Współczesne formy audio i wideo i ich oddziaływanie na młodego

Współczesne formy audio i wideo i ich oddziaływanie na młodego

Marcin Kassatti
[email protected]
Pracownia Technologii Nauczania
Akademia Pedagogiczna
Kraków
Współczesne formy audio i wideo
i ich oddziaływanie na młodego odbiorcę
Muzyka i film zajmują ważne miejsce w życiu młodego człowieka. Z biegiem lat
zwiększył się dostęp do tych mediów, również za sprawą nowoczesnych nośników danych.
W połączeniu z możliwościami sieci Internet, młody człowiek zyskuje nieograniczony dostęp
do poszukiwanych materiałów, wytworów kultury masowej, także w atrakcyjnej formie
audiowizualnej.
Nowoczesne nośniki danych zapewniają lepszą jakość przekazu, zwiększają się ich
możliwości, a także wygoda użytkowania. Za sprawą tych nośników zmienił się sposób
korzystania z coraz bardziej powszechnych, współczesnych urządzeń elektronicznych,
głównie przenośnych.
Otaczające nas media nie budzą w młodym pokoleniu zaskoczenia, są czymś
codziennym i naturalnym.
W artykule podjęta została próba ukazania, w jaki sposób w ostatnich latach zmieniły
się nowoczesne formaty audio i wideo, w jaki sposób kształtują obraz mediów oraz jaki
mogą mieć wpływ na życie młodych ludzi.
Cyfrowa muzyka
Wprowadzona w 1982 roku do powszechnego użytku płyta kompaktowa (CD-Audio),
zrewolucjonizowała rynek nośników dźwięku. Jako cyfrowy nośnik, zapewniała wysoką
jakość zapisanego materiału i jego wierność z oryginałem. W porównaniu do tradycyjnej
płyty analogowej (winylowej) oferowała większą trwałość nagrań, odporność na
uszkodzenia i dużą wygodę użytkowania.
Dodatkowym atutem płyty CD było zwiększenie pojemności nośnika do 74 minut
zapisanej muzyki (płyta analogowa to tylko ok. 45 minut, łącznie na dwóch stronach płyty),
odtwarzanej bez konieczności zmiany strony płyty oraz jej niewielkie rozmiary.
Niezaprzeczalne zalety płyty kompaktowej sprawiły że w kolejnych latach stała się
dominującym formatem zapisu audio, z powodzeniem zastępując „czarne płyty” analogowe.
Wraz z rozwojem techniki informatycznej płyta CD sprawdziła się także jako nośnik
danych komputerowych CD-ROM.
Płyta CD stała się produktem przeznaczonym dla masowego odbiorcy, z biegiem
czasu coraz bardziej przystępnym cenowo. Wzrastała ilość odpowiedniego sprzętu
przeznaczonego do jej odtwarzania. Częściej sięgali po nią coraz młodsi ludzie,
zaintrygowani wygodnym, nowoczesnym nośnikiem i czystym cyfrowym brzmieniem muzyki.
1
Jednocześnie zaczęto dostrzegać pewne mankamenty zastosowanego rozwiązania:
niski poziom szumów wpłynął na „sterylność” odbioru muzyki i zmniejszenie naturalności
dźwięku. Zniknęła celebra towarzysząca umieszczaniu płyty na talerzu gramofonu
i charakterystyczne, „ciepłe” analogowe brzmienie. Dodatkowe dostępne miejsce na
nośnikach cyfrowych, przeznaczone do wykorzystania przez wykonawców, paradoksalnie
wpłynęło na częstsze publikowanie materiału o artystycznie mniejszej wartości.
W latach 90. dwudziestego wieku, wraz z dynamicznym rozwojem techniki
komputerowej i Internetu, pojawiła się potrzeba nie tylko zapisu dźwięku w postaci cyfrowej,
ale również wygodnej metody przesyłania go przez sieć.
Jedna minuta muzyki zapisana standardowo w postaci bezstratnej na płycie CD
zajmuje około 10 MB, zatem przesyłanie dłuższych nagrań w sieci o małej przepustowości
było poważnym problemem.
W 1993 roku w niemieckim Fraunhofer Institute opracowano, a następnie przez
kolejne lata rozwijano, uniwersalny i bardzo popularny obecnie format kompresji plików
audio – MP3 (MPEG Audio Layer-3).
MP3 jest stratnym formatem kompresji, co oznacza, że oryginalny dźwięk, dzięki
odpowiedniemu oprogramowaniu (tzw. kodekom), zostaje przetworzony, zakodowany
i zapisany w charakterystycznej postaci. W procesie kompresji, dzięki specyficznemu
algorytmowi kodowania, pewne subtelne elementy nagrania – nie zawsze świadomie
odbierane przez człowieka – są pomijane i nie uwzględniane przy zapisie. Umożliwia to
uzyskanie mniejszych plików wyjściowych.
W zależności od stopnia kompresji (Kb/s), można osiągnąć nawet 10-12-krotne
zmniejszenie wielkości pliku. Zatem na jednej płycie CD-R o pojemności 700 MB udaje się
pomieścić tyle muzyki w postaci MP3, co na ok. 14 tradycyjnych płytach CD-Audio.
Kompresja oczywiście wpływa na jakość dźwięku, jednak osiągane rezultaty są
w pełni zadowalające, a różnice w brzmieniu praktycznie niewyczuwalne dla mniej
wymagającego odbiorcy.
Wygoda, łatwość samodzielnej konwersji, stosunkowo niewielkie rozmiary plików
MP3, a także całkiem dobra jakość oferowanego dźwięku, wpłynęły na szybki wzrost
popularności tego formatu. Jest on obecnie najbardziej rozpowszechnionym formatem
plików audio w Internecie i w komputerach osobistych. Jego wprowadzenie wywołało
rewolucję technologiczną, zmienił się sposób postrzegania tego medium.
Niektórzy wykonawcy dystrybuują swoje nagrania przez Internet, niejednokrotnie
rezygnując z wydawania ich na płytach. Rozwija się sprzedaż pojedynczych nagrań,
dostępnych bezpośrednio w wyspecjalizowanych serwisach muzycznych.
Pomimo powstawania kolejnych, alternatywnych formatów kompresji audio, mediów
strumieniowych, internetowych rozgłośni radiowych (nadających w technologii Real Audio
lub Shoutcast), przyszłość MP3 nie wydaje się być zagrożona, w przeciwieństwie do
wysłużonej już płyty kompaktowej, której obecność na rynku może się stopniowo
zmniejszać.
2
Cyfrowe wideo
Filmy dość długo nie poddawały się cyfrowej rewolucji. Ich konwersja i digitalizacja
były procesem złożonym, wymagającym dużych mocy obliczeniowych. Wśród popularnych
formatów wideo królowały analogowe kasety VHS oraz mało rozpowszechnione w Europie
Laser Dyski. W Internecie pojawiały się jedynie krótkie filmy, udostępniane najczęściej
w formacie mpg. Były odtwarzane w niskiej rozdzielczości i słabej jakości.
Dopiero pod koniec lat 90. pojawia się DVD (Digital Video Disc). Format ten powstał
dla cyfrowego zapisu materiałów wideo, jednak rosnące zapotrzebowanie przemysłu
komputerowego na nośniki o większej pojemności sprawił, że DVD stał się formatem
uniwersalnym (stąd zmiana nazwy na Digital Versatile Disc – cyfrowy dysk
„wszechstronny”).
DVD pozwalał na zapis filmów w wysokiej jakości, często z przełączaną,
wielokanałową ścieżką dźwiękową w kilku językach. Poparcie wytwórni filmowych dla
nowego formatu sprawiło, że DVD szybko zdobył popularność i skutecznie zastąpił kasety
VHS.
Tym, czym dla muzyki zapisanej na płycie kompaktowej stał się MP3, tym dla filmów
DVD jest Divx – stratny format kompresji wideo. Jego nieoczekiwane pojawienie się miało
związek z powstaniem oprogramowania służącego do tworzenia pirackich kopii filmów DVD.
Divx umożliwił efektywną kompresję skopiowanego filmu z nośnika DVD i pozwolił na jego
późniejszy zapis na mniej pojemną płytę CD-R. Przerabiane w ten sposób filmy wideo
zaczęły masowo pojawiać się również w Internecie. Na szczęście, w kolejnych latach
wątpliwa sytuacja prawna tego formatu została uregulowana. Służy on obecnie również
do kompresji materiałów udostępnianych legalnie, na komercyjnych zasadach.
Równocześnie zaczęły pojawiać się nowocześniejsze, bardziej wydajne kodeki (Xvid,
H.264) oferujące coraz lepszą jakość kompresowanego materiału. Tym samym i sieć
Internet jest współcześnie źródłem materiałów wideo w niespotykanej dotąd jakości.
W ostatnim czasie na potrzeby filmów HD i telewizji wysokiej rozdzielczości,
wprowadzono nowoczesne, bardzo pojemne i lepiej zabezpieczone nośniki Blu-Ray, mające
zastąpić DVD. Zapisywane na nich filmy są jakościowo przystosowane do wyświetlania
na wysokiej klasy monitorach LCD i panoramicznych telewizorach klasy Full HD.
Prawdopodobnie i to rozwiązanie znajdzie swoje jakościowe odzwierciedlenie
w materiałach wideo dostępnych w Internecie.
Wzrasta również rola mediów strumieniowych, bazujących na przesyłaniu
skompresowanych danych multimedialnych przez Internet. Umożliwiają one transmisję
audio-wideo w czasie rzeczywistym. Oprócz internetowych rozgłośni, pojawiła się również
„telewizja na żądanie”, gdzie odbiorca wybiera indywidualnie nadawany program.
Podsumowanie
Wprowadzenie cyfrowych nośników danych zrewolucjonizowało rynek audio i wideo.
Zmienił się sposób postrzegania multimediów, zwiększyła się ich dostępność, różnorodność
i jakość. Media w nowej postaci wymusiły zastosowanie odpowiednich nośników dla coraz
większych ilości danych. Nośniki stały się mniejsze (pamięci flash) i jednocześnie
pojemniejsze.
3
Nowe formaty zapisu muzyki mogą determinować sposób jej słuchania. Młodzież
coraz chętniej wybiera wygodne, przenośnie odtwarzacze MP3, również zintegrowane
z telefonami komórkowymi, w miejsce stacjonarnych zestawów Hi-Fi. Marka iPod – stała się
synonimem przenośnego, modnego odtwarzacza multimedialnego, tak jak w przeszłości
Walkman (przenośny odtwarzacz kasetowy firmy SONY). Częściej też słucha się muzyki
odtwarzanej wprost z komputera.
Typ i jakość nowoczesnego sprzętu audio mogą warunkować rodzaj słuchanej
muzyki, uwypuklając pewne charakterystyczne cechy jej brzmienia. Niektóre nagrania
(muzyka akustyczna, klasyczna, jazz), lepiej brzmią na sprzęcie wyższej klasy,
zapewniającym szczegółowy odbiór wszystkich muzycznych niuansów. Jakości takiej
nie zapewniają, niestety, przenośne odtwarzacze MP3.
Młody człowiek z reguły mało krytycznie podchodzi do kwestii jakości słuchanych
nagrań, koncentrując się raczej na posiadanej ich liczbie. Liczy się ilość, dostęp do
muzycznych nowości, kolekcjonowanie utworów, nie ich rzeczywista wartość. Powstaje
pytanie: czy nowy format zapisu dźwięku spowoduje całkowity zanik płyt CD i muzyki
w najwyższej jakości?
Dużym problemem jest nawyk głośnego słuchania muzyki z wykorzystaniem
słuchawek przenośnych odtwarzaczy. Jak dowodzą badania, przeprowadzone wśród
uczniów dwóch holenderskich szkół średnich, większość młodych ludzi zdaje sobie sprawę
że szkodliwości zbyt głośnego słuchania, jednak niewielu z nich decyduje się na
ograniczanie poziomu głośności [www.pcworld.pl, 2008]. Korzystanie z słuchawek może
powodować również odizolowanie się od świata zewnętrznego i utrudniony kontakt.
Internet zapewnia nieograniczony dostęp praktycznie do większości istniejących
nagrań muzycznych i filmów, zdobycie poszukiwanego materiału nie przedstawia większego
problemu. Pomocne w tym są różnego rodzaju programy służące do wymiany plików
między użytkownikami. Również proces kopiowania nagrań z wykorzystaniem komputera
jest bardzo prosty. Niestety, działania te najczęściej naruszają prawa autorskie.
Ogromną popularnością cieszą się nagminnie pobierane z sieci filmy. Zwykle ich
techniczna jakość nie ustępuje zbytnio tej znanej z oryginalnych płyt. Ich dostępność i ilość
sprawia, że oglądane są często bez głębszych przeżyć, refleksji czy wzruszeń. „Zaliczone”
filmy szybko są zastępowane coraz to nowymi tytułami. Mimo to pojawia się stopniowe
znużenie.
Mnożą się serwisy internetowe, zamieszczające krótkie filmy o tematyce
rozrywkowej, ale również obraźliwej i drastycznej. Na wielu z nich użytkownik ma możliwość
zamieszczenia własnych, amatorskich nagrań (www.youtube.com, www.myspace.com itp.).
Miniaturowe kamery wideo, czy cyfrowe aparaty fotograficzne wbudowane w telefony
komórkowe, kuszą swoimi możliwościami Zdarza się jednak, że wykorzystane niewłaściwie
i bezmyślnie (nagrywanie zachowań osób trzecich i późniejsza publikacja tych materiałów
w Internecie), są powodem dramatycznych następstw, o których systematycznie donoszą
środki masowego przekazu.
Treści udostępniane w postaci elektronicznej stają się coraz bardziej powszechne,
dostępne niemal dla każdego. Zwiększają się możliwości – dotarcie do informacji czy
rozrywki w formie audio i wideo odbywa się coraz łatwiej i szybciej. Młody człowiek ma do
4
dyspozycji coraz to nowsze, bardziej efektywne narzędzia do zapisu, archiwizacji
i odtwarzania treści. Czy te możliwości będzie potrafił mądrze wykorzystać?
Literatura
Butryn W.: Dźwięk cyfrowy. WKŁ, Warszawa 2002
Haines R.: Cyfrowe przetwarzanie dźwięku. Wydawnictwo MIKOM, Warszawa 2002
Story D.: Cyfrowe filmy wideo. Wydawnictwo HELION, Gliwice 2003
Kluszczyński R.W.: Film wideo – multimedia. Wydawnictwo RABID, Kraków 2002
Strony WWW [dostęp dnia 01.06.2008]
Lech K.: Młodzież nie przejmuje się słuchem? http://www.pcworld.pl/news/145457.html
Kulpa F.: HD DVD kontra Blu-ray. http://www.av.com.pl/index.php?s=3
http://pl.wikipedia.org/wiki/Płyta_kompaktowa
http://pl.wikipedia.org/wiki/DVD
http://pl.wikipedia.org/wiki/IPod
http://en.wikipedia.org/wiki/MP3
http://www.cdrinfo.pl
http://www.iis.fraunhofer.de/EN/bf/amm/mp3sur/index.jsp
5