Untitled

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------I. Wybieranie danych z wielu tabel.
Zadania obejmują wyszukiwanie danych z wielu tabel. Do budowy takich zapytań słuŜy predykat JOIN, który
jest implementacją operatorów złączeń algebry relacji.
Znaleźć adresy oddziałów wypoŜyczalni samochodów, w których pracują poszczególni pracownicy. Aby
uzyskać te informacje, potrzebna jest lista pracowników oraz dane o miejscu zatrudnienia pracowników. W
bazie danych WYPAUT, dla kaŜdego numeru miejsca (pracy pracownika) istnieje jeden wiersz w tabeli
MIEJSCA. DBMS odczytuje numer miejsca pracownika z tabeli PRACOWNICY, a potem przeszukuje tabele
MIEJSCA w celu znalezienia odpowiadającego temu numerowi wiersza, który opisuje dokładnie miejsce pracy,
tzn. adres, telefon i inne informacje. W języku baz danych SQL moŜna to wyrazić poniŜszym zapytaniem:
Wykonać najpierw bez klauzuli WHERE
SELECT PRACOWNICY.NAZWISKO,
PRACOWNICY.STANOWISKO,
PRACOWNICY.DZIAL,
MIEJSCA.MIASTO,
MIEJSCA.ULICA
FROM PRACOWNICY,
MIEJSCA
WHERE PRACOWNICY.NR_MIEJSCA = MIEJSCA.NR_MIEJSCA
ORDER BY PRACOWNICY.NAZWISKO;
Takie zapytanie SQL nazywamy złączeniem (ang. join).
W zapytaniu tym:
• w klauzuli SELECT specyfikujemy kolumny, które chcemy uzyskać, jako wynik zapytania,
• w klauzuli FROM określamy nazwy złączanych tabel,
• w klauzuli WHERE określamy warunki złączenia.
Składnia złączenia – predykat JOIN. Są dwa rodzaje składni zapytania złączeniowego.
Pierwszy przedstawiony został powyŜej. Przy specyfikowaniu złączenia dwóch tabel, do poprawnego
wyświetlenia wyniku klauzula WHERE musi zawierać jeden warunek. Gdy złączamy trzy tabele klauzula
WHERE musi zawierać przynajmniej dwa warunki musza dotyczyć złączenia tabel, a pozostałe dotyczą wyboru
wierszy. Oto przykład:
SELECT WYPOZYCZENIA.NR_WYPOZYCZENIA,
PRACOWNICY.NAZWISKO,
PRACOWNICY.STANOWISKO,
PRACOWNICY.DZIAL,
MIEJSCA.MIASTO,
MIEJSCA.ULICA
FROM PRACOWNICY,
MIEJSCA,
WYPOZYCZENIA
WHERE PRACOWNICY.NR_MIEJSCA = MIEJSCA.NR_MIEJSCA
AND PRACOWNICY.NR_PRACOWNIKA = WYPOZYCZENIA.NR_PRACOW_WYP
AND MIEJSCA.MIASTO = ‘WARSZAWA’
ORDER BY PRACOWNICY.NAZWISKO;
Inny typ specyfikacji złączenia polega na zastosowaniu konstrukcji JOIN...ON:
SELECT PRACOWNICY.NAZWISKO,
PRACOWNICY.STANOWISKO,
PRACOWNICY.DZIAL,
MIEJSCA.MIASTO,
MIEJSCA.ULICA
FROM PRACOWNICY JOIN
MIEJSCA ON
PRACOWNICY.NR_MIEJSCA = MIEJSCA.NR_MIEJSCA
WHERE PRACOWNICY.STANOWISKO = ‘SPRZEDAWCA’
ORDER BY PRACOWNICY.NAZWISKO;
Jak widać powyŜej, gdy uŜywamy słowa kluczowego JOIN w klauzuli FROM, warunki złączenia musza być
wyspecyfikowane po klauzuli ON. W klauzuli WHERE moŜna natomiast określić dodatkowe warunki, na
przykład wyboru wierszy.
Stosowanie aliasów w zapytaniu. Aliasy definiuje się w celu skrócenia nazwy tabeli. Przykładowo alias P moŜe
wskazywać na tabele PRACOWNICY, a M moŜe wskazywać tabele MIEJSCA:
SELECT P.NAZWISKO, P.STANOWISKO, P.DZIAL, M.MIASTO, M.ULICA
FROM PRACOWNICY P,
MIEJSCA M
WHERE
P.NR_MIEJSCA = M.NR_MIEJSCA
AND P.STANOWISKO = ‘SPRZEDAWCA’
ORDER BY P.NAZWISKO;
Wynik wykonania tego zapytania jest taki sam jak poprzedniego zapytania. Od tej chwili w przykładach
będziemy stosować aliasy dla nazw tabel.
Podsumowanie:
1. Dane mogą być wydobywane z jednej lub wielu tabel.
2. W zapytaniu wybierającym dane z przynajmniej dwóch tabel moŜna uŜyć predykatu JOIN.
3. JeŜeli w zapytaniu, które wybiera dane z przynajmniej dwóch tabel, nie zostanie wyspecyfikowany warunek
po słowie kluczowym WHERE lub ON, to zwrócony wynik będzie iloczynem kartezjańskim.
4. W zapytaniach moŜna uŜywać aliasów zamiast nazw tabel.
Funkcje skalarne i arytmetyczne.
Wybieranie wyliczonych wartości. W zapytaniu SQL moŜemy uŜyć następujących funkcji skalarnych i
arytmetycznych w celu obliczenia wartości:
+ dodawanie
- odejmowanie
* mnoŜenie
/ dzielenie
Tych operatorów uŜywamy teŜ do budowy bardziej złoŜonych wyraŜeń. W celu zaznaczenia kolejności
wykonywania działań moŜna uŜywać nawiasów.
SELECT P.IMIE, P.NAZWISKO, P.PENSJA, P.DODATEK,
P.PENSJA + P.DODATEK AS „DO_WYPLATY”
FROM PRACOWNICY P
WHERE P.PENSJA > 1100
ORDER BY P.NAZWISKO;
Wynik zapytania zawiera kolumnę obliczona, która jest suma kolumn PENSJA i DODTEK. Jeśli wartość którejś
z kolumn potrzebnych do obliczeń jest pusta (ma wartość NULL), to wartość pola związanego z obliczeniami na
tej wartości jest równieŜ pusta (NULL).
Aby nazwa kolumny wyliczonej mogła zawierać spacje, to nazwa ta musi być wziętą w cudzysłów:
SELECT P.IMIE, P.NAZWISKO, P.PENSJA, P.DODATEK,
P.PENSJA + P.DODATEK AS „DO WYPLATY”
FROM PRACOWNICY P
WHERE P.PENSJA > 1100
ORDER BY P.NAZWISKO;
Nazwa kolumny wyliczonej nie moŜe wystąpić w klauzuli WHERE.
W niektórych systemach DBMS i zrealizowanych w nich odmianach języka SQL nazwy kolumny wyliczonej
nie moŜna uŜywać w klauzuli ORDER BY. Jest tak w InterBase. Wtedy naleŜy uŜywać numeru na liście
wyliczonej w klauzuli SELECT:
SELECT P.IMIE, P.NAZWISKO, P.PENSJA, P.DODATEK,
P.PENSJA + P.DODATEK AS DO_WYPLATY
FROM PRACOWNICY P
WHERE P.PENSJA > 1100
ORDER BY 5;
Porównanie daty. Kolumny typu daty lub czasu mogą być porównywane z innymi wartościami reprezentującymi
datę lub czas. Wartości przedstawiające datę lub czas musza być otoczone pojedynczym cudzysłowem. W
poniŜszym przykładzie zostaną wyświetlone dane pracowników zatrudnionych w lub po dacie 1998-01-01:
SELECT P.IMIE, P.NAZWISKO, P.DZIAL,
P.STANOWISKO, P.DATA_ZATR
FROM PRACOWNICY P
WHERE P.DATA_ZATR >= ‘1998-01-01’
ORDER BY P.NAZWISKO;
W DBMS IntrerBase funkcje SUBSTR trzeba uaktywnić. W tym celu deklarujemy funkcje, która będzie
pobrana z zewnętrznej biblioteki DLL dołączanej dynamicznie:
DECLARE EXTERNAL FUNCTION SUBSTR
CSTRING(80), SMALLINT, SMALLINT
RETURNS CSTRING(80) FREE_IT
ENTRY_POINT ‘IB_UDF_substr’ MODULE_NAME ‘ib_udf.dll’;
Po wykonaniu powyŜszego polecenia moŜna przejść do opcji IBConsole, aby zobaczyć te funkcje, klikając w
panelu po lewej stronie na ikonie External Function.
Funkcja skalarna SUBSTR wybierania podłańcucha.
Do wybierania podłańcucha słuŜy funkcja SUBSTR. Aby z kolumny NAZWISKO wybrać ciągi znaków od
pozycji wskazywanej przez drugi argument do pozycji wskazywanej przez trzeci argument budujemy poniŜsze
zapytanie. NaleŜy z naciskiem zaznaczyć, Ŝe funkcja ta ma inne znaczenie składni i inaczej działa w innych
systemach DBMS.
SELECT SUBSTR(K.NAZWISKO, 3, 4), K.NAZWISKO
FROM KLIENCI K;
Łączenie łańcuchów. Ciągi znaków moŜna łączyć w całościowe łańcuchy wynikowe za pomocą operatora ||.
NaleŜy z naciskiem zaznaczyć, Ŝe w innych odmianach SQL dla innych systemów DBMS moŜna zastosować do
łączenia łańcuchów specjalne funkcje, np. w DB2 funkcje CONCAT.
SELECT K.IMIE || ‘ ‘ || K.NAZWISKO AS KLIENT FROM KLIENCI K;
Podsumowanie:
1. Funkcje arytmetyczne mogą być uŜywane w klauzuli SELECT oraz WHERE.
2. Kolumny wyliczone mogą być nazwane przez zastosowanie klauzuli AS.
3. Do zmiany reprezentacji danych słuŜą funkcje skalarne.
4. W innych odmianach SQL dla innych systemów DBMS występuje bardzo duŜo wbudowanych funkcji
skalarnych.
Funkcje kolumnowe i grupujące.
Funkcje kolumnowe. Do funkcji kolumnowych zalicza sie funkcje: SUM, AVG, MIN, MAX oraz COUNT. Funkcje
te uŜywane są w klauzulach SELECT lub HAVING.
SUM – słuŜy do obliczania sumy wartości w określonych kolumnach,
AVG – oblicza wartość średnia w kolumnie,
MIN – znajduje wartość minimalną,
MAX – znajduje wartość maksymalną,
COUNT – słuŜy do zliczania wystąpień pewnej wartości w wierszach.
PoniŜszy przykład wyświetla całkowitą sumę wszystkich pensji pracowników, średnią pensje, minimalną pensje
oraz ilość pracowników:
SELECT SUM(P.PENSJA) AS PENSJA,
AVG(P.PENSJA) AS SREDNIA,
MIN(P.PENSJA) AS PENSJA_MIN,
MAX(P.PENSJA) AS PENSJA_MAX,
COUNT(*) AS ILOSC
FROM PRACOWNICY P;
PowyŜej funkcja COUNT została uŜyta do zliczania wszystkich wierszy w tabeli (COUNT(*)). MoŜe być ona
równieŜ uŜyta do zliczania wierszy nie zawierających powtarzających się wartości w kolumnie w kolumnach.
Przykładowo, moŜemy zliczyć liczbę działów i stanowisk w firmie:
SELECT COUNT(DISTINCT P.DZIAL) AS ILOSC_DZIALOW,
COUNT(DISTINCT P.STANOWISKO) AS ILOSC_STANOWISK
FROM PRACOWNICY P;
Funkcje kolumnowe moŜna zastosować równieŜ na podzbiorze wierszy.
SELECT SUM(P.PENSJA) AS PENSJA,
AVG(P.PENSJA) AS SREDNIA,
MIN(P.PENSJA) AS PENSJA_MIN,
MAX(P.PENSJA) AS PENSJA_MAX,
COUNT(*) AS ILOSC
FROM PRACOWNICY P
WHERE P.DZIAL = ‘OBSLUGA KLIENTA’;
Klauzula GROUP BY. Grupuje wiersze o tej samej wartości wyszczególnionych kolumn. Funkcje agregujące
SQL (AVG, MAX, MIN, SUM, oraz COUNT) w klauzuli SELECT operują na kaŜdej grupie osobno.
Następujące zapytanie pogrupuje wiersze według stanowiska:
SELECT P.STANOWISKO, SUM(P.PENSJA) AS PENSJA,
AVG(P.PENSJA) AS SREDNIA,
MIN(P.PENSJA) AS PENSJA_MIN,
MAX(P.PENSJA) AS PENSJA_MAX,
COUNT(*) AS ILOSC
FROM PRACOWNICY P
GROUP BY P.STANOWISKO
ORDER BY P.STANOWISKO;
Klauzula HAVING. Klauzula HAVING jest uŜywana w GROPUP BY w celu ograniczenia wyświetlania grup.
Warunek szukania musi zawierać funkcje agregującą. Po zgrupowaniu wierszy przez klauzule GROUP BY,
klauzula HAVING wyświetla tylko te wiersze spośród zgrupowanych, które spełniają warunki wyszczególnione
w klauzuli HAVING. Klauzula HAVING moŜe być uŜyta tylko wówczas, gdy w zapytaniu znajduje się klauzula
GROUP BY.
Aby wyświetlić wszystkich pracowników, którzy wypoŜyczyli samochody na łączną sumę powyŜej 400zł
budujemy poniŜsze zapytanie:
SELECT P.NAZWISKO, SUM(W.CENA_JEDN)
FROM PRACOWNICY P,
WYPOZYCZENIA W
WHERE P.NR_PRACOWNIKA = W.NR_PRACOW_WYP
GROUP BY P.NAZWISKO
HAVING SUM(W.CENA_JEDN) > 400
ORDER BY P.NAZWISKO;
Podsumowanie:
1. Funkcje kolumnowe mogą być uŜyte tylko w klauzulach SELECT HAVING.
2. Klauzula SELECT moŜe zawierać tylko funkcje kolumnowe oraz kolumny wskazane w klauzuli ORDER BY.
3. Klauzula HAVING moŜe zawierać dowolne funkcje kolumnowe operujące na dowolnych kolumnach tabeli.
Kolumny te nie musza być wyspecyfikowane w klauzuli SELECT.
Klauzula UNION. Klauzula UNION pozwala na łączenie dwóch lub więcej wyników wykonania zapytania
SELECT. Zapoznamy się ze składnia polecenia UNION, oraz zasadami dla list w klauzuli SELECT oraz
róŜnicami miedzy klauzulą UNION i UNION ALL.
Łączenie wielu wyników zapytania.
Klauzula UNION łączy dwa lub więcej zapytania SELECT w jedną tabelę wynikowa. Klauzula SELECT musi
zwracać tę samą liczbę kolumn. Kolumny pokrywające się musza mieć te sama szerokość i typ danych. Nazwy
tych kolumn mogą być róŜne. Klauzula UNION łączy dwa zestawy wyników w jeden i jednocześnie usuwa
duplikaty. Powtarzające się wiersze umieszczane są w wyniku końcowym zapytania tylko raz, to znaczy
eliminowane są duplikaty w wyniku końcowym.
PoniŜsze zapytanie zwraca dane o imieniu i nazwisku wszystkich klientów i pracowników, których nazwiska
kończą się na „ski”. Tylko jedna osoba o imieniu i nazwisku Jan Kowalski występuje jednocześnie w tabeli
klientów i pracowników:
SELECT IMIE, NAZWISKO
FROM KLIENCI
WHERE NAZWISKO LIKE ‘%SKI’
UNION
SELECT IMIE, NAZWISKO
FROM PRACOWNICY
WHERE NAZWISKO LIKE ‘%SKI’;
Za kaŜdym razem zapytania łączące wyniki z klauzula UNION wyświetlają wyniki posortowane rosnąco. JeŜeli
chcemy zawrzeć klauzule ORDER BY sortującą wyniki malejąco ze względu na NAZWISKO, to musi ona być
umieszczona na końcu zapytania.
Uwaga: W dialekcie języka SQL systemu DBMS InterBase, w klauzuli ORDER BY zamiast specyfikowania
nazwy kolumny NAZWISKO musimy wyspecyfikować numer pozycji tej kolumny na liście kolumn
wybieranych w SELECT (w poniŜszym przykładzie jest to 2). InterBase nie pozwala specyfikować w klauzuli
ORDER BY nazw kolumn:
SELECT IMIE, NAZWISKO
FROM KLIENCI
WHERE NAZWISKO LIKE ‘%SKI’
UNION
SELECT IMIE, NAZWISKO
FROM PRACOWNICY
WHERE NAZWISKO LIKE ‘%SKI’
ORDER BY 2 DESC;
Klauzula UNION ALL.
RóŜnica pomiędzy klauzulą UNION a UNION ALL polega na tym, Ŝe wynik łączenia zapytań klauzula UNION
ALL zawiera powtarzające się wiersze. Natomiast klauzula UNION ALL działa szybciej niŜ UNION. Zatem,
gdy łączymy klika wyników zapytania, i gdy jesteśmy pewni, Ŝe łączone wyniki nie zawierają duplikatów,
moŜemy uŜywać klauzuli UNION ALL.
SELECT IMIE, NAZWISKO
FROM KLIENCI
WHERE NAZWISKO LIKE ‘%SKI’
UNION ALL
SELECT IMIE, NAZWISKO
FROM PRACOWNICY
WHERE NAZWISKO LIKE ‘%SKI’
ORDER BY 2 DESC;
W wyniku tego zapytania JAN KOWALSKI występuje dwa razy poniewaŜ UNION ALL nie usuwa duplikatów
Podsumowanie:
1. Wyniki zapytania SELECT z tą samą liczbą kolumn będących tego samego typu danych mogą być łączone
poprzez uŜycie klauzuli UNION.
2. Klauzula UNION sortuje dane wynikowe i usuwa duplikaty.
3. Klauzula UNION ALL działa szybciej niŜ UNION.
4. Klauzuli UNION ALL uŜywamy, gdy jesteśmy pewni, Ŝe łączone wyniki nie zawierają duplikatów.
Dalsze przykłady dotyczą podzapytań. PokaŜemy, jak konstruować podzapytania, jak je uŜywać w klauzuli
HAVING oraz jak budować podzapytania ze słowami kluczowymi IN, ALL, ANY lub SOME.
Przypuśćmy, Ŝe musimy znaleźć pracowników, którzy otrzymują wynagrodzenie na kwotę większą niŜ wynosi
średnia. Musimy najpierw sprawdzić, jaka jest średnia pensja (dla kaŜdego) pracownika:
SELECT AVG(P.PENSJA)
FROM PRACOWNICY P;
Teraz szukamy pracowników, którzy zarabiają powyŜej średniej:
SELECT P.IMIE, P.NAZWISKO, P.DZIAL, P.STANOWISKO
FROM PRACOWNICY P
WHERE P.PENSJA > 1530;
Co prawda zrealizowaliśmy treść zadania, W DWÓCH KROKACH. Natomiast naszym celem jest realizacja
zadania JEDNYM POLECENIEM. MoŜna to zrobić przy uŜyciu podzapytania:
SELECT P.IMIE, P.NAZWISKO, P.DZIAL, P.STANOWISKO
FROM PRACOWNICY P
WHERE P.PENSJA > (SELECT AVG(P.PENSJA)
FROM PRACOWNICY P);
Podzapytania z uŜyciem słów kluczowych IN oraz NOT IN.
Słowo kluczowe IN pozwala na zidentyfikowanie wszystkich elementów w zbiorze A, które występują w
zbiorze B. Dualnie, słowo kluczowe NOT IN pozwala na zidentyfikowanie wszystkich elementów w zbiorze
A, które nie występują w zbiorze B.
Zapytanie wyświetlające listę samochodów, których do tej pory nie wypoŜyczył Ŝaden klient. Zapytanie wybiera
te samochody, które nie znajdują się w tabeli wypoŜyczenia, czyli te, które nie były do tej pory przedmiotem
wypoŜyczenia:
SELECT S.NR_SAMOCHODU, S.MARKA, S.TYP
FROM SAMOCHODY S
WHERE S.NR_SAMOCHODU
NOT IN
(SELECT W.NR_SAMOCHODU
FROM WYPOZYCZENIA W);
Podzapytania z uŜyciem słowa kluczowego ALL.
PoniŜsze podzapytanie przykładowe będzie wykonywane w trzech krokach. Najpierw wykonywane jest
podzapytanie, znajdujące średnią pensje w kaŜdym dziale (działami). W drugim kroku, kaŜda pensja pracownika
porównywana jest z listą średnich pensji. W końcu, wyświetleni zostaną pracownicy, których pensja jest wyŜsza
od wszystkich średnich pensji obliczonych w podzapytaniu:
SELECT P.IMIE, P.NAZWISKO, P.DZIAL, P.STANOWISKO, P.PENSJA
FROM PRACOWNICY P
WHERE
P.PENSJA > ALL (SELECT AVG(P.PENSJA)
FROM PRACOWNICY P
GROUP BY P.DZIAL);
Podzapytania z uŜyciem słowa kluczowego ANY lub SOME.
PoniŜsze zapytanie wykonywane jest w trzech krokach. Jako pierwsze jest wykonywane podzapytanie, które
znajduje średnia pensję w kaŜdym dziale (działami). W drugim kroku, kaŜda pensja pracownika porównywana
jest z lista średnich pensji. Ostatecznie, wyświetleni zostaną wszyscy pracownicy, których pensja jest wyŜsza od
najmniejszej średniej pensji obliczonej w podzapytaniu:
SELECT P.IMIE, P.NAZWISKO, P.DZIAL, P.STANOWISKO, P.PENSJA
FROM PRACOWNICY P
WHERE
P.PENSJA > ANY (SELECT AVG(P.PENSJA)
FROM PRACOWNICY P
GROUP BY P.DZIAL);
Słowo kluczowe SOME jest równowaŜne słowu ANY.
Podzapytania w klauzuli HAVING.
Chcemy znaleźć działy, w których średnia pensja pracowników jest wyŜsza od średniej pensji w firmie. Do
średnich pensji nie będą brani pod uwagę kierownicy działów. Gdybyśmy musieli wykonać to zadanie ręcznie,
to musielibyśmy wykonać trzy kroki. W pierwszym musielibyśmy znaleźć średnią pensje w firmie, nie biorąc
pod uwagę kierowników:
SELECT AVG(P.PENSJA)
FROM PRACOWNICY P
WHERE P.STANOWISKO <> ‘KIEROWNIK’;
W drugim obliczylibyśmy średnie pensje pracowników w poszczególnych działach, nie biorąc przy tym pod
uwagę kierowników:
SELECT P.DZIAL, AVG(P.PENSJA) AS SREDNIA_PENSJA
FROM PRACOWNICY P
WHERE P.STANOWISKO <> ‘KIEROWNIK’
GROUP BY P.DZIAL
ORDER BY 2;
Gdy uŜywamy innego systemu DBMS niŜ InterBase, to ostatni wiersz bedzie wygladał nastepujaco:
ORDER BY SREDNIA_PENSJA;
W trzecim kroku musielibyśmy porównać wartości średnich pensji poszczególnych działów ze średnią pensją w
firmie.
Ostatecznie, wykonujemy to zadanie za pomocą pojedynczego zapytania z podzapytaniem w klauzuli HAVING.
SELECT P.DZIAL, AVG(P.PENSJA) AS SREDNIA_PENSJA
FROM PRACOWNICY P
WHERE P.STANOWISKO <> ‘KIEROWNIK’
GROUP BY P.DZIAL
HAVING AVG(P.PENSJA) > (SELECT AVG(P.PENSJA)
FROM PRACOWNICY P
WHERE P.STANOWISKO <> ‘KIEROWNIK’)
ORDER BY 2;
Podsumowanie:
1. Podzapytania musza być otoczone nawiasami.
2. Podzapytania nie mogą zawierać klauzuli UNION, UNION ALL, lub ORDER BY.
Utrzymywanie danych.
Obecnie pokaŜemy składnie poleceń do tworzenia tabel i widoków oraz pokaŜemy jak wprowadzać do tabeli
dane, jak te dane modyfikować, a takŜe jak usuwać z tabel wiersze i jak usuwać całe tabele.
Tworzenie tabel. Utworzymy ćwiczeniową tabele wypełniona danymi. Tabele tworzy następujące polecenie.
CREATE TABLE KLIENCI_TEST (
NR_KLIENTA CHAR(8) NOT NULL,
IMIE VARCHAR(20) NOT NULL,
NAZWISKO VARCHAR(20) NOT NULL,
NR_KARTY_KREDYT CHAR(20) ,
ULICA VARCHAR(24) NOT NULL,
NUMER CHAR(8) NOT NULL,
MIASTO VARCHAR(24) NOT NULL,
KOD CHAR(6) NOT NULL,
NR_TELEFONU CHAR(16) ,
PRIMARY KEY (NR_KLIENTA) );
Definiując tabelę określamy jej nazwę – KLIENCI_TEST. Następnie określamy kolumny dla tej tabeli. KaŜda
kolumna musi posiadać unikatowa nazwę w obrębie tabeli oraz typ danych przechowywanych w kolumnie.
Dodatkowo przy definiowaniu kolumn moŜna określić, czy dozwolone jest pozostawienie wartości pustych w tej
kolumnie. Jeśli nie, to dodajemy do definicji kolumny klauzule NOT NULL. W tabeli KLIENCI_TEST kolumna
NR_KARTY_KREDYT moŜe być puste, co oznacza Ŝe nie kaŜdy klient posiada kartę kredytową, a gdy nawet
taką kartę posiada, to nie musi nią realizować płatności. Słowo kluczowe PRIMARY KEY określa klucz główny
dla tabeli.
Tabele moŜna przebudować dodając nowa kolumnę albo usuwając jakąś kolumnę istniejącą juŜ w tabeli. MoŜna
zmienić typ danych kolumny lub zmienić inne cechy tabeli oraz kolumn w niej zawartych. Do zmiany struktury
tabeli słuŜy polecenie ALTER TABLE języka SQL.
Następujące polecenie ALTER TABLE dodaje dwie kolumny – FIRMA oraz NIP do tabeli KLIECI_TEST.
ALTER TABLE KLIENCI_TEST
ADD FIRMA VARCHAR(40),
ADD NIP CHAR(12);
W InterBase kolejne wiersze ze słowem ADD w powyŜszym naleŜy oddzielić przecinkiem.
Poleceń ALTER TABLE uŜywamy w celu poprawiania błędów definiowania tabel i schematu bazy danych.
Tworzenie widoków.
Dane zawarte w widoku nie musza być kompletnymi danymi jakiejś tabeli, a nawet nie musza pochodzić z
jednej tabeli. Widok, czyli perspektywa jest pewnym „oknem” na dane i moŜe ono pokazywać dane z kilku
tabel. Widoki są tworzone głównie w celu ograniczenia dostępu do danych w tabelach bazy danych.
Do tworzenia widoków słuŜy polecenie CREATE VIEW.
A oto przykład tworzenia widoku zawierającego dane klientów, którzy posiadają firmę.
CREATE VIEW KLIENCI_FIRMY AS
SELECT K.IMIE, K.NAZWISKO, K.FIRMA, K.NIP, K.MIASTO
FROM KLIENCI K
WHERE K.FIRMA IS NOT NULL;
Z widoku moŜna wybierać dane, tak jak z tabeli.
SELECT *
FROM KLIENCI_FIRMY;
Tworzenie widoku, który ogranicza dane pracowników do wszystkich danych oprócz informacji na temat
dodatku i pensji:
CREATE VIEW PRACOWNICY_DANE_BEZ_PLAC AS
SELECT P.NR_PRACOWNIKA, P.IMIE, P. NAZWISKO,
P.DATA_ZATR, P.DZIAL, P.STANOWISKO,
P.NR_MIEJSCA, P.NR_TELEFONU
FROM PRACOWNICY P;
Dodawanie i usuwanie wierszy.
Aby dodać jeden lub więcej wierszy do istniejącej tabeli, naleŜy posłuŜyć się poleceniem INSERT. Aby dodać
wiersz do tabeli KLIENCI_TEST musimy napisać i wykonać następujące polecenie SQL.
INSERT INTO KLIENCI_TEST
VALUES (‘00000031’, ‘MARIUSZ’, ‘DOLATA’, NULL, ‘KOCHANOWSKIEGO’, ‘3’,
‘WROCLAW’, ‘37-300’, ‘167-763-234’, ‘KWIATY’, ‘2224-444-224’);
MoŜna dodać jeszcze kilka wierszy:
INSERT INTO KLIENCI_TEST
VALUES (‘00000032’, ‘TOMASZ’, ‘DOMAGALA’, ‘HX 145345678’, ‘ROZANA’, ‘4/9’,
‘WARSZAWA’, ‘01-900’, ‘46-744-431’, NULL, NULL);
INSERT INTO KLIENCI_TEST
VALUES (‘00000033’, ‘PAWEL’, ‘MALCZYKOWSKI’, ‘HF 14565661’, ‘SLONECZNA’,
‘9’, ‘WARSZAWA’, ‘01-900’, ‘16-742-114’, NULL, NULL);
INSERT INTO KLIENCI_TEST
VALUES (‘00000034’, ‘PIOTR’, ‘MUSZYNSKI’, ‘DD 72325221’, ‘SZYBOWCOWA’,
‘22A’, ‘WARSZAWA’, ‘01-200’, ‘144-188-415’, ‘FRYZJERSTWO’, ‘2343-112-345’);
KaŜde z tych poleceń wypełnia wartościami wszystkie kolumny tabeli.
Aby wstawić dane tylko do wybranych kolumn tabeli, naleŜy je wyspecyfikować, a następnie podąć wartości.
INSERT INTO KLIENCI_TEST (NR_KLIENTA, IMIE, NAZWISKO, ULICA, NUMER, MIASTO,
KOD)
VALUES (‘00000036’, ‘MAGDALENA’, ‘BRZOZA’,‘ALEJE LIPOWE’, ‘4/3’,
‘SWIDNICA’, ‘58-100’);
Aby usunąć wiersze z tabeli, uŜywamy polecenia DELETE FROM:
DELETE FROM KLIENCI_TEST WHERE FIRMA IS NOT NULL;
Polecenie DELETE FROM bez klauzuli WHERE usuwa wszystkie wiersze z tabeli.
DELETE FROM KLIENCI_TEST;
Zmiana danych w tabeli.
Polecenie UPDATE zmienia wartości we wskazanych kolumnach tabeli dla jednego lub więcej wierszy.
Najpierw sprawdzamy, jaki obecnie sprzedawcy maja dodatek:
SELECT *
FROM PRACOWNICY
WHERE STANOWISKO = ‘SPRZEDAWCA’;
Następujące polecenie UPDATE zmienia kwotę dodatku pracownika zatrudnionego na stanowisku sprzedawcy o
50 zł:
UPDATE PRACOWNICY
SET DODATEK = DODATEK + 50
WHERE STANOWISKO = ‘SPRZEDAWCA’;
Sprawdzamy, czy wartości dodatku dla sprzedawców zostały zmienione:
SELECT *
FROM PRACOWNICY
WHERE STANOWISKO = ‘SPRZEDAWCA’;
JeŜeli zmieniamy wartości więcej niŜ jednej kolumny, kolumny musza być oddzielone przecinkami.
A oto polecenie zwiększające dodatek dla kierowników o 30 zł oraz zwiększające pensje o 10%.
UPDATE PRACOWNICY
SET DODATEK = DODATEK + 30,
PENSJA = PENSJA + (PENSJA * 10)/100
WHERE STANOWISKO = ‘KIEROWNIK’;
Usuwanie tabel.
Aby usunąć tabele, stosujemy polecenie DROP TABLE. Jeśli transakcja na tabeli trwa, to trzeba ja wcześniej
zatwierdzić (COMMIT) lub wycofać (ROLLBACK).
DROP TABLE KLIENCI_TEST;
Polecenie usuwające tabele usuwa jednocześnie wszystkie dane zawarte w tabeli oraz wszystkie widoki
czerpiące dane z usuwanej tabeli.
Podsumowanie:
1. Usuniecie tabeli powoduje usuniecie danych i widoków związanych z usuwaną tabelą.
2. MoŜna określić wiersze, które maja być usunięte lub zmienione poprzez zamieszczenie odpowiedniego
warunku w klauzuli WHERE.
3. Opuszczenie klauzuli WHERE w poleceniach UPDATE lub DELETE powoduje, Ŝe wszystkie wiersze
zostaną zmienione lub usunięte.
Ograniczenia i integralność referencyjna.
Ograniczenia, integralność danych i integralność referencyjna składają się na bezpieczeństwo i jakość
gromadzonych w bazie danych.
Ograniczenia.
MoŜna zdefiniować ograniczenie sprawdzające poprawność wprowadzanych danych do tabeli poprzez
określenie warunku sprawdzającego CHECK.
Zmienimy strukturę tabeli PRACOWNICY przez dodanie ograniczenia zapobiegającego wprowadzeniu kwoty
dodatku większej od kwoty pensji.
ALTER TABLE PRACOWNICY
ADD CHECK (PENSJA > DODATEK);
Jeśli teraz wpiszemy polecenie dodające wiersz do tabeli PRACOWNICY, który będzie zawierał w kolumnie
DODATEK wartość większą niŜ w kolumnie PENSJA, baza wygeneruje komunikat o błędzie, mówiący o
naruszeniu ograniczenia sprawdzającego CHECK. WaŜne jest, Ŝe zmiany definicji tabeli powinny być wykonane
w zasadzie na etapie definiowania schematu, przed wprowadzeniem jakichkolwiek danych do tabeli, a być moŜe
do bazy.
Integralność danych – klucz główny.
Jak wiemy, kaŜda tabela bazy danych musi zawierać klucz główny. Klucz główny to kolumna lub grupa kolumn,
która w sposób jednoznaczny identyfikuje wiersz w tabeli. Przykładowo, dla tabeli zawierającej dane o
pracownikach kluczem głównym moŜe być kolumna o nazwie NR_PRACOWNIKA, która jednoznacznie
określa danego pracownika. Kluczem głównym moŜe być NR_TELEFONU w tabeli przechowującej dane
abonentów operatora telefonicznego. Przykładem klucza głównego z wielu kolumn moŜe być klucz z kolumn
NUMER oraz ROK w tabeli przechowującej dane o wystawionych fakturach, gdzie kolumna NUMER określa
numer faktury, a kolumna ROK określa rok wystawienia. Wartości z tych kolumn wzięte razem są róŜne w
kaŜdym wierszu.
Dla tabeli PRACOWNICY kluczem głównym moŜe być kolumna NR_PRACOWNIKA. Ustalenie klucza
głównego
(PRIMARY KEY) odbywa się podczas tworzenia tabeli.
CREATE TABLE PRACOWNICY_TEST(
NR_PRACOWNIKA CHAR(4) NOT NULL,
IMIE VARCHAR(20) NOT NULL,
NAZWISKO VARCHAR(20) NOT NULL,
DATA_ZATR DATE NOT NULL,
DZIAL VARCHAR(20) NOT NULL,
STANOWISKO VARCHAR(20) NOT NULL,
PENSJA DECIMAL(8,2) ,
DODATEK DECIMAL(8,2) ,
NR_MIEJSCA CHAR(6) NOT NULL,
NR_TELEFONU CHAR(16) ,
PRIMARY KEY (NR_PRACOWNIKA));
Jak wiemy, klucz zapobiega wstawieniu dwóch identycznych wierszy (musza się róŜnić przynajmniej wartością
klucza). Próba wstawienia identycznego wiersza spowoduje powstanie błędu sygnalizowanego odpowiednim
komunikatem.
Integralność referencyjna – klucz obcy.
Kasujemy bazę danych poleceniem DROP DATABASE WYPAUT;. Zamykamy query analyzer.
Wylogowujemy sie z serwera lokalnego Local Server. Zamykamy IBConsole. Na wszelki wypadek moŜemy
sprawdzić, czy został usunięty plik bazy danych WYPAUT w folderze ‘bin’ oprogramowania Interbase w
‘Program Files’.
Tworzymy baze danych powtórnie, ale bez danych. Najpierw tworzymy pojemnik WYPAUT za pomocą
opcji Create Database. (to moŜe potrwać kilka chwil), potem schemat za pomocą skryptów pozbawionych
poleceń INSERT INTO.
Tworzymy teŜ tabele PRACOWNICY_TEST:
CREATE TABLE PRACOWNICY_TEST(
NR_PRACOWNIKA CHAR(4) NOT NULL,
IMIE VARCHAR(20) NOT NULL,
NAZWISKO VARCHAR(20) NOT NULL,
DATA_ZATR DATE NOT NULL,
DZIAL VARCHAR(20) NOT NULL,
STANOWISKO VARCHAR(20) NOT NULL,
PENSJA DECIMAL(8,2) ,
DODATEK DECIMAL(8,2) ,
NR_MIEJSCA CHAR(6) NOT NULL,
NR_TELEFONU CHAR(16) ,
PRIMARY KEY (NR_PRACOWNIKA));
Jak wiemy, klucz obcy to jedna lub więcej kolumn odwołujących się do kolumny lub kolumn klucza głównego
innej tabeli. Klucze obce są wykorzystywane do integralności referencyjnej w bazie danych. Tworząc klucz obcy
definiujemy związek miedzy tabela klucza obcego i tabela klucza głównego. Związek taki powstaje podczas
złączania kolumn takich samych typów danych z kaŜdej tabeli. Złączanie tabel przez odpowiednie kolumny
chroni dane z tabeli klucza obcego przed „osieroceniem”, jakie mogłoby nastąpić w wyniku usunięcia
odpowiadających im danych z tabeli klucza głównego. Definiowanie kluczy obcych jest, zatem sposobem
łączenia danych przechowywanych w róŜnych tabelach bazy danych.
Przykładowo, jeśli w tabeli PRACOWNICY kluczem obcym jest kolumna NR_MIEJSCA, to kolumna czerpie
wartości z tabeli MIEJSCA. Gdy odczytamy NR_MIEJSCA z tabeli PRACOWNICY, to moŜemy odwołać się
do tabeli MIEJSCA i odczytać z niej pełny adres miejsca pracy pracownika. Tabela PRACOWNICY z kluczem
obcym jest złączona z tabelą MIEJSCA z kluczem głównym, poprzez referencje do krotek z identycznymi
wartościami klucza głównego jak te wartości, które ma klucz obcy. Związek klucza obcego chroni wiersze z
tabeli PRACOWNICY przed osieroceniem na wypadek usunięcia jakiegokolwiek wiersza z tabeli MIEJSCA.
Aby zapewnić taką ochronę, musimy zdefiniować klucze obce we wszystkich tabelach, które odwołują się do
innych tabel.
Taki związek występuje w naszych przykładowych tabelach PRACOWNICY oraz MIEJSCA.
ALTER TABLE WYPOZYCZENIA
ADD FOREIGN KEY (NR_PRACOW_WYP)
REFERENCES PRACOWNICY_TEST (NR_PRACOWNIKA) ON DELETE CASCADE;
To polecenie ustanawia klucz obcy w tabeli WYPOZYCZENIA na kolumnie NR_PRACOWNIKA_WYP.
Przeglądając dalej to polecenie moŜna się dowiedzieć, Ŝe kolumna ta odwołuje się do kolumny
NR_PRACOWNIKA. Słowo kluczowe ON DELETE CASCADE mówi, Ŝe usuwanie wiersza z tabeli
PRACOWNICY_TEST pociąga za sobą usuniecie wiersza do niego się odwołującego (ściślej, wiersza
partnerskiego względem referencji) w tabeli WYPOZYCZENIA.
A oto jak sprawdzić, Ŝe krotki zostaną wykasowane kaskadowo.
Najpierw wprowadzamy krotkę „na stronę 1”:
INSERT INTO PRACOWNICY_TEST
VALUES (‘0020’, ‘WOJTEK’, ‘WOJTKOWSKI’, ‘1998-04-01’, ‘OBSLUGA KLIENTA’,
‘SPRZEDAWCA’, 1200, 100, ‘000004’, ‘457-531-143’);
Następnie wprowadzamy krotkę „na stronę M”:
INSERT INTO WYPOZYCZENIA
VALUES (‘00000055’, ‘00000010’, ‘000004’, ‘0020’, NULL, ‘000002’, NULL,
‘200002-09’, NULL, 200, 100);
Następnie usuwamy krotkę „po stronie 1”:
DELETE FROM PRACOWNICY_TEST
WHERE NAZWISKO = ‘WOJTKOWSKI’;
Krotki zostały (kaskadowo) usunięte! Zarówno ta „po stronie 1” w tabeli PRACOWNICY_TEST, jak i ta „po
stronie M” w tabeli WYPOZYCZENIA. Przede wszystkim krotka z tabeli PRACOWNICY_TEST („ze strony
1”), a kaskadowo równieŜ krotki z nią powiązane referencyjnie „po stronie M” z tabeli WYPOZYCZENIA.
Inaczej przebiega kasowanie krotek, gdy usuwamy krotkę „po stronie M” w tabeli WYPOZYCZENIA.
A oto jak sprawdzić, Ŝe w tym przypadku zostaną wykasowane krotki jedynie z tabeli WYPOZYCZENIA „po
stronie M”:
Najpierw wprowadzamy krotkę „na stronę 1”:
INSERT INTO PRACOWNICY_TEST
VALUES (‘0020’, ‘WOJTEK’, ‘WOJTKOWSKI’, ‘1998-04-01’, ‘OBSLUGA KLIENTA’,
‘SPRZEDAWCA’, 1200, 100, ‘000004’, ‘457-531-143’);
Następnie wprowadzamy krotkę „na stronę M”:
INSERT INTO WYPOZYCZENIA
VALUES (‘00000055’, ‘00000010’, ‘000004’, ‘0020’, NULL, ‘000002’, NULL,
‘200002-09’, NULL, 200, 100);
Następnie usuwamy krotkę „po stronie M”:
DELETE FROM WYPOZYCZENIA
WHERE NR_PRACOW_WYP = ‘0020’;
Zostały usunięte jedynie krotki z tabeli WYPOZYCZENIA „po stronie M”!
Obecnie zbadamy nieco inną definicję integralności referencyjnej. Jest ona oparta na definicji klucza obcego za
pomocą polecenia ALTER TABLE WYPOZYCZENIA ... ON DELETE NO ACTION; Znowu trzeba
skasować bazę danych, utworzyć ja powtórnie, ale bez danych. Utworzyć tabele PRACOWNICY_TEST i
wykonać podobne akcje, co przedtem.
CREATE TABLE PRACOWNICY_TEST(
NR_PRACOWNIKA CHAR(4) NOT NULL,
IMIE VARCHAR(20) NOT NULL,
NAZWISKO VARCHAR(20) NOT NULL,
DATA_ZATR DATE NOT NULL,
DZIAL VARCHAR(20) NOT NULL,
STANOWISKO VARCHAR(20) NOT NULL,
PENSJA DECIMAL(8,2) ,
DODATEK DECIMAL(8,2) ,
NR_MIEJSCA CHAR(6) NOT NULL,
NR_TELEFONU CHAR(16) ,
PRIMARY KEY (NR_PRACOWNIKA));
Oraz ze skryptu utworzyć tabelę WYPOZYCZENIA z pominięciem poleceń INSERT.
Po utworzeniu tabel definiujemy w tabeli WYPOZYCZENIA klucz obcy w następujący sposób:
UWAGA: NO ACTION jest w systemie InterBase odpowiednikiem słowa RESTRICT uŜywanego w
definicjach więzów referencyjnych klucza obcego w innych systemach DBMS.
ALTER TABLE WYPOZYCZENIA
ADD FOREIGN KEY (NR_PRACOW_WYP)
REFERENCES PRACOWNICY_TEST (NR_PRACOWNIKA) ON DELETE NO ACTION;
Najpierw wprowadzamy krotkę „na stronę 1”:
INSERT INTO PRACOWNICY_TEST
VALUES (‘0020’, ‘WOJTEK’, ‘WOJTKOWSKI’, ‘1998-04-01’, ‘OBSLUGA KLIENTA’,
‘SPRZEDAWCA’, 1200, 100, ‘000004’, ‘457-531-143’);
Następnie wprowadzamy krotkę „na stronę M”:
INSERT INTO WYPOZYCZENIA
VALUES (‘00000055’, ‘00000010’, ‘000004’, ‘0020’, NULL, ‘000002’, NULL,
‘2000-02-09’, NULL, 200, 100);
Następnie próbujemy usunąć krotkę „po stronie 1”:
DELETE FROM PRACOWNICY_TEST
WHERE NAZWISKO = ‘WOJTKOWSKI’;
Krotki wcale nie zostaną usunięte! Ani „po stronie 1”, ani „po stronie M”.
Próbujemy, zatem usunąć krotkę „po stronie M”:
DELETE FROM WYPOZYCZENIA
WHERE NR_PRACOW_WYP = ‘0020’;
Zostały usuniete jedynie krotki z tabeli WYPOZYCZENIA „po stronie M”! W tabeli „po stronie 1” w tabeli
PRACOWNICY_TEST krotka powiązana referencyjnie pozostała.
A oto opisy wszystkich moŜliwych akcji, jakie zostaną zainicjowane w chwili usuwania wiersza w tabeli
zaleŜnej.
Akcja
RESTRICT
(lub dla InterBase)
NO ACTION
CASCADE
SET NULL
Opis
Ograniczone usuwanie, które mówi, Ŝe dopóty istnieją w tabeli WYPOZYCZENIA
wiersze odwołujące się do usuwanego adresu w jakimś wierszu tabeli
PRACOWNICY_TEST, wiersza z tabeli PRACOWNICY_TEST nie moŜna usunąć.
NaleŜy najpierw usunąć wszystkie referencyjnie powiązane krotki z tabeli zaleŜnej
WYPOZYCZENIA.
Kaskadowe usuwanie mówi, Ŝe gdy usuwamy wiersze z tabeli PRACOWNICY_TEST,
to są jednocześnie usuwane wszystkie wiersze z danymi o wypoŜyczeniach z tabeli
zaleŜnej WYPOZYCZENIA o wypoŜyczeniach dokonanych przez usuwanego
pracownika.
Wstaw wartość NULL. Mówi, Ŝe moŜemy usunąć dane o pracowniku w tabeli
PRACOWNICY_TEST. Wtedy w tabeli zaleŜnej WYPOZYCZENIA pozostaną krotki
osierocone z wypoŜyczeniami realizowanymi przez pracowników, którzy te
wypoŜyczenia realizowali, a którzy to pracownicy zostali skasowani. Naturalnie
usuniecie krotek z tabeli zaleŜnej WYPOZYCZENIA będzie zawsze moŜliwe.
Podsumowanie:
1. MoŜliwe jest zdefiniowanie ograniczenia sprawdzającego poprawność wpisywanych do tabeli danych poprzez
określenie warunku sprawdzającego CHECK.
2. Integralność danych w tabeli zachowuje się dzięki kluczom głównym.
3. Klucze obce słuŜą do utrzymania integralności referencyjnej.