Dopalacze-nowe narkotyki

DOPALACZE
Prof. dr med. Paweł Januszewicz
Narodowy Instytut Leków
Warszawa
Prof. dr med. Paweł Januszewicz
• Specjalista zdrowia
publicznego, pediatrii,
medycyny
farmaceutycznej
• Wieloletni dyrektor CZD
i konsultant krajowy w
dziedzinie pediatrii,
aktualnie dyrektor ds.
nauki w Narodowym
Instytucie Leków w Wawie, specjalistyczna
praktyka prywatna,
autor audycji tv w
Polsat News
• Autor ponad 120
publikacji naukowych
• Pasje: kino, auta, Ŝagle
i parę innych
Spis treści ogólny
• Czy dopalacze to nowość na rynku substancji
psychoaktywnych ?
• Dopalacze – klasyfikacja chemiczna składników o
działaniu psychoaktywnym
• Jak działają dopalacze w aspekcie „ostrej
toksykologii”
• Odległe skutki zdrowotne: aktywacja onkogenów ?
• Postępowanie medyczne po zaŜyciu dopalaczy
• „Designer drugs” – aspekty zdrowotne
• Międzynarodowa wymiana informacji
Spis treści szczegółowy
•
•
•
•
•
•
•
•
Co to są związki psychoaktywne ?
Dopalacze „klasyczne” i „dodatki”
Marihuana
Stymulanty: kokaina, amfetamina
Środki halucynogenne
Środki uspakajające i nasenne
Heroina i opiaty
Środki do inhalacji
Instytut Leków
1951 - 2002
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego
IL + CL
Narodowy Instytut Leków
NLKPLWMiPB / OMCL
Grudzień 2006
Statut NIL zatwierdzony przez
Ministra Zdrowia dn. 19.12.2008
Certyfikaty Systemu Zarządzania
Jakością ISO/IEC 17025:2005
Rada Naukowa
Dyrektor Instytutu
Pełnomocnik Dyrektora
ds. Zapewnienia
Jakości
Kierownik
Techniczny
Zastępca Dyrektora
ds.
AdministracyjnoEkonomicznych
Główny
Księgowy
Dział
Finansów
Zastępca Dyrektora
ds. Badań
Kontrolnych
Dział Zamówień
Publicznych i
Zaopatrzenia
Biuro Organizacji
Badań Kontrolnych
i Naukowych
Sekcja Techniczna
Kancelaria
Główna
Sekcja Informatyki
Przychodnia
Lekarska
Samodzielne
Stanowisko ds.
Analiz
Ekonomicznych
Stanowisko ds.
BHP, PPOś, OC
Stanowisko ds.
Archiwizacji
Kolegium
Biuro ds. Zapewnienia
Jakości i Akredytacji
Zastępca Dyrektora
ds.
Naukowych
OMCL
ZESPÓŁ BADAŃ
FIZYKOCHEMICZNYCH
ZESPÓŁ BADAŃ
BIOLOGICZNOBIOCHEMICZNYCH
Zakład Farmacji
Podstawowej
i Stosowanej
Zakład
Antybiotyków
i Mikrobiologii
Zakład Chemii
Farmaceutycznej
Zakład
Biochemii i
Biofarmaceutyków
Zakład Leków
Pochodzenia
Naturalnego
Zakład Wyrobów
Medycznych
Pracownia badania
leków sfałszowanych
Samodzielna Prac.
Spektrometrii
Jądrowego
Rezonansu
Magnetycznego
Zakład
Biologii Komórki
Zakład
Farmakologii
Zwierzętarnia
Zakład Leków
Izotopowych
Zakłady/Samodzielne Pracownie stosujące akredytowane metody badawcze
ZESPÓŁ
MIKROBIOLOGII
KLINICZNEJ I
PROFILAKTYKI
ZAKAśEŃ
Pracownia Metod
Teoretycznych,
i Obliczeń
Zakład Epidemiologii
i Mikrobiologii
Klinicznej
Biblioteka z Działem
Informacji
Naukowej i
Wydawnictw
Dział Kadr
i Organizacji
Zakład
Mikrobiologii
Molekularnej
Zakład Profilaktyki
ZakaŜeń i ZakaŜeń
Szpitalnych
Samodzielna
Pracownia
Wirusologii
Krajowy Ośrodek
Referencyjny ds.
LekowraŜliwości
Krajowy Ośrodek
Referencyjny ds.
ZakaŜeń OUN
OMCL 163 osoby
- 111 osób z wyŜszym
wykształceniem (farm.,
chem., biol., med.)
- 11 samodzielnych
pracowników
naukowych
- 35 dr
Poziom Narodowy
URPLWMiPB
GIF
NIL
NLKPLWMiPB
Interpol
Urzędy celne
Policja
Produkty nielegalne i sfałszowane opiniowane i badane w
NIL 20072007-2010
Dopalacze – analiza jakościowa i ilosciowa produktów
zawierających benzylopiperazyny
Masa tabletek
335 – 1600 mg
Zawartość BZP (2 x HCl)
HCl) 18 – 50 %
93 – 288 mg
Zawartość TFMPP (HCl
(HCl))
34 – 88 mg
Zawartość DBZP
do ok. 60 mg/tab
mg/tab
HPLC z detekcją masową MS/MS
- Electrospray ionization time-of-flight mass spectra, ESI-TOF-MS
HPLC z detekcją wyładowań koronowych CAD
Dlaczego ?
„śycie – pewność niepewności…”
Dlaczego ?
„śycie – pewność niepewności…”
Dopalacze
– tabletki, kapsułki, proszki
„Dopalacze” – czyli związki stymulację organizmy Ŝywe,
które jako substancje obce, stają się czynnikiem
zwiększającym w sposób niefizjologiczny jego wydolność.
Z prowadzonego monitoringu światowego rynku wynika, Ŝe
liczba środków zaliczanych do dopalaczy stale wzrasta, gdyŜ
ciągle syntezowane są nowe związki psychoaktywne o
działaniu stymulującym lub wykorzystywane opisy syntez
dostępne w literaturze naukowej i patentowej.
Współczesny rynek polski
- grzyby halucynogenne (psylocyna
(psylocyna,,
psylocybina);
psylocybina
);
- fencyklidyna
fencyklidyna;;
- ketamina
ketamina;;
- GHB;
- szałwia wieszcza (salwinoryna
(salwinoryna);
);
- benzodiazepiny
benzodiazepiny,, antydepresanty,
antydepresanty, środki
przeciwbólowe w połączeniu z alkoholem i inhibitorami MAO;
- materiał roślinny zawierający alkaloidy o działaniu odurzającym
lub halucynogennym;
2008 Rok „Mefedron
„Mefedron”” – czwarte miejsce w rankingu, za marihuaną, kokainą i
pochodnymi amfetaminy.
Dopalacze – klasyfikacja chemiczna składników o
działaniu psychoaktywnym
-pochodne benzylo
benzylo-- i fenylopiperazyny;
fenylopiperazyny;
-pochodne metkatinonu
metkatinonu;;
- agoniści receptorów kannabinoidowych,
kannabinoidowych, tzw syntetyczne
kannabinoidy;;
kannabinoidy
- inne – glaucyna,
glaucyna, kofeina, o-desmetyltramadol,
desmetyltramadol, pochodne
beta-beta
fenyloetyloaminy,, fluorotropakokaina,
fenyloetyloaminy
fluorotropakokaina, metyloalliloamina,
metyloalliloamina,
fluoroamfetaminy;;
fluoroamfetaminy
Dopalacze typu „Spice”–
mieszanki ziołowe do palenia
Spice jest nazwą firmową dla mieszanin aromatycznych, psychoaktywnych
ziół sprzedawanych w tzw. „smartshopach” w Europie, Kanadzie i w innych
częściach świata od 2004 jako kadzidło, jak równieŜ przez Internet jako
„ziołowa mieszanka do palenia”.
ChociaŜ producenci oficjalnie ostrzegają przed spoŜywaniem Spice przez
ludzi, to zwykle są one palone, ze względu na ich działanie zbliŜone do konopi
indyjskich (Canabis sativa L) – co powodowane jest głównie przez dodatek
syntetycznych alkaloidów kanabinoidowych (nienarkotycznych związków
halucynogennych i psychotropowych).
Konopie = kannabinoidy
=haszysz = marihuana
• Najwięcej kontrowersji: przeciwnicy vs
obrońcy
• Bliski „krewny” pokrzywy !
• W XIX wieku najczęstszy lek – stosowała
nawet królowa Wiktoria, legalny do
1973 r.
• Synonimy: weed, ganja, tea,marycha,
joint
Współczesny rynek narkotykowy
(EMCDDA Raport – 2009)
Marihuana:
Produkcja ~ 42 000 T
Konfiskaty ~ 5000 T
śywica:
Produkcja ~ 6000 T
Konfiskaty ~ 1000 T
cd
• Próbuje co drugi dorosły, pali
codziennie 10% uczniów szkół średnich
• W Ŝywicy > 400 związków, w tym > 60
psychoaktywnych, tzw.
kannabinoidów; najaktywniejszy THC
• wystarczy 2 mg THC – jeden joint
(ok.300 mg słomy) aby odczuć efekt
narkotyczny
cd
• Pierwsze efekty po kilku minutach, pełne
doznania po 30’, trwa 3-4 godziny; po
jedzeniu znacznie dłuŜej
• W kolejności: spokój, zadowolenie, dobre
samopoczucie, „przestrzeń” lub
„ciasnota” w głowie, wesołość, poczucie
absurdu, lepsza samoocena
• Przy małych dawkach: efekt poszerzenia
a nie zniekształcenia percepcji; większe
dawki: „skamienienie”
cd
• Czynniki zmieniające efekty:
osobowość, nastrój oraz oczekiwania
uŜytkownika, jakość i faktyczna dawka
narkotyku
• Objawy „kaca”: zwykle łagodne
• Potęguje nastrój, który dominował
przed zaŜyciem – gdy depresja lub lęki
jest jeszcze gorzej…
cd
• Wpływa na pamięć, zwłaszcza na
przyswajanie nowych informacji
• Pogorszona koordynacja ruchów i
mocno zaniŜona zdolność oceny
odległości – kierowcy !!!
• DuŜe dawki: poczucie „paranoi”
(jestem obserwowany, śledzony),
delirium (poczucie chaosu,
halucynacje)
cd
• „syndrom amotywacyjny”: stan
chronicznej apatii, bierności, lenistwa
• Nie stwierdzono uzaleŜnienia
biologicznego
• Nagłe odstawienie: lęk, niepokój, brak
snu
• Przewlekłe zapalenia oskrzeli, rak płuc
• Uszkadza płód !!!!
„Spice” - zawierają zioła marihuano podobne (0,4
(0,4--3,0 g):
1. Beach bean - Canavalia maritima (substytut marihuany).
2. Blue Lotus - Nymphaea caerulea & Nymphaea alba (uśmierzenianie
(uśmierzenianie bólu.
3. Dwarf scullcap - Scuttelaria nana (środek na stany lękowe i bezsenność).
4. Indian Warrior - Pedicularis densiflora (efekty narkotyczne, afrodyzjak, rozluźnia
mięśnie i działa silnie uspokajająco).
5. Lion's Tail - Leonotis leonurus (efekty euforyczne).
6. Maconha Brava - Zornia latifolia (działanie halucynogenne).
7. Pink Lotus - Nelumbo nucifera (efekty euforyczne).
8. Siberian Motherwort - Leonurus sibiricus (efekty euforyczne).
9. Marshmallow - Althea officinalis (zmniejsza stany zapalny skóry, leczenie bólu
gardła, popękanej skóry i drobnych ran).
10. Red Clover - czerwona koniczyna (działanie wykrztuśne, moczopędne, napotne,
bakteriobójcze, przeciwkaszlowe, uspokajające, łagodzi bóle).
11. Dog rose – Rosa canina
Dopalacze – syntetyczne kannabinoidy
cd.
cd.
- wykrycie receptorów kannabinoidowych CB1, CB2 ((Nature
Nature,, 346 (1990) 561)
- izolowanie i określenie struktury endogennych ligandów receptorów CB1 i CB2
Układy amidów i estrów wyŜszych kwasów tłuszczowych (od 1992 r,) ((Science
Science,, 258
(1992) 1946);
O
O
O
NH2
N
H
OH
Anandamid
- wyznaczenie zaleŜności SAR (THC i ligandy endogenne), rozpoczęcie badań nad
syntezą selektywnych agonistów receptorów CB 1 i 2. Synteza kilkuset związków o
róŜnym
powinowactwie do receptorów CB, wartości Ki od 1 do 1000 (Ki< 100 –
powinowactwo wysokie);
- 2003 -2004 – pojawienie się pierwszych dopalaczy z grupy substytutów marihuany;
- 2009 – izolowanie i ustalenie struktury związków chemicznych odpowiedzialnych za
psychoaktywne działanie uŜywek typu „Spice” Smoke itp. ((J.
J. Mass. Spectrom. 44
(2009) 832)
JWH--018, CP47,497, HUJWH
HU-210
„Spice” - zawierają równieŜ niedeklarowane syntetyczne
alkaloidy kanabinoidowe
kanabinoidowe::
JWH
JWH--018 (naphthalen(naphthalen-1-yl
yl--(1
(1--pentylindolpentylindol-3-yl)
yl)methanone
methanone);
);
JWH
JWH--073 (naphthalen(naphthalen-1-yl
yl--(1
(1--butylindolbutylindol-3-yl)
yl)methanone
methanone);
);
oleylamide (9
(9--Octadecenamide);
CP 47,497 (2
(2-[(1R,3S)[(1R,3S)-3-hydroxycyclohexyl]hydroxycyclohexyl]-5-(2(2-methyloctan
methyloctan--2-yl)phenol
yl)phenol);
);
HU
HU--210 ((6aR,10aR)((6aR,10aR)-9-(Hydroxymethyl)
Hydroxymethyl)-6,6
6,6--dimethyldimethyl-3-(2(2-methyloctan
methyloctan--2-yl)
yl)-6a,7,10,10a--tetrahydrobenzo[c]chromen
6a,7,10,10a
tetrahydrobenzo[c]chromen--1-ol).
Agoniści receptorów kanabinoidowych CB1 i CB2 o działaniu
silniejszym od THC (∆9-tetrahydrokanabinolu).
wielokrotnie
Dopalacze – syntetyczne kannabinoidy,
kannabinoidy, typy struktur
Ki (nM)
Pochodne naftoiloindolu
R4
Kod JWH - (00n – nnn)
O
N
R2
R4
R1 = Alkil C1-C6
R2 = H, Me
R3 = H, MeO, Alkil (C1-C4)
R4 = H, Me, Et
R1
JWH-018
JWHJWH--015
JWH
JWH--073
JWH
JWH--081
JWH
JWH--200
JWH
JWH--122
JWH
JWH--398
JWH
2,9
165,0
8,9
1,2
42,0
0,69
2,3
Pochodne naftylometylenoindolu
Kod JWH - (1nn) (od 175 do 199)
R1 = pentyl, morfolinyl
R2 = H, Me
R3 = H, MeO
N
R1
R2
R3
Ki (nM) od 17 do
323
Dopalacze – materiał roślinny z
zawartością alkaloidów
psychoaktywnych
- Argyreia nervosa – powój hawajski ((LSA
LSA))
- Benisteriopsis caapi – (pochodne beta
beta--karboliny – harmina,
harmalina);
harmalina
);
- Katha edulis (Khat)
Khat) – chwaliczka jadalna ((katinon
katinon);
);
- Echinopsis pachanoi – kaktusy San Pedro, Ahuma
(fenyloalkiloaminy
fenyloalkiloaminy);
);
- Kava kava – pieprz myrystycynowy (ok. 60 związków z grupy
kawalaktonów));
kawalaktonów
- Leonotis Leonurus – ogon lwa – (leonuryna
leonuryna);
);
- Mimosa Tenuiflora –(dimetylotryptamina
dimetylotryptamina);
);
-Salvia divinorum (szałwia wieszcza) – (salvinoryna A);
- Psychotria viridis (dimetylotryptamina
dimetylotryptamina);
);
Rośliny objęte kontrolą na mocy znowelizowanej Ustawy o
Przeciwdziałaniu Narkomani z dnia 20 marca 2009 r.
Substancje aktywne zidentyfikowane w dopalaczach badanych w NIL
Stymulanty - kokaina
• Vin Mariani – zalecane przez
Watykan…
• Rozgłos: Zygmund Freud….
• Pierwotna receptura Coca-Coli: kilka
mg/szklankę… (teraz liście bez
kokainy)
• 40% Amerykanów spróbowało
przynajmniej raz …
Stymulanty - kokaina
• Vin Mariani – zalecane przez
Watykan…
• Rozgłos: Zygmund Freud….
• Pierwotna receptura Coca-Coli: kilka
mg/szklankę… (teraz liście bez
kokainy)
• 40% Amerykanów spróbowało
przynajmniej raz …
Współczesny rynek narkotykowy
(EMCDDA Raport – 2009 cd.)
cd.)
Kokaina:
Produkcja ~ 990 T
Kolumbia 61%
Peru 29%
Boliwia 10%
Konfiskaty ~ 120 T
cd
• Pasta z liści: oczyszczana do
chlorowodorku kokainy rozpuszczalnej
w wodzie; połykanie - wątroba
metabolizuje połowę dawki w 60’,
wdychanie przez nos skuteczniejsze bo
skurcz naczyń krwionośnych + do OUN
• Działanie miejscowo znieczulające +
stymulacja układu współczulnego
cd
• Formy: freebase –wolna kokaina,
łatwa do palenia w fajce; crack –
krystaliczne płatki, zanieczyszczona
postać freebase
• Crack : nagła euforia do 10’ potem
gwałtowne pogorszenie nastroju –
pomocne dodatkowe zaŜycie
opiatów u nałogowych palaczy…
cd
• JuŜ po kilku minutach: polepszenie
nastroju, wzrasta pewność siebie,
energia, popęd seksualny, optymizm
• Poprawienie kontaktów
interpersonalnych i nasilenie
wzajemnych więzi uczuciowych,
zmniejszenie apetytu, mniejsze
zapotrzebowanie na sen i odpoczynek
cd
• Wysokie dawki: lęk, panika,
poirytowanie, poczucie zagubienia,
halucynacje, mania prześladowcza z
agresją, utrata kontaktu z
rzeczywistością
• Prawie zawsze: impulsywność, brak
zahamowań, osłabiona zdolność
oceny sytuacji
cd
• Nadmierne dawki: pocenie się,
zawroty głowy, gorączka, suchość w
ustach, drŜenie rąk, stany lękowe,
arytmie, wzrost RR, drgawki
• Przewlekłe stosowanie: uszkodzenie
neuronów, owrzodzenie i uszkodzenie
chrząstki nosa, astma, zapalenia płuc
• Uszkadza płód !!!
cd
• Fazy odstawienia: zapaść, głęboka
depresja, niepokój, senność, nadmierny
apetyt, okres obniŜonej motywacji,
poczucie nudy, chłód emocjonalny
(wielotygodniowy), głód kokainy
potęgowany przez otoczenie
zapamiętane w trakcie zaŜywania
narkotyku
• U co piątego samobójcy kokaina we
krwi…
Amfetamina
• Szeroko stosowana u Ŝołnierzy w czasie II
wojny światowej (10 mg co 12 godzin)
• Uwolnienie zapasów: speed freak w USA,
w Anglii w latach 60-tych 4 mln recept
rocznie !!
• Czarny rynek pochodnych: Bennies,
Dexies, Rit, Meths, black bombers, Purple
Hearts –letalna kombinacja amfetaminy i
barbituranów
Współczesny rynek narkotykowy
(EMCDDE Raport – 2008 cd.)
Amfetamina:
Produkcja ~ 130 T (79% Europa)
(Holandia, Polska, Belgia)
Konfiskaty ~ 19 T
Metamfetamina:
Produkcja ~ 270 T (Azja i USA)
Ecstasy:
Produkcja ~ 100 T
Konfiskaty ~ 4,5 T
Konfiskaty ~ 16 T
Narkotyki
modyfikowane
„designer drugs”
cd
• Efekty bardzo podobne do kokainy,
ale o wiele dłuŜszy czas działania –
zwłaszcza dla reakcji hit or run !
• Wciągana przez nos: piecze („jak
tłuczone szkło”), łatwo przyswajalny
po podaniu doustnym
• Paradoks: Ritalin u dzieci z ADHD
skutecznie uspakaja !
cd
• Częste przyjmowanie: osłabienie, wzrost
RR, pogorszenie wzroku, wysypki,
próchnica zębów
• Silniejsze niŜ po kokainie działania
niepoŜądane, w tym draŜliwość,
podejrzliwość, zwiększona agresja –
gwałtowne zmiany nastroju, napięcie
mięśni – tuŜ przed atakami przemocy
• Psychozy: 1-2 dni po, halucynacje,
rozkojarzenie, mania prześladowcza,
autoagresja
Desinger Drugs - narkotyki modyfikowane
Zjawisko lat 80/90 tych
Niewielka modyfikacja strukturalna związku kontrolowanego
zmierzająca do otrzymania związku o innej definicji strukturalnej,
posiadającego właściwości psychoaktywne, ale
niekontrolowanego prawem.
NH2
O
amfetamina
NH2
PMA 1973
HN
O
O
MDA (1970)
O
PMMA 2000
NH2
O
NH
NH
O
O
MDMA (lata 80-te)
PMEA 2005
HN
O
O
MDE (pocz. lat. 90-tych)
Dopalacze – pochodne aryloketoamin
O
O
O
HN
Działanie
HN
MefedronH-NCNS stymulant o działaniu nieco słabszym niŜ klasyczne amfetaminy
Typ
Mefedron
(efekt
metkatinon
grupy C=O). Po zaŜyciu efektu
odczuwalne po ok.
15 - 45
min (przez 2 - 3 h). Dawka
15
- 250 mg
homolog
Mefedronu
amfetaminy i
Działanie (wg. uŜytkowników) - pobudzenie, euforia, poprawa nastroju,
stymulacja seksualna.
O
metamfetamin
O
Efekty niepoŜądane: temperatura, pocenie sie, bóle głowy, drgawki, tachykardia,
y
[O]
nadciśnienie,
bóle kostne, "niebieskie palce", trudności z koncentracją, zaburzenia pamięci,
Stymulanty
rzadziej halucynacje, zaburzenia świadomości.
HN
HN
2008 -2009
OH - czwarty co do częstości uŜywania narkotyk. Odnotowano obecność we wszystki państwach
bufedron
Europy. Liczne zatrzymania towaru (od 2 g do 130 kg). Zebrano
dowody na udział procederze
zorganizowanej przestępczości.
O
O
Typ amfetamin
z grupy Ecstazy
HN
Early Warning System (EMCDDA) - Joint Raport
HN
O
O
HN
Entactogeny
O
O
metylon
O
Butylon
O
O
F
HN
HN
O
HN
flafedron
O
O
Pentylon
08.2010
Środki halucynogenne
• Głębokie zmiany w percepcji zmysłowej,
sposobie myślenia i przeŜywania emocji
bez osłabienia funkcji intelektualnych
• Psychomimetyki, psycholityki,
psychedeliki
• Substancje pochodzenia
naturalnego(psiankowate-ponad 100
gatunków, jad ropuchy): wysoka
toksyczność !
cd
• Niemniej toksyczne produkty naturalne:
ziarna agawy (meskal), niektóre grzyby
(psylocybina), ziarna powoju lub sporysz
(z LSD), końcówki kaktusa (peyotl)
• Przypadkowe wykrycie syntetycznego
LSD (Hofman, 1943)
• Podstawa ruchu hippies (The Beatles,
Dizzie Gillespie, John Coltrane, Pink Floyd,
itd.)
cd
• LSD : efekty 20” po połknięciu, działa
ok. 5 godz., obniŜenie efektu po
kolejnych dawkach
• Nie powoduje uzaleŜnienia, brak
objawów odstawienia, rzadko drgawki
• Oczekiwania, nastrój uŜytkownika i
otoczenie (ciemny pokój – obniŜenie
efektów, niewidomi nie mają wraŜeń
wzrokowych) decydują o doznaniach
cd
• Kolejno: wyostrzenie percepcji,
zniekształcenie doznań wzrokowych,
poczucie oderwania, zrozumienia
„wszystkiego”, uniesienie, wahania nastroju,
róŜnorodność doznań ale czas „stoi w
miejscu”, stałe poglądy odpływają, banalne
zyskują na oryginalności, halucynacje i iluzje
wywołujące strach lub zdziwienie, jeden ze
zmysłów zaczyna dominować (głos jak
dotyk), wraca pamięć, ciało zniekształcone,
zwykłe przedmioty budzą strach ….itd.
cd
• Po kilku godzinach faza relaksu i zmysłów,
subtelna doniosłość rzeczy banalnych,
aura słabnie, wspomnienia pozostają
• Ale: po nieuświadomionym zaŜyciu
zaburzenia instynktu
samozachowawczego, brak koordynacji i
koncentracji („moŜliwość latania”,
niewraŜliwość na ból) moŜliwy rozwój
choroby psychicznej (1 na 1000)
cd
• Czasem tzw. „niedobra podróŜ”: kaŜde
zaŜycie to przeraŜające i nieprzyjemne
doznania, paniczny strach, rozpacz,
umysł rozpada się, utrata kontroli,
poczucie pustki, prześladowania,
podejrzliwości i beznadziejności –
wtedy ryzyko wysokie samouszkodzeń,
samobójstwa lub przemocy !
cd
• Pochodne: fencyklidyna (PCP - angel
dust, hog) działanie gwałtowniejsze,
bardzo toksyczny (sztywność mięśni, stały
ślinotok, śpiączka, zgony); ketamina
stosowana w anestezjologii (ketalar) – w
tabletkach
• Postacie: LSD w płynie w buteleczkach
owiniętych folią, w kostkach cukru,
nasączony papierek (blotters), mikro
tabletki (microdots), arkusiki z Ŝelem
cd
• Charakterystyczny objaw: flashback czyli
nagły nawrót doznań psychedelicznych bez
zaŜycia narkotyku (u co czwartej osoby !)
• Występuje po zmęczeniu, w stresie lub po
marihuanie, wywołuje impuls kojarzony z
zaŜywaniem LSD lub PCP
• Większość doznań nieprzyjemna, trwa
sekundy lub godziny, wywołuje strach, moŜe
być potraktowane jako początek choroby
psychicznej lub przypomina atak paniki
Ecstasy
• Amfetamina halucynogenna – ponad
1000 wariantów, najwaŜniejsze to
MDMA (ecstasy), MDEA (Eve), MDA
• RozwaŜana w USA jako broń
chemiczna („narkotyk miłości”),
zakazany od lat 70-tych, choć czasem
uŜywany w psychoterapii małŜeńskiej i
grupowej
cd
• Pół godziny po zaŜyciu oŜywienie, ,
swędzenie skóry, suchość w ustach,
zgrzytanie zębami, wzrost tętna i RR,
potem uczucie sympatii do wszystkich,
zmiana percepcji światła,
wzmocnienie doznań seksualnych
(choć czasem anorgazmia lub brak
erekcji), poczucie intymności,
ułatwiona akceptacja otoczenia,
euforia
cd
• Liczne działania niepoŜądane:
senność, lęk, niepokój, napady paniki,
depresja, wymioty, omdlenia, mania
prześladowcza, zaburzenia
koordynacji ruchów, nieprzyjemne
halucynacje, uszkodzenie wątroby,
nerek, hypertermia, po kilku dniach
poirytowanie, „kac”, bóle i sztywność
mięśni, „huśtawka” emocjonalna,
czasem flashback
Barbiturany
• Popularne środki uspokajające i nasenne
(grupy, w zaleŜności od czasu działania),
przy długim stosowania rozwija się
tolerancja (gwałtowne obniŜenie
skuteczności działania), aktywują enzymy
wątrobowe (szybszy metabolizm innych
substancji)
• Szybko uzaleŜniają !
• Ofiary z przedawkowania: Jimi Hendrix,
Janis Joplin, Elvis Presley,….
cd
• Wg powszechnego poglądu barbiturany
łagodzą negatywne skutki zaŜywania
alkoholu, amfetaminy, czasem są
dodawane do opiatów jako substytut
• Małe dawki: uczucie spokoju, senności,
jak po alkoholu
• RóŜnica między dawką skuteczną a
toksyczną jest niewielka: depresja
ośrodka oddechowego (!), zaburzenia
chodu i mowy
cd
• Inne objawy toksyczności: oczopląs,
rozchwianie emocjonalne nasilane przez
alkohol, wysypki, obrzęk dziąseł,
hirsutyzm, niewydolność nerek, układu
krąŜenia, zapalenia płuc
• Stosowanie przewlekłe: chroniczne
zmęczenie, gwałtowne zmiany nastroju
po niewielkich bodźcach
• Gwałtowne odstawienie: strach,
bezsenność, dreszcze, hipertermia,
drgawki
Benzodiazepiny
• Jedna z najczęściej stosowanych grup
leków przeciwlękowych i
antydepresyjnych
• W USA uŜywa ich 10-25% dorosłych, 2-5%
przez rok i dłuŜej
• Dobrze wchłaniane z przewodu
pokarmowego, metabolizm w wątrobie,
ale stęŜenie we krwi nie koreluje ze
stęŜeniem w neuronach
• Powoduje uzaleŜnienie juŜ po 3-6 tyg. !
cd
• Rzadko stają się narkotykiem
powszechnie uŜywanym ale uzaleŜnieni
w większości uŜywają ich np. po heroinie
(dla wzmocnienia efektu - do 80%),
często w duŜych dawkach
• Inne powody: zmniejszenie skutków
działań niepoŜądanych po zaŜyciu
związków halucynogennych, zwiększenie
pewności siebie w stresie, sen wymuszony
cd
• MłodzieŜ traktuje benzodiazepiny jako
środek podobny do alkoholu lub jako
środek zbliŜony w swych efektach do
wdychania rozpuszczalników
• NaduŜywanie: kłopoty z koncentracją i
pamięcią, depresja, zmęczenie, apatia,
urazy i wypadki
• Dawki toksyczne: poczucie chaosu, zaniki
pamięci, brak koordynacji ruchów
cd
• Zespół odstawienia: niepokój,
nerwowość, irytacja, zwiększona
wraŜliwość na hałas i światło, drŜenia
mięśniowe, bóle głowy, bezsenność,
niemoŜność koncentracji – trwa do 2-3
tygodni
• Nagłe odstawienie: drgawki
• Główne źródło leku na rynku
nielegalnym: emeryci i renciści….
Heroina
• Opiaty – narkotyki uzyskiwane bezpośrednio z
surowego opium, opioidy – inne związki
morfinopodobne
• Opioidy: podstawowy środek do zwalczania bólu
w medycynie
• Aktywne pochodne opiatów: morfina, kodeina,
papaweryna, heroina
• Przypadki uzaleŜnień u pacjentów otrzymujących
opioidy w celach leczniczych są bardzo rzadkie
(1/100tys)
• Preparaty stosowane w medycynie mają
stosunkowo niewielkie działania niepoŜądane
(mdłości, obniŜenie apetytu, suchość w ustach)
Opioidy
• Działanie w zaleŜności od dawki:
działanie przeciwbólowe, senność,
obniŜenie niepokoju i lęku, obniŜenie
temperatury ciała, zanik odruchu
kaszlu, zwolnienie oddechu, źrenice
zwęŜone (szpilkowate), obniŜenie RR,
zwolnienie perystaltyki jelit, rozluźnienie
mięśni
cd
• Doznania: ogromna przyjemność,
„pełnia i ulga”, ekstaza, rozmarzenie,
błogostan, „ciało cięŜkie i gorące”,
pamięć tylko rzeczy dobrych,
„poczucie wielkich moŜliwości
intelektualnych, bez wizji i halucynacji,
wraz ze wzrostem dobrego
samopoczucia rośnie chęć
działania”…
cd
• UzaleŜnienie fizyczne i psychiczne od
opioidów: dość szybko – kilka tygodni
• Przy fizycznym uzaleŜnieniu od heroiny
brak narkotyku daje „zespół odstawienia”
• Po paru godzinach od ostatniej dawki
narastający niepokój, rozdraŜnienie,
ziewanie, dreszcze, zlewne poty,
łzawienie, mdłości, bóle brzucha,
biegunka, skóra blada, zimna, wilgotna,
paniczny strach, bezsenność, drgawki
halucynacje
Środki do inhalacji
• Kleje, substancje czyszczące, aerozole,
paliwa, rozpuszczalniki, farby, pokosty,
lakiery, zmywacze do paznokci,
barwniki, gaśnice (!), odświeŜacze
powietrza
• Większość ma silne powinowactwo do
tkanki tłuszczowej – pojawiają się
ponownie we krwi po paru dniach
cd
• Uczucie euforii pojawia się natychmiast po
inhalacji, potem kolejno: oŜywienie,
podniecenie, brak zahamowań, poczucie siły;
jednocześnie zamglone widzenie, zaburzenia
mowy, omamy słuchowe, złudzenia
wzrokowe lub halucynacje
• Silna zaleŜność od nastawienia uŜytkownika i
od otoczenia …
• Większość podaje, iŜ intensywność doznań
zwiększa się po ponownej ekspozycji
cd
• U większości występuje narastająca
tolerancja, skutkująca coraz większymi
dawkami
• Działania niepoŜądane bardzo silne: zawroty i
bóle głowy, nudności, kaszel, kichanie,
łzawienie, dezorientacja, utrata przytomności,
uszkodzenie narządów wewnętrznych, aplazja
szpiku, arytmia, polineuropatie
• Objawy uzaleŜnienia: jak po alkoholu
• Najczęstsza przyczyna zgonów wśród
młodych narkomanów…
BZP
• Pierwsza substancja, której udowodnione
naukowo działanie psychoaktywne było
podstawą do skoordynowanej akcji w
ramach całej UE (2005 r) - EMCDDA
• Cząsteczka jako amfetamino-podobny
środek stymulujący OUN pojawiła się w
Europie w 1999 r (z Nowej Zelandii !), choć
dostępna była od 1980 r na Węgrzech jako
substancja do produkcji Trelibetu - leku
antydepresyjnego
BZP
• To nie „zioło” ale pochodna piperazyny –
leku przeciwko robakom jelitowym!
• Metabolizm jest zaleŜny od polimorfizmu
genetycznego enzymów człowieka =
niezwykle duŜe róŜnice osobnicze w
efektach działania !
• Wpływa to teŜ na nieprzewidziane w
skutkach interakcje z innymi substancjami !!
BZP
• W 13 krajach UE zanotowano efekty
toksyczne u ludzi, w tym w próbkach
tkanek osób zmarłych
• Drgawki, wzrost RR i rytmu serca,
zaburzenia pracy przewodu
pokarmowego, bezsenność, splątanie,
„dziwne” myśli
• UŜywa do 40% ludzi ok.20 r.Ŝ….
Dopalacze – zmiana strategii wprowadzania na rynek
nowych substancji psychotropowych i środków
odurzających
Zawartość preparatów
DEKLAROWANA ≠ REALNA
- materiał roślinny z zawartością
składników psychoaktywnych;
- pochodne amfetaminy
(metkatinon),
metkatinon),
- pochodne piperazyn (np. BZP);
- materiał roślinny deklarowany
jako legalna i bezpieczna
alternatywa marihuany;
- inne;
- akcesoria
Dopalacze
– pochodne NN-pirolidynoaryloketoamin
O
N
-pyrovalerone (Thymaregix, Centroton),(inhibitior wychwytu
zwrotnego dopaminy i norepinefryny;
-stosowany w leczeniu otyłości, działanie stymulujące;
H
-efekty uboczne – uzaleŜnienie, depresja ,bezsenność.
-inhibitior wychwytu zwrotnego
dopaminy i norepinefryny;
O
N
O
-działanie stymulujące, euforia,
pobudzenie seksualne (3 – 6h);
O
N
- efekty uboczne (metamfetamina) (stany
letargiczne, bole glowy, depresje);
O
methylenedioxypyrovalerone MDPK
MPPP
-potrójny inhibitior wychwytu zwrotnego
dopaminy, norepinefryny i serotoniny;
O
N
-działanie stymulujące,
-efekty uboczne (metamfetamina) (stany
letargiczne, bóle glowy, depresje);
Naphyrone NRG-1
Dopalacze – inne związki o działaniu psychotropowym lub
odurzającym
O
O
O
O
N
Glaucyna – jeden z
alkaloidów siwca Ŝółtego
(Glaucium flavum).
flavum). Znajduje
zastosowanie w przemyśle
farmaceutycznym i
kosmetycznym
Glaucyna w większych
dawkach moŜe
powodować
halucynacje
Fluorotropakokaina – Irlandia (2008)
N
- właściwości stymulujące i miejscowo
znieczuląjące;;
znieczuląjące
O
O
-efekty uboczneuboczne- problemy z sercem,
przyśpieszony oddech, wzrost ciśnienia krwi,
stany psychotyczne;
- 40 osób hospitalizowanych w ciągi 10 dni;
F
Dopalacze – inne związki o działaniu psychotropowym lub
odurzającym
NH2
NH2
Dimetyloamyloamina – Irlandia (2009) ( m.
in. preparat „pinkys
„pinkys”);
”);
- prosta amina alifatyczna o
właściwościach stymulujących.
Stosowana była w kroplach do nosa;
- notowana była w preparatach w
mieszaninie z 22-fenyloetyloaminą i
kofeiną;
O
O
N
H2N
Dimetkaina (dimethocaine) – Irlandia (2009) (m. in.
„Mind Melt”);
- inhibitor wychwytu zwrotnego dopaminy – stymulant
(Neuropsychopharmacol. Biol. Psychiatry 25, 639);
- posiada właściwości miejscowo znieczulające.
Dopalacze – inne związki o działaniu psychotropowym lub
odurzającym
AM
AM--694 – syntetyczny kannabinoid strukturą
pokrewny grupie fenacetyloindoli. Wersja
związku znakowana izotopem fluoru (18F)
uŜywany była w badaniach nad dystrybucją
receptorów CBCB-1 (Ki=0,08 nM).
O
I
N
F
D.O.M.S. - difenyloprolinol – otrzymany w trakcie
prac nad syntezą substancji przydatnej w leczeniu
osób uzaleŜnionych od kokainy.
Wykazuje łagodne działanie stymulujące
podobne do metamfetaminy i kokainy o
relatywnie mniejszym efekcie euforycznym
podobnie jak amfetamina moŜe znosić działanie
depresyjne środków ogólnie znieczulających
np.barbituranów. Podnosi próg bólowy.
H
OH N
Dopalacze – inne związki o działaniu
psychotropowym lub odurzającym
Inne układy – pochodne fluoroamfetaminy
fluoroamfetaminy,,
pregabalin,,
pregabalin
o-desmetylotramadol (metabolit tramalu),
tramalu),
kofeina,
2-fenyloetyloamina,
O
HO
OH
O
GBL
BDO
[H]+
[O]
O
OH
GHB
OH
Dopalacze – problemy identyfikacji składników
czynnych
- brak danych analitycznych w bazach danych (widma MS, IR);
- brak materiału odniesienia – wzorców umoŜliwiających jednoznaczną
identyfikację i badania ilościowe;
-moŜliwość występowania struktur izomerycznych utrudniających
identyfikację;
- nowe syntetyczne kannabinoidy – konieczność izolacji związku i
przeprowadzenia badań z zastosowaniem NMR. Dodatkowe utrudnienie
stanowi niska zawartość substancji aktywnej w preparacie (>1%).
PODSUMOWANIE
• Dopalacze – kontynuacja modyfikacji strukturalnej substancji
psychoaktywnych (designer drugs);
• Modyfikacja znanych juŜ i kontrolowanych układów (poch. amfetaminy,
piperazyny, metkatinonu) - materiał dostarczany jest hurtowo przez firmy
chemiczne zlokalizowane w Azji;
• Poszukiwanie innych substancji syntetycznych o działaniu narkotycznym,
np. ligandy receptorów kannabinoidowych;
• Generalna zmiana strategii wprowadzania nowych narkotyków na rynek
konsumencki;
• Konieczne opracowanie metod analitycznych umoŜliwiających
identyfikację nowych narkotyków.
Postępowanie medyczne w
zatruciu dopalaczami
• Zawsze zbierz maksimum dostępnych
informacji zwłaszcza zanim pacjent straci
przytomność !
• Zawsze wezwij lekarza lub zawieź
poszkodowanego do szpitala – nigdy nie
próbuj „domowych” sposobów odtruwania!
• Postępowanie w szpitalu: bieŜące
korygowanie zaburzonych parametrów
Ŝyciowych, intensywna terapia, dializy, etc.
Czy aktywacja onkogenów ?
• Aktualnie nie ma naukowych dowodów łączących
stosowanie dopalaczy z częstszym występowaniem
chorób nowotworowych
• Wobec mnogości substancji wprowadzanych do
nielegalnego obrotu i braku stosownych badań in
vitro i in vivo nie moŜna wykluczyć aktywacji
onkogenów przez niektóre substancje
• Powiązanie danych „farmakoepidemiologicznych” i
występowania np. białaczek pozwoli w przyszłości
sprecyzować właściwą odpowiedź na powyŜsze
pytanie….
Dlaczego ?
„śycie – pewność niepewności…”