – OPHLM (Office public des habitations á loyer modéré). Lokatorzy mieszkaƒ socjalnych majà pierwszeƒstwo do miejsc w tych strukturach. 2 1 1 Uwaga! Ogródki dzieci´ce nie sà odpowiednikiem tradycyjnego ˝∏obka czy przedszkola. 1 Na jakich zasadach funkcjonujà Êwietlice przyszkolne (garderies périscolaires)? Znajdujà si´ one w ka˝dym przedszkolu i w ka˝dej szkole podstawowej. Przyjmujà od godziny 7.30 (dzieci przebywajà w nich do rozpocz´cia zaj´ç lekcyjnych) oraz po zakoƒczeniu lekcji, od 16.30 do 18.30 (dzieci oczekujà tam na powrót rodziców z pracy). Zapisy do Êwietlicy sà przeprowadzane w merostwie. Jakie struktury zapewniajà dzieciom opiek´ w Êrody i podczas wakacji szkolnych? Dzieci mo˝na zapisaç do oÊrodków rekreacyjnych (centres aérés). Sà one otwarte w Êrody i podczas wakacji szkolnych, w godzinach od 8.20 do 18.30. Zapisy najcz´Êciej prowadzone sà przez dyrektora oÊrodka. Uwaga! 1 1 1 Op∏aty za ˝∏obki publiczne, rodzinne, ogródki dzieci´ce, Êwietlice i oÊrodki rekreacyjne sà obliczane na podstawie rozliczenia podatkowego i pobierane w merostwie. 23 Przyk∏ad 1 2 1 Barbara i Micha∏ majà 1 dziecko. Kuba ma 10 lat i chodzi do szko∏y podstawowej. Codziennie rano w drodze do pracy o godzinie 7.30 Micha∏ odprowadza syna do Êwietlicy. Przedpo∏udniowe zaj´cia szkolne zaczynajà si´ o 8.30, a koƒczà o 11.30. Przerwa obiadowa trwa 2 godziny. Kuba je obiad w sto∏ówce szkolnej, a potem bawi si´ na podwórku szkolnym pod opiekà wychowawcy. O 13.30 rozpoczynajà si´ zaj´cia popo∏udniowe. Po lekcjach, o 16.30 Kuba wraca do Êwietlicy, gdzie odrabia prace domowe (études), czekajàc na rodziców. Ârod´ (dzieƒ wolny od zaj´ç lekcyjnych) sp´dza w oÊrodku rekreacyjnym (centre aéré). Rodzice Kuby p∏acà za opiek´ nad synem oraz posi∏ki oko∏o 120 € miesi´cznie. Czym zajmujà si´ OÊrodki Opieki nad Matkà i Dzieckiem – PMI (Protection maternelle et infantile)? ■ ■ 1 ■ ■ 1 Po narodzeniu dziecka wspomagajà rodziców w procesie wychowania. Udzielajà porad dotyczàcych mi´dzy innymi ˝ywienia, profilaktyki w zakresie zdrowia. Organizujà szkolenia dla opiekunek do dzie ci, wydajà zezwolenia na otwieranie ˝∏obków rodzinnych i kontrolujà instytucje zajmujàce si´ opiekà nad ma∏ymi dzieçmi. W PMI przeprowadzane sà okresowe bilanse zdrowia dziecka i wykonywane obowiàzkowe szczepienia. Uwaga! PMI to bezp∏atne poradnie dla kobiet ci´˝arnych i dzieci do 6. roku ˝ycia. 1 Jak gmina organizuje ˝ycie kulturalne i sportowe? 1 1 Co roku, na poczàtku wrzeÊnia, merostwa organizujà Dzieƒ Stowarzyszeƒ Kulturalno-OÊwiatowych i Sportowych (Journée des associations), podczas którego mo˝na dowiedzieç si´, jakie formy aktywnoÊci sà proponowane w danej gminie lub dzielnicy. W wielu gminach znajdujà si´ oÊrodki kultury i rekreacji (centre des arts et loisirs), które organizujà zaj´cia dla dzieci, m∏odzie˝y, doros∏ych i seniorów – imprezy artystyczne, wystawy, festiwale, warsztaty, plenery itp. W prawie ka˝dej gminie znajduje si´ biblioteka, szko∏a muzyczna itp. Gminy cz´sto dysponujà te˝ obiektami sportowymi (na przyk∏ad halà sportowà – gymnase). 24 Uwaga! 1 Op∏aty za udzia∏ w zaj´ciach artystycznych i sportowych sà obliczane przez zarzàd gminy wed∏ug dochodów rodziny. 2 POLICJA MIEJSKA I PA¡STWOWA POLICE MUNICIPALE ET NATIONALE 1 Czym jest Policja Miejska? Policja Miejska jest jednà z trzech formacji, które czuwajà nad porzàdkiem publicznym we Francji (wraz z Policjà Paƒstwowà i ˚andarmerià). Jest utrzymywana przez gmin´ i podlega bezpoÊrednio merowi. Wspomaga go w utrzymaniu bezpieczeƒstwa i porzàdku publicznego na terenie gminy. 1 Czym jest Policja Paƒstwowa? Policja Paƒstwowa podlega ministrowi spraw wewn´trznych. Jest to umundurowana i uzbrojona formacja przeznaczona do ochrony bezpieczeƒstwa ludzi i mienia oraz do utrzymywania bezpieczeƒstwa i porzàdku publicznego. Do jej g∏ównych zadaƒ nale˝y pilnowanie przestrzegania prawa i Êciganie przest´pców. 1 Jakimi sprawami zajmuje si´ Policja Miejska? ■ ■ ■ ■ ■ ■ Czuwa nad porzàdkiem i czystoÊcià na terenie gminy (na przyk∏ad przeprowadza akcje przeciw sk∏adaniu Êmieci, niebezpiecznych substancji i przedmiotów w niedozwolonych miejscach). Nak∏ada mandaty za parkowanie w niedozwolonych miejscach. Interweniuje w konfliktach pomi´dzy sàsiadami (na przyk∏ad zak∏ócanie ciszy nocnej). Pomaga ofiarom przest´pstw i wypadków. Pomaga w usuwaniu awarii technicznych i skutków kl´sk ˝ywio∏owych. Wspó∏dzia∏a w ochronie porzàdku podczas zgromadzeƒ i imprez publicznych. 1 1 1 Co to jest oÊwiadczenie main courante? OÊwiadczenie main courante sk∏ada si´ w komisariatach Policji Miejskiej lub Paƒstwowej. Jest to opis wydarzenia. W oÊwiadczeniu tym opisuje 25 1 2 si´ na przyk∏ad: konflikt pomi´dzy sàsiadami (zak∏ócanie ciszy nocnej), otrzymywanie telefonów z pogró˝kami, anonimowych listów, opuszczenie domu przez wspó∏ma∏˝onka, przemoc w rodzinie. Dokument ten nie jest skargà (skarg´ mo˝na z∏o˝yç tylko w komisariacie Policji Paƒstwowej). Jest on rejestrowany przez Policj´, zostaje mu nadany numer i mo˝e byç u˝yty w póêniejszej procedurze sàdowej, na przyk∏ad w sprawie rozwodowej. W jakich sprawach trzeba zwróciç si´ do Policji Paƒstwowej? W przypadku zgubienia lub kradzie˝y dokumentów, karty kredytowej, telefonu komórkowego itp. 1 1 ■ ■ ■ ■ ■ 1 Nale˝y udaç si´ do najbli˝szego komisariatu Policji Paƒstwowej. Ka˝dy posterunek Policji ma obowiàzek przyjàç zg∏oszenie. Na komisariacie policjant sporzàdza protokó∏ (proc¯s verbal) i wydaje zaÊwiadczenie o zg∏oszeniu (récépissé de déclaration). ZaÊwiadczenie o utracie dokumentów jest potrzebne mi´dzy innymi przy wyrabianiu nowych czy kontroli drogowej. Policja, wykorzystujàc swoje systemy ewidencyjne i rejestry operacyjne, mo˝e sprawdziç to˝samoÊç osoby, nawet wtedy, gdy nie posiada ona ˝adnego dokumentu. JeÊli dokumenty zgin´∏y w zwiàzku z dokonaniem przest´pstwa lub wykroczenia, policjant sporzàdza protokó∏, a nast´pnie przekazuje spraw´ organowi powo∏anemu do Êcigania przest´pców. W przypadku pobicia, napaÊci itp. 1 ■ ■ ■ ■ 1 1 26 Nale˝y udaç si´ na obdukcj´ lekarskà. Nale˝y z∏o˝yç skarg´ w najbli˝szym komisariacie (komisariaty posiadajà formularze w j´zyku polskim). Skarga zostaje przekazana do Prokuratora Republiki Francuskiej (Procureur de la République), który decyduje o dalszym post´powaniu. Niezale˝nie od decyzji prokuratora mo˝na wystàpiç o odszkodowanie do komisji przyznajàcej odszkodowania ofiarom przest´pstw – CIVI (Commission d’indemnisation des victimes d’infractions pénales) – przy sàdzie okr´gowym. mieszkanie MIESZKANIE 1 DOKUMENTY POTWIERDZAJÑCE ADRES ZAMIESZKANIA JUSTIFICATIFS DE DOMICILE 1 Do czego jest potrzebny dokument potwierdzajàcy adres zamieszkania (justificatif de domicile)? Dokument potwierdzajàcy adres zamieszkania (justificatif de domicile) jest potrzebny, aby podpisaç umow´ o prac´, za∏o˝yç konto bankowe, z∏o˝yç zeznanie podatkowe, zarejestrowaç samochód itp. 3 Jakie dokumenty potwierdzajà adres zamieszkania? ■ ■ ■ ■ ■ ostatni rachunek za pràd lub gaz (facture récente d’eau, d’électricité ou de gaz); rachunek w formie elektronicznej jest równie˝ akceptowany ostatni rachunek za telefon stacjonarny (facture de téléphone) rozliczenie podatkowe (certificat d’imposition ou de non imposition) rachunek za czynsz (quittance de loyer) polisa ubezpieczeniowa na mieszkanie (quittance d’assurance incendie, risques locatifs ou responsabilité civile pour le logement) 1 1 Uwaga! 1 Aby potwierdziç adres, wystarczy posiadaç co najmniej jeden z wy˝ej wymienionych dokumentów. Co nale˝y wiedzieç o tak zwanym grzecznoÊciowym zaÊwiadczeniu o zamieszkaniu (certificat d’hébergement)? 1 Osoba, która nie posiada ˝adnego z wy˝ej wymienionych dokumentów, wystawionego na jej nazwisko, mo˝e przedstawiç zaÊwiadczenie o zamieszkaniu (certificat d’hébergement) – jest to tak zwany adres grzecznoÊciowy. 1 Do tego dokumentu nale˝y do∏àczyç: ■ ■ ksero dowodu to˝samoÊci osoby, która wystawi∏a dokument, jeden z dokumentów potwierdzajàcych jej adres. 29 Uwaga! 1 W razie kontroli CAF-u (Kasy Âwiadczeƒ Rodzinnych) osobie wydajàcej grzecznoÊciowo zaÊwiadczenie o zamieszkaniu (certificat d’hébergement) mo˝e zostaç wstrzymany zasi∏ek z tytu∏u najmu lokalu. Dochody osoby grzecznoÊciowo korzystajàcej z adresu powinny byç zg∏oszone do CAF-u i wliczone do dochodów gospodarstwa domowego. 1 Przyk∏ad 3 1 1 1 Lucyna nie pracowa∏a i przez 3 lata pobiera∏a zapomog´ socjalnà dla matki wychowujàcej samotnie dziecko (690,14 € miesi´cznie), zasi∏ek z tytu∏u wychowywania dziecka do 3 lat (177,95 € miesi´cznie) i dofinansowanie do czynszu za mieszkanie (360 € miesi´cznie). Ojciec dziecka, Maciek, zniknà∏, gdy zasz∏a w cià˝´. Pojawi∏ si´ niespodziewanie, gdy synek mia∏ ju˝ 3 lata. Lucyna zgodzi∏a si´ wystawiç mu grzecznoÊciowe zaÊwiadczenie o zamieszkaniu, aby móg∏ zarejestrowaç indywidualnà dzia∏alnoÊç gospodarczà (us∏ugi informatyczne). Po kilku tygodniach zjawi∏ si´ u niej kontroler z CAF-u. Od razu zauwa˝y∏ nazwisko Maçka na skrzynce pocztowej, a w mieszkaniu wysokiej klasy sprz´t informatyczny. By∏y to dla niego dowody, ˝e Lucyna ˝yje w konkubinacie, nie jest samotnà matkà i pobiera zasi∏ki, do których nie ma prawa. Kasa Âwiadczeƒ Rodzinnych (CAF) wstrzyma∏a wyp∏acanie zasi∏ków i za˝àda∏a od niej zwrotu pobranych pieni´dzy za okres 3 lat (oko∏o 18 000 €). ZAÂWIADCZENIE O WYBORZE MIEJSCA ZAMELDOWANIA (ADRES ADMINISTRACYJNY) ATTESTATION D’ÉLECTION DE DOMICILE UNIQUE 1 Czym jest adres administracyjny? Jest to adres do korespondencji dla osób, które nie posiadajà sta∏ego miejsca zamieszkania. Do czego s∏u˝y adres administracyjny? 1 Posiadanie takiego adresu pozwala osobom, które sà bezdomne lub mieszkajà u kogoÊ grzecznoÊciowo, na za∏atwianie spraw administracyjnych i socjalnych (kontakt z kasà chorych, Kasà Âwiadczeƒ Rodzinnych – CAF, urz´dem skarbowym, bankiem itp.). 30 Jak uzyskaç adres administracyjny? Nale˝y znaleêç stowarzyszenie, majàce uprawnienia do wydawania o.Êwiadczeƒ o miejscu zameldowania i posiadajàce wolne miejsca adresowe, oraz poprosiç o spotkanie, czyli rendez-vous, z pracownikiem socjalnym. Na spotkaniu petent jest informowany o obowiàzkach i prawach wynikajàcych z posiadania takiego adresu. Najcz´Êciej trzeba dostarczyç zdj´cie i wylegitymowaç si´ wa˝nym dokumentem to˝samoÊci. 1 1 Uwaga! Niektóre stowarzyszenia majà wy∏àcznie charakter skrzynki pocztowej, a zatem ich zaÊwiadczenia nie sà honorowane przy zak∏adaniu konta bankowego. Przed wyborem adresu nale˝y sprawdziç, jakie uprawnienia ma stowarzyszenie. 3 1 Jakie sà prawa i obowiàzki osoby posiadajàcej adres administracyjny? ZaÊwiadczenie o wyborze zameldowania dostaje si´ na rok. Po up∏ywie roku mo˝na poprosiç o przed∏u˝enie go. Najwa˝niejszym obowiàzkiem osoby posiadajàcej adres administracyjny jest odbieranie poczty. Listy czekajà na odbiorc´ przez 3 miesiàce, a potem sà odsy∏ane do nadawcy. Je˝eli przez ten czas nie odbierze si´ poczty, mo˝na zostaç definitywnie skreÊlonym z listy zameldowanych (chyba ˝e zaistnia∏y powa˝ne powody, by jej nie odebraç, na przyk∏ad: choroba, wyjazd do pracy, k∏opoty rodzinne; wówczas nale˝y uprzedziç o tym stowarzyszenie). 1 1 Przyk∏ad Jacek przez d∏ugi czas pomieszkiwa∏ u znajomych. Mia∏ kilka adresów: jeden dla urz´du skarbowego, drugi dla banku, a trzeci dla kasy chorych. Nie mia∏ wyboru, poniewa˝ wynaj´cie mieszkania w Pary˝u przez agencj´ jest bardzo trudne. Obecnie mieszka w 16. dzielnicy Pary˝a, w starej kamienicy na 6. pi´trze z pi´knym widokiem na wie˝´ Eiffla, w tak zwanej s∏u˝bówce (chambre de bonne). Mieszkanie ma 9 m2. P∏aci za nie 350 € miesi´cznie. W∏aÊcicielka mieszkania nie zgodzi∏a si´ podpisaç z nim umowy o najem ani wydaç mu grzecznoÊciowego zaÊwiadczenia o darmowym mieszkaniu (certificat d’hébergement). Jacek szuka mieszkania na kontrakt. Czekajàc na uregulowanie sytuacji, zarejestrowa∏ si´ w stowarzyszeniu, które udost´pni∏o mu adres administracyjny, wi´c nie musi ju˝ prosiç kolegów o grzecznoÊciowe zaÊwiadczenie o darmowym udost´pnieniu mieszkania. 31 1 1 UMOWA NAJMU MIESZKANIA 1 CONTRAT DE LOCATION Jak wynajàç mieszkanie legalnie? 1 ■ ■ 3 1 1 1 Przez agencj´. Jest to najbezpieczniejsza forma zawierania umowy, ale trzeba liczyç si´ z wi´kszymi kosztami wynajmu i prowizjà za poÊrednictwo. BezpoÊrednio od w∏aÊciciela (og∏oszenia w Internecie, na przyk∏ad na stronach www.pap.fr – de particulier ∫ particulier, www.kijiji.fr lub w gazetach). Przyk∏ad Pawe∏ i Marta znaleêli w polskiej gazetce og∏oszenie o wynajmie mieszkania: „Mieszkanie do odnowienia”. Zadzwonili, porozumieli si´ co do ceny czynszu. Zap∏acili kaucj´, czynsz za 1 miesiàc i wprowadzili si´. Mieszkanie by∏o zniszczone. Pawe∏, robotnik budowlany, wyremontowa∏ je. Osob´, która wynaj´∏a im mieszkanie widzieli tylko raz. Po miesiàcu przysz∏a policja. Para dowiedzia∏a si´, ˝e mieszkajà nielegalnie w budynku przeznaczonym do rozbiórki, wykupionym przez gmin´. Gmina za˝àda∏a, aby opuÊcili mieszkanie i poda∏a ich do sàdu. Sàd wyda∏ nakaz eksmisji. Pierwszego dnia po up∏ywie okresu ochronnego, o godz. 7 rano, zjawi∏ si´ u nich komornik w asyÊcie dwóch policjantów. Pawe∏ i Marta dostali 15 minut na opuszczenie mieszkania. Przed domem czeka∏a na nich taksówka op∏acona przez gmin´ i zawioz∏a ich do hotelu, w którym mogli sp´dziç 4 noce za darmo. Rzeczy zosta∏y przewiezione do specjalnego magazynu. Pawe∏ i Marta na szcz´Êcie szybko znaleêli inne mieszkanie. Podpisali umow´. Z tytu∏u najmu mieszkania otrzymujà zasi∏ek z Kasy Âwiadczeƒ Rodzinnych (CAF). Jakich dokumentów ma prawo za˝àdaç wynajmujàcy przed spisaniem umowy o wynajem mieszkania? Mo˝e za˝àdaç od kandydata dokumentów Êwiadczàcych o jego wyp∏acalnoÊci: 1 ■ ■ ■ 1 ■ ■ ■ 32 umowy o prac´ (contrat de travail), 3 ostatnich odcinków wyp∏aty (bulletins de salaire), dokumentu o wysokoÊci naliczonego podatku lub o niepodleganiu opodatkowaniu (avis d’imposition), dokumentu z danymi konta bankowego (RIB), zaÊwiadczeƒ o zap∏aceniu czynszu za poprzednie mieszkanie (quittances de loyer), dokumentów o wyp∏acalnoÊci osoby gwarantujàcej op∏acanie czynszu. Uwaga! 1 WysokoÊç wynagrodzenia miesi´cznego powinna byç ekwiwalentem trzykrotnej kwoty, którà lokator musi zap∏aciç za wynaj´cie mieszkania wraz z dodatkowymi op∏atami. Na przyk∏ad: jeÊli wynajem ma kosztowaç 500 € + 50 € za rachunki (charges), najemca powinien zarabiaç 1650 € netto miesi´cznie. 1 Jakich dokumentów nie ma prawa za˝àdaç wynajmujàcy? ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ kopii wyciàgów bankowych zezwolenia na przelew bankowy zaÊwiadczeƒ o nieposiadaniu kredytu karty ubezpieczeniowej zaÊwiadczenia o stanie zdrowia zaÊwiadczenia o niekaralnoÊci aktu Êlubu lub zaÊwiadczenia o konkubinacie 3 1 Co musi zawieraç umowa o wynajem mieszkania? ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ imi´ i nazwisko w∏aÊciciela lokalu i jego adres oraz oÊwiadczenie, ˝e przys∏uguje mu prawo do wynajmu mieszkania dat´ rozpocz´cia najmu, okres, na który zosta∏a zawarta i termin wypowiedzenia opis lokalu informacj´ o powierzchni mieszkania informacj´ o przeznaczeniu lokalu (mieszkaniowe, u˝ytkowe itp.) spis pomieszczeƒ do wspólnego u˝ytkowania (winda, klatka schodowa, pomieszczenie na rowery itp.) informacje o wysokoÊci kaucji, czynszu, jego rewaloryzacji i sposobie dokonywania op∏at Uwaga! 1 1 1 Okres wynajmu zale˝y od rodzaju wynajmowanego mieszkania. Lokale nieumeblowane sà wynajmowane na minimum 3 lata. Lokator mo˝e w ka˝dej chwili zrezygnowaç z wynajmu bez podania przyczyny. Obowiàzuje go 3-miesi´czny okres wypowiedzenia. Lokale umeblowane sà wynajmowane na rok. Lokator mo˝e zrezygnowaç z wynajmu w ka˝dej chwili. Obowiàzuje go miesi´czny termin wypowiedzenia. Wynajmujàcy, aby wypowiedzieç umow´ wynajmu lokalu musi umotywowaç swojà decyzj´. Obowiàzuje go 3-miesi´czny termin wypowiedzenia. 1 33 1 PRAWA I OBOWIÑZKI NAJEMCY LOKALU (LOKATORA) I WYNAJMUJÑCEGO LOKAL (W¸AÂCICIELA LOKALU) Jakie sà obowiàzki najemcy lokalu (lokatora)? 1 ■ ■ ■ ■ ■ 3 ■ ■ terminowe p∏acenie czynszu i wpisanych w kontrakcie op∏at (charges) u˝ywanie lokalu jedynie do celów przewidzianych w umowie utrzymywanie lokalu w dobrym stanie dokonywanie niezb´dnych drobnych napraw (lista znajduje si´ w dekrecie z 26 sierpnia 1987 roku) informowanie w∏aÊciciela o koniecznoÊci wi´kszych napraw unikanie powodowania szkód i ucià˝liwego zachowania ubezpieczenie mieszkania Uwaga! W∏aÊciciel co roku ma prawo za˝àdaç dokumentu poÊwiadczajàcego ubezpieczenie mieszkania. 1 Jakie sà prawa lokatora? ■ 1 ■ ■ ■ 1 prawo do spokojnego i wy∏àcznego korzystania z lokalu prawo do okreÊlonych minimalnych standardów mieszkaniowych prawo do zwrotu kosztów poniesionych w zwiàzku z naprawami le˝àcymi w gestii w∏aÊciciela prawo do przyjmowania goÊci Czego lokatorowi nie wolno? ■ ■ ■ 1 przekszta∏caç lokalu bez pisemnej zgody w∏aÊciciela przeciwstawiaç si´ pracom modernizacyjnym oraz pracom zleconym przez wspólnot´ mieszkaniowà scedowaç umowy o wynajem mieszkania na innà osob´ lub podnajmowaç lokalu bez pisemnej zgody w∏aÊciciela Jakie sà obowiàzki w∏aÊciciela lokalu? ■ ■ 1 ■ 34 dbanie o bezpieczeƒstwo i dobry stan wynajmowanej posesji dokonywanie napraw le˝àcych w gestii w∏aÊciciela przeprowadzanie prac modernizacyjnych (na przyk∏ad: modernizacja ogrzewania i izolacji cieplnej), w przypadku gdy wynajmowany lokal nie odpowiada minimalnym standardom przewidzianym przez prawo mieszkaniowe Uwaga! 1 Umowa wynajmu jest dokumentem prawnym. Zarówno najemca, jak i w∏aÊciciel nieruchomoÊci muszà dotrzymaç swoich zobowiàzaƒ okreÊlonych w umowie. Czy wynajmujàcy ma prawo podwy˝szaç czynsz? 1 Wynajmujàcy ma prawo raz na rok podwy˝szyç czynsz przynajmniej o IRL (Indice de référence des loyers – wskaênik wzrostu czynszu), og∏aszany przez Narodowy Instytut Statystyki i Analiz Ekonomicznych INSEE (Institut national de la statistique et des études économiques). Co ma zrobiç osoba, która ma problemy finansowe i nie mo˝e op∏aciç czynszu? ■ ■ ■ Powinna uprzedziç o tym w∏aÊciciela mieszkania, wyjaÊniç swoje problemy, poprosiç o roz∏o˝enie p∏atnoÊci na raty. RównoczeÊnie powinna zwróciç si´ do Kasy Âwiadczeƒ Rodzinnych (CAF), która, po rozpatrzeniu podania i pod pewnymi warunkami, mo˝e przyznaç pomoc finansowà na op∏acenie zaleg∏ych czynszów. Mo˝e równie˝ zwróciç si´ do oÊrodka pomocy socjalnej przy merostwie i z∏o˝yç wniosek o pomoc finansowà (niektóre gminy pokrywajà cz´Êç d∏ugów i udzielajà subwencji na op∏at´ rachunków za wod´ i elektrycznoÊç). 3 1 1 Uwaga! W przypadku niep∏acenia czynszu przez 3 miesiàce zasi∏ek z tytu∏u wynajmu mieszkania jest wstrzymany i b´dzie przywrócony dopiero po sp∏acie d∏ugu oraz pisemnym porozumieniu pomi´dzy lokatorem a w∏aÊcicielem. 1 OBOWIÑZUJÑCE NORMY LOKALU MIESZKALNEGO 1 Jakie warunki musi spe∏niaç lokal mieszkalny? ■ ■ ■ ■ musi byç zamykany oraz zabezpieczony przed wilgocià musi mieç ∏atwy i bezpieczny dost´p, schody, okna i balkony nadajàce si´ do codziennego u˝ytku konserwacja i konstrukcje, takie jak kanalizacja oraz materia∏y do nich u˝yte nie mogà zagra˝aç zdrowiu lokatora instalacje: elektryczna, gazowa i grzewcza muszà odpowiadaç normom bezpieczeƒstwa oraz dzia∏aç prawid∏owo 35 1 ■ 1 ■ musi posiadaç odpowiednià wentylacj´ pomieszczenie g∏ówne musi mieç dost´p do naturalnego Êwiat∏a Co powinno si´ znajdowaç w podstawowym wyposa˝eniu mieszkania? ■ 1 ■ ■ ■ ■ 3 ■ 1 energia wystarczajàca do oÊwietlenia wszystkich pomieszczeƒ, a tak˝e do prawid∏owego dzia∏ania urzàdzeƒ elektrycznych instalacja grzewcza wystarczajàca do ogrzania powierzchni mieszkalnej doprowadzenie wody wystarczajàcej na codzienne potrzeby lokatora odpowiednia kanalizacja eliminujàca zapachy kuchnia lub aneks kuchenny, zaopatrzone w odpowiednie urzàdzenia do przygotowywania posi∏ków z mo˝liwoÊcià korzystania z ciep∏ej i zimnej wody, a tak˝e jej w∏aÊciwe odprowadzanie instalacja sanitarna wewnàtrz mieszkania, w tym WC oddzielone od kuchni, pomieszczenie przeznaczone do spo˝ywania posi∏ków oraz wyposa˝enie miejsca dla codziennej toalety (w tym wanna lub prysznic) gwarantujàce intymnoÊç osobistà (instalacja sanitarna mo˝e byç po∏o˝ona na zewnàtrz mieszkania, pod warunkiem ˝e znajduje si´ w tym samym budynku i jest do niej ∏atwy dost´p) Jaka jest ustawowa norma powierzchni mieszkalnej? 1 Co najmniej jedno pomieszczenie mieszkalne o powierzchni 9 m2 i wysokoÊci 2,20 m (20 m3). Co mo˝na zrobiç, jeÊli oka˝e si´, ˝e wynaj´te mieszkanie nie odpowiada normom przewidzianym przez prawo? 1 Lokator powinien za˝àdaç od w∏aÊciciela doprowadzenia mieszkania do stanu odpowiadajàcego normom. JeÊli strony nie dojdà do porozumienia, lokator mo˝e zwróciç si´ z wnioskiem o ocen´ stanu mieszkania do urz´du do spraw mieszkaniowych przy gminie (Service de salubrité), a nast´pnie z∏o˝yç skarg´ do sàdu. 1 Uwaga! Aby mieç prawo do zasi∏ku z tytu∏u wynajmu mieszkania, lokator musi zadeklarowaç, ˝e wynajmowany lokal odpowiada minimalnym normom przewidzianym przez prawo. Kasa Âwiadczeƒ Rodzinnych (CAF) wysy∏a kwestionariusz z pytaniami o stan lokalu. Je˝eli oka˝e si´, ˝e lokal nie odpowiada normom, CAF mo˝e odmówiç wyp∏acania zasi∏ku, chyba ˝e lokator oficjalnie za˝àda∏ od w∏aÊciciela lokalu doprowadzenia mieszkania do poprawnego stanu lub wystàpi∏ z odpowiednim wnioskiem do sàdu. 1 36 Przyk∏ad Beata i Pawe∏ wynaj´li lokal i podpisali umow´ wynajmu. Szybko okaza∏o si´, ˝e mieszkanie jest w bardzo z∏ym stanie. Na Êcianach i suficie pojawi∏ si´ grzyb. Sufit zaczà∏ przeciekaç. Wilgoç zaatakowa∏a urzàdzenia elektryczne. Beata i Pawe∏ wystàpili z proÊbà o interwencj´ do merostwa (Service de salubrité). Inspekcja stwierdzi∏a, ˝e mieszkajà w gara˝u bez zezwolenia przerobionym na mieszkanie. Czynsz wynosi∏ 550 € miesi´cznie. Otrzymywali dofinansowanie z CAF-u. W∏aÊciciel posesji nie reagowa∏ na listy od Paw∏a i Beaty, w których ˝àdali przeprowadzenia prac. Wstàpili na drog´ sàdowà. Sàd wyznaczy∏ w∏aÊcicielowi termin na przebudowanie posesji, zobowiàzujàc go do udost´pnienia lokatorom na okres remontu mieszkania zast´pczego. Beata i Pawe∏ zachowali zasi∏ek z tytu∏u wynajmu mieszkania, pomimo ˝e lokal nie odpowiada∏ normom. 1 1 3 KAUCJA 1 DÉPÔT DE GARANTIE Co to jest depozyt gwarancyjny (dépôt de garantie)? Depozyt gwarancyjny, po polsku nazywany kaucjà, jest kwotà majàcà zabezpieczyç pokrycie niezap∏aconego czynszu z tytu∏u wynajmu i kosztów napraw w przypadku zniszczenia mieszkania. 1 Jaka jest wysokoÊç kaucji? Od 8 lutego 2008 roku kaucja nie mo˝e przekroczyç jednomiesi´cznego czynszu (dotyczy mieszkania nieumeblowanego). Najlepiej wp∏aciç jà w formie czeku. W przypadku sk∏adania kaucji w gotówce nale˝y za˝àdaç pokwitowania. 1 Uwaga! 1 Kaucji nie mo˝na myliç z czynszem op∏aconym z góry; nie podlega oprocentowaniu. W jakiej formie mo˝na uzyskaç pomoc na zap∏acenie kaucji? ■ Loca-Passe – pomoc w formie nieoprocentowanej po˝yczki (maksymalnie 500 €), sp∏acanej od 3. miesiàca od rozpocz´cia wynajmu. Po˝yczka mo˝e byç roz∏o˝ona maksymalnie na 25 rat (jedna rata musi wynosiç minimum 20 €). Nale˝y zwróciç jà najpóêniej 3 miesiàce 37 1 przed opuszczeniem mieszkania. Dok∏adniejsze informacje dotyczàce Loca-Passe znajdujà si´ na stronie internetowej www.aidologement.com oraz na www.cil-unicil.fr. 1 ■ 1 FSL (Fonds de solidarité pour le logement) – Fundusz SolidarnoÊciowy ds. Mieszkaniowych, mo˝e op∏aciç kaucj´ osobom niezamo˝nym, w trudnej sytuacji finansowej. Wniosek o przyznanie pomocy nale˝y z∏o˝yç w Kasie Âwiadczeƒ Rodzinnych (CAF). Kiedy najemca ma obowiàzek zwrotu kaucji? 3 Kaucja podlega zwrotowi najpóêniej w ciàgu 2 miesi´cy po zdaniu kluczy i podpisaniu état des lieux (protokó∏ przekazania mieszkania po zakoƒczeniu wynajmu). Kiedy zachodzi koniecznoÊç pokrycia kosztów napraw, kaucja jest zmniejszona o te koszty. Co zrobiç, je˝eli najemca nie zwróci kaucji? 1 1 W takim przypadku nale˝y wys∏aç do niego list polecony za potwierdzeniem odbioru (mise en demeure) z ˝àdaniem zwrotu pieni´dzy. Je˝eli list pozostanie bez odpowiedzi, mo˝na uruchomiç procedur´ sàdowà. Nale˝y wype∏niç druk Cerfa n°50808*05 (declaration de greffe – zg∏oszenie roszczenia) i wys∏aç go do sàdu. Uwaga! Cz´sto zdarza si´, ˝e wynajmujàcy ˝àda od kandydata na najem znalezienia ˝yranta (caution d’un tiers), to znaczy osoby, która zobowià˝e si´ pokrywaç koszty wynajmu w przypadku niewyp∏acalnoÊci najemcy. 1 Przyk∏ad 1 1 Magda i Zbyszek potrzebowali ˝yranta, aby wynajàç mieszkanie. Kolega Magdy Michel zgodzi∏ si´ zagwarantowaç op∏aty ich czynszu. Po roku para rozsta∏a si´ i Magda wyprowadzi∏a si´ z mieszkania. Zbyszek nie by∏ w stanie samodzielnie p∏aciç za czynsz. Nie móg∏ rownie˝ wyprowadziç si´ i wynajàç innego mieszkania, bo nie mia∏ wystarczajàcych dochodów. Magda nie mog∏a p∏aciç za wynajem swojego nowego mieszkania i dok∏adaç si´ do czynszu za mieszkanie, w którym nadal mieszka∏ Zbyszek. Poniewa˝ oboje byli niewyp∏acalni, w∏aÊciciel zwróci∏ si´ do ˝yranta o pokrywanie kosztów wynajmu. 38 PROTOKÓ¸ PRZEKAZANIA MIESZKANIA 1 ÉTAT DES LIEUX Jakie informacje powinien zawieraç protokó∏ przekazania mieszkania? Przed wynajmem Protokó∏ stanu mieszkania powinien w szczegó∏owy sposób opisywaç lokal: ■ elementy wyposa˝enia, ■ stan liczników, ■ braki oraz sposób ich usuni´cia, na przyk∏ad koniecznoÊç odÊwie˝enia mieszkania, ■ zawieraç informacje o przekazaniu kompletów kluczy. 1 3 Uwaga! Protokó∏ stanu mieszkania powinien byç podpisany przez wynajmujàcego oraz najemc´ i stanowiç za∏àcznik do umowy najmu. 1 Po zakoƒczeniu okresu najmu Protokó∏ przekazania mieszkania po zakoƒczeniu najmu jest wa˝ny dla wynajmujàcego (w∏aÊciciela) i dla najemcy, poniewa˝ stanowi podstaw´ do koƒcowego rozliczenia si´ stron i zwrotu kaucji. 1 Protokó∏ przekazania mieszkania po zakoƒczeniu najmu powinien zawieraç: ■ dat´ zwrotu mieszkania i kluczy, ■ opis wszelkich usterek i stanu zu˝ycia mieszkania, ■ odpis liczników podpisany przez wynajmujàcego i najemc´. 1 Po zakoƒczeniu najmu, przed przekazaniem mieszkania, najemca powinien usunàç wszystkie przedmioty nieobj´te spisem oraz pozostawiç mieszkanie w czystoÊci. W przeciwnym wypadku najemca mo˝e byç obcià˝ony kosztami sprzàtania mieszkania. 1 Roszczenia ka˝dej ze stron powinny byç udowodnione, co w przypadku braku na przyk∏ad protoko∏u zdawczo-odbiorczego jest skomplikowane. Roszczenia wynajmujàcego przeciwko najemcy ulegajà przedawnieniu z up∏ywem roku od dnia zwrotu mieszkania. 39 1 Co zrobiç w przypadku, gdy strony nie dojdà do porozumienia? 1 Mo˝na zwróciç si´ do komornika, który sporzàdzi dokument z opisem mieszkania. Koszt us∏ugi ponosi strona, która odmówi∏a podpisania protoko∏u. Dokument ten mo˝e stanowiç dowód w dochodzeniu roszczeƒ zwiàzanych z umowà najmu. Uwaga! 1 DALO (Droit au logement opposable – prawo do mieszkania) – ustawa z 5 marca 2007 roku, zobowiàzuje paƒstwo francuskie do zapewnienia mieszkania w przyzwoitych warunkach ka˝dej osobie przebywajàcej legalnie i w sposób sta∏y na terenie Francji. Pierwszeƒstwo w otrzymaniu mieszkania przys∏uguje osobom niepe∏nosprawnym, rodzinom wielodzietnym oraz mieszkaƒcom zaniedbanych i zagra˝ajàcych zdrowiu lokali. 3 Jakie mogà byç konsekwencje niepodpisania protoko∏u przekazania mieszkania? 1 1 Je˝eli w∏aÊciciel odmówi podpisania protoko∏u, to po zakoƒczeniu wynajmu, w przypadku zniszczenia mieszkania, b´dzie musia∏ udowodniç odpowiedzialnoÊç najemcy za degradacj´ stanu mieszkania. Je˝eli najemca odmówi podpisania tego dokumentu, b´dzie odpowiada∏ za zniszczenie mieszkania. MIESZKANIE SOCJALNE – HLM 1 HABITATION À LOYER MODÉRÉ Czy obywatel polski mo˝e otrzymaç mieszkanie socjalne HLM (Habitation ∫ loyer modéré)? 1 1 Tak, jeÊli mieszka we Francji w sposób sta∏y i regularny, a dochody jego gospodarstwa domowego nie przekraczajà progu finansowego ustalonego przez paƒstwo. Podstawà obliczeƒ dla 2011 roku sà dochody uzyskane w 2009 roku. Pierwszeƒstwo otrzymania mieszkania socjalnego majà osoby/rodziny: ■ niepe∏nosprawne lub majàce na utrzymaniu osob´ niepe∏nosprawnà, ■ ubogie, mieszkajàce w lokalach szkodliwych dla zdrowia, ■ którym grozi eksmisja, ■ mieszkajàce w schroniskach dla bezdomnych. 40 W jaki sposób ubiegaç si´ o mieszkanie socjalne? Nale˝y wype∏niç formularz z podaniem o mieszkanie socjalne (Demande de logement social) Cerfa n°14069*01, dost´pny na stronie internetowej Ministerstwa ds. Mieszkaniowych (Minist¯re chargé du logement): www.formulaires.gouv.fr. Wype∏niony formularz najlepiej z∏o˝yç w merostwie miasta zamieszkania lub miasta, w którym chce si´ zamieszkaç, lub bezpoÊrednio w urz´dzie HLM. Osoba sk∏adajàca proÊb´ o mieszkanie socjalne otrzymuje w ciàgu miesiàca potwierdzenie rejestracji podania i numer. 1 1 Uwaga! 3 Podanie o mieszkanie socjalne jest wa˝ne tylko przez rok. Po roku nale˝y ponowiç wniosek. Jakie dokumenty nale˝y do∏àczyç do wniosku o mieszkanie socjalne? ■ ■ ■ ■ ■ ■ fotokopi´ wa˝nego paszportu lub dowodu to˝samoÊci fotokopi´ ksià˝eczki rodzinnej lub akty urodzenia cz∏onków rodziny mieszkajàcych wspólnie 2 ostatnie rozliczenia podatkowe wszystkich cz∏onków gospodarstwa domowego zaÊwiadczenie o aktualnym zamieszkaniu (umowa o wynajem i pokwitowania za wp∏acany czynsz, rachunek za hotel lub zaÊwiadczenie o zamieszkaniu – attestation d’hébergement) zaÊwiadczenie o zasi∏kach pobieranych z Kasy Âwiadczeƒ Rodzinnych (CAF) inne dokumenty potwierdzajàce sytuacj´, w jakiej znajduje si´ petent (dokument potwierdzajàcy rozwód, zaÊwiadczenie o cià˝y, protokó∏ o przemocy w rodzinie, nakaz eksmisji itp.) 1 1 1 Jak d∏ugo oczekuje si´ na mieszkanie socjalne? Od kilku miesi´cy (na przyk∏ad w Nord-Pas-de-Calais) do 8 lat (w Pary˝u). 1 Przyk∏ad Beata mieszka w Saint Denis (93) w mieszkaniu socjalnym. Jest samotnà matkà. Ma 12-letniego syna. Na mieszkanie czeka∏a 6 lat. Zgodnie ze standardami francuskimi otrzyma∏a trzypokojowe mieszkanie o powierzchni 55 m2. Czynsz wynosi 450 €. Beata p∏aci z w∏asnych Êrodków 150 € miesi´cznie, 300 € dop∏aca Kasa Âwiadczeƒ Rodzinnych (CAF). Jednak jej sytuacja mieszkaniowa jest tylko pozornie dobra. Sàsiedzi nie szanujà u˝yt41 1 1 kowanych wspólnie cz´Êci budynku; na przyk∏ad klatka schodowa jest stale brudna, z niezamykanego Êmietnika dochodzà przykre zapachy, a sàsiad z góry wyrzuca Êmieci przez okno. Zdaniem Beaty osoby, które walczà o otrzymanie mieszkania z HLM, nie zdajà sobie sprawy z tego, ˝e mieszkanie czasami lepiej wynajàç we w∏asnym zakresie. Czynsz b´dzie prawdopodobnie wy˝szy, ale dop∏ata równie˝. 1 Wa˝ne adresy: 3 www.adil.org/fr/votre-adil – ADIL (Agence départementale pour l’information sur le logement) – Departamentalna Agencja Informacyjna ds. Mieszkaniowych) 1 www.service-public.fr – FSL (Fonds de solidarité pour le logement – Fundusz SolidarnoÊciowy ds. Mieszkaniowych), pomoc finansowa przyznawana przez paƒstwo na op∏acenie kaucji za mieszkanie i kupno podstawowego wyposa˝enia www.insee.fr – INSEE (Institut national de la statistique et des études économiques – Narodowy Instytut Statystyki i Analiz Ekonomicznych), informacje o wskaênikach wzrostu czynszu 1 1 1 1 42 us∏ugi bankowe US¸UGI BANKOWE 1 Kto mo˝e otworzyç konto we Francji? Wszystkie osoby fizyczne rezydujàce bàdê przebywajàce na terenie Francji, które przedstawià dokument to˝samoÊci i udokumentujà miejsce zamieszkania, majà prawo do otwarcia konta w wybranej przez siebie placówce banku. Placówka zobowiàzana jest zapewniç podstawowe us∏ugi bankowe. Prawo klienta do otwarcia konta regulowane jest artyku∏em L 312-1 kodeksu finansowego. 1 1 Do jakich czynnoÊci jest zobowiàzany bank przed otwarciem konta? Bank musi zweryfikowaç: ■ ■ ■ ■ ■ dane osobowe klienta (imi´, nazwisko, narodowoÊç, dat´ i miejsce urodzenia) po przed∏o˝eniu przez niego oficjalnego dokumentu ze zdj´ciem i podpisem (mo˝e to byç na przyk∏ad dowód osobisty, paszport, karta pobytu), zdolnoÊç do czynnoÊci prawnych, miejsce zamieszkania (potwierdzenie wynajmu mieszkania poprzez okazanie na przyk∏ad op∏aconego rachunku za pràd lub gaz), zaÊwiadczenie o dochodach (otrzymywanie zarobków mo˝na potwierdziç poprzez okazanie na przyk∏ad umowy o prac´, odcinka wyp∏aty), wpis do bazy danych Banque de France. Uwaga! Banki zobowiàzane sà poinformowaç klienta o kosztach proponowanych us∏ug, o prawach i obowiàzkach obydwu stron. Informacje te w formie pisemnej sà zawarte w regulaminie wydawanym w momencie otwierania konta. 4 1 1 Co zrobiç w przypadku odmowy otwarcia konta przez bank? Bank ma prawo odmówiç otwarcia konta bez podania przyczyny swojej decyzji. W takim przypadku pracownik banku jest zobowiàzany do wydania bezp∏atnego zaÊwiadczenia potwierdzajàcego odmow´ (wzór zaÊwiadczenia jest taki sam dla wszystkich banków). 1 W przypadku odmowy otwarcia konta przez kilka placówek bankowych pozostajà nast´pujàce rozwiàzania: 1 ■ Bank, który odmówi∏ otwarcia konta, proponuje klientowi przed∏o˝enie jego proÊby bezpoÊrednio w Banku Centralnym (Banque de France). 45 Bank ten wyznacza placówk´ bankowà, w której konto zostanie otwarte obowiàzkowo (zgodnie z prawem do posiadania konta). 1 ■ 1 Dokumenty wraz z zaÊwiadczeniem potwierdzajàcym odmow´ otwarcia konta sà przekazywane z oddzia∏u banku faksem bàdê pocztà elektronicznà do Banque de France, który w ciàgu 1 dnia roboczego od otrzymania kompletnej dokumentacji wyznaczy oddzia∏, w którym zostanie otwarte konto z dost´pem do podstawowych us∏ug. Placówka bankowa wyznaczona przez Banque de France dokonuje analizy zgromadzonych dokumentów pod kàtem zgodnoÊci i mo˝e wymagaç dodatkowych informacji. Ubiegajàcy si´ o konto sk∏ada osobiÊcie proÊb´, udajàc si´ bezpoÊrednio do Banque de France. Bank ten wysy∏a odpowiedê pocztà z niezb´dnymi objaÊnieniami do wiadomoÊci banku, który odmówi∏ otwarcia konta. 1 4 1 Ubiegajàcy si´ o otwarcie konta dostarcza do oddzia∏u banku wymagane dokumenty, takie jak: dokument to˝samoÊci ze zdj´ciem, dokument potwierdzajàcy miejsce zamieszkania, zaÊwiadczenie o braku posiadania konta bie˝àcego oraz wype∏ni niezb´dne dokumenty, zaznaczajàc dogodnà lokalizacj´ placówki. W przypadku przedsi´biorstwa bàdê stowarzyszenia, któremu odmówiono otwarcia konta, dokumenty nale˝y z∏o˝yç osobiÊcie w Banque de France z wyznaczeniem placówki bankowej, w której konto zostanie otwarte. Placówka bankowa b´dzie mia∏a obowiàzek otworzyç konto, którego u˝ytkowanie mo˝e ograniczyç si´ do podstawowych us∏ug bankowych. Jakie sà podstawowe us∏ugi bankowe we Francji? 1 Podstawowe us∏ugi wed∏ug kodeksu finansowego to: ■ ■ ■ ■ 1 ■ ■ ■ ■ 1 ■ ■ ■ 46 otwarcie, prowadzenie i zamkni´cie konta, zmiana adresu (maksymalnie raz w roku), wydawanie wyciàgów bankowych (raz w miesiàcu), wydanie numeru konta bankowego (tak zwany RIB) na ˝yczenie, potwierdzanie otrzymanych przelewów, potwierdzanie czeków z∏o˝onych na konto, wp∏aty i wyp∏aty gotówkowe, polecenia zap∏aty i p∏atnoÊci mi´dzybankowe tak zwany TIP (titre interbancaire de paiement), mo˝liwoÊç konsultacji stanu konta na odleg∏oÊç, wydanie karty p∏atniczej, wydanie czeków bankowych (maksymalnie 2 w miesiàcu) – czek bankowy jest to czek wystawiony przez bank, tak zwany czek gwarantowany. Uwaga! 1 Do podstawowych us∏ug bankowych nie zalicza si´ wydania ksià˝eczki czekowej ani te˝ pozwolenia na debet na koncie. JeÊli bank wyra˝a zgod´ na Êwiadczenie us∏ug wykraczajàcych poza us∏ugi podstawowe, jest to zgodne z warunkami ogólnymi zawartymi w regulaminie wr´czanym klientowi podczas otwarcia konta. 1 Jak rozwiàzaç umow´ bez sk∏adania przez klienta wniosku o zamkni´cie? W sytuacji kiedy bank chce zamknàç konto otwarte zgodnie z prawem klienta, ma obowiàzek poinformowaç o swoim zamiarze posiadacza rachunku 45 dni wczeÊniej i równoczeÊnie powiadomiç Banque de France, motywujàc przyczyn´ zamkni´cia konta. W takim przypadku Banque de France wskazuje warunkowo placówk´ banku, w którym konto zostanie otwarte wed∏ug procedur. 1 4 Przyk∏ad Marek pracuje we Francji jako hydraulik. Co miesiàc wysy∏a czek o wartoÊci 520 € w∏aÊcicielowi wynajmowanego mieszkania, który go realizuje ka˝dego 10. dnia miesiàca. W lipcu Marek wyjecha∏ na wakacje do Polski. Nie upewniwszy si´, czy czek zosta∏ zrealizowany, dokona∏ wielu p∏atnoÊci z konta. W momencie z∏o˝enia czeku przez najemc´ mieszkania na koncie Marka nie by∏o ju˝ Êrodków na pokrycie p∏atnoÊci. Bank usi∏owa∏ skontaktowaç si´ z Markiem, niestety bezskutecznie. Brak odpowiedzi z jego strony spowodowa∏ odrzucenie p∏atnoÊci, automatyczny zakaz wystawiania czeków i wpis do centralnej bazy nierzetelnych klientów Banku centralnego (Banque de France) na okres 5 lat. Po powrocie z Polski Marek przejrza∏ korespondencj´ i znalaz∏ list z banku informujàcy go o zaistnia∏ej sytuacji oraz proÊb´ o uregulowanie zad∏u˝enia. Uda∏ si´ wi´c bezzw∏ocznie do banku, w którym zosta∏ poproszony o zwrot ksià˝eczki czekowej i poinformowany o mo˝liwoÊciach uregulowania sytuacji przez: ■ ■ ■ zasilenie konta i ponownà realizacj´ czeku przez beneficjenta (to jest w∏aÊciciela wynajmowanego mieszkania), bezpoÊrednie przekazanie w∏aÊcicielowi zaleg∏ej kwoty w zamian za odrzucony czek, który nale˝y nast´pnie przedstawiç w banku jako dowód dokonanej zap∏aty, wp∏at´ kwoty odpowiadajàcej odrzuconemu czekowi i jej blokad´ na subkoncie przez okres 1 roku. 47 1 1 1 1 1 1 1 Marek wybra∏ pierwsze rozwiàzanie. Dokona∏ wp∏aty na swoje konto i poprosi∏ w∏aÊciciela wynajmowanego mieszkania o ponowne z∏o˝enie czeku w swoim banku. W momencie kiedy zad∏u˝enie zosta∏o uregulowane, pracownik banku wystàpi∏ do Banque de France o wykreÊlenie Marka z bazy centralnej, co umo˝liwi∏o mu ponowne korzystanie z karty i ksià˝eczki czekowej. Bank nie ma jednak obowiàzku ponownego wydania ksià˝eczki czekowej. Marek uregulowa∏ swojà sytuacj´ w okresie krótszym ni˝ 2 miesiàce od momentu odrzucenia czeku, co pozwoli∏o mu uniknàç dodatkowych op∏at skarbowych. Od tego dnia Marek uwa˝nie Êledzi wszystkie operacje wykonywane na koncie i regularnie sprawdza stan swojego konta przez Internet oraz bezpoÊrednio w oddziale banku. Wa˝ne adresy: 4 Adresy, z których warto skorzystaç, aby lepiej zrozumieç francuski system bankowy (mi´dzy innymi prawa i obowiàzki banku i klienta): www.banque-france.fr – Banque de France – Service des relations avec le public : +33 (0)1 42 92 42 92 www.afb.fr – Centre d’information bancaire (Association fran˜aise des banques) 1 1 : +33 (0)1 48 00 52 52 www.fbf.fr – FBF – Fédération Bancaire Fran˜aise, organisme professionnel des banques www.legifrance.gouv.fr – Legifrance – Service officiel d’information gratuit, ∫ destination du grand public (Oficjalny, publiczny, bezp∏atny serwis informacyjny); Cliquez et tapez ”banque” (Nale˝y kliknàç i wpisaç wyraz „bank”) 1 1 48 praca PRACA 1 INFORMACJE OGÓLNE 1 Jakie sà ogólne zasady zatrudniania obywateli polskich we Francji? ■ ■ Polacy nie majà obowiàzku posiadania francuskiej karty pobytu (titre de séjour) i zezwolenia na prac´ (permis de travail). Od 1 lipca 2008 roku majà wolny dost´p do rynku pracy we Francji, na takich samych zasadach jak obywatele francuscy. Oznacza to, ˝e podlegajà francuskiemu kodeksowi pracy. Ka˝dy Polak mieszkajàcy we Francji ma prawo zarejestrowaç si´ w urz´dzie pracy (Pôle emploi) i za jego pomocà poszukiwaç zatrudnienia. Wszelkie informacje mo˝na znaleêç na stronie internetowej: www.pole-emploi.fr. 1 1 Jaki jest ustawowy czas pracy we Francji? We Francji tygodniowy czas pracy wynosi 35 godzin (151,67 godzin miesi´cznie). Istnieje mo˝liwoÊç pracy w wi´kszym wymiarze godzin – sà to wtedy godziny nadliczbowe, lepiej p∏atne. Za ka˝dà z pierwszych 8 dodatkowo przepracowanych godzin pracownik dostaje premi´ w wysokoÊci 25% wynagrodzenia, a za kolejne godziny 50%. 5 Ile wynosi wynagrodzenie minimalne we Francji? ■ ■ Minimalna p∏aca we Francji to SMIC (Salaire minimum interprofessionnel de croissance). Od 1 stycznia 2011 roku p∏aca minimalna wynosi 9 € brutto za godzin´ pracy. Wynagrodzenie miesi´czne brutto za prac´ na pe∏nym etacie (151,67 godzin miesi´cznie, czyli 35 godzin tygodniowo) wynosi 1365 €. Od tego wynagrodzenia odprowadzane sà sk∏adki na ubezpieczenie w wysokoÊci oko∏o 23%. Minimalna miesi´czna p∏aca netto wynosi 1073 €. 1 stycznia ka˝dego roku stawka p∏acy minimalnej ulega rewaloryzacji. Uwaga! 1 1 1 We Francji obowiàzek odprowadzania podatku w pe∏ni spoczywa na pracowniku. Zaliczki na poczet podatku dochodowego nie sà potràcane z pensji, jak to ma miejsce w Polsce. 51 1 Jakie sà zasady zatrudnienia (delegowania) pracowników z Polski przez polskie przedsi´biorstwa dzia∏ajàce we Francji? ■ 1 ■ 1 ■ 1 ■ 5 ■ 1 Polski pracodawca przez pierwsze 12 miesi´cy dzia∏alnoÊci we Francji ma obowiàzek ubezpieczaç pracowników w polskim Zak∏adzie Ubezpieczeƒ Spo∏ecznych (ZUS). W wyjàtkowych przypadkach i za zgodà ZUS-u okres ten mo˝e zostaç przed∏u˝ony do 24 miesi´cy. Us∏ugi medyczne Êwiadczone we Francji sà wówczas refundowane przez polski Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ). Przed wyjazdem do pracy delegowany pracownik powinien wystàpiç do swojej instytucji ubezpieczenia zdrowotnego o wydanie Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego (EKUZ). Kart´ t´ nale˝y okazaç Êwiadczeniodawcy w razie potrzeby skorzystania ze Êwiadczeƒ rzeczowych podczas pobytu we Francji. Je˝eli delegowany b´dzie mieszka∏ w paƒstwie, w którym pracuje, powinien zwróciç si´ do swojej instytucji opieki zdrowotnej o wydanie dokumentu S1 i przed∏o˝yç go mo˝liwie jak najszybciej w∏aÊciwej instytucji opieki zdrowotnej, w miejscu, w którym b´dzie pracowa∏. Instytucja ubezpieczeniowa w paƒstwie pobytu zapewni mu na czas okreÊlony specjalne Êwiadczenia w razie wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. Pracodawca jest zobowiàzany do wynagradzania pracownika delegowanego do Francji wed∏ug stawek francuskich. Oznacza to, ˝e wynagrodzenie nie mo˝e byç ni˝sze ni˝ SMIC. Pracodawca delegujàcy pracowników do Francji ma obowiàzek wydawaç pracownikowi co miesiàc odcinek wyp∏aty (fiche de paye lub bulletin de salaire). Jest to dokument poÊwiadczajàcy kwot´ miesi´cznego wynagrodzenia. Zawiera informacje o klasyfikacji zawodowej pracownika, liczbie przepracowanych godzin (ustawowych i nadliczbowych), wysokoÊci pensji brutto i netto, dodatkach w naturze lub premii. Przyk∏ad 1 1 Henryk pracuje we Francji w przedsi´biorstwie budowlanym zarejestrowanym w ¸odzi. Jego rodzina (˝ona i dzieci) mieszkajà w Polsce. Polski pracodawca odprowadza sk∏adki na ubezpieczenie zdrowotne Henryka do NFZ-etu. Wed∏ug przepisów wspólnotowych jest on pracownikiem oddelegowanym do pracy na terenie Francji, posiada Europejskà Kart´ Ubezpieczenia Zdrowotnego. Kiedy korzysta z us∏ug medycznych we Francji, najcz´Êciej musi je op∏aciç, a nast´pnie wystàpiç o zwrot kosztów w Polsce lub we Francji. Henryk nie ma prawa do francuskich Êwiadczeƒ socjalnych (CAF-u). Jego zarobki obliczane sà wed∏ug stawek francuskich. Zarabia brutto 1365 € miesi´cznie. Przys∏ugujà mu równie˝ dodatki za 52 przepracowane godziny nadliczbowe, zwrot 50% kosztów dojazdu do pracy oraz diety na wy˝ywienie. 1 Wa˝ne adresy: www.cleiss.fr – CLEISS (Centre des liaisons européennes et internationales de sécurité sociale) – Centrum Europejskich i Mi´dzynarodowych Instytucji ¸àcznikowych Zabezpieczenia Spo∏ecznego Centre des Liaisons Européennes et Internationales de Sécurité Sociale 11 rue de la tour des Dames 75436 Paris cedex 09 : +33 (0)1 45 26 33 41, Faks: +33 (0)1 49 95 06 50 1 1 www.ec.europa.eu/youreurope – Twoja Europa (prawa obywateli UE, cz∏onków ich rodzin oraz prawa przedsi´biorstw) www.ec.europa.eu/europedirect – Europe direct (informacje o UE) 1 www.ec.europa.eu/eures – EURES (praca w UE) www.ec.europa.eu/ploteus/portal/home.jsp – PLOTEUS (studia w UE) www.europa.eu/youth – Europejski Portal M∏odzie˝owy (nauka, praca, praca w okresie wakacji, wolontariat) 5 UMOWA O PRAC¢ CONTRAT DE TRAVAIL 1 Co warto wiedzieç o umowie o prac´ na czas nieokreÊlony (CDI – Contrat de travail ∫ durée indéterminée)? Praca w ramach umowy CDI zaczyna si´ najcz´Êciej 2-miesi´cznym okresem próbnym, w czasie którego pracodawca lub pracownik mogà jà zerwaç bez podawania powodu. Po okresie próbnym pracodawca musi mieç konkretny powód, aby zwolniç pracownika. Co warto wiedzieç o umowie o prac´ na czas okreÊlony (CDD – Contrat de travail ∫ durée déterminée)? ■ Jest zawierana w ustawowo okreÊlonych przypadkach, na przyk∏ad w razie koniecznoÊci zastàpienia sta∏ego pracownika lub w sytuacji okresowego wzrostu pracy. 53 1 1 ■ 1 ■ ■ Nie mo˝e byç zawarta na d∏u˝ej ni˝ 18 miesi´cy. Mo˝e byç przed∏u˝ona tylko raz na ten sam okres, pod warunkiem, ˝e nazwa stanowiska pracy zostanie zmieniona. Musi byç sporzàdzona na piÊmie. Jakie informacje powinna zawieraç umowa o prac´? 1 ■ ■ ■ ■ ■ 1 ■ ■ ■ ■ ■ 1 5 imi´, nazwisko i adres zatrudnianego dane firmy, imi´ i nazwisko pracodawcy dat´ i godzin´ rozpocz´cia pracy nazw´ stanowiska i opis zakresu obowiàzków zatrudnianego pracownika nazw´ uk∏adu zbiorowego, do którego nale˝y przedsi´biorstwo d∏ugoÊç okresu próbnego okres wypowiedzenia wysokoÊç wynagrodzenia, premii i innych dodatków dat´ wyp∏aty dane dodatkowego funduszu emerytalnego Czy mo˝na pracowaç legalnie bez podpisania umowy o prac´? Mo˝na byç zatrudnionym legalnie bez podpisania umowy o prac´. Posiadanie odcinków wyp∏aty (fiches de paye) Êwiadczy o pracy legalnej. Je˝eli nie ma umowy pisemnej, zachodzi domniemanie, ˝e pracownik zosta∏ zatrudniony na czas nieokreÊlony (CDI), w pe∏nym wymiarze godzin. Czy podpisanie umowy o prac´ oznacza, ˝e jest si´ zatrudnionym legalnie? 1 1 1 Sporzàdzenie umowy o prac´ nie zawsze oznacza, ˝e pracownik zosta∏ oficjalnie zatrudniony. Najpóêniej pierwszego dnia pracy pracodawca ma obowiàzek zadeklarowaç pracownika w urz´dzie, który pobiera sk∏adki na ubezpieczenie spo∏eczne i na Êwiadczenia rodzinne (URSSAF – Unions de recouvrement des cotisations de sécurité sociale et d’allocations familiales, odpowiednik polskiego ZUS-u), poprzez z∏o˝enie deklaracji o zatrudnieniu DUE (Déclaration unique d’embauche). Po kilku dniach pracodawca otrzyma potwierdzenie rejestracji (accusé de réception). Dokument ten sk∏ada si´ z dwóch cz´Êci: jedna przeznaczona jest dla pracodawcy, druga dla pracownika. W przypadku kontroli inspekcji pracy pracownik ma obowiàzek okazania swojego odcinka deklaracji. Zdarza si´, ˝e pracodawca nie dope∏nia swojego obowiàzku. Pracownik, który nie otrzyma∏ potwierdzenia rejestracji (deklaracji) od pracodawcy, powinien poprosiç go o wydanie mu tego dokumentu. Mo˝e równie˝ sprawdziç swój status bezpoÊrednio w URSSAF-ie. W tym celu powinien wys∏aç pisemny wniosek z proÊbà o informacje. 54 Przyk∏ad Zbyszek przez 4 miesiàce pracowa∏ w przedsi´biorstwie budowlanym. Otrzymywa∏ regularnie odcinki wyp∏aty. Nie dosta∏ natomiast zaÊwiadczenia o zadeklarowaniu jego pracy w URSSAF-ie. Nie martwi∏ si´, poniewa˝ nie chorowa∏, a koledzy powiedzieli mu, ˝e na numer Sécurité sociale czeka si´ we Francji kilka miesi´cy. Gdy przy pracy uleg∏ poparzeniu i znalaz∏ si´ na ostrym dy˝urze, okaza∏o si´, ˝e musi zap∏aciç 1800 € za leczenie, poniewa˝ pracodawca nie odprowadzi∏ sk∏adek do URSSAF-u. Sprawa zosta∏a skierowana do sàdu pracy. Wa˝ne adresy: www.urssaf.fr – URSSAF (Union de Recouvrement des Cotisations de Sécurité Sociale et d’Allocations Familiales); na stronie znajdujà si´ mi´dzy innymi numery telefonów i adresy URSSAF-u, w∏aÊciwe dla ka˝dego przedsi´biorstwa www.vosdroits.service-public.fr – oficjalna strona administracji francuskiej 1 1 1 1 www.verif.fr – strona internetowa z informacjami o przedsiebiorstwach zarejestrowanych we Francji : +33 (0)1 49 52 42 14, +33 (0)8 25 80 58 02 5 ROZWIÑZYWANIE STOSUNKU PRACY PROCÉDURES INDIVIDUELLES DE LICENCIEMENT 1 Jakie procedury obowiàzujà pracodawc´ zwalniajàcego pracownika? Etap 1. Pracodawca wysy∏a do pracownika list polecony za potwierdzeniem odbioru. Wyznacza w nim dat´ spotkania, informuje go o zamiarze wypowiedzenia mu pracy i podaje uzasadnienie wypowiedzenia. Etap 2. Na spotkaniu (entretien préalable de licenciement) ka˝da ze stron przedstawia swoje argumenty, nast´pnie negocjowane sà warunki rozwiàzania umowy. Pracownik mo˝e stawiç si´ na rozmow´ z osobà uprawnionà do udzia∏u w tego typu negocjacjach lub z kolegà z pracy. W takim przypadku pracodawca ma równie˝ do tego prawo. 1 Etap 3. Pracodawca wysy∏a do pracownika kolejny list polecony za potwierdzeniem odbioru (lettre de licenciement), w którym oznajmia mu, ˝e zwalnia go z pracy. List ten musi zawieraç informacje o przyczynie zwolnienia i d∏ugoÊci okresu wypowiedzenia. 1 55 1 1 1 Etap 4. W ostatnim dniu pracy pracodawca ma obowiàzek wr´czyç pracownikowi: ■ Êwiadectwo pracy (certificat de travail), ■ dokument przeznaczony dla urz´du pracy (attestation assedic), ■ odpraw´ (indemité de licenciement) i ekwiwalent (w formie czeku lub przelewu) za niewykorzystany p∏atny urlop, ■ dokument z rozliczeniem (re˜u pour solde de tout compte) do podpisania przez pracownika (pracownik mo˝e odmówiç podpisania tego dokumentu). Jakie prawa przys∏ugujà pracownikowi w przypadku zwolnienia z przyczyn ekonomicznych (licenciement économique)? ■ 1 ■ ■ 5 Zwolnienie z przyczyn ekonomicznych jest spowodowane redukcjà etatu, dlatego pracodawca nie ma prawa zatrudniç na to samo stanowisko innej osoby. Pracownik ma prawo do odprawy (indemité de licenciement), zap∏aty za okres wypowiedzenia (préavis) oraz do zasi∏ku dla bezrobotnych (allocations de chômage). Pracodawca ma obowiàzek zaproponowaç pracownikowi, majàcemu 2 lata lub wi´cej sta˝u pracy w przedsi´biorstwie, konwencj´ przegrupowania indywidualnego (convention de reclassement personnalisé). Pracownik, który podpisze t´ konwencj´, ma prawo do wy˝szego zasi∏ku dla bezrobotnych, specjalnej, indywidualnej opieki ze strony urz´du pracy i pierwszeƒstwa do odbycia kursów zawodowych. Jakie sà konsekwencje zwolnienia dyscyplinarnego? 1 1 Zale˝à one od kwalifikacji winy (wina powa˝na – faute grave, wina ci´˝ka – faute lourde). W przypadku winy powa˝nej pracownik nie ma prawa do odprawy i do wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. W przypadku winy ci´˝kiej niema równie˝ prawa do ekwiwalentu za p∏atny urlop. Kto ma prawo do odprawy (indemnité de licenciement) i jak si´ jà oblicza? ■ ■ 1 ■ 56 Prawo do odprawy nabywa si´ po pierwszym roku pracy w jednym przedsi´biorstwie. WysokoÊç odprawy zale˝y od sta˝u pracy i wysokoÊci zarobków brutto. Odprawa obliczana jest ze Êredniej z 12 wyp∏at poprzedzajàcych wypowiedzenie. Wynosi 1/5 Êredniego miesi´cznego wynagrodzenia brutto (pensja, premie i inne dodatki, z wyjàtkiem zwrotów kosztów przejazdu i diet za wy˝ywienie) za ka˝dy rok pracy. Przyk∏ad Sylwia zosta∏a zwolniona po 3 latach pracy. W ciàgu 12 miesi´cy poprzedzajàcych wypowiedzenie zarobi∏a 21 600 €. Otrzyma∏a odpraw´ w wysokoÊci 1080 €, wyliczonà w nast´pujàcy sposób: 21 600/12 = 1800 € (wynagrodzenie, z którego zosta∏a obliczona odprawa), 1/5 x 1800 € x 3 = 1080. 1 1 Jak pracownik mo˝e rozwiàzaç umow´ o prac´ i jakie sà tego konsekwencje? ■ ■ ■ ■ Mo˝e zrezygnowaç z pracy bez podania przyczyn, informujàc pracodawc´ o swojej decyzji ustnie bàdê pisemnie. Obowiàzuje go okres wypowiedzenia (préavis) przewidziany w umowie o prac´ lub w przepisach prawa pracy. Nie ma prawa do zasi∏ku dla bezrobotnych ani do odprawy. Ma prawo do otrzymania zaÊwiadczenia o pracy i dokumentu przeznaczonego dla urz´du pracy. 1 1 ROZWIÑZANIE UMOWY O PRAC¢ NA CZAS NIEOKREÂLONY ZA POROZUMIENIEM STRON RUPTURE CONVENTIONNELLE DU CONTRAT DE TRAVAIL À DURÉE INDÉTERMINÉE 5 Na czym polega rozwiàzanie umowy o prac´ na czas nieokreÊlony za porozumieniem stron? Zasady ogólne ■ Do rozwiàzania umowy o prac´ w drodze porozumienia stron wymagana jest zgoda pracownika, pracodawcy i Departamentalnego Urz´du do spraw Pracy, Zatrudnienia i Kszta∏cenia Zawodowego (DDTEFP – Directions Départementales du Travail, de l’Emploi et de la Formation Professionnelle) 1 ■ Taki sposób rozwiàzania umowy dotyczy wy∏àcznie umów zawartych na czas nieokreÊlony. 1 ■ Pracownik i pracodawca nie majà obowiàzku podania przyczyn rozwiàzania umowy. Jakie sà procedury obowiàzujàce przy rozwiàzywaniu umowy na czas nieokreÊlony za porozumieniem stron? Etap 1. Rozmowy przygotowujàce do zerwania umowy o prac´, podczas których pracodawca ustala z pracownikiem warunki rozwiàzania stosun57 1 1 1 1 1 ku pracy. Pracownik mo˝e stawiaç si´ na spotkania z osobà uprawnionà do udzia∏u w tego typu negocjacjach lub z kolegà z pracy. W takim przypadku pracodawca ma równie˝ do tego prawo. Etap 2. Podpisanie oÊwiadczenia o rozwiàzaniu stosunku pracy. W dokumencie tym okreÊla si´ dat´ rozwiàzania umowy i wysokoÊç odprawy. Po podpisaniu porozumienia pracownik i pracodawca majà 15 dni na wycofanie swojej decyzji. W takim przypadku zobowiàzani sà powiadomiç drugà stron´ listem poleconym za potwierdzeniem odbioru. Etap 3. Rejestracja rozwiàzania stosunku pracy przez DDTEFP. Nale˝y wype∏niç formularz dost´pny na stronie internetowej www.travail-solidarite.gouv.fr, a nast´pnie z∏o˝yç go w DDTEFP lub wys∏aç pocztà. DDTEFP ma 15 dni, aby upewniç si´, ˝e wszystkie warunki zosta∏y spe∏nione. Je˝eli strony nie otrzymajà odpowiedzi w ciàgu 15 dni, oznacza to, ˝e rozwiàzanie stosunku pracy zosta∏o zarejestrowane. Etap 4. Pracodawca wydaje pracownikowi Êwiadectwo pracy i dokument dla urz´du pracy. Jakie korzyÊci wynikajà dla pracownika i dla pracodawcy z rozwiàzania umowy na czas nieokreÊlony za porozumieniem stron? 5 ■ ■ 1 1 1 Pracownik otrzyma zasi∏ek dla bezrobotnych, pod warunkiem ˝e naby∏ do niego prawo. Pracodawca mo˝e zatrudniç innà osob´ na stanowisko zwolnionego pracownika. Przyk∏ad Monika, absolwentka filologii romaƒskiej Uniwersytetu Warszawskiego, przyjecha∏a do Pary˝a do pracy w recepcji eleganckiego hotelu w Dzielnicy ¸aciƒskiej. Niestety okaza∏o si´, ˝e dyrektor hotelu zatrudni∏ ju˝ innà osob´ na obiecane jej stanowisko. Zaproponowa∏ Monice prac´ pokojówki na pe∏ny etat. Zgodzi∏a si´ i podpisali umow´ na czas nieokreÊlony. Szybko jednak okaza∏o si´, i˝ nie nadaje si´ do tej pracy. Dyrektor hotelu zarzuca∏ jej, ˝e pracuje za wolno, cz´sto przebywa na zwolnieniu lekarskim i nie umie zintegrowaç si´ z ekipà pracowników hotelu. Monika mia∏a mu za z∏e, ˝e nie wywiàza∏ si´ z danej obietnicy. Cz´sto wpada∏a w stany depresyjne, dosta∏a uczulenia na Êrodki chemiczne. Po negocjacjach doszli do porozumienia i podpisali umow´ o rozwiàzaniu stosunku pracy za porozumieniem stron. Monika zapisa∏a si´ do urz´du pracy i otrzyma∏a zasi∏ek dla bezrobot58 nych na 6 miesi´cy. Okres ten wykorzysta∏a na dokszta∏canie si´ i szukanie pracy. Dyrektor hotelu zatrudni∏ innà osob´ na jej miejsce. 1 Wa˝ne adresy: www.travail-emploi-sante.gouv.fr – Minist¯re du Travail, de l’Emploi et de la Santé – oficjalna strona Ministerstwa Pracy, Zatrudnienia i Zdrowia (adresy urz´dów DDTEFP departamentalnych i regionalnych). 1 URLOP WYPOCZYNKOWY CONGÉS PAYÉS 1 Komu przys∏uguje p∏atny urlop wypoczynkowy? ■ ■ Urlop przys∏uguje ka˝dej osobie, która przepracowa∏a przynajmniej 10 dni w tym samym przedsi´biorstwie. Osoba pracujàca w niepe∏nym wymiarze godzin ma takie same prawa jak ta, która pracuje na ca∏y etat. 1 Jak oblicza si´ wymiar urlopu wypoczynkowego? ■ ■ ■ ■ ■ ■ Podstawà do obliczenia liczby przys∏ugujàcych pracownikowi dni urlopu jest tak zwany rok urlopowy. Rok urlopowy to okres od 1 czerwca do 31 maja nast´pnego roku. Dla pracowników bran˝y budowlanej i dla innych zawodów obj´tych uk∏adami zbiorowymi, nale˝àcych do kasy urlopów p∏atnych, rok urlopowy rozpoczyna si´ 1 kwietnia, a koƒczy 31 marca nast´pnego roku. Ka˝demu pracownikowi we Francji nale˝y si´ 2,5 dnia p∏atnego urlopu za ka˝dy przepracowany miesiàc, zatem 30 dni roboczych (5 tygodni) w roku urlopowym. Je˝eli w okresie urlopu wypada dzieƒ Êwiàteczny, d∏ugoÊç urlopu przed∏u˝a si´ o 1 dzieƒ. Liczba uzyskanych dni urlopowych znajduje si´ na odcinku wyp∏aty. 5 1 1 Kiedy nale˝y wykorzystaç p∏atny urlop? ■ ■ ■ 24 dni robocze urlopu mogà byç wykorzystane nieprzerwanie (oprócz sytuacji wyjàtkowych). Pozosta∏e dni urlopu powinny byç wzi´te w innym okresie. Ka˝dy pracownik musi wykorzystaç nieprzerwanie przynajmniej 12 dni urlopowych pomi´dzy 1 maja a 31 paêdziernika. Wszystkie dni urlopowe muszà byç wykorzystane najpóêniej do 30 kwietnia nast´pnego roku. 59 1 Uwaga! 1 JeÊli pracownik nie wykorzysta∏ urlopu, a rozwiàzano z nim umow´, pracodawca jest zobowiàzany wyp∏aciç mu ekwiwalent pieni´˝ny. (W sektorze budowlanym BTP p∏atnoÊcià ekwiwalentu za niewykorzystany urlop zajmuje si´ kasa urlopów p∏atnych – caisse congés payés). 1 Kto decyduje o datach urlopu wypoczynkowego? ■ 1 ■ O terminie urlopu decyduje pracodawca, przy uwzgl´dnieniu wniosków pracowników oraz dobra firmy. Pracodawca powinien poinformowaç pracownika o datach urlopu przynajmniej na miesiàc przed wyznaczonà datà. Jakie sà prawa i obowiàzki pracownika przebywajàcego na urlopie wypoczynkowym? 1 ■ ■ 5 ■ ■ 1 ■ W okresie p∏atnego oraz bezp∏atnego urlopu nie mo˝na pracownikowi wypowiedzieç umowy o prac´. Za czas urlopu p∏atnego pracownikowi przys∏uguje wynagrodzenie takie samo, jakie otrzymywa∏by, gdyby w tym czasie pracowa∏. Dotyczy to zarówno sta∏ych, jak i zmiennych sk∏adników wynagrodzenia. Za okres urlopu bezp∏atnego pracownik nie otrzymuje wynagrodzenia, ale pozostaje w dalszym ciàgu zatrudniony i zachowuje cz´Êç praw pracowniczych. Pracownik, który zachoruje w okresie p∏atnego urlopu, nie ma prawa do jego przed∏u˝enia. Podczas urlopu p∏atnego pracownik nie ma prawa pracowaç dla innego pracodawcy. Przyk∏ad 1 Jacek pracowa∏ od 1 wrzeÊnia do 31 grudnia w firmie X. Zosta∏ zwolniony. Zarejestrowa∏ si´ w urz´dzie pracy. Pracodawca musi wyp∏aciç mu ekwiwalent pieni´˝ny za 10 dni z tytu∏u niewykorzystanego urlopu. Dopiero po up∏ywie tych 10 dni Jacek b´dzie móg∏ pobieraç zasi∏ek dla bezrobotnych. ●●●●● 1 Marek zosta∏ zatrudniony 15 stycznia. W styczniu nie uzyska∏ jeszcze praw do urlopu. Jego p∏atny urlop oblicza si´ z okresu od 1 lutego do 31 maja, co daje 10 dni roboczych (2,5 dnia x 4 miesiàce). Marek musi wykorzy60 staç te 10 dni urlopu najpóêniej do 30 kwietnia nast´pnego roku. Od 1 czerwca zaczyna si´ bowiem nowy rok urlopowy i obowiàzujà nowe obliczenia dni urlopowych. 1 Wa˝ne adresy: www.congespayesbat.fr – informacje o kasie urlopów p∏atnych pracowników budowlanych WYPADEK PRZY PRACY 1 1 ACCIDENT DU TRAVAIL Kiedy mówi si´ o wypadku przy pracy? Wypadkiem przy pracy jest zdarzenie nag∏e wywo∏ane przyczynà zewn´trznà, powodujàce uraz lub Êmierç, które nastàpi∏o w zwiàzku z pracà, w miejscu pracy lub w drodze do/z miejsca pracy. 1 Co powinien zrobiç poszkodowany lub jego rodzina? ■ ■ W ciàgu 24 godzin od wypadku powinni zawiadomiç pracodawc´, poinformowaç go o dacie, godzinie, okolicznoÊciach wypadku oraz podaç dane ewentualnych Êwiadków zajÊcia. W ciàgu 48 godzin wys∏aç zaÊwiadczenie lekarskie do kasy chorych. Co nale˝y do obowiàzków lekarza? 5 1 Obowiàzkiem lekarza jest wype∏nienie formularza certificat médical accident du travail maladie professionnelle (Cerfa n°11138*02). Na poczàtku leczenia: wype∏nienie trzech z czterech cz´Êci formularza. Jest to pierwsze zaÊwiadczenie lekarskie (certificat médical initial). Pierwszà i drugà cz´Êç formularza lekarz wysy∏a do kasy chorych, a trzecià daje poszkodowanemu. W przypadku zwolnienia lekarskiego: wype∏nienie czwartej cz´Êci formularza. Jest to zwolnienie lekarskie (certificat d’arrêt de travail), które poszkodowany wysy∏a do swojego pracodawcy. W przypadku przed∏u˝enia leczenia: wype∏nienie zaÊwiadczenia o przed∏u˝eniu leczenia (certificat de prolongation), które poszkodowany wysy∏a do kasy chorych i do swojego pracodawcy. 61 1 1 1 1 1 1 Po zakoƒczeniu leczenia: wydanie zaÊwiadczenia o powrocie do zdrowia (certificat médical final de guérison), które daje zatrudnionemu prawo do powrotu do pracy. Je˝eli nastàpi∏ uszczerbek na zdrowiu i dalsze leczenie nie jest potrzebne, lekarz wystawia specjalne zaÊwiadczenie (certificat médical final de consolidation). Co nale˝y do obowiàzków pracodawcy? Pracodawca poinformowany o wypadku przy pracy ma obowiàzek: ■ wype∏niç formularz Cerfa n°60-3682, czyli zg∏oszenie wypadku przy pracy (déclaration d’accident du travail), i wys∏aç go do kasy chorych poszkodowanego w ciàgu 48 godzin, ■ wype∏niç formularz Cerfa n°11137*02, czyli zaÊwiadczenie o zarobkach (attestation de salaire), w przypadku zwolnienia lekarskiego – dokument niezb´dny do obliczenia wysokoÊci zasi∏ku chorobowego, ■ wype∏niç formularz Cerfa n°11383*02, czyli zaÊwiadczenie o wypadku przy pracy lub chorobie zawodowej (feuille d’accident du travail ou de maladie professionnelle) – dokument niezb´dny do uzyskania darmowych us∏ug medycznych (bez przedp∏aty). Uwaga! Je˝eli pracodawca nie zg∏osi∏ wypadku przy pracy, to w ciàgu 2 lat pracownik ma prawo zrobiç to sam. Wystarczy wys∏aç do kasy chorych list polecony za potwierdzeniem odbioru z datà, godzinà, okolicznoÊciami wypadku oraz danymi ewentualnych Êwiadków zajÊcia. 5 Do jakich Êwiadczeƒ ma prawo poszkodowany? 1 Poszkodowany ma prawo do: Êwiadczenia pieni´˝nego z ubezpieczenia spo∏ecznego za ka˝dy dzieƒ niezdolnoÊci do pracy, ■ pokrycia 100% kosztów leczenia i rehabilitacji, ■ renty albo odszkodowania pieni´˝nego w razie uszczerbku na zdrowiu lub utraty zdolnoÊci do pracy, ■ pokrycia kosztów protez, ■ renty dla cz∏onków rodziny pracownika zmar∏ego na skutek wypadku przy pracy. ■ 1 Uwaga! 1 Osoba na zwolnieniu lekarskim nie ma prawa opuszczania mieszkania. Nawet w przypadku, gdy lekarz wystawi jej takie pozwolenie, ma obowiàzek 62 byç obecna w mieszkaniu w godzinach od 9.00 do 11.00 i od 14.00 do 16.00. Je˝eli zamierza wyjechaç do innego departamentu lub kraju, na przyk∏ad na rehabilitacj´, musi otrzymaç zgod´ kasy chorych. 1 Jaka jest wysokoÊç wynagrodzenia w okresie niezdolnoÊci do pracy? ■ ■ ■ ■ Dzienny zasi∏ek chorobowy wyp∏acany przez kas´ chorych obliczany jest na podstawie pensji brutto z miesiàca poprzedzajàcego wypadek. Pensj´ t´ kasa chorych dzieli na 30 dni, aby obliczyç dzienne Êrednie wynagrodzenie. Przez 28 dni poszkodowany otrzymuje 60% dziennego wynagrodzenia, a od 29. dnia 80%. Zasi∏ek chorobowy wyp∏acany jest co 14 dni od pierwszego dnia po wypadku a˝ do powrotu poszkodowanego do pracy. 1 1 Uwaga! Ró˝nica mi´dzy zasi∏kiem a wynagrodzeniem mo˝e byç wyp∏acana przez pracodawc´ wed∏ug uk∏adów zbiorowych. 1 Przyk∏ad Daniel, szef kuchni, uleg∏ wypadkowi przy pracy 14 maja 2009 roku. NiezdolnoÊç do pracy (leczenie i rehabilitacja) trwa∏a 6 miesi´cy. WysokoÊç zasi∏ku zosta∏a obliczona na podstawie wynagrodzenia z kwietnia. Daniel zarobi∏ w tym miesiàcu 2600 € brutto. Aby obliczyç dzienny zasi∏ek, kasa chorych podzieli∏a t´ kwot´ przez 30 dni. Otrzymany wynik 86 € to dzienne Êrednie wynagrodzenie, z którego zosta∏ obliczony zasi∏ek. Przez 28 dni kasa chorych wyp∏aca∏a Danielowi 60% z 86 €, czyli 51,60 € dziennie, a pracodawca ró˝nic´ mi´dzy zasi∏kiem i wysokoÊcià Êredniego wynagrodzenia. Od 29 dnia niezdolnoÊci do pracy Daniel otrzymywa∏ od kasy chorych 80% Êredniego wynagrodzenia dziennego, czyli 68 € dziennie. 5 1 1 ZASI¸EK CHOROBOWY INDEMNITÉS JOURNALIÈRES Kto wyp∏aca pracownikowi zasi∏ek w razie choroby? ■ 1 Kasa Ubezpieczenia Zdrowotnego (CPAM – Caisse primaire d’assurance maladie) mo˝e, pod pewnymi warunkami, wyp∏acaç zasi∏ek chorobowy w wysokoÊci 50% wynagrodzenia (obliczane wed∏ug stawki dziennej). 63 ■ 1 ■ 1 Pracodawca mo˝e dop∏acaç ró˝nic´ pomi´dzy zasi∏kiem chorobowym a pensjà (w ca∏oÊci lub cz´Êciowo) zgodnie z postanowieniami uk∏adów zbiorowych i prawa pracy. Prawo pracy przewiduje dodatek do zasi∏ku chorobowego, wyp∏acany przez pracodawc´ (do 90% wynagrodzenia brutto). Przys∏uguje on pracownikom, którzy pracujà w firmie co najmniej od roku. Dodatek jest wyp∏acany przez 30 dni, poczynajàc od 8. dnia niezdolnoÊci do pracy. Uwaga! Od 31. dnia zwolnienia obowiàzujà inne zasady dop∏at. 1 Komu przys∏uguje prawo do zasi∏ku chorobowego? ■ 1 ■ ■ Ka˝dej osobie, która przepracowa∏a co najmniej 200 godzin w ciàgu 3 miesi´cy poprzedzajàcych dat´ wystawienia zwolnienia lekarskiego lub która w ciàgu ostatnich 6 miesi´cy odprowadzi∏a sk∏adki ubezpieczeniowe od wynagrodzenia w wysokoÊci co najmniej 1015 razy SMIC (minimalna stawka godzinowa to 9 € w 2011 roku), czyli 1015 x 9,00 = 9135 €. Osobom bezrobotnym pobierajàcym zasi∏ek od 12 miesi´cy. Osobom, które nie pracujà od 12 miesi´cy. Uwaga! 5 Zasi∏ek dzienny przys∏uguje od 4. dnia zwolnienia chorobowego i jest wyp∏acany co 14 dni. 1 1 Jak obliczana jest wysokoÊç zasi∏ku chorobowego? ■ ■ ■ 1 64 Zasi∏ek wynosi 50% Êredniego wynagrodzenia dziennego (maksymalnie 48,43 € dziennie). Jest on obliczany na podstawie Êredniej zarobków z 3 miesi´cy poprzedzajàcych zwolnienie lekarskie (3 ostatnie wyp∏aty podzielone przez 90). Od 31. dnia zwolnienia chorobowego ubezpieczony majàcy na utrzymaniu co najmniej 3 dzieci ma prawo do zasi∏ku chorobowego w wysokoÊci 66,66% dziennego wynagrodzenia (maksymalnie 64,57 € dziennie). Po 6 miesiàcach urlopu chorobowego, aby nadal otrzymywaç zasi∏ek, trzeba spe∏niç dodatkowe wymagania: nale˝y byç zarejestrowanym w Sécurité sociale od 12 miesi´cy przed datà wystawienia zwolnienia, mieç przepracowanà odpowiednià liczb´ godzin i odprowadziç sk∏adki ubezpieczeniowe odpowiedniej wysokoÊci. Przyk∏ad Barbara zarabia miesi´cznie 2100 € brutto. Dzienna stawka zasi∏ku chorobowego wynosi w jej przypadku 35 € (3 x 2100 €/90dni) x 50%. Od 7 dni Barbara jest na zwolnieniu lekarskim. Przez pierwsze 3 dni nie otrzyma zasi∏ku chorobowego, za 4 nast´pne zaÊ otrzyma 140 € (4 x 35 €). 1 1 Uwaga! W zale˝noÊci od uregulowaƒ prawnych wprowadzonych uk∏adami zbiorowymi pracy wyp∏ata zasi∏ku chorobowego mo˝e byç poprzedzona wyp∏atà wynagrodzenia, mimo nieÊwiadczenia pracy. 1 Jak zg∏osiç niezdolnoÊç do pracy? Zwolnienie lekarskie (avis d’arr˘t de travail) musi byç wystawione na druku Cerfa nº10170*04. Sk∏ada si´ on z trzech cz´Êci: dwie pierwsze nale˝y wys∏aç do kasy chorych, a trzecià cz´Êç do pracodawcy lub urz´du pracy w ciàgu 48 godzin od wystawienia dokumentu. W przypadku przekroczenia tego terminu wysokoÊç zasi∏ku mo˝e zostaç obni˝ona. Je˝eli zwolnienie lekarskie zostanie przed∏u˝one, nale˝y powtórzyç t´ procedur´. 1 Jakie sà obowiàzki pracodawcy? Po otrzymaniu zwolnienia lekarskiego pracodawca ma obowiàzek wys∏ania do kasy chorych zaÊwiadczenia o wysokoÊci zarobków (druk Cerfa n°11135*02 – Attestation de salaire pour le paiement des indemnités journali¯res). Dokument ten s∏u˝y do obliczenia wysokoÊci zasi∏ku. Jakie sà obowiàzki chorego przebywajàcego na zwolnieniu? ■ ■ Chory na zwolnieniu lekarskim ma obowiàzek si´ leczyç. Nie powinien wychodziç z domu, chyba ˝e lekarz zaleci∏ inaczej (zaznaczone na druku zwolnienia), ale nawet w tym przypadku chory musi byç obecny w mieszkaniu w godzinach wizyt lekarza kasy chorych (9.00–11.00 i 14.00–16.00). Kasa chorych ma prawo sprawdziç, czy zwolnienie lekarskie jest uzasadnione. JeÊli oka˝e si´, ˝e ubezpieczony wykorzystywa∏ zwolnienie lekarskie niezgodnie z przeznaczeniem, straci prawo do zasi∏ku chorobowego w okresie zaznaczonym na zwolnieniu. 5 1 1 1 Uwaga! Chory przebywajàcy na zwolnieniu lekarskim nie ma prawa opuszczaç kraju bez zgody kasy chorych. 65 Czy mo˝na zostaç zwolnionym w czasie urlopu zdrowotnego? 1 ■ ■ 1 1 1 Pracodawca mo˝e, z przyczyn ekonomicznych, zwolniç z pracy osob´ przebywajàcà na urlopie zdrowotnym. JeÊli okresy niezdolnoÊci do pracy powtarzajà si´, pracodawca mo˝e zwolniç pracownika. Musi jednak udowodniç, ˝e nieobecnoÊç chorego zak∏óca prac´ przedsi´biorstwa. Przyk∏ad Micha∏ musia∏ poddaç si´ operacji kolana. Otrzyma∏ zwolnienie lekarskie na 3 miesiàce. Pobiera∏ zasi∏ek chorobowy z kasy chorych i dostawa∏ kwot´ przewidzianà w uk∏adach zbiorowych od pracodawcy. Po miesiàcu, gdy tylko poczu∏ si´ lepiej, podjà∏ niedeklarowanà prac´. Pracodawca Micha∏a dowiedzia∏ si´ przypadkiem, ˝e jego chory pracownik codziennie o 7.30 rano wychodzi do pracy. Powiadomi∏ wi´c o tym kas´ chorych, która wys∏a∏a do domu Micha∏a lekarza na wizyt´ kontrolnà. Doktor nie zasta∏ chorego w domu. W konsekwencji wstrzymano Micha∏owi wyp∏aty zasi∏ku i na∏o˝ono na niego kar´ grzywny za oszukiwanie kasy chorych. ZASI¸EK DLA BEZROBOTNYCH 5 ALLOCATIONS DE CHÔMAGE Kto ma prawo do pobierania zasi∏ku dla bezrobotnych we Francji? 1 Prawo do zasi∏ku dla bezrobotnych ma ka˝da osoba, która przepracowa∏a we Francji co najmniej 4 miesiàce w ciàgu ostatnich 28 miesi´cy i spe∏nia nast´pujàce warunki: ■ ■ 1 ■ ■ ■ 1 zosta∏a zwolniona z pracy (zasi∏ek nie przys∏uguje osobie, która poda∏a si´ do dymisji, oprócz sytuacji wyjàtkowych), zarejestrowa∏a si´ w urz´dzie pracy (Pôle emploi) jako poszukujàca pracy, jest zdolna do podj´cia pracy, ma mniej ni˝ 60 lat, aktywnie poszukuje pracy. Co trzeba zrobiç, aby zarejestrowaç si´ w urz´dzie pracy po utracie zatrudnienia? Do urz´du pracy nale˝y si´ zg∏osiç przed up∏ywem roku od momentu utraty pracy. Rejestracji wst´pnej mo˝na dokonaç telefonicznie (: 39 49) lub 66 przez Internet (www.pole-emploi.fr). Po rejestracji urzàd pracy wysy∏a list z wezwaniem na spotkanie z doradcà do spraw zawodowych (conseiller professionnel), na którym trzeba przedstawiç nast´pujàce dokumenty: ■ ■ ■ ■ ■ wype∏niony formularz (inscription comme demandeur d’emploi) przys∏any pocztà po zapisie przez telefon lub wype∏niony w Internecie i wydrukowany, fotokopi´ dokumentu to˝samoÊci (dowód osobisty, paszport lub kart´ pobytu – carte de résident), fotokopi´ karty ubezpieczenia zdrowotnego (Carte Vitale), zaÊwiadczenie od pracodawcy przeznaczone dla urz´du pracy (attestation ASSEDIC), RIB lub RIP (dokument z danymi banku). 1 1 1 Jaka jest wysokoÊç zasi∏ku dla bezrobotnych? WysokoÊç zasi∏ku dla bezrobotnych ARE (Allocation d’aide au retour ∫ l’emploi) zale˝y od wysokoÊci zarobków przed utratà pracy. Dzienna stawka jest obliczana dla ka˝dej osoby indywidualnie, na podstawie przepracowanego okresu oraz wysokoÊci otrzymywanego wynagrodzenia. 1 Jak d∏ugo mo˝na pobieraç zasi∏ek dla bezrobotnych? D∏ugoÊç wyp∏acania zasi∏ku zale˝y od czasu zatrudnienia przed utratà pracy. Za ka˝dy przepracowany miesiàc przys∏uguje miesiàc zasi∏ku. Maksymalny czas pobierania zasi∏ku wynosi 24 miesiàce (36 miesi´cy dla osób po 50 roku ˝ycia). Jakie sà obowiàzki osoby pobierajàcej zasi∏ek? 1 W trakcie pobierania zasi∏ku nale˝y: ■ ■ ■ 5 pod koniec ka˝dego miesiàca aktualizowaç informacje na temat swojej sytuacji zawodowej przez Internet, telefonicznie lub za pomocà odpowiedniego terminalu informatycznego znajdujàcego si´ w ka˝dym urz´dzie pracy, stawiaç si´ na wyznaczone spotkania z doradcà do spraw zawodowych, aktywnie szukaç pracy (odpowiadaç na wszystkie propozycje pracy wysy∏ane przez urzàd pracy i zbieraç dokumenty potwierdzajàce starania o prac´ w celu ich przedstawienia). 1 1 Przyk∏ad S∏awek ma 54 lata. Pracowa∏ jako kierowca od 28 czerwca 2008 roku do 30 wrzeÊnia 2009 roku, czyli przez 15 miesi´cy. Zarabia∏ 1182 € brutto 67 1 1 miesi´cznie. Kiedy straci∏ prac´, zarejestrowa∏ si´ w urz´dzie pracy. Nie posiada∏ wymaganych dokumentów (pracodawca zlikwidowa∏ firm´ i nie wyda∏ mu zaÊwiadczenia ASSEDIC). Dopiero w marcu S∏awek uzyska∏ prawo do zasi∏ku w wysokoÊci 23,30 € dziennie, przyznanego mu na okres 462 dni. Zadowolony pojecha∏ na wakacje do Polski, nie odebra∏ poczty i nie wiedzia∏, ˝e 16 czerwca 2010 roku ma si´ stawiç na spotkanie z doradcà do spraw zawodowych. Zosta∏ skreÊlony z listy bezrobotnych, a wyp∏at´ zasi∏ku wstrzymano. Musia∏ prosiç o anulowanie decyzji, znaleêç argumenty, aby wyt∏umaczyç swojà nieobecnoÊç na wyznaczonym spotkaniu. Od tego momentu jest zobowiàzany co 2 tygodnie stawiaç si´ w urz´dzie pracy i udowadniaç, ˝e aktywnie poszukuje zatrudnienia. 1 Wa˝ne adresy: www.pole-emploi.fr – oficjalna strona urz´du pracy : 39 49 1 SÑD PRACY CONSEIL DE PRUD’HOMMES 5 1 Co zrobiç w sytuacji bezprawnego zwolnienia z pracy lub niewyp∏acenia pensji, nale˝noÊci za godziny nadliczbowe czy p∏atny urlop? Mo˝na udaç si´ do sàdu pracy w∏aÊciwego dla miejsca siedziby przedsi´biorstwa, wype∏niç odpowiedni formularz i z∏o˝yç go w sekretariacie albo wys∏aç pozew listem poleconym za potwierdzeniem odbioru. Uwaga! Okres sk∏adania skarg zwiàzany z niewyp∏aceniem wynagrodzenia wynosi 5 lat. 1 1 Pozew musi zawieraç: ■ dok∏adne dane osoby sk∏adajàcej pozew, ■ dane osoby pozwanej, ■ tytu∏ pozwu (na przyk∏ad odwo∏anie pracownika od wypowiedzenia umowy o prac´ oraz o przywrócenie do pracy i wynagrodzenia), ■ uzasadnienie ˝àdania, z którym si´ zwracamy, ■ podanie dok∏adnej kwoty oczekiwanego odszkodowania. 68 Czy konieczny jest adwokat? W sàdzie pracy mo˝na broniç si´ samemu lub mieç pe∏nomocnika, którym mo˝e byç kolega z pracy, cz∏onek rodziny czy przedstawiciel zwiàzku zawodowego. Jednak najlepiej powierzyç prowadzenie sprawy profesjonaliÊcie, poniewa˝ przedsi´biorstwa sà prawie zawsze reprezentowane przez adwokata. 1 1 Czy Polak mo˝e wystàpiç o adwokata z urz´du? Polak mo˝e zwróciç si´ do francuskiego sàdu z podaniem o przydzielenie adwokata z urz´du. Musi z∏o˝yç wype∏niony druk Cerfa n°12467*01, deklaracj´ o wysokoÊci zarobków i inne wymagane dokumenty w biurze pomocy prawnej. Adwokat z urz´du mo˝e byç przydzielony przez sàd. Mo˝na równie˝ wybraç go samemu. Nale˝y wówczas do∏àczyç do dokumentów jego pisemnà zgod´ na reprezentowanie nas w sàdzie. Jakie sà etapy procedury sàdowej w sàdzie pracy? 1 1 Etap 1. Z∏o˝enie pozwu w sekretariacie sàdu. Etap 2. Post´powanie pojednawcze. Etap 3. Rozprawa sàdowa, w przypadku gdy ugoda nie dojdzie do skutku. Etap 4. Ewentualna apelacja od decyzji sàdu. 5 Czy osoba, która pracuje nielegalnie, mo˝e z∏o˝yç pozew w sàdzie pracy? ■ ■ Pracownik zatrudniony nielegalnie mo˝e z∏o˝yç pozew przeciwko pracodawcy, który nie wyp∏aci∏ mu pensji i nie zadeklarowa∏ go mimo obietnic, oraz za˝àdaç odszkodowania. Tylko pracodawca mo˝e byç Êcigany za nielegalne zatrudnianie pracowników. Je˝eli sàd potwierdzi nielegalnà prac´, pracodawca b´dzie musia∏ wyp∏aciç pracownikowi zaleg∏à pensj´ i odszkodowanie w wysokoÊci 6 miesi´cznych poborów. Sam zaÊ mo˝e byç skazany na 3 lata wi´zienia i 45 000 € grzywny. Je˝eli pracownik umówi∏ si´ z pracodawcà, ˝e b´dzie pracowa∏ „na czarno”, by dzi´ki temu móg∏ otrzymywaç Êwiadczenia socjalne, do których nie mia∏by prawa, gdyby by∏ zadeklarowany, to b´dzie musia∏ zwróciç pieniàdze paƒstwu i zap∏aciç kar´ grzywny. Przyk∏ad Arek, kierowca ci´˝arówek, pracowa∏ 18 miesi´cy w przedsi´biorstwie transportowym. Z dnia na dzieƒ zosta∏ zwolniony z pracy. Pracodawca nie zastosowa∏ procedur obowiàzujàcych przy wypowiadaniu pracy. Arek 69 1 1 1 1 1 zwróci∏ si´ o pomoc do adwokata. Za˝àda∏: dokumentów potrzebnych do urz´du pracy, Êwiadectwa pracy, odprawy, uregulowania zaleg∏ych pensji, wyp∏acenia nale˝noÊci za godziny nadliczbowe, za prac´ nocnà, za nale˝ny urlop, odszkodowania za bezpodstawne zwolnienie z pracy – w sumie 25 000 €. Nie dosz∏o do sprawy sàdowej. Adwokaci negocjowali i strony dosz∏y do porozumienia. S∏awek dosta∏ 20 000 € odszkodowania i wszystkie ˝àdane dokumenty. ●●●●● 1 1 Przez 2 lata Anna prowadzi∏a dom 90-letniemu panu, którego jedyny syn Xavery jest francuskim dyplomatà w jednej z europejskich stolic. Gdy starszy pan zmar∏, straci∏a prac´ z dnia na dzieƒ. Nale˝a∏a si´ jej odprawa w wysokoÊci 1200 €. Nie mia∏a odwagi upomnieç si´ o nià. Po roku córka Anny, studentka prawa Uniwersytetu Warszawskiego, namówi∏a matk´, ˝eby podj´∏a walk´ o odszkodowanie. Anna napisa∏a list do Xaverego, ale poniewa˝ ten nie odpisa∏, spraw´ skierowa∏a do sàdu pracy. Wype∏ni∏a formularz, z∏o˝y∏a skarg´ i po 2 tygodniach dosta∏a wezwanie na spotkanie pojednawcze. Nie dosz∏o do porozumienia, wi´c zosta∏a wyznaczona data rozprawy sàdowej. Tydzieƒ po rozprawie Anna dosta∏a list z propozycjà ugody. Przyj´∏a jà i otrzyma∏a czek na kwot´ 1500 € (1200 € + odsetki). Skarg´ wycofa∏a. ˚a∏uje jednak, ˝e nie zwróci∏a si´ o pomoc do adwokata. 5 Wa˝ne adresy: 1 Ministerstwo Gospodarki Departament Spraw Europejskich plac Trzech Krzy˝y 3/5, 00-507 Warszawa, Polska : +48 22 693 56 20, Faks: +48 22 693 40 29 1 www.mg.gov.pl e-mail: [email protected] – adres internetowy, na który mo˝na pisaç w celu uzyskania informacji dotyczàcych sposobów rozwiàzywania problemów wynikajàcych z niew∏aÊciwego stosowania prawa UE 1 Polskie Stowarzyszenie Pracowników Migracyjnych ul. Polna 48/26 00-644 Warszawa : +48 22 87 58 630, Faks (+48 22) 87 58 631 www.emwu.org 70 PRZEDSI¢BIORCA INDYWIDUALNY 1 AUTO-ENTREPRENEUR Polacy, jako obywatele paƒstwa cz∏onkowskiego Unii Europejskiej, majà prawo do prowadzenia w∏asnej dzia∏alnoÊci gospodarczej na terenie Francji. Jak wszyscy sà zobowiàzani do jej zadeklarowania. Od 2009 roku istnieje mo˝liwoÊç zadeklarowania firmy ze statusem przedsi´biorca indywidualny (auto-entrepreneur). 1 Jak zadeklarowaç w∏asnà dzia∏alnoÊç gospodarczà? ■ ■ Istniejà ró˝ne sposoby zadeklarowania dzia∏alnoÊci: mo˝na dokonaç formalnoÊci przez Internet (www.lautoentrepreneur.fr), wype∏niç deklaracj´ i wys∏aç jà drogà elektronicznà lub wydrukowaç formularz i wys∏aç go pocztà. Mo˝na równie˝ udaç si´ osobiÊcie do Centrum FormalnoÊci Przedsi´biorstw (CFE – Centre de Formalités des Entreprises), odpowiadajàcego terytorialnie siedzibie zak∏adanego przedsi´biorstwa, i z∏o˝yç tam wymagane dokumenty. Kilka dni po dokonaniu rejestracji INSEE (Institut national de la statistique et des études économiques) nadaje numer ewidencyjny przedsi´biorstwa – SIRET (Syst¯me informatique pour le répertoire des établissements) i SIREN (Syst¯me informatique pour le répertoire des entreprises et établissements) – od tej chwili mo˝na oficjalnie wystawiaç faktury. 1 1 5 Jakie dokumenty sà potrzebne, aby zadeklarowaç dzia∏alnoÊç indywidualnà? ■ ■ ■ ■ wa˝ny dowód to˝samoÊci adres we Francji, e-mail, telefon oÊwiadczenie o niekaralnoÊci (déclaration sur l’honneur de non-condamnation) w przypadku niektórych zawodów (na przyk∏ad robotnik budowlany) nale˝y udokumentowaç 3-letni sta˝ pracy w europejskim przedsi´biorstwie lub posiadaç dyplom zawodowy 1 1 Uwaga! OÊwiadczenie na honor (déclaration sur l’honneur) jest to dokument z w∏asnor´cznym podpisem, który anga˝uje odpowiedzialnoÊç moralnà za jego treÊç. W przypadku z∏o˝enia fa∏szywego oÊwiadczenia sk∏adajàcy je zostaje pociàgni´ty do odpowiedzialnoÊci prawnej. 1 71 Co oznacza status auto-entrepreneur? 1 1 1 Status auto-entrepreneur oznacza, ˝e: ■ jeÊli nie ma dochodów, nie ma ˝adnych op∏at, ■ nie ma TVA (VAT), ■ podatek od dochodu mo˝na zadeklarowaç i p∏aciç jako przedsi´biorstwo lub deklarowaç go wspólnie ze wspó∏ma∏˝onkiem (jeÊli jest wspólnota majàtkowa), ■ mo˝na prowadziç uproszczonà ksi´gowoÊç (rejestr dochodów i wydatków), ■ nie ma obowiàzku posiadania osobnego konta bankowego, ■ roczna wysokoÊç zysków nie mo˝e przekraczaç: 80 000 € w sektorze wynajmu lokali, w handlu, w hotelarstwie, 32 600 € w sektorze us∏ug, rzemios∏a, wolnych zawodów. Jak zamknàç indywidualnà dzia∏alnoÊç gospodarczà? 1 Na stronie internetowej www.lautoentrepreneur.fr znajduje si´ formularz Cerfa 13905*01. Jest to deklaracja o modyfikacji lub o zaprzestaniu dzia∏alnoÊci (Déclaration de modification ou de cessation d’activité). Nale˝y wype∏niç ten dokument i wys∏aç go do Centrum FormalnoÊci Przedsi´biorstw (CFE – Centre de Formalités des Entreprises). . 5 Uwaga! Indywidualny przedsi´biorca jest zobowiàzany do p∏acenia podatku od gruntu (taxe fonci¯re des entreprises). Jest to podatek lokalny, co oznacza, ˝e jego wysokoÊç jest ró˝na w poszczególnych gminach lub dzielnicach miast. 1 Przedstawiciele jakich zawodów sà wy∏àczeni z tego statusu? Mi´dzy innymi: rolnicy, adwokaci, artyÊci, lekarze, piel´gniarki, ksi´gowi. 1 1 Przyk∏ad Pawe∏, aby zarejestrowaç dzia∏alnoÊç gospodarczà w bran˝y budowlanej, musia∏ udowodniç, ˝e przez 3 lata pracowa∏ w tym zawodzie (nie posiada dyplomów zawodowych). Przedstawi∏ odcinki wyp∏aty z jednego roku pracy we francuskiej firmie budowlanej oraz zaÊwiadczenia pracy z Polski. Z∏o˝y∏ dokumenty osobiÊcie w Centrum FormalnoÊci Przedsi´biorstw. Po 2 tygodniach otrzyma∏ numer ewidencyjny firmy: SIRET i SIREN. Przez rok nie zadeklarowa∏ jednak ˝adnej dzia∏alnoÊci, nie zap∏aci wi´c podatku 72 od przychodów. Otrzyma∏ natomiast wezwanie do zap∏aty 350 € z tytu∏u podatku od gruntu. Je˝eli z∏o˝y podanie do urz´du skarbowego, byç mo˝e otrzyma zwolnienie z tego podatku (dégr¯vement). 1 Wa˝ne adresy: : +33 (0)8 20 00 05 16; +33 (0)8 21 06 80 28; +33 (0)1 76 71 07 60 informacje o samozatrudnieniu. 1 www.lautoentrepreneur.fr informacje dotyczàce w∏asnej dzia∏alnoÊci gospodarczej www.reseau-uae.com pomoc w poszukiwaniu klientów 1 www.federation-auto-entrepreneur.fr pomoc techniczna, prawna i handlowa www.insee.fr informacje o numerze identyfikacyjnym przedsi´biorstwa 1 www.impôts.gouv.fr : +33 (0) 8 10 46 76 87 informacje podatkowe 5 1 1 1 73 podatki PODATKI 1 IMPÔTS Gdzie nale˝y sk∏adaç zeznania podatkowe: w Polsce czy we Francji? Deklaracj´ podatkowà nale˝y z∏o˝yç w kraju, w którym przebywa si´ d∏u˝ej ni˝ 183 dni w roku i prowadzi si´ wi´kszà cz´Êç dzia∏alnoÊci zarobkowej. 1 Jak z∏o˝yç zeznanie podatkowe we Francji? Aby z∏o˝yç po raz pierwszy deklaracj´ podatkowà, nale˝y wype∏niç odpowiedni formularz (déclaration des revenus), dost´pny w oddzia∏ach urz´du skarbowego (SIP – Services des impôts des particuliers) lub na stronie internetowej www.impots.gouv.fr, i wys∏aç go do urz´du w∏aÊciwego miejscu zamieszkania najpóêniej do 31 maja. WysokoÊç dochodu, którà nale˝y zadeklarowaç znajduje si´ w odpowiedniej rubryce odcinka wyp∏aty (nazwa rubryki: net fiscal cumul, cumul annuel imposable lub revenu net imposable). W nast´pnych latach wype∏niona deklaracja b´dzie przysy∏ana przez urzàd skarbowy. Nale˝y jà zweryfikowaç i poprawiç dane, które si´ zdezaktualizowa∏y w ostatnim roku podatkowym (adres, narodziny dziecka, zmiany w sytuacji zawodowej itp.), za∏àczyç potwierdzajàce je dokumenty (zaÊwiadczenia, akty urodzenia itp.), podpisaç i odes∏aç do urz´du. W przypadku zawarcia zwiàzku ma∏˝eƒskiego, rozwodu, separacji lub Êmierci cz∏onka rodziny podatkowej (foyer fiscal) nale˝y wype∏niç deklaracj´ za ka˝dy okres podlegajàcy opodatkowaniu. Ma∏˝onkowie i osoby pozostajace w zwiàzku partnerskim (PACS – Pacte civil de solidarité) rozliczajà si´ razem, a konkubenci oddzielnie. 1 1 1 6 Od kilku lat istnieje równie˝ mo˝liwoÊç sk∏adania deklaracji podatkowej przez Internet. Termin na z∏o˝enie zeznania w tej formie jest o wiele d∏u˝szy. 1 Uwaga! Osoby nie podlegajàce opodatkowaniu powinny z∏o˝yç deklaracj´ podatkowà. ZaÊwiadczenie o niepodleganiu opodatkowaniu jest niezb´dne do za∏atwiania spraw administracyjnych. Osobom, które ze wzgl´du na niskie dochody nie p∏acà podatku, przys∏ugujà ró˝ne ulgi i przywileje: mogà byç zwolnione z podatku lokalowego (taxe d’habitation), z op∏aty za abonament radiowo-telewizyjny (redevance audiovisuelle), majà pierwszeƒstwo w uzyskiwaniu pomocy socjalnej itp. 1 77 W jaki sposób obliczany jest podatek od dochodu? 1 1 1 1 1 Przy obliczaniu podatku od dochodu we Francji urzàd skarbowy bierze pod uwag´ wiele czynników, które zmieniajà si´ w zale˝noÊci od sytuacji rodziny fiskalnej. Dlatego te˝ poni˝sze informacje przedstawiajà jedynie ogólne zasady obliczania podatku dochodowego. Przy obliczaniu podatku dochodowego brany jest pod uwag´ roczny dochód rodziny (foyer fiscal), w tym przede wszystkim zarobki (revenus), emerytury (retraites), zyski uzyskane z niektórych produktów oszcz´dnoÊciowych (revenues des valeurs et capitaux, plus values et gains taxables), zyski uzyskane z posiadanych nieruchomoÊci (revenus fonciers). Dochód p∏atnika podlega zmniejszeniu o 10% (odliczenie rycza∏towe – déduction forfaitaire) lub wi´cej, je˝eli podatnik zadeklaruje i udokumentuje realne koszty zawodowe (frais réels). Odliczeniu podlegajà tak˝e inne kwoty, na przyk∏ad 5 568 € z tytu∏u utrzymywania dziecka nie nale˝àcego do rodziny fiskalnej lub 2 202/1 101 € przys∏ugujàce osobom powy˝ej 65 roku ˝ycia. Pozosta∏a kwota, dochód podlegajàcy opodatkowaniu, jest dzielona przez sum´ cz´Êci fiskalnych, z których sk∏ada si´ rodzina podatkowa (parts”N”): jedna osoba to 1 cz´Êç, ma∏˝onkowie/osoby zwiàzane PACS-em to 2 cz´Êci, pierwsze dziecko to 0,5 cz´Êci, drugie to równie˝ 0,5 cz´Êci, a ka˝de nast´pne dziecko to 1 cz´Êç. Na przyk∏ad rodzina z dwojgiem dzieci to 3 cz´Êci fiskalne, a z czworgiem dzieci to 4 cz´Êci fiskalne. Uzyskuje si´ w ten sposób iloraz rodzinny (quotient familial). Otrzymana kwota jest oprocentowana progresywnie wed∏ug poni˝szej tabelki: 6 1 Iloraz rodzinny WysokoÊç opodatkowania od 1 € do 5875 € pomi´dzy 5875 € i 11 720 € pomi´dzy 11 720 € i 26 030 € pomi´dzy 26 030 € i 69 783 € powy˝ej 69 783 ¤ 0,00% 5,50% 14,00% 30,00% 40,00% Aby obliczyç wysokoÊç opodatkowania urzàd skarbowy sumuje uzyskane kwoty i nast´pnie mno˝y je przez sum´ cz´Êci fiskalnych. 1 Je˝eli uzyskana kwota jest ni˝sza ni˝ 878 €, to p∏atnik korzysta z ulgi podatkowej w wysokoÊci ró˝nicy pomi´dzy 439 € i po∏owà uzyskanego podatku. Je˝eli uzyskana kwota jest ni˝sza ni˝ 61 €, to podatnik b´dzie zwolniony od podatku (non-imposable). 78 Uwaga! 1 WysokoÊç opodatkowania jest aktualizowana w grudniu ka˝dego roku w oparciu o przepisy ustawy bud˝etowej. Przyk∏ad Sylwia i Rafa∏ oraz ich syn Micha∏, to w sumie 2,5 cz´Êci fiskalne (1 + 1 + 0,5). W 2011 roku zadeklarujà dochód za 2010 rok w wysokoÊci 36 000 €. Kwota ta ulegnie zmniejszeniu o 10% (déduction forfaitaire): 36 000 € – 3 600 € = 32 400 €. Uzyskana kwota zostanie podzielona przez 2,5 cz´Êci fiskalne (32 400 € / 2,5 = =12 960 €). Iloraz rodzinny (12 960 €), zostanie rozliczony w nast´pujàcy sposób: do 5 963 € = 0 € 11 896 € – 5 964 €=5 932 € x 5,5%=326,26 € 12 960 € – 11 897 € = 1 063 € x 14%=148,82 €. 1 1 Uzyskana suma: 475,08 € (326,26 € + 148,82 € = 475,08 €) zostanie pomno˝ona przez 2,5 (cz´Êci fiskalne) (475,08 € x 2,5 = 1188 €). W konsekwencji, w 2011 roku, Sylwia i Rafa∏ zap∏acà 1 188 € podatku od dochodu uzyskanego w 2010 roku. 1 ●●●●● 1 Zofia jest wdowà, matkà dwojga doros∏ych dzieci. Ma prawo do 1,5 cz´Êci fiskalnych (1 + 0,5 – cz´Êç fiskalna przyznana z tytu∏u samotnego wychowywania co najmniej jednego dziecka przez okres pi´ciu lat). Zadeklarowa∏a 16 000 € dochodu. Kwota ta zostanie zmniejszona o 10% (réduction forfaitaire), czyli o 1 600 €. Uzyskana kwota (14 400 €), dochód podlegajacy opodatkowaniu (montant du revenu imposable), zostanie podzielona przez sum´ cz´Êci fiskalnych, aby otrzymaç iloraz rodzinny (14 400 / 1,5 = 9 600 €). Zostanie on rozliczony w nast´pujacy sposób: do 5 963 €= 0 € 9 600 € – 5 964 € = 3 637 € 3 637 € x 5,5= 200 € Uzyskana kwota 200 € zostanie pomno˝ona przez sum´ cz´Êci fiskalnych: 200 € x 1,5 = 300 €. Poniewa˝ kwota ta jest ni˝sza od 878 €, ulegnie wi´c redukcji w wysokoÊci po∏owy naliczonego podatku: 439 € – 150 € (po∏owa 300 €) = 289€. W konsekwencji, w 2011 roku, Zofia zap∏aci 289 € podatku od dochodu uzyskanego w 2010. 79 6 1 1 Czego dotyczà ulgi podatkowe i zwolnienia z p∏acenia podatków? 1 Ulgi i zwolnienia dotyczà mi´dzy innymi wydatków zwiàzanych z: ■ ■ ■ 1 ■ ■ 1 edukacjà dzieci, zatrudnieniem opiekunki do dzieci lub pomocy domowej, kosztami utrzymania cz∏onków rodziny (na przyk∏ad rodziców lub nie pe∏nosprawnego rodzeƒstwa), darowiznami na cele dobroczynne bàdê stowarzyszenia, wydatkami poniesionymi na zakup ekologicznych instalacji grzewczych. W deklaracji nale˝y wyszczególniç wysokoÊç poniesionych kosztów, wydatki muszà byç udokumentowane. Ulga podatkowa zostanie obliczona automatycznie. Kiedy pobierany jest podatek? 1 1 Za pierwszy przepracowany rok podatek p∏aci si´ jednorazowo, we wrzeÊniu nast´pnego roku. Póêniej pobierany jest on 3 razy do roku (acomptes provisionnels): w lutym, maju i we wrzeÊniu. Mo˝na równie˝ op∏acaç sk∏adki co miesiàc. Podatek jest wówczas pobierany bezpoÊrednio z konta bankowego lub pocztowego w okresie od stycznia do paêdziernika, w wysokoÊci 1/10 kwoty podatku z ubieg∏ego roku. Je˝eli ca∏kowita kwota podatku oka˝e si´ wy˝sza od sumy 10 zaliczek, op∏aty pobierane sà równie˝ w listopadzie i grudniu. JeÊli kwota podatku jest ni˝sza, urzàd skarbowy zwraca nadp∏at´. 6 Czym jest avis d’imposition? Jest to dokument zaÊwiadczajàcy o wysokoÊci naliczonego podatku lub o niepodleganiu opodatkowaniu. 1 1 Czym jest taxe d’habitation i kto powinien jà zap∏aciç? Taxe d’habitation jest to podatek odprowadzany raz do roku na rzecz gminy i departamentu. Finansowane sà z niego inwestycje administracyjne oraz pomoc socjalna. Do odprowadzania podatku zobowiàzana jest osoba, która 1 stycznia faktycznie zajmowa∏a lokal podlegajàcy opodatkowaniu (w∏aÊciciel mieszkania, osoba wynajmujàca lokal lub mieszkajàca w nim za darmo). Kwota tego podatku zale˝y od standardu lokalu oraz od decyzji w∏adz gminnych i regionalnych. Podatek ten nale˝y zap∏aciç do 15 listopada ka˝dego roku. 80 Czym jest redevance audiovisuelle i kto powinien jà zap∏aciç? Redevance audiovisuelle jest to op∏ata za korzystanie z mediów paƒstwowych (abonament radiowo-telewizyjny). Do jej uiszczenia zobowiàzany jest u˝ytkownik mieszkania, w którym znajduje si´ telewizor. Na pierwszej stronie zeznania podatkowego znajduje si´ rubryka, w której mo˝na zaznaczyç, ˝e nie posiada si´ telewizora. Je˝eli kwadrat nie jest zakreÊlony, automatycznie naliczona zostaje odpowiednia op∏ata (123 € za 2010 rok). 1 1 Co zrobiç w razie pomy∏ki w zeznaniu podatkowym? Podatnik ma 3 lata na skorygowanie danych zawartych w z∏o˝onym zeznaniu. Nieprawid∏owoÊci mo˝na zg∏osiç osobiÊcie w urz´dzie lub listownie. Po 3 latach zarówno podatnik, jak i urzàd skarbowy nie mogà zakwestionowaç z∏o˝onych deklaracji podatkowych. 1 1 1 6 1 1 81 ubezpieczenie spo∏eczne UBEZPIECZENIE 1 OGÓLNE UBEZPIECZENIE SPO¸ECZNE SÉCURITÉ SOCIALE 1 Kiedy obywatel Polski otrzymuje francuski numer ubezpieczenia spo∏ecznego? Numer ten jest nadawany przy pierwszym zatrudnieniu we Francji. Jakie sà procedury uzyskania numeru Sécurité sociale? ■ ■ ■ 1 Pracodawca zg∏asza zatrudnionego do URSSAF-u (Union de Reco uvrement des Cotisations de Sécurité Sociale et d’Allocations Familiales – urzàd pobierajàcy sk∏adki na ubezpieczenie spo∏eczne i Êwiadczenia rodzinne). Sk∏ada deklaracj´ o zatrudnieniu (DUE – Déclaration unique d’embauche), w której wyst´puje z wnioskiem o wpisanie polskiego pracownika do francuskiego spisu osób fizycznych. Po oko∏o 2 tygodniach pracodawca otrzymuje potwierdzenie zg∏oszenia wniosku (accusé de réception). Pracownikowi zostaje najpierw przyznany numer prowizoryczny. Po kilku tygodniach otrzymuje zaÊwiadczenie o przynale˝noÊci do Sécurité sociale z ostatecznym numerem ewidencyjnym i formularz do wype∏nienia, aby uzyskaç kart´ ubezpieczonego Carte Vitale. 1 1 Uwaga! Czasami zdarza si´, ˝e po 3 miesiàcach pracownik nie posiada nadal ostatecznego numeru ewidencyjnego. Powinien on wówczas sam zg∏osiç si´ do kasy chorych w∏aÊciwej miejscu zamieszkania z proÊbà o przyznanie numeru. Otrzyma wtedy do wype∏nienia odpowiedni formularz. Do wniosku musi do∏àczyç: kopi´ aktu urodzenia na druku wieloj´zycznym i kopi´ umowy o prac´, 3 odcinki wyp∏aty (fiches de paye) i RIB (dokument z danymi bankowymi). 1 7 Jakie informacje zawiera numer Sécurité sociale? ■ ■ ■ ■ ■ ■ kod p∏ci: 1 – m´˝czyzna, 2 – kobieta dwie ostatnie cyfry roku urodzenia miesiàc urodzenia departament urodzenia (99 – osoby urodzone poza granicami Francji) paƒstwo urodzenia (122 – Polska) kody nadane przez urzàd statystyczny 85 1 Do czego s∏u˝y numer Sécurité sociale? 1 Numer ten jest niezb´dny do otrzymywania: ■ ■ 1 ■ zwrotów kosztów leczenia, niektórych Êwiadczeƒ pieni´˝nych (na przyk∏ad: emerytury, zasi∏ku chorobowego), Êwiadczeƒ rodzinnych z CAF-u. Kto jest uprawniony do korzystania z Sécurité sociale ubezpieczonego? 1 Ka˝da osoba, która pozostaje na jego utrzymaniu, tak zwana ayant-droit (mi´dzy innymi: wspó∏ma∏˝onek, konkubent/konkubina, dzieci poni˝ej 20 roku ˝ycia, rodzice), pod warunkiem ˝e mieszka na sta∏e we Francji. Ka˝da z tych osób, majàca wi´cej ni˝ 16 lat, otrzymuje w∏asny numer Sécurité sociale i w∏asnà Carte Vitale. Uwaga! 1 Otrzymanie numeru Sécurité sociale nie jest równoznaczne z nabyciem praw do Êwiadczeƒ z Sécurité sociale i CAF-u. Przyk∏ad 1 Marek pracuje we Francji, posiada Carte Vitale. Ma prawo do wszystkich Êwiadczeƒ francuskiego ubezpieczenia spo∏ecznego. Jego niepracujàca ˝ona i 2 dzieci mieszkajà w Polsce. Nie sà uprawnieni do korzystania z jego ubezpieczenia. ●●●●● 1 7 Jan pracuje we Francji. Jego ˝ona, 2 dzieci oraz matka mieszkajà z nim i pozostajà na jego utrzymaniu. Sà wi´c uprawnieni do korzystania z jego praw do Êwiadczeƒ z francuskiego ubezpieczenia spo∏ecznego. ˚ona, matka Jana i jego 17-letni syn posiadajà w∏asne Carte Vitale i w∏asne numery ubezpieczenia spo∏ecznego. Jakie Êwiadczenia obejmuje ogólne ubezpieczenie spo∏eczne (Sécurité sociale)? ■ Âwiadczenia w naturze, czyli zwrot kosztów leczenia (mi´dzy innymi za: wizyty u lekarza, u dentysty, zakup leków, badania laboratoryjne, hospitalizacj´). ■ Âwiadczenia pieni´˝ne (mi´dzy innymi: zasi∏ek chorobowy, macierzyƒski, renty, emerytury). 1 86 Kto ma prawo korzystaç z ogólnego ubezpieczenia spo∏ecznego? ■ ■ Ka˝da osoba, która otrzymuje wynagrodzenie za prac´, jeÊli równoczeÊnie op∏aca sk∏adki spo∏eczne (charges sociales). Osoby, które pozostajà na utrzymaniu uprawnionego do korzystania z ubezpieczenia (ayants-droit). 1 1 Uwaga! Osoby prowadzàce dzia∏alnoÊç gospodarczà, z wyjàtkiem rolników, sà ubezpieczone w specjalnej kasie (RSI – Régime social des indépendants), a rolnicy w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Spo∏ecznego (MSA – Mutuelle sociale agricole) – jest to odpowiednik polskiego KRUS-u. Przys∏ugujà im te same prawa do zwrotu kosztów medycznych co uprawnionym do Sécurité sociale. 1 Kiedy nabiera si´ praw do zwrotu kosztów leczenia? W uproszczeniu prawa te nale˝à si´ ka˝dej osobie, która spe∏ni∏a jeden z nast´pujacych warunków. Przepracowa∏a: ■ ■ ■ 1 60 godzin w ciàgu miesiàca lub w okresie 30 kolejnych dni, 120 godzin w ciàgu 3 miesi´cy, 1200 godzin w ciàgu roku. 1 Uwaga! Przepracowanie wy˝ej wymienionej liczby godzin daje prawo do zwrotu kosztów leczenia przez 12 miesi´cy. Okres uprawnieƒ do Êwiadczeƒ trwa rok od zakoƒczenia umowy ubezpieczeniowej. 1 Kiedy nabiera si´ praw do Êwiadczeƒ pieni´˝nych? Uzyskanie ich zale˝y od czasu przynale˝noÊci do Sécurité sociale. SKOORDYNOWANA OPIEKA MEDYCZNA 7 PARCOURS DE SOINS COORDONNÉS Na czym polega skoordynowana opieka medyczna? ■ ■ Ubezpieczony powy˝ej 16. roku ˝ycia zobowiàzany jest do wyboru lekarza pierwszego kontaktu (médecin traitant). Lekarzem pierwszego kontaktu mo˝e byç lekarz medycyny ogólnej lub specjalista; wystarczy, aby zgodzi∏ si´ pe∏niç t´ funkcj´. 87 1 ■ Lekarz pierwszego kontaktu w razie potrzeby kieruje pacjenta do lekarza specjalisty, do szpitala, na dodatkowe badania lekarskie lub na zabiegi medyczne do masa˝ysty-fizjoterapeuty czy piel´gniarza. ■ Bez skierowania mo˝na udaç si´ na konsultacj´ do ginekologa, okulisty i psychiatry. ■ Wydatki medyczne zalecone przez lekarza rodzinnego zwracane sà wed∏ug stawek Sécurité sociale. ■ Pacjent, który uda si´ do lekarza specjalisty bez skierowania od lekarza pierwszego kontaktu, otrzyma mniejszy zwrot za koszt us∏ugi (30%). ■ Zmiana lekarza rodzinnego jest mo˝liwa jedynie po z∏o˝eniu nowej deklaracji w kasie chorych. 1 1 1 Czy ogólne ubezpieczenie spo∏eczne pokrywa ca∏oÊç kosztów leczenia? Sécurité sociale pokrywa tylko cz´Êç kosztów medycznych. 1 1 Jakie sà zasady refundowania kosztów leczenia w ramach skoordynowanej opieki medycznej? ■ Za wizyt´ u lekarza kasa chorych zwraca 70% kosztów us∏ugi, a za hospitalizacj´ 80%. ■ Niektóre leki sà refundowane tylko w 60%. ■ Pozosta∏à kwot´ kosztów leczenia tzw. bilet wyrównawczy (ticket modérateur), pokrywa pacjent. ■ Za ka˝dà wizyt´ u lekarza, badanie krwi, przeÊwietlenie itp. kasa chorych potràca 1 € za udzia∏ w kosztach leczenia (participation forfaitaire), a za ka˝dy refundowany lek 0,50 centów; suma ta nie mo˝e jednak przekroczyç 50 € w skali roku. ■ W przypadku hospitalizacji ubezpieczony ma obowiàzek op∏aciç tak zwany rycza∏t dzienny kosztów pobytu w wysokoÊci 18 €. (Niektóre grupy osób sà jednak zwolnione z op∏acania tego rycza∏tu, na przyk∏ad kobiety ci´˝arne w 4 ostatnich miesiàcach cià˝y). ■ Tylko osoby cierpiàce na przewlek∏e choroby lub ci´˝ko poszkodowane w wypadku przy pracy sà zwolnione ze wszystkich op∏at. 1 7 1 Jakie sà zasady refundowania kosztów leczenia poza skoordynowanà opiekà medycznà? Za wizyt´ u lekarza ogólnego lub u specjalisty kasa chorych zwraca 30% od cen przewidzianych przez Sécurité sociale. 88 Uwaga! 1 Sécurité sociale posiada cennik, wed∏ug którego refunduje koszty us∏ug medycznych. Cena wizyty u lekarza pierwszego kontaktu przewidziana przez Sécurité sociale wynosi 23 €, a u specjalisty 25 € (37 € u psychiatry, neurologa lub neuropsychiatry). Je˝eli pacjent uda si´ na konsultacj´ do lekarza, którego honoraria przekraczajà ceny wyznaczone przez Sécurité sociale (honoraires libres), b´dzie musia∏ pokryç, oprócz kosztów ticket modérateur, ró˝nic´ w cenie us∏ugi. 1 Przyk∏ad Grzegorz zap∏aci∏ za wizyt´ u lekarza rodzinnego 23 €. Kasa chorych zwróci∏a mu 16,10 €, czyli 70% zap∏aconej kwoty, nast´pnie potràci∏a mu 1 € (udzia∏ w kosztach leczenia). Otrzyma∏ wi´c 15,10 € zwrotu za wizyt´ lekarskà. 1 ●●●●● 1 Marta zap∏aci∏a za wizyt´ u dermatologa 56 €. Mia∏a skierowanie od lekarza pierwszego kontaktu. Kasa chorych zwróci∏a jej 16,50 € (70% od 25 € minus 1 € – udzia∏ w kosztach leczenia). ●●●●● 1 Marek uda∏ si´ na konsultacj´ do gastrologa, za którà zap∏aci∏ 65 €. Poniewa˝ nie mia∏ skierowania od lekarza pierwszego kontaktu, kasa chorych zwróci∏a mu tylko 6,50 € (30% od 25 € minus 1 € – udzia∏ w kosztach leczenia). 1 Wa˝ne adresy: www.ameli.fr – oficjalna strona Sécurité sociale : 36 46 7 DODATKOWE UBEZPIECZENIE DOBROWOLNE MUTUELLE Gdzie mo˝na si´ ubezpieczyç, aby otrzymaç zwrot kosztów leczenia niepokrywany przez Sécurité sociale? Nale˝y ubezpieczyç si´ dodatkowo w jednej z prywatnych firm ubezpieczeniowych: mutuelle lub caisse de prévoyance. 89 1 Jaka jest cena zakupu dodatkowego ubezpieczenia? 1 Zale˝y ona od wybranej opcji ubezpieczenia, od wieku ubezpieczonego oraz jego miejsca zamieszkania. Cen´ negocjuje si´ bezpoÊrednio z firmà ubezpieczeniowà. Jak uzyskaç pomoc w op∏acaniu dodatkowego ubezpieczenia? 1 1 Dla osób o niskich dochodach Sécurité sociale proponuje pomoc finansowà na op∏acenie dodatkowego ubezpieczenia. WysokoÊç dofinansowania zale˝y od dochodów i wieku ubezpieczonego. Jest przyznawana indywidualnie na ka˝dego cz∏onka rodziny. Aby otrzymaç takà pomoc, nale˝y wype∏niç formularz Cerfa n°12812*01 (Aide pour une complémentaire santé), który mo˝na otrzymaç w oddziale kasy chorych albo pobraç ze strony internetowej www.ameli.fr, i odes∏aç go wraz z wymaganymi dokumentami do kasy chorych. Jaka jest wysokoÊç Êwiadczenia? 1 1 Zale˝y ona od wieku ubezpieczonego i wynosi: ■ 100 € dla osób poni˝ej 16. roku ˝ycia, ■ 200 € dla osób pomi´dzy 16. a 49. rokiem ˝ycia, ■ 350 € dla osób pomi´dzy 50. a 59. rokiem ˝ycia, ■ 500 € dla osób, które przekroczy∏y 60 lat. W jakiej formie otrzymuje si´ to Êwiadczenie? ■ ■ 1 7 1 ■ Otrzymuje si´ je w formie zaÊwiadczenia-czeku, który nale˝y z∏o˝yç w wybranej mutuelle. Pomoc w op∏acaniu mutuelle jest przyznawana na rok; prawa do Êwiadczenia sà rozpatrywane raz do roku. Dla najbiedniejszych ubezpieczenie spo∏eczne zapewnia CMUC (Couverture maladie universelle complémentaire), czyli darmowe uzupe∏niajàce ubezpieczenie zdrowotne. Przyk∏ad Jarek nie mia∏ dodatkowego, dobrowolnego ubezpieczenia. Borys, jego syn, przytrzasnà∏ sobie palec w drzwiach. Sp´dzi∏ 2 dni w szpitalu, a potem chodzi∏ na zmian´ opatrunków. Jarek otrzyma∏ rachunek ze szpitala na kwot´ 860 €. Mia∏ do zap∏aty ticket modérateur, czyli ró˝nic´ pomi´dzy cenà us∏ugi zdrowotnej a wysokoÊcià refundacji. Nie zap∏aci∏ i suma powi´kszy∏a si´ o 160 € (koszty manipulacyjne). Sprawa znalaz∏a si´ w urz´dzie skarbowym, który Êciàgnà∏ cz´Êç d∏ugu z konta bankowego Jarka i nakaza∏ jego pracodawcy, aby zmniejszy∏ mu pensj´ o pozosta∏à 90 kwot´ i przes∏a∏ jà do urz´du. Po tym zdarzeniu Jarek z∏o˝y∏ proÊb´ o dofinansowanie zakupu dodatkowego ubezpieczenia. Otrzyma∏ czek w wysokoÊci 500 €. B´dzie dop∏aca∏ 46 € miesi´cznie za pe∏ne ubezpieczenie. Jarek wybra∏ najpierw podstawowà opcj´ mutuelle – zwrot kosztów w granicach ticket modérateur za konsultacje lekarskie i hospitalizacj´, których taryfy nie przekraczajà stawek ustalonych przez Sécurité sociale. 1 1 ELEKTRONICZNA KARTA UBEZPIECZENIOWA CARTE VITALE 1 Jak wyglàda i komu przys∏uguje Carte Vitale? ■ ■ Jest to dokument wielkoÊci karty kredytowej. Od 2007 roku Carte Vitale I jest zast´powana przez Carte Vitale II, na której jest umieszczane zdj´cie ubezpieczonego i której pami´ç pozwala na przechowywanie wi´kszej iloÊci informacji. Jest wydawana darmowo wszystkim osobom posiadajàcym ubezpieczenie ogólne, majàcym powy˝ej 16 lat. Do czego s∏u˝y Carte Vitale? Upraszcza i skraca procedury zwiàzane z refundacjà kosztów leczenia. Faktury medyczne (feuilles de soins) sà przekazywane drogà elektronicznà bezpoÊrednio do kasy chorych. Jakie informacje zawiera Carte Vitale? ■ ■ ■ ■ 1 1 Informacje widoczne na karcie: ■ 1 numer identyfikacyjny Sécurité sociale ubezpieczonego, numer karty, numer emitenta karty, data wystawienia karty, wypuk∏y znak identyfikacyjny. 7 Informacje znajdujàce si´ na mikroprocesorze to mi´dzy innymi: ■ ■ ■ informacje dotyczàce wystawienia karty (data, numer serii, data wa˝noÊci), dane osób uprawnionych do korzystania z ubezpieczenia, pozostajàcych na utrzymaniu ubezpieczonego (ayants-droit), ewentualnie – dane ubezpieczenia dodatkowego. 91 1 Uwaga! 1 Obecnie Carte Vitale zawiera wy∏àcznie informacje administracyjne. Wkrótce b´dzie zawiera∏a równie˝ informacje medyczne. Jakie sà obowiàzki w∏aÊciciela Carte Vitale? 1 1 Obowiàzkiem w∏aÊciciela Carte Vitale jest powiadomienie kasy chorych o zmianach w sytuacji osobistej i zawodowej, na przyk∏ad: o zmianie adresu, utracie pracy, rozwodzie, narodzinach dziecka. Kasa chorych wprowadzi te informacje do centralnego pliku komputerowego Sécurité sociale i przeÊle ubezpieczonemu nowe zaÊwiadczenie. Uwaga! Po otrzymaniu zaÊwiadczenia nale˝y zaktualizowaç kart´ w terminalu. Terminale informatyczne Carte Vitale znajdujà si´ w oddzia∏ach kas chorych, w szpitalach i aptekach. 1 Co zrobiç w przypadku zgubienia lub kradzie˝y Carte Vitale? 1 1 Nale˝y natychmiast powiadomiç swojà kas´ chorych – wys∏aç pocztà deklaracj´ o zgubieniu lub kradzie˝y karty. Wzór powiadomienia – Déclaration sur l’honneur de perte ou de vol de la Carte Vitale – znajduje si´ na stronie www.ameli.fr. Po otrzymaniu tego dokumentu kasa chorych wysy∏a druk Ma nouvelle Carte Vitale (Moja nowa Carte Vitale), który nale˝y wype∏niç i odes∏aç. Po oko∏o 3 tygodniach kasa chorych przysy∏a pocztà nieodp∏atnie nowà kart´. EUROPEJSKA KARTA UBEZPIECZENIA ZDROWOTNEGO - EKUZ 7 CARTE EUROPÉENNE D’ASSURANCE MALADIE – CEAM Czym jest Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego? 1 EKUZ zaÊwiadcza o tym, ˝e dana osoba jest ubezpieczona w paƒstwie, w którym karta zosta∏a wydana. Zezwala na korzystanie z niezb´dnych Êwiadczeƒ medycznych na terenie paƒstw UE i EFTA. Karta jest wydawana nieodp∏atnie, imiennie, na wnioskodawc´, na okreÊlony czas (maksymalnie na rok). 92 Uwaga! 1 Wa˝noÊç EKUZ wygasa w momencie podj´cia pracy w innym paƒstwie cz∏onkowskim lub z chwilà utraty prawa do ubezpieczenia. Co zrobiç, ˝eby otrzymaç EKUZ? W Polsce karta przys∏uguje osobom ubezpieczonym w Narodowym Funduszu Zdrowia. Aby otrzymaç EKUZ, nale˝y z∏o˝yç odpowiedni wniosek i wymagane dokumenty w oddziale NFZ w∏aÊciwym dla miejsca zamieszkania ubezpieczonego. We Francji kart´ wydaje kasa chorych (Caisse d’assurance maladie). Mo˝na jà zamówiç osobiÊcie, telefonicznie (: 36 46) lub przez Internet (www.ameli.fr). ProÊb´ o EKUZ nale˝y z∏o˝yç najpóêniej 2 tygodnie przed planowanym wyjazdem. 1 1 Uwaga! 1 W razie zgubienia karty jednostka ubezpieczajàca mo˝e wydaç tymczasowy certyfikat zast´pczy. Do czego upowa˝nia EKUZ? Karta upowa˝nia do korzystania z niezb´dnego leczenia podczas czasowego pobytu za granicà. O tym, czy dane Êwiadczenie jest konieczne, decyduje ka˝dorazowo lekarz udzielajàcy pomocy. Posiadacz karty ma prawo do zwrotu ca∏oÊci lub cz´Êci kosztów leczenia i lekarstw. Refundacja obowiàzuje jedynie przy leczeniu w jednostkach, które majà podpisanà umow´ z systemem ubezpieczenia zdrowotnego. 1 1 Uwaga! Je˝eli celem wyjazdu do innego paƒstwa jest podj´cie leczenia, nie mo˝na korzystaç z karty EKUZ. 7 Gdzie i jak ubiegaç si´ o zwrot kosztów leczenia? O zwrot kosztów mo˝na ubiegaç si´ zarówno podczas pobytu za granicà, jak i po powrocie do kraju zamieszkania. Aby otrzymaç zwrot, nale˝y si´ zg∏osiç: ■ w Polsce do wojewódzkiego oddzia∏u NFZ; do otrzymania zwrotu niezb´dne sà orygina∏y faktur za koszty leczenia (feuilles de soins), recept i rachunków za pobyt w szpitalu. W przypadku ubiegania si´ o zwrot kosztów transportu nale˝y do∏àczyç zaÊwiadczenie potwierdzajàce, ˝e transport by∏ niezb´dny, spowodowany nag∏ym przypadkiem; 93 1 ■ 1 we Francji do Caisse d’assurance maladie odpowiadajàcej miejscu leczenia; proces refundacji przez CPAM (Caisse primaire d’assurance maladie) trwa zazwyczaj oko∏o 2 miesi´cy. Wa˝ne adresy: 1 www.nfz.gov.pl – Narodowy Fundusz Zdrowia www.ameli.fr – oficjalna strona Sécurité sociale : 36 46 1 1 www.cleiss.fr – CLEISS (Centre des Liaisons Européennes et Internationales de Sécurité Sociale) – Centrum Europejskich i Mi´dzynarodowych Instytucji ¸àcznikowych Zabezpieczenia Spo∏ecznego 11, rue de la tour des Dames, 75436 Paris cedex 09 : +33 (0)1 45 26 33 41, Faks: +33 (0)1 49 95 06 50 POWSZECHNA OPIEKA ZDROWOTNA 1 COUVERTURE MALADIE UNIVERSELLE CMU DE BASE Czy Polak ma prawo do powszechnej opieki zdrowotnej (CMU)? Polak, który spe∏nia nast´pujàce warunki: 1 ■ ■ ■ 7 ■ mieszka we Francji nieprzerwanie przynajmniej od 3 miesi´cy wraz z cz∏onkami rodziny pozostajàcymi na jego utrzymaniu (na przyk∏ad: wspó∏ma∏˝onek, konkubent, dzieci, rodzice), ma uregulowany pobyt we Francji, nie ma prawa do innego ubezpieczenia, jego dochody nie przekraczajà ustalonego przez paƒstwo pu∏apu finansowego. Co zrobiç, ˝eby otrzymaç CMU? 1 Nale˝y wype∏niç formularz Cerfa n°11419*03 (Demande de protection de base), który znajduje si´ na stronie internetowej www.ameli.fr. Nast´pnie nale˝y z∏o˝yç go w kasie chorych w∏aÊciwej miejscu zamieszkania i do∏àczyç do niego wymagane dokumenty, których lista znajduje si´ na 4 stronie formularza. 94 Czy ubezpieczenie CMU jest bezp∏atne? Jest bezp∏atne tylko dla rodzin zwolnionych od p∏acenia podatków oraz beneficjentów RSA i CMU-C. W innym przypadku podlega sk∏adkom, które nale˝y op∏acaç co 3 miesiàce. Jakie Êwiadczenia pokrywa ubezpieczenie podstawowe (CMU de base)? ■ ■ CMU de base pokrywa koszty leczenia na takich samych zasadach jak ubezpieczenie ogólne. Ubezpieczony p∏aci tak zwany ticket modérateur, czyli op∏aca koszty leczenia niepokrywane przez ubezpieczyciela, chyba ˝e posiada mutuelle, czyli dodatkowe ubezpieczenie zdrowotne. 1 1 1 Na jaki okres przyznawana jest CMU de base? ■ ■ Prawo do CMU de base przydzielane jest na rok i nie jest przed∏u˝ane automatycznie. Aby przed∏u˝yç prawa do CMU, nale˝y raz na rok wype∏niç formularz Cerfa n°11419*03 (Demande de protection de base), udokumentowaç sytuacj´ finansowà swojà i osób pozostajàcych we wspólnym gospodarstwie domowym. 1 1 CMU-C BEZP¸ATNE PA¡STWOWE UBEZPIECZENIE DODATKOWE 1 COUVERTURE MALADIE UNIVERSELLE CMU – COMPLÉMENTAIRE Kto ma prawo do bezp∏atnego paƒstwowego ubezpieczenia dodatkowego (CMU-C)? Ka˝dy (wraz z osobami pozostajàcymi na jego utrzymaniu) kto: ■ ■ ■ ■ mieszka we Francji co najmniej od 3 miesi´cy, ma uregulowany pobyt, posiada ubezpieczenie podstawowe, ma roczne dochody nieprzekraczajàce ustalonego przez paƒstwo pu∏apu finansowego, na przyk∏ad: dla osoby samotnej 7611 € rocznie, dla rodziny dwuosobowej 11 417 € rocznie (dane z 1 lipca 2010 roku). 95 7 1 Jak z∏o˝yç wniosek o przyznanie CMU-C? 1 Nale˝y: ■ ■ 1 ■ ■ 1 wype∏niç formularz Cerfa n°12504*02, który znajduje si´ na stronie internetowej www.ameli.fr, wype∏niç deklaracj´ o dochodach osób ˝yjàcych we wspólnym gospodarstwie domowym, do∏àczyç odcinki wyp∏aty wszystkich przysz∏ych beneficjentów CMU-C z 12 miesi´cy poprzedzajàcych z∏o˝enie podania, za∏àczyç dokumenty, których lista znajduje si´ na 4 stronie formularza (mi´dzy innymi: faktur´ za elektrycznoÊç, dowód sta∏ego zamieszkania we Francji, rozliczenie podatkowe). Gdzie z∏o˝yç wniosek o przyznanie CMU-C? 1 Wniosek o przyznanie CMU-C nale˝y z∏o˝yç osobiÊcie w kasie chorych w∏aÊciwej miejscu zamieszkania lub wys∏aç go pocztà. Jakie Êwiadczenia pokrywa ubezpieczenie CMU-C? CMU-C pokrywa nast´pujàce koszty medyczne: 1 ■ ■ ■ 1 ■ ticket modérateur, czyli ró˝nic´ pomi´dzy kwotà refundowanà przez ubezpieczenie podstawowe a cenà us∏ugi przewidzianà przez Sécurité sociale, 1 € participation forfaitaire, czyli udzia∏ w kosztach leczenia, koszty protez dentystycznych, aparatów s∏uchowych i okularów, zwalnia z przedp∏at za koszty leczenia. Uwaga! Beneficjenci CMU-C mogà korzystaç z ulg na op∏aty za elektrycznoÊç i gaz (TPN i TSS). Nie muszà sk∏adaç wniosków. Ich dane zostanà przekazane bezpoÊrednio przez kas´ chorych do odpowiednich instytucji. 7 Dodatkowe informacje mo˝na uzyskaç pod numerami telefonów: : +33(0) 800 333 123 – elektrycznoÊç, poniedzia∏ek–piàtek od 9.00 do 18.00 (po∏àczenie bezp∏atne), 1 : +33 (0) 800 333 124 – gaz, poniedzia∏ek–piàtek od 9.00 do 18.00 (po∏àczenie bezp∏atne). 96 PA¡STWOWA POMOC MEDYCZNA 1 AIDE MÉDICALE DE L’ÉTAT Co to jest Aide médicale de l’État (AME)? Jest to paƒstwowa pomoc medyczna dla obcokrajowców, których pobyt we Francji jest nieuregulowany. Czy Polak ma prawo do otrzymania AME? 1 Aby otrzymaç AME, musi udowodniç: ■ 3-miesi´czny, nieprzerwany pobyt we Francji (dowodem takim mo˝e byç na przyk∏ad Êwiadectwo o ucz´szczaniu dzieci do szko∏y lub rachunek za op∏acanie elektrycznoÊci), ■ êród∏a utrzymania (dowodem takim mo˝e byç na przyk∏ad deklaracja na honor o otrzymywaniu pomocy finansowej od rodziny). 1 1 Uwaga! Deklarowana kwota nie mo˝e przekraczaç 7611 € na rok na 1 osob´. Jest to taka sama kwota jak przy przydzielaniu CMU-C. 1 Gdzie mo˝na z∏o˝yç wniosek o przyznanie AME? Wniosek mo˝na z∏o˝yç w wielu instytucjach, mi´dzy innymi w kasie chorych Caisse primaire d’assurance maladie (CPAM), w szpitalu, urz´dzie miasta (merostwo) w∏aÊciwym miejscu przebywania/zamieszkania. 1 Czy beneficjent AME ma prawo do Carte Vitale? Beneficjent AME dysponuje tylko numerem identyfikacyjnym. Nie posiada numeru ubezpieczenia spo∏ecznego (Sécurité sociale), nie otrzyma wi´c Carte Vitale. 7 Czy beneficjent AME ma prawo do Êwiadczeƒ rodzinnych? Beneficjent AME nie ma prawa do Êwiadczeƒ rodzinnych. 1 Na jaki czas przyznawana jest AME? Paƒstwowa pomoc medyczna AME przyznawana jest na rok. Aby jà przed∏u˝yç, nale˝y ponownie z∏o˝yç wniosek. 97 MACIERZY¡STWO 1 MATERNITÉ Co powinna zrobiç kobieta spodziewajàca si´ dziecka? 1 1 1 Powinna zg∏osiç cià˝´ (Déclaration de grossesse) w Kasie Âwiadczeƒ Rodzinnych (CAF) i w kasie chorych (Caisse d’assurance maladie) przed up∏ywem 14. tygodnia cià˝y. Co nale˝y zrobiç po pierwszej wizycie u lekarza, w czasie której zostanie stwierdzona cià˝a? W czasie pierwszej konsultacji (u lekarza pierwszego kontaktu, ginekologa lub po∏o˝nej) jest ustalana przewidywana data porodu. Kobieta otrzymuje dokument Cerfa n°10112*04, tak zwany Premier exemen médical prénatal (pierwsze badanie przedporodowe), sk∏adajàcy si´ z 3 odcinków: ró˝owego i 2 niebieskich. Odcinek ró˝owy wraz z fakturami za odbyte badania i analizy nale˝y przes∏aç do kasy chorych, aby uzyskaç prawo do pokrycia kosztów medycznych. 1 1 Niebieskie odcinki trzeba wys∏aç do Kasy Âwiadczeƒ Rodzinnych (CAF), aby otrzymaç becikowe, a po porodzie prawo do Êwiadczeƒ socjalnych. Kasa chorych przysy∏a nast´pnie kalendarz obowiàzkowych badaƒ oraz informacje o prawach i obowiàzkach ci´˝arnej kobiety. Czy wizyty u lekarza, analizy krwi, echografia i inne badania sà refundowane przez kas´ chorych? ■ Od 1. do 5. miesiàca cià˝y koszty medyczne z nià zwiàzane sà pokrywane wed∏ug stawek Sécurité sociale (70%). Jedynie koszty 7 obowiàzkowych badaƒ kontrolnych i zaj´ç w szkole rodzenia sà pokrywane w 100% przez kas´ chorych. Od 6. miesiàca przed porodem i do 12. dnia po porodzie kasa chorych pokrywa wszystkie koszty medyczne zwiàzane z cià˝à (do 100% cen wyznaczonych przez Sécurité sociale). 7 ■ 1 Czy kasa chorych pokrywa koszty zwiàzane z porodem i leczeniem poporodowym? Koszty porodu i pobytu w szpitalu sà w 100% pokrywane przez kas´ chorych, je˝eli kobieta jest ubezpieczona. 98 URLOP MACIERZY¡SKI 1 CONGÉ DE MATERNITÉ Czy wszystkie kobiety majà prawo do p∏atnego urlopu macierzyƒskiego? Tylko te kobiety, które: ■ przepracowa∏y 200 godzin w ciàgu 3 miesi´cy poprzedzajàcych zajÊcie w cià˝´ lub urlop przedporodowy, ■ by∏y ubezpieczone 10 miesi´cy przed planowanà datà porodu, ■ b´dà przebywaç na urlopie macierzyƒskim minimum 8 tygodni (2 tygodnie przed porodem i 6 po porodzie). 1 1 Przyk∏ad Gosia zasz∏a w cià˝´ 2 miesiàce przed podpisaniem we Francji pierwszej umowy o prac´. Niestety nie ma prawa do p∏atnego urlopu macierzyƒskiego, poniewa˝ nie by∏a ubezpieczona 10 miesi´cy przed planowanà datà porodu. Kasa chorych pokryje natomiast wydatki medyczne zwiàzane z cià˝à i koszty porodu. Gosia otrzyma becikowe, a po porodzie b´dzie mia∏a prawo do Êwiadczeƒ z tytu∏u wychowywania ma∏ego dziecka. Jaka jest wysokoÊç Êwiadczeƒ z tytu∏u urlopu macierzyƒskiego? WysokoÊç Êwiadczeƒ pobieranych w czasie urlopu macierzyƒskiego jest wyliczana na podstawie Êredniej pensji brutto z 3 miesi´cy poprzedzajàcych urlop przedporodowy pomniejszonej o sk∏adki spo∏eczne odprowadzane przez pracodawc´ i CSG (Contribution sociale généralisée) – 19,68%. Minimalna kwota dzienna wynosi 8,72 €, a maksymalna 78,87 €. 1 1 1 Przyk∏ad Klara zarabia 1700 € miesi´cznie, co w ciàgu 3 miesi´cy daje kwot´ 5100 €, od której nale˝y odjàç sk∏adki socjalne odprowadzane przez jej pracodawc´ (19,68%). Zostaje 4096,32 €. Sum´ t´ nale˝y podzieliç przez 90 dni, aby uzyskaç kwot´ nale˝nà za ka˝dy dzieƒ urlopu. Klara otrzymuje zasi∏ek w wysokoÊci 45,51 € dziennie z tytu∏u urlopu macierzyƒskiego. Kwota ta jest przelewana na jej konto co 14 dni. Jaka jest d∏ugoÊç urlopu macierzyƒskiego? Urlop macierzyƒski sk∏ada si´ z 2 cz´Êci: urlopu przedporodowego (congé prénatal) oraz poporodowego (congé postenatal). Czas trwania urlopu zale˝y od liczby posiadanych i oczekiwanych dzieci. 99 7 1 1 1 1 1 Liczba posiadanych dzieci Liczba oczekiwanych dzieci 0 lub 1 1 Urlop Urlop przedporodowy poporodowy 6 tygodni 10 tygodni D∏ugoÊç urlopu 16 tygodni 2 1 8 tygodni 18 tygodni 26 tygodni 0, 1, 2, 3 i wi´cej bliêniaki 12 tygodni 22 tygodnie 34 tygodnie 0, 1, 2, 3 i wi´cej trojaczki i wi´cej 24 tygodnie 22 tygodnie 46 tygodni Co nale˝y zrobiç, aby otrzymaç p∏atny urlop macierzyƒski? Przysz∏a matka powinna wys∏aç do kasy chorych zaÊwiadczenie o przerwaniu pracy. Taki dokument wydaje pracodawca (attestation d’arr˘t de travail de l’employeur). Natomiast po zakoƒczeniu urlopu kobieta musi wys∏aç zaÊwiadczenie informujàce o tym, czy wraca lub nie wraca do pracy (attestation de reprise ou non-reprise du travail). Czy ojciec ma prawo do urlopu ojcowskiego? Ojciec dziecka ma prawo do 11 dni urlopu. Musi go wykorzystaç w ciàgu 4 miesi´cy od daty narodzin dziecka. Pracownik ma obowiàzek z∏o˝yç pisemny wniosek na miesiàc przed planowanym rozpocz´ciem urlopu. Za czas urlopu pracownikowi przys∏uguje zasi∏ek. 1 EMERYTURA RETRAITE 1 Czy obywatel Polski ma prawo do francuskiej emerytury? Ka˝da osoba, która pracowa∏a we Francji i odprowadza∏a sk∏adki na ubezpieczenie spo∏eczne (Sécurité sociale), ma prawo do emerytury. 7 1 Jaki jest wiek emerytalny we Francji? Wiek emerytalny jest taki sam dla kobiet i m´˝czyzn – 60 lat. Wiek ten b´dzie stopniowo podnoszony od 1 lipca 2011 roku (4 miesiàce na rok), a˝ w 2018 roku wzroÊnie do 62 lat. Ustawa ta nie dotyczy osób urodzonych przed 1 lipca 1951 roku. Aktualnie, aby otrzymaç pe∏nà emerytur´, nale˝y mieç ukoƒczone 65 lat. Wiek ten b´dzie stopniowo podnoszony od 1 lipca 2011 roku (4 miesiàce na rok), a˝ w 2018 roku wzroÊnie do 67 lat. 100 Gdzie nale˝y z∏o˝yç wniosek o przyznanie Êwiadczeƒ emerytalnych – w Polsce czy we Francji? Wniosek o emerytur´ nale˝y z∏o˝yç w kraju zamieszkania. 1 Jakie instytucje wyp∏acajà Êwiadczenia emerytalne we Francji? Emerytur´ podstawowà, czyli tak zwanà emerytur´ Sécurité sociale, wyp∏aca Francuska Kasa Emerytalna (CNAV – Caisse nationale de l’assurance vieillesse). Emerytur´ dodatkowà wyp∏aca kasa, do której zosta∏y odprowadzone przez prcodawc´ obowiàzkowe sk∏adki na dodatkowy fundusz emerytalny. Mo˝e to byç: ■ ARRCO (Association des régimes de retraite complémentaire) – dla pracowników sektorów prywatnych, ■ AGIRC (Régime des cadres) – dla pracowników na stanowiskach kierowniczych, ■ IRCANTEC (Institution de retraite complémentaire des agents non titulaires de l’État et des collectivités publiques) – dla pracowników sektorów paƒstwowych. 1 1 1 Jakie instytucje wyp∏acajà Êwiadczenia emerytalne w Polsce? Polskà emerytur´ wyp∏aca ZUS. Jak obliczany jest sta˝ emerytalny? ■ Przepracowane lata liczà si´ do wys∏ugi lat w obu krajach. ■ Aktualnie we Francji, aby otrzymaç prawo do pe∏nej emerytury Francuskiej Kasy Emerytalnej, nale˝y przepracowaç 41 lat. W roku 2013 trzeba b´dzie przepracowaç 41 lat i 1 trymestr (dotyczy osób urodzonych w 1953 lub 1954 roku), a w 2020 roku – 41 lat i 2 trymestry. ■ W 2010 roku, aby zaliczyç kwarta∏ do emerytury, trzeba by∏o wykazaç, ˝e wynagrodzenie z tego okresu (3 miesiàce) wynosi∏o co najmniej 1772 € brutto. Dok∏adne informacje znajdujà si´ na stronie internetowej www.retraite.cnav.fr. Jak obliczana jest wysokoÊç emerytury? ■ WysokoÊç emerytury podstawowej (Sécurité sociale) zale˝y od liczby zaliczonych kwarta∏ów i wysokoÊci wynagrodzenia w tym okresie. ■ WysokoÊç emerytury dodatkowej zale˝y od zgromadzonych punktów emerytalnych. Jakie sà zasady pobierania Êwiadczeƒ emerytalnych dla osób, które pracowa∏y w Polsce i we Francji? Dla osób mieszkajàcych w Polsce: oprócz emerytury polskiej nale˝y im si´ emerytura francuska. Emerytura francuska mo˝e byç wp∏acana na konto we Francji lub pobierana w Polsce. 101 1 1 7 1 1 Dla osób mieszkajàcych we Francji: oprócz emerytury francuskiej, wyliczanej tak samo jak dla wszystkich obywateli, nale˝y im si´ emerytura polska; Francuska Kasa Emerytalna wliczy im wys∏ug´ lat za prac´ w Polsce, ale wyp∏aci tylko emerytur´ za okres przepracowany we Francji. Jak p∏aciç podatki, je˝eli pobiera si´ emerytur´ z Polski i z Francji? 1 Podatki p∏aci si´ tylko w jednym kraju, w miejscu zamieszkiwania. Uwaga! 1 Starania o równoczesne pobieranie emerytury polskiej i francuskiej nale˝y zaczàç na wiele miesi´cy przed jej rozpocz´ciem, poniewa˝ obliczenia mogà byç skomplikowane. Przyk∏ad 1 1 Zofia, piel´gniarka, z∏o˝y∏a wniosek o emerytur´ w Polsce, gdzie przepracowa∏a tylko 13 lat. Jest to zbyt krótki sta˝ pracy, aby ubiegaç si´ o polskà emerytur´. We Francji Zofia przepracowa∏a 25 lat. Przy obliczaniu jej sta˝u pracy ZUS zaliczy∏ jej lata pracy we Francji i tym samym mog∏a uzyskaç polskà emerytur´. WysokoÊç polskiej emerytury Zofii za 13 lat pracy obliczy∏ Zak∏ad Ubezpieczeƒ Spo∏ecznych. Natomiast wysokoÊç nale˝nej emerytury za okres pracy we Francji obliczy∏a Francuska Kasa Emerytalna. Zofia zdecydowa∏a si´ pobieraç wszystkie Êwiadczenia w Polsce. Wa˝ne adresy: 1 www.cnav.fr CNAV (Caisse nationale de l’assurance vieillesse – Francuska Kasa Emerytalna) www.arrco.fr ARRCO (Association des régimes de retraite complémentaire) 7 1 www.agirc-arrco.fr AGIRC (Régime des cadres)www.ircantec.fr IRCANTEC (Institution de retraite complémentaire des agents non titulaires de l’État et des collectivités publiques) www.zus.pl ZUS (Zak∏ad Ubezpieczeƒ Spo∏ecznych) 102 Êwiadczenia rodzinne ÂWIADCZENIA RODZINNE 1 KASA ÂWIADCZE¡ RODZINNYCH CAISSE D’ALLOCATIONS FAMILIALES – CAF 1 WYBRANE ÂWIADCZENIA Dodatki z tytu∏u wychowywania ma∏ego dziecka (PAJE – Prestation d’accueil du jeune enfant) Âwiadczenie z tytu∏u urodzenia lub przysposobienia dziecka (becikowe) Zasi∏ek z tytu∏u wychowywania dziecka do 3 lat Dodatek z tytu∏u op∏acania opiekunki do dziecka Dodatek z tytu∏u opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego 1 Prime ∫ la naissance Allocation de base Complément de libre choix du mode de garde 1 Complément de libre choix d’activité (CLCA) Âwiadczenia rodzinne Zasi∏ek rodzinny Allocations familiales Dodatek rodzinny Complément familial Zasi∏ek z tytu∏u rozpocz´cia roku szkolnego Allocation rentrée scolaire Zasi∏ek z tytu∏u samotnego wychowywania dziecka Powództwo o ustalenie Êwiadczeƒ alimentacyjnych Allocation de soutien familial 1 Recouvrement des pensions alimentaires 1 Mieszkanie Dofinansowanie do mieszkania Allocation de logement Dofinansowanie do mieszkania Allocation personnalisée de logement Premia na przeprowadzk´ Prime de démenagement 1 Âwiadczenia solidarnoÊciowe Dodatek z tytu∏u opieki nad dzieckiem niepe∏nosprawnym Allocation d’éducation de l’enfant handicapé Zapomoga socjalna Revenu de Solidarité active (RSA) 105 8 1 Czy obywatel Polski ma prawo do zasi∏ków z Kasy Âwiadczeƒ Rodzinnych (CAF)? Ma prawo, je˝eli: ■ ■ 1 ■ przebywa we Francji w sposób sta∏y i regularny, posiada prawo do Êwiadczeƒ z systemu ubezpieczenia powszechnego (Sécurité sociale), zg∏asza regularnie dochody do urz´du skarbowego. Jak obliczana jest wysokoÊç zasi∏ków? ■ 1 ■ ■ 1 WysokoÊç zasi∏ków rodzinnych jest obliczana na podstawie zeznania podatkowego. WysokoÊç zasi∏ków na rok 2011 jest obliczana na podstawie dochodów z 2009 roku. Polak, który w 2009 roku sk∏ada∏ zeznanie podatkowe w Polsce lub innym kraju, musi wys∏aç do CAF-u przet∏umaczone rozliczenie podatkowe (avis d’imposition) z tego roku. Czy osobie, która pracuje we Francji i ma rodzin´ mieszkajàcà w Polsce, nale˝y si´ zasi∏ek rodzinny? Nie nale˝à si´ nast´pujàce Êwiadczenia: 1 ■ ■ ■ z tytu∏u narodzin dziecka (becikowe), dofinansowanie na op∏acanie opiekunki do dzieci, dofinansowanie do mieszkania. Nale˝y si´ zasi∏ek rodzinny, je˝eli: ■ 1 1 8 ■ osoba taka jest jedynym ˝ywicielem rodziny – wówczas nale˝y si´ ca∏y zasi∏ek rodzinny, ˝ona i dzieci otrzymujà Êwiadczenia w Polsce; Francja ma obowiàzek dop∏aciç ró˝nic´ pomi´dzy kwotà wy˝szà i ni˝szà Êwiadczeƒ, tak aby zasi∏ek zosta∏ wyp∏acony w najwy˝szej kwocie. Co trzeba zrobiç, aby otrzymaç dodatki rodzinne we Francji na rodzin´ mieszkajàcà w Polsce? Aby uzyskaç Êwiadczenie rodzinne, nale˝y z∏o˝yç wniosek w instytucji kraju, w którym jest si´ zatrudnionym bàdê te˝ prowadzi si´ dzia∏alnoÊç gospodarczà. W∏aÊciwa instytucja ma obowiàzek wydaç formularz E 401 (zast´powany stopniowo przez formularz elektroniczny SED), który nale˝y wype∏niç i odes∏aç do Regionalnego OÊrodka Polityki Spo∏ecznej w województwie, w którym mieszka rodzina postulujàcego. Jest to zaÊwiadczenie dotyczàce sk∏adu rodziny dla potrzeb przyznania Êwiadczeƒ rodzinnych. 106 Dane dotyczàce cz∏onków rodziny powinny byç uzupe∏niane na podstawie dokumentów przed∏o˝onych przez zainteresowanego: ■ ■ ■ ■ uwierzytelnionej kserokopii dowodu osobistego (osoby wymienionej w punkcie 2 cz´Êci A formularza), aktualnego odpisu skróconego aktu urodzenia dziecka (dzieci); w przypadku adopcji dziecka, potwierdzajàcego jà dokumentu, aktualnego odpisu skróconego aktu ma∏˝eƒstwa, aktualnego poÊwiadczenia zameldowania cz∏onków rodziny na terenie Polski. 1 1 Dzi´ki wype∏nieniu druków unijnych procedura dotyczàca otrzymania zasi∏ków jest u∏atwiona i unika si´ kumulacji praw do Êwiadczeƒ. 1 Przyk∏ad Jan mieszka i pracuje we Francji. Jego ˝ona i 3 dzieci mieszkajà w Polsce. ˚ona nie pracuje. Jan ma prawo do Êwiadczeƒ rodzinnych z Francji. ●●●●● 1 Marcin pracuje we Francji. Jego ˝ona pracuje w Polsce i wychowuje 3 dzieci. Ma prawo do pobierania w Polsce Êwiadczeƒ rodzinnych. W tym przypadku pierwszeƒstwo wyp∏aty Êwiadczeƒ rodzinnych ma Polska – kraj zamieszkania cz∏onków rodziny. Poniewa˝ w Polsce Êwiadczenia rodzinne sà ni˝sze, francuska Kasa Âwiadczeƒ Rodzinnych (CAF) ma obowiàzek dop∏acaç ró˝nic´ pomi´dzy wysokoÊcià Êwiadczeƒ. ÂWIADCZENIA RODZINNE Z TYTU¸U WYCHOWYWANIA DZIECKA DO 3. ROKU ˚YCIA 1 1 PRESTATION D’ACCUEIL DU JEUNE ENFANT Jakie Êwiadczenia przys∏ugujà osobie wychowujàcej ma∏e dziecko? Przed urodzeniem dziecka Po spe∏nieniu odpowiednich warunków mo˝na otrzymaç jednorazowà zapomog´ z tytu∏u urodzenia si´ dziecka – prime ∫ la naissance (becikowe ustawowe), w wysokoÊci 903,07 €. Âwiadczenie wyp∏acane jest w 7. miesiàcu cià˝y i mno˝one przez liczb´ noworodków (w przypadku cià˝y mnogiej). Po urodzeniu dziecka Mo˝na otrzymaç Êwiadczenie pieni´˝ne na dziecko do 3. roku ˝ycia (allocation de base PAJE) w wysokoÊci 180,62 € miesi´cznie. Wyp∏acane jest od dnia 107 1 8 1 narodzin dziecka lub od daty powrotu do domu po porodzie do miesiàca poprzedzajàcego jego 3. urodziny. Matki pracujàce, studentki, beneficjentki RSA mogà otrzymaç: ■ 1 ■ pomoc finansowà na op∏acenie opiekunki do dziecka (complément de libre choix du mode de garde), p∏atny urlop wychowawczy (complément de libre choix d’activité). Uwaga! 1 Wystarczy mieç 1 dziecko, by otrzymaç wy˝ej wymienione Êwiadczenia. Czy kobieta niezapisana do CAF-u ma prawo wystàpiç o Êwiadczenia rodzinne? 1 1 Ka˝da kobieta mieszkajàca we Francji mo˝e wystàpiç o Êwiadczenia rodzinne. W okresie 6 miesi´cy od daty zadeklarowanej cià˝y jej podanie zostanie rozpatrzone przez CAF. Oprócz zadeklarowania cià˝y nale˝y wype∏niç formularz przedstawiajàcy sytuacj´ finansowà rodziny (déclaration de situation pour les prestations familiales et l’aide au logement) i wys∏aç go do CAF-u w∏aÊciwego miejscu zamieszkania. Jakie dokumenty nale˝y dostarczyç do CAF-u po przyjÊciu na Êwiat dziecka? Nale˝y dostarczyç fotokopi´ strony ksià˝eczki rodzinnej (Livret de famille) ze skróconym aktem urodzenia lub fotokopi´ aktu urodzenia. 1 1 Czy wizyty u lekarza i szczepienia sà obowiàzkowe? Wizyty u lekarza i szczepienia warunkujà uzyskanie Êwiadczeƒ. 3 konsultacje lekarskie sà obowiàzkowe: ■ pierwsza – w ciàgu pierwszych 8 dni ˝ycia dziecka, ■ druga – mi´dzy 9. a 10. miesiàcem ˝ycia, ■ trzecia – mi´dzy 24. a 25. miesiàcem ˝ycia. Przyk∏ad 8 Maria urodzi∏a dziecko. Otrzyma∏a becikowe i CAF przyzna∏ jej Êwiadczenie pieni´˝ne na dziecko do 3. roku ˝ycia (PAJE). Maria z rodzinà wyjecha∏a do Polski. Nie wys∏a∏a do CAF-u zaÊwiadczenia lekarskiego o tym, ˝e obowiàzkowe szczepienia zosta∏y wykonane. CAF wstrzyma∏ wyp∏acanie zasi∏ku. ●●●●● 108 ●●●●● Agnieszka po urodzeniu 2 dziecka wzi´∏a p∏atny urlop wychowawczy. Otrzyma∏a Êwiadczenie w wysokoÊci 374,17 € miesi´cznie. Po roku postanowi∏a powróciç do pracy na niepe∏ny etat. B´dzie dostawaç od CAF-u 241,88 € miesi´cznie i otrzyma pomoc finansowà na op∏acanie opiekunki do dziecka. 1 1 ZASI¸EK RODZINNY ALLOCATIONS FAMILIALES 1 Komu przys∏uguje zasi∏ek rodzinny? ■ ■ Posiada do niego prawo ka˝da rodzina, która ma przynajmniej 2 dzieci na utrzymaniu w wieku do 20 lat. Zasi∏ek rodzinny jest przyznawany bez brania pod uwag´ dochodów. 1 Jaka jest wysokoÊç zasi∏ku rodzinnego? ■ ■ ■ na 2 dzieci – 125,78 € na 3 dzieci – 286,94 € na ka˝de nast´pne – 161,17 € 1 dodatkowo na ka˝de dziecko: ■ ■ pomi´dzy 11. a 16. rokiem ˝ycia – 35,38 € pomi´dzy 16. a 20. rokiem ˝ycia – 62,90 € 1 Jak z∏o˝yç wniosek o przyznanie zasi∏ku rodzinnego? Zasi∏ek jest przyznawany automatycznie rodzinom, które sk∏adajà zeznania podatkowe. 1 Przyk∏ad Anna i Marek majà 3 dzieci: Mart´ (4 lata), Jakuba (11 lat) i Zosi´ (17 lat). Otrzymujà zasi∏ek rodzinny z tytu∏u utrzymywania 3 dzieci w wysokoÊci 286,94 € oraz dodatkowo 35,38 € na Jakuba i 62,90 € na Zosi´. Ich zasi∏ek rodzinny wynosi 385,22 € miesi´cznie. 109 8 1 ZASI¸EK Z TYTU¸U SAMOTNEGO WYCHOWYWANIA DZIECKA ALLOCATION DE SOUTIEN FAMILIAL Jaka jest wysokoÊç zasi∏ku z tytu∏u samotnego wychowywania dziecka? 1 ■ ■ 88,44 € miesi´cznie na dziecko pozbawione pomocy jednego z rodziców. 117,92 € miesi´cznie, je˝eli dziecko jest pozbawione pomocy obojga rodziców. Jak z∏o˝yç wniosek o przyznanie tego zasi∏ku? 1 1 Nale˝y wype∏niç i z∏o˝yç formularz Cosa 12038*01(Demande d’allocation de soutien familial) dost´pny na stronie internetowej www.caf.fr. DODATEK RODZINNY COMPLÉMENT FAMILIAL Komu nale˝y si´ dodatek rodzinny? 1 Ka˝dej rodzinie, która: ■ ma 3 lub wi´cej dzieci w wieku powy˝ej 3 lat, ■ ma dochody nieprzekraczajàce progu dochodowego ustalonego przez Sécurité sociale, zale˝nego od sytuacji rodzinnej i rewaloryzowanego corocznie (informacje te mo˝na uzyskaç na stronie internetowej www.ameli.fr). 1 Jaka jest wysokoÊç dodatku rodzinnego? Miesi´czna wysokoÊç tego dodatku wynosi 163,71 €. Kwota ta jest rewaloryzowana 1 stycznia ka˝dego roku. 1 Jak otrzymaç dodatek rodzinny? Wystarczy corocznie z∏o˝yç zeznanie podatkowe. Kasa Âwiadczeƒ Rodzinnych (CAF) automatycznie przekazuje dodatek rodzinny. 8 Przyk∏ad Jaros∏aw i Irena majà 4 dzieci w wieku od 3 do 19 lat. Oboje pracujà. Dochody rodziny nie przekraczajà rocznie sumy 49 334 €. Majà wi´c prawo do dodatku rodzinnego w wysokoÊci 163,71 € miesi´cznie. 110 ÂWIADCZENIE Z TYTU¸U ROZPOCZ¢CIA 1 ROKU SZKOLNEGO ALLOCATION DE RENTRÉE SCOLAIRE – ARS Komu przys∏uguje Êwiadczenie z tytu∏u rozpocz´cia roku szkolnego i w jakiej wysokoÊci? 1 Osobom, których roczne dochody gospodarstwa domowego nie przekraczajà: ■ ■ ■ ■ 22 970 € (1 dziecko), 28 271 € (2 dzieci), 33 572 € (3 dzieci), plus 5 301 € (na ka˝de kolejne dziecko). 1 Âwiadczenie przyznawane jest automatycznie raz w roku, we wrzeÊniu, dla dzieci w wieku od 6. do 18. roku ˝ycia. Im dziecko jest starsze, tym wysokoÊç Êwiadczenia jest wi´ksza i wynosi: ■ ■ ■ 1 286,40 € (od 6 do 10 lat), 302,17 € (od 11 do 14 lat), 312,67 € (od 15 do 18 lat). 1 Czy mo˝na kumulowaç zasi∏ki rodzinne? ■ ■ ■ ■ Mo˝na kumulowaç, pod pewnymi warunkami, zasi∏ki z tytu∏u wychowywania dziecka do 3. roku ˝ycia (becikowe, Êwiadczenie podstawowe, dodatek na op∏acenie opieki do dziecka itp.). Tylko jedno z rodziców mo˝e otrzymywaç pe∏ny zasi∏ek z tytu∏u opieki nad dzieckiem. Nie mo˝na otrzymywaç 2 zasi∏ków z tytu∏u wychowywania dziecka w wieku do 3 lat, chyba ˝e urodzi∏y si´ dwojaczki, trojaczki itp. Nie mo˝na kumulowaç dofinansowania na opiekunk´ do dziecka (libre choix du mode de garde) z dodatkiem z tytu∏u opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego (complément de libre choix d’activité). Przyk∏ad Gdy El˝bieta i Zbyszek mieli 1 dziecko, otrzymywali z CAF-u 177,95 € miesi´cznie zasi∏ku z tytu∏u wychowywania ma∏ego dziecka. Kiedy Pawe∏ek skoƒczy∏ 3 lata, stracili prawa do tego Êwiadczenia. Przez kolejne 4 lata nie mieli prawa 111 1 1 8 1 1 1 do ˝adnego zasi∏ku rodzinnego. Po 4 latach urodzi∏ si´ Emil. Wtedy sytuacja finansowa Eli i Zbyszka uleg∏a zmianie. Zacz´li otrzymywaç z CAF-u: 123,92 € miesi´cznie z tytu∏u wychowywania 2 dzieci (allocations familiales), 177,95 € miesi´cznie z tytu∏u wychowywania dziecka w wieku do 3 lat (allocation de base), 374,17 € miesi´cznie z tytu∏u urlopu wychowawczego (Complément de libre choix d’activité). Po urlopie macierzyƒskim Ela postanowi∏a nie wracaç do pracy i zaj´∏a si´ wychowywaniem synów. Razem Ela i Zbyszek otrzymujà Êwiadczenia rodzinne w wysokoÊci 676,04 € miesi´cznie. Otrzymujà równie˝ dofinansowanie do czynszu za mieszkanie w wysokoÊci 420 €. Kasa Âwiadczeƒ Rodzinnych (CAF) przekazuje im wi´c miesi´cznie 1096,04 €. ZASI¸EK Z TYTU¸U WYNAJMU MIESZKANIA 1 ALLOCATION DE LOGEMENT Kto ma prawo do zasi∏ku z tytu∏u wynajmu mieszkania? 1 Ma do tego prawo ka˝da osoba (lokator, kolokator, student, osoba mieszkajàca w: domu spokojnej staroÊci, hospicjum, hotelu lub oÊrodku dla bezdomnych itp.), ■ ■ 1 ■ która p∏aci za wynajem mieszkania, której dochody nie przekraczajà ustanowionego przez paƒstwo pu∏apu finansowego, która wynajmuje mieszkanie odpowiadajàce normom wyznaczonym przez CAF. Uwaga! 1 Lokator spokrewniony z wynajemcà nie mo˝ne otrzymaç dop∏aty do czynszu. Od czego zale˝y wysokoÊç tego zasi∏ku? 8 WysokoÊç zasi∏ku zale˝y od: ■ ■ ■ wysokoÊci dochodów, sytuacji rodzinnej, rodzaju wynajmowanego mieszkania, 112 ■ ■ ■ usytuowania lokalu, ceny wynajmu, liczby osób pozostajàcych na utrzymaniu g∏ównego lokatora. 1 Jakie dokumenty sà potrzebne, aby otrzymaç zasi∏ek z tytu∏u wynajmu mieszkania? ■ ■ ■ ■ Nale˝y wype∏niç i z∏o˝yç/wys∏aç formularz Cerfa n°10840*05 (Demande d’aide au logement), dost´pny na stronie internetowej www.caf.fr lub w oddziale CAF-u. CAF po przeanalizowaniu wniosku zadecyduje, jaki zasi∏ek nale˝y si´ wnioskujàcemu. JeÊli wynajmuje si´ pokój przy rodzinie, nale˝y dostarczyç kopi´ zawartej z nià umowy. Osoba zakwaterowana przez pracodawc´ musi do∏àczyç kopi´ pierwszego odcinka wyp∏aty, na którym widnieje kwota pobierana z pensji tytu∏em op∏aty za mieszkanie. 1 1 1 Czy w∏aÊciciel mieszkania mo˝e otrzymaç pomoc mieszkaniowà? CAF mo˝e przyznawaç mu pomoc na: ■ ■ ■ 1 op∏acanie kredytu mieszkaniowego, budow´ domu, trwa∏e ulepszenie mieszkania. Pomoc wyp∏acana jest co miesiàc i rewaloryzowana raz w roku. Co to jest zindywidualizowana pomoc mieszkaniowa (aide personnalisée au logement)? Jest ona przeznaczona wy∏àcznie na op∏acanie czynszu za mieszkania, których w∏aÊciciel podpisa∏ z paƒstwem umow´ najmu. 1 1 Komu przys∏uguje zasi∏ek z tytu∏u przeprowadzki (prime de démenagement)? Premi´ na przeprowadzk´ (prime de démenagement) mo˝e otrzymaç osoba: ■ wychowujàca 3 dzieci (najm∏odsze nie mo˝e mieç wi´cej ni˝ 2 lata), ■ przeprowadzajàca si´ po narodzinach 3 lub kolejnego dziecka. Premia ta jest przyznawana w przypadku, gdy beneficjent otrzyma∏ prawo do zasi∏ku z tytu∏u wynajmowania mieszkania (allocation logement ou aide personnalisée au logement). 113 8 Jaka jest wysokoÊç takiej premii? 1 W 2011 roku wynosi ona: ■ ■ ■ 1 948,10 € dla rodziny lub osoby z 3 dzieci, 1027,11 € dla rodziny lub osoby z 4 dzieci, plus 79,01 € za ka˝de nast´pne dziecko. Co zrobiç, aby otrzymaç zasi∏ek? Nale˝y wype∏niç 2 formularze, a nast´pnie przes∏aç je do CAF-u – najpóêniej 6 miesi´cy po przeprowadzce: 1 ■ ■ wniosek o przyznanie zasi∏ku Cerfa n°11363 (Demande de prime de déménagement), deklaracj´ sytuacji Cerfa n°11423 (Déclaration de situation). Do wype∏nionych formularzy trzeba do∏àczyç faktury z kosztami przeprowadzki (na przyk∏ad od firmy przeprowadzkowej). 1 ZAPOMOGA SOCJALNA REVENU DE SOLIDARITÉ ACTIVE – RSA 1 Co to jest RSA (Revenu de Solidarité active)? 1 RSA jest to zapomoga socjalna wyp∏acana przez Kas´ Âwiadczeƒ Rodzinnych (CAF) lub Kas´ Rolniczego Ubezpieczenia Spo∏ecznego (MSA – Mutualité sociale agricole), przeznaczona dla osób, które: ■ ■ 1 ■ nie pracujà i nie majà ˝adnych dochodów (dawne RMI – Revenu minimum d’insertion), samotnie wychowujà przynajmniej 1 dziecko (dawna API – Allocation de parent isolé), pracujà, ale majà niskie dochody. Czy Polakowi przys∏uguje RSA? Polak mo˝e wystàpiç o przyznanie RSA, je˝eli spe∏nia nast´pujàce warunki: 8 ■ ■ ■ mieszka we Francji przez co najmniej 9 na 12 miesi´cy, ma ponad 25 lat, ma mniej ni˝ 25 lat i wychowuje samotnie przynajmniej 1 dziecko albo oczekuje narodzin potomka, 114 ■ ■ ma mniej ni˝ 25 lat i pracowa∏ przez 2 lata w pe∏nym wymiarze godzin w ciàgu 3 lat poprzedzajàcych wniosek o zapomog´, pracuje, pracowa∏ lub jest zarejestrowany w urz´dzie pracy. 1 Jak obliczana jest wysokoÊç zasi∏ku? RSA = wysokoÊç RSA (rycza∏t) plus 62% dochodu gospodarstwa domowego minus zasoby finansowe gospodarstwa domowego (dochody plus niektóre Êwiadczenia) minus rycza∏t za dofinansowanie do mieszkania. ■ ■ Do obliczenia wysokoÊci zasi∏ku brane sà pod uwag´ dochody z ostatnich 3 miesi´cy osób pozostajàcych we wspólnym gospodarstwie domowym. WysokoÊç RSA jest pomniejszana w przypadku dofinansowania do mieszkania o nast´pujàce kwoty rycza∏towe: 56,04 € na 1 osob´, 112,08 € na 2 osoby, 138,70 € na 3 osoby i wi´cej. 1 1 1 Jaka jest rycza∏towa wysokoÊç zasi∏ku RSA? Liczba dzieci Osoba samotna Para 0 466,99 700,49 1 700,49 840,59 2 840,80 980,69 Ka˝de nast´pne dziecko 186,80 186,80 1 Przyk∏ad Jarek i Zofia nie pracujà, pobierajà dofinansowanie do mieszkania, otrzymujà RSA w wysokoÊci 588,41 € na miesiàc (700,49 € – rycza∏t RSA minus 112,08 – rycza∏t za dofinansowanie do mieszkania). ●●●●● 1 1 Magda samotnie wychowuje 6-letniego syna. Pobiera miesi´cznie z Kasy Âwiadczeƒ Rodzinnych (CAF) 88,88 € z tytu∏u samotnego wychowywania dziecka oraz dofinansowanie z tytu∏u wynajmu mieszkania. Zarabia 300 € miesi´cznie. Otrzymuje RSA w wysokoÊci 385,53 € na miesiàc wyliczone w nast´pujàcy sposób: 700,49 + (300 x 62%) – (300 + 88,88 + 112,08). ●●●●● 115 8 ●●●●● 1 Krystyna i Pawe∏ majà na utrzymaniu 2 dzieci w wieku 8 i 10 lat. Pobierajà miesi´cznie 126,41 € zasi∏ku rodzinnego i dofinansowanie do mieszkania. Pawe∏ zarabia 1000 € miesi´cznie. Otrzymuje RSA w wysokoÊci 335,58 € wyliczone w nast´pujàcy sposób: 980,69 + (1000 x 62%) – (1000 + 126,41 + 138,70). 1 Jakie sà obowiàzki uprawnionego do RSA? Korzystajàcy z zapomogi powinien: 1 ■ ■ byç zapisany do urz´du pracy i szukaç aktywnie zatrudnienia, powiadomiç CAF lub MSA o zmianach w sytuacji rodzinnej lub zawodowej: podj´ciu pracy, zmianie adresu, narodzinach dziecka itp. Uwaga! 1 Co 3 miesiàce Kasa Âwiadczeƒ Rodzinnych (CAF) wysy∏a beneficjentowi RSA deklaracj´ do wype∏nienia, aby ponownie obliczyç wysokoÊç przyznanej mu zapomogi. Jak z∏o˝yç wniosek o przyznanie RSA? 1 Nale˝y wype∏niç formularz Cerfa n°13880*01 i z∏o˝yç go bezpoÊrednio w Kasie Âwiadczeƒ Rodzinnych (CAF), w OÊrodku Pomocy Socjalnej lub innej instytucji powo∏anej do przyjmowania wniosków o RSA. Wa˝ne adresy 1 www.caf.fr – CAF (Caisse d’Allocations Familiales) – Kasa Êwiadczeƒ rodzinnych, mo˝na tu sprawdziç mi´dzy innymi, czy przys∏uguje nam RSA 1 8 116 SPIS TREÂCI WST¢P . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3 PRZYDATNE ADRESY I TELEFONY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4 KONSULAT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7 Dziecko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9 Paszport dla dziecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11 Ma∏˝eƒstwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13 Paszport . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15 Utrata dokumentów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17 GMINA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19 Merostwo / Mairie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21 Opieka dla dzieci pracujàcych rodziców . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22 Policja Miejska i Paƒstwowa / Police Municipale et Nationale . . . . . . . . . . . . .25 MIESZKANIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27 Dokumenty potwierdzajàce adres zamieszkania / Justificatifs de domicile . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29 ZaÊwiadczenie o wyborze miejsca zameldowania / Attestation d’élection de domicile unique . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30 Umowa najmu mieszkania / Contrat de location . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32 Prawa i obowiàzki najemcy lokalu (lokatora) i wynajmujàcego lokal (w∏aÊciciela lokalu) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34 Obowiàzujàce normy lokalu mieszkalnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35 Kaucja / Dépôt de garantie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37 Protokó∏ przekazania mieszkania / Etat des lieux . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .39 Mieszkanie socjalne – HLM / Habitation ∫ loyer modéré . . . . . . . . . . . . . . . . . .40 US¸UGI BANKOWE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43 PRACA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49 Informacje ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51 Umowa o prac´ / Contrat de travail . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .53 Rozwiàzywanie stosunku pracy / Procédures individuelles de licenciement . . . . . .55 Rozwiàzanie umowy o prac´ na czas nieokreÊlony za porozumieniem stron / Rupture conventionnelle du contrat de travail ∫ durée indéterminée . . . . . . . . . . .57 Urlop wypoczynkowy / Congés payés . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59 Wypadek przy pracy / Accident du travail . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61 Zasi∏ek chorobowy / Indemnités journali¯res . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .63 117 Zasi∏ek dla bezrobotnych / Allocations de chômage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .66 Sàd pracy / Conseil de prud’hommes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68 Przedsi´biorca indywidualny / Auto-entrepreneur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .71 PODATKI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .75 UBEZPIECZENIE SPO¸ECZNE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .83 Ogólne ubezpieczenie spo∏eczne / Sécurité sociale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .85 Skoordynowana opieka medyczna / Parcours de soins coordonnés . . . . . . . .87 Dodatkowe ubezpieczenie dobrowolne / Mutuelle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .89 Elektroniczna karta ubezpieczeniowa / Carte vitale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .91 Europejska karta ubezpieczenia zdrowotnego – EKUZ / La carte européenne d’assurance maladie – CEAM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .92 Powszechna opieka zdrowotna / Couverture maladie universelle de base . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .94 CMU-C bezp∏atne paƒstwowe ubezpieczenie dodatkowe / Couverture maladie universelle CMU – complémentaire . . . . . . . . . . . . . . . . .95 Paƒstwowa pomoc medyczna / Aide medicale de l’etat . . . . . . . . . . . . . . . . . .97 Macierzyƒstwo / Maternité . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .98 Urlop macierzyƒski / Congé de maternité . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .99 Emerytura / Retraite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100 ÂWIADCZENIA RODZINNE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .103 Kasa Êwiadczeƒ rodzinnych / Caisse d’Allocations Familiales – CAF . . . . . . .105 Âwiadczenia rodzinne z tytu∏u wychowywania dziecka do 3. roku ˝ycia / Prestation d’accueil du jeune enfant . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .107 Zasi∏ek rodzinny / Allocations familiales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .109 Zasi∏ek z tytu∏u samotnego wychowywania dziecka / Allocation de soutien familial . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .110 Dodatek rodzinny / Complément familial . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .110 Âwiadczenie z tytu∏u rozpocz´cia roku szkolnego / ARS – Allocation de rentrée scolaire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .111 Zasi∏ek z tytu∏u wynajmu mieszkania / Allocation de logement . . . . . . . . . . .112 Zapomoga socjalna / Revenu de solidarite active – RSA . . . . . . . . . . . . . . . .114 118 ODWDGRĞZLDGF]HQLDZ3DU\ĪX 6]NRáD-Ċ]\ND)UDQFXVNLHJR École Privée NAZARETH Cours Privé d’Enseignement Supérieur déclaré à l’Académie de Paris Przygotowanie do egzaminów DILF, DELF, DALF, TCF i na wyĪsze studia we Francji Programy nauczania realizowane wedáug wymogów Rady Europy Niveaux: A1, A2, B1, B2, C1, C2 =DMĊFLDSRUDQQHZLHF]RUQHVRERWQLH Status studenta ]DĞZLDGF]HQLHOHJLW\PDFMDVWXGHQFND =DSLV\FDá\URNV]NROQ\ Zapisy, konsultacje i testy RSUyF]QLHG]LHOLLSRQLHG]LDáNyZ Tel : § 0143033833, ª0662691383, Fax : ¨ 0143058315 www.nazarethfamille.fr COURS DE LANGUE POLONAISE tous niveaux, enseignement individuel et en groupe Przygotowujemy do: Ɣ3DĔVWZRZ\FK(J]DPLQyZ&HUW\ILNDWRZ\FK]MĊ]\NDSROVNLHJRMDNRREFHJR Ɣmatury francuskiej – MĊ]\NSROVNL/9 LV2 i LV3 Paris Lyon Metz Luxembourg Représentation commerciale de sociétés Polonaises Przedstawiciel handlowy firm Polskich Travail temporaire CDD-CDI Votre interlocuteur Panstwa partner spécialiste du détachement specjalizujacy sie w oddelegowaniu de personnel personelu Praca tymczasowa Umowy na czas okreslony Umowy na czas nieokreslony P ar is M et z 176, rue de Rivoli 75001 Paris Tél. (+33 ) 01 58 62 28 51 Fax (+33 ) 01 49 26 09 95 9b, rue du Grand Pré 57140 Norroy-le-Veneur Tél. (+33 ) 03 87 31 67 25 Fax (+33 ) 03 87 31 45 10 [email protected] www.job-networks-group.com Bâtiment Budownictwo Industrie Przemysl Hôtellerie Hotelarstwo Pieluszki ekologiczne wielorazowe Torby dla mam kobiece i oryginalne Kolekcje ubrań dla dzieci prosto z Ménilmontant Zabawki drewniane Makovsky Zapraszamy na www.gaminsdesbois.com Profesjonalne usługi projektowania graficznego Profesjonalny obraz przedsiębiorstwa nie jest domeną tylko dużych firm. Także te małe i średnie muszą zadbać o ten aspekt jak najwcześniej. Jest to sposób na wyróżnienie się firmy na tle konkurencji oraz środek umożliwiający jej skuteczny rozwój. Nasza oferta: • stronywww,sklepyon-line; • identyfikacjewizualne (kreacja/adaptacja logo, dobór kolorystyki firmy, typografia); • wizytówki,papierfirmowy,koperty; • kalendarze,drukwielkoformatowy; • ulotki,foldery,katalogi; • zaproszenia; • gadżetyreklamowei wiele innych… www.CinquiemeCrayon.eu [email protected] kom. 06 23 86 67 37 | tel./fax: 01 77 21 63 44 www.indruk.pl Indruk Drukarnia offsetowa ul. Obrońców Pokoju 6A 05-800 Pruszków telefon: 0 22 728 64 24 fax: 0 22 728 12 51 tel. kom. : 0 602 32 07 47 e-mail: [email protected]