N-34-074-C

KOMENTARZ
DO MAPY HYDROGRAFICZNEJ
W SKALI 1:50 000
ARKUSZ N-34-74-C
SKÓRCZ
Opracowała:
Joanna Fac-Beneda
OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA PRZYRODNICZA OBSZARU
Obszar objęty arkuszem mapy Skórcz, według podziału Polski
na jednostki fizycznogeograficzne (J. Kondracki, 1998), położony jest w
obrębie Niżu Europejskiego (31), w obrębie jednej podprowincji Pojezierza Południowobałtyckie (314). W tym zasięgu obejmuje trzy
makroregiony Pojezierze Wschodniopomorskie (314.5) z mezoregionem
Pojezierze Starogardzkie (314.52), Pojezierze Południowopomorskie
(314.6-7) z makroregionem Bory Tucholskie (314.71) oraz Dolinę Dolnej
Wisły (314.8) z makroregionem Dolina Kwidzyńska (314.81).
Rys. 1. Położenie obszaru badań na tle jednostek fizycznogeograficznych
Położenie obszaru opracowania prawie całkowicie na
Pojezierzu Starogardzkim decyduje o jego wysoczyznowym charakterze.
Decydującą rolę w kształtowaniu się rzeźby odegrał lądolód i jego wody
roztopowe, szczególnie w czasie stadiału pomorskiego zlodowacenia
północnopolskiego. Wynikiem jego działalności stała się duża
różnorodność form, zarówno wypukłych (moreny czołowe, denne,
drumliny, ozy, kemy), jak i wklęsłych (rynny, doliny, wytopiska,
pradoliny). Wyraźnie zaznacza się pasowość układu moren dennych,
czołowych i równin sandrowych. Powszechnie występującą formą jest
falista morena denna z licznymi wytopiskami i zagłębieniami
bezodpływowymi. Główną cechą rzeźby terenu obszaru jest jego
generalny skłon w kierunku wschodnim od wysokości 140 m n.p.m. na
zachodzie do około 60 m n.p.m na wschodzie. Najwięcej powierzchni
(około 90%) przypada na obszary położone w granicach 70 – 120 m
n.p.m. Charakterystyczne jest również wyraźne wygaszenie deniwelacji
w stosunku do sąsiedniego Pojezierza Kaszubskiego, brak tu bowiem
tak potężnego systemu rynien jeziornych, czy zagęszczenia wzniesień
morenowych. Wysokości względne oscylują w granicach 35 m, przy czy
powyżej 15 m należą do rzadkości. Powierzchnię morenową przecinają
południkowo przebiegające sandry. W północnej części obszaru
występuje południowy fragment dolinnego (8–10 m niżej niż
powierzchnia moreny) Sandru Trzcińskiego.
Najwyżej wyniesionym punktem obszaru opracowania jest
wzgórze nieopodal Kamionki (125,8 m n.p.m.) położone w południowej
części obszaru na wysoczyźnie. Różnica wysokości między najwyżej
wyniesionym punktem, a obszarem najniżej położonym w dolinie Janki
(około 34 m n.p.m.) wynosi około 90 m.
Według
podziału
rolniczo-klimatycznego
Polski
R.
Gumińskiego (1948), obszar opracowania położony jest w dzielnicy
pomorskiej i dzielnicy bydgoskiej. W regionalizacji klimatycznej Polski A.
Wosia obszar objęty arkuszem mapy Skórcz leży odpowiednio w
regionie wschodniopomorskim i regionie Dolnej Wisły (Woś, 1999).
Według W. Okołowicza i D. Martyn (1979) region pomorski, na terenie
którego częściowo leży rozpatrywany obszar charakteryzuje się dużymi
opadami rocznymi (450 - 600 mm), średnią temperaturą stycznia w
granicach -2 oC, -3 oC i średnią temperaturą lipca 18 oC. Na
rozmieszczenie opadów silny wpływ wywiera rzeźba terenu i ekspozycja
stoków. Najdłuższą porą roku jest zima, której czas trwania wynosi od 80
do 100 dni, lato jest krótkie i trwa od 60 do 85 dni. Krótkie lato powoduje,
że okres wegetacyjny nie przekracza 210 dni. Klimat Doliny
Kwidzyńskiej, której fragment znajduje się w zasięgu arkusza się
charakteryzuje się mniejszymi opadami (450 - 550 mm), średnią
temperaturą stycznia w granicach -2 oC i średnią temperaturą lipca 18
o
C. Zima trwa 80 – 90 dni, lato 70 -90 dni. Okres wegetacyjny jest
dłuższy (220 dni).
Na obszarze opracowania tereny użytkowane rolniczo i lasy
mają zbliżoną powierzchnię. Na terenach rolnych dominują grunty orne.
Zdecydowanie największą część obszaru objętego opracowaniem
zajmują gleby brunatne wyługowane i kwaśne wytworzone na glinach i
piaskach gliniastych. Zachodnią jego część zajmują piaski luźne, a na
nich gleby blielicowe i rdzawe oraz w północnej części gleby brunatne
wyługowane i kwaśne. W dolinie Janki na torfach i utworach mułowotorfowych wykształciły się gleby torfowe i murszowe.
Według podziału geobotanicznego Szafera (1972) obszar
objęty arkuszem Skórcz należy do Krainy Pojezierze Pomorskie oraz
Krainy Bory Tucholskie. Obie charakteryzują się występowaniem
zbiorowisk suboceanicznych i atlantyckich. Są to ze zbiorowisk leśnych
lasy bukowo-dębowe, grądy i brzeziny bagienne, ze zbiorowisk
zaroślowych i krzewinkowych wrzosowiska atlantyckie i regionalne
postaci torfowisk wysokich i zarośli łozowych, zespoły łąkowe i
segetalne, zespoły oligotroficznych jezior lobeliowych. Wiele z tych
zbiorowisk ogranicza się do występowania tylko w tych krainach.
Dominującym gatunkiem krainy Pojezierze Pomorskie jest sosna (60%),
następnie buk (25%) i świerk (9%). Rozpościerająca się na rozległych
powierzchniach sandrowych kraina Bory Tucholskie charakteryzuje się
bardzo dużym udziałem sosny (96 – 99%).
Według podziału Polski Matuszkiewicza (1995) na regiony
geobotaniczne wg zbiorowisk roślinnych obszar omawiany znajduje się
w
zasięgu
Krainy
Wchodniopomorskiej
Właściwej
Okręgu
Starogardzkiego (A.6a.1), w Dziale Pomorskim (A) Podprowincji
Południwobałtyckiej i w Prowincji Środkowoeuropejskiej. Przeważającą
część zajmują kompleksy grądów suatlantyckich bukowo-dębowograbowych typu pomorskiego. W dolinach rzek występują siedliska
niżowych
łęgów
olszowych
i
jesionowo-olszowych
siedlisk
wodogruntowych okresowo lekko zabagnionych. W części południowozachodniej występują kompleksy kontynentalnych borów mieszanych.
Tereny leśne występują głównie w części wschodniej
obszaru opracowania, zajmują około 25% i należą do kompleksu Borów
Tucholskich. Znaczną część arkusza pokrywają pola uprawne. Lasy
zajmują około 1/3 powierzchni i tworzą zwarte kompleksy w części
zachodniej (wschodnie granice Borów Tucholskich) oraz w północnowschodniej (zalesione drumliny).
We wschodniej części spory fragment zajmuje Obszar
Chronionego Krajobrazu Borów Tucholskich, w południowo-wschodniej
części znikomy fragment Nadwiślańskiego Obszaru Chronionego
Krajobrazu.
zwiększonym średnim opadem obszarowym w całym dorzeczu
właśnie w tym miesiącu.
Ryc.2 Średnie miesięczne sumy opadów atmosferycznych z wielolecia 1961-2000.
BUDOWA GEOLOGICZNA I LITOLOGIA
Pod względem geologicznym obszar opracowania położony
jest na granicy synklinorium brzeżnego i obniżenia perybałtyckiego.
Fundamentem budowy geologicznej są skały krystaliczne zalegające na
głębokości poniżej 2000 m, a pokryte utworami paleozoiku i mezozoiku.
Powierzchnia utworów mezozoicznych kredowych reprezentowanych
przez szare mułowce, ciemne iły, piaskowce, piaski glaukonitowe i margle
obniża się południkowo zgodnie ze współczesną doliną dolnej Wisły. Z
zachodu i wschodu powierzchnia kredowa nachylona jest łagodnie ku osi
obniżenia. Na kredzie zalegają cienką warstwą (do 13 m) utwory
trzeciorzędowe oligocenu wykształcone w postaci drobnoziarnistych
piasków glaukonitowych z okruchami bursztynu i konkrecjami
fosforytowymi. Utwory miocenu (do 80 m miąższości) to osady rzeczne,
jeziorne i bagienne reprezentowane przez piaski kwarcowe różnej frakcji
oraz mułki i iły, często zawierające pyły burowęglowe i soczewki węgla
brunatnego. Powierzchnia rozwinięta na utworach mioceńskich na
wysoczyźnie zalega wysoko + 60 - + 40 m, na obszarze doliny Wisły
schodzi do - 80 m, a nawet do - 141 m. Powierzchnię podczwartorzędową
przykrywają znacznej miąższości osady plejstoceńskie (do ponad 250 m
miąższości), co jest rezultatem wielokrotnego zlodowacenia. W stratygrafii
tych osadów wyróżnia się główne poziomy glin morenowych i
rozdzielających je dwóch serii osadów. Dolną szarą glinę morenową
wiąże się ze zlodowaceniem środkowopolskim. Na niej zalegają osady
fluwioglacjalne, a następnie utwory zlodowacenia bałtyckiego – glina
szarozielona, osady fluwioglacjalne i górna glina brunatna.
Najpotężniejsza seria to plejstoceńskie osady fluwioglacjalne leżące pod
górną gliną morenową i tworzące ławicę o kilkudziesięciometrowej
miąższości. Odsłonięcia dokumentują liczne zaburzenia glacitektoniczne
sięgające daleko w głąb wysoczyzny. Profil litologiczno-stratygraficzny
czwartorzędu jest ograniczony do osadów zlodowaceń środkowopolskich
i dominujących północnopolskich jakkolwiek, w obniżeniach powierzchni
podczwartorzędowej, niewykluczona jest obecność osadów zlodowaceń
południowopolskich.
Duży udział glin zwałowych w litologii utworów
powierzchniowych powoduje, że na obszarze objętym arkuszem Skórcz
przeważają grunty o przepuszczalności słabej i średniej. W dolinach rzek,
w okolicach jez. Udzierz oraz na terenach zmeliorowanych ze względu na
występowanie torfów grunty posiadają przepuszczalność zmienną.
Obszary zabudowane prezentują grunty o przepuszczalności
zróżnicowanej.
(Brody Pomorskie)
WODY POWIERZCHNIOWE
Tab.3. Stany i przepływy ekstremalne z całego okresu obserwacji
Obszar objęty arkuszem Skórcz należy do dorzecza Wisły.
Głównym ciekiem są dopływy Wierzycy: Janka oraz Węgiermuca i
Struga Młyńska.
Charakterystyczną
cechą
części
wysoczyznowej
jest
występowanie obszarów nie włączonych do powierzchniowego systemu
odwadniania. Obszary te, bezodpływowe chłonne i ewapotranspiracyjne
określa się mianem obszarów o zasilaniu pośrednim. Ich odsetek na
omawianym obszaru wynosi 30%.
OPADY
Tab.4. Zestawienie pomiarów przepływów chwilowych
większych jezior, z których należy wymienić Jezioro Czarne i jez.
Udzierz. Najważniejsze parametry dotyczące największych zbiorników
wodnych ilustruje tabela 2. W północnej części obszaru opracowania
rejestruje się tereny zdrenowane. W górnej części zlewni Strugi
Młyńskiej występują tereny podmokłe, zmeliorowane, a jednak narażone
na zalewanie wodami rzecznymi.
Tab.1. Zestawienie średnich miesięcznych sumy opadów w roku suchym, wilgotnym i
przeciętnym
Tab. 5 Ważniejsze zrzuty ścieków
*numeracja zgodna z numeracją na mapie
Tabela 2. Zestawienie jezior
WODY PODZIEMNE
Głębokość zalegania wód podziemnych pierwszego poziomu
nawiązuje w zarysie podstawowym do ukształtowania powierzchni
terenu, naśladując w złagodzonej formie jego kształt. Najmniejsze
głębokości, do 1 metra, występują w dolinach rzecznych, w otoczeniu
jezior i podmokłych zagłębień bezodpływowych. Największą głębokość
zalegania zarejestrowano w miejscowości Lalkowy (14,7 m p.p.t.) p.p.m.
południowo-wschodniej części obszaru opracowania.
Na obszarze opracowania nie ma posterunków pomiaru wód
podziemnych. Dane zaczerpnięto z posterunku IMGW leżącego poza
arkuszem w Szpęgawsku (ark. Sobowidz N-34-62-C) oraz posterunku
PIG Systemu Obserwacji Hydrogeologicznych (SOH) w Skarszewach
(ark. Skarszewy N-34-61-D). Przebieg stanów wody w Szpęgawsku
przedstawiono za pomocą krzywych średnich miesięcznych z wielolecia
1961-2000 w odniesieniu do wartości średniorocznej z wielolecia (ryc. 4).
Główny użytkowy poziom wodonośny występuje w utworach
czwartorzędowych na głębokości 15-50 m. Poziom wykształcony głównie
w postaci rozległych sandrów kopalnych, które wzdłuż doliny
Węgiermucy w okolicach Skórcza rozcinają liczne wąskie doliny kopalne.
Wody zalegające w dolinach kopalnych charakteryzują się artezyjskim
zwierciadłem wody i ujmowane są przez liczne studnie.
1
Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie 2 Choiński (1991) 3 Jańczak (1997)
*Jezioro Czarne Południowe i Północne na podstawie wykazu nazw CODGiK na
mapie hydrograficznej potraktowane jako całość. W AJP jako dwie części.
**Jezioro Udzierz mimo dużej powierzchni nie występuje w Atlasie Jezior Polskich
* numeracja zgodna z numeracją na mapie
PRZEOBRAŻENIA STOSUNKÓW WODNYCH
Na obszarze objętym arkuszem Skórcz nie notuje się
widocznych przejawów ingerencji człowieka w stosunki wodne, jeśli nie
liczyć tych na obszarach zurbanizowanych Skórcza i terenów gruntów
ornych. W Skórczu zlokalizowane są niewielkie stacje i magazyny paliw.
Budowane w latach 60-siątych ze względu na stosowaną wtedy technikę
oszczędnościową nie posiadają żadnych zabezpieczeń. W miejscowości
tej znajduje się również składowisko odpadów (2,0 ha) przeznaczone do
ich unieszkodliwiania nie posiadające jednak zabezpieczeń. Również
istniejące w Skórczu zakłady przemysłu spożywczego IGLOTEX oraz
przemysłu meblarskiego FAST mogą mogą stanowić potencjalne
zagrożenie dla wód powierzchniowych i podziemnych. Specyficzną
branżą w Skórczu jest produkcja wód gazowanych z eksploatowanych
studni artezyjskich. Do większych zakładów wpływających na stosunki
wodne należą duże gospodarstwa rolne między innymi w Starej i Leśnej
Jani, Kopytkowie i Twardej Górze. Na obszarze opracowania znajduje
się 10 ujęć wód podziemnych i ich eksploatacja może wywołać zmiany w
stosunkach wodnych.
W roku 2000 w celu ochrony roślinności utworzono rezerwat
florystyczny jez. Udzierz (229,9 ha). Ingerencja człowieka obszarze
stosunki wodne tego obszaru została ograniczona.
CHARAKTERYSTYKA HYDROLOGICZNA
Na obszarze opracowania nie prowadzi się pomiarów
stanów wód powierzchniowych. Ze względu na położenie prawie
całego rozpatrywanego obszaru w dorzeczu Wierzycy dane do
charakterystyki hydrologicznej zdecydowano się zaczerpnąć z
posterunku leżącego poza obszarem opracowania (ark. Gniew
Podstawą oceny warunków opadowych w obszarze
opracowania są dane z posterunku opadowego IMGW we Frący (95 m
n.p.m.) położonego w południowej jego części w zlewni Janki oraz
posterunku w Brodach Pomorskich (ark. Gniew N-34-74-B). Z
posterunków tych analizowano dane z wielolecia 1961-2000. W
zestawieniu tabelarycznym przedstawiono średnich miesięcznych sumy
opadów w roku suchym (S), wilgotnym (W) i przeciętnym (N) (tab.1), zaś
na rycinie średnie miesięczne sumy opadów atmosferycznych z wielolecia
1961-2000 (ryc.2).
Wyliczony opad średni dla wielolecia we Frący wynosi
560
mm, w Brodach Pomorskich 523 mm. W rocznym rozkładzie średnich
sum opadów zaobserwowano wyraźną przewagę półrocza letniego
(odpowiednio 355 mm, 346 mm) nad zimowym (205 mm,
182 mm).
Najwyższe miesięczne sumy opadów średnich występują w sierpniu (84
mm, 72 mm), a najniższe w lutym (23 mm, 24 mm). Maksymalne sumy
opadów rocznych od wielkości opadu średniego we Frący dochodzi do
152 % w roku wilgotnym i stanowi 60% jego wartości w roku suchym i
odpowiednio w Brodach Pomorskich do 140% i 66%.
W lipcu we Frący zaznacza się największa różnica w sumach
opadów roku suchego i wilgotnego (229 mm), w Brodach Pomorskich w
sierpniu (86 mm). Najwyższe zanotowane sumy opadów miesięcznych
przekraczają 298 % wartości opadów średnich miesięcznych z wielolecia
(lipiec 1980 r.). Najbardziej suchym miesiącem we Frący był styczeń (6
mm w roku suchym), w Brodach Pomorskich styczeń i luty (0 mm).
W celu określenia rzędu wielkości przepływów w ciekach
płynących na obszarze opracowania, w sierpniu 2006 roku wykonano
pomiary objętości przepływów, których wyniki zamieszczono w tabeli 4.
Na obszarze objętym arkuszem Skórcz występuje kilka
TOPOGRAFICZNE DZIAŁY WODNE
Omawiany obszar należy do czterech dorzeczy: Wierzycy,
Wdy, Mątawy i Strugi Młyńskiej. Wszystkie odprowadzają wody do Wisły.
W związku z tym przez omawiany obszar przebiegają działy II rzędu
wyznaczające ich zlewnie oraz zlewnie dopływów Wierzycy: Węgiermucy
i Janki (III rząd).
Charakterystyczną cechą części wysoczyznowej jest
występowanie obszarów bezodpływowych ewapotranspiracyjnych i
chłonnych (ok. 30 %), przy czym te pierwsze zajmują zdecydowanie
większą powierzchnię. Miejscami, poza obszarami bezodpływowymi
występują nieliczne izolowane zagłębienia bezodpływowe.
Lokalną bazą drenażu dla wód obszaru objętego arkuszem
Skórcz jest dolina Wisły na wschód od obszaru opracowania. Jednak
głównym kierunkiem odwadniania jest północ (dopływy Wierzycy i Struga
Młyńska). W południowo-wschodniej części obszaru południowy kierunek
odwadniania posiada zlewnia Wdy i Mątawy.
Ryc. 3 Przepływy charakterystyczne z wielolecia ( 1961-2000) dla Wierzycy
Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 5 listopada 1991
roku, w sprawie klasyfikacji wód oraz warunków jakim powinny
odpowiadać ścieki wprowadzane do wód lub ziemi (Dz. U. Nr 116, poz.
505). Od 2004 roku zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z
dnia 11 lutego 2004 roku, w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu
wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia
monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych
wód (Dz. U. Nr 32, poz. 284) wprowadzono 5 klasową prezentację stanu
wód powierzchniowych.
Pod względem fizyko-chemicznym wody Janki i
Węgiermucy (2005 r.) w przekrojach ujściowych sklasyfikowane zostały
na poziomie III. Wykazywały dobre natlenienie, niską zawartość
substancji rozpuszczonych, azotu ogólnego, amonowego i azotowego,
metali i zawiesiny. O jakości wód zadecydował poziom związków fosforu,
który utrzymywał się przez połowę okresu badawczego. Trzecioklasowe
stężenia azotynów stanowiły 60-70% oznaczeń. Stan sanitarny
odpowiadał również III klasie czystości, ze względu na wyższy poziom
bakterii coli typu fekalnego notowany w drugiej połowie roku.
Hydrobiologicznie wody odpowiadały II klasie z na ogół niskim
poziomem chlorofilu (I klasa) i drugoklasową zawartością organizmów
planktonowych.
Warunkiem dalszej poprawy jakości wód powierzchniowych
na omawianym obszarze jest uporządkowanie gospodarki wodnościekowej w obrębie wszystkich jednostek osadniczych. Konieczna jest
budowa oczyszczalni, aby w ściekach z kanalizacji sanitarnej i z terenów
nie objętych kanalizacją zredukować zanieczyszczenia do poziomu
zapewniającego ochronę jakościową wód w ciekach i jeziorach. Ciągłym
zagrożeniem dla wód powierzchniowych i podziemnych są również
zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego.
Dla poprawy stanu czystości wód powierzchniowych obszaru
opracowania niezbędne jest rozbudowanie sieci kanalizacji sanitarnej,
lepsze wykorzystanie istniejących oczyszczalni ścieków (tab. 5) oraz
zmodernizowanie systemu melioracyjnego prowadzące do ograniczenia
ilości wody odprowadzanej ze zlewni rolniczej bezpośrednio do wód
powierzchniowych.
N-34-74-B) właśnie na Wierzycy w Brodach Pomorskich (9,2 km
rzeki). Zmiany stanów wody wahały się w Brodach Pomorskich od
ok. 152 cm (lipiec) do ok. 292 cm (marzec). Generalnie wykresy
opadów i stanów wody można scharakteryzować jako odwrotnie
proporcjonalne. W przekroju rocznym spadek wysokości opadu na
posterunku w Brodach Pomorskich od listopada do lutego nie
wpływa na obniżenie stanów wody, a wręcz przeciwnie, powoduje
ich wzrost. Zwiększające się opady od wiosny (z maksimum w
lipcu) wpływają jedynie na stabilizację. Przyczyną takiego stanu
rzeczy jest duży udział zasilania podziemnego w zasilaniu rzeki.
Cieki omawianego obszaru wg Dynowskiej (1971)
charakteryzują się reżimem wyrównanym z wezbraniem wiosennym
i gruntowo-deszczowo-śnieżnym zasilaniem. Według Parde (1957),
rzeki omawianego obszaru należałoby zaliczyć do ustrojów
prostych odznaczających się tylko jednym wezbraniem i jednym
okresem niskich przepływów. Reżim uwarunkowany jest silnie
klimatem oceanicznym i skałami plejstoceńskimi, przez co rzeki
Rys. 4 Średnie z wielolecia miesięczne i roczne stany wód gruntowych w
Szpęgawsku (1961-2000)
Generalnie wody podziemne odpływają w kierunku
północnym i północno-wschodnim i na całym obszarze zwierciadło wody
ma charakter napięty. Obszar opracowania położony jest w strefie
wzmożonego drenażu.
Wody podziemne rozpatrywanego obszaru nie wykazują
wysokiego stopnia zagrożenia zanieczyszczeniem. W dolinie
Węgiermucy i w rejonie Skórcza oraz w części środkowej obszaru (Lipiej
Góry, Wyręby Wielkie) wody posiadają średnią izolację. Pozostały
obszar charakteryzuje albo brak ognisk zanieczyszczeń, lub też dobra
izolacja. Główny użytkowy poziom w utworach trzeciorzędowych jest
bardzo dobrze izolowany przez zwarty pokład glin zwałowych i iłów
pstrych o łącznej miąższości od 50 m do 100 m. Zlokalizowane tu niewielkie
ogniska zanieczyszczeń w Smętowie nie mają wpływu na jakość wód.
Na obszarze opracowywanego arkusza wg "Mapy obszarów
głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce,
wymagających szczególnej ochrony", nie występuje żaden główny
zbiornik wód podziemnych (Kleczkowski i inni, 1990).
CHARAKTERYSTYKA OKRESU BADAŃ
(70%) wpływa na niskie wartości współczynnika nieregularności
Terenowe zdjęcie hydrograficzne wykonano w sierpniu 2006
roku. Stany wody i przepływy na Wierzycy w okresie badań kształtowały
się w strefie stanów niskich i średnich. Wysokość opadu w miesiącu
poprzedzającym badania (lipiec) wynosiła 35 mm i była niższa od
średniej z wielolecia dla tego miesiąca o 49 mm. W porównaniu do
opadów dla roku suchego i wilgotnego lipcowy dopływ atmosferyczny był
zbliżony do wartości dla roku suchego (21 cm w 1989 r.).
Z obserwacji wieloletnich wynika, że stany wód
powierzchniowych oraz stany wód podziemnych w lipcu i sierpniu
mieszczą się w strefie stanów średnich.
Do oceny stanu czystości wód powierzchniowych
wykorzystano dane Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w
Gdańsku z lat 2002 i 2005.
przepływów średnich rocznych (poniżej 1,5) wskazują na
nieznaczne różnice między przepływem roku wilgotnego i suchego.
STAN CZYSTOŚCI WÓD POWIERZCHNIOWYCH
odznaczają się najbardziej wyrównanymi przepływami spośród
wszystkich rzek polskich. Najwyższe stany występują w maju,
najniższe w okresie od sierpnia do października. Opady z okresu
letniego nie wpływają na podniesienie stanów wody, a uzupełniają
zapasy wód podziemnych. Właśnie w okresie lata, w czasie
niżówek zaznacza się najwyższe zasilanie podziemne.
Rozpatrywany teren należy do obszarów o jednym z
najwyższych odpływów w Polsce. Średnia roczna wartość spływu
jednostkowego wynosi w granicach q = 7 dm3s-1km-2 Współczynnik
odpływu nie przekracza 50%, a duża zdolność retencyjna obszaru
Absolutne minima i maksima stanów wody i przepływu
na rzekach omawianego obszaru przedstawia tabela 3. Przepływy
charakterystyczne
z
wielolecia
(ryc.
3)
charakteryzują
się
wyrównanymi wartościami średniego i niskiego przepływu oraz
nieregularnymi wysokimi w strefie przepływów wysokich (po
czerwcowym obniżeniu wzrost w lipcu, a następnie w sierpniu
spadek). Lipcowy wzrost wartości przepływów związany jest ze
Badania stanu czystości wód powierzchniowych, prowadzone
na omawianym obszarze przez Państwową Inspekcję Ochrony
Środowiska w ramach monitoringu regionalnego, objęły Wierzycę i jej
dopływy. Ocenę jakości wód powierzchniowych przedstawiono w oparciu
o dane zawarte: w „Raporcie o stanie środowiska w województwie
pomorskim w roku 2002” (Raport..., 2003) oraz w „Raporcie o stanie
środowiska w województwie pomorskim w roku 2005” (WIOŚ Gdańsk,
2006). Badania stanu czystości wód i ich klasyfikację dokonano na
podstawie obowiązującego wówczas Rozporządzenie Ministra Ochrony
Literatura:
Choiński A., 1991, Katalog jezior Polski, cz. 1 – Pojezierze Pomorskie, Wyd. UAM,
Poznań.
Dynowska I., 1971, Typy reżimów rzecznych w Polsce, Prace Inst.Geogr. UJ, z.50.
Gumiński R., 1948, Próba wydzielenia dzielnic rolniczo-klimatycznych w Polsce,
Przegl. Meteor.-Hydrol. 1.
Jańczak J., 1997, (red.) Atlas jezior Polski, tom II, Bogucki Wydawnictwo Naukowe,
Poznań.
Kleczkowski A.S., 1990, mapa Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (GZWP) w
Polsce wymagających szczególnej ochrony, AGH, Kraków.
Kondracki J., 2000, Geografia Fizyczna Polski, PWN, Warszawa.
Matuszkiewicz J.M., 1995: Krajobrazy roślinne i regiony geobotaniczne Polski, Wyd.
Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków.
Nowak I., 1998, Mapa Hydrogeologiczna Polski w skali 1:50 000 arkusz Skórcz, PIG,
Warszawa.
Okołowicz W., Martyn D., 1979, Regiony klimatyczne Polski, w: Atlas geograficzny
Polski, Warszawa.
Parde M., 1957, Rzeki, PWN, Warszawa.
Raport o stanie środowiska województwa pomorskiego według badań
monitoringowych przeprowadzonych w 2002 roku, 2003, Inspekcja Ochrony
Środowiska, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gdańsku, Biblioteka
Monitoringu Środowiska, Gdańsk.
Raport o stanie środowiska województwa pomorskiego według badań
monitoringowych przeprowadzonych w 2005 roku, 2006, Inspekcja Ochrony
Środowiska, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gdańsku, Biblioteka
Monitoringu Środowiska, Gdańsk.
Woś A., 1999, Klimat Polski, PWN, Warszawa.
© Copyright by Joanna Fac-Beneda
Uniwersytet Gdański