docFirmowe nadużycia – indywidualne konsekwencje. Uczciwość kadry
download 
Reklamacja Transkrypt
Firmowe nadużycia – indywidualne konsekwencje. Uczciwość kadry
Firmowe nadużycia – indywidualne konsekwencje Uczciwość kadry kierowniczej w centrum uwagi regulatorów i organów ścigania 14. Światowe Badanie Nadużyć Gospodarczych Spis treści Przedmowa 3 Streszczenie 4 Walka z korupcją globalnym priorytetem 6 Usprawiedliwianie nieprawidłowości i zachowań nieetycznych 12 Dyrektorzy finansowi w centrum zainteresowania 14 Wzmocnienie systemu obrony 20 Analiza regionalna 28 Afryka30 Brazylia32 Chiny34 Europa Wschodnia 36 Indie38 Podsumowanie 41 Metodologia badania 42 Szczegółowe wyniki 44 Dane kontaktowe 46 2 | 14. Światowe Badanie Nadużyć Gospodarczych 2016 Przedmowa W następstwie poważnych ataków terrorystycznych, doniesień o potencjalnych nadużyciach w rajach podatkowych, a także w otoczeniu, w którym napięcia geopolityczne sięgnęły poziomu niespotykanego od czasów zimnej wojny, rządy na całym świecie odczuwają coraz silniejszą presję, aby stawić czoła ogromnym, globalnym wyzwaniom w postaci finansowania terroryzmu, migracji i korupcji. Jednocześnie pewne pozytywne zdarzenia, a wśród nich np. umowa pomiędzy grupą państw P5+1 (Chinami, Francją, Rosją, Wielką Brytanią, Stanami Zjednoczonymi oraz Niemcami) a Iranem dotycząca ograniczenia irańskiego programu jądrowego, dają podstawy do ostrożnego optymizmu. Problemy globalne przyczyniają się do niestabilności na rynkach finansowych. Sektor bankowy pozostaje w centrum uwagi organów nadzoru, wciąż będąc źródłem poważnych napięć. Rządy tymczasem wykazują się coraz lepszą koordynacją działań z zakresu wyjaśniania nieprawidłowości, w tym także starań na rzecz odzyskiwania środków pochodzących z korupcji. Przyczyna tego jest ewidentna. Nadużycia i korupcja stanowią istotne zagrożenie dla wzrostu globalnego oraz osłabionych rynków finansowych. Ograny ścigania, w tym Departament Sprawiedliwości Stanów Zjednoczonych (U.S. Department of Justice, DoJ) oraz – Amerykańska Komisja Papierów Wartościowych i Giełd (Securities and Exchange Commission, SEC), podczas prowadzenia postępowań wyjaśniających nieprawidłowości w coraz większym stopniu koncentrują się na nieetycznych zachowaniach indywidualnych osób. Rady nadzorcze, zarządy oraz kierownictwo powinny w związku z tym mieć pewność, że ich firmy przestrzegają gwałtownie zmieniających się przepisów i regulacji wszędzie tam, gdzie prowadzą swoją działalność. Mając to na uwadze, w ramach swojego 14. Światowego Badania Nadużyć, firma EY przeprowadziła rozmowy z członkami kierownictwa wyższego szczebla odpowiedzialnymi za zwalczanie nadużyć i korupcji. Znaleźli się wśród nich dyrektorzy finansowi, dyrektorzy ds. zgodności (compliance), szefowie audytu wewnętrznego, a także szefowie działów prawnych. Osoby te są doskonale predysponowane do tego, aby udzielić dogłębnych informacji na temat wpływu nadużyć i korupcji na działalność gospodarczą w ujęciu globalnym. Pomimo zwiększonej aktywności organów nadzoru, nasze badanie dowodzi, że zarządy i rady nadzorcze mogłyby robić znacznie więcej, aby chronić zarówno siebie, jak i swoje firmy. Wielu firmom nie udało się zrealizować programów antykorupcyjnych, aby zawczasu zmniejszyć ryzyko korupcji, na które były narażone. Podobnie, wiele firm nie skorzystało jak dotąd z bogatych źródeł informacji, które pomogłyby im z wyprzedzeniem zidentyfikować i ograniczyć problemy związane z nadużyciami i korupcją. W okresie od października 2015 roku do stycznia 2016 roku przeprowadziliśmy wywiady z 2.825 osobami z 62 krajów. Wywiady te pozwoliły wskazać trendy, widoczne sprzeczności oraz problemy, których zarządy powinny być świadome. Partnerzy EY z Działu Zarządzania Ryzykiem Nadużyć uzupełnili badanie przeprowadzone przez Ipsos MORI o szczegółowe rozmowy z przedstawicielami kierownictwa wyższego szczebla w międzynarodowych firmach. Rozmowy te pozwoliły nam poznać doświadczenia menedżerów z funkcjonowania w różnych otoczeniach biznesowych podatnych na ryzyko nadużyć i korupcji. Przeprowadzane przez nas rozmowy pozwoliły także uzyskać dodatkowy pogląd na to, jak zmieniające się ustawodawstwo, stopień egzekwowania prawa oraz zachowania kulturowe wpływają na firmy. Nasze dyskusje dały nam także możliwość bliższego poznania praktycznych działań, podejmowanych przez wiodące firmy po to, by zaradzić wspomnianym ryzykom. Członkowie kierownictwa, z którymi rozmawialiśmy, zwracali uwagę na wiele kwestii, z którymi firmy działające na arenie międzynarodowej muszą się mierzyć, a wśród nich m.in.: sposób dostosowania strategii wejścia na rynki, o innych oczekiwaniach kulturowych co do dopuszczalnych sposobów zachowania; sposób poznania beneficjentów rzeczywistych podmiotów, z którymi firma prowadzi interesy; potencjalny negatywny wpływ, jaki wysoce zróżnicowane wynagrodzenie może mieć na motywację do popełnienia nadużycia oraz sposób zachęcania sygnalistów do zgłaszania nieprawidłowości, nawet jeśli nie jest to zgodne z lokalnymi normami społecznymi. Nasze badanie pokazuje, że wielu respondentów wciąż uważa, że problem nadużyć i korupcji ich nie dotyczy, pomimo tego, że są świadomi powszechności tych zjawisk we własnym kraju. Niezrozumienie połączone z tolerancją dla zachowań, które mogą być uznane za nieetyczne wciąż pozostają na wysokim poziomie – szczególnie wśród respondentów z działów finansowych. Chociaż firmy są zwykle świadome historycznych ryzyk, to generalnie pozostają w tyle jeżeli chodzi o nowe zagrożenia, na przykład potencjalny wpływ cyberprzestępczości na renomę i wartość firmy – mimo iż obecnie kwestia ta jest odpowiednio nagłośniana, nasi respondenci wciąż nadają jej stosunkowo niski priorytet. Mając to na uwadze, firmy muszą wzmocnić swoje mechanizmy obronne. Powinny wdrożyć programy zarządzania zgodnością (compliance) m.in. z przepisami antykorupcyjnymi, przeprowadzać odpowiednie due diligence w odniesieniu do kontrahentów, a także zachęcać i wspierać sygnalistów, aby nie obawiali się zgłaszać nieprawidłowości. Przede wszystkim jednak, ze względu na coraz większą uwagę kierowaną na odpowiedzialność indywidualnych osób, kierownictwo w firmach musi dać wyraźny sygnał z góry. Tylko podjęcie takich kroków pozwoli radom nadzorczym i zarządom ograniczyć skutki ewentualnych nieprawidłowości. Celem niniejszego badania było postawienie radom nadzorczym i zarządom trudnych pytań. Mamy nadzieję, że stanie się to przyczynkiem do cennych rozmów na temat globalnych problemów najwyższej wagi. Wyrażamy swoją wdzięczność za wkład i przekazane uwagi oraz serdecznie dziękujemy wszystkim członkom kierownictwa i przedstawicielom firm, którzy wzięli udział w naszym badaniu jako respondenci ankiety przeprowadzonej przez Ipsos MORI bądź spotykając się z nami osobiście. Z poważaniem, David L. Stulb Dyrektor Globalny Dział Zarządzania Ryzykiem Nadużyć 14. Światowe Badanie Nadużyć Gospodarczych 2016 | 3 Streszczenie Korupcja nieustającym wyzwaniem Nasze badanie pozwoliło ustalić, że na rynkach rozwijających się panuje przeświadczenie, iż osoby odpowiedzialne za korupcję nie są pociągane do odpowiedzialności: Respondenci, którzy uważają, że regulatorzy i organy ścigania starają się walczyć z korupcją, ale ich działania pozostają nieskuteczne Zaangażowanie międzynarodowych organów ścigania oraz poprawa poziomu ich współpracy zwiększyły nacisk na firmy, aby te ograniczały ryzyko nadużyć i korupcji. O ile wiele firm dokonało znaczących postępów w rozwiązywaniu tych problemów, to wciąż mamy do czynienia ze znaczącą ilością zachowań nieetycznych. 56% 70% 56% Europa Wschodnia Afryka Rady nadzorcze i zarządy muszą być świadome faktu, że organy nadzoru prężnie egzekwują przepisy antykorupcyjne i w coraz większym stopniu koncentrują się na nieetycznych zachowaniach indywidualnych osób. Rady i zarządy muszą się zatem upewniać, że robią wystarczająco dużo, aby chronić swoje firmy przez ryzykiem – w przeciwnym razie zarówno członkowie kierownictwa, jak i podlegli im pracownicy mogą być pociągnięci do osobistej odpowiedzialności za nieetyczne zachowanie, do którego dochodzi pod ich okiem. Walka z korupcją globalnym priorytetem Jesteśmy świadkami niespotykanych wcześniej, szeroko zakrojonych działań na rzecz walki z nadużyciami i korupcją, zarówno ze strony rządów, jak i organizacji międzynarodowych. Podejście to doprowadziło do zacieśnienia współpracy pomiędzy organami ścigania, w wyniku czego w ubiegłym roku doszło do szeregu nagłośnionych procesów. Podejmowane są również wspólne wysiłki zmierzające do stosowania międzynarodowych standardów dotyczących przejrzystości struktur własności w firmach. W tym kontekście wymienić można kroki podejmowane przez Bank Światowy oraz kraje członkowskie grupy G20, które koncertowały się na tematyce przeciwdziałania korupcji podczas prezydencji Chin w 2016 roku. Wyniki naszego badania wykazują, że inicjatywy takie cieszą się dużym poparciem 91% respondentów uważa, że ważna jest wiedza o faktycznych właścicielach (beneficjentach rzeczywistych) podmiotów, z którymi prowadzą interesy 4 | 14. Światowe Badanie Nadużyć Gospodarczych 2016 Brazylia Na całym świecie korupcja wciąż postrzegana jest jako powszechna – przy czym od ostatniego badania na rynkach rozwiniętych zwiększyło się poczucie nasilenia korupcji. 39% respondentów jest zdania, że praktyki korupcyjne są zjawiskiem powszechnym w ich krajach, przy czym od ostatniego badania nie odnotowano poprawy w tym zakresie 21% badanych stwierdziło, ze zachowania takie są zjawiskiem powszechnym na rynkach rozwiniętych, przy czym podczas ostatniego światowego badania twierdziło tak 17% respondentów 32% badanych stwierdziło, że mają osobiste obawy gdy zapytano ich o korupcję w ich miejscu pracy Dyrektorzy finansowi w centrum zainteresowania Nasze badanie, które objęło 2.825 członków kierownictwa, pozwoliło ustalić, że znacząca część kadry menedżerskiej skłonna jest usprawiedliwić nieetyczne zachowanie w obliczu presji finansowej. Niemalże połowa wszystkich respondentów uważa nieetyczne zachowanie za dopuszczalne, jeżeli pozwoliłoby ono zrealizować zamierzone cele finansowe, podczas gdy przeszło 36% badanych, przystałoby na nie, jeżeli pomogłoby to firmie przetrwać okres spowolnienia gospodarczego. 42% badanych mogłaby usprawiedliwić nieetyczne zachowanie, jeżeli pozwoliłoby ono zrealizować zamierzone cele finansowe. Wyniki naszego badania, mimo iż nie przystają do tego, z kim pracujemy – pokazują, że alarmująca liczba dyrektorów finansowych oraz pracowników działów finansowych byłaby skłonna postąpić nieetycznie: 16% pracowników działów finansowych podległych dyrektorowi finansowemu byłoby skłonnych wręczyć gotówkę lub inne korzyści pieniężne, aby nawiązać lub podtrzymać relacje biznesowe – jest to odsetek wyższy od odnotowanego dla wszystkich respondentów (13%) 7% pracowników działów finansowych podległych dyrektorowi finansowemu byłoby skłonnych zniekształcić wyniki finansowe – jest to odsetek niemalże dwukrotnie wyższy od odnotowanego dla wszystkich respondentów (4%) Widoczna skłonność części dyrektorów finansowych i pracowników działów finansowych do usprawiedliwiania takich zachowań budzi niepokój, biorąc pod uwagę zaufanie, jakie rady nadzorcze, zarządy i inwestorzy pokładają w nich w kwestii przekazywania rzetelnych informacji finansowych. Część dyrektorów finansowych wydaje się być w niewystarczającym stopniu świadoma pewnych ryzyk – zaledwie 41% z nich postrzega cyberprzestępczość jako poważne zagrożenie. Co to oznacza dla zarządów i rad nadzorczych? Powszechność nieetycznych zachowań naraża spółki na ciągłe ryzyko działania niezgodnie z prawem, co może zakończyć się podjęciem wobec nich kroków prawnych. Organy nadzoru koncentrują się w szczególności na nadużyciach finansowych, w tym na manipulacjach danymi w księgach i rejestrach. Przyglądając się nieetycznym zachowaniom w spółkach, regulatorzy w coraz większym stopniu koncentrują swoje postępowania wyjaśniające również na osobach fizycznych. We wrześniu 2015 roku Departament Sprawiedliwości Stanów Zjednoczonych (DOJ) wydał wytyczne, w myśl których podczas postępowania wyjaśniającego firmy zobowiązane są przekazać śledczym wszelkie dowody popełnienia przez ich pracowników czynów niedozwolonych. Zarządy i rady nadzorcze powinny być wyczulone na ryzyko nadużyć i korupcji oraz z większą stanowczością podkreślać swoje oczekiwania dotyczące dopuszczalnych zachowań w całej organizacji. Niemalże połowa respondentów uważa, że zarządy i rady nadzorcze nie posiadają właściwego rozeznania w kwestii konkretnych rodzajów ryzyka, na które narażone są ich firmy. 83% Większość naszych respondentów popiera wnoszenie oskarżeń przeciwko menedżerom – 83% badanych uważa podjęcie kroków prawnych przeciwko menedżerom za skuteczny środek odstraszający. Co jest dobrą praktyką? W związku z globalnym naciskiem na zwalczanie nadużyć i korupcji, a także kontrolą zachowania kierownictwa przez organy nadzoru, spółki muszą zwiększyć swoje zaangażowanie. Powinny podejmować działania na rzecz zminimalizowania ryzyka nadużyć i korupcji w swojej działalności, dzięki czemu zjawiska takie będzie można szybko zidentyfikować i ograniczyć ich ewentualne skutki. Spółki powinny w szczególności: • Zapewnić odpowiednie zasoby jednostkom organizacyjnym zajmującym się zarządzaniem zgodnością (compliance) i postępowaniami wyjaśniającymi, tak aby mogły one działać w sposób proaktywny, zanim kroki podejmą organy nadzoru; • Ustanowić przejrzyste kanały sygnalizowania nieprawidłowości i polityki, które nie tylko pozwolą na zwiększenie wiedzy na temat dostępnych kanałów informowania, ale także zachęcą pracowników do zgłaszania niestosownych i nieetycznych zachowań; • Przeprowadzać regularne oceny ryzyka nadużyć, w tym ocenę wskaźników potencjalnych nadużyć, wynikających z posiadanych informacji i/lub śledczej analizy danych (forensic data analitics, FDA); • Opracować plan reagowania w przypadku naruszenia bezpieczeństwa informatycznego (cyberataków), który tworzyłby scentralizowaną strukturę reagowania obejmującą całość organizacji; • Prowadzić solidne antykorupcyjne procedury weryfikacyjne (due diligence) w odniesieniu do kontrahentów, zwłaszcza przed nawiązaniem z nimi relacji biznesowych; • Uruchomić kompleksowy program zarządzania zgodnością (compliance) i przeciwdziałania korupcji, który obejmuje śledczą analizę danych oraz dostosowane do potrzeb organizacji szkolenia w zakresie zapobiegania nadużyciom i korupcji. Spółki, ich zarządy i rady nadzorcze muszą te priorytety realizować. Ryzyko, przed jakim stają międzynarodowe firmy w miarę globalnego rozszerzania swojego zasięgu, staje się coraz wyższe, a kontrola, jakiej podlegają obecnie spółki i indywidualne osoby jest większa niż kiedykolwiek wcześniej. Zarządy i rady nadzorcze muszą reagować zawczasu i być w stanie wykazać, że stają na wysokości zadania. 14. Światowe Badanie Nadużyć Gospodarczych 2016 | 5 Walka z korupcją globalnym priorytetem Nigdy wcześniej rządy i instytucje międzynarodowe nie współpracowały ze sobą na tak wielką skalę w zwalczaniu nadużyć i korupcji. Ponadnarodowy charakter problemu skłonił największe gospodarki krajów grupy G20, w okresie prezydencji Chin w 2016 roku, do uznania korupcji za ważną przeszkodę na drodze do wzrostu gospodarczego i zorientowanie na przeciwdziałanie jej. Grupa G20 nakreśliła swoje priorytety w dokumencie zatytułowanym „Plan działań antykorupcyjnych grupy G20 na lata 2015–2016” (2015–2016 G20 Anti-Corruption Action Plan), wskazując na kluczowe obszary, w których gospodarki oraz organizacje międzynarodowe muszą wzmocnić swoją współpracę. Wśród zidentyfikowanych przez siebie problemów, grupa G20 podkreśliła nadużywanie struktur prawnych i korporacyjnych do ukrywania bądź zatajania działalności przestępczej, co uznała za „sprawę najwyższej wagi w globalnej walce z korupcją.” G20 dąży do zwiększenia przejrzystości w odniesieniu do faktycznych właścicieli firm i aktywów, dzięki stosowaniu międzynarodowych standardów dotyczących identyfikacji beneficjentów rzeczywistych podmiotów gospodarczych i innych osób prawnych, ustanowionych przez międzyrządową Grupę Zadaniową ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy (The Financial Action Task Force, FATF). Uczestnicy naszego badania sugerują, że inicjatywa ta cieszy się szerokim poparciem – 91% respondentów uważa za ważną wiedzę o rzeczywistych beneficjentach podmiotów, z którymi prowadzą interesy. Bank Światowy również przychylił się do podejścia prezentowanego przez grupę G20, wydając w roku 2015 wytyczne w zakresie zachowania większej przejrzystości w odniesieniu do faktycznej własności, obowiązujące w procesie zawieraniu umów. Tutaj ponownie respondenci wskazują, że ich zdaniem, taki poziom przejrzystości pomógłby ograniczyć ryzyko nadużyć i korupcji – 83% badanych popiera wytyczne Banku Światowego. Rysunek 1: Poparcie dla przejrzystości struktur właścicielskich w firmach Wszyscy respondenci Afryka 91% respondentów uważa, że ważna jest wiedza o faktycznych właścicielach (beneficjentach) podmiotów, z którymi prowadzą interesy 91% 97% Europa Zachodnia 94% Ameryka Północna 94% Oceania 94% Ameryka Południowa 94% Bliski Wschód 91% Europa Wschodnia 87% Japonia 86% Daleki Wschód 85% Indie 84% P: Jak ważna jest Pana/i zdaniem wiedza na temat tego, kto jest rzeczywistym beneficjentem podmiotu, z którym Pana/i firma prowadzi interesy? Odsetek respondentów, który udzielił odpowiedzi „umiarkowanie ważne” bądź „bardzo ważne”. Próba: Wszyscy respondenci (2.825); Europa Zachodnia (850); Europa Wschodnia (650); Bliski Wschód (175); Afryka (150); Indie (50); Ameryka Północna (100); Ameryka Południowa (250); Daleki Wschód (500); Oceania (50); Japonia (50) 6 | 14. Światowe Badanie Nadużyć Gospodarczych 2016 Transgraniczne egzekwowanie prawa przez Amerykańską Komisję Papierów Wartościowych i Giełd 13 regulatorów 100 mln USD domniemanych łapówek Grupa G20 zobowiązała się do zwiększonej współpracy międzynarodowej w obszarach szczególnie narażonych, do których należą zamówienia publiczne i kontrola celna. Duże przedsiębiorstwa z krajów należących do G20, zrzeszonych w ramach platformy Business 20 (B20), także udzieliły swojego poparcia dla realizacji tych priorytetów. Działania grupy G20, B20 i innych odnoszą widoczny skutek. Rządy krajowe zastosowały się do ich zaleceń i współpraca transgraniczna w zakresie egzekwowania prawa osiągnęła niespotykany dotąd poziom. Jednym z najnowszych przykładów jest ujawniony przez Amerykańską Komisję Papierów Wartościowych i Giełd fakt jej współpracy z wymiarami sprawiedliwości z 13 państw przy prowadzeniu postępowania w sprawie o domniemane łapówki na kwotę ponad 100 mln USD do których wręczania miało dochodzić na terenie wielu rajów podatkowych. Liczne raje podatkowe Działania grupy G20 i innych przynoszą efekty. Współpraca transgraniczna w zakresie egzekwowania prawa zacieśniła się jak nigdy wcześniej. „Wymóg, aby oferenci będący osobami prawnymi ujawniali informacje na temat faktycznych właścicieli lub osób sprawujących nad nimi kontrolę, wykluczyłby jeden z najpowszechniej występujących schematów korupcji, który umożliwia zarówno oferentom ukrycie swoich konfliktów interesów, jak i urzędnikom państwowym nielegalne wzbogacanie się.” Grupa zadaniowa ds. przeciwdziałania korupcji B20, wrzesień 2015 r. 14. Światowe Badanie Nadużyć Gospodarczych 2016 | 7 Łapownictwo w biznesie - ciągłe wyzwanie Pomimo skupienia uwagi rządów na przeciwdziałaniu korupcji oraz coraz lepszego skoordynowania wysiłków na rzecz rozwiązania tego problemu, skala zjawisk korupcyjnych pozostaje znacząca. Ewidentnie nie wszystkie kraje odnoszą jednakowe sukcesy w walce z korupcją. Wyniki naszego badania wskazują na postrzegany brak skuteczności w egzekwowaniu prawa na kluczowych rynkach rozwijających się – 70% respondentów w Brazylii, 56% w Europie Wschodniej oraz 56% w Afryce uważa, że regulatorzy i organy ścigania starają się walczyć z korupcją, ale ich działania pozostają nieskuteczne. 70% 56% 56% badanych w Brazylii badanych w Europie Wschodniej badanych w Afryce uważa, że regulatorzy i organy ścigania starają się walczyć z korupcją, ale ich działania pozostają nieskuteczne Odpowiedzi udzielone w Brazylii są zaskakujące, biorąc pod uwagę nagłośniane ostatnio działania wymiaru sprawiedliwości, a wśród nich operację Lava Jato. Brazylijskie instytucje antykorupcyjne, takie jak Rada Obrony Gospodarczej czy brazylijska agencja antymonopolowa, zyskały również uznanie na arenie międzynarodowej. Może to wskazywać na to, iż potrzeba czasu, aby taka negatywna percepcja uległa zmianie. Na całym świecie wciąż panuje przekonanie, że praktyki korupcyjne są zjawiskami powszechnymi, a nasi respondenci nie sądzą, aby sytuacja uległa poprawie od ostatniego badania. 8 | 14. Światowe Badanie Nadużyć Gospodarczych 2016 Na całym świecie wciąż panuje przekonanie, że praktyki korupcyjne są zjawiskami powszechnymi, a nasi respondenci nie sądzą, aby sytuacja uległa poprawie od naszego ostatniego badania przeprowadzonego w roku 2014. Trzydzieści dziewięć procent badanych jest zdania, że praktyki korupcyjne są szeroko rozpowszechnione w ich krajach, a więc podobnie jak podczas poprzedniego badania, kiedy podobny pogląd wyrażało 38% respondentów. Wydaje się, że sytuacja pogorszyła się na rynkach rozwiniętych, gdzie o powszechności takich zachowań mówi 21%, a zatem więcej w porównaniu do 17% twierdzących tak w poprzednim naszym badaniu. Kontrastuje to z tendencją widoczną na rynkach rozwijających się, w odniesieniu do których nasze wyniki wskazują na niewielką poprawę – odsetek respondentów postrzegających korupcję jako rozpowszechnioną spadł tam z 53% do 51%. 51% 39% respondentów na rynkach rozwijających się wszystkich respondentów 21% respondentów na rynkach rozwiniętych uważa, że nadużycia i korupcja wciąż są postrzegane jako zjawiska szeroko rozpowszechnione w ich kraju Gorsza ocena na rynkach rozwiniętych może odzwierciedlać większą świadomość istnienia korupcji na tych rynkach. Może być to wynikiem wielu głośnych spraw korupcyjnych, dotyczących dużych amerykańskich i europejskich korporacji. 51% 53% Rysunek 2: Nadużycia i korupcja: ciągłe wyzwanie 39% 38% 21% 17% Wszyscy respondenci – 2016 r. Wszyscy respondenci – 2014 r. Rynki rozwinięte – 2016 r. Rynki rozwinięte – 2014 r. Rynki rozwijające się – 2016 r Rynki rozwijające się – 2014 r P: Dla każdego z następujących stwierdzeń proszę powiedzieć, czy według Pana/i dotyczy ono Pana/i kraju lub sektora lub czy nie zna Pan/i odpowiedzi? Przekupstwo/praktyki korupcyjne są szeroko rozpowszechnione w biznesie w Pana/i kraju. Próba: wszyscy respondenci w 14. badaniu (2.825); wszyscy respondenci w 13. badaniu (2.719); rynki rozwinięte w 14. badaniu (1.100); rynki rozwinięte w 13. badaniu (1.103); rynki rozwijające się w 14. badaniu (1.725); rynki rozwijające się w 13. badaniu (1.616) 14. Światowe Badanie Nadużyć Gospodarczych 2016 | 9 To nie nasz problem? 11% badanych stwierdziło, że w ich sektorze występują przypadki korupcji 39% Podobnie jak w poprzednim badaniu nasi respondenci w dalszym ciągu uważają, że w ich sektorze istnieje mniejsze prawdopodobieństwo wystąpienia zjawisk korupcyjnych. Jedynie 11% badanych stwierdziło, że w ich sektorze takie przypadki występują, a zatem znacznie mniej w porównaniu do 39% respondentów uważających, że zjawiska takie są rozpowszechnione w ich kraju. badanych uważa, że zjawiska takie są rozpowszechnione w ich kraju Rysunek 3: Łapownictwo: nie w moim sektorze 11% 12% Wszyscy respondenci – 2016 r. Wszyscy respondenci – 2014 r. 4% 5% Rynki rozwinięte – 2016 r. Rynki rozwinięte – 2014 r. 15% Rynki rozwijające się – 2016 r. 18% Rynki rozwijające się – 2014 r. P: Dla każdego z następujących stwierdzeń proszę powiedzieć, czy według Pana/i dotyczy ono Pana/i kraju lub sektora lub czy nie zna Pan/i odpowiedzi? Wręczanie łapówek w celu zdobycia kontraktu jest powszechną praktyką w naszym sektorze. Próba: wszyscy respondenci w 14. badaniu (2.825); wszyscy respondenci w 13. badaniu (2.719); rynki rozwinięte w 14. badaniu (1.100); rynki rozwinięte w 13. badaniu (1.103); rynki rozwijające się w 14. badaniu (1.725); rynki rozwijające się w 13. badaniu (1.616) Percepcja zjawisk korupcyjnych na szczeblu sektora wydaje się również kłócić z obserwacjami respondentów dotyczącymi ich osobistych doświadczeń z takimi zagrożeniami – 31% osób przyznało, że ma obawy co do możliwości występowania korupcji w ich miejscu pracy. Czy może to wynikać z faktu, że część respondentów nie ma jasności co do tego, jakie działania są nieprawidłowe bądź nie uznaje pewnych działań korupcyjnych za takie? 10 | 14. Światowe Badanie Nadużyć Gospodarczych 2016 Nasze badanie pokazuje, że istnieje stała, stosunkowo niewielka grupa członków kierownictwa, którzy w dalszym ciągu usprawiedliwiają pewne zachowania, w tym przekazywanie korzyści pieniężnych o charakterze korupcyjnym w okresie spowolnienia gospodarczego lub w celu poprawy wyników finansowych swojej firmy. W związku z powyższym warto zwracać uwagę na pewne charakterystyczne działania kierownictwa, które powinny podziałać alarmująco na rady nadzorcze, zarządy oraz pozostałych interesariuszy. Zrozumienie i zarządzanie ryzykiem związanym z finansowaniem terroryzmu Szczególne obszary, na które spółki powinny zwrócić uwagę w świetle zwiększenia zagrożeń w zakresie finansowania terroryzmu w 2016 roku obejmują m.in.: Instytucje finansowe oraz globalne korporacje powinny upewnić się, że wysiłki podejmowane przez ich działy zarządzania ryzykiem uwzględniają potencjalne zagrożenia związane z finansowaniem terroryzmu, które pozostają priorytetem organów ścigających przestępstwa finansowe. • Dokonanie w organizacji oceny ryzyka finansowania terroryzmu; należy rozważyć powołanie wewnętrznej grupy roboczej lub zadaniowej, która skoncentrowałaby się na zwalczaniu finansowania terroryzmu; Raporty mówiące o prężności operacyjnej organizacji terrorystycznych znacząco spotęgowały międzynarodowe działania i oczekiwania biznesu co do udaremniania finansowania terroryzmu. Pozyskiwanie środków przez terrorystów – które wcześniej w dużej mierze opierało się na działaniach indywidualnych osób i organizacji – utorowało drogę dla gospodarek nieformalnych, które umożliwiają grupom przynajmniej częściowo samofinansować operacje oraz wspierać inne grupy i osoby, dzięki wykorzystaniu nieprzejrzystych sieci powiązań. Biorąc pod uwagę zmieniające się otoczenie, punkty styku pomiędzy gospodarkami formalnymi i nieformalnymi zyskały na znaczeniu. Instytucje finansowe i korporacje globalne powinny zawczasu podjąć działania nie tylko po to, aby zrozumieć ryzyko związane z finansowaniem terroryzmu na jakie są narażone (zarówno wewnętrznie jak i z perspektywy klienta), ale także podjąć kroki w celu jego ograniczenia. • Dokonanie przeglądu relacji z kontrahentami – różne rodzaje stron trzecich mogą służyć jako kanały finansowania terroryzmu; problem jest bardziej złożony i wykracza poza monitorowanie przez banki sieci swoich korespondentów; • Uzyskanie zdolności monitorowania mediów społecznościowych oraz wykorzystanie danych wewnętrznych i informacji o kontrahentach, aby zawczasu – przy zastosowaniu śledczej analizy danych – zidentyfikować sygnały ostrzegawcze charakterystyczne dla finansowania terroryzmu. Ryzyko, jakie finansowanie terroryzmu stanowi dla organizacji znacząco wzrosło w ostatnich latach. Aby wyjść naprzeciw tej tendencji, społeczność międzynarodowa – w tym Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ), Grupa Zadaniowa ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy (The Financial Action Task Force, FATF) oraz szereg pozostałych międzynarodowych i bilateralnych grup roboczych – mobilizuje się. Sektor prywatny także musi się zmobilizować, a pierwszym krokiem w tym kierunku jest spojrzenie do wewnątrz i zadanie sobie pytania: „Czy naprawdę panujemy nad ryzykiem związanym z finansowaniem terroryzmu?” 14. Światowe Badanie Nadużyć Gospodarczych 2016 | 11 Usprawiedliwianie nieprawidłowości i zachowań nieetycznych Nasze badanie wykazało, że znacząca mniejszość członków kierownictwa w dalszym ciągu usprawiedliwia podejmowanie działań nieetycznych po to, aby poprawić wyniki spółki. Po zapoznaniu się z serią opcji do wyboru, ponad jedna trzecia byłaby skłonna usprawiedliwić zachowania nieetyczne w okresie spowolnienia gospodarczego, podczas gdy niemalże połowa usprawiedliwiłaby je, jeżeli pozwoliłyby ono zrealizować cele finansowe. Mimo że zachowania, które respondenci są w stanie usprawiedliwić, różnią się w zależności od regionu, to jednak powinny wzbudzić poważne obawy we wszystkich firmach. Ponad jedna trzecia badanych byłaby skłonna usprawiedliwić zachowania nieetyczne w okresie spowolnienia gospodarczego, podczas gdy niemalże połowa usprawiedliwiłaby je, jeżeli pozwoliłoby to zrealizować cele finansowe 1 na 10 Jeden na dziesięciu respondentów przekazałby korzyści pieniężne, aby nawiązać bądź podtrzymać relacje biznesowe w okresie spowolnienia gospodarczego. W niektórych krajach, np. na Dalekim Wschodzie, odsetek badanych, który by to zrobił jest znacząco wyższy – tam jeden na czterech członków zarządu jest w stanie usprawiedliwić takie działanie. 4% Cztery procent, a więc znacząca mniejszość badanych, byłaby gotowa usprawiedliwić fałszowanie wyników finansowych w okresie spowolnienia gospodarczego, przy czym w Afryce zrobiłby to aż jeden na dziesięciu badanych. 16% Szesnaście procent respondentów zmieniłoby założenia dotyczące wyceny i rezerw, przy czym zrobiłby to aż jeden na czterech respondentów w Japonii. 11% Jedenaście procent badanych przedłużyłaby miesięczny okres sprawozdawczy, przy czym w Indiach odsetek ten sięga aż 26%. 7% Siedem procent wszystkich respondentów byłoby gotowe antydatować umowy, przy czym w Europie Wschodniej zachowanie takie usprawiedliwiałby co dziesiąty badany. 12 | 14. Światowe Badanie Nadużyć Gospodarczych 2016 „Sprawozdawczość finansowa pozostaje obszarem priorytetowym w naszym programie egzekwowania prawa. Inwestorzy polegają na kompleksowych i rzetelnych sprawozdaniach finansowych, więc naszym podstawowym celem jest to, aby emitenci oraz ich audytorzy podnieśli poziom zarządzania zgodnością, a my będziemy korzystać ze wszystkich swoich narzędzi, aby cel ten osiągnąć.” Mary Jo White, Amerykańska Komisja Papierów Wartościowych i Giełd Rysunek 4: Skłonność do zachowań nieetycznych 24% Oferowanie rozrywki Oferowanie gotówki 13% Wręczanie prezentów lub oferowanie usług 12% Fałszowanie wyników finansowych Co najmniej jedno z powyższych 4% 36% P: P roszę powiedzieć, które z poniższych działań mogą być uzasadnione, jeżeli mają na celu pomoc firmie w przetrwaniu kryzysu gospodarczego. Próba: Wszyscy respondenci (2.825) Nadużycia finansowe w centrum zainteresowania Ciągłe występowanie takich nieetycznych zachowań naraża spółki na ryzyko działania niezgodnie z prawem, co może zakończyć się podjęciem wobec nich kroków prawnych. Członkowie rad nadzorczych i zarządów, a także komitety audytu w spółkach powinny mieć świadomość tego, że organy nadzoru koncentrują się na nieprawidłowych i nieetycznych zachowaniach i są skłonne pociągać do odpowiedzialności konkretne osoby. Respondenci uważający, że zarząd poświęca odpowiednio wiele uwagi ryzyku nadużyć i korupcji, ale często powinien posiadać lepsze rozeznanie na temat swojej firmy 84% poświęca się odpowiednio wiele uwagi ryzyku nadużyć i korupcji 49% potrzebuje lepszego rozeznania na temat swojej firmy Korzystając z utworzenia w roku 2013 Grupy ds. Sprawozdawczości Finansowej i Audytu, amerykańska Komisja ds. Papierów Wartościowych i Giełd z zapałem prowadzi postępowania wyjaśniające w sprawach dotyczących niewłaściwej lub sfałszowanej sprawozdawczości finansowej. W latach 2013 – 2015 Komisja ponad dwukrotnie zwiększyła ilość prowadzonych spraw dotyczących sprawozdawczości finansowej i ujawniania informacji, znacząco zwiększając liczbę tych, w których postawiono zarzuty. W swoim piśmie z lutego 2016 do Instytutu Prawa Stosowanego (Practising Law Institute), przewodnicząca Komisji, Mary Jo White, potwierdziła, że Komisja będzie w dalszym ciągu koncentrować się na niewystarczającej kontroli i niewydolności w sferze sprawozdawczości finansowej. Komisja nie pozostawiła wątpliwości, że osoby odpowiedzialne za sprawozdawczość finansową, w tym członkowie komitetów audytu oraz audytorzy zewnętrzni, będą podlegać zwiększonej kontroli. Wobec tych, którzy – zdaniem Komisji – nie dopełnili swoich obowiązków tak, jak można by tego oczekiwać, podjęte mogą być kroki prawne. Pomimo tego, że 84% respondentów uważa, że zarząd poświęca wystarczająco wiele uwagi sprawom związanym z nadużyciami i korupcją, niemalże połowa jest zdania, że rady nadzorcze i zarządy powinny posiadać lepsze rozeznanie na temat firmy, jeżeli mają ją skutecznie chronić przed takim ryzykiem. W tym kontekście sama świadomość ryzyka nie wystarcza – spółki muszą dostosować i wzmocnić swoje dotychczasowe środki kontroli, aby ryzyko to ograniczyć. Niepokoi głębsza analiza wyników naszego badania, która wskazuje, że wielu badanych, którzy są dyrektorami finansowymi i pracownikami działów finansowych, a zatem osobami pełniącymi kluczowe role w procesie zarządzania ryzykiem nadużyć i korupcji, wydaje się być gotowych do usprawiedliwienia nieetycznego postępowania. Powodem do obaw jest zrozumiała skłonność tych respondentów, aby w obliczu presji finansowej działać w sposób nieetyczny. Czy jednak przyjęty model kalkulacji wynagrodzenia nie zachęca do nieprawidłowości? 14. Światowe Badanie Nadużyć Gospodarczych 2016 | 13 Dyrektorzy finansowi w centrum zainteresowania Znaczący odsetek pracowników działów finansowych jest w stanie usprawiedliwić potencjalnie nieetyczne postępowanie w obliczu presji. Niemalże połowa wszystkich pracowników działów finansowych, z którymi przeprowadzono rozmowy, stwierdziła, że byłaby gotowa skorzystać przynajmniej z jednej formy nieetycznych zachowań, aby zrealizować cele finansowe lub zapewnić przetrwanie firmy na rynku. Tym bardziej więc rady nadzorcze i zarządy muszą zastosować środki kontroli i mechanizmy pozwalające upewnić się, że praca działów finansowych podlega kontroli oraz odpowiedniemu nadzorowi. Nasze badanie w szczególności wykazało, że: 13% 16% 9% 8% dyrektorów finansowych dyrektorów finansowych pozostałych pracowników działów finansowych zaoferowałoby korzyści pieniężne, aby nawiązać lub podtrzymać relacje biznesowe 3% 7% dyrektorów finansowych pozostałych pracowników działów finansowych byłaby gotowa fałszować wyniki finansowe 14 | 14. Światowe Badanie Nadużyć Gospodarczych 2016 pozostałych pracowników działów finansowych byłaby gotowa antydatować umowy 36% dyrektorów finansowych 46% pozostałych pracowników działów finansowych byłaby gotowa usprawiedliwić nieetyczne postępowanie w celu polepszenia wyników finansowych 20% 18% 14% 9% pozostałych pracowników działów finansowych dyrektorów finansowych byłaby gotowa zmienić założenia dotyczące wyceny i rezerw pozostałych pracowników działów finansowych dyrektorów finansowych przedłużyłaby miesięczny okres sprawozdawczy 11% 7% pozostałych pracowników działów finansowych dyrektorów finansowych zaksięgowałaby przychody wcześniej niż należy Rysunek 5: Dział finansowy w centrum zainteresowania 24% 24% Oferowanie rozrywki Oferowanie gotówki 13% 13% 16% Wręczanie prezentów lub oferowanie usług 12% 13% 15% Fałszowanie wyników finansowych 4% 3% 7% 36% 36% Co najmniej jedno z powyższych Wszyscy respondenci Wszyscy respondenci 32% Dyrektorzyfinansowi finansowi Dyrektorzy 46% Pozostali pracownicy działów finansowych Pozostali pracownicy działów finansowych P: Proszę powiedzieć, które z poniższych działań mogą być uzasadnione, jeżeli mają na celu pomoc firmie w przetrwaniu kryzysu gospodarczego. Próba: Wszyscy respondenci (2.825); dyrektorzy finansowi (655); pozostali pracownicy działu finansowego (769) Biorąc pod uwagę subiektywny charakter osądów w rachunkowości, których dokonanie jest niejednokrotnie konieczne przy przygotowywaniu sprawozdań finansowych, być może nie dziwi fakt, że pracownicy działów finansowych potrafią usprawiedliwić niektóre działania, które choć mogą pomóc ich firmom zrealizować cele finansowe, to zaliczają się do tzw. szarej strefy. Wyniki te są tym bardziej niepokojące jeśli wziąć pod uwagę potencjalny wpływ tych zachowań na firmę, a także zaufanie, jakie rady nadzorcze i zarządy pokładają w dyrektorach finansowych i działach finansowych w kwestii przekazywania rzetelnych informacji finansowych. 14. Światowe Badanie Nadużyć Gospodarczych 2016 | 15 Ograniczanie ryzyka nadużyć Dyrektorzy finansowi są wpływowymi osobami w każdej firmie i odgrywają kluczową rolę w skutecznym zarządzaniu ryzykiem nadużyć. W myśli zasady 8 Zintegrowanej Koncepcji Ramowej COSO 2013, firmom zaleca się ocenę ryzyka nadużyć, na jakie narażony jest podmiot, związanych z tym ryzykiem działań w zakresie kontrolowania nadużyć oraz kroków mających na celu ograniczenie pozostałego (rezydualnego) ryzyka nadużyć. Od kierownictwa wyższego szczebla oczekuje się solidnego nadzoru nad takim ryzykiem oraz kontrolowania kierownictwa niższego szczebla w zakresie skuteczności programów ograniczania nadużyć, a tym samym zapewnienia właściwej identyfikacji ryzyka. Zarządzanie ryzykiem nadużyć 16 | 14. Światowe Badanie Nadużyć Gospodarczych 2016 41% Wyniki naszego badania sugerują również, że działy finansowe nie doceniają stopnia zagrożenia związanego z rosnącym ryzykiem zewnętrznym, takim jak cyberprzestępczość – które jedynie 41% dyrektorów finansowych postrzega jako problem. Zachowania nieetyczne kierownictwa w centrum zainteresowania Aby działać skutecznie, dyrektorzy finansowi i wyżsi rangą członkowie działów finansowych muszą dawać przykład swoim zachowaniem i pokazywać swoje zaangażowanie w wykrywanie i zapobieganie nadużyciom. Wyniki naszego badania sugerują również, że działy finansowe nie doceniają stopnia zagrożenia związanego z rosnącym ryzykiem zewnętrznym, w tym cyberprzestępczością – które jedynie 41% dyrektorów finansowych postrzega jako problem. Firmy, wraz z rozwojem technologii, muszą dostosować się do nowego ryzyka - cyberprzestępczości, wraz z rozwojem technologii. W miarę jak spółki zaczną podejmować kwestię ryzyka związanego z cyberkradzieżami informacji takich jak własność intelektualna bądź dane klienta, działy finansowe będą musiały coraz lepiej rozumieć ryzyko związane z ochroną informacji poufnych. Jak szczegółowo określono w przeprowadzanym przez EY w 2015 roku Światowym Badaniu Bezpieczeństwa Informacji „Budowanie zaufania w cyfrowym świecie” („Creating Trust in a Digital World”), działy finansowe, będąc powiernikami najbardziej wrażliwych danych, muszą mieć świadomość ryzyka w cyberprzestrzeni, zwracać baczną uwagę za zagrożenia oraz być gotowe na rozpoczęcie procedury eskalacji i reagowanie w przypadku naruszenia bezpieczeństwa informatycznego. Bez pełnego uświadomienia sobie szerokiej gamy różnych rodzajów ryzyka występujących w cyberprzestrzeni i mogących mieć wpływ na ich firmę, działy finansowe nie mogą odpowiednio takim ryzykiem zarządzać. Rysunek 6: Respondenci z działów finansowych uznający cyberprzestępczość za ryzyko 47% Wszystkich respondentów 41% Dyrektorów finansowych Umiarkowanie wysokie ryzyko/bardzo wysokie ryzyko Umiarkowanie niskie ryzyko/bardzo niskie ryzyko/nie wiem P: Na ile poważnym ryzykiem jest cyberprzestępczość dla organizacji takich jak Pana/i firma? Próba: Wszyscy respondenci (2.825); Dyrektorzy finansowi (655) Członkowie rady nadzorczej i zarządu, a także kierownictwo wyższego szczebla powinno zdawać sobie sprawę, że wraz z podległymi sobie pracownikami podlegają zwiększonej kontroli indywidualnej w sprawach, w których niegdyś jedynie firma mogła być pociągnięta do odpowiedzialności. W memorandum wydanym w 2015 r. przez zastępcę prokuratora generalnego Stanów Zjednoczonych Sally Yates („Memorandum Yates”) szczegółowo określono kroki, jakie będą podejmować prokuratorzy w celu intensyfikacji działań w zakresie ścigania indywidualnych osób. W Memorandum Yates, które przez niektórych postrzegane jest jako odpowiedź na krytykę niepociągania kierownictwa do odpowiedzialności za kryzys finansowy, za priorytet uznano prowadzenie postępowań przeciwko konkretnym osobom. W Memorandum uznano to za najskuteczniejszy sposób walki z nieetycznym postępowaniem w spółkach. „Jednym z najskuteczniejszych sposobów walki z zachowaniami nieetycznymi w firmach jest pociąganie do odpowiedzialności osób, które dopuściły się czynu niedozwolonego. Odpowiedzialność taka jest ważna z szeregu powodów: zniechęca do podejmowania działań niezgodnych z prawem w przyszłości, jest motorem zmiany zachowań korporacyjnych, gwarantuje odpowiedzialność właściwych osób za swoje czynny, sprzyja zwiększeniu zaufania społecznego do wymiaru sprawiedliwości.” Memorandum Yates, wrzesień 2015 r. Co więcej, w kwietniu 2016 r. Departament Sprawiedliwości Stanów Zjednoczonych ogłosił wprowadzenie jednoletniego programu pilotażowego, który umożliwi firmom, które same zgłoszą się i przystaną na pełną współpracę – włączając identyfikację winnych osób – obniżenie kar o 50% i uniknięcie nadzoru sądowego. Ta inicjatywa polityczna spójna jest z najnowszymi tendencjami w zakresie egzekwowania prawa – w ciągu ostatnich dwóch lat amerykańska Komisja Papierów Wartościowych i Giełd (SEC) postawiła zarzuty 175 osobom w związku z pogwałceniem zasad sprawozdawczości finansowej. W świetle zwiększonego nacisku na ściganie konkretnych osób, szczególnie w powiązaniu z ciągłymi staraniami Komisji na rzecz motywowania sygnalistów, firmy mogą coraz częściej oczekiwać od swojego kierownictwa wyraźnej motywacji do współpracy z organami nadzoru. Tendencja ta ma charakter ogólnoświatowy. W styczniu 2015 roku brytyjski Urząd ds. Poważnych Przestępstw Gospodarczych (Serious Fraud Office, SFO) ogłosił swoje pierwsze, zakończone sukcesem postępowanie przeciwko konkretnej osobie na podstawie brytyjskiej ustawy antykorupcyjnej (UK Bribery Act), a w dalszym ciągu w ramach spraw, nad którymi pracuje, prowadzi postępowania wyjaśniające wobec członków kierownictwa. Podobne kroki podejmuje wiele innych wymiarów sprawiedliwości w Europie, Azji i Ameryce Południowej. Nasze badanie wykazało, że większość naszych respondentów popiera tego rodzaju działania – 83% badanych uznało egzekwowanie prawa wobec kierownictwa za skuteczny środek powstrzymujący. 14. Światowe Badanie Nadużyć Gospodarczych 2016 | 17 Poparcie dla ścigania poszczególnych osób 85% 90% Europa Wschodnia Europa Zachodnia Ameryka Północna 89% Bliski Wschód 95% Ameryka Południowa 83% badanych zgadza się, że ściganie menedżerów pomoże powstrzymać kierownictwo od popełniania nadużyć i korupcji w przyszłości P: W jakim stopniu zgadza się Pan/i lub nie ze stwierdzeniem, że wnoszenie oskarżeń przeciwko menedżerom przyczyni się do ograniczenia przypadków nadużyć i korupcji wśród menedżerów? Próba: Wszyscy respondenci (2.825); Europa Zachodnia (850); Europa Wschodnia (650); Bliski Wschód (175); Afryka (150); Indie (50); Ameryka Północna (100); Ameryka Południowa (250); Daleki Wschód (500); Oceania (50); Japonia (50) 18 | 14. Światowe Badanie Nadużyć Gospodarczych 2016 91% Afryka 73% 84% Daleki Wschód 68% 80% Japonia Indie 86% Oceania Koncentracja uwagi na poszczególnych osobach nakłada na rady nadzorcze i zarządy dodatkową presję. Powinny zatem upewnić się, że personel zajmujący się w ich firmach zarządzaniem zgodnością (compliance) i postępowaniami wyjaśniającymi jest wystarczająco liczebny i niezależny, aby prawidłowo wykonywać swoje zadania, oraz że dysponują procedurami, które zagwarantują tę niezależność. W przeciwnym przypadku, firmy, w przypadku ewentualnej ugody z organami nadzoru, mogą liczyć na niewielkie lub zerowe zmniejszenie kary w zamian za współpracę. W tym kontekście, członkowie rad nadzorczych i zarządów muszą zdać sobie sprawę z możliwości pociągnięcia ich do odpowiedzialności w przypadku gdy do nadużycia lub nieprawidłowości dojdzie pod ich okiem. Muszą zatem zwracać baczną uwagę na potencjalne ryzyka, przed jakimi stają ich firmy, oraz na możliwość wykazania, że ich reakcja była adekwatna. Kluczowe zasady Memorandum Yates 1 2 3 4 5 6 by móc liczyć na jakąkolwiek A formę uznania z tytułu współpracy, przedsiębiorstwa muszą przekazać Departamentowi Sprawiedliwości wszystkie stosowne fakty dotyczące osób zaangażowanych w zachowania nieetyczne. Wobec braku okoliczności nadzwyczajnych lub zatwierdzonej polityki Departamentu Sprawiedliwości w tym zakresie, Departament ten nie zwolni osób winnych od odpowiedzialności karnej lub cywilnej w przypadku rozstrzygnięcia sprawy wobec przedsiębiorstwa. Zarówno w sprawach karnych, jak i cywilnych, postępowanie dochodzeniowe powinno koncentrować się od samego początku na osobach fizycznych. Sprawy z udziałem przedsiębiorstw nie powinny być rozstrzygane bez jasnego planu dotyczącego rozstrzygnięcia związanych z nimi spraw z udziałem osób fizycznych zanim ulegną one przedawnieniu, przy czym odmowa wniesienia oskarżenia przeciwko osobom fizycznym w takich sprawach winna być odnotowana. Prokuratorzy prowadzący w przedsiębiorstwach dochodzenia w sprawach karnych i cywilnych powinni rutynowo pozostawać w bieżącej komunikacji. Prokuratorzy prowadzący sprawy cywilne powinni nieustannie koncentrować się na osobach fizycznych, jak również na przedsiębiorstwie i oceniać, czy wnieść powództwo przeciwko osobie fizycznej, biorąc pod uwagę również kwestie wykraczające poza to, czy osoba ta zdolna jest uiścić kwotę roszczenia. 14. Światowe Badanie Nadużyć Gospodarczych 2016 | 19 Wzmocnienie systemu obrony W latach 2011 – 2015, Komisja Papierów Wartościowych i Giełd przyznała ponad 54 mln USD 22 sygnalistom z czego 37 mln USD tyki i proced poli ur za cja a z Nieustanna ak tu al i Działania takie nabierają szczególnego znaczenia w przypadku firm wkraczających na rynki rozwijające się takie jak Afryka, Brazylia, Chiny i Europa Wschodnia, gdzie mogą być one narażone na podwyższone ryzyko. Firmy muszą nieustannie aktualizować swoją politykę zarządzania ryzykiem oraz reagować na nowe wyzwania. ia ryzykiem je st zan kl ąd z r Sygnalizowanie nieprawidłowości W celu identyfikowania i ograniczania ryzyka, firmy powinny wykorzystywać zarówno tradycyjne, jak i innowacyjne narzędzia do wykrywania nadużyć. Nadużycia i korupcja są często ujawniane dzięki sygnalistom (whistleblowers). Zdając sobie sprawę z tego faktu, organy nadzoru wprowadzają nowe narzędzia wsparcia i motywowania poszczególnych osób do zgłaszania nieprawidłowości. Przykładowo, ustawa Dodda-Franka w Stanach Zjednoczonych przewiduje nagrody pieniężne dla sygnalistów zachęcające do tego, aby dostarczali informacje. Amerykańska Komisja Papierów Wartościowych i Giełd zachęca osoby z wewnątrz firm do tego, aby dostarczyły jej informacje na początku postępowania wyjaśniającego. Wysiłki takie wydają się opłacać – w ubiegłym roku Komisja Papierów Wartościowych i Giełd otrzymała więcej wskazówek od sygnalistów niż uzyskała na podstawie własnej oceny. w samym 2015 roku 55% 20 | 14. Światowe Badanie Nadużyć Gospodarczych 2016 o sukcesu md ze uc Biorąc pod uwagę znaczącą mniejszość kierownictwa skłonnego do usprawiedliwiania nieetycznego działania, a także zwiększone wysiłki organów nadzoru zmierzające do lepszego egzekwowania prawa, rady nadzorcze i zarządy muszą nieustannie oceniać swoją zdolność do identyfikowania i ograniczania ryzyka nadużyć i korupcji. O ile nasze badanie wskazuje, że 55% przedsiębiorstw posiada specjalne kanały informowania o nieprawidłowościach, umożliwiające sygnalistom dokonywanie zgłoszeń, to przedsiębiorstwa nie powinny zakładać, że takie mechanizmy będą zawsze skuteczne. Wszyscy respondenci 19% 30% naszych respondentów powołało się na lojalność wobec pracodawcy Liczba zgłoszeń przekazanych przez sygnalistów Komisji Papierów Wartościowych i Giełd w Stanach Zjednoczonych w latach 2012 – 2015 wzrosła o 30%, włączając w to 61 zgłoszeń z krajów leżących poza granicami Stanów Zjednoczonych. 18% powołało się na lojalność wobec współpracowników jako na czynnik wpływający na taką ich postawę Pomimo postępów, wciąż istnieją przeszkody na drodze do wykorzystywania wewnętrznych kanałów zgłaszania nieprawidłowości. Poza lękiem o osobiste bezpieczeństwo, respondenci podkreślali swoją lojalność wobec pracodawcy jako jeden z głównych czynników powstrzymujących ich od zgłaszania przypadków nadużyć lub korupcji. W ujęciu globalnym, 19% naszych respondentów powoływała się na lojalność wobec pracodawcy, a 18% na lojalność wobec współpracowników jako na czynnik wpływający na taką ich postawę. Kwestie te pojawiały się częściej na rynkach rozwijających się, gdzie 24% badanych powoływało się na lojalność wobec pracodawcy, a 22% na lojalność wobec współpracowników. Rady nadzorcze i zarządy muszą zdać sobie sprawę z roli, jaką niewłaściwie pojmowana lojalność może odegrać przy powstrzymywaniu ludzi od zgłaszania swoich obaw oraz ukrywaniu nieetycznych zachowań. Rady i zarządy muszą również same dawać dobry przykład i demonstrować takie zachowania, jakich oczekują od swoich pracowników i partnerów biznesowych. Kierownictwo musi być świadome możliwości podniesienia niewygodnych tematów bez bycia postrzeganym jako osoba nielojalna; brak takiej otwartości może wyrządzić więcej złego niż dobrego. Rynki rozwijające się 24% badanych powołało się na lojalność wobec pracodawcy 22% powołało się na lojalność wobec współpracowników jako na czynnik wpływający na taką ich postawę 14. Światowe Badanie Nadużyć Gospodarczych 2016 | 21 Dane stają się coraz ważniejszym narzędziem do monitorowania W środowisku, w którym pracownicy są niechętni do podnoszenia problematycznych kwestii, dane, jakimi dysponuje przedsiębiorstwo, mogą być kluczem do zidentyfikowania przypadków ewentualnych nieprawidłowości. Organy nadzoru wykorzystują coraz to bardziej zaawansowane narzędzia do analizowania danych i identyfikowania tendencji pozwalających wskazać potencjalne nadużycia. Analizowanie danych to klucz do zidentyfikowania tendencji pozwalających wskazać potencjalne nadużycia W przeciwieństwie do tego nasze badanie wskazuje, że połowa respondentów nie wierzy w to, że ich firmy korzystają ze specjalistycznego oprogramowania do identyfikowania ryzyka nadużyć. Przeprowadzone przez nas niedawno Światowe Badanie Śledczej Analizy Danych „Wrzuć wyższy bieg – ogranicz ryzyko i pokaż korzyści” („Shifting into high gear: mitigating risk and demonstrating returns”) wykazało, że niechęć do pokrywania kosztów śledczej analizy danych była kluczową przeszkodą do wprowadzenia nowego oprogramowania – zaledwie 55% ankietowanych wyraziło przekonanie, że ich firma zainwestowała wystarczające środki. Badanie wykazało ponadto brak wiedzy o korzyściach płynących ze stosowania śledczej analizy danych w programach przeciwdziałania nadużyciom – 68% respondentów wskazało na rosnącą potrzebę zwiększenia świadomości kadry zarządzającej (wzrost w porównaniu do 62% w roku poprzednim). Czy inwestowanie w takie technologie nie jest jeszcze priorytetem dla firm? 55% badanych wyraziło przekonanie, że ich firma zainwestowała wystarczające środki w specjalistyczne oprogramowanie 22 | 14. Światowe Badanie Nadużyć Gospodarczych 2016 68% respondentów wskazało na rosnącą potrzebę zwiększenia świadomości kadry zarządzającej Rozszerzenie analiz przeprowadzanych przez organy nadzoru „Model jakościowy audytu” wprowadzony przez amerykańską Komisję Papierów Wartościowych i Giełd w 2012 roku opierał się w głównej mierze na obiektywnych, ogólnodostępnych danych – takich jak opóźnienia w składaniu dokumentów; zmianach audytora, transakcjach pozabilansowych oraz ujawnionych zasadach księgowości i danych rachunkowych – i wykorzystywał je do zidentyfikowania przedsiębiorstw z wynikiem wyróżniającym je na tle podobnych sobie firm, a zatem były warte poddania dalszemu badaniu. Niemniej jednak, w przypadku gdy przedsiębiorstwa świadomie manipulują zyskami tak, aby nie wyróżniać się spośród innych, podobnych sobie firm, ich identyfikacja może być przez to znacznie trudniejsza. „W ostatnich latach staramy się bardziej proaktywnie podchodzić do kwestii egzekwowania prawa. Jednym z naszych działań, jest wykorzystywanie potencjału danych, którymi dysponujemy. Wiele zestawień dotyczących oceny ryzyka emitenta korporacyjnego (Corporate Issuer Risk Assessment, CIRA) umożliwia personelowi porównanie danej firmy z firmami jej podobnymi, w celu wykrycia niestandardowych wyników, skupienia uwagi na zaobserwowanych anomaliach oraz wygenerowania listy firm, które spełniają kryteria do dalszej analizy.” Andrew Ceresney, Dyrektor Działu Śledczego, Amerykańska Komisja Papierów Wartościowych i Giełd (SEC) W związku z takimi ograniczeniami, amerykańska Komisja Papierów Wartościowych i Giełd opracowuje coraz to bardziej zaawansowane modele pozwalające na precyzyjniejsze wykrywanie nieprawidłowości. Modele te wykorzystują ciągły postęp technologiczny i zaawansowaną analizę danych. Niewykluczone, że w przyszłości podejście Komisji może ewoluować w kierunku uwzględniania takich elementów jak język stosowany przez dyrektorów finansowych i kierownictwo w sprawozdaniach przeznaczonych dla inwestorów, niestandardowe braki w ujawnianych informacjach (tj. nie chodzi o to, co mówicie, ale o to, czego nie mówicie) oraz dane pochodzące z mediów społecznościowych na temat reputacji i działań firmy. Biorąc pod uwagę wyrażony przez amerykańską Komisję Papierów Wartościowych i Giełd zamiar pociągania komitetów audytu i ich członków do odpowiedzialności, osoby, odpowiedzialne za nadzór nad działaniami spółki, muszą być świadome zwiększającego się zakresu informacji, które będą teraz analizowane w sposób rutynowy, a także sposobu, w jaki dane te mogą być ewentualnie ze sobą korelowane. Podejmując zawczasu kroki na rzecz identyfikacji i analizy takich danych, rady nadzorcze, zarządy i komitety audytu mogą lepiej przygotować się do działania w przypadku zidentyfikowania ewentualnej nieprawidłowości. 14. Światowe Badanie Nadużyć Gospodarczych 2016 | 23 Specjalistyczne oprogramowanie do monitorowania: czy branża usług finansowych jest w czołówce? 50% wszystkich respondentów wykorzystuje specjalistyczne oprogramowanie 66% 58% 50% 49% usługi finansowe sektor farmaceutyczny sektor państwowy i publiczny sektor paliwowy i górniczy 52% 51% 46% 38% motoryzacja sektor technologiczny sprzedaż hurtowa i detaliczna 24 | 14. Światowe Badanie Nadużyć Gospodarczych 2016 nieruchomości Wiedza o partnerze biznesowym Pomimo rekordowej ilości fuzji i przejęć w ostatnich latach, nasze badanie wskazuje także na to, że respondenci nie podejmują jeszcze żadnych ewentualnych działań, aby zidentyfikować i ograniczyć kluczowe ryzyka korupcyjne przed przystąpieniem do wspólnych przedsięwzięć lub umów partnerskich na rynku lokalnym. Przedsiębiorstwa powinny zdawać sobie sprawę z tego, że przystąpienie do takiej współpracy może wiązać się z dodatkowym ryzykiem, oraz że organy nadzoru tylko czekają na to, aby pociągnąć firmy do odpowiedzialności za zachowanie osoby trzeciej, działającej w ich imieniu. Niezależnie od tego, czy nieetycznego zachowania dopuściła się sama firma czy też osoba trzecia działająca w jej imieniu, ewentualna odpowiedzialność leży po stronie firmy. ? Działania na rzecz egzekwowania zapisów ustawy o zagranicznych praktykach korupcyjnych (Foreign Corrupt Practices Act, FCPA) w dalszym ciągu koncentrują się na relacjach z kontrahentami, a w szczególności na korzystaniu z usług agentów w celu nawiązania stosunków biznesowych na na rynkach rozwijających się. W roku 2015 amerykańskie Komisja Papierów Wartościowych i Giełd oraz Departament Sprawiedliwości zaktualizowały swoje wytyczne odnośnie egzekwowania prawa i stosowania ustawy FCPA, precyzując obowiązki emitentów w odniesieniu do wspólnych przedsięwzięć typu joint-venture, a także jednostek powiązanych, będących w posiadaniu akcjonariuszy mniejszościowych. Zaktualizowane wytyczne stanowią, że emitenci powinni „działać w dobrej wierze”, aby skłonić te podmioty do opracowania i utrzymania wewnętrznego systemu kontroli rachunkowości spełniającego wymagania, którym podlega emitent. Pomimo że Departament Sprawiedliwości koncentruje swoją uwagę na relacjach z kontrahentami, niemalże jedna piąta badanych nie dokonuje identyfikacji kontrahentów w ramach swojego antykorupcyjnego due diligience. Więcej, bo ponad jedna trzecia respondentów, nie dokonuje przed inwestycją oceny ryzyka charakterystycznego dla danego kraju lub sektora. Całościowy odsetek respondentów podejmujących jakiekolwiek powszechnie stosowane środki w ramach antykorupcyjnego due diligence spadł od czasu naszego ostatniego badania. Czy może to wynikać z konieczności ograniczania kosztów, czy też po prostu firmy stają się zbyt pewne siebie? Rysunek 7: Firmy prowadzą due diligence w mniejszym zakresie niż wcześniej Ocena polityki antykorupcyjnej Zagrożenia specyficzne dla branży „W największym stopniu interesują nas agenci i pośrednicy. Szczególnie interesujące są przypadki, w których agenci i pośrednicy to firmy mające swoją siedzibę na terytorium, którego system prawny zezwala na nieujawnianie faktycznego beneficjenta.” Alun Milford, Dyrektor prawny, Urząd ds. Przestępstw Gospodarczych w Wielkiej Brytanii 36% 27% Zagrożenia specyficzne dla kraju 29% 22% 27% 17% Rozmowy z kluczowymi osobami w firmie 23% 15% Identyfikacja stron trzecich takich jak dostawcy, agenci, dystrybutorzy lub udziałowcy joint venture 19% 16% Wszyscy respondenci w 2016 r. Wszyscy respondenci w 2014 r. P: Których z poniższych aspektów i lub działań nie są uwzględniane przez Panią / Pana firmę w ramach audytów dochodzeniowych lub przeglądów antykorupcyjnych? Podstawa: Wszyscy respondenci: 14. Badanie nadużyć (2.825); 13. Badanie nadużyć (1.067) 14. Światowe Badanie Nadużyć Gospodarczych 2016 | 25 1 na 5 badanych nie dokonuje identyfikacji kontrahentów w ramach swojego antykorupcyjnego due diligence 1 na 3 respondentów nie dokonuje przed inwestycją oceny ryzyka charakterystycznego dla danego kraju lub sektora Długofalowa ochrona inwestycji Zidentyfikowanie i ograniczenie ryzyka nadużyć i korupcji na etapie poprzedzającym dokonanie transakcji pomaga przedsiębiorstwom podjąć świadomą decyzję przed dokonaniem przejęcia lub inwestycją. Taka wstępna ocena może być również pomocna w płynnym włączeniu nowej spółki w strukturę przedsiębiorstwa po dokonaniu przejęcia. Niemalże dwie trzecie badanych, którzy pozostali w krajach obarczonych wysokim ryzykiem, przeprowadzało rozszerzony due diligence bądź częstsze audyty wewnętrzne. Połowa naszych respondentów wykorzystywała nowe technologie takie jak np. śledcza analiza danych lub monitorowanie transakcji, aby zidentyfikować i ograniczyć to ryzyko. Nasze badanie pokazało, że ponad połowa spółek, które wycofały swoje inwestycje w Afryce, Brazylii, Chinach, Europie Wschodniej i Indiach, jako jeden z powodów decyzji podawała ryzyka nadużyć i korupcji. Potwierdza to nasze doświadczenia; firmy, które nie identyfikują i nie ograniczają ryzyka na wczesnych etapach, są bardziej narażone na problemy związane z nadużyciami i korupcją na dalszych etapach swojej działalności. Poza kosztownym wycofaniem się z inwestycji, może to skutkować czasochłonnymi i szkodzącymi renomie postępowaniami wyjaśniającymi, działaniami naprawczymi i grzywnami nałożonymi przez organy nadzoru. Nasze badanie wskazuje, że firmy, które są w stanie skutecznie funkcjonować w krajach wysokiego ryzyka, wdrażają dodatkowe środki, aby chronić swoje inwestycje. 26 | 14. Światowe Badanie Nadużyć Gospodarczych 2016 Nasze badanie pokazało, że niezbędna jest znajomość rynku lokalnego, a ewentualne konsekwencje ignorowania ryzyka nadużyć i korupcji mogą być poważne. W dalszej części Raportu przyglądamy się doświadczeniom przedsiębiorstw w prowadzeniu interesów na pięciu kluczowych rynkach rozwijających się, problemom, z jakimi się mierzą oraz sposobom, w jakie sobie z nimi radzą. Reagowanie na naruszenie bezpieczeństwa informatycznego Zakończony powodzeniem cyberatak może stanowić zagrożenie dla istnienia firmy. Niszczycielskie ataki mogą poważnie zakłócić funkcjonowanie spółki – w przypadku utraty danych lub unieruchomienia urządzeń, kradzież informacji może mieć katastrofalne skutki. Z uwagi na potencjalne konsekwencje naruszenia bezpieczeństwa informatycznego, firmy muszą być świadome zagrażającego im cyberryzyka. Firma o uznanej pozycji rynkowej dostosuje swoje rozwiązania z zakresu bezpieczeństwa informatycznego do swojego unikalnego profilu ryzyka, jak również do motywacji, taktyk, technik i procedur swoich najbardziej prawdopodobnych napastników. na incydenty. W skrócie, program formułuje wytyczne dla wszystkich jednostek firmy zaangażowanych w takie reagowanie oraz definiuje to, które informacje należy bezwzględnie przekazać liderom, jak również kiedy i jak to zrobić, a także umożliwia ciągłą reakcję z odpowiednią precyzją i szybkością w miarę odkrywania skali naruszenia rozwijającego się na przestrzeni dni, tygodni, czy nawet miesięcy. Solidne zabezpieczenia, oparte na rozpoznaniu ryzyka, są tutaj niezbędne, ale same w sobie nie wystarczą: firmy muszą być przygotowane na podjęcie działań w przypadku rzeczywistego naruszenia bezpieczeństwa. Problemy, które początkowo mogą wydawać się niewielkie lub lokalne, mogą w istocie wskazywać na poważny problem systemowy. Na koniec należy dodać, że program reagowania w przypadku naruszenia bezpieczeństwa informatycznego może być skuteczny jedynie wówczas, gdy wszyscy interesariusze znają swoją rolę i obowiązki w przypadku wystąpienia naruszenia. Faktyczny przypadek naruszenia nie może być dla firmy pierwszą okazją do tego, aby ocenić, czy posiada ona odpowiednie procedury reagowania. Wszystkie kluczowe plany należy okresowo testować, aby możliwa była skuteczna i skoordynowana reakcja. Ze względu na to, że cyberprzestępczość stanowi ryzyko biznesowe, zarządzanie incydentem poważnego naruszenia bezpieczeństwa informatycznego musi przewidywać istnienie scentralizowanej struktury reagowania obejmującej całość organizacji – programu reagowania w przypadku naruszenia bezpieczeństwa informatycznego (Cyber Breach Response Program). Nawet jeżeli personel ds. informatyki i bezpieczeństwa pracuje nad ograniczeniem, zbadaniem i naprawieniem skutków naruszenia, niezbędne jest również zaangażowanie kierownictwa, które powinno kierować procesem komunikacji z pracownikami i dyrektorem prawnym, jak również – o ile jest taka konieczność – z organami nadzoru i ścigania. Program reagowania w przypadku naruszenia bezpieczeństwa informatycznego jednoczy wszystkich tych interesariuszy i daje możliwość koordynacji działań związanych z reakcją 14. Światowe Badanie Nadużyć Gospodarczych 2016 | 27 Analiza regionalna Doświadczenia i działania wiodących firm 28 | 14. Światowe Badanie Nadużyć Gospodarczych Ciągła rewizja problemów, przed którymi stają, w celu identyfikowania zmieniającego się ryzyka nadużyć, korupcji i cyberprzestępczości Rozpoznanie ryzyka charakterystycznego dla każdego rynku, np. lokalne zasady i intensywność działań w zakresie egzekwowania prawa Traktowanie nadużyć i korupcji jako ryzyka biznesowego, które można skutecznie ograniczyć dzięki szerszym działaniom operacyjnym W lutym i marcu 2016 r. członkowie naszego Działu Zarządzania Ryzykiem Nadużyć przeprowadzili rozmowy z dyrektorami prawnymi, dyrektorami finansowymi, szefami audytu wewnętrznego oraz członkami zarządu ds. finansów z wiodących firm na temat wyników badania, ich własnych doświadczeń z nadużyciami i korupcją na rynkach, na których funkcjonują, oraz sposobów, w jaki stawiają czoła ryzyku, na jakie są narażeni. Nasze światowe badanie pokazuje, że 39% respondentów uważa, że nadużycia i korupcja są szeroko rozpowszechnione w ich kraju, a poglądy uczestników naszych rozmów na temat wiodących praktyk są w dużej mierze zgodne z opiniami respondentów uczestniczących w naszych badaniu. Podkreślano, przykładowo, pewne pozytywne tendencje rysujące się od niedawna w Brazylii. Niektórzy z rozmówców podważali z kolei poziom ryzyka, o którym mówili respondenci w Rosji i Chinach, uznając je za potencjalnie wyższe. Rozmowy dotyczące wiodących praktyk przeprowadziliśmy z kadrą kierowniczą na szczeblu centrali. Koncentrowały się one na problemach występujących w Afryce, Brazylii, Chinach, Europie Wschodniej oraz Indiach: na rynkach, na których przedsiębiorstwa wciąż dążą do osiągnięcia wzrostu, i które to rynki postrzegane są jako obarczone wyższym ryzykiem nadużyć i korupcji. W dalszej części niniejszego raportu zwracamy uwagę na szereg kluczowych kwestii, które postrzegano jako szczególnie trudne bądź istotne, a także na działania, które firmy mogą podejmować w celu ograniczenia ryzyka. Rozmówcy zauważyli również znaczące zmiany w prawodawstwie, zachodzące na całym świecie. Zaobserwowali jednakże widoczny w wielu krajach brak działań zmierzających do egzekwowania prawa. Chcielibyśmy podziękować następującym członkom kadry kierowniczej za udział w rozmowach: Advance Publications – Steve Markovits Halliburton – Jeffery Spalding Novartis – Alisa Harbin AstraZeneca – Katarina Ageborg oraz Johan Widestrand The Hershey Company – Adrian Mebane oraz Sarah Foley Orange – Pierre-Antoine Badoz Baker Hughes – Jay Martin The Interpublic Group of Companies – Julie Connors Pernod Ricard – Ian Fitzsimons Bayer – Dr Rainer Schwarz Ipsen – Dominique Laymand SAP – Hanno Hinzmann Beam Suntory – Kenton Rose Johnson & Johnson – John Crisan StatOil – Carine Smith-Ihenacho Bouygues – Jean-François Guillemin Kinross Gold Corporation – John Vanderbeek Telecom Italia – Antonino Cusimano Continental – Dr Cordula Fitzpatrick Marathon Oil Company – Richard Kolencik oraz Steven Gyeszly Total – Sophie Musso Del Monte Foods – William Reed Sawyers Marriott International – Edward Ryan Tyco International – Matthew Heiman Deutsche Telekom – Manuela Mackert oraz Sebastian Scheidt Merck KGaA – Dr Friederike Rotsch oraz Markus Bamberger Visa – John Black Fiat Chrysler Automobiles – Alessandro Baldi Nestlé – Enrique Rueda and Marian Marinov W.R. Grace – Mark Shelnitz 14. Światowe Badanie Nadużyć Gospodarczych 2016 | 29 Afryka Charles de Chermont, Johannesburg Mimo że niedawny, odczuwalny w skali globalnej spadek cen towarów wywołał szok gospodarczy w wielu krajach Afryki i spowodował spowolnienie w całokształcie działalności, wskaźniki długoterminowe pozostają zachęcające. Patrząc z perspektywy politycznej, znaczącym wydarzeniem było zakończenie w roku 2015 pokojowych wyborów w Nigerii, na Wybrzeżu Kości Słoniowej oraz w Tanzanii. Jeżeli chodzi o gospodarkę, to najnowsze badania w dalszym ciągu wskazują na rosnący udział Afryki w inwestycjach kapitałowych na całym świecie, a także w tworzeniu miejsc pracy. Podczas ostatnich wyborów na kontynencie wyłoniła się jedna znamienna rzecz, a mianowicie skoncentrowanie się elektoratu na kwestii korupcji w sektorze publicznym – głosujący naciskali na polityków, aby podjęli więcej działań w kierunku ukrócenia procederu sprzeniewierzania funduszy publicznych. Postępy na kontynencie nie przebiegają jednak równomiernie – RPA i Kenia podlegają ciągłej kontroli pod kątem słabego wzrostu gospodarczego i korupcji. Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) donosi, że w RPA nie wytoczono ani jednego postępowania w sprawie zagranicznej korupcji odkąd kraj ten przystąpił w 2007 roku do Konwencji Antykorupcyjnej OECD. Z kolei rynki kapitałowe odpowiedziały negatywnie na dwukrotną zmianę na stanowisku ministra finansów mającą miejsce podczas jednego tygodnia w grudniu 2015 roku. W Kenii, w listopadzie 2015 roku aresztowano dziennikarza dzień po tym, jak napisał artykuł kwestionujący sposób wydatkowania funduszy przez rząd. Minister Planowania i Decentralizacji, Anne Waiguru, w tym samym miesiącu zrezygnowała z piastowanego stanowiska. Niedawno w centrum uwagi znalazły się zarzuty o korupcję w Kenijskim Związku Lekkiej Atletyki. Stosownie do tych głośnych wydarzeń, opinia publiczna różnie odnosi się do działań rządu w walce z korupcją – jedna trzecia respondentów w Nigerii twierdzi, że rząd skutecznie ściąga przypadki korupcji, podczas gdy w Kenii i RPA sądzi tak zaledwie jeden na dziesięciu badanych. Jedna czwarta respondentów w Kenii oraz 42% w Afryce Południowej jest zdania, że rząd nie jest skłonny do ścigania takich przypadków. Wiedza o partnerach biznesowych W Afryce odnotowano ostatnio znaczący wzrost inwestycji, których pułap w roku 2014 roku sięgnął 128 mld USD, co oznacza wzrost o 136% w porównaniu z rokiem poprzednim. Niemniej jednak, o ile decyzje inwestycyjne różnią się od siebie w zależności od miejsca i okoliczności, to w dalszym ciągu widzimy, że ryzyko korupcji wymieniane jest przez inwestorów jako jedna z najpoważniejszych przeszkód dla inwestowania w Afryce. Kluczowa dla inwestorów rozważających możliwości rysujące się w Afryce jest ocena ryzyka korupcji, której powinni dokonać prowadząc odpowiednie antykorupcyjne due diligence w odniesieniu do potencjalnych partnerów i pośredników. W tym kontekście firmy powinny uwzględnić nie tylko spółki, które chcą przejąć i bezpośrednich partnerów biznesowych, ale także relacje z osobami trzecimi, w tym z agentami, dystrybutorami i odbiorcami wsparcia na cele dobroczynne. Tam, gdzie działalność biznesowa jest stosunkowo młodym zjawiskiem, istnieje większe prawdopodobieństwo, że relacjami firmy z otoczeniem będą zawiadywać osoby trzecie. Przedstawiciele wiodących firm, z którymi rozmawialiśmy, podkreślali rosnące – ich zdaniem – w pewnych krajach ryzyko, którego źródłem są lokalne zasady. Zasady takie ewoluowały, początkowo przybierając formę wymogu korzystania z usług lokalnego personelu i dokonywania zakupów od lokalnych firm, a następnie wymogu przystępowania do wspólnych przedsięwzięć typu joint venture wraz z lokalnymi spółkami. Oddzielenie dobrych praktyk od złych nie jest proste. W zasadzie wszyscy respondenci w naszym badaniu stwierdzili, że w ich firmach obowiązują polityki, procedury i środki kontroli (np. 95% badanych w Afryce powiedziało, że posiada kodeks etyki i procedurę antykorupcyjną oraz podlega regularnym audytom wewnętrznym). Niemniej jednak, wobec faktu, że jeden na pięciu kenijskich uczestników naszego badania deklarował chęć zaoferowania korzyści pieniężnych w celu nawiązania relacji biznesowych, a 24% respondentów w Nigerii zadeklarowała chęć wręczenia upominków, to samo posiadanie polityk i procedur najwyraźniej nie wystarcza. Firmy powinny: • Upewnić się, że znają właścicieli, zachowania i listę osiągnięć swoich kontrahentów • Egzekwować prawa do audytu GŁOSOWANIE • Traktować due diligence jako proces ciągły • Upewnić się, że przeznaczają odpowiednie zasoby na działania z zakresu zarządzania zgodnością (compliance) 30 | 14. Światowe Badanie Nadużyć Gospodarczych 2016 „Wciąż mamy na uwadze, że większość państw, które osiągnęły ogromny wzrost gospodarczy w ostatnich dekadach, ma jedną wspólną cechę: najpierw skoncentrowały się na rozwiązaniu kryzysów rządowych i walce z korupcją oraz pokazały swoim własnym narodom oraz reszcie świata, że można w nich bezpiecznie inwestować. I my też musimy od tego zacząć.” Muhammadu Buhari, Prezydent Republiki Federalnej Nigerii Sygnalizowanie nieprawidłowości Wczesna identyfikacja problemów ma decydujące znaczenie dla zdolności firmy do zarządzania ryzykiem. Wszystko wskazuje na to, że osobami, które dysponują największymi możliwościami do tego, aby znać problemy firmy, są jej pracownicy. A zatem, gdy niemalże jeden na czterech respondentów w Kenii i ponad 15% badanych w Nigerii zadeklarowało swoją gotowość do zignorowania nieetycznego zachowania, jeżeli miałoby to pomóc w rozwoju ich własnej kariery lub zwiększeniu pakietu wynagrodzeń, to jest to poważny powód do obaw. Równie niepokojący jest fakt, że niemalże jeden na dziesięciu respondentów w Nigerii i Kenii stwierdził, że czuje presję, aby nie zgłaszać swoich obaw w związku z zachowaniami biznesowymi. Podobnie, prawie połowa badanych w Kenii i Nigerii stwierdziła, że bałaby się o swoje osobiste bezpieczeństwo, jeżeli zgłosiłaby w swojej firmie takie obawy. 54% 22% respondentów w Nigerii stwierdziło, że lojalność wobec pracodawcy uniemożliwiałby im zgłoszenie przypadku nadużycia lub korupcji badanych w Kenii byłoby gotowych sfałszować sprawozdanie finansowe firmy w okresie spowolnienia gospodarczego Firmy powinny: • Posiadać szczegółową politykę i procedury zgłaszania nieprawidłowości • Zapewnić sygnalistom poufność • Zachęcać do korzystania z mechanizmów zgłaszania nieprawidłowości 84% respondentów w Kenii uważa, że nadużycia i korupcja są powszechnymi zjawiskami w ich kraju Monitorowanie i wykrywanie Z uwagi na to, że wiele gospodarek afrykańskich funkcjonuje w coraz trudniejszych warunkach, fakt, że jeden na dziesięciu badanych w RPA i jeden na pięciu w Kenii byłby skłonny do sfałszowania wyników finansowych swojej firmy powinien budzić poważny niepokój. Firmy powinny zdać sobie sprawę z tego, że w Afryce mamy do czynienia z niewiarygodnym zróżnicowaniem krajobrazu danych, jeżeli chodzi o jakość i charakter danych będących w posiadaniu zarówno biznesu, jak i innych organizacji. W Afryce technologia (w obszarach takich jak bankowość mobilna) współistnieje wraz z ogromnymi ilościami dokumentacji sporządzanej ręcznie oraz danymi elektronicznymi znajdującymi się w wielu różnych systemach. Taka rozmaitość danych ma swoje konsekwencje dla firm starających się wprowadzić jak najlepszy sposób monitorowania transakcji. Firmy powinny: 60% badanych w RPA miało wątpliwości co do etycznego postępowania w pracy • Dokonywać ukierunkowanej, śledczej analizy danych w ramach proaktywnego monitorowania przy uwzględnieniu potencjalnych luk w danych, a także charakteru tych danych 14. Światowe Badanie Nadużyć Gospodarczych 2016 | 31 Brazylia Jose Compagno, Sao Paulo Na przestrzeni ostatniego roku Brazylia stanęła w obliczu znaczących wyzwań gospodarczych i politycznych, w tym poważnej recesji. Ponadto wpływ na gospodarkę wywarło toczące się śledztwo – operacja „Lava Jato” – w sprawie domniemanej korupcji i prania pieniędzy w państwowym przedsiębiorstwie naftowym Petrobas. W Brazylii zwiększają się naciski społeczne na rzecz rozwiązania problemu wysokiego poziomu korupcji w kraju. W tym kontekście, w ciągu minionego roku znacząco poprawił się poziom postępowań wyjaśniających, procesów i egzekwowania prawa. Pomimo tego, że intensywny nadzór w obszarze korupcji jest w Brazylii rzeczą stosunkowo nową, polepszyło się już egzekwowanie prawa względem zarówno lokalnych, jak i międzynarodowych firm, co doprowadziło do aresztowania członków kierownictwa wyższego szczebla i polityków, którzy wcześniej uznawani byli za nietykalnych. W kontekście samej tylko operacji Lava Jato, do wiosny 2016 roku wydano z powodzeniem 133 nakazów aresztowania i skazano ogółem 84 osoby. Władze brazylijskie prowadzą postępowania wyjaśniające równolegle do tych toczących się w Stanach Zjednoczonych i ściśle współpracują z władzami wielu krajów, aby nieuczciwie zdobyte fundusze powróciły do kraju. Firmy muszą zatem szybko zrozumieć nowe realia w zakresie zgodności z prawem, identyfikując obszary, w których pojawia się ryzyko i ograniczając je możliwie jak najskuteczniej. Lokalne prawodawstwo oraz potrzeba niezależnej oceny ryzyka W Brazylii istnieje ciągła i rosnąca w regionie tendencja do zaostrzania standardów w zakresie zgodności z prawem, czego wyrazem jest przyjęcie w 2014 roku ustawy „Clean Company Act”. W ślad za tą ustawą, w roku 2015 przyjęto rozporządzenie określające przejrzyste wytyczne dla firm pragnących podporządkować się przepisom ustawy. Rozporządzenie to ustanawiało m.in. standardy dla programów zgodności z przepisami antykorupcyjnymi oraz wskazało sposoby ograniczania potencjalnych przypadków naruszeń prawa w tym zakresie. Po raz pierwszy przepisy przewidują pociąganie firm działających na terenie Brazylii do odpowiedzialności przed sądami cywilnymi za przestępstwa popełnione przez ich kierownictwo, pracowników i agentów, przez co stały się kluczowe dla wszystkich firm w Brazylii. Firmy powinny: • Dokonywać niezależnej oceny ryzyka przy uwzględnieniu dokumentów, rozmów i informacji finansowych oraz zastosowaniu oprogramowania do monitorowania transakcji Wiedza o partnerach biznesowych Biorąc pod uwagę rozmiar Brazylii oraz różnice geograficzne pomiędzy regionami i stanami, wiele sektorów zazwyczaj korzysta z usług pośredników na terenie całego kraju, którzy pomagają w dystrybucji i sprzedaży produktów lub w realizacji projektów. Mimo że zadanie to może być dla firmy przytłaczające, to niestosowanie w sposób skuteczny i regularny procedur due diligence wobec tych pośredników może wiązać się z poważną odpowiedzialnością. Władze brazylijskie prowadzą postępowania wyjaśniające równolegle do tych toczących się w Stanach Zjednoczonych i ściśle współpracują z władzami wielu krajów, aby nieuczciwie zdobyte fundusze powróciły do kraju. 32 | 14. Światowe Badanie Nadużyć Gospodarczych 2016 Firmy powinny: • Przeprowadzać bardziej gruntową i opartą na ryzyku analizę w ramach due diligence pośredników i innych kontrahentów Monitorowanie technologii Coraz większej wadze przywiązywanej przez organy nadzoru do tego, aby firmy posiały skuteczne struktury zapewniające zgodność z przepisami, towarzyszy również nacisk na to, aby owe struktury pozwalały firmom szybko reagować na wszelkie zarzuty dotyczące wewnętrznych nadużyć i korupcji. W ramach nowego prawa, brak wiedzy o zamiarze czerpania korzyści z nadużycia nie jest przesłanką do ograniczenia odpowiedzialności. Wprowadzenie ustawy „Clean Company Act” nasiliło konieczność posiadania specjalnego kanału informowania umożliwiającego sygnalistom zgłaszanie nieprawidłowości, będącego niezbędnym elementem solidnych programów zarządzania zgodnością (compliance). Mimo że 86% brazylijskich respondentów potwierdziło posiadanie takiego kanału, to zaledwie 32% uznało, że w ciągu minionych trzech lat pracownikom łatwiej było zgłaszać swoje obawy. Jeżeli kanałom takim nie towarzyszą przejrzyste wytyczne lub wsparcie ze strony kierownictwa najwyższego szczebla, pracownicy mogą zniechęcić się do zgłaszania nieprawidłowości. Firmy powinny: • Ocenić dostępność kanałów do zgłaszania nieprawidłowości • Upewnić się, że ich audyty wewnętrzne i jednostki compliance posiadają odpowiednie zasoby pozwalające na reagowanie „Przeciwdziałanie systematycznej korupcji przyniesie korzyści nam wszystkim, firmom, a także ogólnie gospodarce. Koszty takiej korupcji są ogromne.” Sergio Moro, sędzia federalny, Brazylia 90% respondentów uważa, że nadużycia i korupcja są szeroko rozpowszechnione w ich kraju 20% badanych stwierdziło, że strach o osobiste bezpieczeństwo powstrzymałby ich od zgłoszenia przypadku nadużycia i korupcji • Wykorzystywać technologię do monitorowania potencjalnych wskaźników nadużyć • Potwierdzić swoje zobowiązanie do przestrzegania prawa w całej organizacji i zwiększać starania w tym zakresie 100% respondentów w Brazylii uważa, że ściganie menedżerów pomoże powstrzymać kierownictwo od popełniania nadużyć i korupcji w przyszłości 24% badanych ma obawy w związku z nieetycznym postępowaniem w pracy Patrząc w przyszłość Pomimo tego, że 38% respondentów jest zdania, że rządy i organy nadzoru zwiększyły swoje wysiłki na rzecz walki z nadużyciami i korupcją, to 70% badanych jest zdania, że pomimo chęci ścigania, działania władz pozostają nieskuteczne. Niemniej jednak respondenci w Brazylii byli jednomyślni twierdząc, że ściganie menedżerów pomoże powstrzymać kierownictwo od popełniania nadużyć i korupcji. W kontekście nowych realiów w zakresie zgodności z prawem w Brazylii oraz niedawnych, głośnych działań w zakresie egzekwowania prawa, sugeruje to, iż kraj podąża we właściwym kierunku. Rozwój sytuacji w ostatnim czasie pokazał zwiększający się apetyt na szczeblu rad nadzorczych, zarządów i grup dyrektorów na to, aby stawić czoła nadużyciom i korupcji. Przedstawiciele wiodących firm poinformowali nas również, że oceniają wyniki swoich pracowników pod kątem wartości i zachowań, a nie tylko rezultatów czysto finansowych, przy założeniu że „motywacja do popełnienia oszustwa spada, a do postępowania w sposób właściwy rośnie.” 14. Światowe Badanie Nadużyć Gospodarczych 2016 | 33 Chiny Emmanuel Vignal, Szanghaj W ciągu ostatnich czterech lat, realia w zakresie zgodności z prawem w Chinach kontynentalnych stały się bardziej złożone, a własnym, stanowczym działaniom Chin w zakresie egzekwowania prawa towarzyszą transgraniczne działania Departamentu Sprawiedliwości Stanów Zjednoczonych skoncentrowane na zagranicznych przedsiębiorstwach międzynarodowych. Korporacje zagraniczne, podobnie jak i chińskie, krajowe firmy są w pełni świadome proaktywnej kampanii antykorupcyjnej prezydenta Xi Jinpinga przeciwko „tygrysom i muchom” („Tigers and Flies”) wymierzonej we wszystkich uczestników procederu korupcyjnego. Zaangażowanie rządu chińskiego w walkę z korupcją już odniosło skutki w postaci kilku nagłośnionych procesów, w tym procesom przeciwko urzędnikom państwowym wyższego szczebla, i nic nie wskazuje na to, aby kampania ta traciła swój impet. Nasze badanie wykazało, że 74% respondentów w Chinach uważa, że działania w zakresie egzekwowania prawa są skuteczne i pokazują, że kampania ta przynosi pożądany wpływ na społeczność biznesową. Ramy prawne w Chinach kontynentalnych, służące przeciwdziałaniu nadużyciom i korupcji, są ciągle uszczegółowiane, aby wzmocnić krajowe narzędzia do egzekwowania prawa oraz wyeliminować ewentualne luki. Zmiany te obejmują dziewiątą poprawkę do chińskiego prawa karnego, która weszła w życie w listopadzie 2015 roku, wprowadzającą kary pieniężne dla osób dających łapówki i zastępującą poprzednie progi kar pieniężnych przewidziane w normach dotyczących wymierzania kar przy subiektywnej ocenie powagi sprawy. Niedawno, w lutym 2016 roku pojawił się projekt nowelizacji chińskiej ustawy antykorupcyjnej, jaką jest ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwej konkurencji, który będzie pierwszą aktualizacją ustawy od czasu jej wprowadzenia w roku 1993. Ma on wprowadzić wymóg prowadzenia ksiąg i rejestrów, a także przewidywać pociąganie firm do odpowiedzialności za praktyki biznesowe swoich pracowników i kontrahentów. 74% respondentów w Chinach uważa, że działania w zakresie egzekwowania prawa są skuteczne i pokazują, że kampania antykorupcyjna przynosi pożądany wpływ na społeczność biznesową. 34 | 14. Światowe Badanie Nadużyć Gospodarczych 2016 Zmiany te dotkną wielu sektorów, przy czym szczególnej kontroli podlegać będą te, w których dochodzi do bezpośredniej interakcji z urzędnikami oraz chińskimi konsumentami, np. sektory farmaceutyczny i motoryzacyjny. Równocześnie, rozrastające się chińskie przedsiębiorstwa dążące do ekspansji na innych rynkach, stają przed odwrotnym problemem - wyruszając z krajowego, chińskiego rynku na rynki zagraniczne, napotykają na odmienne od lokalnych przepisy antykorupcyjne. Dynamikę tę podkreśla pierwszy przypadek umowy o zawieszeniu postępowania (Deferred Prosecution Agreement, DPA) na mocy brytyjskiej ustawy antykorupcyjnej (UK Bribery Act) z ICBC Standard Bank Plc pod koniec 2015 roku, dotyczącej praktyk jego chińskiego podmiotu powiązanego w Tanzanii. Ze względu na to, że gospodarka Chin doświadcza obniżenia dynamiki wzrostu gospodarczego, sytuacja dodatkowo skomplikowała się dla firm, które już mają do czynienia ze zmieniającym się klimatem egzekwowania prawa. Presja, aby iść na skróty w celu nawiązania relacji biznesowej jest w takim otoczeniu silniejsza niż kiedykolwiek wcześniej, nawet w obliczu ryzyka zintensyfikowanych działań w zakresie egzekwowania prawa na gruncie lokalnym. Stawienie czoła wyzwaniu W obecnym skomplikowanym otoczeniu, ważniejsze niż kiedykolwiek wcześniej jest to, jest monitorowanie ryzyka nadużyć i korupcji, w sposób inteligentny i jednocześnie efektywny kosztowo. Firmy powinny: • Prowadzić due diligence w odniesieniu do właścicieli, historii działalności i reputacji kontrahentów • Przeprowadzać szkolenia w zakresie przeciwdziałania nadużyciom i korupcji • Monitorować wydatki pracowników i kontrahentów • Dokonywać ocen ryzyka nadużyć i korupcji Postępowanie w sytuacji spowolnienia Brak stabilności na świecie i wolniejsze tempo wzrostu w Chinach oznaczają, że firmy muszą postępować z większą ostrożnością przy realizacji swoich operacji oraz przejęć albo ryzykować utratą renomy, niskim morale, karami ze strony organów nadzoru a także atakami osób dokonujących krótkiej sprzedaży. Będąc pod presją wzrostu, firmy wykraczają poza wzrost organiczny i szukają możliwości w drodze przejęć – w 2015 r. Chiny zajmowały pozycję wiodącą pośród krajów Azji i Pacyfiku jeżeli chodzi o fuzje i przejęcia. Przed dokonaniem przejęcia firmy muszą więc przeprowadzić solidne due diligence, aby potwierdzić uczciwość kierownictwa oraz prawidłowość ksiąg i rejestrów przejmowanej spółki. Na płaszczyźnie wewnętrznej firmy muszą także zrozumieć to, że rynki zniżkujące zachęcają do podejmowania ryzyka w zakresie nadużyć oraz korupcji. W połączeniu z faktem nasilonych działań w zakresie egzekwowania przepisów antykorupcyjnych, schematy nadużyć stają się coraz to bardziej zaawansowane po to, aby nie można było ich wykryć. Fakt stworzenia w dobrej wierze programów zgodności (compliance) nie zapewnia firmom pobłażliwości ze strony chińskich organów ścigania, jeżeli mimo wszystko dojdzie do naruszenia prawa, tak więc aktywny monitoring jest ważniejszy niż kiedykolwiek wcześniej. 82% 52% 74% Firmy muszą brać pod uwagę nie tylko znane schematy zniekształcania danych finansowych i/lub niewłaściwego wykorzystania środków pieniężnych. Kierownictwo, zarząd i rada nadzorcza muszą uwzględniać nowe metody, w tym zmowę pośrednią z kontrahentami w celu wyprania środków pieniężnych pochodzących z korupcji bądź sztucznego zawyżania poziomu sprzedaży. 24% Firmy powinny: • Stosować śledczą analizę danych do monitorowania transakcji • Traktować ją jako element dodatkowy do tradycyjnego, śledczego due diligence „Przejrzystość jest najlepszym środkiem ostrożności wobec korupcji. W miarę jak będziemy posuwać się dalej w kampanii przeciwdziałania korupcji, więcej uwagi poświęcimy instytucjom, tak aby urzędnicy nie odważali się i nie mogli sobie pozwolić na skorumpowanie a, co więcej, nie mieli ochoty na obranie takiego kierunku swoich działań.” Xi Jinping, Prezydent Chińskiej Republiki Ludowej respondentów w Chinach uważa, że ściganie menedżerów pomoże powstrzymać kierownictwo od popełniania nadużyć i korupcji w przyszłości badanych w Chinach uważa, że przekazanie korzyści pieniężnych może być usprawiedliwione, jeżeli pozwoli nawiązać lub utrzymać relacje biznesowe w okresie spowolnienia gospodarczego respondentów w Chinach uważa, że organy ścigania są skutecznie w doprowadzaniu do wydania wyroku badanych w Chinach jest zdania, że nadużycia i korupcja są szeroko rozpowszechnione w ich kraju Podsumowanie – przyszłość rysuje się jasnych barwach Ogólnie rzecz ujmując, Chiny wykazują się na arenie międzynarodowej silną i trwałą inicjatywą w zakresie walki z korupcją, a dalsze zachęcające sygnały płyną z wizyty prezydenta Xi w Stanach Zjednoczonych, do której doszło we wrześniu 2015 roku. Podkreślono wtedy potrzebę wspólnej, ściślejszej pracy nad środkami służącymi przeciwdziałaniu korupcji, a także wzmocnienia współpracy międzyrządowej. Ta zasadnicza zmiana w stosunkach daje się odczuć wszędzie; zagraniczne przedsiębiorstwa międzynarodowe, podobnie jak lokalne spółki chińskie, zaczynają dostrzegać, że prowadzenie działalności gospodarczej w sposób etyczny nie jest jedynie wymogiem prawnym, ale przekłada się także na korzyści handlowe. Spółki chińskie, które dążą do ekspansji zagranicznej i mają silne poczucie konieczności zachowania zgodności z przepisami, znajdują się także na lepszej pozycji do osiągnięcia sukcesu na rynkach wysoce regulowanych, a jednocześnie zmniejszają ryzyko strat finansowych na rynkach mniej transparentnych i nieznanych. 14. Światowe Badanie Nadużyć Gospodarczych 2016 | 35 Europa Wschodnia Mariusz Witalis, Warszawa Dilek Çilingir, Stambuł Daniel Bican, Praga Dima Zhigulin, Moskwa Europa Wschodnia to wciąż obszar trudny dla wielu międzynarodowych korporacji, a zaufanie do otoczenia regulacyjnego nie jest tu rzeczą powszechną. Zarzuty o podejmowanie działań zmierzających do egzekwowania prawa z pobudek politycznych burzą zaufanie co do uczciwości tych działań. Jednocześnie podważana jest skuteczność organów nadzoru. Ponad połowa naszych respondentów z tego regionu była zdania, że pomimo tego, że organy nadzoru wydają się być skłonne do ścigania przypadków korupcji, to ich działania pozostają nieskuteczne – jest to najwyższy odsetek spośród wszystkich regionów objętych badaniem. Determinacja z jaką poszczególne kraje Europy Wschodniej reagują na przypadki korupcji, znacząco się różni, przy czym Polska i Rumunia wyróżniają się pod względem natężenia działań w zakresie egzekwowania prawa. W Polsce zwiększono uprawnienia policji i organów ścigania, a także rozszerzono ich możliwości w zakresie inwigilacji. Na przestrzeni tego samego okresu, rumuńskie biuro antykorupcyjne wykazało się wysoką aktywnością w ściganiu korupcji i doprowadziło do wydania wyroku wobec wysokich rangą polityków i przedstawicieli biznesu. 20% Rosja w dalszym ciągu rozwija i poszerza zakres swojego prawodawstwa antykorupcyjnego – wzrosła liczba urzędników państwowych objętych obecnie wymogiem ujawniania wysokości swoich dochodów oraz ewentualnych konfliktów interesów. Rosja koncentruje się na walce z korupcją zarówno na szczeblu regionalnym, gdzie obecnie toczą się postępowania wyjaśniające w sprawach karnych wobec kilku gubernatorów i urzędników, jak i na szczeblu międzynarodowym, gdzie doprowadzono z zagranicy i postawiono przed sądem kilku dobrze znanych biznesmenów, którzy rzekomo zbili swoje fortuny dzięki nadużyciom. Mimo że ogólnie region pozostaje w tyle za bardziej rozwiniętymi rynkami, to w części krajów trwa proces wdrażania przepisów prawnych mających na celu ochronę sygnalistów. Na to czy okażą się one wystarczająco zachęcające by przekonać sygnalistów trzeba będzie jeszcze jednak poczekać. W regionie wciąż pokutuje kwestia obaw o osobiste bezpieczeństwo – ponad połowa rozmówców na Słowacji powoływała się na osobiste bezpieczeństwo jako na powód, dla którego nie zgłosiłaby przypadku nadużycia. Skuteczność przepisów mogą także ograniczyć czynniki kulturowe, a wśród nich lojalność względem współpracowników i pracodawcy; 20% respondentów z Europy Wschodniej powołało się na lojalność jako na powód, dla którego nie zgłosiliby przypadku nadużycia lub korupcji. Zarządzanie ryzykiem korupcji Skuteczność przepisów mogą także ograniczyć czynniki kulturowe, a wśród nich lojalność względem współpracowników i pracodawcy. 20% respondentów z Europy Wschodniej powołało się na lojalność jako na powód, dla którego nie zgłosiłaby przypadku nadużycia lub korupcji. Korupcja jest powszechnie postrzegana jako problem głęboko zakorzeniony w regionie. W rezultacie kluczowe dla firm jest to, aby sygnał w organizacji szedł z góry i aby praktykowane i promowane były zachowania zgodne z prawem, oparte o wartości. Przedstawiciel jednej z wiodących spółek, z którym rozmawialiśmy, zauważył, że z jego doświadczenia wynika, iż większość osób chce postępować właściwie – kluczem jest sprawienie, aby pracownicy byli dumni z tego, że działają w sposób etyczny. Firmy powinny: • Realizować solidne programy zarządzania zgodnością (compliance), obejmujące bieżącą ocenę ryzyka oraz szkolenia (w zakresie operacyjnych części przedsiębiorstwa, a nie tylko działów compliance) Korupcja jest powszechnie uważana za problem głęboko zakorzeniony w regionie 36 | 14. Światowe Badanie Nadużyć Gospodarczych 2016 • Korzystać ze śledczej analizy danych • Prowadzić solidne due diligence antykorupcyjne w odniesieniu do kontrahentów „Walka z korupcją jest dla naszych państw kluczowa w przezwyciężeniu słabych prognoz gospodarczych. Jest też niezmiernie istotna w celu poprawy funkcjonowania służb publicznych i mierzenia się z naszymi problemami społecznymi.” José Angel Gurría, Sekretarz Generalny OECD 48% respondentów na Słowacji przekazałaby korzyści pieniężne w celu nawiązania lub utrzymania relacji biznesowych 10% 46% badanych na Węgrzech ma obawy w związku nieetycznym postępowaniem w pracy Fuzje i przejęcia Tak jak w przypadku innych regionów obarczonych wysokim ryzykiem korupcji, przed przystąpieniem do jakiejkolwiek transakcji biznesowej należy przeprowadzić antykorupcyjne due diligence. Zaskakujące było zatem to, że znacząca część respondentów w Europie Wschodniej twierdziła, że w ich firmach, przed przystąpieniem do transakcji, nie realizuje się kluczowych elementów skutecznego due diligence. Jedynie 36% badanych stwierdziło, że w ich firmach rozważa się charakterystyczne dla danego kraju ryzyko korupcyjne. Przeszło połowa respondentów stwierdziła, że w ich firmach dąży się – w ramach due diligence – do określenia powiązań między przejmowaną spółką a jej kontrahentami. Zaledwie 10% badanych z Rosji stwierdziło, że w ich spółkach przeprowadza się którąkolwiek z tych procedur. powyższym dochodzi do wielu przypadków korupcji, zniekształceń sprawozdań finansowych i oszustw podatkowych, które w tym regionie wychodzą na jaw dopiero po przejęciu. Firmy powinny: • Dostosować swoje due diligence do ryzyka rynkowego • Skoncentrować uwagę na beneficjentach rzeczywistych swoich partnerów biznesowych 0% badanych w Rosji dokonuje identyfikacji kontrahentów w ramach swojego antykorupcyjnego due diligence naszych respondentów na Ukrainie jest zdania, że władze są skłonne ścigać i skutecznie doprowadzają do wydania wyroku Cyberataki na przedsiębiorstwa zachodnie Niska skuteczność działań w zakresie egzekwowania prawa oraz niewystarczające środki zapobiegawcze skutkują wzrostem liczby zorganizowanych grup przestępczych parających się cyberprzestępczością. Celami cyberataków w Europie Wschodniej są różne branże, w tym m.in. przedsiębiorstwa międzynarodowe z sektora finansowego i farmaceutycznego, jak również instytucje publiczne. Rządy i korporacje starają się reagować na te zagrożenia, ale ich wysiłki jak dotąd nie były ani wystarczająco solidne, ani dość skoordynowane, aby wywrzeć znaczący wpływ. Pomimo takich warunków zaledwie 40% naszych respondentów z regionu wskazało, iż w ramach swojego badania due diliegence bierze pod uwagę cyberryzyko – przy czym w Rosji, co zaskakujące, otrzymano wskazanie na poziomie zaledwie 4%. Firmy powinny: • Dokonywać oceny cyberryzyka w odniesieniu do siebie i swoich partnerów biznesowych 14. Światowe Badanie Nadużyć Gospodarczych 2016 | 37 Indie Arpinder Singh, Bombaj Indie, z gospodarką wartą dwa biliony dolarów i populacją sięgającą jednego miliarda, w dalszym ciągu przyciągają uwagę zewnętrznych inwestorów. Inicjatywy rządowe, w tym reformy podatkowe, udoskonalenia przepisów oraz inicjatywa „Make in India” sprawiły, że Indie w okresie od października 2014 roku do kwietnia 2015 roku zajmowały pozycję globalnego lidera pod względem zagranicznych inwestycji bezpośrednich (Foreign Direct Investment, FDI), odnotowując wzrost tych inwestycji na poziomie 48%. Otoczenie regulacyjne w Indiach szybko ewoluuje. Inicjatywa „Make in India” obejmuje plan uproszczenia wymogów regulacyjnych w celu zwiększenia przejrzystości w kwestii otrzymywania licencji i pozwoleń. W roku 2016, w ramach swojego zaangażowania w działania antykorupcyjne, Sąd Najwyższy w Indiach rozszerzył definicję urzędnika publicznego tak, aby obejmowała ona również sektor bankowości prywatnej. Oczekuje się, że krok ten, mający ewidentny wpływ na sektor finansowy, będzie szerzej oddziaływać na pozostałe silnie regulowane sektory. Indyjski parlament zajmuje się też obecnie nowelizacją dodatkowych przepisów dotyczących korupcji i ochrony sygnalistów. Ponadto trwa proces zmierzający do podpisania szeregu umów dwustronnych mających na celu wykrywanie zatajonego majątku. Jednocześnie doszło do zauważalnej intensyfikacji działań w zakresie egzekwowania prawa ze strony władz indyjskich. Takie proaktywne kroki mogą być powodem poprawy pozycji Indii we wskaźniku postrzegania korupcji publikowanym przez Transparency International – kraj ten awansował na miejsce 76 w roku 2015 z miejsca 85 w roku 2014. Z naszego badania wynika równie pozytywny komunikat – 58% respondentów uważa, że nadużycia i korupcja są w Indiach szeroko rozpowszechnione, podczas gdy w roku 2014 sądziło tak 67% badanych. Należy jednak dostrzec wyzwania, przed którymi wciąż stają firmy działające w Indiach. Pomimo inicjatyw i postępów, respondenci, którzy wycofali się lub rozważają wycofanie się z rynku indyjskiego, w dalszym ciągu często powołują się na nadużycia, i korupcje, jak również niespójne lub arbitralne egzekwowanie przepisów i regulacji, jako na kluczowe powody wycofywania się z inwestycji w regionie. Nasze badanie wykazało, że 80% respondentów w Indiach uważa, że ściganie indywidualnych osób pomogłoby powstrzymać kierownictwo od popełniania nadużyć i korupcji w przyszłości. Ramy zgodności Korupcja wciąż stanowi poważne ryzyko dla firm, które w ramach swojej działalności współpracują z organami państwowymi. Firmy działające we współpracy z przedsiębiorstwami państwowymi oraz instytucjami rządowymi winny posiadać solidne programy zarządzania zgodnością (compliance), aby ryzyko to ograniczyć. Mimo że 76% firm posiada politykę antykorupcyjną, to muszą one zdawać sobie sprawę z tego, iż „zgodność na papierze” (paper-based compliance) nie wystarczy. Wiodące firmy w Indiach nie tylko posiadają solidną politykę, ale wpisują zachowania etyczne w swoje codzienne praktyki biznesowe, dając swoim zespołom silny, płynący z góry sygnał do właściwego postępowania (tzw. tone from the top). Z perspektywy operacyjnej problemem dla firm może okazać się zdefiniowanie kluczowych wskaźników efektywności dla jednostek compliance oraz wykazanie wartości, jaką wnoszą one do firmy. Przedstawiciele wiodących firm podkreślali w rozmowie z nami, że konieczne jest, aby jednostka compliance wyłapywała i przekazywała zarządowi informacje na temat nieprawidłowości w firmie. W Indiach wzrasta ponadto ryzyko cyberprzestępczości. Nasze badanie wykazało, że 42% respondentów w regionie uważa, że w minionym roku problem cyberprzestępczości był omawiany przez zarząd. Firmy powinny: • Prowadzić szczegółowe due diligence w odniesieniu do kontrahentów • Dostrzec wpływ kultury na ryzyko biznesowe • Wprowadzić szkolenia dla pracowników w zakresie zagrożeń w cyberprzestrzeni 42% respondentów w regionie uważa, że w minionym roku problem cyberprzestępczości był omawiany przez zarząd 38 | 14. Światowe Badanie Nadużyć Gospodarczych 2016 „Mimo że transparentność zmniejsza korupcję, to dobre praktyki w zakresie ładu korporacyjnego idą dalej jeżeli chodzi o osiąganie otwartości. Otwartość oznacza zaangażowanie interesariuszy w proces decyzyjny. Transparentność to prawo do informacji, podczas gdy otwartość to prawo do partycypacji.” Narendra Modi, premier Indii Nacisk na środki kontroli w ramach przeciwdziałania praniu pieniędzy Fałszowanie danych finansowych oraz sygnalizowanie nieprawidłowości Banki w Indiach wciąż podlegają kontroli w ramach przeciwdziałania praniu pieniędzy, w szczególności w obszarze handlu międzynarodowego oraz przekazów pieniężnych. To raz jeszcze dowodzi, że wciąż dochodzi do obrotu środkami pieniężnymi z nielegalnej działalności i istnienia gospodarki równoległej. Nasze badanie wykazało, że znacząca mniejszość respondentów w Indiach byłaby skłonna do manipulowania informacjami finansowymi w celu polepszenia wyniku finansowego, podczas gdy 30% badanych gotowych jest zaksięgować przychody wcześniej niż powinny być ujęte. Stanowi to najwyższy odsetek spośród wszystkich respondentów. Rząd oraz organy nadzoru finansowego podejmują działania na rzecz zwalczania procederu obrotu nielegalnymi środkami, takie jak np. wprowadzona w roku 2015 poprawka do ustawy o transakcjach benami (Benami Transaction Bill), zakazująca tego rodzaju transakcji. Pomimo to wciąż pozostaje wiele do zrobienia. Niemalże jedna trzecia naszych respondentów w Indiach powołała się na lojalność wobec współpracowników lub pracodawcy jako powód, dla którego nie zgłasza żadnych przypadków nadużyć lub korupcji. Firmy powinny: Firmy powinny: • Modernizować swoje technologie służące przeciwdziałaniu nadużyciom, aby były one wsparciem dla monitorowania podejrzanych transakcji • Wykorzystywać śledczą analizę danych do identyfikacji nieprawidłowości 70% respondentów uważa, przynajmniej jedną formę nieetycznego postępowania za zasadną, jeżeli prowadzi ona do realizacji celów finansowych 58% • Dokonywać oceny skuteczności kanałów sygnalizowania nieprawidłowości oraz poziomu świadomości pracowników w tym zakresie 44% respondentów ma obawy w związku z nieetycznym postępowaniem w pracy 30% badanych jest zdania, że nadużycia i korupcja są szeroko rozpowszechnione w ich kraju badanych stwierdziło, że lojalność wobec pracodawcy powstrzymałaby ich przed zgłoszeniem przypadku nadużycia lub korupcji 14. Światowe Badanie Nadużyć Gospodarczych 2016 | 39 40 | 14. Światowe Badanie Nadużyć Gospodarczych 2016 Podsumowanie Na całym świecie krajobraz działań w zakresie egzekwowania prawa ulega zmianie. Dzięki zwiększonej współpracy transgranicznej, obiegowi informacji oraz wnioskom płynącym z analizy danych, której nie ograniczają już osobogodziny, organy nadzoru są lepiej niż kiedykolwiek wcześniej wyposażone i poinformowane o nieprawidłowościach występujących w spółkach. Wyniki naszego badania pokazują jednak, że nie można założyć, iż poszczególne osoby – w tym kadra kierownicza wyższego szczebla, której powierzono pieczę nad firmą – zachowają się uczciwie w sytuacji gdy cel wydaje się usprawiedliwiać zastosowane środki. Uwaga organów nadzoru zwrócona na zachowania i odpowiedzialność indywidualnych osób wymaga od rad nadzorczych i zarządów współdziałania dla dobra firmy. Badanie to pozwoliło nam przedstawić elementy wiodących praktyk oraz działań, które rady nadzorcze i zarządy powinny podjąć. Nasze doświadczenie podpowiada nam jednak, że istnieją trzy szerokie kategorie zagadnień, na których rady nadzorcze i zarządy muszą się koncentrować: • Ryzyka, na jakie narażone są firmy, wynikają z faktu prowadzenia działalności na skalę globalną. Czy rady nadzorcze i zarządy mają pewność, że zarządzający oddziałami na rynkach wysokiego ryzyka rozumieją kulturę biznesową i sposoby zdobywania klientów? Czy rady nadzorcze i zarządy mają pewność, że kierownictwo dysponuje wystarczającą wiedzą na temat kluczowych kontrahentów, z którymi ich firmy współpracują i tego, kto tak naprawdę za tymi kontrahentami stoi? Czy firmy przeznaczają odpowiednie zasoby na zaadresowanie zidentyfikowanych ryzyk we właściwych miejscach, czy też być może nie nadążają za zmieniającym się otoczeniem? • Wskaźniki pozwalające zobaczyć nieprawidłowości w ‘szerszym kontekście’. Czy uwzględniając fakt, że organy nadzoru z większą drobiazgowością przyglądają się danym przekazywanym przez spółki – rady nadzorcze i zarządy nie mają wątpliwości, czy kierownictwo prowadzi rachunkowość w sposób racjonalny i zrównoważony, oraz że rachunki wyników i bilanse firmy odzwierciedlają stan faktyczny? Czy fakt istnienia dowodów na systematyczne, drobne nieprawidłowości w kontroli finansowej może wskazywać na brak zgodności w szerszym kontekście? • Determinanty indywidualnych zachowań w firmach. Czy sposób, w jaki wynagradzane są poszczególne osoby, skłania do nieprawidłowości? Co mogłoby zachęcić pracowników do właściwego, leżącego w interesie firmy, zachowania? Które jednostki organizacyjne w firmie mogą odczuwać największą presję na wyniki? W jaki sposób pracownicy dowiadują się o stawianych im oczekiwaniach? W nadchodzących latach firmy mogą przypuszczać, że będą wystawione na nowe rodzaje ryzyka. Wynikające z tego konsekwencje dla biznesu będą przypuszczalnie wymagać większej uwagi zarówno ze strony zarządów jak i rad nadzorczych. Nadchodzące wyzwania to w szczególności: Zawsze będą istnieć globalne ogniska nieprawidłowości, zwiększające ryzyko nadużyć i korupcji, na które firma może być narażona. • Ochrona danych i jej wpływ na bezpieczeństwo narodowe, przeciwdziałanie terroryzmowi oraz działania na rzecz zwalczania nadużyć i korupcji; • Przeniesienie procederu finansowania terroryzmu z szarej strefy do głównego nurtu gospodarki; • Coraz bardziej zaawansowane i lepiej zorganizowane cyberataki wymierzone w dane spółki i jej klientów; • Iran i jego miejsce w systemie międzynarodowym – państwo narodowe przestrzegające prawa czy nadal obiekt sankcji? • Zmienność cen towarów i jej możliwe oddziaływanie na poziom ryzyka nieuczciwego handlu oraz nadużyć w zakresie prezentacji danych finansowych; • Potrzeba zwiększenia przejrzystości w odniesieniu do rzeczywistych beneficjentów, szczególnie w sektorze niefinansowym, oraz identyfikacji niedozwolonych transakcji związanych ze środkami pochodzącymi z korupcji. 14. Światowe Badanie Nadużyć Gospodarczych 2016 | 41 Metodologia badania W okresie od października 2015 r. do stycznia 2016 r. roku nasi ankieterzy – przedstawiciele międzynarodowej agencji badania rynku Ipsos MORI – przeprowadzili 2.825 rozmów w języku lokalnym z członkami kierownictwa wyższego szczebla reprezentującymi największe spółki w 62 krajach i terytoriach. Próbę dobrano w taki sposób, aby uzyskać opinię członków kadry kierowniczej odpowiedzialnych za zwalczanie nadużyć, a przede wszystkim dyrektorów finansowych, dyrektorów ds. zgodności (compliance), dyrektorów prawnych oraz szefów audytu wewnętrznego. Profil uczestników – regiony i kraje Liczba rozmów Azja Dalekowschodnia Chiny (kontynentalne) Hongkong Indonezja Korea Południowa Malezja Filipiny Singapur Tajwan Tajlandia Wietnam Japonia Europa Wschodnia Kraje Bałtyckie* Bułgaria Chorwacja Republika Czeska Węgry Polska Rumunia Rosja Serbia Słowacja Słowenia Turcja Ukraina Ameryka Południowa Argentyna Brazylia Chile Kolumbia Meksyk 50 50 50 50 50 50 50 50 50 50 50 75 50 50 50 50 50 50 50 50 50 50 50 25 50 50 50 50 50 Liczba rozmów Bliski Wschód, Indie i Afryka Egipt Indie Izrael Kenia Bliski Wschód** Nigeria Arabia Saudyjska Afryka Południowa Ameryka Północna Kanada Stany Zjednoczone Oceania Australia Nowa Zelandia Europa Zachodnia Austria Belgia Dania Finlandia Francja Niemcy Grecja Irlandia Włochy Luksemburg Holandia Norwegia Portugalia Hiszpania Szwecja Szwajcaria Wielka Brytania 25 50 25 50 75 50 50 50 50 50 40 10 50 50 50 50 50 50 50 50 50 50 50 50 50 50 50 50 50 * Estonia, Łotwa, Litwa ** Jordania, Oman i ZEA Na potrzeby niniejszego raportu do rynków „rozwiniętych” zaliczono Australię, Austrię, Belgię, Kanadę, Danię, Finlandię, Francję, Niemcy, Grecję, Irlandię, Włochy, Japonię, Luksemburg, Holandię, Nową Zelandię, Norwegię, Portugalię, Singapur, Hiszpanię, Szwecję, Szwajcarię, Wielką Brytanię, Stany Zjednoczone. Rynki „rozwijające się” obejmują Argentynę, Brazylię, Bułgarię, Chile, Chiny (kontynentalne), Kolumbię, Chorwację, Republikę Czeską, Egipt, Estonię, Hongkong, Węgry, Indie, Indonezję, Izrael, Jordanię, Kenię, Łotwę, Litwę, Malezję, Meksyk, Nigerię, Oman, Filipiny, Polskę, Rumunię, Rosję, Arabię Saudyjską, Serbię, Słowację, Słowenię, Afrykę Południową, Koreę Południową, Tajwan, Tajlandię, Turcję, ZEA, Ukrainę, Wietnam. 42 | 14. Światowe Badanie Nadużyć Gospodarczych 2016 Profil uczestników – stanowisko, sektor i przychody Liczba rozmów Stanowisko Dyrektor finansowy Inny pracownik działu finansowego Szef audytu wewnętrznego inny pracownik audytu wewnętrznego/działu ds. ryzyka Dyrektor ds. zgodności Dyrektor prawny Sekretarz spółki Inny interesariusz Branża Motoryzacja Produkty konsumpcyjne/detal/hurt Usługi finansowe Sektor państwowy i publiczny Ochrona zdrowia i farmacja Sektor produkcyjny/chemiczny Sektor naftowy, gazowy i wydobywczy Pozostały transport Energetyka i przedsiębiorstwa użyteczności publicznej Usługi profesjonalne dla biznesu Nieruchomości Technologia, komunikacja i rozrywka Inne branże Przychody* ponad 5 mld USD 1mld – 5 mld USD 500 mln – 0,99 mld USD 100 mln – 499 mln USD 99 mln USD lub mniej Powyżej 1 mld USD Poniżej 1 mld USD 655 769 237 23% 27% 8% 353 12% 81 137 22 571 3% 5% 1% 20% 130 719 258 58 117 363 198 151 5% 25% 9% 2% 4% 13% 7% 5% 142 5% 177 224 211 77 6% 8% 7% 3% 168 542 372 890 813 710 2075 6% 19% 13% 31% 29% 25% 73% *40 respondentów albo odmówiło podania informacji na temat rocznego obrotu ich firmy, albo jej nie znało. 14. Światowe Badanie Nadużyć Gospodarczych 2016 | 43 Szczegółowe wyniki Praktyki korupcyjne w biznesie są szeroko rozpowszechnione w tym kraju Pozycja Kraj 1 Brazylia 2 Ukraina 3 Tajlandia 4 Nigeria 5 Kenia 6 Meksyk 7 Kolumbia 8 Indonezja 9 Afryka Południowa 10 Egipt 11 Słowacja 12 Filipiny 13 Węgry 14 Argentyna 15 Grecja 16 Chorwacja 17 Indie 18 Włochy 19 Chile 20 Republika Czeska 21 Portugalia 22 Hiszpania 23 Serbia 24 Wietnam 25 Malezja 26 Słowenia Wszyscy respondenci % odpowiedzi twierdzących 90 88 86 86 84 82 80 78 74 72 70 68 66 66 62 60 58 56 54 54 50 50 48 42 40 40 39 44 | 14. Światowe Badanie Nadużyć Gospodarczych 2016 39% respondentów potwierdza, że praktyki korupcyjne w biznesie są szeroko rozpowszechnione w ich kraju Pozycja Kraj 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 Rumunia Turcja Bliski Wschód Polska Rosja Stany Zjednoczone Bułgaria Hongkong Kanada Kraje Bałtyckie Wielka Brytania Australia Chiny (kontynentalne) Izrael Japonia Francja Norwegia Korea Południowa Tajwan Austria Luksemburg Irlandia Singapur Belgia Szwajcaria Niemcy Holandia Dania Szwecja Arabia Saudyjska Finlandia % odpowiedzi twierdzących 36 36 35 34 34 34 32 30 30 29 28 28 24 20 18 18 16 14 10 10 10 8 8 8 8 6 6 4 4 4 0 Działania, które można usprawiedliwić, jeżeli prowadzą do realizacji celów finansowych Odsetek respondentów twierdzących, że jedno lub więcej z poniższych działań można usprawiedliwić: i) Bardziej elastyczne zasady zwrotu wyrobów ii) Zmiana założeń dla wycen/rezerw iii) Przedłużenie miesięcznego okresu sprawozdawczego iv) Antydatowanie umów v) Księgowanie przychodów wcześniej niż należy Pozycja Kraj 1 Malezja 2 Indonezja 3 Nigeria 4 Kenia 5 Słowacja 6 Indie 7 Meksyk 8 Singapur 9 Hongkong 10 Filipiny 11 Bułgaria 12 Korea Południowa 13 Arabia Saudyjska 14 Tajlandia 15 Turcja 16 Egipt 17 Finlandia 18 Wietnam 19 Chiny (kontynentalne) 20 Irlandia 21 Hiszpania 22 Węgry 23 Bliski Wschód Średnio na wszystkich rynkach % odpowiedzi potwierdzających 80 76 76 74 74 70 70 70 64 64 62 58 56 54 54 52 52 52 50 46 46 44 44 42 Pozycja Kraj % odpowiedzi potwierdzających 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 Niemcy Austria Serbia Afryka Południowa Szwecja Republika Czeska Grecja Holandia Rumunia Szwajcaria Kraje Bałtyckie Francja Słowenia Wielka Brytania Ukraina Chorwacja Japonia Luksemburg Stany Zjednoczone Belgia Polska Tajwan Portugalia Rosja Australia Kanada Norwegia Chile Kolumbia Dania Włochy Argentyna Izrael Brazylia 42 40 40 40 40 38 38 38 38 38 36 36 36 36 36 34 34 34 32 30 30 30 28 26 25 24 20 16 16 16 16 8 8 4 14. Światowe Badanie Nadużyć Gospodarczych 2016 | 45 Dane kontaktowe Dział Zarządzania Ryzykiem Nadużyć EY ma charakter globalny. Poniżej znajduje się lista krajów oraz przedstawicieli regionalnych. Więcej informacji można znaleźć na stronie www.ey.com/fids. Kraj Osoba do kontaktu Numer telefonu Dyrektor Globalny David Stulb +44 20 7951 2456 Dyrektor – Ameryka Północna i Południowa Brian Loughman +1 212 773 5343 Dyrektor – Europa, Bliski Wschód, Afryka, Indie Jim McCurry +44 20 7951 5386 Dyrektor – Azja i Pacyfik Chris Fordham +852 2846 9008 Dyrektor – Japonia Ken Arahari +81 3 3503 1100 Afganistan/Pakistan Shariq Zaidi +92 21 3568 6866 Argentyna Andrea Rey +54 1145 152 668 Australia/Nowa Zelandia Rob Locke +61 28 295 6335 Austria Andreas Frohner +43 1 211 70 1500 Brazylia Jose Compagno +55 11 2573 3215 Belgia Frederick Verhasselt +32 27 74 91 11 Kanada Mike Savage +1 416 943 2076 Chile Ricardo Gameroff +56 2 676 1414 Chiny (kontynentalne) Emmanuel Vignal +86 21 2228 5938 Kolumbia Liudmila Riaño +57 1 484 7351 Republika Czeska/Słowacja/Chorwacja Daniel Bican +420 225 335 849 Dania Torben Lange +45 7323 3184 Francja Philippe Hontarrede +33 1 46 93 62 10 Niemcy Stefan Heißner +49 211 9352 11397 Hongkong Chris Fordham +852 2846 9008 Węgry Ferenc Biro +36 1451 8684 Islandia Gudjon Nordfjord +354 595 2565 Indie/Bangladesz Arpinder Singh +91 22 6192 0160 Indonezja Alex Sianturi +62 21 5289 5000 Irlandia Julie Fenton +353 1 221 2321 Izrael Itshak Elharar +972 3 6270918 Włochy Fabrizio Santaloia +39 02 8066 9733 Kenia Gitahi Gachahi +254 20 2715300 46 | 14. Światowe Badanie Nadużyć Gospodarczych 2016 Kraj Osoba do kontaktu Numer telefonu Luksemburg Gérard Zolt +352 42 124 8508 Malezja Joyce Lim +60 374 958 847 Meksyk Ignacio Cortés +52 55 1101 7282 Bliski Wschód Michael Adlem +971 4701 0524 Holandia Angelique Keijsers +31 88 40 71812 Nigeria Linus Okeke +2341 463 6479 80 Norwegia Frode Skårmo Krabbesund +47 24 00 22 18 Peru Rafael Huamán +51 1 411 4443 Filipiny Roderick Vega +632 894 8342 Polska/Kraje Bałtyckie Mariusz Witalis +48 225 577 950 Portugalia Pedro Cunha +351 217 912 043 Rumunia/Bułgaria Burcin Atakan +40 21 402 4056 Rosja/Wspólnota Niepodległych Państw Dima Zhigulin +74 95 228 3673 Singapur Reuben Khoo +65 6309 8099 Afryka Południowa/Namibia Charles de Chermont +27 11 502 0426 Korea Południowa Chris Fordham +852 2846 9008 Hiszpania Ricardo Noreña +34 91 572 5097 Sri Lanka Averil Ludowke +94 1 1246 3500 Szwecja Erik Skoglund +46 8 52059000 Szwajcaria Michael Faske +41 58 286 3292 Tajwan Chester Chu +886 2 2757 8888 Tajlandia Wilaiporn Ittiwiroon +662 264 9090 Turcja/Grecja Dilek Çilingir +90 212 368 5172 Wenezuela Jhon Ruiz +58 21 2905 6691 Wietnam Saman Wijaya Bandara +849 04226606 Wielka Brytania Jim McCurry +44 20 7951 5386 Stany Zjednoczone Brian Loughman +1 212 773 5343 14. Światowe Badanie Nadużyć Gospodarczych 2016 | 47 EY | Assurance | Tax | Transactions | Advisory O firmie EY EY jest światowym liderem rynku usług profesjonalnych obejmujących usługi audytorskie, doradztwo podatkowe, doradztwo biznesowe i doradztwo transakcyjne. Nasza wiedza oraz świadczone przez nas najwyższej jakości usługi przyczyniają się do budowy zaufania na rynkach kapitałowych i w gospodarkach całego świata. W szeregach EY rozwijają się utalentowani liderzy zarządzający zgranymi zespołami, których celem jest spełnianie obietnic składanych przez markę EY. W ten sposób przyczyniamy się do budowy sprawniej funkcjonującego świata. Robimy to dla naszych klientów, społeczności, w których żyjemy i dla nas samych. Nazwa EY odnosi się do firm członkowskich Ernst & Young Global Limited, z których każda stanowi osobny podmiot prawny. Ernst & Young Global Limited, brytyjska spółka z odpowiedzialnością ograniczoną do wysokości gwarancji (company limited by guarantee) nie świadczy usług na rzecz klientów. Aby uzyskać więcej informacji, wejdź na www.ey.com/pl O Dziale Zarządzania Ryzykiem Nadużyć EY Rozwiązywanie złożonych kwestii dotyczących nadużyć, zgodności z przepisami oraz sporów biznesowych może utrudnić działania zmierzające do osiągnięcia sukcesu. Poprawa zarządzania ryzykiem nadużyć oraz niezgodności z prawem stanowi priorytet biznesowy o wyjątkowym znaczeniu, niezależnie od sektora działalności. Nasze biura lokalne na całym świecie zatrudniają ponad 2600 doradców specjalizujących się w dziedzinie badania nadużyć i rozstrzygania sporów, z których możemy utworzyć multidyscyplinarny zespół doskonale znający lokalną kulturę i idealnie dostosowany do współpracy z Państwa firmą i jej doradcami prawnymi. Oddajemy do dyspozycji klientów zgromadzone przez nas doświadczenie, szczegółową wiedzę merytoryczną oraz zrozumienie ogólnoświatowej sytuacji biznesowej. © 2016 EYGM Limited Wszelkie prawa zastrzeżone. SCORE: 00017-162 Zgodnie ze zobowiązaniem EY na rzecz minimalizacji wpływu na środowisko, niniejszy dokument został wydrukowany na papierze wyprodukowanym z dużym udziałem makulatury. Niniejszy materiał ma wyłącznie charakter informacyjny, a zawarte w nim dane nie mają zastąpić porady księgowej, podatkowej lub innej profesjonalnej. W celu uzyskania szczegółowej porady należy skontaktować się ze swoim doradcą. ey.com/FIDS
