ocena monografii i dorobku habilitacyjnego autorstwa prof. zw. dr

Mieczysław Dobija
dr hab., prof. zw.
Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
Ocena
monografii i dorobku habilitacyjnego Pana dr Jana Chadama
Podstawą oceny jest monografia „Synergia i wartość w strukturach kapitałowych —
identyfikacja, analiza, zarządzanie” oraz zestawienie dorobku autora wraz z
autoreferatem.
Ogólna ocena tematyki badań
We wstępie do właściwej oceny stwierdzam, że autoreferat habilitanta i materiały, na
podstawie których przygotowuje się opinię, zostały wzorowo przygotowane i udostępnione,
co zdecydowanie ułatwia zadanie. Zaznaczam, że w zdecydowanej większości zgadzam się z
opiniami Habilitanta w kwestiach Jego badań i opracowań naukowych.
Zgadzam się z opinią Habilitanta, że rozwój współczesnych przedsiębiorstw
charakteryzuje próba skutecznego godzenia wielu często przeciwstawnych celów i osiągania
podwyższonego tempa wzrostu możliwego w wyniku postępujących procesów globalizacji i
koncentracji kapitału. Powstawanie i rozwój struktur kapitałowych jest wynikiem tego stanu
rzeczy i odpowiedzią management i właścicieli kapitału na nowe warunki działania. Ich
tworzenie i zarządzanie wymaga jednak od kierownictwa specjalnych, unikalnych
kompetencji wynikających z istnienia w grupie wielu podmiotów gospodarczych. Problemy
decyzyjne stają się naturalnie bardziej złożone, wymagające nowych umiejętności od
zarządzających, ale stwarzają dodatkowe nowe szanse wzrostu, a jedna z nich jest tak zwana
synergia.
Jak pisze Habilitant budowanie struktur kapitałowych wiąże się z podejmowaniem
decyzji, których skutki mogą prowadzić do trudnych do skorygowania rezultatów,
przekładających się na długookresową wartość całej organizacji. Stwarzają one z jednej
strony duże szanse na skuteczna drogę wzrostu ich wartości, z drugiej spotyka się jednak
przypadki porażki, czyli obniżenia wartości. Jednym z głównych motywów budowania
struktur kapitałowych, szczególnie w procesach zakupu przedsiębiorstw, jest oczekiwanie
wzrostu wartości w wyniku oczekiwanych efektów synergii. Świadomość mechanizmów
tworzących synergię i zwiększających wartość jest podstawową przesłanką i warunkiem
1
koniecznym do powodzenia tych procesów. Doświadczenia wielu procesów przejęć,
tworzenia spółek zależnych i procesów dezinwestycji, wskazują na istnienie luki
kompetencyjnej w tych procesach. Lukę kompetencyjną należy tutaj rozumieć jako brak lub
niedobór umiejętności do realizacji celów i zadań organizacji, osiągania wyników, które kadra
kierownicza uważa za osiągalne” przy posiadanych zasobach rzeczowych i osobowych lub
osiągania wyników uzyskiwanych przez lidera, bądź grupę najlepszych firm w branży.
Inaczej, jest ona różnica pomiędzy aktualnym stanem kompetencji przedsiębiorstwa a ich
poziomem pożądanym.
Wiadomo, że powstawanie struktur kapitałowych wiąże się z jednorazową, faktycznie
nieodwracalną decyzją inwestycyjną, dlatego skutki braku kompetencji przy podejmowaniu
takich decyzji są szczególnie dotkliwe. Luka kompetencyjna, o której pisze Autor może
znaleźć swoje odzwierciedlenie, w nieprawidłowo zdefiniowanych celach, błędnie
oszacowanych wartościach, braku profesjonalizmu w zarządzaniu skomplikowanymi, często
unikalnymi procesami, a w konsekwencji braku efektów synergii i powodowaniu destrukcji
wartości. Autor cytuje dzieło M. L. Sirower’a „The Synergy Trap”, w której wyjaśnia się
dramatyczne skutki braku właściwych kompetencji, co powoduje uwięzienie menedżerów
podejmujących decyzje kapitałowe w pułapkach synergii.
W przeciwieństwie do ważnych projektów B+R procesy inwestycji kapitałowych nie
pozwalają na testy próbne, zablokowanie finansowania projektu, zaniechania inwestycji i
dokonywanie korekt w trakcie realizacji. Braki kompetencji, prowadzące do błędnych decyzji
inwestycyjnych mogą zdecydować o istotnych stratach wartości dla akcjonariuszy, gdzie w
miejsce oczekiwanych efektów synergii postępują procesy degradacji wartości biznesu.
Tego rodzaju problematyka i zagadnienia związane z synergią; szansami i zagrożeniami
kreowania wartości w strukturach kapitałowych były główną inspiracją do podjęcia przez
Autora badań w tym obszarze zarządzania. Tym zagadnieniom Habilitant poświęcił około 15
lat. Pierwszym dokonaniem na tym polu była obroniona w 2001 roku rozprawa doktorska z
zakresu nauk o zarządzaniu: „Ocena funkcjonowania i strategie rozwojowe małych grup
kapitałowych”, napisana na podstawie obszernych badań empirycznych. W kolejnych latach
Autor prowadził na intensywne studia literaturowe ten temat oraz wykonywał badania
empiryczne w wielu grupach kapitałowych, rozszerzając pole zainteresowań naukowych.
Analiza literaturowa jest bardzo obszerna; obejmująca kilkaset międzynarodowych i
krajowych opracowań naukowych, pogłębione badania monograficzne oraz badania
eksperckie realizowane w polskich i zagranicznych przedsiębiorstwach.
2
Wyniki badań były publikowane w postaci artykułów naukowych w czołowych
czasopismach polskich i zagranicznych. Jednocześnie, pełniąc funkcje zarządcze w radach
nadzorczych i zarządach spółek, głównie grup kapitałowych, Habilitant miał możliwość
obserwować w praktyce i wpływać na powstawanie i funkcjonowanie takich organizacji. Był
uczestnikiem wielu przejęć, zarówno ze strony nabywcy jak i firmy nabywanej. Uczestniczył
w wielu dyskusjach zarządów zarówno spółek dominujących jak i zależnych na temat
kreowania wartości oraz szans i zagrożeń synergii.
Badania i działania naukowe Pana dr Jana Chadama charakteryzuje spójność celów i
poczynań. Synergia jest zwornikiem jego badań. Jednak rozpatrywanie synergii w grupach
kapitałowych
wymaga
rozumienia
teorii
tych
grup,
zagadnień
konsolidacji
i
sprawozdawczości skonsolidowanej. To wszystko znajduje się w publikacjach Autora, a co
równie ważne należy do doświadczeń wynikających z pracy zawodowej bądź badań
empirycznych.
Autor pisze, jak często dostrzegał, że używane przez menedżerów pojęcia są
niejednoznacznie rozumiane i powierzchownie interpretowane. Podejmowane decyzje
kapitałowe, chociaż niejednokrotnie trafne, miały za podstawę intuicję, a nie rzeczywiście
zidentyfikowane przesłanki. Wiele z obserwowanych decyzji doprowadziło do destrukcji
wartości dla akcjonariuszy. Te uzyskane doświadczenia menedżerskie, ocena wielu
przypadków, analiza opisanych w literaturze i przeprowadzonych badań przekonały
ostatecznie Autora, że struktury kapitałowe są rzeczywistą szansą na osiąganie przez
organizacje gospodarcze ponadprzeciętnych wyników, w szczególności wyższych niż suma
wyników realizowanych przez niepowiązane ze sobą przedsiębiorstwa. To była ważna
motywacja do skoncentrowania wysiłków na tego rodzaju badaniach i dążeniu do publikacji
monografii habilitacyjnej.
Z drugiej jednak strony Habilitant dostrzegał, że słabo zidentyfikowane lub
niezrealizowane przypadki synergii, źle poprowadzone procesy, błędy na poziomie decyzji i
realizacji, luka kompetencyjna w zarządzaniu grupami kapitałowymi, wywoływać mogą
poważne skutki w zakresie utraty wartości organizacji a w konsekwencji utratę wartości dla
właścicieli. Zarządzanie projektami inwestycji kapitałowych jest zagadnieniem wyjątkowo
skomplikowanym i wymaga od osób w nie zaangażowanych odpowiednich kompetencji i
predyspozycji. W tej dziedzinie popełnione błędy kosztują dużo. Przypadki destrukcji
wartości w wyniku złych decyzji inwestycyjnych lub źle poprowadzonych procesów
integracji według badań teoretycznych obejmują ok. 2/3 wszystkich inwestycji kapitałowych.
3
Wieloletnie doświadczenie menedżerskie Autora potwierdza podobne wyniki w polskiej
praktyce gospodarczej. Pojecie synergii jest w praktyce zarządzania często wykorzystywane
jako słowo wytrych, zgłasza wtedy, gdy menedżerom brakuje argumentów do uzasadnienia
swoich decyzji kapitałowych. Brakuje bardzo często zrozumienia czym rzeczywiście jest
synergia, jak ją identyfikować, a w szczególności — jaki wpływ będą miały rzeczywiste
efekty synergii na wartość organizacji. Często skojarzenia menedżerów z pojęciem synergii są
niejednoznaczne. Doprowadziło to do dużej deprecjacji tego pojęcia i posługiwania się nim w
bardzo mało precyzyjnych kwestiach. Niepowodzenia w osiąganiu rzeczywistych efektów
synergii w zasadniczej części wynikają z niezdolności menedżerów do jej zrozumienia, a
przede wszystkim z braku kompetencji do uzyskiwania jej efektów w procesach wdrożeń.
Mimo że koncepcja jest właściwa i twórca, luka kompetencyjna niweczy efekty na
poziomie implementacji. W rezultacie zjawisko synergii utrzymuje aurę dwuznaczności, a
literatura pomagająca praktykom w poznaniu jej praktycznych efektów jest raczej
ograniczona. Badania Autora przyczyniają się, że synergia może stać się pojęciem dobrze
rozumianym i identyfikowanym a efekty synergii mogą mieć swój wymiar praktyczny.
Pojęcie synergii wymaga dokładnego zrozumienia z perspektywy współdzielenia zasobów w
grupie kapitałowej.
Tak postawiona problematyka jest istotna z naukowego punktu widzenia i niewątpliwie
nie jest to zagadnienie zamknięte i do końca rozpracowane. Autor zajmuje się tą tematyką
przez wiele lat i doszedł do ważnych wniosków wynikających z Jego badań. Uznaję, że
tematyka jest odpowiednia do prowadzenia badan zakończonych monografią.
Ocena monografii przedstawionej przez autora
Tytuł: „Synergia i wartość w strukturach kapitałowych — identyfikacja, analiza,
zarządzanie” Wydawnictwo „Difin”, 2012.
Można zgodzić się z Habilitantem, że Jego dorobek naukowy stanowią publikacje
poświęcone poszukiwaniu efektywności, skuteczności, a w konsekwencji utrzymywania i
zwiększania
wartości
organizacji
wielopodmiotowych
powiązanych
kapitałowo.
Podsumowaniem jest monografia „Synergia i wartość w strukturach kapitałowych —
identyfikacja, analiza, zarządzanie”. Powstała ona jako wynik wieloletnich badań, obserwacji
i własnych doświadczeń menedżerskich Autora. Książka jest podsumowaniem badań i
stanowi ważne uzupełnienie literatury zarządzania zarówno dla studentów, jak i menedżerów,
porządkując jednocześnie ich wiedzę w tym zakresie. Wnioski i rekomendacje pozwalają na
4
uniknięcie wielu pułapek, błędów, a w konsekwencji mogą przyczynić się do lepszego
zarządzania strukturami kapitałowymi, zwłaszcza w aspekcie zwiększania ich wartości.
Dlatego publikacja w istotny sposób zmniejsza lukę kompetencyjną w tym obszarze nauk o
zarządzaniu.
Można także uznać, że monografia jest pierwszym, tak kompleksowym opracowaniem w
literaturze polskiej, poświęconym zagadnieniom synergii i jej związkom z kreowaniem
wartości w strukturach kapitałowych. Zostały w niej poruszone (przy wsparciu konkretnymi
wskazówkami praktycznymi) wszystkie zagadnienia teoretyczne związane z tą niezwykle
skomplikowaną problematyką. Lektura kolejnych rozdziałów pozwala znaleźć odpowiedź na
ważne pytania, które menadżerowie stawiają przy realizacji projektów inwestycji
kapitałowych.
Dysertacja urzeczywistnia dwa główne cele: poznawczy i praktyczny. Pierwszy cel to
głównie definiowanie, klasyfikacja i analiza mechanizmów tworzenia i funkcjonowania
struktur kapitałowych, mechanizmów powstawania efektów synergii oraz zarządzania
procesami wzrostu wartości organizacji. Cele praktyczne to wskazanie możliwości i zasad
identyfikowania źródeł synergii w strukturach kapitałowych, a następnie ich skutecznego
wykorzystywania dla zwiększania wartości dla akcjonariuszy. Zatem monografia z jednej
strony stanowi uzupełnienie literatury naukowo badawczej z zakresu zarządzania, a z drugiej
zawiera zbiór wskazówek i rekomendacji dla praktyków biznesu, umożliwiających
dochodzenie do optymalnych rozwiązań na różnych etapach powstawania i funkcjonowania
struktur kapitałowych. Implementacja praktyczna służy unikaniu wielu pułapek synergii przy
podejmowaniu decyzji inwestycyjnych.
Monografia wzbogaca literaturę nauk o zarządzaniu poprzez pionierską w polskiej
literaturze identyfikację źródeł synergii organizacji kapitałowych, mających wpływ na
powiększanie bądź degradację wartości organizacji wielopodmiotowych. Także przez przez
podjęcie próby wielopłaszczyznowego połączenia wiedzy i osiągnięć metodologicznych
różnych koncepcji i dziedzin zarządzania, doświadczeń krajowych i międzynarodowych oraz
teorii i rozwiązań praktycznych. W efekcie powstało dzieło prezentujące zintegrowany model
zarządzania synergią i wartością w strukturach kapitałowych.
Materiał przedstawiony w dziedzinie empirycznej został przygotowany na podstawie
wieloletnich badań, obserwacji i analiz i ma swoje praktyczne uzasadnienie zastosowania. Nie
bez znaczenia jest także wartość edukacyjna monografii ponieważ w pracy zostało
wykorzystane doświadczenie światowe, krajowe i osobiste Autora w zakresie tworzenia i
funkcjonowania struktur kapitałowych. Wskazuje ono na ogromny niedobór wiedzy w
5
zakresie skutecznego prowadzenia takich procesów. W konsekwencji oczekiwane efekty
synergii, związane z podejmowanymi decyzjami kapitałowymi, przyczyniają się bardzo
często do obniżania wartości ugrupowań.
Przedstawionym powyżej celom została podporządkowana zawartość i struktura pracy.
Rozdział pierwszy porządkuje wiedzę w zakresie struktur działalności gospodarczej, w tym
podstawowego przedmiotu naszego zainteresowania — struktur kapitałowych. Kolejno
omówione zostały przyczyny i drogi powstawania struktur kapitałowych, formy ich
funkcjonowania oraz rodzaje struktur. Oddzielne miejsce zostało poświęcone spółkom
specjalnego przeznaczenia wykorzystywanym w projektach typu project finance, co Autor
uzasadnia
rosnącą
rolą
tych
rozwiązań
przy
realizacji
złożonych
projektów
infrastrukturalnych, wymagających bardzo dużych nakładów finansowych. Ze względu na
wymagania stawiane tym spółkom Autor zamieścił charakterystyki poszczególnych
uczestników projektu, omówił źródła, strukturę finansowania i typowe ryzyka.
Rozdział drugi dotyczy teoretycznych i praktycznych aspektów synergii w strukturach
kapitałowych. Autor charakteryzuje uwarunkowania współdzielenia zasobów jako warunku
koniecznego do zaistnienia synergii. W tym kontekście definiuje model powstawania efektów
synergii i w konsekwencji dochodzenie do trwałej przewagi konkurencyjnej organizacji.
Rozważa szczególny przypadek dzielenia zasobów jakim jest inwestycja kapitałowa, w
wyniku której następuje trwała zmiana struktury aktywów podmiotu dominującego. W dalszej
części rozdziału zamieszczono również rozważania dotyczące różnych perspektyw
postrzegania istoty synergii, a także jej występowania w strukturach kapitałowych.
Rozdział trzeci dotyczy całości koncepcji wartości i zarządzania przez wartość. Autor
dokonuje w nim, między innymi, podsumowania metod ustalania wartości, co pozwala
czytelnikowi dotrzeć do istoty pomiaru wartości i wpływu różnych czynników na wycenę
spółek. Ma to szczególne znaczenia dla strategii rozwoju grup kapitałowych w drodze
wzrostu zewnętrznego. Jednym z ważnych czynników, które wpływają na wartość wyceny,
jest według Autora koszt kapitału oraz wpływ ryzyk biznesowych na kształtowanie tej
wielkości. To jest najważniejszy rozdział, bowiem zrozumienie istoty zarządzania przez
wartość i samego pomiaru wartości jest niezbędne dla podejmowania racjonalnych decyzji
inwestycyjnych, a także szacowania wpływu oczekiwanych synergii na wartość organizacji.
Jedną z dróg poszukiwania wzrostu wartości jest również, omówiona w tym rozdziale,
struktura finansowania działalności poszczególnych spółek.
Rozdział czwarty dotyczy różnych strategii wzrostu wartości w strukturach kapitałowych.
6
Na wstępie dokonano przeglądu strategii wzrostu wartości, po czym analizie poddane zostały
różne ścieżki ich realizacji w strukturach kapitałowych. Każda ze ścieżek tworzy odmienne
przesłanki do budowania synergii. Omówienie tych strategii jest bazą dobrego rozumienia
dalszych rezultatów przedstawionych w monografii.
W rozdziale piątym, stanowiącym zasadniczą część pracy, analizie zostały poddane szanse i
zagrożenia synergii w strukturach kapitałowych zarówno na etapie ich tworzenia, jak też
funkcjonowania. Uwarunkowania te są różne w zależności od formy struktury kapitałowej i
rodzaju
powiązań
pomiędzy
podmiotami
w
grupie.
Istotną
uwagę
poświęcono
uwarunkowaniom synergii na etapie podejmowania decyzji inwestycyjnych, a także
sposobom zarządzania zmianą oraz procesami wewnątrz organizacji wielopodmiotowej.
kończąc na budowie silnej tożsamości całej grupy kapitałowej. Przedstawione i
przeanalizowane zostały narzędzia możliwe do zastosowania w celu wykorzystania szans i
eliminowania bądź ograniczenia zagrożeń na każdym etapie.
Rozdział szósty zawiera adaptację koncepcji zarządzania wartością spółki autorstwa Alfreda
Rappaporta oraz modelu firmy doradczej Deloitte dla potrzeb struktur kapitałowych. Dotyczy
on
synergicznych
efektów
zarządzania
strukturami
kapitałowymi
w
kontekście
najważniejszych generatorów wartości. Szanse synergii przeanalizowane zostały z
perspektywy generatorów wzrostu sprzedaży, poprawy wartości marży operacyjnej oraz
poprawy efektywności aktywów, w związku z nowymi możliwościami współpracy spółek w
grupie.
Rozdział siódmy jest poświęcony roli kapitału intelektualnego w generowaniu efektów
synergetycznych w strukturach kapitałowych. Skoncentrowano się w nim na charakterystyce
wpływu zasobów kapitału intelektualnego na funkcjonowanie struktur kapitałowych.
Wykazano związki pomiędzy zasobami ludzkimi, organizacyjnymi, relacyjnymi oraz
kooperacyjnymi a możliwością tworzenia efektów synergetycznych w strukturach
kapitałowych.
Monografia jest precyzyjnie zorganizowana i napisana precyzyjnym językiem. Autor
starał się, aby wszystkie pojęcia były określone. Język uznaję za precyzyjny przy tym
spostrzeżeniu, że można zaobserwować powolne wykształcanie się języka nauk o zarządzaniu
różniącego się od języka ekonomicznego. Przykładowo kategoria zasobu zawsze policzalna w
języku ekonomicznym, nie zawsze ma tę cechę w tekstach z zakresu zarządzania, gdzie
spotyka się określenia jak zasoby intelektualne, zasoby niematerialne. Gdy Autor posługuje
się określeniem „zasoby kapitału intelektualnego spółki” to jest to w pełni zrozumiałe o czym
mowa, jednak z ekonomicznego punktu widzenia są tu dwie kategorie. Na przykład zasoby
7
ludzkie drużyny piłkarskiej grającej na boisku mecz to 11 osób, natomiast ich kapitał ludzki
to suma ich bieżącej wartości transferowej. Zasoby są policzalne a kapitał mierzalny.
Podobnie, w zarządzaniu rozważa się aktywa niemierzalne w pieniądzu, co nie ma miejsca w
ekonomii. Już w cytatach pochodzących od światowych liderów nauk o zarządzaniu
występują tego rodzaju nowe kategorie, które uznaję za potrzebne w wywodach dotyczących
zarządzania. Można jednakże powiedzieć, że podstawowe kategorie kapitału i wartości są
nadal wspólne i takowe pozostaną. Warto natomiast pogłębiać rozumienie kapitału i wartości.
Przeczytanie monografii uruchamia własne myślenie w tematyce synergii i nasuwa
uwagę (pytanie). Czy biorąc pod uwagę to wszystko, co powiedziano, zwłaszcza w
rozdziałach od 2 do 5 o mierzeniu efektów synergii nie należało zaproponować prostej i
skutecznej miary tych efektów jako wielkości NPV obliczonej przy stopie dyskontowej 8%
dla właściwie ustalonego horyzontu czasowego na przykład 5 lat. Przy tym podstawą do
obliczenia
NPV
są
dane
z
prospektywnych
lub
retrospektywnych
sprawozdań
skonsolidowanych w zależności od celu obliczania synergii?
Autor dokonał postępu zmieniając nazwę premii za ryzyko (equity risk premium) na
premię rynkową. Ale należałoby pójść dalej i zrozumieć, że personifikacja rynku nie jest
dobrą drogą do ważnych wyjaśnień (co jest niestety powszechne w naukach ekonomicznych).
Ową premię nie daje rynek, lecz świat, w którym żyjemy, faktycznie wynika to z działania sił
natury, o czym dość jasno pisali już Fizjokraci. Teraz rozumiemy to lepiej i mówimy o stałej
potencjalnego wzrostu, której wartość jest 0.08 [1/rok]. To wynika, między innymi z badań
Ibbotsona, które Autor wielokrotnie cytuje.
Moja ocena monografii Autora jest pozytywna. Synergia jest kluczowym tematem, wokół
którego koncentrują się wywody i jest uzasadnione stwierdzenie, że Habilitant poznał i
pomnożył wiedzę w badanym zakresie. A zanim pomnożył, dokonał jej krytycznej oceny.
Liczba, zestawienie i ocena publikacji
Artykuł w czasopismach z listy Filadelfijskiego Instytutu Informacji Naukowej:
1. Marketing Aspects of Knowledge Based Management in Groups of Companies: Case
of Poland”, Industrial Management Data System, Vol.1O5 No. 4, 2005. pp. 459—475,
(współautor: Z. Patuszak — 50%; Impact Factor — 1,942; 32 punkty według listy
MNiSW)
Artykuły w recenzowanych czasopismach zagranicznych:
8
1. Elements of knowledge management in multi-entity organizations. International
Journal of Management with Decision Making 2006. Vol. 7, No 1, pp. 119-139
(współautor: Z. Pastuszak — 5 0%
Rozdziały w książkach zagranicznych:
1. Financial Performance and Knowledge Management in Capital Groups: Privatized
versus New Private Businesses”. [w:] T. Mickiewicz (red.). Corporate Governance
and Finance in Poland
and Russia. Pallgrave Macmillan New York, 2006,
(współautor: Z. Pastuszak — 50%)
Konferencje zagraniczne — artykuły recenzowane;
1. Financial Performance and Management of Groups of Companies in Poland, Working
Papers, No 52, University College London, SSEES, Social Sciences Department, May
2005, London, (współautor: Z. Pastuszak — 50%)
2. B2B solutions in a Polish network organization, JA CIS Proceedings of JACIS
International Association of Computer Information Systems: Technology and
Information Security Issues in Knowledge-Based Organizations, Taipei. Tajwan, May
19-21, 2005, pp. 1-9 (współautor: Z. Pastuszak — 50%)
Czasopisma krajowe — klasa A”:
1. „Źródła finansowania majątku w polskich grupach kapitałowych”. Ekonomika i
Organizacja Przedsiębiorstwa 7/2002
2. Płynność finansowa w spółkach grup kapitałowych”, Ekonomika i Organizacja
Przedsiębiorstwa 9/2002
3. Finansowe
aspekty
zarządzania
czynnikiem
ludzkim
w
polskich
grupach
kapitałowych”, Przegląd Organizacji, 7-8/2002
4. Spółki zależne w polskich grupach kapitałowych — wyniki badań”, Organizacja i
Kierowanie, 2/2002
5. Ocena ryzyka inwestycyjnego polskich przedsiębiorstw w kontekście ścieżek ich
powstawania” Przegląd Organizacji, 1 l/2002
6. Finansowe aspekty funkcjonowania mniejszych grup kapitałowych w Polsce”,
Ekonomista, 6/2002
7. Aktywa spółek kapitałowych w kontekście ścieżek ich powstawania”, Ekonomika i
Organizacja Przedsiębiorstwa, 7/2003
8. Synergia w zarządzaniu organizacją holdingową”. Organizacja i Kierowanie. I/2003
t5. Przepływy środków pieniężnych w spółkach kapitałowych - wyniki badań”.
Przegląd Organizacji. 512003
9
9. Wpływ uczestników organizacji wielopodmiotowych na poziom przychodów ze
sprzedaży w badanych grupach kapitałowych”, Przegląd Organizacji 10/2004
10. Zarządzanie wiedzą a problemy synergii w organizacjach wielopodmiotowych
koncepcja i wyniki badań”, Organizacja i Kierowanie 412004. współautor: Z.
Pastuszak — 50%)
11. Wpływ uczestników organizacji wielopodmiotowych na wyniki finansowe badanych
grup kapitałowych”, Przegląd Organizacji 1/2005
12. Marketing i rozwój w grupach wielopodmiotowych”, Ekonomika i Organizacja
Przedsiębiorstwa, maj 2005
13. Zarządzanie
wiedzą
a
efekty
synergii
w
obszarze
logistyki
organizacji
wielopodmiotowych (wyniki badań)”, [w:] J. Witkowski (red.), Strategie i logistyka
organizacji sieciowych, Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej im. O. Langego,
Wrocław 2005, s. 372-381, (współautor: Z. Pastuszak — 50%)
14. Mode1e tworzenia organizacji kapitałowych a oczekiwane efekty synergii”, Przegląd
Organizacji 9/2006
15. Mode1 wykorzystania funkcji scoringowych i sztucznych sieci neuronowych w
optymalizacji decyzji kapitałowych”, Master of Business Administration, 4 (93)/2008,
(współautor: G. Kłosowski — 50%)
Rozdziały w książkach krajowych:
1. Efektywność procesów restrukturyzacji organizacyjno-własnościowych spółek prawa
handlowego”, [w:] W. Sitko (red.), Zarządzanie przedsiębiorstwem-Ekonomia, Prawo,
Kultura, Etyka, Lubelskie Centrum Marketingu, Lublin 2002, s. 83-88
2. „Tożsamość ugrupowania kapitałowego”, Zarządzanie przedsiębiorstwem-Ekonomia,
Prawo, Kultura, Etyka, Lubelskie Centrum Marketingu, Lublin 2003, s. 117— 122
3. „Wybrane aspekty funkcjonowania grup kapitałowych w Polsce”, [w:] B. Nogalski, P.
4. Walentynowicz (red.), Zarządzanie w grupach kapitałowych. Aspekty prawne,
organizacyjne,
5. Finansowe i właścicielskie, Wyższa Szkoła Administracji i Biznesu, Gdynia 2004, s.
141- 155
6. „Wybrane problemy analizy i oceny funkcjonowania grup kapitałowych”, [w:] W.
Sitko (red.), Sieci i mechanizmy rozwoju i zarządzania w gospodarce globalnej,
Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Administracji, Lublin 2005, s. 98 — 106
10
7. „Zastosowanie sztucznych sieci neuronowych do prognozowania finansowych
rezultatów działalności grup kapitałowych”; [w:] W. Sitko (red.), Problemy
współczesnego zarządzania, WSPA, Lublin 2005, (współautor: G. Kłosowski —
50%), s. 171 — 178
8. „Dywersyfikacja działalności a synergia struktur kapitałowych”, [w:] E. Skrzypek
(red.), Sposoby osiągania doskonałości organizacji w warunkach zmienności
otoczenia, UMCS, Lublin, 2006, s. 95—102
9. „Ku1turowy wymiar procesów akwizycji i fuzji”, [w:] W. Sitko (red.), Problemy
współczesnego
zarządzania
w
ujęciu
wielowątkowym,
Lubelskie
Centrum
Marketingu, Lublin 2006, s.97—108
10. „Wrogie przejęcia — pułapka tożsamości”, [w:] W. Sitko. A. Zarębska (red.),
Lubelskie Centrum Marketingu, Lublin 2007, s. 133 — 144, (współautor: A. Zarębska
— 50%) „Zagrożenia utraty wartości w procesach MSA”, [w:] W. Sitko. A. Zarębska
(red.), Lubelskie Centrum Marketingu, Lublin 2007, s. 145 — 156
11. „Luka kompetencyjna w strukturach kapitałowych”, [w:] A. Sitko - Lutek (red.),
Polskie firmy wobec globalizacji. Luka kompetencyjna, PWN, Warszawa 2007, s.
146— 157
12. „Zarządzanie zaufaniem a powodzenie zmian w organizacji (case study Spółki Skarbu
Państwa)”, [w:] A. Jaki, J. Kaczmarek, T. Rojek (red.) „Restrukturyzacja, Teoria i
praktyka w obliczu nowych wyzwań”, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie,
Polskie firmy wobec globalizacji. Luka kompetencyjna, Kraków 2011, s. 889—900
Zestawienie publikacji oprócz monografii
Artykuł w czasopiśmie z listy Filadelfijskiego Instytutu Informacji Naukowej: 1
Marketing Aspects of Knowledge Based Management in Groups of Companies: Case of
Poland”, Industrial Management Data System, Vol.1O5 No. 4, 2005. pp. 459—475,
(współautor: Z. Patuszak — 50%; Impact Factor — 1,942; 32 punkty według listy MNiSW)
Artykuł w recenzowanym czasopiśmie zagranicznym: 1
Elements of knowledge management in multi-entity organizations. International Journal of
Management with Decision Making 2006. Vol. 7, No 1, pp. 119-139 (współautor: Z.
Pastuszak — 5 0%
Rozdział w książce zagranicznej: 1
Financial Performance and Knowledge Management in Capital Groups: Privatized versus
New Private Businesses”. [w:] T. Mickiewicz (red.). Corporate Governance and Finance in
11
Poland and Russia. Pall grave Macmillan New York, 2006, (współautor: Z. Pastuszak —
50%)
Konferencje zagraniczne — artykuły recenzowane; 2 pozycje
Czasopisma krajowe — klasa A: 15 pozycji
Rozdziały w książkach krajowych: 12 pozycji
Opublikowany dorobek Habilitanta uznaję za liczny, spójny, poważny i odpowiedni do
starań o stopień samodzielnego pracownika naukowego. Zaznacza się liczna obecność Autora
w głównych czasopismach polskich z zakresu zarządzania. Habilitant wykazał także, że jest
zdolny publikować w języku angielskim w renomowanych czasopismach.
Wnioski aplikacyjne wynikające z badań Habilitanta
Cechą dorobku Habilitanta, godną i wartą podkreślenia, jest obok wartości teoretycznych,
diagnostycznych i edukacyjnych wyraźna możliwość zastosowań tej wiedzy w praktyce.
Autor wskazuje, że tworzenie struktur kapitałowych odbywa się w oparciu o dwie zasadnicze
ścieżki: wzrostu wewnętrznego i zewnętrznego. Wzrost zewnętrzny, oparty na akwizycjach
na rynku przedsiębiorstw, jest szczególnie narażony na porażki inwestycyjne. Z drugiej strony
jest szansą na szybki rozwój organizacji i zwiększenie wartości. Spośród wielu błędów jakie
zidentyfikował jako przyczyny destrukcji wartości struktur kapitałowych, główne są
następujące:
• Nadmierna dywersyfikacja działalności branżowej w grupie.
• Płacenie premii przewyższającej wartość późniejszych synergii, w procesach akwizycji.
• Nieprzygotowany i źle poprowadzony proces integracji struktury kapitałowej.
• Niedostateczna i niewłaściwa koordynacja zarządzania podmiotami w grupie.
Do każdej z podanych przyczyn Autor podaje wskazówki zaradcze i ostrzeżenia wynikające z
badań światowych i własnych Autora. Wskazuje, że dywersyfikacja koreluje się negatywnie
zwartością. Wynika to z nieefektywności wewnętrznych rynków kapitałowych, gdyż grupa z
natury rzeczy przekazuje fundusze z branż dobrych do gorszych. Drugi przypadek dotyczy w
praktyce sytuacji „przepłacania” w procesie akwizycji, gdy nabywający płacą za firmę więcej
niż wynosi jej realna wartość rynkowa, licząc a priori na efekty synergii. Jednak, biorąc pod
uwagę doświadczenia i wyniki badań można stwierdzić, że rzadko realizacja odzwierciedla
oczekiwania. Strategie zakupu często pomniejszają wartość nabywcy.
Przypadek
trzeci
związany
jest
z
problemami
integracji
grupy
kapitałowej.
Doświadczenia wskazują na konieczność traktowania grupy kapitałowej jako jednej
organizacji ze wspólną misją, wizją i strategią. Integracja wszystkich uczestników struktury
12
wokół wspólnych celów jest fundamentem synergii. Nie wystarcza zakładać prostego
obniżania kosztów i zwiększania dochodów. Podstawa sukcesu leży w planowaniu
przedsięwzięcia i przeprowadzaniu integracji firm. Akcent położony na stronie finansowostrategicznej, przy jednoczesnym lekceważeniu integracji, jest głównym czynnikiem
niepowodzeń w procesach akwizycji.
Czwartą, częstą przyczyną destrukcji wartości, którą Autor identyfikuje, jest
niedostateczna koordynacja zarządzania podmiotami w grupie. W praktyce spotyka się
przypadki gdzie spółki w ramach struktury kapitałowej rywalizują między sobą zamiast
współpracować. Ambicie poszczególnych zarządów słabo skoordynowane przez spółkę
dominująca, powodują że dublowane są działania w wielu obszarach funkcjonalnych, zaś
koszty koordynacji niektórych procesów przekraczają uzyskane efekty. Potrzeba totalnego,
holistycznego zarządzania i poszukiwania rozwiązań kreujących synergię i wartość z
perspektywy właścicieli. W tych procesach ważną rolę pełni właściwe wykorzystanie kapitału
intelektualnego kierownictwa i spółek. Te intencje są widoczne w pracach Habilitanta, a
widoczne łączenie teorii z praktyką, jest podstawą oczekiwań wpływu tej myśli na postęp w
zakresie kierowania strukturami kapitałowymi.
W ostatecznej konkluzji bardzo pozytywnie opiniuję dorobek naukowy Pana dr Jana
Chadama. Uznaję, że Habilitant jest osoba dojrzałą do samodzielnej działalności naukowej.
Kraków, 2012-07-20
Mieczysław Dobija
13