NAUCZYCIEL- MISTRZ I PRZEWODNIK Każdy człowiek na swojej

NAUCZYCIEL- MISTRZ I PRZEWODNIK Każdy człowiek na swojej

NAUCZYCIEL- MISTRZ I PRZEWODNIK
Każdy człowiek na swojej drodze życia spotkał wielu nauczycieli. Jednak nie każdy zapisał
się dobrze w naszej pamięci. Najczęściej pamiętamy wartościowych i prawdziwych
nauczycieli z powołaniem. Dzieje się tak, ponieważ nauczyciel powinien być profesjonalistą
posiadającym wiedzę z danej dziedziny. Powinien być dla innych autorytetem. Ale przede
wszystkim powinien pełnić wiele ról, do których z całą pewnością można zaliczyć: badacza,
instruktora, doradcę, kreatora, animatora, artystę, nowatora, organizatora, terapeutę, mentora,
konsultanta i można by wymienić jeszcze długo. Jednak pośród wszystkich istniejących
określeń, do najważniejszych ról należy mistrz i przewodnik po wiedzy.
Nauczyciel powinien dziecku dostarczyć kwiatów, z których by miód wysysało, ale nie
powinien dla niego tego miodu robić – W. Puślecki
Kim jest mistrz?
Mistrz, to najwyższa z istniejących funkcji nauczyciela. Jest to osoba godna naśladowania i
stanowiąca autorytet w swojej dziedzinie. Takim mianem możne być określany rodzic,
wychowawca, mnich, trener, członek rodziny, znana osoba czy idol. Każdy człowiek
posiadający wiedzę, przekazujący ją w odpowiedni sposób, jak również wychowujący i
kształcący, może stanowić dla uczniów wzór i być postrzegany jako mistrz.
Jednak, aby nauczyciel zasłużył na miano mistrza, powinien zjednać sobie uczniów,
podchodzić do nich indywidualnie, przekazywać swoją wiedzę, być konsekwentnym oraz
kształtować osobowość i psychikę dziecka, co może nastąpić poprzez bezpośredni kontakt,
nawet jeśli odbywa się to w sposób nieświadomy. Mianem nauczyciela-mistrza można
określić osobę, która stanowi dla ucznia wzór, chętnie dzieli się z nim swoim doświadczeniem
zawodowym i życiowym oraz stanowi autorytet w zakresie wszelkich wartości oraz
szlachetnego postępowania.
Jakie cechy powinien posiadać mistrz?
Można stworzyć całą listę cech które powinien posiadać nauczyciel. Z całą pewnością zalicza
się do nich: otwartość, cierpliwość, wyrozumiałość, sprawiedliwość, empatia, kompetencja,
tolerancyjność, planowość, dyscyplina czy poczucie humoru. Do ważniejszych cech zaliczyć
można wszechstronność – zainteresowanie całym światem, twórcze myślenie – rozwijanie
kreatywności i krytyczności w myśleniu czy elastyczność – dostosowanie się do przemian
zachodzących w oświacie, umiejętność odnalezienia się w świecie. Jednak istnieją
cechy, szczególnie wyróżniające mistrza do których zalicza się:


Odpowiedzialność – podstawowa wartość cechująca zawód nauczyciela. Jest to
obowiązek moralno-prawny ponoszenia konsekwencji za swoje czyny.
Umiejętność przyznania się do błędu – nauczyciel-mistrz musi ciągle dbać o własny
rozwój, mieć dystans do siebie, umieć śmiać się z siebie oraz znać własne słabości i
ograniczenia. Realizuje w życiu wartości, jednocześnie pokazując młodemu
człowiekowi jak zbliżyć się do ideału, który sam głosi. W ten sposób, zdobywa




szacunek ucznia, staje się godny naśladowania i pomaga zbudować własną tożsamość
wychowanka.
Dobrowolność w byciu mistrzem – mistrz jest zawsze obecny i dostępny dla
wychowanka, poświęca mu swój wolny czas i zawsze mu towarzyszy. Nie wyręcza
ucznia w wykonywanych czynnościach, ale zawsze jest gotowy służyć mu swoją
wiedzą i prowadzić z nim dialog. Wiąże się to ze świadomością celu, ideału i sposobu,
w kierunku których podąża razem z uczniem.
Miłość do drugiego człowieka – oznacza sprawiedliwość, życzliwość, dobroć,
szacunek do drugiego człowieka oraz nie unoszenie się gniewem, nie popadanie w
pychę, ani nie wypominanie przewinień. Nie można być nauczycielem i nie lubić
dzieci ani młodzieży, bo tylko dzięki miłości można zaprzestać przedmiotowego
traktowania uczniów. Dzięki miłości braterskiej można tratować ucznia jako równego
sobie, otworzyć się na drugiego człowieka oraz zrozumieć jego problemy, lecz
warunkiem jest czuwanie, aby uczucie to było ciągle rozpalane i nigdy nie zgasło.
Kontaktowność – powoduje dotarcie do ucznia. Można ją osiągnąć poprzez
prowadzenie zajęć w ciekawy sposób, stosowanie różnych metod aktywizujących, nie
pozwolenie na nudę podczas zajęć, zaangażowanie emocjonalne w to, co nauczyciel
robi, wytworzenie w klasie atmosfery współpartnerstwa, pokonanie dystansu
dzielącego nauczyciela i ucznia, demokratyczny styl pracy nauczyciela czy radosne i
optymistyczne nastawienie nauczyciela. Dzieje się tak, ponieważ „uśmiech otwiera
drogę człowieka do człowieka, łagodzi tremę przed pytaniem oraz wyzwala odwagę w
zadawaniu pytań nauczycielowi”.
Wyobraźnia – powoduje odejście od utartych schematów oraz stanowi twórcze
poszukiwanie i podejmowanie niekonwencjonalnych rozwiązań. Nauczyciel-mistrz
nie powinien pozwolić, aby do procesu kształcenia wkradła się nuda i rutyna. Będąc
mistrzem trzeba posiadać wyobraźnię oraz dobrze opanowane rzemiosło, pozwalające
na bycie artystą, który ciągle się rozwija oraz zdaje sobie sprawę, że nigdy nie
osiągnie się szczytu umiejętności pedagogicznych, ponieważ zawsze znajdą się
nowsze, ciekawsze i nieznane metody oraz sposoby pracy.
Osoba chcąca nazywać się nauczycielem-mistrzem powinna posiadać cechy wyróżniające jej
jednostkę spośród innych nauczycieli, a mianowicie odpowiednie kompetencje i wiedzę,
posiadanie odpowiedniej osobowości i inteligencji emocjonalnej (umiejętność oceny innych
ludzi) oraz ustabilizowanego systemu wartości. Wszystkie cechy wiążą się z cechami
charakteru nauczyciela, ponieważ mentor kształtuje wychowanka w wymiarze
psychologicznym, etycznym i społecznym, motywuje go i daje poczucie siły oraz wiary we
własne możliwości. Dzięki słowom wsparcia: „Możesz tego dokonać. Uwierz w siebie! Nie
jesteś sam – jestem obok i możesz na mnie liczyć. Powiedz mi czego chcesz, a pomogę Ci to
osiągnąć” uczeń czuje wsparcie i może zmierzyć się z wyzwaniami.
Jak odróżnić amatora nauczania od mistrza?
Zostać mistrzem nie jest łatwo, ponieważ oprócz wiedzy, doświadczenia, cech osobowości,
kompetencji i umiejętności, należy przejść wewnętrzną metamorfozę. Prawdziwym
nauczycielem-mistrzem zostaje osoba, która posiada determinację w działaniu, siłę
psychiczną, niezłomność i wytrwałość w podejmowanych czynnościach. Poniżej opisałam
podstawowe czynniki odróżniające mistrza:
1. Mistrz ma wizję i podejmuje działania a amator tylko marzy – nauczyciel-mistrz
posiada wizję, plan i odwagę do realizacji zamierzeń i osiągnięcia celów. Natomiast
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
amator nauczania, mimo posiadanej wiedzy marzy o byciu przykładem dla innych
chociaż nie ponosi żadnych kroków w kierunku realizacji wyznaczonego celu.
Mistrz posiada wewnętrzny spokój a amator poddaje się presji i stresowi – nauczycielmistrz potrafi przemóc stres w kontaktach z innymi i uwolnić się od presji otoczenia,
poświęcając się temu co kocha i na czym mu zależy, jednocześnie wypełniając swe
obowiązki. Natomiast amator nauczania poddając się stresowi i presji otoczenia, nie
jest w stanie uzyskiwać tak dobrych wyników jakby chciał, niezależnie od
posiadanych kompetencji i wizji zajęć, jakie chciałby przeprowadzić.
Mistrz wierzy w swoje umiejętności i w przygotowanie merytoryczne a amator nie
wierzy we własne zwycięstwo – nauczyciel-mistrz jest pewny siebie i swoich
zdolności oraz zna swoje umiejętności i słabości. Natomiast amator nauczania nie
wierzy, że osiągnie sukces pedagogiczny, ani w swoje przygotowanie merytoryczne.
Mistrz koncentruje się na rozwiązaniu problemu a amator skupia się na problemie –
nauczyciel-mistrz stając przed problemem widzi kolejne kroki do wzniesienia się
ponad swoją wiedzę i stara się go rozwiązać korzystając z różnych źródeł. Natomiast
amator nauczania widzi nierozwiązywalny problem, brak wyjścia oraz czuje jakby
cały świat stanął przeciwko niemu.
Mistrz chętnie korzysta z pomocy innych a amator stara się wszystko zrobić samemu –
nauczyciel-mistrz korzysta z pomocy innych osób i każdą okazję potrafi wykorzystać
jako sposób dokształcenia swoich kompetencji i umiejętności. Chętnie dyskutuje z
innymi, starając się dowiedzieć jak najwięcej i wciąż pracuje nad sobą, ponieważ nie
wierzy w osiągnięcie najwyższego szczytu umiejętności pedagogicznych. Natomiast
amator nauczania chce być samodzielny i niechętnie prosi o pomoc innych.
Mistrz panuje nad emocjami a amator jest przez nie kontrolowany – nauczyciel-mistrz
potrafi skoncentrować się na zadaniu jakie ma wykonać i nie poddaje się emocjom.
Natomiast amator nauczania w stresowych sytuacjach nie panuje nad emocjami i
często przenosi prywatne problemy na życie zawodowe.
Mistrz poświęca swój wolny czas dla rozwoju a amator rezygnuje z rozwoju na rzecz
odpoczynku – nauczyciel-mistrz jest w stanie poświęcić swój wolny czas, aby pomóc
wychowankowi albo dokształcać się (czytać, uczestniczyć w różnych kursach,
wyjazdach). Natomiast amator nauczania woli pozostać na poziomie rozwoju który
osiągnął i z którego jest zadowolony, nie szukając alternatyw rozwoju własnej
jednostki.
Mistrz koncentruje się na byciu a amator koncentruje się na posiadaniu – nauczycielmistrz jest w stanie wznieść się ponad swoje ego, wykonuje zadania dla własnej
satysfakcji, jest skromny w postępowaniu i skupia się wychowankach. Natomiast
amator nauczania skupia się na sobie i nie jest w stanie na bezinteresowność.
Po co być mistrzem?
Nie istnieje jednolita odpowiedź na to pytanie. Jedne głosy przemawiają za tym, że jest to
piękne i twórcze wyzwanie oraz możliwość realnego wpływania na uczniów w procesie
wychowawczo-edukacyjnym. Inni uważają, że bycie mistrzem to uboczny efekt realizowania
własnych ideałów i wartości oraz bycia przykładnym nauczycielem, któremu zależy na
podopiecznych i który chce „zaszczepić” w nich jak najwięcej ciekawości świata. Jednak są
także osoby, które twierdzą, że realizują swoje wychowawcze zadania, po to, żeby nauczyć
młodych ludzi bycia mistrzem dla siebie oraz aby być szczęśliwym i pożytecznym dla innych.
Jak można zauważyć, wszystkie głosy przemawiają za tym, że należy starać się być
przykładem i autorytetem dla innych ludzi, aby ulepszyć świat, ponieważ każdy młody
człowiek powinien mieć osobę, która stanowi dobry wzór do naśladowania i inspiruje go do
działania, dzięki czemu łatwiej odnaleźć mu cel i własną drogę postępowania.
Bycie dobrym autorytetem i przewodnikiem, daje sporo satysfakcji, ale wiąże się z ogromną
odpowiedzialnością za swoje postępowanie oraz naśladownictwo uczniów. Nauczyciel musi
się starać, ponieważ uczeń ceni sobie zdolność nawiązywania kontaktów z młodzieżą,
szanowanie godności i rozumienie problemów młodych ludzi. Jednocześnie akceptuje
nauczyciela, który będzie pobudzać i rozwijać jego zainteresowania, pozwoli mu poznawać
otaczający świat i udzielać rad podczas poszukiwania prawdziwych wartości życiowych.
Nauczyciel powinien zawsze służyć pomocą, być mądrym, dociekliwym, empatycznym i
wrażliwym przewodnikiem, ale nie powinien być zbyt pobłażliwy, ponieważ uczniowie lubią
zasady i konsekwencję w zachowaniu nauczyciela. Mentor powinien jednakowo traktować
wszystkich uczniów, nie fawortwować i etykietyzować, ale stanowić konkretny wzór.
Powinien wzbudzać zaufanie i motywować do działania, jednocześnie będąc sprawiedliwy i
niezawodny w działaniu.
Wychowanków należy traktować z pełnym szacunkiem, uznaniem ich praw i zapewnieniem
im godnego miejsca w społeczeństwie, ponieważ jak powiedział J. Korczak „dzieci nie będą
dopiero, ale są ludźmi”. Autorytetem nie jest nauczyciel, który zawsze ma rację, karci,
zabrania i zmusza, ale osoba, która dostrzega wysiłek dziecka, które wkłada w wypełnienie
każdej godziny swojego życia. Rozumny wychowawca musi przede wszystkim znać siebie i
być swoim własnym kreatorem, wiedzieć kim jest w rzeczywistości i kim może być w
stosunku do dzieci, a następnie musi posiąść wiedzę na temat każdego dziecka powierzonego
jego opiece. Oprócz wymienionych cech powinien znać zadanie jakie ma do wykonania,
stwarzać optymalne warunki rozwoju wychowanka, inspirować, motywować dzieci i
organizować im czas. Pamiętajmy, że nauczyciel jest przedstawicielem wszystkich
dorosłych mieszkańców świata i wskazuje jego różnorodność oraz piękno, mówiąc „oto
nasz świat”.
Źródło:
R. Ryszka, „Mistrz i przewodnik”
M. Śnieżyński, „Nauczanie wychowujące”
Fotografia: flickr.com – Artis Rams