Zarządzenie nr - Wiadomości ngo.pl

Zarządzenie nr .....
Prezydenta Miasta X
z dnia ................................
w sprawie udzielania zamówień publicznych
z zastosowaniem klauzul społecznych i środowiskowych
Na podstawie art. 31, art. 33 ust. 3 i ust. 5 w zw. z art. 11a ust. 1 pkt. 2 ustawy z dnia 8 marca
1990 r. o samorządzie gminnym, art. 35 ust. 2 w zw. z art. 92 ust. 1 pkt. 2 ustawy z dnia 5
czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym zarządzam co następuje
§1
Wprowadzam do stosowania Zasady stosowania klauzul społecznych i środowiskowych w
zamówieniach publicznych, stanowiące załącznik do zarządzenia.
§2
Wykonanie zarządzenia powierzam Wydziałowi Zamówień Publicznych Urzędu Miasta X
oraz kierownikom właściwych jednostek organizacyjnych.
§3
1. Zarządzenie stosuje się we wszystkich gminnych i powiatowych jednostkach
organizacyjnych Miasta, Gminy i Powiatu X, podległych Prezydentowi Miasta X.
2. Zarządzenie wchodzi w życie z dniem .................................... .
Załącznik:
Zasady stosowania klauzul społecznych i środowiskowych w zamówieniach publicznych.
Projekt zarządzenia Prezydenta Miasta X z uzasadnieniem
Uzasadnienie projektu zarządzenia
Stosowanie klauzul społecznych (środowiskowych) jest dopuszczalne w
zamówieniach publicznych w sposób wyraźnie uregulowany począwszy od dyrektyw
unijnych z 2004 r. Zostały wówczas uchwalone dwie dyrektywy: dyrektywa 2004/18/WE
Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004 r. w sprawie koordynacji procedur
udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane, dostawy i usługi (tzw. dyrektywa
klasyczna) oraz dyrektywa 2004/17/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca
2004 r. koordynująca procedury udzielania zamówień przez podmioty działające w sektorach
gospodarki wodnej, energetyki, transportu i usług pocztowych (tzw. dyrektywa sektorowa).
Obie powołane regulacje wspólnotowe zawierają zarówno w motywach (preambułach), jak i
części normatywnej zasady, na podstawie których w prawie krajowym można uwzględniać
przy udzielaniu zamówień określone względy społeczne, czy środowiskowe. Względy te
mogą wpływać na warunki udziału w postępowaniu, przekładać się na wymagania związane z
realizacją zamówień oraz na kryteria oceny ofert. Przewidziano mianowicie, że Państwa
Członkowskie mogą zastrzec prawo udziału w procedurach udzielania zamówień publicznych
zakładom pracy chronionej lub przewidzieć możliwość realizacji takich zamówień w ramach
programów pracy chronionej, w których większość zaangażowanych pracowników stanowią
osoby niepełnosprawne, które ze względu na charakter lub stopień swojej niepełnosprawności
nie mogą wykonywać swojej pracy w normalnych warunkach (por. art. 19 dyrektywy
klasycznej). Instytucje zamawiające mogą ponadto określić warunki szczególne związane z
realizacją zamówienia, pod warunkiem, że są one zgodne z przepisami prawnymi Unii oraz
zostały wskazane w ogłoszeniu o zamówieniu lub specyfikacjach. Warunki rządzące
realizacją zamówienia mogą w szczególności dotyczyć względów społecznych i
środowiskowych (por. art. 26 dyrektywy klasycznej). W ramach kryteriów oceny ofert
(kryteriów udzielenia zamówienia) prawodawca unijny wskazał, że dokonując wyboru oferty
najkorzystniejszej ekonomicznie można brać pod uwagę m.in. aspekty środowiskowe, przy
czym zastosowano otwarty katalog możliwych kryteriów (por. art. 53 dyrektywy klasycznej).
Ponadto w prawie pierwotnym Unii Europejskiej przewidziano m.in., że przy ustalaniu i
realizacji polityk i działań Unii, w szczególności w celu wspierania zrównoważonego
rozwoju, muszą być brane pod uwagę wymogi ochrony środowiska (art. 11 Traktatu o
Funkcjonowaniu Unii Europejskiej).
O uwzględnianiu kwestii społecznych i środowiskowych w ramach zamówień
publicznych (tzw. instrumentalizacji zamówień publicznych) wypowiadał się wielokrotnie
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, m.in. w sprawie Nord-Pas-de-Calais (sygn. C225/98) i w sprawie Concordia Bus Finland (sygn. C-513/99). Również Komisja Europejska
wypełnia istotną rolę w tym zakresie m.in. wydając liczne komunikaty interpretacyjne (np.
(COM (2001) 274, Bruksela, 4.07.2001; COM (2001) 566, Bruksela, 15.10.2001; COM
(2008) 400, Bruksela, 16 lipca 2008 r.), przewodniki (np. „Kwestie społeczne w zakupach.
Przewodnik dotyczący uwzględniania kwestii społecznych w zamówieniach publicznych.”)
oraz tzw. Karty Produktu, stanowiące swoiste instrukcje dla zamawiających (np. GPP Toolkit
Karta Produktu Budownictwo).
2
Projekt zarządzenia Prezydenta Miasta X z uzasadnieniem
W prawie polskim odpowiednie przepisy zawarto w ustawie z dnia 29 stycznia 2004 r.
Prawo zamówień publicznych. Pierwotnie w ustawie przewidziano możliwość brania pod
uwagę w ramach kryteriów oceny ofert m.in. aspektu zastosowania najlepszych dostępnych
technologii w zakresie oddziaływania na środowisko. Istotne regulacje w zakresie stosowania
klauzul społecznych wprowadzono w lipcu 2009 r. Dotyczyły one obszaru zatrudniania
określonych grup osób wykluczonych społecznie oraz kwestii szkoleniowych jako warunków
realizacji zamówienia (art. 29 ust. 4 ustawy). W grudniu 2009 r. wszedł z kolei w życie
przepis odnoszący się do zagadnienia zatrudnienia osób niepełnosprawnych jako warunku
udziału w postępowaniu (art. 22 ust. 2 ustawy).
Należy wskazać przy tym, że postulaty podkreślające potrzebę uwzględniania
kryteriów społecznych w zamówieniach publicznych były formułowane już nieco wcześniej,
w szczególności zostały zawarte w Białej Księdze Prawa Przedsiębiorczości Społecznej w
Polsce przygotowanej przez Grupę Prawno - Rzeczniczą Krajowej Sieci Tematycznej - Temat
D - Ekonomia Społeczna (z dnia 14 marca 2008 r.). Powołany dokument został opracowany
w oparciu o analizy i doświadczenia podmiotów realizujących projekty służące rozwojowi
przedsiębiorczości społecznej współfinansowanych w ramach Inicjatywy Wspólnotowej
EQUAL.
Uzasadnienie dla wprowadzania kwestii społecznych i środowiskowych do zamówień
publicznych jest przede wszystkim takie, że podmioty zamawiające mogą z uwagi na bardzo
istotny wpływ na rynek wewnętrzny UE udzielanych przez nie zamówień publicznych
współuczestniczyć w stymulowaniu pozytywnych tendencji w obszarze aktywizacji
określonych grup społecznych, które w tym celu się organizują np. w ramach spółdzielni
socjalnych, zakładów pracy chronionej, czy centrów integracji społecznej, w obszarze
promowania działań edukacyjno-szkoleniowych pracodawców, czy wreszcie w obszarze
promowania nowoczesnych i przyjaznych środowisku technologii dla zrównoważonego
rozwoju. Nie jest zatem tak, że jedynym celem, który powinien przyświecać zamawiającym
jest pozyskanie określonych usług, robót budowlanych, czy dostaw po najniższej cenie i z
wykorzystaniem tylko tych instrumentów prawnych, których stosowanie jest obligatoryjne.
Nie zawsze bowiem takie warunki udzielania zamówień zapewniają rzeczywisty dostęp do
rynku dla podmiotów ogólnie pojętej ekonomii społecznej. Specyficzną formą takiego
podmiotu są spółdzielnie socjalne. Syntetyczne ujęcie stanu faktycznego tych podmiotów
zawiera chociażby uzasadnienie projektu ustawy o zmianie ustawy o spółdzielniach
socjalnych - ustawy z dnia 7.05.2009 r. (Dz.U. nr 91, poz. 742). Wskazano tam, że jedną z
form aktywizacji działalności podmiotów ekonomii społecznej powinno być stworzenie
preferencji dla podmiotów zatrudniających osoby zagrożone wykluczeniem społecznym w
ocenie instytucji realizujących zamówienia publiczne, zgodnie z normami Unii Europejskiej.
Jednocześnie zachowania zamawiających powinny być zgodne z ogólnymi zasadami
udzielania zamówień publicznych. Naczelną zasadą jest zatem przede wszystkim
przejrzystość wymogów formułowanych przez zamawiających, a także poszanowanie zasady
równego traktowania oraz niepowodowanie nadmiernego ograniczenia uczciwej konkurencji.
Wymóg ten jest często przez zamawiających postrzegany jako przeszkoda dla rozwoju tzw.
społecznie odpowiedzialnych zamówień publicznych czy też tzw. zielonych zamówień
publicznych. Wskazują na to statystyki prowadzone przez Urząd Zamówień Publicznych
(dalej: UZP), w szczególności okresowe biuletyny informacyjne Prezesa UZP o
3
Projekt zarządzenia Prezydenta Miasta X z uzasadnieniem
funkcjonowaniu systemu zamówień publicznych (np. w 2011 r. w 91% wszczętych
postępowań o wartościach podprogowych jako jedyne kryterium oceny ofert wskazano cenę,
a tylko w 0,19% ogólnej liczby zamówień zastosowano klauzulę z art. 22 ust. 2 ustawy) oraz
np. Krajowy Plan Działań w zakresie zrównoważonych zamówień publicznych na lata 20102012. Według wyliczeń UZP w 2009 r. jedynie 10,5% zamówień miało „zielony” charakter.
Tymczasem w Komunikacie COM (2008) 400 Komisja Europejska zaproponowała, aby do
2010 r. 50% wszystkich procedur przetargowych miało „zielony” charakter. W obszarze
społecznie odpowiedzialnych zamówień publicznych przyjęto dlatego już na poziomie
krajowym we wskazanym Krajowym Planie Działań cele, aby w stosunku do stanu z czerwca
2010 r. odsetek postępowań uwzględniających względy społeczne wzrósł do 10% w ogólnej
liczbie procedur zamówieniowych oraz, aby zwiększyć odsetek zamówień uwzględniających
kwestie środowiskowe do 20% ogólnej liczby procedur przetargowych oraz doprowadzić do
zwiększenia liczby podmiotów posiadających zweryfikowany system zarządzania
środowiskiem.
Zważywszy powyższe zasadne jest podejmowanie na poziomie zamawiających
inicjatyw zmierzających do bardziej powszechnego uwzględniania kwestii społecznych i
środowiskowych w ramach udzielanych zamówień publicznych. Projektowane zarządzenie
jest właściwym instrumentem prawnym, aby zachęcać poszczególne jednostki organizacyjne
Urzędu Miasta X i inne jednostki będące zamawiającymi podległymi Prezydentowi Miasta X
do stosowania konkretnych klauzul społecznych.
Podkreślić jednak trzeba, iż zalecane jest bieżące korzystanie z możliwości szkoleniowych
organizowanych w ramach wymienionego Krajowego Planu Działań oraz zaznajamianie
pracowników odpowiedzialnych za planowanie i udzielanie zamówień publicznych z
dokumentami tworzonymi zarówno na szczeblu unijnym (komunikaty, Karty Produktu), jak i
na szczeblu krajowym (kolejne Krajowe Plany Działań, zalecenia UZP, itd.) dostępnymi na
stronach internetowych, w szczególności UZP http://www.uzp.gov.pl .
4