BTA Makieta 3/2004

Transkrypt

BTA Makieta 3/2004

BUDOWNICTWO
TECHNOLOGIE
Nr 3(27)/2004
ARCHITEKTURA
Cena 9 z∏
LIPIEC
– WRZESIE¡ 2004
1
budownictwo • technologie • architektura
2
lipiec – wrzesieƒ 2004
e
z
r
e
m
u
n
w
Historia zebrana i wydana....................................... 4
Gospodarka po pierwszym pó∏roczu
– widoczne o˝ywienie ............................................. 6
Tradycyjna màdra architektura................................. 9
Dom w krajobrazie ............................................... 12
Matryce do betonu architektonicznego.................... 14
Przekazujemy wiedz´
o dobrych drogach betonowych ............................. 16
Droga europejska ................................................. 18
Nasze doÊwiadczenia w Istambule ......................... 20
Rozwój nawierzchni betonowych w Polsce
na przyk∏adzie modernizacji autostrady A4.............. 20
Kontrola jakoÊci robót betonowych w czasie
modernizacji autostrady A2 Konin – WrzeÊnia.
Podsumowanie doÊwiadczeƒ ................................. 21
CienkoÊcienne prefabrykaty z betonów zbrojonych
w∏óknami szklanymi ............................................. 26
Beton towarowy – definicja, specyfikacja,
dostawa, kontrola produkcji
w Êwietle normy PN-EN 206-1:2003..................... 30
System prefabrykowanych Êcianek oporowych ......... 34
JakoÊç w przyjaêni z naturà................................... 36
Beton a rozwój zrównowa˝ony............................... 38
Odpowiedê na potrzeby rynku................................ 45
Dobry czas dla reologii.......................................... 46
Kongres ERMCO – Helsinki 2004 .......................... 48
Dyskusja na temat projektu normy PN-B-06265 ..... 49
Normy na kostk´.................................................. 53
Uk∏adanie nawierzchni drogowych
z elementów wibroprasowanych (4) ....................... 54
Konsolidacja producentów kostki brukowej.............. 58
Autorskie podejÊcie do ˝elbetu............................... 60
Trwa∏oÊç betonu i jej uwarunkowania ..................... 62
Reologia w technologii betonu ............................... 62
Kompendium wiedzy
o badaniach materia∏ów wià˝àcych ........................ 63
Wspó∏spalanie odpadów w cementowniach
– korzystne w ka˝dym calu.................................... 64
Polimery w betonie – temat jednoczàcy Europ´........ 65
O betonie komórkowym ........................................ 65
Pó∏ wieku bliskich zwiàzków z praktykà .................. 66
W rodzinnym gronie ............................................. 67
Nie lubi siedzieç za biurkiem ................................. 68
Szósty Diament dla Góra˝d˝y................................. 68
ISO 14001 dla Warty ........................................... 69
Wiedza ukryta na www......................................... 70
Ok∏adka: Realizacja robót betonowych
Budownictwo, Technologie, Architektura – kwartalnik
Cena: 9 z∏, w prenumeracie rocznej: 7 z∏
Wydawca Polski Cement Sp. z o.o., ul. Lubelska 29, 30-003 Kraków
Rada Programowa Andrzej Balcerek, Ernest Jelito, Zofia Kachlik,
Krzysztof Kocik, Andrzej Ptak, Marek Soboƒ, Andrzej Tekiel
Redaktor naczelny Jan Deja
Zespó∏ redakcyjny Katarzyna KaraÊ, Adam Karbowski, Piotr Kijowski,
Dariusz Konieczny, Piotr Piestrzyƒski, Pawe∏ Pićiak, Zbigniew Pilch,
Konrad Sabal
Fotoreporter Micha∏ Braszczyƒski Korekta Katarzyna Standerska
Opracowanie graficzne Andrzej J´drychowski, Artur Dar∏ak
Adres redakcji Polski Cement Sp. z o.o., ul. Lubelska 29, 30-003 Kraków,
tel./fax (012) 423 33 45, 423 33 49,
e-mail: [email protected]
Reklama, kolporta˝, prenumerata Adam Karbowski, tel. (012) 423 33 49
DTP Vena Studio, tel./fax (041) 366 44 16, e-mail: [email protected]
Druk Drukarnia „Skleniarz”, www.skleniarz.com.pl nak∏ad 8000 egz.
Za treÊç reklam redakcja nie ponosi odpowiedzialnoÊci. Redakcja zastrzega
sobie prawo dokonywania zmian w materia∏ach zaakceptowanych do publikacji. Materia∏ów nie zamówionych redakcja nie zwraca.
Od Wydawcy
No i ju˝ mo˝emy mówiç o Polsce i Europie z perspektywy naszego ponaddwumiesićznego cz∏onkostwa
w UE. Oczywistym jest, ˝e jakiekolwiek próby oceny sytuacji po akcesji sà zdecydowanie przedwczesne,
ale chyba wszyscy komentujemy pierwsze sygna∏y z niej wynikajàce. Z ciekawoÊcià, ale jeszcze i niezbyt
pewnie na granicach wybieramy przejÊcia „tylko dla obywateli Unii”, cieszàc si´ w duchu, ˝e to dzia∏a.
Z drugiej strony z niepokojem patrzymy na przyk∏ad na ceny polskiego mi´sa, które nagle sta∏o si´ atrakcyjne dla naszych zachodnich sàsiadów. Zresztà, po jednej i po drugiej stronie pojawia si´ wiele obaw – my,
co naturalne, boimy si´ czegoÊ co nowe i nieznane, „stara” Europa obawia si´ naszych przedsi´biorczych
i zdolnych pracowników, niepokoi si´ o swój wysoki i bezpieczny standard ˝ycia. Wyniki niedawnych „eurowyborów” sà wyraênym dowodem potwierdzajàcym te obawy i wskazujàcym na ogromne pok∏ady ksenofobii w ca∏ej Europie. Nale˝y tylko mieç nadziej´, ˝e te tendencje nie zdominujà nas wszystkich i szybko doÊwiadczymy i docenimy korzyÊci z màdrego dzia∏ania w du˝ej europejskiej rodzinie.
W kwietniu na rynku materia∏ów budowlanych prze˝ywaliÊmy szaleƒstwo zakupowe przypominajàce
lata najwi´kszych niedoborów. W wielu przypadkach ogo∏ocono nawet ekspozycje wystaw sklepowych,
a czasami sprzedano przys∏owiowà ceg∏´, na zrobienie której glina jeszcze spokojnie zalega w kopalnianych pok∏adach. Dawno ju˝ nikt nie widzia∏ takich kolejek samochodów czekajàcych na za∏adunek cementu. Tak jak pisa∏em przed trzema miesiàcami – zaciemnia to bardzo powa˝nie obraz rynku, ale na
szcz´Êcie analiza wyników z maja i czerwca wskazuje na pewne oznaki trwa∏ego o˝ywienia. Optymizmem napawa stosunkowo wysoki poziom wzrostu PKB, wzrost nak∏adów inwestycyjnych, dobre debiuty gie∏dowe firm deweloperskich i producentów materia∏ów budowlanych, a tak˝e to, ˝e gospodarka wydaje si´ byç coraz mniej wra˝liwa na zawirowania sceny politycznej.
Okres ostatnich kilku miesićy to wiele ciekawych wydarzeƒ w bran˝y budowlanej i jej otoczeniu. Piszemy dzisiaj o wielu z nich, ale na jedno chcia∏bym zwróciç szczególnà uwag´ – dziesiàte, jubileuszowe Targi Autostrada 2004 w Kielcach to wydarzenie, które mo˝e byç dobrym barometrem koniunktury w drogownictwie. Wszyscy goÊcie zauwa˝yli du˝à iloÊç wystawców, a ludzie z bran˝y podkreÊlali, ˝e
wreszcie jest szansa na szybki post´p w budowie infrastruktury komunikacyjnej.
Bez wàtpienia, wa˝nym wydarzeniem drugiej po∏owy roku b´dzie kolejna, paêdziernikowa Konferencja „Dni Betonu”. Du˝a liczba osób ju˝ zg∏oszonych, wiele bardzo ciekawych propozycji tematycznych w po∏àczeniu z plejadà
Êwietnych fachowców prezentujàcych je, to bezsprzecznie atuty organizowanej przez nas konferencji. W bie˝àcym
numerze kwartalnika znajdà Paƒstwo wszystkie szczegó∏y dotyczàce zasad uczestnictwa w tym spotkaniu.
WÊród ró˝norodnych tematów du˝o miejsca poÊwićamy nowej normie dotyczàcej betonu, PN-EN
206-1, a tak˝e projektowi krajowych uzupe∏nieƒ tego dokumentu.
Jestem przekonany, ˝e z zainteresowaniem przeczytajà Paƒstwo obszerny tekst prof. Andrzeja Ajdukiewicza,
traktujàcy o szansach betonu w kontekÊcie coraz powszechniej lansowanej koncepcji rozwoju naszej cywilizacji
w oparciu o zasady zrównowa˝onego rozwoju. To bardzo wa˝ny g∏os, który utwierdza nas wszystkich w przekonaniu, ˝e podejmowane dzisiaj decyzje inwestycyjne muszà byç optymalne tak˝e z punktu widzenia ich przysz∏ych
konsekwencji. W naszej galerii osobowoÊci Êwiata nauki tym razem kobieta – prof. Stefania Grzeszczyk z Politechniki Opolskiej. Z pewnoÊcià zainteresuje Paƒstwa jej spojrzenie na budownictwo, nauk´ i Êwiat.
W ostatnich miesiàcach w oficynie wydawniczej Polski Cement, ale nie tylko, ukaza∏o si´ kilka bardzo wartoÊciowych pozycji. Zachćam do przeczytania recenzji na ich temat. Wszystkich tych, którzy
czujà w sobie ˝y∏k´ historycznà, zachćam do si´gnićia po „Histori´ przemys∏u cementowego w Polsce” Leszka Zachuty. To wyjàtkowa pozycja na polskim rynku wydawniczym, która, dbajàc o najdrobniejsze szczegó∏y, pozwoli zachowaç dla przysz∏ych pokoleƒ prawie 150-letnià histori´ cementu na ziemiach polskich.
Dodatkowà atrakcjà bie˝àcego numeru kwartalnika jest do∏àczona p∏yta CD z pe∏nà i aktualnà
informacjà na temat rynku domieszek chemicznych do betonu.
˚yczàc wielu niezapomnianych wakacyjnych wra˝eƒ, zachćam do lektury naszego pisma.
3
W kwietniu ukaza∏a si´ napisana przez Leszka Zachut´,
na zamówienie Stowarzyszenia Producentów Cementu i Wapna,
„Historia przemys∏u cementowego w Polsce 1857-2000”.
Wydawcà ksià˝ki jest Polski Cement.
Andrzej Tekiel, prezes Stowarzyszenia Producentów
Cementu i Wapna (z prawej)
wrćza jeszcze „ciep∏y”
egzemplarz „Historii
przemys∏u cementowego”
autorowi ksià˝ki – Leszkowi
Zachucie
4
Historia przemys∏u przedstawiona jest w ksià˝ce
w pićiu rozdzia∏ach, a to:
Rozdzia∏ I – „Poczàtki przemys∏u cementowego”, omawiajàcy jego histori´ w okresie od powstania pierwszej cementowni (1857) do I wojny
Êwiatowej.
Rozdzia∏ II – „Przemys∏ cementowy w II Rzeczypospolitej”, omawiajàcy histori´ w okresie
mi´dzywojennym.
Rozdzia∏ III – „Powojenne dziedzictwo”,
poÊwićony okresowi od zakoƒczenia drugiej wojny Êwiatowej do prze∏omu lat siedemdziesiàtych
i osiemdziesiàtych.
Rozdzia∏ IV – „Lata transformacji”, omawia okres od
poczàtku lat osiemdziesiàtych do roku 2000.
Rozdzia∏ V – „Kalendarium zak∏adów czynnych w roku 2000”, przedstawia kalendaria najwa˝niejszych
wydarzeƒ w historii tych zak∏adów.
Ponadto ksià˝ka zawiera kilkanaÊcie za∏àczników,
z których na wyró˝nienie zas∏ugujà te, poÊwićone
fot. Piotr Piestrzyƒski
p r z e m y s ∏
c e m e n t o w y
Historia
zebrana
i wydana
historii cementowni na ziemiach odzyskanych oraz
prywatyzacji przemys∏u cementowego.
Przedstawiona przez Autora na ponad 900 stronach
ksià˝ki historia oparta jest w pe∏ni na informacjach
i faktach zawartych w archiwaliach, materia∏ach
êród∏owych, licznych opracowaniach oraz artyku∏ach
w czasopismach i prasie. Ich wykaz zajmuje ponad
30 stron. Na uznanie zas∏uguje trud, jaki w∏o˝y∏ Autor w ich zgromadzenie i przestudiowanie.
Ksià˝ka zawiera ogromnà iloÊç informacji
dotyczàcych wydarzeƒ w przemyÊle, jego organizacji, produkcji i technik wytwarzania, czy warunków funkcjonowania. Prosty, zrozumia∏y dla
wszystkich sposób przedstawienia tej tematyki
uwzgl´dnia jednak specyfik´ przemys∏u cementowego. Niewàtpliwie wynika to z faktu, i˝ Autor jest wielkim entuzjastà przemys∏u cementowego, osobà, której ca∏a kariera zawodowa zwiàzana
by∏a z tym przemys∏em.
Sàdziç nale˝y, ˝e ka˝dy Czytelnik zainteresowany historià rozwoju gospodarczego naszego kraju
znajdzie w ksià˝ce wiele interesujàcych go informacji, które pozwolà mu inaczej spojrzeç na przemys∏ cementowy, bran˝´, która zawsze odgrywa∏a
wa˝nà rol´ w rozwoju kraju i zawsze nale˝a∏a
do przodujàcych pod wzgl´dem technicznym na
Êwiecie. Dla ludzi zwiàzanych z przemys∏em cementowym, którzy w ostatnich dziesićioleciach
czynnie uczestniczyli w jego dzia∏alnoÊci, b´dzie to
równie˝ materia∏ do refleksji, do przypomnienia sobie miejsca i roli, jakà pe∏ni∏o si´ w przedstawionych
wydarzeniach.
S∏owa uznania nale˝à si´ Stowarzyszeniu Producentów Cementu i Wapna. W obecnych czasach,
galopujàcego post´pu, jest bowiem bardzo ma∏o
miejsca na wspomnienia o przesz∏oÊci. Tak wić
inicjatyw´ Stowarzyszenia, aby napisaç i wydaç histori´ przemys∏u cementowego, uznaç nale˝y za
wyraz wielkiego poszanowania przemys∏u cementowego dla swoich tradycji. Inicjatywa ta pozwala
jednoczeÊnie ocaliç od zapomnienia wiele faktów i
wydarzeƒ z dziejów tego przemys∏u.
Janusz Poleszak
5
a n a l i z a
Gospodarka po pierwszym pó∏roczu
– widoczne o˝ywienie
Choç min´∏o dopiero szeÊç miesićy roku 2004, mo˝na ju˝ stwierdziç,
˝e b´dzie to rok znacznie lepszy dla polskiej gospodarki ni˝ lata
poprzednie. Po dwóch latach powolnego wzrostu, gospodarka wesz∏a
w faz´ o˝ywienia, która ma szans´ trwaç co najmniej kilka lat. Wiele
zale˝eç b´dzie jednak od prowadzonej polityki gospodarczej
i od rzeczywistych skutków wejÊcia Polski do Unii Europejskiej.
Oficjalne dane dotyczàce pierwszego kwarta∏u
informujà o nadspodziewanie wysokiej dynamice wzrostu PKB, która wynios∏a 6,9%. Dla przypomnienia, w pierwszym kwartale 2003 roku
by∏o to zaledwie 2,3%. Tak dynamicznego wzrostu nie spodziewali si´ nawet najbardziej optymistyczni analitycy. DoÊç powiedzieç, ˝e nawet wicepremier Hausner, którego musi przecie˝ cechowaç
urz´dowy optymizm, spodziewa∏ si´ wzrostu na
poziomie najwy˝ej 6,5%.
6
Mówi Rüdiger Kuhn, prezes
Zarzàdu RMC Polska:
– Najistotniejszymi czynnikami zmieniajàcymi warunki dzia∏alnoÊci gospodarczej w
bran˝y budowlanej po 1 maja
2004 by∏ wzrost stawki podatku VAT z 7% do 22% i w
tym wzgl´dzie, jak wiele firm
w Polsce, musieliÊmy odpowiednio przystosowaç nasz
system informatyczny. Ponadto, zmianie uleg∏y zasady obrotu towarowego Polski w Unii
Europejskiej jako jej cz∏onka,
a mianowicie pojawi∏a si´
koniecznoÊç wprowadzenia
dodatkowych kont ksi´gowych,
potwierdzania odbioru towaru przez importera, okresowego sporzàdzania zg∏oszeƒ INTRASTAT, pos∏ugiwania si´
bie˝àcym kursem walut itp.
Nowe zasady handlu z dotychczasowymi i nowymi
cz∏onkami UE mo˝liwe by∏y
tylko dzi´ki wczeÊniejszemu
fachowemu przygotowaniu si´.
Obroty kwietnia znacznie
przeros∏y obroty maja. Takie
zachowanie rynku spowodowa∏
istotny wzrost podatku VAT,
co oczywiÊcie by∏o do przewidzenia.
W porównaniu do maja ub.r.
obroty kwietnia br. by∏y porównywalne, ale nieco mniejsze
ni˝ w 2003 r.
Sàdz´, ˝e druga po∏owa
roku nie b´dzie ju˝ podatna na zachwiania rynku w zakresie poda˝y i popytu, jak
to mia∏o miejsce w okresie kwiecieƒ-maj. Nale˝y si´
spodziewaç wzrostu popytu na
materia∏y budowlane na poziomie ok. 5% w skali roku. W
du˝ej mierze b´dzie to efektem stosunkowo niskiej bazy
obliczania dynamiki. Nale˝y
pami´taç, ˝e w ostatnich latach w Polsce mieliÊmy kilkunastoprocentowy spadek popytu na materia∏y budowlane.
pie
èród∏o wzrostu: przemys∏
èród∏em wzrostu gospodarczego w pierwszym
kwartale by∏ przede wszystkim przemys∏, w którym nastàpi∏ wzrost wartoÊci dodanej o 14,5% (w
pierwszym kwartale poprzedniego roku wzrost w
przemyÊle wynosi∏ 4,1%). Szybciej powi´ksza∏a si´
te˝ wartoÊç dodana w us∏ugach rynkowych, która wzros∏a o 5,7%. Jedynym sektorem, w którym
w pierwszym kwartale nastàpi∏o spowolnienie, by∏o
budownictwo, gdzie wartoÊç dodana zmniejszy∏a si´
o 3,9% w porównaniu do pierwszego kwarta∏u poprzedniego roku.
Dekompozycja wzrostu gospodarczego pozwala
dostrzec znaczny wzrost popytu krajowego (5,7%)
oraz zwiàzany z tym wzrost nak∏adów brutto na
Êrodki trwa∏e o 3,5%. To w∏aÊnie wyraêny wzrost
inwestycji jest jednà z najlepszych wiadomoÊci
dotyczàcych pierwszego kwarta∏u bie˝àcego
roku, gdy˝ Êwiadczy o wi´kszym zaufaniu
przedsi´biorców do gospodarki i daje podstawy do
oczekiwania utrwalenia wzrostu gospodarczego.
Dynamiczny wzrost gospodarczy w pierwszym
kwartale by∏ po cz´Êci spowodowany wzmo˝onymi
zakupami w obawie przed wzrostem cen
zwiàzanym z wejÊciem do UE. Dotyczy∏o to zarówno konsumentów, jak i przedsi´biorstw, które kupowa∏y materia∏y i pó∏produkty potrzebne do produkcji. Przedsi´biorstwa, które naby∏y
du˝e iloÊci materia∏ów, wykorzystujàc wolne moce
przerobowe zwi´kszy∏y swojà produkcj´ ponad
mo˝liwoÊci zbytu, co doprowadzi∏o do znaczàcego
wzrostu zapasów. Szacuje si´, ˝e przyrost zapasów
w pierwszym kwartale wyniós∏ oko∏o 5 miliardów
z∏otych, co mia∏o istotny wp∏yw na wartoÊç wytworzonego w tym okresie PKB.
W zwiàzku z powy˝szym, nale˝y si´ spodziewaç,
˝e w kolejnych kwarta∏ach roku dynamika produkcji, a co za tym idzie tempo wzrostu gospodarczego,
b´dà ni˝sze. Przedsi´biorstwa b´dà bowiem musia∏y
sprzedaç nagromadzone zapasy. B´dzie to o tyle trudniejsze, ˝e konsumenci równie˝ dokonali w pierwszym kwartale wi´kszych ni˝ zwykle zakupów niektórych wyrobów, a zatem popyt rynkowy w pierwszych
miesiàcach po akcesji mo˝e byç mniejszy.
Druga po∏owa roku – PKB 5
W opinii ekspertów Instytutu Badaƒ nad
Gospodarkà Rynkowà, w kolejnych kwarta∏ach
bie˝àcego roku nie b´dzie mo˝liwe utrzymanie
7-procentowego tempa wzrostu PKB, ale powinno si´ ono ustabilizowaç na poziomie zbli˝onym
do 5%. W efekcie mo˝liwe b´dzie osiàgnićie
w ca∏ym roku 2004 wzrostu gospodarczego na poziomie oko∏o 6%.
Wspomniany, prawdopodobny, spadek konsumpcji w pierwszych miesiàcach po akcesji, b´dàcy
wynikiem nagromadzenia zapasów niektórych
artyku∏ów, b´dzie rekompensowany szybszym ni˝
Kwartalne tempo wzrostu PKB w latach 2003-2004 (od II kwarta∏u 2004 r. prognoza IBnGR)
èród∏o: GUS, IBnGR
8
6,9
5,8
6
4,7
4
3,9
4,0
II kw
III kw
5,1
5,2
II kw
III kw
2,3
2
0
I kw
2003
IV kw
I kw
IV kw
2004
W kraju realizowane sà zarówno inwestycje infrastrukturalne, jak i budownictwa mieszkaniowego
przed akcesjà wzrostem inwestycji. Nale˝y si´
spodziewaç, ˝e procesy inwestycyjne w gospodarce zostanà zintensyfikowane co najmniej z dwóch
powodów. Po pierwsze, utrzymujàcy si´ wzrost gospodarczy przekona przedsi´biorców o faktycznie
dobrych perspektywach rozwojowych gospodarki, a zatem ich sk∏onnoÊç do inwestowania b´dzie
wi´ksza. Po drugie, akcesja do Unii Europejskiej
zwi´kszy∏a przekonanie inwestorów (krajowych
i zagranicznych) o d∏ugookresowej stabilnoÊci polskiej gospodarki. Szczególnie istotne znaczenie ma
to w przypadku mniejszych inwestorów zagranicznych, którzy do tej pory obawiali si´ inwestowania kapita∏u w Polsce, kojarzàc nasz kraj bardziej
z Rosjà ni˝ z Europà Zachodnià.
W efekcie, wed∏ug szacunków IBnGR, w drugim
kwartale bie˝àcego roku inwestycje wzros∏y co najmniej o 5% w stosunku do drugiego kwarta∏u roku
2003, a w kolejnych kwarta∏ach ich dynamika
b´dzie jeszcze wi´ksza, co w ca∏ym roku pozwoli osiàgnàç wzrost rz´du 7-8%. Rok 2004 b´dzie
wić pod tym wzgl´dem prze∏omowym – warto
przypomnieç, ˝e w roku 2003 wartoÊç inwestycji
zmniejszy∏a si´ o 0,9%, a w roku 2002 jej spadek
wyniós∏ prawie 6%.
Prawdopodobnie drugi kwarta∏ bie˝àcego roku nie
by∏ ju˝ tak znakomity dla przemys∏u jak pierwsze trzy miesiàce, ale wyniki tego sektora nadal by∏y doÊç dobre. Wed∏ug szacunków IBnGR,
wzrost wartoÊci dodanej w przemyÊle wyniesie co
najmniej kilka punktów procentowych mniej ni˝
w pierwszym kwartale.
W budownictwie niejednoznacznie
Istotne znaczenie dla tempa wzrostu gospodarczego ma sektor budowlany, którego sytuacja wcià˝
nie jest jednoznaczna. Wspomniany ju˝ spadek wartoÊci dodanej w budownictwie w pierwszym kwartale nie by∏ zaskoczeniem z uwagi na
wczeÊniejsze dane o spadku wartoÊci produkcji budowlano-monta˝owej w styczniu i lutym. Jednak
w marcu i kwietniu produkcja budownictwa ros∏a
w porównaniu z tymi samymi miesiàcami poprzedniego roku, co zosta∏o odnotowane po raz pierwszy od oko∏o trzech lat. Negatywnym zaskoczeniem
by∏y jednak wyniki majowe, które wskazujà na ponowny spadek produkcji w sektorze, który tym razem wyniós∏ 13,4% (6,8% po wyeliminowaniu
czynników sezonowych).
W efekcie, wed∏ug danych GUS, w ciàgu pierwszych pićiu miesićy roku 2004 produkcja budowlana zwi´kszy∏a si´ jedynie o 0,5%, w porównaniu
z tym samym okresem poprzedniego roku. W tym
czasie o 1,2% zmniejszy∏a si´ wartoÊç robót o charakterze inwestycyjnym, natomiast o 5,6% wzrós∏
poziom robót o charakterze remontowym.
W ocenie IBnGR, druga po∏owa roku 2004 b´dzie
lepsza dla sektora budowlanego. Decydowaç o tym
b´dzie kilka czynników. Po pierwsze, wspomniany
ju˝ szybszy ni˝ dotychczas wzrost inwestycji skutkowa∏ b´dzie wzrostem popytu na roboty budowlane, gdy˝ cz´Êç inwestycji b´dzie lokowana w budynkach i budowlach. Po drugie, wejÊcie Polski do
Unii Europejskiej oznacza nap∏yw coraz wi´kszej
iloÊci Êrodków z funduszy strukturalnych, których
wykorzystanie równie˝ zwiàzane b´dzie w istotnej
cz´Êci ze wzrostem zapotrzebowania na us∏ugi firm
budowlanych. Po trzecie, budownictwo, tak jak
ka˝dy inny sektor gospodarki, rozwija si´ w sposób cykliczny, a cykl ten powiàzany jest z cyklem ca∏ej gospodarki. Trwajàca trzy lata recesja
w sektorze budowlanym musi si´ wić skoƒczyç,
a rozpoczynajàca si´ faza o˝ywienia ca∏ej gospodarki b´dzie temu sprzyjaç.
Przyspieszenie tempa wzrostu gospodarczego
zwiàzane ze wzrostem popytu jest zawsze êród∏em
zagro˝enia inflacyjnego. Z takim zagro˝eniem mamy
obecnie do czynienia. Dynamika wzrostu cen kon-
Mówi Bogdan Panhirsz, dyrektor handlowy Grupy Polskie Sk∏ady Budowlane:
– Grupa PSB powsta∏a
w oparciu o wzorce podobnych struktur, dzia∏ajàcych
w Europie Zachodniej, stàd
wejÊcie Polski do struktur
UE nie by∏o dla nas ˝adnym
zaskoczeniem. Wrćz przeciwnie, nastàpi∏o uproszczenie wielu zagadnieƒ,
jak choçby procedur
zwiàzanych z importem
i eksportem. Najtrudniejszym problemem jest niestety zmiana stawki VAT,
która moim zdaniem spowolni rozwój gospodarczy
kraju. Wi´ksza sprzeda˝
w marcu i kwietniu
wprowadzi∏a niepotrzebny
chaos wÊród klientów, producentów i nas – handlowców. Nikt nie by∏ w stanie
przewidzieç wielkoÊci
sprzeda˝y w kwietniu, stàd
wiele podmiotów z tym
zagadnieniem sobie nie
poradzi∏o. Grupa PSB
w kwietniu wykona∏a 242%
sprzeda˝y kwietnia 2003.
Sprzeda˝ Centrali Grupy
PSB w maju br. wynios∏a
54% wartoÊci sprzeda˝y
z kwietnia br. Sprzeda˝ majowa by∏a wartoÊciowo na
poziomie tej sprzed roku,
ale uwzgl´dniajàc wprowadzone na przestrzeni roku
nowe grupy asortymentowe, jak i wzrost iloÊci
obs∏ugiwanych firm, szacujemy, ˝e iloÊciowo maj br.
by∏ gorszy od maja 2003
o ok. 25-30 %.
Szacujemy, ˝e w drugiej
po∏owie lipca sytuacja powinna si´ ustabilizowaç.
Klienci, po wyczerpaniu
zapasów zakupionych
przed zmianà stawki VAT,
powrócà do sk∏adów po kolejne materia∏y budowlane.
Zak∏adamy te˝, ˝e ponownie ruszy rynek wi´kszych
inwestycji, których realizacja zosta∏a spowolniona
lub wrćz zatrzymana wobec niejasnych przepisów
dotyczàcych VAT oraz np.
ponad 100 % podwy˝ki cen
stali zbrojeniowych i konstrukcyjnych. Wed∏ug naszych prognoz, sprzeda˝
Centrali Grupy PSB powinna w bie˝àcym roku
byç wi´ksza o ok. 20-22%
ni˝ rok temu, a ca∏ej Grupy o ok. 15-18 % . Ca∏y rynek materia∏ów budowlanych powinien wed∏ug nas
zamknàç si´ wynikiem
+7 do 9%.
pie
7
Rynek powoli odpowiada
na „g∏ód mieszkaniowy”,
oferujàc zarówno mieszkania w tradycyjnym budownictwie wielorodzinnym,
jak i ciekawe architektonicznie rozwiàzania.
Na zdjćiu: nowe osiedle
Planeta w Gdyni
Zagro˝enia: polityczne zawirowania,
inflacja, rynek pracy
Na koniec warto zastanowiç si´, jakie szanse
i zagro˝enia dla polskiej gospodarki niesie ze sobà
druga po∏owa roku. Szansà jest przede wszystkim
dalszy szybki rozwój, za jaki uznaç nale˝a∏oby 5procentowe tempo wzrostu PKB. Motorem wzrostu nadal powinien byç przemys∏ – szczególnie
dzia∏alnoÊci z du˝ym udzia∏em eksportu. Akcesja do Unii jest bowiem czynnikiem, który jeszcze
zwi´kszy zaanga˝owanie polskich firm na rynkach
europejskich. Szansy nale˝y te˝ upatrywaç w sektorze budowlanym, który mo˝e jeszcze nie w pe∏ni
w tym roku, ale w nast´pnym na pewno, powinien
byç istotnym czynnikiem wzrostu gospodarczego.
Zagro˝enia zwiàzane sà przede wszystkim
z sytuacjà politycznà w kraju. Zbli˝ajàce si´ wybory parlamentarne b´dà sprzyjaç narastaniu postaw roszczeniowych ze strony ró˝nych
grup spo∏ecznych. DoÊwiadczenia lat ubieg∏ych
wskazujà, ˝e rzàdy rzadko sà w stanie ca∏kowicie
przeciwstawiç si´ tego typu presji. Gdyby tak by∏o
i tym razem, sta∏oby to w sprzecznoÊci z reformà
finansów publicznych (zamiast redukcji wydatków,
nastàpi∏by ich wzrost), której przeprowadzenie jest
obecnie bezwzgl´dnym priorytetem, bez realizacji
którego nie b´dzie mo˝liwe utrzymanie szybkiego
wzrostu gospodarczego w kolejnych latach.
Zagro˝enia o charakterze typowo gospodarczym to
utrzymywanie si´ wspomnianej ju˝ presji inflacyjnej i ewentualna koniecznoÊç dalszego zaostrzania
polityki pieni´˝nej. Dalszy wzrost stóp procentowych móg∏by staç si´ w przysz∏oÊci powodem spowolnienia wzrostu gospodarczego. Zagro˝eniem
dla stabilnego rozwoju polskiej gospodarki jest
te˝ sytuacja na rynku pracy. Poziom bezrobocia,
mimo szybkiego wzrostu produkcji, nie zmniejszy∏
si´ jak dotàd istotnie i nic nie wskazuje na to, aby
mia∏o si´ tak staç w najbli˝szej przysz∏oÊci. Poprawie sytuacji nie sprzyjajà sztywne regulacje rynku
pracy oraz trwajàcy proces restrukturyzacji wielu
bran˝ gospodarki, którego elementem jest redukcja zatrudnienia. Z drugiej strony nale˝y jednak
pami´taç, ˝e prawdziwa sytuacja na rynku pracy
jest lepsza ni˝ podajà to oficjalne statystyki, gdy˝
du˝a cz´Êç bezrobotnych znajduje zatrudnienie w
szarej strefie gospodarczej.
Marcin Peterlik
Instytut Badaƒ nad Gospodarkà Rynkowà
sumpcyjnych w maju wynios∏a 3,4%, podczas gdy
w kwietniu by∏o to jeszcze tylko 2,2%, a w maju
2003 roku zaledwie 0,4%. Powodem wzrostu inflacji, oprócz wspomnianego ju˝ o˝ywienia gospodarczego, jest wzrost cen paliw, które jako istotny element kosztów majà wp∏yw na ceny w wielu obszarach gospodarki oraz podwy˝ki zwiàzane
z wejÊciem Polski do Unii Europejskiej, szczególnie
widoczne w przypadku artyku∏ów ˝ywnoÊciowych.
O ile znaczenie drugiego z wymienionych czynników b´dzie stopniowo maleç, o tyle ceny paliw nadal b´dà stanowiç êród∏o niepewnoÊci inflacyjnej.
Na wzrost inflacji zareagowa∏a ju˝ Rada Polityki Pieni´˝nej, która podnios∏a stopy procentowe
o 50 punktów bazowych, a wić bardziej ni˝ spodziewali si´ tego analitycy. Jest to czytelny sygna∏
dla rynku, ˝e Rada, w obliczu zagro˝enia inflacyjnego, zamierza prowadziç restrykcyjnà polityk´
monetarnà. Decyzja Rady poskutkowa∏a ju˝ umocnieniem z∏otego i powinna spowolniç wzrost cen
w najbli˝szych miesiàcach.
8
a
r
c
h
i
t
e
c
fot. Archiwum
k
Budynek biurowy
Rodan System
i
Tradycyjna màdra architektura
– Je˝eli wierzymy, ˝e sà prawda, dobro i pi´kno, to w architekturze regionalnej pi´kno jest wynikiem tego, ˝e
ona jest prawdziwa. Wiadomo, komu s∏u˝y. Nie udaje. Cz∏owiek mo˝e si´ w tym odnaleêç wraz ze wszystkimi
wspó∏czesnymi potrzebami i to nie znaczy, ˝e ma wróciç do jakiegoÊ pierwotnego ˝ycia sprzed wieków – mówi
Magdalena Staniszkis, urbanista i architekt.
– Przyjmijmy, ˝e architekturà nie sà pojedyncze
budynki, w izolacji, samotne, ale ca∏e Êrodowisko
naszego ˝ycia, wszystko to, w czym ˝yjemy.
Kszta∏towane od sfery najwi´kszej do najmniejszej. Jak dzia∏aç, ˝eby to przetwarzane przez nas
Êrodowisko dawa∏o nam jak najwićej satysfakcji?
– Spe∏nia∏o nasze oczekiwania? By∏o przyjazne? Na
pewno jak ka˝de spo∏eczeƒstwo staç nas na ∏ad przestrzenny, który nie jest prywatnà sprawà, ale wspólnà
wartoÊcià. No, ale bardziej interesujemy si´ sami
sobà ni˝ wspólnotà. Dlaczego tak jest, to zagadka
bardziej dla socjologa ni˝ architekta. Pytanie, czy
jako spo∏eczeƒstwo na dorobku jesteÊmy tak skupieni na czym innym, czy mamy wa˝niejsze potrzeby,
które chcemy najpierw zaspokoiç. Nie mamy trwa∏ej
wielowiekowej tradycji miejskiej. Polska jest krajem
ma∏o zurbanizowanym. Uczenie si´ wspólnoty, rezygnacja z „ja” na rzecz „my”, sà najbardziej wyraziste
w mieÊcie, czyli tym najwi´kszym zag´szczeniu ludzi
na najmniejszym obszarze. WieÊ z kolei ma d∏ugie
tradycje, powiedzmy, naturalne, gdzie sà ma∏e skupiska ludzi i lepsze warunki dla tworzenia wspólnoty. W
spo∏eczeƒstwach o d∏ugiej tradycji miejskiej jest nie
do pomyÊlenia, ˝eby ktoÊ chcia∏ zbudowaç dom cztery razy wi´kszy ni˝ sàsiedni. To jest nieprzyzwoite.
Nie w kategoriach architektonicznych czy estetycznych, ale dlatego, ˝e ∏amie regu∏y ˝ycia we wspólnocie. Takie regu∏y ustaliliÊmy, na takie si´ zgodziliÊmy i
tak ma byç. W Polsce odwrotnie. Jest ch´ç obalania
regu∏. To jest nasza cecha i jeszcze wzmocniona tym,
˝e przez pi´çdziesiàt lat po wojnie w∏adza wmawia∏a
wszystkim, ˝e istnieje tylko interes ogó∏u, a jednostka
ma si´ ca∏kowicie podporzàdkowaç. Teraz mamy odbudownictwo • technologie • architektura
reagowanie: nikt nas nie b´dzie poucza∏, bo jest liberalizm. Tymczasem ∏ad przestrzenny jest zawsze zaprzeczeniem liberalizmu.
– Mia∏a Pani bliski kontakt z tradycyjnà
architekturà regionalnà, gdzie jeszcze mo˝emy
mówiç o naturalnej wspólnocie. Kilka lat temu
dosta∏a Pani nagrod´ w konkursie dotyczàcym
kszta∏towania to˝samoÊci kulturowej wspó∏czesnej
zabudowy Kaszub i Kociewia.
– Tradycyjna architektura regionalna jest màdra,
nie ma dwóch takich samych cha∏up, a wszystkie
razem tworzà wra˝enie absolutnej jednoÊci. To wynika z naturalnych ograniczeƒ, które nie bra∏y si´
stàd, ˝e ktoÊ coÊ wymyÊli∏, ale z tego, ˝e ci ludzie
˝yli w okreÊlonym Êrodowisku i tam realizowali swoje potrzeby. Nie mogli budowaç wi´kszych domów,
bo by∏oby to w nieuzasadniony sposób rozrzutne,
zbyt ma∏e domy by∏yby niefunkcjonalne. Nie stawiali szerszych, bo wytrzyma∏oÊç materia∏ów by∏a
ÊciÊle okreÊlona. To jest po prostu pi´kna architektura przez swojà prostot´ i prawd´. Je˝eli wierzymy, ˝e sà prawda, dobro i pi´kno, to w architekturze regionalnej pi´kno jest wynikiem tego, ˝e ona
jest dobra i prawdziwa. Wiadomo, komu s∏u˝y. Nie
udaje. Jest naturalna. Zrozumieç budownictwo regionalne zresztà nie jest ∏atwo. Panuje moda, ˝eby
w ca∏ej Polsce stawiaç dachy od 35 do 45 stopni, czyli tak jak by∏o dawniej. Faktycznie bardziej
p∏askich kiedyÊ nie stawiano. Ale nie chodzi o sam
dach tylko przede wszystkiem o skal´. Co z tego, ˝e
dach b´dzie w porzàdku, je˝eli dom b´dzie za du˝y
i nie zachowa relacji mi´dzy cz∏owiekiem a otocze-
9
fot. Archiwum
Dr Magdalena Staniszkis
jest urbanistà i architektem. Ukoƒczy∏a Politechnik´ Gdaƒskà. Mieszka
i pracuje w Warszawie. Od
1988 adiunkt – Pracownia
Projektowania Miejskiego
na Wydziale Architektury
Politechniki Warszawskiej.
Autorka ksià˝ki „Planowanie krajobrazu Warszawy
XX-XXI”. Od czternastu lat
prowadzi w∏asnà pracowni´ Staniszkis-Architekt.
Jest autorkà prac urbanistycznych, w tym Koncepcji Zagospodarowania ¸uku
Siekierkowskiego (2000);
Projektu Zagospodarowania Wilanowa Zachodniego
(1996); wspó∏autorkà Planu
Ogólnego Warszawy (19791982). Zaprojektowa∏a
s∏ynny, nominowany do nagrody g∏ównej konkursu
„˚ycie w Architekturze” budynek biurowy Rodan System przy ul. Pu∏awskiej w
Warszawie (1998) oraz budynek mieszkalny na terenie warszawskiego osiedla
Eko-Park (2000).
Autorka oryginalnych domów jednorodzinnych m.in.
w Adamowie pod Warszawà
(1991) i Karpielówce na
Podhalu (1990).
10
niem. Dla mnie jest wa˝ne, ˝e ten konkurs zorganizowali sami Kaszubi, którzy dbajà o ciàg∏oÊç kultury, kultywujà swój j´zyk, no i architektur´. Kaszuby to wspania∏y krajobraz, który jest degradowany g∏ównie przez letnie domy. Ka˝dy buduje co
chce, cz´sto zresztà z zamiarem poszanowania lokalnej to˝samoÊci, ale bez powodzenia. Organizatorzy chcieli stworzyç taki wzorcowy katalog, który
ma udowodniç, ˝e mo˝na realizowaç wspó∏czesne
potrzeby i nie byç w konflikcie z regionalizmem.
Temat jest fascynujàcy i chyba nadal nieodkryty. Konkurs wykaza∏, ˝e wspó∏czesna architektura
daje ogromne mo˝liwoÊci kontynuowania dobrych
cech Êrodowiska wsi i ciàg∏oÊci lokalnej kultury.
Cz∏owiek mo˝e si´ w tym odnaleêç wraz ze wszystkimi dzisiejszymi potrzebami i to nie znaczy, ˝e ma
wróciç do jakiegoÊ pierwotnego ˝ycia sprzed wieków.
– Przyjmijmy wić, ˝e kszta∏towanie si´ architektury i urbanistyki jest sprawà d∏ugotrwa∏à, a nie
jednorazowà, ˝e jest to proces dziejàcy si´ w czasie. Jakie znaczenie dla tego procesu majà takie
sprawy jak osiad∏oÊç, zakorzenienie, migracja, wykorzenienie?
– Efekty wykorzenienia i migracji widaç. Mówimy nawet o stylu mi´dzynarodowym w architekturze. Jak nie by∏o wymiany informacji, Êrodowisko
pracowa∏o na w∏asne potrzeby. Globalizacja w pozytywnym sensie, bo sama jestem alterglobalistkà,
zak∏ada, ˝e Êwiat ma mo˝liwoÊç wspólnego
dzia∏ania, ˝e ma zbie˝ne problemy i jest w stanie
je rozwiàzaç. Wymiana informacji i wp∏ywy kultur
na siebie, mówiàc najogólniej, sà wspania∏e i mogà
dawaç nowà jakoÊç. Natomiast je˝eli nie ceni si´
w∏asnej kultury i wy∏àcznie zapo˝ycza wzorce, to
ona zanika i nie mamy wp∏ywu jednej kultury na
drugà, tylko zanikanie. To jest niebezpieczne. Nie
to, ˝e wp∏ywamy na siebie, ale to, ˝e rezygnujemy
z siebie na rzecz czegoÊ zupe∏nie nowego. W przyrodzie wieloÊç gatunków zapewnia równowag´,
ciàg∏y rozwój i to, ˝e przyroda si´ nie degeneruje.
Je˝eli wsz´dzie zacznie obowiàzywaç jedna architektura, to b´dzie to koniec architektury.
– W ciàgu ostatnich 30 lat wieÊ, g∏ównie pod
wzgl´dem architektonicznym, zosta∏a zrujnowana. Dlaczego tak jest, ˝e dla górala z Podhala po-
wodem do dumy jest postawienie bunkra, a stare domy zakopiaƒskie sà cz´sto w r´kach ludzi z miasta, którzy czujà si´ w obowiàzku je
piel´gnowaç?
– Górale sà i tak najbardziej wyrazistà wspólnotà
lokalnà. Moim zdaniem oni, pomimo tego co pan
mówi, trzymajà si´ tradycji. Je˝eli regionalna kultura jest silna, co wyra˝a si´ te˝ w formie architektonicznej, to ma szans´ przetrwaç, nawet niekoniecznie w swojej pierwotnej szacie. Natomiast
ma∏a wyrazistoÊç, taka letnioÊç, jest najbardziej
nara˝ona na zanikanie. WieÊ, pomimo i˝ mówi si´,
˝e jest zdeprecjonowana, estetycznie zdegradowana, jest ca∏y czas mniejszym problemem ni˝ miasto, bo tam ciàgle stoi wićej drzew ni˝ domów.
Ogólny nastrój przestrzeni i architektury pozosta∏.
– Czy jest mo˝liwy paradoks, ˝e architektura na
Êwiecie jest ma∏o ró˝norodna i doÊç monotonna, bo korzysta teraz w pe∏ni z dobrodziejstwa, jakim jest ∏atwy dost´p do dos∏ownie wszystkich
istniejàcych materia∏ów budowlanych?
– Mo˝e pan sprowadziç marmur z Ameryki
Po∏udniowej, ˝eby wybudowaç dom w Norwegii. Na
szcz´Êcie Norwegowie sà màdrzy i tego nie robià. Jestem pewna, ˝e Êwiat jest w momencie, w którym
musi zaakceptowaç zasady zrównowa˝onego rozwoju i tak zwanà architektur´ zrównowa˝onà. Inaczej sobie nie poradzimy. Okazuje si´, ˝e inwestycje
zwiàzane z urbanistykà i architekturà oraz eksploatacja tego wszystkiego, co ju˝ istnieje, sà w ogromnym
stopniu odpowiedzialne za zanieczyszczenie Êrodowiska
na ziemi, tak˝e za zu˝ywanie zasobów energii. ˚eby
planeta w ogóle prze˝y∏a, musimy wspó∏˝yç z tym
Êrodowiskiem, jakie mamy. Architektura jest przetwarzaniem ziemi, niczym wićej. Budujemy z tego, co jest
tu. Zasoby sà ograniczone. Mo˝na sprowadziç materia∏
z drugiego koƒca Êwiata, ale z punktu widzenia zu˝ycia
energii to jest absurdalne. Po co importowaç coÊ, co jest
zb´dne. Wszystko mo˝na zrobiç na miejscu. W tym
roku w Anglii Bill Dunster dosta∏ presti˝owà nagrod´ za
„zrównowa˝one osiedle”. Nagrod´ przyznano za to, ˝e
inwestor i architekt dali przyk∏ad, jak mo˝na budowaç
bez szkody dla Êrodowiska; w jaki sposób korzystaç
z zasobów ludzkich, oszcz´dzaç energi´ i stosowaç lokalne materia∏y. Udowodnili, ˝e wszystko co potrzebne
mo˝na wyprodukowaç i kupiç na miejscu. Nie trzeba
nic importowaç. Daje to prac´ miejscowym. Architektura tego zespo∏u jest demonstracyjnie skromna w porównaniu z wie˝owcami ze szk∏a. Mówi´ o tym, bo ju˝
jesteÊmy w Unii, czyli to si´ dzieje za miedzà, a w Polsce myÊlenie jest gdzieÊ na przeciwnym biegunie. Musimy si´ przyzwyczaiç, ˝e wkrótce kryteria oceny projektów b´dà musia∏y tak˝e uwzgl´dniaç takie rzeczy jak
korzyÊci dla lokalnego przemys∏u, zatrudnienie miejscowych pracowników, niskie koszty eksploatacji czy niskie
zu˝ycie energii.
– Wytrzyma∏oÊç konstrukcyjna materia∏ów jest taka,
˝e mo˝na zrobiç praktycznie wszystko i to jest powód
do dumy. Ze struktury drewnianej belki wynika∏y jednak pewne ograniczenia, nie da∏o si´ ich przezwyci´˝yç.
Dom góralski musia∏ wyglàdaç tak a nie inaczej.
– Wy˝szych drzew nie by∏o, bo nie mieliÊmy tu lasów Amazonii. Post´p techniki jest taki, ˝e mo˝na
zrobiç wszystko, tylko czy trzeba robiç wszystko, co
da si´ zrobiç. Architektura wbi∏a si´ w pych´, bo
powiedzia∏: „Pani to jest architekt, co ma szacunek
dla ludzi”. W ogóle bardzo ceni´ uwagi wykonawców
i uwa˝am, ˝e dobra architektura mo˝e powstaç tylko w
dobrej wspó∏pracy architekta, inwestora i wykonawcy.
JeÊli chodzi o materia∏y, to i w Rodanie, i w Eko-Parku
korzysta∏am mi´dzy innymi z ceg∏y cementowej.
– Stanis∏aw Niemczyk mówi, ˝e musimy sobie zdaç
spraw´ z podstawowej rzeczy. Architekci majà dany
do dyspozycji przez natur´ kawa∏ek planety, który jest
w gruncie rzeczy piekielnie ma∏y. Przeci´tnie jakieÊ
dwadzieÊcia metrów nad g∏owà. OdpowiedzialnoÊç,
jaka z tego wynika mo˝e faktycznie przeraziç.
– To jest w∏aÊnie ÊwiadomoÊç idei zrównowa˝onego
rozwoju albo tak zwanej zielonej architektury. Jedna ∏opata wbita w ziemi´ to jest ingerencja w ca∏e
Êrodowisko. Mo˝emy je zniszczyç, a innego nie mamy.
Nie mamy si´ dokàd przenieÊç. Architektura to ingerencja w coÊ, co jest i do tej pory dzia∏a∏o doskonale. Powinna przynieÊç nam korzyÊç, a nie szkod´.
Nie mamy wyjÊcia. Przekszta∏camy Êrodowisko do
w∏asnych celów, bo nie umiemy inaczej ˝yç, ale trzeba to robiç w zgodzie z tym, co si´ dzieje woko∏o, bo
w przeciwnym razie utniemy ga∏àê, na której siedzimy. W konkretnych przypadkach nowa architektura musi si´ odnieÊç nie tylko do Êwiata natury, ale
i do tego wszystkiego, co ludzie wczeÊniej wybudowali albo przetworzyli, czyli do ca∏ego Êwiata kultury. No i jest technika, która pozwala nam to wszystko opanowaç. Czyli jest triada: natura, kultura i technika. JeÊli gdzieÊ tutaj zrywajà si´ wi´zy, to robi si´ niebezpiecznie. Architektura zrównowa˝ona oznacza coÊ
wićej ni˝ energooszcz´dnoÊç albo du˝o zieleni. JeÊli
ludzie przestajà mieç Êrodowisko, które daje im szans´
wspó∏˝ycia, to przestajà o nie dbaç. Czyli architektura
i urbanistyka majà im daç szans´ poczucia wspólnoty.
Je˝eli czujà si´ nie u siebie, to natychmiast przestajà
braç odpowiedzialnoÊç za ten ich kawa∏ek ziemi.
– Dlaczego ceg∏a cementowa?
– Ja w ogóle lubi´ ceg∏´. Ceg∏a betonowa nale˝y do
tradycji dobrej przedwojennej architektury warszawskiej. Nie wiem, mo˝e w Warszawie ∏atwiej by∏o o cement ni˝ o z∏o˝a gliny. Stanis∏aw Niemczyk pracuje z
ceg∏à czerwonà, ale na Górnym Âlàsku, gdzie w∏aÊnie
ceg∏a czerwona jest czymÊ naturalnym. Ceg∏a betonowa by∏a przed wojnà u˝ywana w stolicy przez takich architektów jak Gutt czy Brukalscy. Ich budynki
stojà do dziÊ i sà w dobrym stanie. Ceg∏a powoduje,
˝e majà niepowtarzalnà estetyk´. Potem ten materia∏
zosta∏ chyba troch´ zapomniany. Kiedy zbudowa∏am
Rodan, ludzie zasypali mnie pytaniami, skàd wzi´∏am
taki Êwietny materia∏. A to wszystko jest produkowane tu na miejscu, nie sprowadza∏am marmurów z zagranicy. Poza tym ceg∏a cementowa jest tania i lepiej
wytrzyma prób´ czasu ni˝ tynk, który uchodzi za takie tradycyjne polskie wykoƒczenie. W ogóle biurowiec Rodan jest pod ka˝dym wzgl´dem budynkiem
niskobud˝etowym, czyli chyba wszystko si´ zgadza,
jesteÊmy w zgodzie z architekturà zrównowa˝onà.
Pawe∏ Pićiak
fot. Archiwum
– Czy w praktyce udaje si´ Pani realizowaç postulaty zrównowa˝onej architektury?
– Planujàc budynek mieszkalny na terenie Eko-Parku wysz∏am z za∏o˝enia, ˝e skoro to miejsce przez
dziesiàtki lat by∏o oazà Êwie˝ego powietrza i zieleni, to musz´ zaprojektowaç dom, który b´dzie najmniej szkodzi∏. Jak w powiedzeniu Aborygenów: dotykaj ziemi lekko. Stàd wysi∏ek, ˝eby zintegrowaç
go z przyrodà. Dom ma wiszàce ogrody i zielony
dach, który nie jest dachem u˝ytkowym, ma tylko
wspó∏pracowaç z zielenià miejskà, a symbolem integracji architektury i natury jest tak˝e drzewo w Êrodku
budynku na klatce schodowej. W swojej estetyce dom
stara si´ nawiàzywaç do najlepszych tradycji nowoczesnej warszawskiej kamienicy, czyli do lat 30. Bardzo
chcia∏am, ˝eby klatka schodowa by∏a reprezentacyjnà
przestrzenià dla wspólnoty mieszkaƒców, a nie miejscem niczyim, z którego si´ natychmiast ucieka do
podziemnego gara˝u. Przed wojnà klatki nawet w
skromnych kamienicach by∏y starannie zaprojektowane. Wrćz u˝ywano tam lepszych materia∏ów
wykoƒczeniowych ni˝ w mieszkaniach. Mój drugi budynek, biurowiec Rodan, ma fatalnà lokalizacj´
z punktu widzenia komfortu pracy. Stoi przy bardzo
ruchliwej ulicy. To pomaga w tworzeniu presti˝u firmy, a szkodzi ludziom. Musia∏am tak projektowaç,
˝eby, na ile si´ da, ul˝yç u˝ytkownikom. Du˝à satysfakcj´ sprawi∏a mi ocena kierownika budowy, który
– Dzi´kuj´ za rozmow´.
fot. Archiwum
jest w stanie negowaç nie tylko tradycje, ale tak˝e
prawo grawitacji. Ambicja szokowania coraz nowszym, awangardowym, czymÊ, czego jeszcze nie
by∏o, jest bardzo silna. Od tego te˝ nie uciekniemy,
bo ch´ç pokazania si´, potrzeba reprezentacji te˝
jest ludzkà potrzebà. JakoÊ trzeba jà zaspokoiç.
Budynek biurowy Rodan
System
Budynek mieszkalny
w osiedlu Eko-Park
w Warszawie
11
fot. A. WiÊniewski
a r c h i t e k t u r a
Nagrody wrćza∏ studentom
dziekan Wydzia∏u Architektury prof. Wac∏aw Seruga
(z prawej). W g∏´bi prof.
Dariusz Koz∏owski, organizator konkursu
Dom w krajobrazie
Wyniki IV edycji Konkursu Architektura Betonowa – Gra bry∏
elementarnych – Dom w krajobrazie og∏osi∏ 21 czerwca br. dziekan
Wydzia∏u Architektury Politechniki Krakowskiej prof. dr hab.
in˝. arch. Wac∏aw Seruga. Tematem konkursu by∏ projekt domu
jednorodzinnego w sytuacji krajobrazowej, z zastosowaniem betonu
jako materia∏u konstrukcyjnego i elewacyjnego.
Graffiti nie
12
Instytut Badawczy Dróg
i Mostów zaprasza na seminarium poÊwićone ochronie obiektów budowlanych
przed graffiti oraz sposobom ich usuwania z powierzchni niezabezpieczonych. Seminarium odb´dzie
si´ 7 wrzeÊnia 2004 r.
w godzinach 11-15, w siedzibie IBDiM na „Soczewce” – ul. Gol´dzinowska 10
w Warszawie. Spotkanie
jest skierowane do firm
wykonawczych, zarzàdów
dróg, ulic i mostów,
zarzàdów spó∏dzielni
i wspólnot mieszkaniowych,
projektantów i architektów.
Podczas seminarium,
oprócz przedstawienia
teoretycznej wiedzy
i doÊwiadczeƒ, przewidziano czas na praktyczne pokazy usuwania graffiti z powierzchni zabezpieczonych
i niezabezpieczonych.
red
Organizatorem konkursu by∏ prof. Dariusz Koz∏owski,
kierownik Katedry Architektury Mieszkaniowej Instytutu Projektowania Architektonicznego Wydzia∏u
Architektury Politechniki Krakowskiej wraz z dr. Janem Dejà, prezesem Polskiego Cementu Sp. z o.o.
Opiek´ nad konkursem roztoczy∏a prof. Maria
Misiàgiewicz, dyrektor Instytutu Projektowania Architektonicznego. W uroczystoÊci wzi´li udzia∏ rektorzy Politechniki Krakowskiej – prof. Aleksander
Böhm, prof. Jan Kazior, Zbigniew Pilch – dyrektor marketingu Polskiego Cementu oraz zaproszeni
profesorowie Wydzia∏u Architektury.
Konkurs jest corocznà zabawà projektowà
zorganizowanà dla studentów II roku studiów z przedmiotu projektowanie architektury mieszkaniowej.
Tematem konkursu by∏ „projekt domu jednorodzinnego w sytuacji krajobrazowej, z zastosowaniem betonu jako materia∏u konstrukcyjnego i elewacyjnego”.
Wymagany zakres opracowania projektu obejmowa∏ rysunki w skali 1:50, jednoznacznie
wyjaÊniajàce koncepcje, wraz z rysunkiem aksonometrycznym i perspektywicznym, szczegó∏ budowlany 1:20, oraz esej wyjaÊniajàcy ide´. Celem
konkursu jest skierowanie uwagi na wynajdywanie w∏aÊciwej relacji pomi´dzy materià – betonem
a ideà – kszta∏tem architektury zgodnym z myÊlà
Le Corbusiera, ˝e architektura jest wspania∏à
i poprawnà grà bry∏ w Êwietle.
Podobnie jak w latach ubieg∏ych, stosownoÊç studenckich prób w ∏àczeniu budulca i formy potwierdzili prowadzàcy zajćia dydaktyczne: prof. Dariusz Koz∏owski, dr Marcin Charciarek, Ewa Heger, Tomasz Koz∏owski, Anna Mielnik, Marta Pieczara, Maciej Skaza, Piotr Stalony-Dobrzaƒski oraz
dr Rafa∏ Zawisza.
Przyznano trzy nagrody równorz´dne i 10 nagród
honorowych, ponadto – dyplomy i albumy „Architektura Betonowa”.
Nagrody otrzymali:
Katarzyna Bebelska, Monika Brzćzek, Piotr
Wroczek
Nagrody honorowe otrzymali:
Maria Borgosz, Dorota Cygan, Magdalena Greƒ,
Micha∏ Golonka, Anna Frydrych, Estera Jadach,
Magdalena Kaczor, Ma∏gorzata Koza, Justyna
¸abno, Wojciech Sumlet.
red
13
fot. Archiwum
Beton strukturalny (architektoniczny) wkroczy∏ do polskiej
architektury. Jeszcze 3-4 lata temu trudno by∏o przekonaç inwestora
do takiej inwestycji, dziÊ mamy ju˝ troch´ atrakcyjnych realizacji
i plany na kolejne. Trudno si´ dziwiç podekscytowaniu architektów,
którzy otrzymujà mo˝liwoÊç wprowadzenia na betonowe elewacje
„trzeciego wymiaru”. Wszystko za sprawà matryc strukturalnych.
14
fot. Archiwum
fot. Archiwum
fot. Archiwum
b u d o w n i c t w o
Matryce do betonu architektonicznego
Od odcisku deski szalunkowej do matryc
Pragnienie formowania i kszta∏towania powierzchni betonu jest tak stare jak sam materia∏. Wystarczy spojrzeç na kilka s∏ynnych wroc∏awskich budynków zaprojektowanych przed wojnà przez niemieckich architektów. W Hali Ludowej (M. Berg,
1913 r.) i Hali Targowej (Friedrich Küster, 1908 r.)
zobaczymy odciski deskowania, a na Pawilonie
Czterech Kopu∏ (Hans Poelzig, 1913 r.) misternie
odciskanà faktur´ surowego betonu.
Jednak a˝ do póênych lat 60. ubieg∏ego wieku beton strukturalny praktycznie nie by∏ stosowany
(pomijajàc nieliczne budowle, gdzie zapa∏ architekta przewa˝a∏ nad wzgl´dami wykonawczymi i finansowymi), poniewa˝ wiàza∏o si´ to z brakiem ekonomicznych i powtarzalnych form do jego produkcji.
Zdarza∏o si´ czasami u˝ycie odpowiednio przygotowanego deskowania i pozostawienie rysunku desek, ale takie realizacje wymaga∏y ka˝dorazowo nowej „formy”. Dopiero wynalezienie matryc strukturalnych na bazie elastycznych tworzyw sztucznych
umo˝liwi∏o po raz pierwszy przemys∏owe wytwarzanie betonu fakturowanego. Poszerzy∏o jednoczeÊnie
ró˝norodnoÊç form i struktur – dost´pne sta∏y si´ nie
tylko odciski pod∏u˝nych desek, ale tak˝e faktury
naÊladujàce wiele innych materia∏ów.
Wspó∏czeÊnie do dyspozycji architektów sà ca∏e
gotowe programy zawierajàce setki standardowych
wzorów – w katalogach znaleêç mo˝na ró˝norodne
uk∏ady desek, ˝eber, ˝eber z elementami ∏amanymi, faktury tynków, klinkieru i kamienia ∏amanego,
reliefy i wiele innych. Niezale˝nie od struktur standardowych istnieje mo˝liwoÊç realizacji dowolnych
wzorów zgodnie z indywidualnym projektem.
Wysoka wytrzyma∏oÊç na rozrywanie i dobra spr´˝ystoÊç
elastycznego tworzywa pozwalajà rozszalowywaç elementy nawet z g∏´bokà fakturà i podcićiami bez uszkadzania matrycy i betonu. Standardowe wzory mogà byç
produkowane jako elastyczne matryce do maksymalnej wielkoÊci 40 m2, przy czym wykonany mo˝e byç
ka˝dy kwadratowy lub prostokàtny format zawierajàcy
si´ w tej wielkoÊci.
Na polskim rynku
Wed∏ug naszych danych, w Polsce sprzeda˝à matryc
elastycznych zajmujà si´ dwie firmy – Reckli Polska
oraz Noe-PL. Zak∏ad Reckli-Chemiewerkstoff w Herne (Niemcy) pracuje nad rozwojem i praktycznym zastosowaniem matryc strukturalnych ju˝ od ponad 40
lat. Pojawi∏ si´ na rynku jako pierwszy i do dzisiaj
jest wiodàcym przedstawicielem w specjalistycznej
bran˝y formowania betonu. Firma Noe-Schaltechnik jest producentem matryc Noe-Plast od ok. 20
lat. Obie firmy dostarczajà matryce do zak∏adów prefabrykacji oraz bezpoÊrednio na place budowy. Bardziej popularne sà prefabrykaty, poniewa˝ wylewanie betonu architektonicznego na mokro wià˝e si´
z koniecznoÊcià zapewnienia wysokiej kultury wykonawstwa, nara˝aniem gotowych elementów na
uszkodzenia i przymusem szpachlowania otworów
po Êciàgach deskowania itp. (chyba ˝e koncepcja architektoniczna przewiduje ich pozostawienie).
Zainteresowanie specjalnymi wykoƒczeniami powierzchni betonu ze strony inwestorów ograniczajà
niestety koszty – cena matryc kszta∏tuje si´ na poziomie od ok. 80 do nawet 500 euro. Nale˝y jednak pami´taç, ˝e koszt ten rozk∏ada si´ na wykonanie wielu powtarzalnych elementów. Producenci
matryc gwarantujà wykonanie min. 100 formowaƒ
bez zniszczenia matrycy, jednak – jak zauwa˝ajà
zak∏ady prefabrykacji – z uwagi na specyfik´ naszego budownictwa taka powtarzalnoÊç jest w praktyce nieosiàgalna, trudno bowiem uzyskaç zlecenie, w
którym by∏aby tak du˝a iloÊç jednakowych elementów. Z doÊwiadczeƒ i szacunków zgorzeleckiej firmy Comfort wynika, ˝e rzeczywista powtarzalnoÊç,
jaka jest mo˝liwa do uzyskania przy prefabrykacji, to ok. 20 razy. W przypadku tego zak∏adu dotychczasowe wykorzystanie matryc sprowadza∏o
si´ do wykonywania p∏yt elewacyjnych, przy czym
podnosi∏o to ich koszt o ok. 30-70%, co cz´sto jest
nie do przyjćia dla inwestora. Mimo to technologia
matryc strukturalnych jest polskim zak∏adom betoniarskim znana i w przypadku zainteresowania odbiorców sà one zdolne do wykonywania takich prefabrykatów.
Stosowanie prefabrykacji
Przy produkcji prefabrykatów w zak∏adach betoniarskich matryce mo˝na u∏o˝yç luêno na poziomych sto∏ach wibracyjnych. Jednak dla dotrzymania
dok∏adnoÊci wymiarów, w szczególnoÊci przy strukturach symetrycznych oraz przy wielokrotnym u˝yciu,
zaleca si´ przyklejenie matrycy na ca∏ej powierzchni. JeÊli wykonawca potrzebuje wykonaç odlew o wymiarach innych, ni˝ posiada dana matryca, nie ma
potrzeby jej cićia. Za pomocà specjalnej pasty wykonuje si´ na matrycy obramowanie o ˝àdanych wymiarach i kszta∏cie. WczeÊniej w miejscu nak∏adania
pasty nale˝y matryc´ przesmarowaç Êrodkiem antyadhezyjnym, co umo˝liwia – po stwardnieniu pasty i
wykonaniu odlewu – zdjćie obramowania z matrycy.
W ten sposób matryce mogà byç u˝yte do wykonywania odlewów o ró˝nych wymiarach.
Ârodki antyadhezyjne
Aby proces rozszalowywania przebiega∏ ∏atwo i nie
spowodowa∏ uszkodzenia matrycy lub te˝ betonu, zaleca si´ stosowanie fabrycznych Êrodków antyadhezyjnych. Idealnie dostosowane do elastycznego tworzywa sztucznego fabryczne Êrodki antyadhezyjne
zapobiegajà pogorszeniu jakoÊci tworzywa wskutek
mi´knienia lub te˝ klejenia si´ powierzchni. Po odparowaniu zwiàzków rozpuszczalnych zawartych w
Êrodkach antyadhezyjnych na powierzchni powstaje
cienka, równomierna warstwa oddzielajàca, dzi´ki
czemu unika si´ tworzenia plam na betonie spowodowanych nadmiarem Êrodka antyadhezyjnego.
WielokrotnoÊç u˝ycia
Okres trwa∏oÊci elastycznych matryc zale˝y przede
wszystkim od u˝ytkownika – sposobu obchodzenia si´ z matrycami przy rozszalowywaniu, warunków przechowywania itp. Producenci matryc
gwarantujà wykonanie minimum 100 odlewów,
twierdzà jednak, ˝e ich doÊwiadczenia dowodzà, i˝
mo˝na wykonaç o wiele wićej odlewów, szczególnie jeÊli odbywa si´ to w zak∏adach prefabrykacji.
Renowacja matryc
Do uszkodzenia matrycy mo˝e dojÊç tylko w przypadku nieostro˝nego obchodzenia si´ z ostrymi
przedmiotami lub przez wielokrotne za∏amywanie
albo si∏owe odrywanie przy rozszalowywaniu. Dlatego deskowanie nale˝y zdejmowaç wolno i ostro˝nie,
poniewa˝, jak ka˝dy materia∏, tak˝e tworzywo, z
którego wykonana jest matryca, ma swojà okreÊlonà
wytrzyma∏oÊç. Mo˝liwa jest jednak naprawa uszkodzonej matrycy za pomocà fabrycznej szpachli elastycznej – po ok. 1 godzinie (czas twardnienia szpachli) matryca jest ponownie gotowa do u˝ytku.
Zalety matryc strukturalnych:
– o˝ywienie i wzbogacenie powierzchni
– wprowadzenie na elewacjach i Êcianach trzeciego wymiaru
– obni˝enie kosztów wykonania atrakcyjnych elewacji
– ∏atwoÊç projektowania charakteru elewacji,
dzi´ki ogromnej liczbie wzorów gotowych
– mo˝liwoÊç
odwzorowywania
(kopiowania)
istniejàcych elementów i faktur
– mo˝liwoÊç wykonania betonu architektonicznego na placu budowy.
Czynniki wp∏ywajàce na efekt koƒcowy:
– sk∏ad mieszanki betonowej (jakoÊç cementu,
wskaênik w/c, konsystencja, krzywa uziarnienia)
– sposób przygotowania mieszanki (odpowiedni
czas mieszania itp.)
– sposób transportowania mieszanki na budow´ i
na budowie
– sposób zag´szczenia
– jakoÊç, rodzaj i metoda deskowania
– odpowiedni Êrodek antyadhezyjny
– odpowiednia piel´gnacja betonu.
Receptura betonu
Do wytwarzania betonu fakturowanego w po∏àczeniu
z elastycznymi matrycami i formami nie jest konieczny jakiÊ okreÊlony sk∏ad mieszanki betonowej. Receptura powinna byç ustalana jak do produkcji betonu licowego. Podstawowe czynniki, jakie
majà wp∏yw na koƒcowy efekt i jakoÊç faktury, wymieniono powy˝ej. Dzi´ki fakturowanej powierzchni betonu i tworzàcych si´ wskutek tego Êwiat∏ocieni
na fasadzie mo˝na optycznie zmniejszyç lub nawet w ogóle zlikwidowaç wiele b∏´dów wykonawczych. Obowiàzuje tu zasada: im bardziej chropowata i g∏´bsza struktura, tym mniejsza szansa na
dostrze˝enie b∏´dów.
Innym pozytywnym efektem „ubocznym” przy produkcji betonu fakturowanego w po∏àczeniu z elastycznymi matrycami jest osiàgnićie bardziej
jednolitej barwy betonu ni˝ przy u˝yciu sztywnych szalunków stalowych lub drewnianych.
W szczególnoÊci przy produkcji na sto∏ach wibracyjnych – dzi´ki u∏o˝eniu matrycy – intensywnoÊç wibracji oddzia∏ujàcej na beton jest wyt∏umiana, co sprawia,
˝e beton na powierzchni zag´szczany jest równomierniej, a tym samym osiàga bardziej jednolità barw´. Z
tego powodu elastyczne matryce bez ˝adnej faktury
u˝ywane sà do produkcji g∏adkiego betonu licowego.
Jerzy Wójcik, Sebastian Osowski
Opracowano na podstawie materia∏ów firm: Reckli
Polska, Noe-PL, Comfort Zgorzelec
fot. Archiwum
Betonowanie na miejscu budowy
Przy stosowaniu betonu przygotowywanego na
miejscu budowy elastyczna matryca musi byç ca∏à
powierzchnià przyklejona do konstrukcji noÊnej. Do
klejenia elastycznych matryc zaleca si´ stosowanie
kleju przygotowanego fabrycznie, który nie jest klejem kontaktowym, lecz p∏ynnym, niezawierajàcym
rozpuszczalników tworzywem sztucznym – ma to t´
zalet´, ˝e po roz∏o˝eniu elastycznej matrycy w kleju
mo˝na wyregulowaç jej u∏o˝enie. Nie zaleca si´ mocowania matrycy gwoêdziami lub dyblami, poniewa˝
ze wzgl´du na nacisk betonu w miejscach nieprzytwierdzonych dochodzi do powstawania nierównoÊci
i tworzenia si´ fal w betonie. Ewentualna póêniejsza
obróbka takich powierzchni w celu uzyskania jednolitej struktury jest faktycznie niemo˝liwa.
Matryce mo˝na przyklejaç zarówno do szalunków stalowych, jak i drewnianych. Dla trwa∏ego
przyklejenia na powierzchni stalowej, np. przy
d∏ugich seriach, powierzchni´ nale˝y przedtem
wypiaskowaç (lub przemyç fabrycznym Êrodkiem
gruntujàcym, który eliminuje koniecznoÊç piaskowania). Jako szalunki drewniane nale˝y stosowaç
surowe, niepowleczone p∏yty ze sklejki o minimalnej gruboÊci 18 mm.
15
– Dziesi´ç lat temu, podczas pierwszej edycji targów, ma∏o kto s∏ysza∏
w Polsce o drogach betonowych. Dzisiaj te drogi sà budowane i coraz
cz´Êciej mo˝emy jeêdziç po nawierzchniach betonowych. To z pewnoÊcià
nasza zas∏uga, wiedzy i informacji o nawierzchniach betonowych,
które od kilkunastu lat przekazujemy – mówi∏ Andrzej Tekiel, prezes
Stowarzyszenia Producentów Cementu i Wapna. SPCiW by∏o jednym
z kilkunastu podmiotów, które otrzyma∏y honorowe statuetki podczas
tegorocznych, jubileuszowych targów Autostrada-Polska, przyznane
firmom, które nie opuÊci∏y ani jednej z 10 edycji tych targów.
fot. Micha∏ Braszczyƒski
i
g
r
a
t
Przekazujemy wiedz´
o dobrych drogach betonowych
Stoisko SPCiW oraz Polskiego Cementu odwiedzi∏o podczas
targów kilka tysićy osób
Tegoroczne targi Autostrada-Polska odby∏y si´
w Kielcach w dniach 12-14 maja. Wzi´∏o w nich
udzia∏ 621 wystawców, w tym ponad 100 wystawców zagranicznych z 21 krajów.
Bezcenna informacja
– W tym roku widz´, ˝e nie tylko wystawcy z krajów
Unii Europejskiej przyj´li zaproszenie do Kielc, ale
tak˝e wystawcy ze Êwiata zauwa˝yli, ˝e Kielce, po Monachium, sà drugim najwa˝niejszym miejscem dla drogownictwa. W tym roku nie tylko weszliÊmy w boom,
ale mog´ paƒstwa zapewniç, ˝e przez najbli˝sze 5-10
lat Polska b´dzie olbrzymim poligonem budowy dróg
i wzmacniania nawierzchni – mówi∏ Andrzej Pi∏at, sekretarz stanu w Ministerstwie Infrastruktury, podczas
otwarcia targów Autostrada-Polska.
Zdaniem pos∏a Janusza Piechociƒskiego, szefa Sejmowej Komisji Infrastruktury, po liczbie wystawców widaç, ˝e rok 2004 jest i b´dzie dobry dla
drogownictwa. – A rok 2005 b´dzie jeszcze lepszy – zapewnia∏. – Koƒczymy etap, w którym o budowie dróg tylko si´ mówi∏o, a przechodzimy do
fazy realizacji. Ciesz´ si´, ˝e na targach sà zarówno konferencje naukowe, jak i ci, którzy z osiàgni´ç
nauki korzystajà.
Prof. Antoni Szyd∏o podpisywa∏ swojà ksià˝k´ „Nawierzchnie drogowe z betonu cementowego”. Na zdjćiu z pos∏em
Januszem Piechociƒskim, szefem Sejmowej Komisji Infrastruktury
16
Nowe odcinki
dróg betonowych
Przypomnijmy, ˝e lata
2003 i 2004 szczególnie
obfitowa∏y w budow´ dróg
o nawierzchniach betonowych. Trwa budowa kolejnych fragmentów betonowego odcinka autostrady A4
na zachód od Wroc∏awia.
W 2003 roku zosta∏ oddany pierwszy betonowy odcinek drogi krajowej nr 8 Polichno – Wolbórz. Codziennie tà drogà przeje˝d˝a 20
tysićy pojazdów. W 2003
roku, w okolicy Che∏ma,
powsta∏y kolejne odcinki lokalnych dróg betonowych.
Na terenie gminy ˚urawica k. PrzemyÊla mieszkaƒcy
budujà drogi betonowe w
czynie spo∏ecznym. Firma Mo-Bruk z Korzennej
w powiecie nowosàdeckim
zbudowa∏a ju˝ w tym roku
kilka odcinków lokalnych
dróg betonowych w trudnym
terenie górskim, o ∏àcznej
d∏ugoÊci 600 metrów.
– Drogi te powsta∏y na terenie gminy Che∏miec. Przygotowujemy si´ do budowy
kolejnych dróg na terenie
gminy Grybów – poinformowa∏ nas Jan Kulpa, kierownik z Mo-Bruku.
Minister Andrzej Pi∏at doda∏, ˝e dziÊ informacja
jest bezcenna. – Dlatego takie spotkania jak targi Autostrada-Polska sà konieczne i niezwykle
po˝yteczne.
O drogach betonowych
Jednym z wystawców by∏o Stowarzyszenie Producentów Cementu i Wapna, które od 10 lat propaguje na targach wiedz´ zwiàzanà z budowà dróg
o nawierzchniach betonowych. Ka˝dego roku,
chocia˝by poprzez wystrój stoiska, SPCiW stara si´ przekazywaç najnowsze informacje na temat budowy tych trwa∏ych (minimum 30 lat),
niekoleinujàcych si´ i bezpiecznych nawierzchni.
W 2004 roku Polski Cement promowa∏ wydanà
przez siebie ksià˝k´ prof. Antoniego Szyd∏o „Nawierzchnie drogowe z betonu cementowego”.
– Dzi´ki temu, ˝e takie publikacje pojawiajà si´ na
rynku, rozstrzygane sà dziÊ przetargi nie tylko na
drogi o nawierzchni bitumicznej, ale tak˝e na drogi o nawierzchni z betonu. O to nam wszystkim
chodzi∏o, by nie by∏o monokultury na naszych drogach – mówi∏ prof. Leszek Rafalski, dyrektor Instytutu Badawczego Dróg i Mostów, podczas premiery ksià˝ki, która odby∏a si´ w czasie towarzyszàcej
targom dziesiàtej ju˝ konferencji „Trwa∏e i bezpieczne nawierzchnie drogowe”.
– W wydawanych przez nas publikacjach staramy si´ pokazywaç, ˝e beton jest nowoczesnym
materia∏em budowlanym. Ostatnia ksià˝ka o drogowych nawierzchniach betonowych zosta∏a wydana ponad 20 lat temu. Jej autorem jest Stefan Rola, nestor polskiego drogownictwa – mówi∏
dr in˝. Jan Deja, szef wydawnictwa Polski Cement. – Pó∏tora roku temu w rozmowie z prof.
Szyd∏o ustaliliÊmy, ˝e wydanie takiej pozycji jest
obecnie konieczne. Po lekturze mog´ powiedzieç,
˝e ksià˝ka jest teraz dumà naszego wydawnictwa. Prof. Szyd∏o jest nie tylko naukowcem, ale
i praktykujàcym projektantem, na co dzieƒ zajmuje si´ problematykà drogownictwa – to jeszcze bardziej podnosi wartoÊç ksià˝ki.
Piotr Piestrzyƒski
17
a
k
s
j
Wdra˝ania Programów Rozwoju Regionalnego w Ministerstwie Gospodarki, Pracy i Polityki Spo∏ecznej.
Urz´dy marsza∏kowskie rozpocz´∏y nabór wniosków
o dofinansowanie ze Êrodków Europejskiego Funduszu Rozwoju
Regionalnego m.in. projektów budowy lokalnej infrastruktury
drogowej. W cz´Êci województw pierwsza runda sk∏adania
wniosków zakoƒczy∏a si´ ju˝ w po∏owie czerwca.
U
n
i
a
E
u
r
o
p
e
Droga europejska
Tabela 1. Szacunkowy podzia∏ Êrodków na dzia∏ania
(w euro, w cenach z 2004 r.)
Og∏oszony przez urz´dy marsza∏kowskie nabór dotyczy m.in. dofinansowania projektów budowy infrastruktury drogowej w ramach Zintegrowanego
Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego
(ZPORR) na lata 2004-2006, jednego z siedmiu
programów operacyjnych s∏u˝àcych realizacji Narodowego Planu Rozwoju.
ZPORR okreÊla priorytety i kierunki polityki regionalnej paƒstwa w pierwszym okresie cz∏onkostwa Polski
w Unii Europejskiej. Projekty realizowane w ramach
ZPORR wspó∏finansowane sà ze Êrodków funduszy
strukturalnych: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Europejskiego Funduszu Spo∏ecznego.
Ogólnym celem ZPORR jest tworzenie warunków wzrostu konkurencyjnoÊci regionów i ich
atrakcyjnoÊci inwestycyjnej oraz przeciwdzia∏anie
marginalizacji niektórych obszarów, w taki sposób, aby sprzyjaç d∏ugofalowemu rozwojowi gospodarczemu kraju, jego spójnoÊci ekonomicznej
i spo∏ecznej.
Bud˝et ZPORR to ok. 2,9 mld euro z funduszy
strukturalnych i ok. 1,1 mld euro Êrodków krajowych (z bud˝etu paƒstwa i jednostek samorzàdu
terytorialnego) podzielonych na cztery priorytety:
1) rozbudowa i modernizacja infrastruktury s∏u˝àcej
wzmacnianiu konkurencyjnoÊci regionów
2) wzmocnienie rozwoju zasobów ludzkich w regionach
3) rozwój lokalny
4) pomoc techniczna.
W ramach priorytetów wyodr´bnione sà dzia∏ania, czyli
poszczególne cz´Êci funduszy strukturalnych.
Projekty realizowane w ramach wszystkich priorytetów
i dzia∏aƒ ZPORR b´dà wybierane na poziomie regionalnym poza dzia∏aniem 1.6. „Rozwój transportu publicznego w aglomeracjach”, którym zarzàdza Departament
Dzia∏anie
Ogó∏em wk∏ad
publiczny
Ogó∏em
fundusze
strukturalne
(75%)
2 (poz. 3+4)
3
Droga w gminie
Znaczna cz´Êç bud˝etu ZPORR – ok. 25 proc.
– przeznaczona jest na dzia∏anie 1.1., czyli modernizacj´ i rozbudow´ regionalnego uk∏adu transportowego (patrz tabela 1) w ramach priorytetu 1
„Rozbudowa i modernizacja infrastruktury s∏u˝àcej
wzmacnianiu konkurencyjnoÊci regionów”.
Wy∏àczone z finansowania w ramach dzia∏ania 1.1.
sà projekty obejmujàce drogi gminne i powiatowe o
charakterze lokalnym, kwalifikujàce si´ do wsparcia
w ramach priorytetu 3 – „Rozwój lokalny”, a tak˝e
drogi krajowe i mi´dzynarodowe kwalifikujàce si´
do wsparcia w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego „Transport” oraz inwestycje z cz´Êci transportowej Funduszu SpójnoÊci.
Projekty wybierane sà w drodze konkursu. Wnioski projektowe sk∏adane sà przez beneficjentów (jednostki
samorzàdu terytorialnego) do Urz´du Marsza∏kowskiego.
Oceny merytorycznej wniosków dokonuje panel ekspertów, a rekomendacji wyboru projektów dla Zarzàdu Województwa – Regionalny Komitet Sterujàcy. Umowy z
beneficjentami podpisuje wojewoda.
Ârodki przeznaczone na realizacj´ dzia∏aƒ i projektów w ramach priorytetu 1 i priorytetu 3 b´dà
pochodziç z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz Êrodków samorzàdów terytorialnych, bud˝etu paƒstwa i podmiotów prywatnych
(szacunkowy podzia∏ Êrodków na poszczególne
dzia∏ania przedstawia tabela 1).
Maksymalny poziom dofinansowania projektów ze
Êrodków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego wynosi:
– 75% kwalifikujàcych si´ wydatków publicznych
– 50% kwalifikujàcych si´ wydatków publicznych
– tylko w przypadku projektów dotyczàcych
kompleksowego uzbrojenia terenu, gdy inwestycja generuje znaczàcy dochód netto.
Gdzie znaleêç informacje
Szczegó∏owe informacje na temat rodzajów
kwalifikujàcych si´ projektów oraz kwalifikowanych
Krajowy wk∏ad publiczny
Ogó∏em (25%)
Bud˝et paƒstwa
Jednostki
samorzàdu
terytorialnego
Ârodki
prywatne
4
5
6
7
Priorytet 1 Rozbudowa i modernizacja infrastruktury s∏u˝àcej wzmacnianiu konkurencyjnoÊci regionów
Dzia∏anie 1.1 Modernizacja i rozbudowa
regionalnego uk∏adu transportowego
1 024 792 877
768 594 658
256 198 219
0
256 198 219
1 000 000
Dzia∏anie 3.1 Obszary wiejskie
469 459 544
352 094 658
117 364 886
46 945 955
70 418 931
4 000 000
Dzia∏anie 3.2 Obszary podlegajàce
restrukturyzacji
155 846 210
116 884 658
38 961 552
15 584 621
23 376 931
2 000 000
Dzia∏anie 3.3 Zdegradowane obszary
miejskie, poprzemys∏owe i powojskowe
132 739 543
99 554 658
33 184 885
13 273 955
19 910 930
9 273 954
1 782 838 174
1 337 128 632
445 709 542
75 804 531
369 905 011
16 273 954
Priorytet 3 Rozwój lokalny
18
Razem
wydatków znaleêç mo˝na w dokumencie nazwanym „Uzupe∏nienie ZPORR”. Zawiera on informacje dotyczàce: celów dzia∏aƒ, sposobów ich realizacji, opisu kryteriów wyboru projektów, typu beneficjentów koƒcowych, wielkoÊci i form pomocy, poziomu wspó∏finansowania projektów z uwzgl´dnieniem
udzia∏u Êrodków pochodzàcych z Unii Europejskiej
i Êrodków publicznych, wskaêników monitorowania
oraz trybu rozpatrywania wniosków.
Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki
Spo∏ecznej uruchomi∏o specjalnà stron´ internetowà
www.zporr.gov.pl poÊwićonà wdra˝aniu Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego. Znaleêç tu mo˝na podstawowe informacje dotyczàce ZPORR – zasady, terminy, dokumenty (m.in. Uzupe∏nienie ZPORR).
Zamieszczane sà tu tak˝e og∏oszenia poszczególnych urz´dów marsza∏kowskich o naborze wniosków o dofinansowanie dla wybranych dzia∏aƒ.
Cenne sà równie˝ kontakty do osób odpowiedzialnych w urz´dach marsza∏kowskich za udzielanie
informacji dot. poszczególnych priorytetów ZPORR
(nazwiska, telefony, adresy e-mail).
Znajdziemy tu tak˝e linki do pozosta∏ych sektorowych programów operacyjnych. Po informacje
mo˝na tak˝e si´gnàç bezpoÊrednio na strony internetowe urz´dów marsza∏kowskich.
Droga w gospodarstwie
Ârodki na budow´ lub remont dróg wewn´trznych
nie zaliczanych do ˝adnej z kategorii dróg publicznych, a znajdujàcych si´ na terenie prowadzenia
przez osob´ fizycznà lub prawnà dzia∏alnoÊci rolniczej
przewidziane sà w Sektorowym Programie Operacyjnym (SPO) „Restrukturyzacja i modernizacja sektora
˝ywnoÊciowego oraz rozwój obszarów wiejskich”.
Zamieszczony na poczàtku czerwca na stronie
internetowej Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi
(www.minrol.gov.pl) projekt uzupe∏nienia do SPO mówi,
˝e Êrodki te zaplanowane sà w ramach priorytetu 2
„Zrównowa˝ony rozwój obszarów wiejskich” – dzia∏anie
2.6 „Rozwój i ulepszanie infrastruktury technicznej
zwiàzanej z rolnictwem”, a projektodawcami mogà byç
Tabela 2. Adresy internetowe urz´dów marsza∏kowskich
województwo
strona www
dolnoÊlàskie
www.umwd.pl
www.zporr.dolnyslask.pl
kujawsko-pomorskie
www.kujawsko-pomorskie.pl
lubelskie
www.lubelskie.pl
lubuskie
www.lubuskie.pl
∏ódzkie
www.lodzkie.pl
ma∏opolskie
www.malopolskie.pl
mazowieckie
www.mazovia.pl
opolskie
www.umwo.opole.pl
podkarpackie
www.podkarpackie.pl
podlaskie
www.umwp-podlasie.pl
pomorskie
www.woj-pomorskie.pl
Êlàskie
www.silesia-region.pl
Êwi´tokrzyskie
www.sejmik.kielce.pl
warmiƒsko-mazurskie
www.warmia.mazury.pl
wielkopolskie
www.wielkopolska.mw.gov.pl
zachodniopomorskie
www.um-zachodniopomorskie.pl
Dzia∏anie
Priorytet 1 Rozbudowa
konkurencyjnoÊci regionów
Dzia∏anie 1.1
Modernizacja i rozbudowa regionalnego uk∏adu
transportowego:
Poddzia∏anie 1.1.1
Infrastruktura drogowa
Projekty wspó∏finansowane z zasobów EFRR dotyczyç b´dà
mi´dzy innymi
i
modernizacja
infrastruktury
s∏u˝àcej
wzmacnianiu
Wspierane b´dà projekty stanowiàce wa˝ny element regionalnego
systemu transportowego (drogi wojewódzkie, powiatowe, gminne)
poprawiajàce dost´p do:
– sieci dróg krajowych i/lub mi´dzynarodowych i/lub,
– regionalnych centrów gospodarczych wa˝nych z punktu widzenia rozwoju spo∏eczno-gospodarczego regionu i/lub,
– istniejàcych i/lub planowanych obiektów przemys∏owych
i us∏ugowych (np. parki przemys∏owe) i/lub,
– portów morskich, portów rybackich, portów rzecznych wykorzystywanych do celów gospodarczych, lotnisk, stacji kolejowych i innych obiektów transportu publicznego,
a tak˝e projekty odcià˝ajàce uk∏ady komunikacyjne miast, w tym
w szczególnoÊci centra gospodarcze i zabytkowe.
W ramach Poddzia∏ania 1.1.1 wspierane b´dà równie˝ projekty dotyczàce: budowy, przebudowy, remontów i/lub modernizacji dróg w granicach administracyjnych miast powy˝ej 20 tys.
mieszkaƒców (z wy∏àczeniem autostrad, dróg ekspresowych, dróg
krajowych i dróg wewn´trznych).
Priorytet 3 Rozwój lokalny
Dzia∏anie 3.1
Obszary wiejskie
Na obszarach wiejskich i w ma∏ych miastach (do 20 tys.
mieszkaƒców) projekty dotyczàce m.in.:
– infrastruktury technicznej - np. drogi gminne i powiatowe ∏àczàce
oÊrodki gospodarcze oraz drogi wewnàtrz tych oÊrodków, jak
równie˝ po∏àczenia z regionalnà i krajowà siecià dróg,
– kompleksowego zagospodarowania terenu.
Dzia∏anie 3.2
Obszary podlegajàce restrukturyzacji
Na obszarach podlegajàcych restrukturyzacji (w tym na obszarach wyst´powania przemys∏ów tradycyjnych) projekty
dotyczàce m.in.
– infrastruktury technicznej zwiàzanej ze zwi´kszeniem
mo˝liwoÊci dywersyfikacji dzia∏alnoÊci gospodarczej na obszarach podlegajàcych restrukturyzacji (np. drogi gminne,
powiatowe) powiàzane z rozwojem ekonomicznym,
– kompleksowego uzbrojenia terenów.
Dzia∏anie 3.3
Zdegradowane obszary
miejskie, poprzemys∏owe
i powojskowe
Na obszarach rewitalizacji miast, dzielnic miast, obszarów
poprzemys∏owych i powojskowych projekty dotyczàce m.in.:
– zmiany funkcji wykorzystania terenu, rozbudowy i modernizacji infrastruktury lokalnej.
osoby fizyczne i prawne prowadzàce dzia∏alnoÊç rolniczà.
Celem tego dzia∏ania jest poprawa lub umo˝liwienie
rolnikom dost´pu do infrastruktury technicznej, a
wspierane b´dà m.in. budowa lub remont po∏àczony
z modernizacjà dróg wewn´trznych, w tym:
– dróg wewn´trznych, nie zaliczanych do ˝adnej
z kategorii dróg publicznych
– placów manewrowych, dojazdów itp., na terenie prowadzenia przez beneficjenta dzia∏alnoÊci rolniczej.
Ârodki finansowe przewidziane na to dzia∏anie to :
• wsparcie finansowe ogó∏em dla dzia∏ania 40,71
mln euro
• wsparcie finansowe Unii Europejskiej 28,50
mln euro
• wsparcie finansowe krajowe 12,21 mln euro.
Maksymalny poziom pomocy finansowej udzielanej
beneficjentowi to dofinansowanie 50 proc. kosztów
kwalifikowanych projektu. Wk∏ad Europejskiego
Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (EFOGR)
– Sekcja Orientacji wyniesie do 35% ca∏kowitego
kwalifikujàcego si´ kosztu, a reszta – 15 proc. – to
wspó∏finansowanie z bud˝etu paƒstwa.
Projekty sk∏adane b´dà do oddzia∏ów regionalnych ARiMR (www.arimr.gov.pl) w∏aÊciwych terytorialnie dla miejsca realizacji projektu. Szczegó∏y
dotyczàce rodzajów kwalifikowanych projektów i
wydatków b´dzie mo˝na znaleêç w ostatecznej
wersji „Uzupe∏nienia SPO”.
Katarzyna KaraÊ
Tabela 3. Dzia∏ania
i wspó∏finansowane projekty
19
Polskie doÊwiadczenia w budowie dróg betonowych nie odbiegajà pod
˝adnym wzgl´dem od rozwiàzaƒ europejskich i Êwiatowych. Opinia
ta dotyczy zarówno nowo wznoszonych autostrad, jak i lokalnych dróg
betonowych o niewielkim nat´˝eniu ruchu – takie sà wyniki dyskusji
dotyczàcej referatu „Polskie doÊwiadczenia w stosowaniu cementów
˝u˝lowych do budowy dróg lokalnych”, który w kwietniu br. zosta∏
wyg∏oszony na IX Mi´dzynarodowej Konferencji „Drogi betonowe”
w Istambule.
W dniach 4-7 kwietnia br. w Istambule odby∏a si´ IX
Mi´dzynarodowa Konferencja „Drogi betonowe” organizowana co cztery lata przez Europejskie Stowarzyszenie Producentów Cementu Cembureau wraz
ze Âwiatowym Stowarzyszeniem Drogowym PIARC.
Wspó∏organizatorem tegorocznej konferencji by∏o
tak˝e Tureckie Stowarzyszenie Producentów Cementu.
W sympozjum wzi´∏o udzia∏ ponad 500 osób z ca∏ego
Êwiata, reprezentujàcych g∏ównie firmy wykonawcze i
projektowe, laboratoria i oÊrodki naukowo-badawcze
oraz przemys∏ cementowy. Polsk´ reprezentowa∏y cztery osoby: pracownicy Dzia∏u Doradztwa Technologicznego Góra˝d˝e Cement SA – Tomasz Pu˝ak i Marcin
Soko∏owski oraz Joanna Kamiƒska i Waldemar Niewiarowski z Przedsi´biorstwa Porty Lotnicze w Warszawie. Obrady konferencji sk∏ada∏y si´ z dwóch cz´Êci
warsztatowych poÊwićonych podstawowym zasadom projektowania nawierzchni betonowych wraz z
metodykà badaƒ betonu oraz sesji plenarnej podzielonej na cztery bloki tematyczne:
1. Projektowanie nawierzchni betonowej i koszty
u˝ytkowania drogi betonowej
2. Materia∏y do betonowych nawierzchni drogowych
3. Konstrukcja drogi betonowej i jej utrzymanie
4. Aspekty zwiàzane z bezpieczeƒstwem, ha∏asem i
ochronà Êrodowiska.
Konferencja naukowo-techniczna poÊwićona problematyce zwiàzanej z projektowaniem, budowà
i eksploatacjà nawierzchni betonowych odb´dzie
si´ 22-24 wrzeÊnia 2004 r. w hotelu Chata Karczowiska (Karczowiska 4), gmina Lubin. Organizatorami konferencji sà: Generalna Dyrekcja Dróg
Krajowych i Autostrad Oddzia∏ we Wroc∏awiu, Politechnika Wroc∏awska Instytut In˝ynierii Làdowej
Zak∏ad Dróg i Lotnisk, Stowarzyszenie In˝ynierów
i Techników Komunikacji RP Odzia∏ we Wroc∏awiu
oraz Fundacja Dróg DolnoÊlàskich we Wroc∏awiu.
Honorowy patronat nad konferencjà objà∏ Dariusz
Skowroƒski – podsekretarz stanu w Ministerstwie
Infrastruktury.
Podczas sesji „Materia∏y do betonowych nawierzchni drogowych” Tomasz Pu˝ak przedstawi∏ referat
przygotowany przez dr. in˝. Jana Dej´, prof. Jana
Ma∏olepszego oraz dr. in˝. Zbigniewa Giergicznego
pt. „Polskie doÊwiadczenia w stosowaniu cementów
˝u˝lowych do budowy dróg lokalnych”. Autorzy przedstawiali m.in. przyk∏ad budowy drogi lokalnej Skomlin – Zb´k.
Z przeprowadzonych rozmów i dyskusji oraz zaj´ç
warsztatowych wynika, ˝e polskie doÊwiadczenia w
budowie dróg betonowych nie odbiegajà pod ˝adnym
wzgl´dem od rozwiàzaƒ europejskich i Êwiatowych.
Opinia ta dotyczy zarówno nowo wznoszonych autostrad, jak i lokalnych dróg betonowych o niewielkim nat´˝eniu ruchu. Podczas konferencji mo˝na by∏o
zauwa˝yç, ˝e oprócz dyskusji na temat podstawowych
zalet dróg betonowych, takich jak wysoka trwa∏oÊç,
odpornoÊç na koleinowanie, dobra szorstkoÊç nawierzchni, odpornoÊç na dzia∏anie czynników chemicznych, coraz cz´Êciej poruszane sà tematy zwiàzane
z ochronà Êrodowiska (recykling nawierzchni betonowej) oraz zagadnienia zwiàzane z bezpieczeƒstwem
u˝ytkowania dróg betonowych (ha∏as, odpornoÊç na
dzia∏anie ognia, kolor nawierzchni itp.).
Bardzo obszerny blok stanowi∏y technologie napraw i wzmocnienia nawierzchni zarówno betonowych, jak i asfaltowych. Wobec intensywnej degradacji starych nawierzchni drogowych
przedstawione
Êwiatowe
doÊwiadczenia
(japoƒskie,
amerykaƒskie, francuskie) w technologiach „whitetopping” i „ultra-thin whitetopping” mogà stanowiç bardzo pr´˝nie rozwijajàcy si´ obszar w najbli˝szych latach.
Nie zabrak∏o oczywiÊcie tematu kosztów budowy i utrzymania dróg betonowych. Zaprezentowane doÊwiadczenia i kalkulacje, m.in. francuskie,
potwierdzajà, ˝e w zale˝noÊci od rodzaju i konstrukcji drogi „rozwiàzania betonowe” sà porównywalne lub
taƒsze z „rozwiàzaniami bitumicznymi”.
Podczas konferencji zaprezentowano tak˝e obszerny
blok tematyczny dotyczàcy najnowszych programów
komputerowych wspomagajàcych projektowanie i wymiarowanie nawierzchni betonowych.
W ostatnim dniu konferencji uczestnicy mieli okazj´
zapoznania si´ z tureckimi doÊwiadczeniami w budowie obiektów in˝ynierskich, zarówno w cz´Êci europejskiej, jak i azjatyckiej.
Nast´pna, dziesiàta konferencja „Drogi betonowe”
odb´dzie si´ za cztery lata w Antwerpii.
Kontakt w sprawie konferencji:
tel. (71) 334 73 18
Tomasz Pu˝ak
Dzia∏ Doradztwa Technologicznego
Góra˝d˝e Cement SA
Rozwój nawierzchni betonowych
w Polsce na przyk∏adzie
modernizacji autostrady A4
20
fot. Archiwum
e
w
o
n
o
t
e
b
i
g
o
r
d
Nasze doÊwiadczenia w Istambule
t
Realizacja polskiego programu budowy autostrad obejmuje zarówno budow´ nowych obiektów mostowych, jak i modernizacj´
ju˝ istniejàcych. Dotychczasowe doÊwiadczenia w tym wzgl´dzie wykazujà, ˝e o ile projektowanie nowych konstrukcji
nie stwarza wi´kszych problemów, to opracowanie projektu robót remontowych, po∏àczonych zwykle z modernizacjà
istniejàcych obiektów mostowych, wià˝e si´ zwykle z wieloma trudnoÊciami.
h
l
o
g
i
e
fot. Archiwum
o
n
Badania laboratoryjne próbek – czy sà potrzebne?
Odpowiedê na to pytanie wydaje si´ byç oczywista – sà potrzebne! Wszak wymagajà ich stosowne przepisy normowe [1,2], a co za tym idzie spe-
c
cyfikacje techniczne na wszelkie roboty betonowe.
W rzeczywistoÊci jednak, praktyka in˝ynierska wskazuje na szereg wàtpliwoÊci. WàtpliwoÊci te dotyczà
zarówno samych procedur badawczych, jak i zakresu badaƒ wymaganych na placu budowy. O ile kwestia koniecznoÊci kontroli wytrzyma∏oÊci betonu na
Êciskanie nie budzi wi´kszych wàtpliwoÊci, gdy˝ stanowi ona naturalnà kontrol´ jego jakoÊci, a ewentualne uzyskanie wyniku negatywnego pozwala na
podjćie ró˝nego rodzaju dzia∏aƒ zaradczych, to
dyskusyjny jest wymóg obszernych i kosztownych
badaƒ mrozoodpornoÊci czy wodoszczelnoÊci betonu, wykonywanych przez wykonawc´. Po pierwsze, ze wzgl´du na czasoch∏onnoÊç badaƒ, wyniki sà znane po up∏ywie kilkunastu tygodni. Po drugie, w przypadku wyniku negatywnego, w zasadzie
jedynym rozwiàzaniem pozostaje podjćie decyzji o
rozbiórce. Poza tym wykonawca praktycznie nie ma
˝adnego wp∏ywu na uzyskiwany wynik, ponoszàc
jednoczeÊnie pe∏nà odpowiedzialnoÊç za ewentualne
niedociàgnićia, pope∏niane przez dostawc´ betonu.
Sytuacja tego rodzaju mo˝e prowadziç do ró˝nego rodzaju patologii, nie wykluczajàc tworzenia wyników
„wirtualnych”.
Wydaje si´ wić, ˝e bardziej sensownym jest zalecenie okresowego przeprowadzania tego rodzaju badaƒ
przez producenta betonu pod kontrolà nadzoru technicznego inwestycji. Rozwiàzanie to pozwoli∏oby
wyeliminowaç szereg anomalii, powszechnie spotykanych w specyfikacjach technicznych, takich jak na
przyk∏ad wymóg realizacji niezale˝nych badaƒ tego
samego rodzaju betonu dla ka˝dego remontowanego obiektu oddzielnie, pomimo ˝e beton zosta∏ wyprodukowany w tym samym dniu i dostarczony na kilka
ró˝nych obiektów. „NadgorliwoÊç” tego rodzaju prowadzi do „nadprodukcji próbek”, której dobrà ilustracjà
jest wykres 1, który przedstawia liczb´ przebadanych
próbek dla wybranych dziewićiu obiektów mosto-
Niestety, z∏à praktykà jest projektowanie remontu niejako „na wyczucie” i uzale˝nienie wyboru technologii
naprawy oraz zakresu robót od bie˝àcej sytuacji na budowie. Objawia si´ to najcz´Êciej ca∏kowitym zaniechaniem, bàdê te˝ znacznym ograniczeniem zakresu badaƒ, realizowanych na etapie przedprojektowym
i przerzuceniem na wykonawc´ obowiàzku wykonania
wi´kszoÊci z nich w czasie realizacji samych robót remontowych. Sytuacja tego rodzaju prawie zawsze prowadzi do opóênieƒ w realizacji inwestycji i powstania
znacznych, nieuzasadnionych dodatkowych kosztów.
Jest równie˝ êród∏em nieuniknionych nieporozumieƒ i
napi´ç pomi´dzy uczestnikami procesu inwestycyjnego. Tego rodzaju oszcz´dnoÊci, poczynione na diagnostyce, bardzo cz´sto tak˝e drogo kosztujà. Do podstawowych przyczyn tego stanu rzeczy nale˝y w pierwszej
kolejnoÊci zaliczyç:
– brak Êrodków finansowych na rynku budowlanym
i wynikajàce z tego faktu dà˝enie do ograniczenia za
wszelkà cen´ kosztów opracowania, niestety cz´sto
kosztem jego jakoÊci
– powszechne przekonanie o nieomylnoÊci ludzkich
zmys∏ów
– brak niezb´dnego wyposa˝enia technicznego
– brak szczegó∏owej wiedzy odnoÊnie warunków
technicznych realizacji badaƒ diagnostycznych oraz
w∏aÊciwej interpretacji uzyskiwanych wyników
– tolerowanie przez inwestorów „bylejakoÊci” ekspertyz i projektów.
W pracy przedstawiono prób´ podsumowania
doÊwiadczeƒ, uzyskanych w czasie nadzoru badawczego nad realizacjà remontu dziewićiu betonowych
obiektów mostowych, zlokalizowanych w ciàgu autostrady A2 Konin – WrzeÊnia (fot. 1). Zwrócono uwag´
na znaczenie badaƒ diagnostycznych, realizowanych
na etapie przedprojektowym, jako podstawy do rzetelnej oceny aktualnego stanu technicznego obiektu oraz warunku miarodajnego oszacowania charakteru i zakresu niezb´dnych robót remontowych.
Omówiono pojawiajàce si´ problemy badawcze oraz
sformu∏owano szereg uwag i praktycznych spostrze˝eƒ,
które mogà byç, zdaniem autorów, u˝yteczne dla poszerzenia wiedzy odnoÊnie prawid∏owoÊci prowadzenia tego rodzaju badaƒ diagnostycznych, a co za tym
idzie podniesienia ich jakoÊci. Przedstawiono wnioski, dotyczàce zarówno normowej kontroli jakoÊci betonu, prowadzonej w warunkach laboratoryjnych, jak
i badaƒ „in-situ”.
e
Kontrola jakoÊci robót betonowych w czasie
modernizacji autostrady A2 Konin – WrzeÊnia.
Podsumowanie doÊwiadczeƒ
Fot. 1. Zmodernizowany
wiadukt drogowy WD-53
w ciàgu autostrady A2
21
120
105
102
100
Liczba próbek
Wykres 1. Zestawienie liczby przebadanych próbek
w rozbiciu na poszczególne obiekty
80
75
75
75
75
72
69
60
42
40
20
0
cen´. W rzeczywistoÊci jednak napotyka on na szereg problemów, zwiàzanych z zarysowaniem betonu, wynikajàcych z faktu, i˝ prawid∏owo zaprojektowana iloÊç zbrojenia niejednokrotnie
jest niewystarczajàca do przeniesienia rzeczywistych napr´˝eƒ skurczowych spowodowanych
„nieuzasadnionym” zwi´kszeniem parametrów
wytrzyma∏oÊciowych wbudowanego betonu.
Oznaczenie obiektu
WA-39
WD 49
Wykres 2. Wiadukt WA-39
– rzeczywisty rozk∏ad
wytrzyma∏oÊci betonu
na Êciskanie
WD 41
WD 51
MA 42
MA 52
WD 43
WD 53
WD 46
wych, remontowanych w ciàgu autostrady A2.
¸àcznie wykonano:
– 78 badaƒ wytrzyma∏oÊciowych
– 51 badaƒ nasiàkliwoÊci
– 17 badaƒ wodoprzepuszczalnoÊci
– oraz 17 badaƒ mrozoodpornoÊci.
Razem przebadano 690 próbek, co daje oko∏o 5,6
tony betonu.
Bardzo cz´stym przypadkiem spotykanym w praktyce remontowej obiektów mostowych jest równie˝ fakt,
i˝ dostawca betonu lekcewa˝y wymagania jakoÊciowe
sformu∏owane w zamówieniu, dostarczajàc na budow´
beton o zawy˝onych parametrach wytrzyma∏oÊciowych,
jak to mia∏o na przyk∏ad miejsce w przypadku remontu wiaduktu WA-39 (wykres 2). W tym przypadku, na
13 betonowaƒ, w których zamówiony zosta∏ beton klasy B30, dostawca dostarczy∏ beton o ˝àdanych parametrach mechanicznych tylko jeden raz.
Klasa betonu
60
45
45
35
50
55
40
45
40
35
35
30
35
30
35
0
WA 39
Oznaczenie betonowania
I
VIII
II
IX
III
X
IV
XI
V
XII
VI
XIII
VII
Tylko pozornie tego rodzaju praktyki nie majà
istotnego znaczenia dla prawid∏owoÊci realizacji inwestycji. Wszak wykonawca, co prawda nieÊwiadomie i wbrew swojej woli, otrzymuje beton o wy˝szej jakoÊci, p∏acàc za niego ni˝szà
Rys. 1. In˝ynier budowlany
– lekarzem???
22
Nieniszczàca kontrola robót betonowych
W ostatnich latach nastàpi∏ dynamiczny rozwój prac
badawczych, które stworzy∏y podstawy do opracowania nowych technik nieniszczàcej diagnostyki konstrukcji budowlanych, w szczególnoÊci betonowych.
Pojawi∏o si´ szereg nowych mo˝liwoÊci badawczych,
które pozwalajà na udzielenie bezpoÊrednio na obiekcie
szybkiej i precyzyjnej odpowiedzi na wi´kszoÊç pytaƒ
nurtujàcych wspó∏czesnego in˝yniera budowlanego. Ma
on do dyspozycji bogaty zestaw aparatury diagnostycznej, która jest wyrazem praktycznego wykorzystania najnowszych osiàgni´ç myÊli technicznej z tego zakresu.
Efektywne wykorzystanie w praktyce in˝ynierskiej
tych mo˝liwoÊci wymaga cz´sto sporego
doÊwiadczenia i umiej´tnoÊci krytycznej interpretacji uzyskiwanych wyników. Wyjàtkowo niebezpieczne jest tu „rutynowe” podejÊcie do tego rodzaju badaƒ, szczególnie groêne w przypadku wykonywania znacznej liczby ró˝nych pomiarów, na
podobnych obiektach i w pozornie zbli˝onych warunkach. W istocie rzeczy, wspó∏czesne badania
konstrukcji budowlanych sà bowiem coraz bardziej
zbli˝one do nowoczesnego warsztatu badawczego,
wykorzystywanego w diagnostyce medycznej, co
˝artobliwie ilustruje rys. 1. Uwaga ta dotyczy zarówno samych procedur badawczych, jak i ponoszonej odpowiedzialnoÊci.
Dlatego te˝ szczególnie istotne jest dochowanie
nale˝ytej starannoÊci przy opracowywaniu specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót
remontowych, gdy˝ niefrasobliwoÊç w tej kwestii mo˝e prowadziç do nieporozumieƒ i napi´ç
pomi´dzy uczestnikami procesu inwestycyjnego
oraz do powstania dodatkowych, nieuzasadnionych kosztów.
Za przyk∏ad tego rodzaju niefrasobliwoÊci mo˝e
pos∏u˝yç cz´sto spotykany wymóg przeprowadzenia badania wytrzyma∏oÊci betonu na odrywanie w
czasie realizacji remontu na etapie poprzedzajàcym
roboty rozbiórkowe. Badanie tego rodzaju winno byç wykonane znacznie wczeÊniej, przed
podjćiem przez projektanta decyzji odnoÊnie sposobu naprawy „starego” betonu. W tym przypadku
niedopatrzenie projektanta obcià˝a wykonawc´, na
którego nie tylko zrzuca si´ odpowiedzialnoÊç, ale i
wymusza poniesienie znacznych kosztów.
Sklerometr Schmidta – urzàdzenie nadal nieznane
Sklerometr Schmidta, potocznie znany jako „m∏otek
Schmidta”, jest urzàdzeniem na tyle powszechnie
znanym, ˝e wiele osób nie zdaje sobie sprawy z faktu, i˝ od ponad 2 lat mamy nowà norm´ z tego zakresu [3]. W warunkach polskich jest on wykorzystywany od ponad 40 lat. Mog∏oby si´ wić wydawaç,
˝e stosowanie go nie powinno nastrćzaç ˝adnych trudnoÊci. Okazuje si´ jednak, i˝ prawda jest
zgo∏a inna. Powszechnie pope∏niane sà b∏´dy, które wynikajà w znacznym stopniu z braku wiedzy, ale
fot. Archiwum
Fot. 2. Sklerometr Schmidta typu „N” w czasie badania masywnej podpory mostowej
nie pot´gowaç, lub te˝ niwelowaç. W tej sytuacji
jedynym logicznym i wiarygodnym rozwiàzaniem
powy˝szej kwestii wydaje si´ byç ka˝dorazowe
eksperymentalne
wyznaczanie
stosownego
wspó∏czynnika korekcyjnego.
Pomiary „pull-off” – pu∏apki i niespodzianki
Badania wytrzyma∏oÊci betonu na odrywanie stanowià obecnie jedno z najbardziej
pracoch∏onnych i kosztownych badaƒ, realizowanych w czasie robót remontowych betonowych
obiektów mostowych. Przyk∏adowo, w czasie modernizacji dziewićiu obiektów mostowych w ciàgu
autostrady A2 na odcinku WrzeÊnia – Konin (wykres 3) wykonano ∏àcznie 3122 pomiary, co odpowiada powierzchni betonu rz´du 14 m2.
Zasadniczym celem tego rodzaju pomiarów na etapie
przedprojektowym jest ustalenie, czy dla danego elementu mo˝liwe jest zastosowanie nowoczesnych napraw powierzchniowych. Jest to bardzo wa˝ny pomiar [4], gdy˝ bardzo cz´sto od jego wyniku zale˝y
w∏aÊciwe lub b∏´dne zastosowanie relatywnie bardzo
drogich systemów napraw powierzchniowych. Dlatego te˝ nale˝y ÊciÊle przestrzegaç warunków technicznych tego rodzaju badaƒ. Uzyskane w tej kwestii
doÊwiadczenia wskazujà, i˝ w szczególnoÊci nale˝y
zwracaç uwag´ na nast´pujàce zagadnienia:
• Badania wytrzyma∏oÊci betonu na odrywanie
winny byç poprzedzone ka˝dorazowo ocenà
jego wytrzyma∏oÊci na Êciskanie. Tylko beton, którego wytrzyma∏oÊç na Êciskanie wynosi nie mniej ni˝ 25 MPa, mo˝e zostaç poddany
Fot. 3. Sklerometr
Schmidta typu „M”
fot. Archiwum
g∏ównie spowodowane sà lekcewa˝eniem oczywistych faktów i przeÊwiadczeniem, ˝e „fizyk´” zjawisk
towarzyszàcych tego rodzaju pomiarom mo˝na bezkarnie ignorowaç w imi´ wy˝szych racji. A racje te to
przede wszystkim prostota pomiaru i przeÊwiadczenie
o mo˝liwoÊci „taniego” oszacowania wytrzyma∏oÊci
betonu na Êciskanie, podstawowego parametru oceny jego jakoÊci. SpoÊród szeregu zagadnieƒ, które stanowià êród∏o wielu nieporozumieƒ, wypada
wymieniç takie kwestie jak:
• Ka˝dorazowo przed i po badaniach niezb´dna
jest kontrola sprawnoÊci wykorzystywanego
urzàdzenia na kowade∏ku kontrolnym.
• Wykorzystywanie m∏otka Schmidta typu „N” (fot.
2) do badania masywnych konstrukcji betonowych
jest powa˝nym b∏´dem w sztuce, jako ˝e do tego
celu przeznaczony jest m∏otek typu „M” (fot. 3).
• Wykonywanie badaƒ sklerometrycznych bez skalowania krzywej regresji na odwiertach kontrolnych
pobieranych z badanej konstrukcji jest b∏´dne i niezgodne z obowiàzujàcymi w tym wzgl´dzie przepisami normowymi. Nie istnieje ˝adna „ogólna” ani
„globalna” krzywa regresji, prawdziwa dla betonu jako takiego. Warunkiem wiarygodnoÊci oceny wytrzyma∏oÊci betonu za pomocà metody sklerometrycznej jest weryfikacja hipotetycznej krzywej regresji wynikami badaƒ wytrzyma∏oÊciowych
odwiertów kontrolnych (minimum na trzech próbkach). Innymi s∏owy, bez pobrania odwiertów
kontrolnych nie mo˝e byç mowy o rzetelnej ocenie wytrzyma∏oÊci betonu tà metodà. W przeciwnym wypadku pope∏niony b∏àd mo˝e si´gaç
kilkudziesićiu procent zarówno „in plus”, jak i „in
minus” w stosunku do wartoÊci rzeczywistej.
• Miejsca pomiarowe muszà byç odpowiednio
przygotowane, najlepiej przeszlifowane, tak aby
usunàç mleczko cementowe oraz wszelkiego rodzaju zanieczyszczenia wyst´pujàce na powierzchni betonu. Badania sklerometryczne winny byç
przeprowadzone na „zdrowym” i oczyszczonym
fragmencie betonu, przynajmniej w przybli˝eniu
reprezentatywnym dla betonu znajdujàcego si´
w Êrodku badanego elementu. O braku powszechnej ÊwiadomoÊci w tej kwestii Êwiadczyç mo˝e
mi´dzy innymi fakt, i˝ nagminnym jest stawianie w specyfikacjach technicznych robót remontowych wymogu wykonywania badaƒ sklerometrycznych przed i po zakoƒczeniu robót rozbiórkowych i przygotowawczych (np. po piaskowaniu).
Jest to oczywiste nieporozumienie, jako ˝e realizacja tych robót w ˝adnym stopniu nie wp∏ywa na
wielkoÊç wytrzyma∏oÊci betonu na Êciskanie.
• Liczba odbicia na badanej powierzchni zwykle
znacznie ró˝ni si´ od liczby odbicia rejestrowanej
na pobocznicy odwiertów. DoÊwiadczenie wskazuje, ˝e nie jest to wp∏yw wieku betonu, jak sugeruje
Instrukcja ITB sprzed oko∏o 30 lat, a proponowany w niej globalny wspó∏czynnik wieku równy 0,6
(betony starsze ni˝ 3 lata) jest mocno dyskusyjny. Efekt ten nie jest tak˝e uzale˝niony wy∏àcznie
od stopnia karbonatyzacji przypowierzchniowej
warstwy betonu. Ponadto, ten sam beton mo˝e
charakteryzowaç si´ istotnie ró˝nà spr´˝ystoÊcià
powierzchni (liczbà odbicia) w zale˝noÊci od stanu
napr´˝enia badanej konstrukcji. Ma to szczególne
znaczenie w przypadku konstrukcji spr´˝onych.
Wszystkie te uwarunkowania mogà si´ wzajem-
23
Wykres 3. Zestawienie liczby wykonanych pomiarów
„pull-off” w rozbiciu
na poszczególne obiekty
600
598
Liczba próbek
500
468
•
400
300
324
329 339 309 309
200
287
149
100
0
•
Oznaczenie obiektu
WA-39
WD 49
WD 41
WD 51
MA 42
MA 52
WD 43
WD 53
WD 46
tego rodzaju zabiegom naprawczym, przy czym
nale˝y podkreÊliç, ˝e wymóg ten jest zani˝ony
np. w stosunku do wymagaƒ obowiàzujàcych
w Niemczech (minimum 30 MPa).
• W miejscach przewidzianych do badaƒ nale˝y
dok∏adnie wyrównaç powierzchni´ badanego
betonu i oczyÊciç jà z kurzu i zanieczyszczeƒ.
Unikamy tak˝e miejsc, na powierzchni których
widoczne sà wszelkiego rodzaju uszkodzenia.
Celem badaƒ jest bowiem „zdrowy” beton, a nie
fot. Archiwum
Fot. 4. Pomiar „pull-off”
– widok si∏ownika hydraulicznego w czasie pomiaru
jego uszkodzone fragmenty, które i tak b´dà
musia∏y w czasie remontu zostaç usuni´te.
• W ka˝dym przypadku nale˝y wokó∏ przyklejonego krà˝ka nawiercaç koronkà diamentowà rowek
na ˝àdanà g∏´bokoÊç. Zaleca si´, aby g∏´bokoÊç
ta wynosi∏a oko∏o 50% Êrednicy zastosowanych
24
fot. Archiwum
Fot. 5. Pomiar „pull-off”
– widok prawid∏owego
prze∏omu
•
•
krà˝ków stalowych. W ka˝dym razie nawiercenie
to nie powinno byç p∏ytsze ni˝ oko∏o 10-15 mm.
Zawsze nale˝y najpierw przykleiç krà˝ki do powierzchni betonu, a dopiero po stwardnieniu kleju
nawiercaç go wokó∏ krà˝ków, przy czym sam pomiar
wytrzyma∏oÊci na odrywanie winien nast´powaç
bezpoÊrednio po nawierceniu betonu (nie póêniej ni˝
po godzinie). W przeciwnym razie uzyskiwane wyniki mogà byç w znacznym stopniu zani˝one.
Pomiar si∏y odrywajàcej winien byç realizowany ze sta∏à pr´dkoÊcià, zgodnie z instrukcjà stosowanego sprz´tu. W czasie pomiaru nale˝y
zwracaç szczególnà uwag´ na zapewnienie
sta∏ego przyrostu napr´˝eƒ. Wymóg ten ma kluczowe znaczenie dla wiarygodnoÊci wykonywanych pomiarów. Z tego te˝ punktu widzenia
wszelkie urzàdzenia, które realizujà obcià˝enie
za pomocà si∏owników hydraulicznych (fot. 4),
sà znacznie dok∏adniejsze od urzàdzeƒ
bazujàcych na przek∏adniach mechanicznych.
O wiarygodnoÊci przeprowadzonych pomiarów
decyduje w pierwszej kolejnoÊci charakter uzyskiwanego prze∏omu (fot. 5).
Nieuzasadnione jest, cz´sto spotykane w specyfikacjach na roboty remontowe, ˝àdanie badania wytrzyma∏oÊci „nowego” betonu na odrywanie przed przygotowaniem jego powierzchni (np. piaskowaniem), jako ˝e operacja ta jest
i tak niezb´dna ze wzgl´dów technologicznych,
a pomiar wytrzyma∏oÊci na odrywanie ma w tym
przypadku sens jedynie jako kontrolny, dla upewnienia si´, ˝e powierzchnia betonu spe∏nia wymagania zwiàzane z zapewnieniem wymaganej
przyczepnoÊci pod∏o˝a do uk∏adanych na nim
warstw izolacyjnych, bàdê innego rodzaju warstw
wykoƒczeniowych (np. ˝ywic na chodnikach).
Sam „nowy beton mostowy” o wytrzyma∏oÊci
odpowiadajàcej klasie nie mniejszej ni˝ B30 z
ca∏à pewnoÊcià charakteryzuje si´ wystarczajàcà
wytrzyma∏oÊcià na rozciàganie.
Karbonatyzacja betonu – blaski i cienie
Pojćie g∏´bokoÊci skarbonatyzowanej warstwy betonu jest pojćiem w znacznym stopniu „wirtualnym”, uzale˝nionym od „czu∏oÊci” zastosowanej
metody pomiarowej. Z punktu widzenia chemicznego odczyn pH równy 11,8 uznaje si´ powszechnie za graniczny, poni˝ej którego obni˝a si´ naturalna zdolnoÊç betonu do pasywacji zbrojenia.
• W przypadku testu fenoloftaleinowego zmiana
koloru z bezbarwnego na czerwony (kryterium
oceny) nast´puje przy pH równym 8,5÷9,5, zaÊ
w przypadku testu tymoloftaleinowego zmiana
barwy wskaênika z bezbarwnego na niebieski
(kryterium oceny) nast´puje przy pH równym
9,3÷10,5. Natomiast dla pomiarów dokonywanych za poÊrednictwem „Rainbow-Testu” przyjmuje si´, ˝e przejÊcie palety barw z koloru fioletowego na zielony (pH=9) sygnalizuje spadek
pH poni˝ej wartoÊci uznawanej za granicznà
i potencjalne zagro˝enie korozyjne zbrojenia.
• Ponadto nale˝y stwierdziç, ˝e zasi´g procesu
karbonatyzacji nie tyle jest uwarunkowany wiekiem betonu, co jego jakoÊcià, a w szczególnoÊci
jego szczelnoÊcià, g´stoÊcià oraz miejscem wbudowania. Przyk∏adem mo˝e byç fot. 6, na której pokazano odwiert kontrolny, pobrany z jednej
Wnioski
• Wszechstronna diagnostyka obiektu mostowego
jest niezb´dnym warunkiem opracowania „dobrego” projektu jego remontu. Zaniechania w tej
kwestii prawie zawsze powodujà opóênienia
w realizacji inwestycji i bardzo drogo kosztujà.
• NiefrasobliwoÊç w opracowaniu specyfikabudownictwo • technologie • architektura
cji technicznych na roboty remontowe prowadzi zwykle do nieporozumieƒ i napi´ç pomi´dzy
uczestnikami procesu inwestycyjnego oraz do
powstania dodatkowych, nieuzasadnionych
kosztów.
• Dost´pna
aktualnie
aparatura
badawcza
umo˝liwia praktycznie rozwiàzanie ka˝dego problemu bezpoÊrednio na budowie bez potrzeby
drogich i czasoch∏onnych badaƒ laboratoryjnych.
• Wiarygodne i fachowo wykonane badania
gwarantujà mo˝liwoÊç szybkiego podjćia decyzji, niezb´dnych do optymalnego rozwiàzania
problemów technicznych, towarzyszàcych zwykle realizacji inwestycji budowlanej.
Fot. 6. „Rainbow-Test”
wykonany na powierzchni
odwiertu (kolor granatowy
– pH 13)
dr in˝. Andrzej Moczko
dr in˝. Marta Moczko
Instytut Budownictwa Politechniki Wroc∏awskiej
mgr in˝. Ryszard WodyƒskI
TARCOPOL – TPM Consulting
Literatura
1 PN-EN 206-1:2003, Beton – Cz´Êç 1: Wymagania,
w∏aÊciwoÊci, produkcja i zgodnoÊç
2 PN-S-10040:1999: Obiekty mostowe – Konstrukcje betonowe, ˝elbetowe i spr´˝one. Wymagania i badania
3 PN-EN 12504: Cz´Êç 2: Badania betonu w konstrukcjach – Badania nieniszczàce. Oznaczanie liczby odbicia
4 Moczko A.: Diagnostyka konstrukcji betonowych – „pulloff”. Polski Cement, 2002, nr 3 (19), str. 44-46
fot. Archiwum
Badania elektromagnetyczne – „dziecko” niechciane
Mo˝liwoÊci wykorzystania w praktyce in˝ynierskiej
metody elektromagnetycznej sà nadal powszechnie niedoceniane. Fakt ten musi budziç zdziwienie,
jako ˝e z praktycznego punktu widzenia pomiary tego
typu sà relatywnie proste i, jak ma∏o które spoÊród
dost´pnych technik pomiarowych, bezpoÊrednio
praktycznie u˝yteczne. Pozwalajà one bowiem w sposób ca∏kowicie nieniszczàcy na wiarygodne zlokalizowanie i zidentyfikowanie stalowych pr´tów zbrojeniowych w konstrukcjach betonowych wszelkiego rodzaju. Przy dzisiejszym poziomie wiedzy, trudno sobie wyobraziç jakiekolwiek odpowiedzialne wykonanie otworu w istniejàcej konstrukcji bez uprzedniego
ustalenia po∏o˝enia stali zbrojeniowej. JednoczeÊnie
pomiary tego typu dajà mo˝liwoÊç stosunkowo precyzyjnego okreÊlenia zarówno Êrednicy pr´tów zbrojeniowych, jak i gruboÊci ich betonowej otuliny. Uwaga
ta dotyczy zarówno obiektów modernizowanych, jak i
b´dàcych w fazie realizacji.
SpoÊród dost´pnych na rynku zestawów pomiarowych na uwag´ zas∏ugujà dwie grupy wysokiej klasy urzàdzeƒ tego typu:
– urzàdzenia typu „Cover-Master”, pochodzenia
brytyjskiego (fot. 7)
– oraz grupa urzàdzeƒ znana pod ogólnà nazwà
„Profometer”, pochodzenia szwajcarskiego.
Naturalnie metoda ta ma tak˝e swoje ograniczenia. Przyk∏adowo, przy rozstawie pr´tów zbrojeniowych mniejszym ni˝ oko∏o 5-6 cm, uzyskiwane wyniki sà mocno problematyczne. Kolejnà barierà jest
brak mo˝liwoÊci nieniszczàcego ustalenia rodzaju zastosowanej stali zbrojeniowej i to zarówno w kwestii:
g∏adka czy ˝ebrowana, jak i w kwestii oceny charakteru jej u˝ebrowania. Pomiary tego typu nie dajà równie˝ mo˝liwoÊci sprawdzenia, czy pr´ty zbrojeniowe
sà u∏o˝one w jednym czy te˝ w kilku rz´dach.
Z tych te˝ wzgl´dów badaniom elektromagnetycznym powinno towarzyszyç wykonanie kilku odkrywek zbrojenia, szczególnie jeÊli mamy do czynienia
z jego znacznym zag´szczeniem. Przestrzeganie tej
zasady pozwala niejednokrotnie uniknàç pope∏nienia
wielu b∏´dów, które ze wzgl´du na wymóg zapewnienia niezb´dnego bezpieczeƒstwa konstrukcji oraz wymow´ ekonomicznà podejmowanych decyzji mogà
mieç niezwykle daleko idàce konsekwencje.
fot. Archiwum
z podpór wiaduktu drogowego, dla której wiek
betonu w chwili badania wynosi∏ ponad 30 lat,
a zasi´g karbonatyzacji jego warstwy przypowierzchniowej by∏ praktycznie zerowy.
• Powszechne ˝àdanie badania zasi´gu karbonatyzacji przed przystàpieniem do wykonania robót rozbiórkowych i przygotowawczych (np. piaskowania) wydaje si´ byç zbytnià nadgorliwoÊcià, jako ˝e
po ich wykonaniu tego rodzaju pomiary kontrolne
i tak sà niezb´dne. Wymóg ten, cz´sto formu∏owany
w specyfikacjach technicznych, obcià˝a wykonawc´ dodatkowymi, nieuzasadnionymi kosztami.
Fot. 7. „Cover-Master”
w czasie pomiaru
25
e
i
g
o
l
o
n
h
c
e
t
CienkoÊcienne prefabrykaty z betonów
zbrojonych w∏óknami szklanymi
Stosowanie cienkoÊciennych prefabrykatów
z betonu w budownictwie nie jest pomys∏em nowym,
od lat znane sà tzw. siatkobetony, a sposoby ich
projektowania i stosowania opisano w kilku monografiach,
np. prof. K. Grabca czy ostatnio prof. A. Naamana.
Najcz´Êciej sà to elementy niekonstrukcyjne, które nie przenoszà ˝adnych obcià˝eƒ u˝ytkowych, jedynie swój w∏asny ci´˝ar i ewentualnie obcià˝enie wiatrem i Êniegiem, jak w przypadku pokryç budynków lub elewacji. WÊród elementów noÊnych odró˝nia si´ elementy stosowane wewnàtrz budynków (np. p∏yty pod∏óg podwójnych)
oraz takie, których noÊnoÊç powinna byç zapewniona w krótkim
okreÊlonym czasie (np. elementy deskowaƒ traconych). Przy projektowaniu elementów cienkoÊciennych wa˝ne jest m.in. zapewnienie
funkcjonalnoÊci u˝ytkowej przez ograniczenie odkszta∏ceƒ i ugi´ç do
poziomu dopuszczalnego. Jest to oczywiste w przypadku wysokich
wymagaƒ estetycznych stawianych prefabrykatom elewacyjnym i dekoracyjnym. Adekwatnym, a ma∏o znanym w Polsce, rozwiàzaniem
materia∏owym jest zastosowanie kompozytów cementowych
z w∏óknami szklanymi, które uzyskuje si´ w wyniku po∏àczenia matrycy cementowej z w∏óknami ze szk∏a cyrkonowego, odpornego na
oddzia∏ywanie alkaliów. W tekstach o charakterze praktycznym jako
zamiennik podanego okreÊlenia materia∏u stosuje si´ nazw´ „betony
z w∏óknami szklanymi” i taka w∏aÊnie nomenklatura zosta∏a przyj´ta
Tablica 1. Charakterystyka natryskowych metod produkcji prefabrykatów GRC
Dzienna produkcja
Wymagana
powierzchnia powierzchnia
p∏yt o gruboÊci zak∏adu [m2]
10 mm [m2]
Metoda produkcji
Liczba
pracowników
1. natrysk rćzny
4
0,5-1
2. natrysk rćzny
8
1,5-2,5
75-125
500-2000
natrysk maszynowy
8-12
4-6
200-300
2000-5000
Masa
[tony]
20-50
500-1000
w krajowym wydaniu stosownych norm PN-EN 1170:1999 oraz
PN-EN 1169:2000. Powszechnie przyj´tym oznaczeniem betonów
z w∏óknami szklanymi, tak˝e w wymienionych normach, jest skrót
„GRC” wywodzàcy si´ z j´zyka angielskiego: glass-fibre reinforced
cement, co uzasadnia rodowód omawianych materia∏ów.
Celem artyku∏u jest popularyzacja technologii stosowania betonów
z w∏óknami szklanymi, co jest wa˝ne z uwagi na dotychczasowe
nieznaczne ich wykorzystanie w krajowym przemyÊle budowlanym.
5%
4% 4%
8%
9%
10%
50%
10%
płyty płaskie
szalunki i okładziny
koryta ściekowe
elewacje architektoniczne
dachówki
betony konstrukcyjne
zaprawy naprawcze, iniekty
zbiorniki, mała architektura
Ilustracja 1. Zastosowania betonów z w∏óknami szklanymi w Wielkiej Brytanii – udzia∏ w rynku na podstawie zu˝ycia w∏ókien
Walory estetyczne i u˝ytkowe oraz lekkoÊç i swoboda kszta∏towania
formy elementów elewacyjnych wskazujà na szczególnie du˝y potencja∏ ich zastosowaƒ zamiast kamienia naturalnego.
Metody produkcji prefabrykatów
Podstawowymi surowcami do wykonania omawianych betonów
sà, oprócz cementu, piasek (najcz´Êciej drobny piasek kwarcowy o uziarnieniu od 0,1 mm do 1 mm), woda, domieszki
up∏ynniajàce, ewentualnie napowietrzajàce, dodatki ˝ywiczne i
mineralne oraz w∏ókna ze szk∏a o wysokiej zawartoÊci tlenku cyrkonu. Typowe wagowe proporcje surowców sà nast´pujàce: stosunek masy piasku do cementu: od 0,5 do 1,0, wskaênik w/c
oko∏o 0,32-0,4, zawartoÊç w∏ókien w masie mieszanki: od 3 do
6%. Wykorzystanie w∏ókien ze szk∏a o wysokiej odpornoÊci na
oddzia∏ywanie alkalicznego Êrodowiska zaczynu cementowego
jest warunkiem koniecznym d∏ugotrwa∏ej wytrzyma∏oÊci kompozytu; w∏ókna ze zwyk∏ego szk∏a ulegajà szybkiej korozji alkalicznej ujawniajàcej si´ zmniejszeniem ich przekroju i dramatycznym
spadkiem wytrzyma∏oÊci.
Elementarne w∏ókna szklane majà Êrednic´ w granicach od 10 do
30 µm. Stosuje si´ je w formie w∏ókien ciàg∏ych w postaci rowingu lub jako w∏ókna krótkie o d∏ugoÊci od 12 mm do 40 mm w postaci ci´tych pasm rowingu. W zale˝noÊci od rodzaju zastosowanej preparacji powierzchniowej pasma w∏ókien rozdzielajà si´ na
pojedyncze w∏ókna elementarne lub zachowujà integralnoÊç. Stosowane sà tak˝e siatki i maty z w∏ókien o ró˝nych d∏ugoÊciach.
Metody produkcji wyrobów o gruboÊci Êcianek 6-20 mm
rama stalowa z ceownika 150 mm
rozstaw 400 mm
kierunek ruchu
pręt stalowy 10 mm
spawany do ramy
zamocowanie pręta
materiałem GRC
26
Ilustracja 2.
Schemat konstrukcji lekkiej
Êciany z prefabrykatów GRC
na ruszcie metalowym oraz
szczegó∏ zamocowania
panel GRC gr. 15 mm, połączony
z rusztem metalowym
ró˝nià si´ od tradycyjnych metod prefabrykacji betonowej,
w szczególnoÊci stosuje si´ nast´pujàce technologie:
• technologia rćznego natrysku do formy – uniwersalny sposób produkcji prefabrykatów o prostych bàdê z∏o˝onych
kszta∏tach, paneli architektonicznych
• technologia natrysku automatycznego, stosowana przy masowej produkcji wyrobów typowych
• technologia mieszania i formowania wibracyjnego, stosowana
do produkcji prostych, drobnowymiarowych elementów typowych (tzw. premix)
• technologia wyciskania, stosowana do masowej produkcji
bezazbestowych wyrobów w∏óknisto-cementowych, przeznaczonych na pokrycia dachowe i elewacje.
W technologiach natryskowych mieszanie w∏ókien z zaprawà
drobnoziarnistà odbywa si´ w dyszy pistoletu natryskowego, do którego osobno doprowadzona jest zaprawa i osobno w∏ókno szklane w
postaci ciàg∏ej (rowing). W dyszy pistoletu nast´puje przecićie rowingu na odcinki ˝àdanej d∏ugoÊci, na ogó∏ od 20 do 40 mm. Natrysk mieszanki z w∏óknami do formy wywo∏uje orientacj´ w∏ókien
w p∏aszczyênie prostopad∏ej do kierunku natrysku, a jednoczesne
zag´szczanie kolejnych warstw. Poprzez sterowanie pr´dkoÊcià pompowania zaprawy i pr´dkoÊcià podawania w∏ókien mo˝na precyzyjnie regulowaç proporcje tych sk∏adników, czyli zawartoÊç w∏ókien
w kompozycie. ¸atwoÊci formowania prefabrykatów cienkoÊciennych
o z∏o˝onych kszta∏tach jest podstawowym wyró˝nikiem technologii
natryskowych, zapewnia swobod´ formy i faktury wyrobów dekoracyjnych, której z trudem dorównujà inne materia∏y budowlane.
Interesujàcà cechà technologii wyciskania przeznaczonej do produkcji falistych p∏yt dachowych, znanej pod nazwà technologii Wellcrete/Topcrete, jest optymalne wykorzystanie zbrojenia
w∏óknistego. Wyroby formowane sà warstwowo, w∏ókna ciàg∏e
uk∏ada si´ tylko w tych miejscach, gdzie po zafalowaniu powstanà
grzbiety fal, natomiast w∏ókna krótkie sà pozycjonowane w warstwach skrajnych, tam gdzie powstajà najwi´ksze napr´˝enia
rozciàgajàce. WydajnoÊç linii produkcyjnej, przekraczajàca
3 mln m2 w ciàgu roku, odpowiada wydajnoÊci maszyn sitowych,
stosowanych w przesz∏oÊci do produkcji azbestocementu.
W∏aÊciwoÊci wyrobów i zastosowania
O wykorzystaniu betonów z w∏óknami szklanymi do produkcji
prefabrykatów cienkoÊciennych decydujà nie tylko cechy technologiczne, jak ∏atwoÊç formowania wyrobów, ale tak˝e ich wysoka wytrzyma∏oÊç (na Êciskanie 60-80 MPa, na rozciàganie przy
zginaniu 20-35 MPa), wysoka odkszta∏calnoÊç graniczna i wysoka odpornoÊç na p´kanie. Wytrzyma∏oÊç na uderzenia dachowych p∏yt falistych zbrojonych w∏óknami szklanymi znacznie
przewy˝sza wytrzyma∏oÊç konkurencyjnych wyrobów bezazbestowych i azbestowych. Te w∏aÊciwoÊci materia∏owe zapewniajà
po˝àdane walory funkcjonalne i estetyczne wyrobów, a zastosowane sk∏adniki gwarantujà niepalnoÊç prefabrykatów.
Zakres zastosowaƒ cienkoÊciennych elementów z betonów zbrojonych w∏óknami szklanymi obejmuje nast´pujàce dziedziny:
• elementy lekkich Êcian budynków: os∏onowe i ocieplajàce, dekoracyjne, Êcienne panele budowlane, oÊcie˝a okienne
• detale architektoniczne: obudowy kolumn i kapitele, gzymsy,
balustrady i portyki, sztuczne ska∏y
• zastàpienie azbestocementu: dachowe p∏yty faliste, p∏yty
p∏askie elewacyjne, p∏yty os∏onowe przeciwogniowe, dachówki, rury
• elementy infrastruktury: ekrany akustyczne,
przewody
wodociàgowe i Êciekowe, szalunki tracone, obudowy i fundamenty rozdzielni energetycznych i telekomunikacyjnych,
zbiorniki.
Udzia∏ ró˝nych prefabrykatów w rynku wyrobów z betonu zbrojonego w∏óknami szklanymi zaprezentowano na przyk∏adzie Wielkiej Brytanii – kraju o najbogatszej tradycji w tym zakresie (ilustracja 1). Chocia˝ architektoniczne wykorzystanie prefabrykatów GRC
3.
Ilustracje 3-5.
Przyk∏ady elewacji budynków we Francji, w Szwajcarii i Czechach, wykonanych z cienkoÊciennych prefabrykatów z betonu zbrojonego w∏óknami szklanymi
4.
5.
27
w∏ókien ich wzgl´dny udzia∏ w kosztach mieszanki betonowej jest
powa˝ny, ale nadal nieznaczny w odniesieniu do ∏àcznego kosztu np.
1 m2 gotowego panelu architektonicznego na ruszcie metalowym,
stanowiàcego fragment Êciany kurtynowej. Takie rozwiàzania elewacji budynków przy wykorzystaniu prefabrykatów cienkoÊciennych sà
w Polsce jak na razie w fazie projektów. Przewiduje si´ ich szybkie
wdro˝enie jako rozwiàzania bardzo konkurencyjnego do kosztownych
elewacji ze szk∏a czy kamienia naturalnego.
fot. Archiwum
Dalsze perspektywy
Poszerzenie zakresu zastosowaƒ prefabrykatów z betonów
z w∏óknami szklanymi wymaga rozwoju adekwatnych metod projektowania. W przygotowywanych dokumentach normalizacyjnych grupa WG3/TG2 Komitetu Technicznego 229. Europejskiego Komitetu
Normalizacyjnego proponuje klasyfikacj´ i wymiarowanie betonów z
w∏óknami szklanymi na podstawie trzech parametrów okreÊlonych
w standardowych badaniach na zginanie: granicy proporcjonalnoÊci,
wytrzyma∏oÊci na rozciàganie i odkszta∏calnoÊci granicznej. Poniewa˝
przy wymiarowaniu prefabrykatów stosowano jak dotàd liniowospr´˝ysty model materia∏u przy ograniczeniu napr´˝eƒ do poziomu
granicy proporcjonalnoÊci, nowe ujćie w∏aÊciwoÊci tych materia∏ów
umo˝liwi wykorzystanie tkwiàcych w nich zapasów bezpieczeƒstwa.
Sprawa optymalnego kszta∏towania sk∏adu i trwa∏oÊci omawianych materia∏ów jest przedmiotem aktualnych badaƒ, prowadzonych w dziedzinie in˝ynierii materia∏owej, si´gajàcych nawet do nanoskali, np. badanie przyczepnoÊci elementarnych
w∏ókien szklanych w komorze mikroskopu skaningowego. Trzeba
pami´taç, ˝e w∏ókna szklane majà Êrednice zbli˝one do Êrednicy
ziaren cementu, zatem oddzia∏ujà w mikroskali, odmiennie od
zbrojenia tradycyjnego. W zwiàzku z tym prowadzone sà tak˝e
badania dotyczàce zastosowaƒ w∏ókien szklanych jako mikrozbrojenia uzupe∏niajàcego zbrojenie pr´tami i siatkami.
Ilustracja 6
Przekrycie wie˝yczki koÊcio∏a w Czechach
Uwagi koƒcowe
Chocia˝ zasi´g krajowych zastosowaƒ cienkoÊciennych prefabrykatów z betonów zbrojonych w∏óknami szklanymi jest niewielki, mo˝na uwa˝aç, ˝e zalety materia∏u i dost´pnych technologii
zostanà dostrze˝one na naszym rynku materia∏ów budowlanych,
podobnie jak w krajach wysoko rozwini´tych. Dzi´ki wprowadzeniu serii norm PN-EN 1170 i PN-EN 1169, dotyczàcych
badaƒ betonów zbrojonych w∏óknami szklanymi oraz zasad
fabrycznej kontroli produkcji, mo˝liwy jest stabilny rozwój
zastosowaƒ tych atrakcyjnych materia∏ów w budownictwie.
doc. dr hab. in˝. Micha∏ A. Glinicki
Instytut Podstawowych Problemów Techniki PAN Warszawa
(*) Przyk∏ady zaczerpni´to z materia∏ów informacyjnych firm
Saint-Gobain Vetrotex (UK), Nippon Electric Glass (Japonia)
oraz Ortodum-Humpolec (Czechy)
Ilustracja 7
Sztuczne ska∏y w parku rozrywki w Wielkiej Brytanii
fot. Archiwum
28
nie przekracza 20% rynku, jest to obszar najbardziej znaczàcych
technicznie zastosowaƒ. Panele elewacyjne mocowane na ruszcie
metalowym sà popularne w USA, w Europie i Azji, przede wszystkim w budynkach o konstrukcji szkieletowej, g∏ównie reprezentacyjnych budynkach publicznych, ale te˝ w budynkach mieszkalnych. Mocowanie p∏yt do rusztu stalowego (czasami aluminiowego)
wykonuje si´ przy u˝yciu spr´˝ystego systemu zamocowaƒ (ilustracja 2), zapewniajàcego niezb´dnà ruchomoÊç elementów elewacji.
P∏yty elewacyjne wykonuje si´ zarówno jako elementy Êcienne, elementy Êcian z oknami, elementy ryglowe, s∏upki mi´dzyokienne,
ok∏adziny kolumn itp. W porównaniu z tradycyjnymi prefabrykatami
betonowymi Êciany z betonu zbrojonego w∏óknami szklanymi majà
znacznie mniejszy ci´˝ar. Na ilustracjach 3-5 pokazano przyk∏ady
elewacji budynków w Szwajcarii, we Francji i w Czechach(*), wykonanych z cienkoÊciennych prefabrykatów z betonu zbrojonego
w∏óknami szklanymi. Inne ciekawe zastosowana obejmujà np. lekkie przekrycia dachowe i wie˝yczki koÊcio∏ów (ilustracja 6), sztuczne ska∏y w parkach rozrywki (ilustracja 7).
Zastosowania prefabrykatów elewacyjnych czy cienkoÊciennych detali architektonicznych uzasadnia nie tylko atrakcyjnoÊç ich kszta∏tu
i wykoƒczeƒ powierzchniowych, ale tak˝e wysoka odpornoÊç
na oddzia∏ywanie czynników atmosferycznych, takich jak mróz,
sole i zanieczyszczenia miejskie. Du˝a odpornoÊç na zarysowanie, p´kanie i oddzia∏ywanie uderzeƒ, wykorzystywana jest równie˝ w zastosowaniach prefabrykatów w formie paneli os∏onowych
w konstrukcjach czy te˝ os∏on przeciwogniowych w budynkach.
W∏ókna ze szk∏a cyrkonowego przeznaczone do betonów sà stale dost´pne w Polsce od kilku lat. Prototypowà produkcj´ i zastosowania rozwija Hydrobudowa-1 w Warszawie, a tak˝e kilka zak∏adów
prefabrykacji na Mazowszu, w Ma∏opolsce i na Wybrze˝u; jak dotàd
produkowane sà elementy ma∏ej architektury, elementy dekoracyjne budynków oraz panele elewacyjne niewielkich rozmiarów. Kwestia ceny w∏ókien nie jest tu decydujàca: przy znacznej zawartoÊci
29
y
w
o
b
e
t
o
n
t
o
w
a
r
Beton towarowy – definicja, specyfikacja,
dostawa, kontrola produkcji w Êwietle
normy PN-EN 206-1:2003
Przed wejÊciem w ˝ycie normy europejskiej w∏aÊciwymi
kryteriami technicznymi zawiadywa∏a w Polsce norma
PN-88/B-06250 – „Beton zwyk∏y...”. Funkcjonowa∏a tak˝e
gdzieniegdzie stara norma BN-78/6736-02 – „Beton
towarowy”. By∏ to krótki, kilkustronicowy dokument
obejmujàcy g∏ównie oznaczenia, wymagania, transport
oraz warunki zamawiania i dostawy mieszanki betonowej.
Obie te normy krajowe zosta∏y faktycznie wycofane z chwilà
zatwierdzenia i opublikowania normy europejskiej PN-EN
206-1:2003.
Norma PN-88/B-06250 zawiera∏a g∏ównie podstawowe pojćia,
oznaczenia, wymagania oraz w swej doÊç istotnej cz´Êci obejmowa∏a badania zarówno Êwie˝ej mieszanki, jak i betonu
stwardnia∏ego. W zakresie produkcji okreÊlono jedynie wymagania dozowania poszczególnych sk∏adników: dla kruszyw ±3%, dla
pozosta∏ych sk∏adników ±2%. Co do transportu ustalono jedynie ogólne zasady mówiàce, ˝e transport mieszanki nie powinien
powodowaç segregacji sk∏adników, zmiany sk∏adu, zanieczyszczenia i obni˝enia temperatury mieszanki betonowej.
Funkcjonowa∏a jeszcze gdzieniegdzie stara norma BN-78/673602 – „Beton towarowy”. By∏ to krótki, kilkustronicowy dokument
obejmujàcy g∏ównie oznaczenia, wymagania, transport oraz warunki zamawiania i dostawy mieszanki betonowej. Norma ta
zawiera∏a równie˝ wzory zaÊwiadczeƒ o jakoÊci betonu oraz
ewidencji produkcji betonu towarowego w wytwórni. By∏a ona
ÊciÊle powiàzana z poprzednià wersjà normy na beton zwyk∏y
z 1975 roku. Mimo ˝e by∏a dosyç prostà normà, zawiera∏a niestety par´ b∏´dów, zarówno redakcyjnych, jak i merytorycznych.
Nie by∏a nigdy nowelizowana i przez to odstawa∏a bardzo od
zmieniajàcych si´ dynamicznie warunków produkcji betonu towarowego, zw∏aszcza od poczàtku lat 90. Jako norma bran˝owa
praktycznie straci∏a swojà aktualnoÊç z koƒcem 1997 r.
Obie te normy krajowe zostajà faktycznie wycofane z chwilà zatwierdzenia i opublikowania normy europejskiej PN-EN 206-1:
2003.
Rys. 1.
30
Definicja
W Êwietle nowej normy beton towarowy „jest to beton dostarczony jako mieszanka betonowa przez osob´ lub jednostk´ nie
b´dàcà wykonawcà”.
Betonem towarowym jest równie˝:
– beton produkowany przez wykonawc´ poza miejscem budowy
– beton produkowany na miejscu budowy, ale nie przez wykonawc´.
Istotà takiego zdefiniowania betonu jest to, aby wykonawca sam
dla siebie nie produkowa∏ na placu budowy betonu, aby nie istnia∏a
˝adna podleg∏oÊç s∏u˝bowa mi´dzy wykonawcà konstrukcji betonowej a producentem betonu, aby zak∏adowa kontrola produkcji na
w´êle betoniarskim dzia∏a∏a niezale˝nie od kontroli bezpoÊrednio na
budowie przy wznoszeniu obiektu budowlanego.
Ta wyraêna rozdzielnoÊç ról i funkcji przypisanych dwóm niezale˝nie
dzia∏ajàcym podmiotom, jakimi sà producent mieszanki i wykonawca
(zamawiajàcy mieszank´ betonowà), przewija si´ przez ca∏à norm´, jest
podstawowà przes∏ankà nale˝ytego wykonania konstrukcji betonowej.
Specyfikacja
Zaczynajàc od z∏o˝enia zamówienia na beton towarowy nale˝y
si´ zastanowiç, co ma byç jego przedmiotem, jakie stawiamy
wymagania zarówno Êwie˝ej mieszance, jak i gotowemu wyrobowi, jakim jest stwardnia∏y beton.
Taki zbiór wszystkich istotnych wymagaƒ dotyczàcych w∏aÊciwoÊci
betonu przekazanych producentowi betonu, za spe∏nienie których
jest on odpowiedzialny, nazywamy specyfikacjà.
Specyfikacja betonu projektowanego winna zawieraç:
a) wymagania podstawowe:
– wymaganie zgodnoÊci z PN-EN 206-1
– klas´ wytrzyma∏oÊci na Êciskanie
– klasy ekspozycji
– maksymalny, nominalny górny wymiar kruszywa
– klas´ zawartoÊci chlorków
dodatkowo dla betonu lekkiego:
– klas´ g´stoÊci lub za∏o˝onà g´stoÊç
dodatkowo dla betonu ci´˝kiego:
– za∏o˝onà g´stoÊç
dodatkowo dla betonu towarowego oraz wykonywanego na miejscu:
– klas´ konsystencji lub w specjalnych przypadkach jej
wartoÊç
b) wymagania dodatkowe:
– specjalny rodzaj lub klas´ cementu
– specjalny rodzaj lub klas´ kruszywa
– w∏aÊciwoÊci wymagane w celu zapewnienia mrozoodpornoÊci
(np. zawartoÊç powietrza)
– temperatur´ mieszanki betonowej (gdy jest ona ró˝na od
za∏o˝eƒ ogólnych)
– rozwój wytrzyma∏oÊci
– wydzielanie ciep∏a podczas hydratacji
– opóênione wiàzanie
– wodoszczelnoÊç
– wytrzyma∏oÊç na rozciàganie przy roz∏upywaniu
– inne wymagania techniczne (dotyczàce osiàgnićia konkretnego wykoƒczenia).
Najcz´stsze wymagania okreÊlane w specyfikacji betonu projektowanego podaje rys. 1.
Rys. 2.
Rys. 3.
Przyk∏ad opisu zamówienia
Beton na p∏yt´ fundamentowà (powo∏anie na PN-EN 206-1):
• zgodnie z PN-EN 206-1
– klasa wytrzyma∏oÊci
– C25/30
– konsystencja
–S3
– przeznaczenie
– beton zbrojony
– klasa ekspozycji
– XC 2
– rozwój wytrzyma∏oÊci
– wolny
– maksymalne uziarnienie – 32 mm.
Specyfikacja betonu recepturowego winna zawieraç:
a) wymagania podstawowe:
– wymaganie zgodnoÊci z PN-EN 206-1
– zawartoÊç cementu
– rodzaj i klas´ wytrzyma∏oÊci cementu
– wspó∏czynnik w/c albo klas´ konsystencji lub jej za∏o˝onà
wartoÊç
– rodzaj, asortyment kruszywa oraz maksymalnà zawartoÊç
chlorków w kruszywie; w przypadku betonu lekkiego lub
ci´˝kiego odpowiednio maksymalnà lub minimalnà g´stoÊç
kruszywa
– maksymalny, nominalny górny wymiar ziarna kruszywa i
wszelkie ograniczenia uziarnienia
– typ, iloÊç i pochodzenie domieszki lub dodatku, jeÊli sà stosowane
b) wymagania dodatkowe:
– pochodzenie niektórych lub wszystkich sk∏adników betonu
– dodatkowe wymagania dla kruszywa
– wymagania dotyczàce temperatury mieszanki betonowej,
gdy sà one ró˝ne od ogólnie zalecanych
– inne wymagania techniczne.
Najcz´stsze wymagania okreÊlane w specyfikacji betonu recepturowego podaje rys. 2.
Przyk∏ad opisu zamówienia
Beton na p∏yt´ fundamentowà (powo∏anie na PN-EN 206-1):
• zgodnie z PN EN 206-1
– rodzaj cementu
– CEM III/A 32,5
– wspó∏czynnik w/c
– 0,50
– iloÊç cementu
– 330 kg/m3
– rodzaj kruszywa
– ˝wir naturalny, M30
– maksymalne uziarnienie – 32 mm
– dodatki i domieszki
– BV (firma) 2,0 kg/m3.
Specyfikacja normowego betonu recepturowego
Normowy beton recepturowy powinien byç wyspecyfikowany poprzez podanie:
– normy okreÊlajàcej odpowiednie wymagania
– oznaczenia betonu w tej normie, patrz rys. 3.
Dostawa
Bardzo istotnà cz´Êcià ca∏ego procesu produkcyjnego jest dostawa Êwie˝ej mieszanki betonowej na plac budowy. Przepisy normy wymagajà w tym zakresie bardzo du˝ego wspó∏dzia∏ania mi´dzy
wykonawcà a producentem betonu. K∏adzie si´ tu szczególny nacisk
na wymian´ niezb´dnych informacji dotyczàcych zarówno w∏aÊciwoÊci
betonu, za∏adunku, czasu transportu ze strony producenta, jak te˝
okreÊlenie precyzyjne czasu dostawy, jej wielkoÊci oraz specjalnych warunków transportu na budowie ze strony wykonawcy. Rzecz mo˝e banalna, ale przy okreÊleniu czasu dostawy nale˝y wziàç pod uwag´ kwesti´ podstawowà: ,,to budowa jest w pe∏ni przygotowana na przyjćie
mieszanki betonowej i oczekuje na nià, nigdy nie mo˝e zdarzyç si´ sytuacja odwrotna, tzn. ˝e beton czeka na budowie na roz∏adunek”.
Dokumentem podstawowym, jaki producent za∏àcza do dostawy,
jest dowód dostawy. Dokument ten zawiera istotne informacje dla
wykonawcy (zamawiajàcego), ale te˝ i dla producenta, s∏u˝àce w
przysz∏oÊci do wzajemnych rozliczeƒ finansowych, jak i rozstrzygania wszelkich sporów. Informacjami tymi sà:
– nazwa wytwórni
– numer seryjny
– data i godzina za∏adunku (czas pierwszego kontaktu cementu
z wodà)
– numer rejestracyjny pojazdu lub jego identyfikacja
– nabywca
– szczegó∏y dotyczàce specyfikacji, np. numer przepisu lub zamówienia
– iloÊç mieszanki w m3
– deklaracja zgodnoÊci z powo∏aniem na specyfikacj´ oraz PNEN 206-1
– nazwa lub oznaczenie jednostki certyfikujàcej (jeÊli dotyczy)
– godzina dostawy betonu na miejsce
– godzina rozpoczćia roz∏adunku
– godzina zakoƒczenia roz∏adunku.
Dodatkowo dowód dostawy powinien zawieraç nast´pujàce
dane:
a) dla betonu projektowanego:
– klas´ wytrzyma∏oÊci
– klas´ zawartoÊci chlorków
– klas´ konsystencji lub jej za∏o˝onà wartoÊç
– wartoÊci graniczne sk∏adu betonu, jeÊli sà okreÊlone
– rodzaj i klas´ wytrzyma∏oÊci cementu, jeÊli sà okreÊlone
– rodzaj domieszki i typ dodatku, jeÊli sà okreÊlone
– w∏aÊciwoÊci specjalne, jeÊli sà wymagane
– maksymalny, nominalny górny wymiar kruszywa
– w przypadku betonu lekkiego lub ci´˝kiego: klas´ g´stoÊci
lub jej za∏o˝onà wartoÊç,
b) dla betonu recepturowego:
– szczegó∏y dotyczàce sk∏adu, np. zawartoÊç cementu, rodzaj
domieszki itp.
– wspó∏czynnik w/c albo klas´ konsystencji lub jej za∏o˝onà
wartoÊç
– maksymalny, nominalny górny wymiar ziarna kruszywa
c) dla normowego betonu recepturowego:
– powo∏anie si´ na odpowiednià norm´
– oznaczenie zgodnie z tà normà.
31
Bardzo wa˝nà sprawà w Êwietle nowej normy jest po∏àczenie konstrukcji betonowej ze Êrodowiskiem, w jakim b´dzie ona pracowaç. W tabeli
1 pokazano t´ wspó∏zale˝noÊç, przyporzàdkowujàc konkretne elementy
konstrukcyjne minimalnej klasie betonu w danej klasie Êrodowiskowej.
Ta znajomoÊç mo˝e byç bardzo potrzebna na etapie doradztwa
g∏ównie klientowi indywidualnemu, przy sk∏adaniu zamówienia.
Dodatkowo w tabeli umieszczono jeszcze jednà klas´ ekspozycji
XM (korozja poprzez Êcieranie) oraz w ostatniej rubryce minimalne klasy betonu, które znalaz∏y si´ w projekcie normy polskiej
jako krajowe uzupe∏nienia do PN-EN 206-1, zg∏oszone przez
Stowarzyszenie Producentów Betonu Towarowego do PKN-u.
Prof. Neville kiedyÊ bardzo s∏usznie powiedzia∏, ˝e „beton jest
to bardzo dobry materia∏, tylko niedorobiony”. Mo˝na jeszcze
by∏oby tu dodaç „i cz´sto niew∏aÊciwie stosowany”.
Kontrola produkcji
Ka˝dy beton powinien podlegaç procesowi kontroli produkcji, za
który odpowiedzialny jest producent. Kontrola ta obejmuje :
– dobór materia∏ów
– projektowanie betonu
– produkcj´ betonu
– sprawdzenia zarówno Êwie˝ej mieszanki, jak i betonu
stwardnia∏ego
– kontrol´ zgodnoÊci.
Wymagane jest, aby system kontroli produkcji zosta∏ udokumentowany w tzw. Ksi´dze Kontroli Produkcji. Winna ona zawieraç odpowiednio udokumentowane procedury i instrukcje odpowiadajàce
kontroli ca∏ego procesu produkcyjnego. Wyniki odpowiednich
badaƒ i inspekcji winny byç w tej ksi´dze rejestrowane i przechowywane przez co najmniej trzy lata. Rejestracji podlegajà wszystkie
istotne elementy ca∏ego procesu produkcyjnego, takie jak:
– specyfikacje
– dostawcy i êród∏a pochodzenia wszystkich surowców
– wyniki badaƒ poszczególnych sk∏adników
– opis betonu (zapis masy sk∏adników, wspó∏czynnik w/c,
zawartoÊç chlorków)
– badania Êwie˝ej mieszanki betonowej (data i miejsce poboru próbek, konsystencja, g´stoÊç, temperatura, zawartoÊç powietrza, obj´toÊç zarobu, wspó∏czynnik w/c itp.)
– badania betonu stwardnia∏ego (data badania, oznaczenie i
wiek próbek, wyniki badaƒ g´stoÊci i wytrzyma∏oÊci, uwagi
specjalne)
– ocena zgodnoÊci
– nazwa nabywcy (zamawiajàcego) wraz z adresem budowy i
dowodami dostaw odpowiadajàce badaniom.
Norma PN EN 206-1 k∏adzie du˝y nacisk na kontrol´ sprz´tu do
produkcji mieszanek betonowych, w tym:
– zasobników i zasieków
– sprz´tu do wa˝enia
– dozowników do domieszek
– wodomierzy
– sond wilgotnoÊciowych
– ca∏ego systemu dozowania
przyrzàdów do badaƒ gotowego wyrobu oraz sprz´tu transportu
zewn´trznego (betonowozy, pompy).
Minimalna cz´stotliwoÊç ka˝dego sprawdzenia jest bardzo
szczegó∏owo w normie opisana. Praktycznie sprowadza si´ ona
do codziennej kontroli tego sprz´tu wraz z stosownymi zapisami
z jej przeprowadzenia, które winny si´ znaleêç w Ksi´dze Kontroli Produkcji.
Szczególna odpowiedzialnoÊç za jakoÊç cià˝y na odpowiednich
s∏u˝bach-laboratoriach nadzorujàcych produkcj´ na w´z∏ach. Do ich
kompetencji nale˝y kontrola procedur i w∏aÊciwoÊci betonu, w tym:
– badania wst´pne betonów projektowanych
– kontrola bie˝àca zgodnoÊci wytwarzanej mieszanki z recepturà
(sprawdzanie zawartoÊci cementu, dodatków i domieszek,
Tabela 1. Katalog elementów budowlanych a rodzaj betonu w obszarze budownictwa ogólnego
32
wody w kruszywie, wspó∏czynnik w/c, konsystencji, g´stoÊci,
napowietrzenia, temperatury)
– badania betonu stwardnia∏ego: wytrzyma∏oÊci, g´stoÊci,
wodoprzepuszczalnoÊci na formowanych próbkach.
Norma europejska stwierdza jednoznacznie, ˝e koƒcowy efekt,
czyli okreÊlone w specyfikacji w∏aÊciwoÊci betonu w konstrukcji, zale˝y w nie mniejszym stopniu od wykonawcy tej konstrukcji bezpoÊrednio na budowie. Dosyç istotna jest w tym miejscu
uwaga w normie mówiàca, ˝e:
„Wymagane w∏aÊciwoÊci betonu w konstrukcji zostanà osiàgni´te
jedynie wówczas, gdy b´dà spe∏nione okreÊlone wymagania
dotyczàce transportu, uk∏adania, zag´szczania, piel´gnacji i dalszych czynnoÊci technologicznych”.
Stwierdza równie˝, ˝e: „JeÊli wszystkie wymagania sà spe∏nione,
ka˝da ró˝nica w jakoÊci betonu wyst´pujàca mi´dzy betonem w
konstrukcji i betonem w znormalizowanych próbkach b´dzie pokryta przez cz´Êciowy wspó∏czynnik bezpieczeƒstwa”.
Jest to prze∏omowe ustalenie, niespotykane w dotychczas
obowiàzujàcych polskich normach, mówiàce wprost, co podkreÊla∏
te˝ prof. A.M. Neville, ˝e o ile wytrzyma∏oÊç betonu w konstrukcji
mieÊci si´ w granicach okreÊlonych materia∏owymi wspó∏czynnikami
bezpieczeƒstwa, to beton nale˝y uznaç za dobry.
Klasa wytrzyma∏oÊci betonu
a wytrzyma∏oÊç betonu w konstrukcji
Nowa norma europejska wyraênie rozgranicza klas´ betonu od
wytrzyma∏oÊci betonu w konstrukcji, co w dotychczasowych licznych opracowaniach (w tym starej normie na beton zwyk∏y) oraz
cz´sto w ró˝nego rodzaju ekspertyzach by∏o cz´sto mylone. Norma PN EN 206-1 mówi, ˝e o klasie betonu Êwiadczy wytrzyma∏oÊç
„kostkowa” na próbkach pobieranych z mieszanki betonowej
ÊciÊle wg okreÊlonych, znormalizowanych procedur, tak˝e badanie identycznoÊci zgodnoÊci danej partii mieszanki betonowej
z populacjà podlegajàcà kontroli produkcji przeprowadza si´ na
próbkach-kostkach pobieranych z mieszanki betonowej na placu
budowy wed∏ug takich samych procedur. Natomiast wytrzyma∏oÊç
betonu w konstrukcji okreÊlamy na próbkach-odwiertach zgo∏a
wed∏ug zupe∏nie innej normy. Badanie betonu w konstrukcji w ˝adnym razie nie mo˝e zastàpiç badania na kostkach. Na rys. 4 pokazano poszczególne fazy: produkcji – transportu – zabudowy mieszanki betonowej. Ka˝dy z tych etapów, za który odpowiedzialna
jest zupe∏nie inna osoba, ma wp∏yw na koƒcowy efekt, jakim jest
konstrukcja z betonu. Mo˝na w tym miejscu polemizowaç, w jakim procencie wp∏yw ten rozk∏ada si´ na wytrzyma∏oÊç w konstrukcji, czy b´dzie to 70%, 10%, 20% czy 80, 5, 15. Jedno jest
pewne: niemo˝liwe jest 100% oddzia∏ywanie pojedynczej strony,
a wić producenta, transportu czy budowy na wyrób koƒcowy. Podzia∏ kompetencji i odpowiedzialnoÊci w nowej normie jest widoczny na ka˝dym kroku. Autorzy starali si´ pokazaç, gdzie koƒczy si´
odpowiedzialnoÊç jednych, a zaczyna drugich. Tylko wzajemne
zrozumienie i wspó∏dzia∏anie producenta mieszanki, wykonawcy,
a póêniej u˝ytkownika obiektu pozwolà mieç pewnoÊç co do wymaganej trwa∏oÊci konstrukcji z betonu.
Wnioski koƒcowe
Zasadnicze ró˝nice mi´dzy normà europejskà PN-EN 206-1
a normà krajowà PN-88/B-06250 i wynikajàce z tego problemy
mo˝na umieÊciç w dwóch grupach:
1. Dla zamawiajàcego:
– wprowadzenie
dwusegmentowego
oznaczenia
klas
wytrzyma∏oÊciowych i nowych konsystencji betonu
– ustanowienie nowego parametru, jakim b´dà warunki
Êrodowiskowe pracy konstrukcji z betonu (znajomoÊç klas
ekspozycji)
– koniecznoÊç wyspecyfikowania zamawianego betonu.
2. Dla producenta (mieszanki betonowej):
– wprowadzenie nowych klas konsystencji
– bardzo rozbudowany system kontroli produkcji na ka˝dym
jego etapie, od projektowania, poprzez kontrol´ surowców,
sprz´tu, ca∏ego procesu wytwarzania, na ocenie zgodnoÊci
skoƒczywszy
– znaczne rozbudowanie dowodu dostawy
– zmniejszenie iloÊci pobieranych próbek na Êciskanie z mieszanki betonowej
– z∏agodzenie kryterium oceny zgodnoÊci przy produkcji
ciàg∏ej (poziom ufnoÊci = 0,93)
– znaczne zwi´kszenie iloÊci niezb´dnych informacji umieszczanych na dowodach dostaw
– z∏agodzenie kryterium oceny zgodnoÊci przy produkcji
ciàg∏ej (p.ufn=0,93)
– ocena klasy wytrzyma∏oÊci na Êciskanie wy∏àcznie na próbkach pobranych z mieszanki betonowej w takim miejscu, aby odpowiednie w∏aÊciwoÊci betonu nie zmienia∏y
si´ znaczàco do miejsca dostawy (nie dot. b. lekkiego)
i piel´gnowanych zgodnie z normà.
Nowa norma zmierza w kierunku wymuszenia zdefiniowanych
warunków technologicznych wytwarzania mieszanki betonowej.
Mówi wprost: post´puj zgodnie z zasadami tu zapisanymi, a na
pewno wyprodukujesz dobry beton.
UWAGA 1. Wymagane w∏aÊciwoÊci betonu w konstrukcji zostanà
osiàgni´te jedynie wówczas, gdy b´dà spe∏nione okreÊlone wymagania dotyczàce transportu, uk∏adania, zag´szczania
i piel´gnacji. JeÊli wszystkie wymagania sà spe∏nione, ka˝da
ró˝nica w jakoÊci betonu wyst´pujàca mi´dzy betonem w konstrukcji i betonem w znormalizowanych próbkach b´dzie pokryta przez cz´Êciowy wspó∏czynnik bezpieczeƒstwa.
UWAGA 2. Ocen´ wytrzyma∏oÊci betonu w konstrukcji mo˝na
przeprowadziç jedynie na rdzeniach pobranych z konstrukcji
lub na podstawie kombinacji badaƒ na rdzeniach z badaniami
nieniszczàcymi;
UWAGA 3. W∏aÊciwoÊci betonu wykorzystywane w kontroli
zgodnoÊci sà oznaczane za pomocà odpowiednich badaƒ przy
u˝yciu znormalizowanych procedur. Rzeczywiste wartoÊci betonu mogà ró˝niç si´ od wartoÊci oznaczanych w badaniach,
zale˝nie od np. wymiarów konstrukcji, warunków uk∏adania,
zag´szczania, dojrzewania oraz warunków klimatycznych;
UWAGA 4. Miejsce pobierania próbek do badaƒ zgodnoÊci
nale˝y tak wybraç, aby odpowiednie w∏aÊciwoÊci betonu oraz
jego sk∏ad nie zmienia∏y si´ znaczàco mi´dzy miejscem pobierania a miejscem dostawy. W przypadku betonu lekkiego produkowanego z u˝yciem kruszywa nienawil˝onego, próbki nale˝y
pobieraç w miejscu dostawy.
mgr in˝. Krzysztof Szewczyk
Stowarzyszenie Producentów
Betonu Towarowego w Polsce
Rys. 4. Klasa wytrzyma∏oÊci betonu a wytrzyma∏oÊç betonu w konstrukcji
Ocena klasy wytrzymałości betonu – kryterium zgodności wg PN-EN 206-1
próbki do badań (kostki) EN 12350-1, EN 12390-2
WYTWÓRNIA
- projekt
- surowce
- technologia
wytwarzania
T R A NSP OR T
- czas
- technologia mieszania
B U D OWA
- układanie
- zagęszczanie
- pielęgnacja
B ET ON W K ONST R U K CJ I
próbki do badań (odwierty) EN 12504
Ocena wytrzymałości w konstrukcji wg EN 13791
33
e
i
g
o
l
o
fot. Archiwum
n
h
c
e
t
System prefabrykowanych
Êcianek oporowych
Realizacji ró˝nego rodzaju przedsi´wzi´ç inwestycyjnych
w budownictwie powszechnym towarzyszy cz´sto koniecznoÊç
wykonywania Êcian oporowych, które spe∏niajà funkcj´ umocnieƒ
ziemnych, przyczó∏ków, stanowià zabezpieczenie osuwisk i skarp,
a tak˝e mogà byç stosowane do budowy sta∏ych lub tymczasowych
nasypów drogowych i wa∏ów przeciwpowodziowych czy tarasów.
W odró˝nieniu od rozwiàzaƒ tradycyjnych (Êcian oporowych wykonywanych w konstrukcjach monolitycznych,
Êcianek larsenowskich i gabionów), Êciany oporowe
wykonane z lekkich elementów prefabrykowanych nie
wymagajà podejmowania wielu przedsi´wzi´ç organizacyjno-technicznych charakterystycznych dla bardziej
skomplikowanych technologii tradycyjnych.
W efekcie wynikowe koszty inwestycyjne podczas
realizacji prefabrykowanych Êcian oporowych sà o 2050% ni˝sze od budowy konstrukcji tradycyjnych.
Rys. 1. Standardowy element oporowy G4 z elementem wyd∏u˝ajàcym GX 3
Do niewàtpliwych zalet systemu Êcian oporowych
nale˝y równie˝ zaliczyç mo˝liwoÊç p∏ytszego posadowienia Êciany oporowej, w rezultacie czego powierzchnia Êcian wykonywanych z gotowych prefabrykatów mo˝e byç nawet o 20% ni˝sza ni˝ w przypadku
rozwiàzaƒ tradycyjnych.
Âciany oporowe z elementów prefabrykowanych mo˝na
montowaç niezale˝nie od pory roku i warunków atmosferycznych, gdy˝ w procesie budowy nie wyst´pujà procesy mokre, a wydajnoÊç zespo∏u monta˝owego wynosi, w zale˝noÊci od warunków monta˝u i doÊwiadczenia,
od 20 do 40 elementów dziennie, tj. od 25 do 45 m2
Êciany oporowej w ciàgu jednej zmiany roboczej.
Podczas monta˝u mo˝na stosowaç lekki sprz´t budowlany, np. koparkospycharki, a nawet zwyk∏y wózek wid∏owy, bowiem maksymalny ci´˝ar elementów
waha si´ w granicach 650-1000 kg.
Zasada dzia∏ania systemu prefabrykowanych Êcianek
oporowych polega na zastosowaniu zbrojenia gruntu za
Rys. 2. Standardowy element G4 oraz dwa elementy wyd∏u˝ajàce GX 3
34
pomocà uk∏adu zestawionych „na sucho” modu∏owych
elementów, których zasadniczà cz´Êç kotwiàcà stanowi
˝ebrowana Êcianka pionowa (trzon) – o d∏ugoÊci dobieranej w zale˝noÊci od obcià˝eƒ. Specjalna konstrukcja
trzonu i jego u˝ebrowanie zwi´ksza powierzchni´ tarcia
pomi´dzy zasypkà gumowà i prefabrykatem.
Zastosowanie systemu
prefabrykowanych Êcianek oporowych
– stabilizacja skarpy (redukcja terenu)
– obudowa koryt wodnych i basenów
– przepusty, umocnienia brzegowe
– rampy towarowe, perony, podjazdy
– Êciany ochronne, przeciwpo˝arowe
– wa∏y ochronne przeciwpowodziowe.
System prefabrykowanych Êcianek oporowych
mo˝e mieç zastosowanie w szeroko poj´tym budownictwie drogowym i wodnym.
niki o kszta∏cie elipsy, które majà przenosiç si∏y
Êcinajàce pomi´dzy poszczególnymi warstwami
Êciany oporowej. Budowane Êciany mogà byç pionowe, nachylone lub w zabudowie tarasowej.
Rysunek 4 ilustruje przyk∏adowy przekrój pionowy
Êciany zbudowanej z oporowych elementów.
Na rysunku 5 pokazano przyk∏ad konstrukcji
Êciany silnie obcià˝onej.
Zasadnicze etapy budowy Êciany oporowej
obejmujà:
– wykonanie robót ziemnych
– wykonanie betonowej warstwy wyrównawczej
– monta˝ pierwszego rz´du elementów.
Betonowà warstw´ wyrównawczà o szerokoÊci 30
cm i g∏´bokoÊci 25 cm wykonuje si´ z tzw. betonów chudych B-7,5 lub B-10. Pierwszy, najni˝szy
rzàd elementów nale˝y montowaç szczególnie sta-
Rys. 4. Przyk∏adowy
przekrój pionowy Êciany
zbudowanej z elementów
oporowych
Zalety Êcianek oporowych
– niska pracoch∏onnoÊç
– ∏atwoÊç i szybkoÊç monta˝u
– monta˝ niezale˝ny od warunków atmosferycznych
– niewra˝liwoÊç na przemarzanie
– system samoodwadniajàcy
– mo˝liwoÊç demonta˝u
– du˝a trwa∏oÊç
– elastycznoÊç i wszechstronnoÊç zastosowaƒ.
Charakterystyka
prefabrykowanych Êcian oporowych
Prefabrykowane elementy ˝elbetowe majà jednolite
wymiary p∏yty czo∏owej 74 x 149 cm. GruboÊç p∏yty
czo∏owej wynosi 12 cm. P∏yta czo∏owa mo˝e byç
podwy˝szona o tak zwanà nak∏adk´ o wysokoÊci
20 cm lub 30 cm. D∏ugoÊci trzonów sà ró˝ne. Najmniejszy element prefabrykowany G-1 ma d∏ugoÊç
ca∏kowità 55,5 cm, a najwi´kszy G-8 – 214,5 cm.
Najwi´kszy element w systemie G-8 jest zakoƒczony
w´z∏em umo˝liwiajàcym przed∏u˝enie trzonu za
pomocà elementów przed∏u˝ajàcych GX lub wykonanie Êcianki obustronnie zamkni´tej, tj. poprzez
sczepienie trzonów elementu G-8 z trzonem innych krótszych prefabrykatów, np. G-1 lub G-7.
Masa najmniejszego elementu G-1 wynosi 465 kg,
a najwi´kszego G-8 – 1012 kg.
Opracowana technologia formowania modu∏owych prefabrykowanych elementów ˝elbetowych umo˝liwia wykonanie prefabrykatów
uzupe∏niajàcych, indywidualnie projektowanych,
np. z licem ukoÊnym. Lica elementów wykonywane standardowo sà g∏adkie, lecz mogà byç te˝ formowane jako ozdobne. Istnieje mo˝liwoÊç wykonania lic perforowanych, np. dla potrzeb budownictwa wodnego.
Szczegó∏y konstrukcyjne oraz wymiary elementów
systemu przedstawiono na rysunku 1 i 2. Na rysunku 3 zestawiono podstawowe ˝elbetowe elementy oporowe, ilustrujàc mo˝liwoÊci wykonania
Êcianki obustronnie zamkni´tej poprzez po∏àczenie
w w´êle elementów G-8 i G-7.
Konstrukcja Êcian oporowych
Trzon elementu Êciany oporowej w górnej i dolnej cz´Êci ma wycićia pó∏eliptyczne, w które
podczas monta˝u sà wk∏adane betonowe zworbudownictwo • technologie • architektura
Rys. 3. Podstawowe ˝elbetowe elementy oporowe
rannie, zachowujàc wymagane nachylenie poziome i pionowe. Wzd∏u˝ tylnej cz´Êci Êciany, na styku elementów mocujemy pas o szerokoÊci 30
cm z materia∏u filtracyjnego. Trzony zasypujemy zasypkà gruntowà, zag´szczajàc jà warstwami równomiernie z ka˝dej strony trzonu. Przed
rozpoczćiem monta˝u kolejnego rz´du elementów, na górnej p∏aszczyênie rz´du ni˝szego
(pomi´dzy licami), uk∏adamy paski o szerokoÊci 10
cm i gruboÊci 1 cm z elastycznego materia∏u dylatacyjnego. Mo˝e to byç taÊma gumowa lub zbrojona papa termozgrzewalna, która jednoczeÊnie
uszczelnia dylatacj´ poziomà. Pomi´dzy trzonami
elementów w otworach eliptycznych umieszczamy
zworniki owini´te tkaninà filtracyjnà (geow∏ókninà).
Technologia realizacji Êcian oporowych sprowadza
si´ do monta˝u gotowych elementów, odpowiedniego zasypania trzonów kotwiàcych oraz, co jest
bardzo wa˝ne, w∏aÊciwego zag´szczenia przepuszczalnego gruntu zasypowego.
Zasady obliczeƒ Êcian oporowych
Obliczenia statyczne Êcian oporowych sprowadzajà
si´ do sprawdzenia:
– wytrzyma∏oÊci prefabrykowanych elementów
˝elbetowych
– sprawdzenia Êcian i ich elementów pod kàtem
wspó∏pracy z pod∏o˝em i zasypkà gruntowà.
System prefabrykowanych Êcianek oporowych jest
zg∏oszony w Urz´dzie Patentowym RP i zarejestrowany pod numerem W110474 oraz W11315.
Bohdan Aleksandrowicz
Rys. 5. Konstrukcja Êciany
silnie obcià˝onej
35
e
j
c
a
fot. Archiwum
t
n
e
z
e
r
Zagadnienia ochrony Êrodowiska w Olsztyƒskich Kopalniach Surowców
Mineralnych by∏y zawsze bardzo istotnym elementem i niezmiennie
zajmujà jednà z czo∏owych pozycji w profilu dzia∏alnoÊci firmy.
Nie zmieni∏o si´ to równie˝ po przejćiu firmy przez jeden
z najwi´kszych holdingów w bran˝y budowlanej – irlandzkie CRH plc.
Dba∏oÊç o ochron´ Êrodowiska, mo˝liwie ma∏à ucià˝liwoÊç zak∏adów
oraz przywrócenie terenów poeksploatacyjnych do stanu mo˝liwie
najbardziej zbli˝onego do naturalnego zawsze by∏o, jest i b´dzie
jednym z priorytetów.
fot. Archiwum
p
JakoÊç
w przyjaêni z naturà
OKSM Sp. z o.o. z racji swojej dzia∏alnoÊci (odkrywkowe kopalnie surowców mineralnych) traktowane sà jako podmiot szczególnie wp∏ywajàcy
na Êrodowisko naturalne. Obecnie firma zarzàdza
12 zak∏adami górniczymi zlokalizowanymi na terenie trzech województw, tj.: warmiƒsko-mazurskiego, pomorskiego oraz mazowieckiego.
W najbli˝szym czasie planowane jest równie˝
otwarcie zak∏adów na terenie województw wielkopolskiego i dolnoÊlàskiego.
Dzia∏ania Zarzàdu OKSM Sp. z o.o. oraz s∏u˝b merytorycznie odpowiedzialnych za ochron´ Êrodowiska
idà w kierunku zgodnoÊci prowadzonej dzia∏alnoÊci
gospodarczej z wymaganiami obowiàzujàcych
w tym zakresie ustaw i przepisów wykonawczych.
Najwa˝niejszà cz´Êcià jest rekultywacja, czyli doprowadzenie terenów pokopalnianych do stanu mo˝liwie najbardziej zbli˝onego do pierwotnego, z pe∏nym zachowaniem warunków do rozwoju fauny i flory. Zarzàd OKSM Sp. z o.o. traktuje t´
spraw´ jako priorytetowà.
Eksploatacja z∏ó˝ kruszywa naturalnego prowadzi
w ró˝nym stopniu do przeobra˝enia gruntów, na których odbywa si´ eksploatacja. W zale˝noÊci od rodzaju gruntów, na jakich zalega udokumentowane z∏o˝e,
wyznaczany jest kierunek rekultywacji. Wy∏àczeniu
z produkcji podlegajà na ogó∏ grunty rolne i leÊne.
JeÊli jednak zdarzy si´ sytuacja, ˝e zostanà one eksploatowane, grunty te uzyskujà przewa˝nie leÊny kierunek rekultywacji. Rekultywacja gruntów zawodnionych lub cz´Êciowo zawodnionych prowadzi do
powstania ró˝nej wielkoÊci zbiorników wodnych.
W takim przypadku organy administracji paƒstwowej
nadajà im odpowiednio leÊno-wodny lub wodnoleÊny kierunek rekultywacji.
Szczególna uwaga firmy, jakà poÊwića ona sprawom
rekultywacji, wynika przede wszystkim z obowiàzku,
jaki na zak∏ady górnicze nak∏adajà przepisy szeregu
ustaw. Istotny staje si´ równie˝ czynnik ekonomiczny,
poniewa˝ uzyskane decyzje o zakoƒczeniu rekultywacji pozwalajà na zejÊcie do najni˝szych stawek podatku oraz dajà mo˝liwoÊç wykorzystania tych gruntów
w inny sposób (np. na cele rekreacyjne).
Przyk∏adowo mo˝na zacytowaç w tym miejscu dane
okreÊlajàce wielkoÊç zrekultywowanych obszarów
oraz iloÊci prowadzonych przez OKSM Sp. z o.o.
nasadzeƒ. I tak w latach 1997-2001 z 1069 ha
ogólnej powierzchni naszych zak∏adów rekultywacji
poddano ponad 436 ha gruntów, co stanowi oko∏o
41% posiadanych w tym okresie gruntów, a ∏àczny
koszt rekultywacji przekroczy∏ 3,5 mln PLN!
W roku 2001 obszary, na których rozpocz´to eksploatacj´ to oko∏o 44 ha, natomiast obszary zrekultywowane zajmowa∏y oko∏o 62 ha. Rok póêniej wielkoÊci
te stanowi∏y odpowiednio 68 ha (nowe tereny) i 71
ha (po rekultywacji), natomiast rok 2003 przyniós∏
znaczne powi´kszenie terenów zrekultywowanych.
Nowo eksploatowane grunty zaj´∏y powierzchni´
61 ha, przy czym rekultywacji poddano ponad 115
ha! Zauwa˝alna jest wić du˝a tendencja zwy˝kowa.
Firma pochwaliç si´ te˝ mo˝e wielkoÊciami prowadzonych nasadzeƒ. W roku 2001 wykarczowano pod eksploatacj´ oko∏o 14.000 drzew, a posadzono 129.000 drzewek. W roku 2002 odpowiednio 2500 i 59.000, natomiast w roku 2003 wykarczowano 3500 drzew i nasadzono rekordowà iloÊç
235.000 drzewek!
Efekty tej˝e dzia∏alnoÊci sà z roku na rok bardziej
widoczne, gdy˝ na terenach zrekultywowanych
˝ycie biologiczne wraca do normy.
Mimo ˝e rekultywacja nie jest sprawà ∏atwà ani tanià
oraz wymaga du˝ych nak∏adów pracy ludzi i sprz´tu,
jest i zawsze b´dzie traktowana w OKSM z nale˝ytà
uwagà i wykonywana zgodnie z obowiàzujàcymi
przepisami, a nawet o krok dalej...!
Olsztyƒskie Kopalnie Surowców Mineralnych
36
37
e
i
n
i
p
o
Beton a rozwój zrównowa˝ony
Konfrontacja eksplozji demograficznej w ostatnim stuleciu z równie
zdumiewajàcà eksplozjà produkcji betonu w tym okresie – daje
pierwszà odpowiedê na pytanie „czy beton ma przysz∏oÊç”. JeÊli –
wyra˝ajàc pewien optymizm – uwa˝amy, ˝e ludzkoÊç ma przysz∏oÊç, to
jest to praktycznie to˝same z rozwojem produkcji betonu. Nie ma wszak
˝adnych przes∏anek co do zastàpienia betonu w masowej skali innym
materia∏em budowlanym, przynajmniej w przewidywalnej przysz∏oÊci
– pisze prof. Andrzej Ajdukiewicz. To kolejny g∏os w toczàcej si´ na
∏amach naszego kwartalnika dyskusji – „Czy beton ma przysz∏oÊç?”.
W trwajàcej od pewnego czasu dyskusji zwiàzanej
z ogólnym pytaniem przewodnim „Czy beton
ma przysz∏oÊç?” – zaprezentowano ju˝ wiele
stwierdzeƒ i przemyÊleƒ, a tak˝e wyra˝ono ró˝ne
uwarunkowania. Ogólnie pozytywny ton odpowiedzi na zasadnicze pytanie by∏ oczywisty, a ró˝ne
spojrzenia na problem wynika∏y z prób poszukiwania kolejnych uzasadnieƒ. Wypowiadali si´
przedstawiciele nauki o ró˝nym stopniu kontaktu z praktykà.
Wydaje si´, ˝e tylko mo˝liwie kompleksowe spojrzenia
na problem mogà byç wolne od subiektywizmu. ¸atwo
bowiem wyobraziç sobie skrajnie ró˝ne stanowiska
w tej mierze, gdyby przedstawiali swój punkt widzenia
specjaliÊci z poszczególnych dziedzin – np. producenci
sk∏adników betonu, wytwórcy betonu towarowego lub
wykonawcy konkretnych typów konstrukcji z betonu.
Nie by∏oby nic dziwnego, ˝e wyra˝aliby poglàd przez
pryzmat przysz∏oÊci swojej bran˝y.
Moje refleksje postaram si´ skoncentrowaç na
mo˝liwie szerokim problemie – jak ma si´ przysz∏oÊç
betonu w stosunku do strategii zrównowa˝onego
rozwoju. Sk∏oni∏a mnie do tego i w pewnym stopniu upowa˝ni∏a wspó∏praca w dwóch komisjach
stowarzyszeƒ mi´dzynarodowych, w których tego
typu dyskusje i zespo∏owe raporty majà miejsce od
szeregu lat. Pierwsza to Komisja 3. „Konstrukcje
betonowe” IABSE (Mi´dzynarodowe Stowarzyszenie Mostów i Konstrukcji Budowlanych – najstarsze
w tej dziedzinie stowarzyszenie mi´dzynarodowe,
dzia∏ajàce od 1929 r.), a druga – chyba jeszcze bardziej kompetentna – to Komisja 3. FIB
(Mi´dzynarodowej Federacji Betonu Konstrukcyjnego) „Ârodowiskowe aspekty projektowania i wznoszenia konstrukcji z betonu”. Raporty z pracy grup zadaniowych tych komisji majà o tyle obiektywny chaRys. 1. Eksplozja populacji
u podstaw zapotrzebowania
na beton
populacja świata w mld
8
7
6
5
4
3
2
1
0
38
400
800
1200
1600
2000
rok
rakter, ˝e powstajà w zespo∏ach mi´dzynarodowych,
a nast´pnie zatwierdzane sà przez gremia skupiajàce
specjalistów z kilkudziesićiu krajów.
Choç jest to niezmiernie rozleg∏a tematyka, to jednak stwarza mo˝liwoÊç spojrzenia na beton z bardzo szerokiej perspektywy ró˝nych aspektów
zrównowa˝onego budownictwa. Przypomn´, ˝e przez
zrównowa˝one budownictwo rozumie si´ [1]: „wznoszenie i u˝ytkowanie budynków, które powodujà minimalne oddzia∏ywanie na Êrodowisko, a obiekty
mogà byç zmieniane i modyfikowane w czasie okresu ich u˝ytkowania. Budynki sà zdrowe i bezpieczne
dla u˝ytkowników i, nade wszystko, majà d∏ugi okres
przydatnoÊci, a na koniec podlegajà utylizacji”. Budownictwo wspó∏czesne tak globalnie rozumiane
– jako produkcja budowlana i obiekty budowlane razem z ich eksploatacjà i likwidacjà – jest nazywane
„sektorem 40%”, bowiem ocenia si´ w przybli˝eniu,
˝e zu˝ywa 40% energii, emituje 40% CO2 i produkuje 40% odpadów. Intensywne dzia∏ania w ca∏ym obszarze zrównowa˝onego budownictwa zmierzajà do
obni˝enia tych liczb.
Nie uÊwiadamiamy sobie zwykle, ˝e beton – obok
wody i energii – nale˝y do podstawowych czynników
materialnych w strategii zrównowa˝onego rozwoju.
Wynika to z faktu, ˝e produkcja betonu w Êwiecie
jest ogromna i osiàga Êrednio rocznie w ostatniej dekadzie mas´ rz´du 7 mld ton, czyli ponad ton´ na
ka˝dego mieszkaƒca Ziemi. Pierwszà odpowiedê na
temat przysz∏oÊci betonu daje w tej sytuacji prosta
ilustracja eksplozji populacji. Jest truizmem stwierdzenie, ˝e beton jest wytwarzany dla jego wbudowania w konstrukcj´ – czym innym zaspokajaç tak
masowe zapotrzebowanie? (rys. 1)
Konfrontacja eksplozji demograficznej w ostatnim
stuleciu z równie zdumiewajàcà eksplozjà produkcji betonu w tym okresie – daje pierwszà odpowiedê
na tytu∏owe pytanie: jeÊli – wyra˝ajàc pewien optymizm – uwa˝amy, ˝e ludzkoÊç ma przysz∏oÊç, to jest
to praktycznie to˝same z rozwojem produkcji betonu.
Nie ma wszak ˝adnych przes∏anek co do zastàpienia
betonu w masowej skali innym materia∏em budowlanym, prznajmniej w przewidywalnej przysz∏oÊci.
Z punktu widzenia zaspokajania potrzeb ludzkoÊci
decydujàce znaczenie ma okres mo˝liwego
u˝ytkowania konstrukcji z betonu, przy najbardziej ograniczonych zabiegach remontowych. Jednak w ca∏ej strategii zrównowa˝onego rozwoju równie istotne sà okresy powstania konstrukcji, jak i jej racjonalnej likwidacji po zu˝yciu. To stanowi∏o podstaw´
nowego podejÊcia do procesu inwestycyjnego – kompleksowej analizy ca∏ego okresu istnienia konstrukcji.
Procedury te nazywane sà skrótowo LCA (Life-Cycle
Analysis) i LCC (Life-Cycle Cost). W konstrukcjach betonowych analizy te obejmujà nast´pujàce aspekty:
• dobór sk∏adników z uwzgl´dnieniem wp∏ywu
na Êrodowisko sposobu ich pozyskania, a tak˝e
z mo˝liwie szerokim zastosowaniem materia∏ów
wtórnych lub odpadowych
• racjonalne stosowanie betonu, z dostosowaniem w∏aÊciwoÊci do wymagaƒ – zw∏aszcza pod
wzgl´dem wytrzyma∏oÊci i trwa∏oÊci
• poprawnoÊç technologicznà w fazie produkcji,
uk∏adania i piel´gnacji
• poprawnoÊç eksploatacyjnà w odniesieniu do
konstrukcji z betonu
• technologi´ rozbiórki, zapewniajàcà w mo˝liwie
szerokim zakresie uzyskanie wartoÊciowych
materia∏ów wtórnych, a nawet ponowne u˝ycie
ca∏ych elementów.
Choç wskazania te nie budzà zastrze˝eƒ, to jednak trudnoÊç stanowi iloÊciowa analiza we wszystkich wymienionych aspektach i jednoznaczna ocena w analizowanych porównaniach.
W konstrukcjach betonowych dokonuje si´ wobec
tego przede wszystkim analizy relacji Êrodowisko
– beton, z podzia∏em na trzy obszary:
1) wp∏yw produkcji betonu, w tym uzyskiwania
jego sk∏adników, oraz wznoszenia konstrukcji
z betonu na Êrodowisko
2) wp∏yw Êrodowiska na konstrukcje z betonu
3) rola konstrukcji z betonu w ochronie zarówno ludzi, jak i Êrodowiska.
Ka˝dy z tych obszarów dostarcza we wspó∏czesnej
dzia∏alnoÊci cz∏owieka przyk∏ady pozytywne i negatywne z punktu widzenia zrównowa˝onego budownictwa. PrzeÊledêmy zatem niektóre aspekty roli betonu w tych trzech obszarach, bowiem ka˝dy z nich
mo˝e byç decydujàcy co do przysz∏oÊci betonu.
Wyrób – materia∏
lub prefabrykat
Beton towarowy C25/30
0,6
85
Beton towarowy C80/90
1,0
170
Belka ˝elbetowa C40/50
1,3
110
P∏yta stropowa kana∏owa
C60/70
1,3
120
Beton komórkowy
5,2
350
Dachówka betonowa
1,3
160
Ceg∏a palona pe∏na
4,1
230
Ceg∏a wapienno-piaskowa
1,7
160
Zaprawa murarska
1,3
120
We∏na szklana
23,2
990
We∏na mineralna
19,8
1620
Drewno
Spawane dêwigary stalowe
1,6
80
11,7
660
Tablica 1. Oszacowania
oddzia∏ywania na
Êrodowisko podstawowych
wyrobów budowlanych,
wg [2]
nych elementów konstrukcyjnych. DoÊwiadczenia
i pomiary skandynawskie zu˝ycia energii przy produkcji ró˝nych typowych prefabrykatów przedstawiono z uwzgl´dnieniem poszczególnych procesów – produkcji, transportu, monta˝u. (rys. 2.)
Sk∏adnik
Oddzia∏ywania betonu na Êrodowisko
Wszelkie oddzia∏ywania budownictwa na Êrodowisko
rozwa˝ane sà z podzia∏em na trzy fazy:
• faza realizacji – wytwarzanie materia∏ów, produkcja wyrobów i proces wznoszenia
• faza eksploatacji – wp∏yw ca∏ego okresu
u˝ytkowania i utrzymania obiektów
• faza likwidacji – wp∏yw rozbiórki i recyklingu
materia∏ów lub elementów budowlanych.
Oddzia∏ywania wynikajàce w fazie realizacji obiektu sà istotne dla kierunków dzia∏ania w szeroko poj´tym przemyÊle budowlanym. Majà na
nie wp∏yw wszyscy udzia∏owcy procesu inwestycyjnego i wa˝ne jest, aby wszyscy oni szukali mo˝liwoÊci ograniczenia oddzia∏ywania
na Êrodowisko, jednak˝e bez pomijania innych
aspektów zrównowa˝onego rozwoju. Mo˝na to
zilustrowaç banalnym przyk∏adem – ograniczenie iloÊci cementu w betonie sprzyja oczywiÊcie
obni˝eniu oddzia∏ywania na Êrodowisko, ale prowadzi do skrócenia okresu przydatnoÊci obiektu,
a czasem do zagro˝enia bezpieczeƒstwa.
W fazie realizacyjnej pomocne sà w analizach oszacowania dotyczàce poszczególnych wyrobów budowlanych. Miary oddzia∏ywania na Êrodowisko sà ró˝ne –
najprostsze to zu˝ycie energii na jednostk´ masy wyrobu oraz emisja gazów zanieczyszczajàcych atmosfer´,
przeliczona na CO2 (tablica 1). Opracowano szereg
ró˝nych metod oceny oddzia∏ywania na Êrodowisko,
dostosowanych do dok∏adniejszych porównaƒ w obszarze poszczególnych grup materia∏ów.
Zestawienie powy˝sze bazuje na pomiarach
uÊrednionych – na przyk∏ad beton mo˝e mieç
sk∏adniki istotnie ró˝niàce si´ pod wzgl´dem
oddzia∏ywania na Êrodowisko. Dokonano zatem
wielu oszacowaƒ bardziej szczegó∏owych, odniesionych do sk∏adników przeci´tnych elementów ˝elbetowych. Przyk∏adem ocen fiƒskich [2] jest tablica 2.
¸atwiejsze do oceny sà wyniki porównaƒ dla konkret-
Zu˝ycie energii
Emisja CO2
[MJ/kg wyrobu] [g/kg wyrobu]
Zu˝ycie energii
Emisja CO2
[MJ/kg wyrobu] [g/kg wyrobu]
Cement (szybkosprawny)
5,19
Popió∏ lotny
708
0,08
5
1,31
71
Kruszywo – ˝wir, piasek
0,04
3
Kruszywo ∏amane
0,06
4
Zbrojenie (z recyklingiem
z∏omu)
3,70
94
Mielony
piecowy
˝u˝el
wielko-
Tablica 2. Oddzia∏ywanie
na Êrodowisko poszczególnych surowców do konstrukcji z betonu
Wprawdzie oddzia∏ywania na Êrodowisko sà
okreÊlane w przeliczeniu na mas´ (kg) lub obj´toÊç
(m3) wyrobu, to jednak do praktycznych porównaƒ
analizy powinny byç prowadzone na jednostk´ powierzchni (np. na m2 powierzchni u˝ytkowej).
Taki przyk∏ad porównania dla ˝elbetowych
mi´dzykondygnacyjnych stropów p∏ytowych – prefabrykowanych i wykonywanych na budowie – przedstawia wed∏ug danych skandynawskich tablica 3.
Porównanie dotyczy wspó∏czesnych rozwiàzaƒ,
a zatem uwzgl´dnia zarówno nowoczesne metody
produkcji prefabrykatów, jak i nowoczesne metody
wykonawstwa konstrukcji monolitycznych.
[MJ/kg]
1,80
Rys. 2. Porównanie
sk∏adników zu˝ycia energii
przy produkcji trzech typów
prefabrykatów:
1 – kana∏owe p∏yty stropowe, 2 – elementy elewacyjne, 3 – elementy szkieletu
1,60
1,40
1,20
1,00
0,80
0,60
0,40
0,20
0,00
1
Transport
Zbrojenie
2
Produkcja
Dodatki
3
Kruszywo
Cement
39
186
389
Zbrojenie
45
60
Inne surowce
15
23
Proces wytwarzania
128
32
Transport i monta˝
28
42
401 (72%)
560 (100%)
¸àczne zu˝ycie
Rys. 3. Wzrost stosowania
cementów mieszanych
w Szwajcarii
Strop monolityczny p∏ytowy
[MJ/m2]
W rozwa˝aniach na temat fazy realizacyjnej nale˝y
podkreÊliç istotne dla oddzia∏ywania na Êrodowisko
wspó∏czesne kierunki produkcji cementu. Jest to
temat wielokrotnie poruszany, ale warto zauwa˝yç,
jak gwa∏towny by∏ proces zast´powania czystego
cementu portlandzkiego cementami mieszanymi.
Przyk∏ad tego procesu wed∏ug statystyk szwajcarskich wskazuje na tempo zmian. (rys. 3)
W fazie eksploatacji bezpoÊrednie oddzia∏ywanie
wbudowanego betonu na Êrodowisko jest zwykle
niewielkie. Sà jednak przyk∏ady, zw∏aszcza w budownictwie hydrotechnicznym, komunikacyjnym,
przemys∏owym, w których z jednej strony destrukcja betonu prowadzi do zanieczyszczeƒ, a z drugiej – konieczne sà naprawy powierzchniowe lub
powa˝niejsze zabiegi rekonstrukcyjne. Konieczne
jest wtedy dodatkowe zu˝ycie materia∏ów.
Ponadto, znaczenie elementów konstrukcyjnych,
w tym betonowych, dotyczy poÊrednio tak˝e
ca∏ego okresu u˝ytkowania, w aspekcie ogrzewania. Elementy te, z uwagi na swà mas´, majà du˝à
pojemnoÊç cieplnà. Dzi´ki temu w sposób naturalny
wp∏ywajà na z∏agodzenie dobowych zmian temperatury we wn´trzu i w ten sposób redukujà zu˝ycie
energii przy zachowaniu odpowiedniego komfortu
pomieszczeƒ. Przy tradycyjnym podejÊciu do tej dodatkowej roli elementów konstrukcyjnych – mamy
oddzia∏ywanie pasywne. Sà jednak ju˝ badane, na
etapie pierwszych wdro˝eƒ w prototypowych obiektach, zastosowania elementów konstrukcyjnych
aktywnie w∏àczanych do oddzia∏ywania na bilans
energetyczny obiektu – poprzez gromadzenie, przekazywanie i magazynowanie energii w ustroju konstrukcyjnym. Wymaga to integracji ustroju konstrukcyjnego z systemem ogrzewania, a zatem zupe∏nie
nowego podejÊcia do projektowania.
W fazie likwidacji konstrukcji betonowych dominuje rola recyklingu materia∏ów i elementów budowlanych. Jest to obecnie bardzo propagowana i w
wielu krajach rozwijajàca si´ dziedzina. (fot. 1)
Dotàd zdecydowanie wi´ksze znaczenie ma odzyskiwanie materia∏ów, w tym przede wszystkim
kruszywa do betonu, a na razie niewielkie – odzyskiwanie ca∏ych elementów przydatnych w innych
obiektach. Wynika to stàd, ˝e w przesz∏oÊci, przy
projektowaniu i wznoszeniu obiektów zupe∏nie pomijano przysz∏à koniecznoÊç rozbiórki i ewentualnego wtórnego stosowania elementów. Jak wielkie sà to masy, pokazuje zestawienie i prognoza dla Japonii – przedstawiono zu˝ycie nowego
kruszywa do betonu, ca∏kowite odpady betonu
(z uwzgl´dnieniem rozbiórek i odpadów produkcyjnych) i recykling betonu (rys. 4).
Rozbiórka konstrukcji betonowych nie mo˝e byç
bezmyÊlna, z przemieszaniem materia∏ów i utrudnieniem dost´pu – dotyczy to zarówno obiektów
budownictwa miejskiego (gdzie sà ró˝norodne
materia∏y i nale˝y je jeszcze przed wyburzeniem
selekcjonowaç), jak i obiektów komunikacyjnych
lub przemys∏owych. (fot. 2)
Fot. 1. Niezb´dny kierunek dzia∏aƒ – mo˝liwie pe∏ny recykling betonu
fot. Archiwum
Cement
Strop prefabrykowany z p∏yt
kana∏owych
[MJ/m2]
fot. Archiwum
Tablica 3. Porównanie
zu˝ycia energii dla stropów
prefabrykowanych i wykonanych na budowie – oszacowanie na jednostk´
powierzchni stropu
40
Oddzia∏ywanie Êrodowiska na beton
Jednà z podstawowych zalet betonu jest jego trwa∏oÊç
po stwardnieniu w odpowiednich warunkach. Z drugiej strony produkcja betonu wymaga odpowiedniej
wiedzy, starannoÊci i zabiegów piel´gnacyjnych. Potoczne powiedzenie, ˝e „zajmowanie si´ betonem
w ciàgu pierwszego tygodnia od jego powstania decyduje o tym, czy jego trwa∏oÊç b´dzie wynosi∏a 5 lat
czy 50 lat” wskazuje na istotne znaczenie znajomoÊci
sposobu wytwarzania i piel´gnacji.
O ile w warunkach budowy wyst´puje szereg utrudnieƒ w ca∏kowicie poprawnym procesie
realizacji konstrukcji z betonu, o tyle prefabrykacja pozwala na szczegó∏owà kontrol´ produkcji pod
kàtem w∏aÊciwoÊci decydujàcych o trwa∏oÊci. Warunki mo˝liwe do zapewnienia przy nowoczesnej
produkcji prefabrykatów pozwalajà na stawianie
bardzo wysokich wymagaƒ i osiàganie bardzo wysokiej jakoÊci w ca∏ej masie elementu, a przede
wszystkim na powierzchni. Osiàga si´ w rezultacie
cechy znacznie korzystniejsze ni˝ mo˝liwe do uzyskania w warunkach budowy.
Wspó∏czesna prefabrykacja betonowa pozwala tak˝e na produkcj´ nowych typów elementów,
w których aspekty zrównowa˝onego budownictwa
mogà byç znacznie bardziej kompleksowo wzi´te
pod uwag´. Przyk∏adem mogà byç wentylowane
elementy elewacyjne.
W odró˝nieniu od tradycyjnych elementów warstwowych majà one wentylowanà pustk´ powietrznà,
a zewn´trzna warstwa z napowietrzonego betonu zbrojonego w∏óknami polipropylenowymi (PP)
i stalà nierdzewnà ma wysokà odpornoÊç na korozj´
chemicznà i wysokà mrozoodpornoÊç. Dla elementów takich zak∏ada si´ okres u˝ytkowania 100 lat, a w
szczególnych przypadkach nawet 200 lat. A wić to, co
uwa˝aliÊmy za „b∏àd w sztuce budowlanej”, czyli wielka
p∏yta, doczeka∏o si´ odrodzenia, ale z uwzgl´dnieniem
zasad fizyki budowli i trwa∏oÊci materia∏ów. (rys. 5)
Kwestia wymagaƒ zwiàzanych z trwa∏oÊcià
jest ÊciÊle zwiàzana z projektowanym okresem
u˝ytkowania obiektu. W trwa∏ych obiektach jest
to zwykle od 50 lat (budynki mieszkalne, niektóre obiekty przemys∏owe i infrastruktury miejskiej), do 100 lub 200 lat (budowle monumentalne, obiekty komunikacyjne). Nale˝y tu podkreÊliç,
˝e okres u˝ytkowania jest rozumiany jako okres, w
którym z okreÊlonym prawdopodobieƒstwem (np.
95%) nie b´dzie potrzebna wymiana lub naprawa
znaczàcych elementów – nie jest to zatem równoznaczne z planowanym okresem istnienia obiektu.
Decyzje w sprawie okresu u˝ytkowania rzutujà
istotnie na koszty wzniesienia i utrzymania budynku; stàd obecnie rozwijane problemy analizy kosztów w ca∏ym okresie u˝ytkowania i w planowanym okresie istnienia obiektu. Decyzje te
300
6
całkowite odpady betonu
5
4
kruszywo do betonu
250
200
150
3
recykling betonu
2
100
1
50
0
1950
2000
2050
całkowita ilość odpadów betonowych
[mln ton/rok]
nowe kruszywo do betonu [mln ton/rok]
recykling betonu [mln ton/rok]
Warto w tym miejscu nadmieniç, ˝e recykling kruszywa jest pod wzgl´dem zu˝ycia energii znacznie korzystniejszy ni˝ wykorzystanie z∏omu stali zbrojeniowej, a to przecie˝ od dawna nie budzi
wàtpliwoÊci co do celowoÊci. W uzupe∏nieniu problemu recyklingu kruszywa warto tak˝e dodaç informacj´, ˝e w Holandii (kraj ubogi w kruszywo naturalne) od po∏owy lat 90. istnieje obowiàzek stosowania przy produkcji betonu co najmniej 20%
wtórnego kruszywa grubego [3].
0
2100
rok
Rys. 4. Zestawienia i prognozy japoƒskie dotyczàce
zu˝ycia kruszywa nowego
i wtórnego
Rys. 5. Przyk∏ad nowoczesnych prefabrykatów Êcian
zewn´trznych
majà du˝e znaczenie przy projektowaniu nowoczesnych konstrukcji z betonu, w tym zw∏aszcza
w stosunkowo nowej dziedzinie „projektowania na
trwa∏oÊç”. Niestety, mamy wiele przyk∏adów obiektów, których w ˝adnym stopniu nie projektowano
z uwzgl´dnieniem trwa∏oÊci. (fot. 3)
Niestety tak˝e obecnie powstajà obiekty, przy których zawodzi projektantów, inwestorów i wyko-
Fot. 2. Rozbiórka
utrudniajàca utylizacj´
jest niezgodna z prawem
41
fot. Archiwum
Fot. 4. S∏upy wiaduktu,
w których zadbano o estetyk´, ale nie przewidziano
ataku korozyjnego wody, soli i
piasku pochodzàcego z jezdni
42
nawców wyobraênia co do oddzia∏ywaƒ lokalnych,
wywo∏ujàcych bardzo szybkie zniszczenie (fot. 4).
Wiele zupe∏nie nowych konstrukcji betonowych
wznosi si´ bez zachowania elementarnych zasad uk∏adania i zag´szczania betonu – nie mo˝e
byç wtedy mowy o jakiejkolwiek trwa∏oÊci. Ukrycie takich wad pod natychmiastowà naprawà
powierzchniowà doprowadziç mo˝e do stanu awaryjnego ju˝ po pierwszym sezonie zimowym. Przypomina si´ truizm, ˝e „dobry i z∏y beton robi si´
najcz´Êciej z tych samych sk∏adników”. (fot. 5)
ElastycznoÊç funkcjonalna
Podchodzàc z wyobraênià do okresu u˝ytkowania
obiektów trzeba si´ liczyç z przynajmniej parokrotnymi znacznymi zmianami funkcji niektórych, czasem istotnych pomieszczeƒ lub elementów. Dotyczy to wprawdzie najcz´Êciej instalacji, ale cz´sto
tak˝e podzia∏u pomieszczeƒ, dróg komunikacyjnych
itp. Wszelkie zmiany lub remonty generujà znaczne koszty, a tak˝e – z uwagi na procesy rozbiórkowe
i odpady – nie sà oboj´tne dla Êrodowiska.
ElastycznoÊç funkcjonalna, a zatem mo˝liwoÊci adaptacji nie by∏y do niedawna zupe∏nie brane pod uwag´
w projektowaniu. Problemy te w poszczególnych przypadkach przedstawiajà si´ ró˝nie, ale w budownictwie
powszechnym wskazuje si´ na cechy budynków, które
poprawiajà mo˝liwoÊci w tym zakresie:
• stosowanie mo˝liwie du˝ych rozpi´toÊci, czyli
ograniczonej liczby podpór
• mo˝liwie g∏adkie konstrukcje stropów, o niewielkiej wysokoÊci konstrukcyjnej
• wyodr´bnienie elementów instalacyjnych z konstrukcji
• zaprojektowanie konstrukcji na obcià˝enia
stwarzajàce pewnà rezerw´.
¸atwo zauwa˝yç, ˝e wskazania te wp∏ywajà na
podniesienie kosztów realizacji i dlatego wa˝ne
jest przewidywanie przysz∏oÊci tak dalece, jak to
na wst´pie mo˝liwe.
Nowoczesne konstrukcje z betonu pozwalajà
na zwi´kszenie elastycznoÊci funkcjonalnej i
mo˝liwoÊci adaptacji. Uzyskuje si´ to dzi´ki wysokiej wytrzyma∏oÊci betonu i spr´˝eniu g∏ównych
elementów konstrukcyjnych. Mogà wtedy byç, przy
stosunkowo niewielkiej zwy˝ce kosztów, realizowane postulaty wi´kszych rozpi´toÊci i p∏askoÊci stropów, a tak˝e zwi´kszonej noÊnoÊci i sztywnoÊci.
fot. Archiwum
Fot. 3. S∏upy uzwojone konstrukcji wsporczej ch∏odni
kominowej – czy nie
nale˝a∏o uwzgl´dniç
problemu trwa∏oÊci?
Aspekty zdrowotne konstrukcji z betonu
ZdrowotnoÊç budynków, rozumiana jako wp∏yw na
zdrowie u˝ytkowników, jest równie˝ jednym z aspektów zrównowa˝onego budownictwa. Podnoszone w
przesz∏oÊci kwestie wp∏ywu materia∏ów budowlanych, w tym tak˝e prefabrykatów na warunki zdrowotne w budynkach sà w niektórych obszarach nadal
aktualne, ale w du˝ym stopniu zdezaktualizowa∏y si´
zastrze˝enia w stosunku do wyrobów z betonu.
Problem ten wzbudza z oczywistych wzgl´dów zainteresowanie spo∏eczne, które koncentruje si´ na
nast´pujàcych obszarach:
• emisja substancji z materia∏ów budowlanych do
atmosfery wewnàtrz pomieszczeƒ
• podatnoÊç na rozwój pleÊni i grzybów wewnàtrz
i na powierzchni materia∏ów
• przenikalnoÊç radonu emitowanego z pod∏o˝a
• wydzielanie niebezpiecznych gazów w wypadku
po˝aru.
W wszystkich tych obszarach beton jest ca∏kowicie
lub zadowalajàco bezpiecznym materia∏em. Od wielu materia∏ów ró˝ni si´ korzystnie dzi´ki niewielkiej
nasiàkliwoÊci i ma∏ej wra˝liwoÊci na obecnoÊç wilgoci. Stwierdzenia te nie oznaczajà propagowania betonu
jako materia∏u uniwersalnego – brak przepuszczalnoÊci
musi byç czynnikiem ograniczajàcym stosowanie lub
narzucajàcym szczególne podejÊcie do klimatu wn´trz.
Beton niezastàpiony w konstrukcjach ochronnych
Ta funkcja betonu jest najbardziej spektakularna i w wielu sytuacjach wrćz oczywista. Dzi´ki
fot. Archiwum
Podsumowanie
PowszechnoÊç stosowania betonu, obok wielorakiego znaczenia tego materia∏u dla ludzkoÊci, ma
decydujàcy wp∏yw na strategi´ zrównowa˝onego
budownictwa. Istotà bie˝àcych i przysz∏ych dzia∏aƒ
powinno byç dà˝enie do minimalizacji niekorzystnych wp∏ywów na Êrodowisko – w ca∏ym okresie od
powstania do likwidacji konstrukcji.
Zaprezentowane tu refleksje – zapewne we
fragmentach oczywiste dla wielu czytelników
– stanowià pewien wyrywkowy zbiór, majàcy
fot. Archiwum
swej wysokiej odpornoÊci na wp∏ywy mechaniczne beton znalaz∏ ju˝ dawno podstawowe zastosowanie jako materia∏ do wznoszenia konstrukcji noÊnej. Chroni zatem ludzi przed skutkami
obcià˝eƒ ró˝nego typu. Cz´sto ochrona ludzi jest
po∏àczona z ochronà Êrodowiska. Przyk∏adowo, zapory wodne zbiorników retencyjnych spe∏niajà te
obydwa zadania. W tej w∏aÊnie dziedzinie zu˝ywa
si´ dzisiaj ogromne iloÊci betonu na wszystkich
kontynentach, bowiem dawne masywne zapory ust´pujà miejsca zaporom znacznie mniej masywnym, wrćz pow∏okowym – ˝elbetowym lub
spr´˝onym. (fot. 6)
Tam, gdzie nie potrafimy jeszcze zadowalajàco
wyeliminowaç niekorzystnego wp∏ywu dzia∏alnoÊci
cz∏owieka na Êrodowisko, beton te˝ cz´sto przychodzi z pomocà, jak chocia˝by przy bardzo wysokich kominach energetycznych, zmniejszajàcych
koncentracj´ zanieczyszczeƒ.
Ca∏a domena obiektów ochronnych w in˝ynierii
wojskowej, podobnie jak w obronie cywilnej, to
równie˝ ogromne pole zastosowaƒ betonu. Podobnie wystarczy tylko krótko wspomnieç wielkie znaczenie betonu w budownictwie hydrotechnicznym,
komunikacyjnym – zarówno naziemnym, jak i podziemnym.
Od stosunkowo niedawna w∏àczono do ochrony ludzi i Êrodowiska dzia∏ania w dziedzinie
ochrony przed ha∏asem. Problematyka ta rozwija si´ w ró˝nych kierunkach. Wspomnijmy dwa z nich. Trwa∏e nawierzchnie betonowe,
obok niewàtpliwych zalet, mia∏y istotnà wad´
– generowa∏y zwi´kszony ha∏as. Podj´to wobec
tego w ró˝nych krajach opracowania „cichszych”
betonów, z odpowiednimi dodatkami, co pozwala pogodziç znacznie zwi´kszonà trwa∏oÊç z ograniczeniem ha∏asu. Z drugiej strony, ju˝ dziÊ konstrukcje betonowe trwa∏ych ekranów wzd∏u˝ szlaków komunikacyjnych sà coraz powszechniejszym
zabezpieczeniem. (fot. 7)
Mniej obecnie eksponowana, ale niezmiernie wa˝na jest funkcja betonu w obudowach
bezpieczeƒstwa reaktorów jàdrowych. Znane sà
wyjàtkowo korzystne w∏aÊciwoÊci betonu jako
materia∏u skutecznie poch∏aniajàcego promieniowanie radioaktywne. Dzi´ki swej szczególnej strukturze beton jest korzystny pod wzgl´dem równoczesnego os∏abiania wszystkich podstawowych rodzajów promieniowania fotonowego i korpuskularnego. To w∏aÊnie tym zaletom zawdzićzamy
skutecznoÊç „sarkofagu” w Czernobylu lub pojemników na odpady radioaktywne.
Z funkcji ochronnej, jakà z powodzeniem pe∏ni beton – zw∏aszcza w po∏àczeniu ze zbrojeniem – nie
w pe∏ni sobie zdajemy spraw´. Ka˝dy nowoczesny
budynek ma fundamenty, które bez betonu trudno
sobie wyobraziç. Wielkie Êciany oporowe, podobnie jak niewielkie bariery lub s∏upki ochronne, to
jedne z wielu typów konstrukcji ochronnych, w których beton jest coraz powszechniej w ciàgu minionego stulecia stosowany.
Post´p materia∏owo-technologiczny sprawia, ˝e
funkcje ochronne sà spe∏niane obecnie przez elementy znacznie mniej masywne. Widaç to najbardziej w konstrukcji wielkich zapór wodnych, ale
wysokowytrzyma∏e i wysokotrwa∏e betony wchodzà
do praktyki coraz powszechniej. (fot. 8)
Fot. 5. Powierzchnia betonu
w filarze wiaduktu autostrady A4 („osiàgnićie”
z 2004 roku)
Fot. 6. Wielkie zapory wodne niemo˝liwe do realizacji
bez betonu (Hiszpania)
43
fot. Archiwum
Fot. 8. Przyobiektowa
produkcja elementów
nowoczesnej konstrukcji
ochronnej: prefabrykaty
dwukrzywiznowej pow∏oki
zadaszenia wjazdu
na odcinek autostrady,
z ultrawysokowartoÊciowego
w∏óknobetonu (165 MPa),
przystosowane do spr´˝enia
(Francja, 2004)
44
uzmys∏owiç, jak wa˝nym wspó∏czeÊnie materia∏em
jest beton, a tak˝e jak wa˝ne jest racjonalne jego
wytwarzanie i stosowanie. W wielu dziedzinach
– w budownictwie làdowym (naziemnym, wysokim
i podziemnym) czy w budownictwie wodnym (morskim i Êródlàdowym) – ju˝ nie potrafimy obejÊç si´
bez betonu. Warunkuje on mo˝liwoÊç realizacji
wielu Êmia∏ych obiektów, a tak˝e ich szeroko rozumiane bezpieczeƒstwo i twa∏oÊç.
W dà˝eniu do racjonalnego wytwarzania i stosowania cz´sto od˝ywa dyskusja na temat „konstrukcje prefabrykowane czy monolityczne”. Dotyczy to wielu typów konstrukcji z betonu, w których obydwie podstawowe technologie mogà
byç stosowane. KiedyÊ dyskusja ta dotyczy∏a innej prefabrykacji i innego budownictwa monolitycznego. Wspó∏czeÊnie, do dyskusji tej wchodzà
aspekty bardzo wa˝kie i wielowàtkowe, z obszaru zrównowa˝onego budownictwa. W kontekÊcie
dawnych przekonaƒ, wyniesionych z odleg∏ych
w czasie obserwacji, trzeba propagowaç wyniki
kompleksowych analiz wspó∏czesnych. Sà w budownictwie mieszkaniowym lub przemys∏owym
obszary, w których zalety prefabrykacji sà
niepodwa˝alne – w innych mo˝e oczywiÊcie byç
odwrotnie. Do tych niewàtpliwych nale˝à jednokierunkowo zginane stropy. Kana∏owe p∏yty stropowe poch∏aniajà do 40% mniej betonu i do 50%
mniej zbrojenia w porównaniu z ˝elbetowà p∏ytà
monolitycznà o tej samej noÊnoÊci i sztywnoÊci.
Wed∏ug standardów holenderskich na jedno mieszkanie w budynku wielorodzinnym na samych tylko stropach oszcz´dza si´ beton o masie rz´du 14
ton i stal o masie 275 kg. Kompleksowo oszacowane zu˝ycie energii na realizacj´ stropów wskazuje oszcz´dnoÊç rz´du 30% na korzyÊç prefabrykatów. To nie wymaga komentarzy, zw∏aszcza ˝e oceny te nie uwzgl´dniajà szeregu pozosta∏ych czynni-
prof. Andrzej Ajdukiewicz
Politechnika Âlàska
fot. Archiwum
Fot. 7. Trwa∏e ekrany betonowe wzd∏u˝ dróg, o projektowanym wspó∏czynniku
t∏umienia ha∏asu.
ków z zakresu zrównowa˝onego budownictwa (redukcja wymiarów konstrukcji wsporczej, fundamentów itd.).
W kontekÊcie unifikacji przepisów europejskich
dochodzi tu ca∏a nowa sfera formalna. Dotàd nie
dziwi∏y nas ograniczenia w pozwoleniu na budow´, jakie wynikajà z przepisów architektoniczno-urbanistycznych lub ochrony przeciwpo˝arowej.
Ale w niedalekiej przysz∏oÊci mogà nas poczàtkowo
zaskakiwaç podobne ograniczenia wynikajàce z oceny, czy projektowany obiekt lub produkcja mieÊci si´
w zasadach zrównowa˝onego rozwoju. Temu b´dà
s∏u˝yç deklaracje dla ka˝dej inwestycji lub nowej
produkcji, przygotowywane przez projektantów.
OczywiÊcie muszà to poprzedzaç odpowiednie przepisy i normy. Powstajà one w krajach europejskich
na podstawie du˝ych projektów badawczych finansowanych przez Komisj´ Europejskà w ramach priorytetowego tematu „Konkurencyjny i zrównowa˝ony
wzrost”. Wa˝nym krokiem w tej dziedzinie by∏o opublikowanie w roku 2001 w trzech j´zykach „Wytycznych zrównowa˝onego budownictwa” [1]. W dokumencie tym, oprócz wielu ogólnych zasad, wskazano pola otwarte, które powinny byç dostosowane do
warunków ró˝nych krajów.
W kwietniu 2002 roku Komisja Europejska
rozpowszechni∏a publikacj´ „Schemat deklaracji oceny produktu pod wzgl´dem wp∏ywu na
Êrodowisko” [4]. Stanowi on prób´ ujednolicenia
deklaracji w zakresie, w którym zasady wynikajà
z pakietu norm ISO-14020 i europejskiej Dyrektywy (EPD). Wykazano na przyk∏adach budownictwa
z Francji i Skandynawii, jak trudne i rozbie˝ne sà
niektóre oceny i wskazano drogi przezwyci´˝enia
tych ró˝nic.
W obszarze produkcji i stosowania betonu wydaje
si´ bardzo celowe podjćie i w naszym kraju prac
w tym zakresie, niezale˝nie od dokumentów, które w ramach Unii Europejskiej zostanà przyj´te.
Unifikacja w tym obszarze ma bowiem okreÊlone
ograniczenia, z uwagi na specyfik´ surowcowà,
klimatycznà i lokalne tradycje wykonawstwa.
Czy beton ma przysz∏oÊç? Niewàtpliwie tak, i nale˝y
czyniç wysi∏ki, aby stosujàc go i unowoczeÊniajàc
pod wieloma wzgl´dami – mieç na uwadze zasady
zrównowa˝onego rozwoju.
Literatura
1 Guideline for Sustainable Building (wydanie angielskie). Federal Ministry of Transport, Building and Housing, Berlin, 2001; 124 s
2 Punkki J., Sustainable Prefabrication. Materia∏y
Sympozjum FIB 2001, Concrete and Environment,
Berlin, 2001
3 Alexander S., Precast Concrete Construction Seen
From an Ecological Point of View. Proc. FIB Symposium 1997 The Concrete Way to Development, Johannesburg, 9-12 March 1997; Vol. 3, s. 901-907
4 Evaluation of environmental product declaration
schemes. Interim report. EuropeanCommission DG:
Environment, Environmental Resources Management, Oxford 2002
e
– BRAAS bardzo cz´sto wprowadza na rynek
nowoÊci. Na ile jest to odpowiedê firmy na zapotrzebowanie rynku, a na ile dobry marketing?
– Mo˝na
oczywiÊcie
stosowaç
polityk´
marketingowà poprzez innowacje. Ale nasze innowacje pojawiajà si´ po bardzo wnikliwej obserwacji rynku oraz zachowaƒ klientów i wykonawców. To, co wprowadziliÊmy w tym roku, czyli np.
haki czo∏owe do rynien, jest rozwiàzaniem, które
nie jest stosowane na zachodzie Europy, poniewa˝ tam system budowy jest inny. Haki produkujemy sami i jest to ewidentna odpowiedê na potrzeby polskiego rynku. JeÊli chodzi o kolor dachówki
– przesun´liÊmy si´ z koloru grafitowego na czarny.
Takie parametry jak kolor ciemnoczerwony, wy˝szy
po∏ysk i ni˝sze zabrudzenie te˝ by∏y oczekiwane
przez klientów. To nie jest marketing, w rozumieniu reklamy i promocji.
i
– Na ile produkt, jakim jest dachówka cementowa, nale˝y udoskonalaç?
– Od samego poczàtku w za∏o˝eniu BRAAS Polska mieliÊmy doskonalenie. Mo˝e nie tyle samego produktu, ale tego, co oferujemy wokó∏ niego, to znaczy serwisu. Ale kiedy patrzymy na matryc´ betonowà, to trzeba przyznaç, ˝e nasz produkt ró˝ni si´ od produkowanego w Polsce osiem
lat temu, kiedy zaczynaliÊmy produkcj´. To wa˝na
informacja, poniewa˝ w produktach konkurencji nic si´ nie zmieni∏o. Ostatnio wprowadziliÊmy
zag´szczenie matrycy betonowej, prowadziliÊmy
bardzo zaawansowane badania przy udziale uczelni polskich i zagranicznych poÊwićone w∏aÊnie
szczelnoÊci matrycy betonowej. W efekcie dachówka ma jeszcze wy˝szà odpornoÊç na nasiàkanie ni˝
do tej pory. A we wrzeÊniu pojawi si´ zupe∏nie
nowa generacja dachówek cementowych, która
b´dzie si´ charakteryzowa∏a wysokà g∏adkoÊcià,
bardzo wysokà szczelnoÊcià samej matrycy, du˝à
odpornoÊcià na zanieczyszczenia i uszkodzenia,
n
– Czy sprzedajàc dachówk´ betonowà firma BRAAS
musi prze∏amywaç jakiekolwiek stereotypy?
– Prosz´ zauwa˝yç, ˝e BRAAS promuje swojà dachówk´ jako produkt pod nazwà „BRAAS”. Dopiero w drugim s∏owie piszemy o dachówce betonowej czy cementowej. Wynika to z naszych badaƒ
rynkowych przeprowadzanych w latach 1993-97,
kiedy okaza∏o si´, ˝e s∏owo „beton” niesie pejoratywne skojarzenia u przeci´tnego inwestora. Kojarzy si´ z czymÊ szarym, ci´˝kim, czasem nawet kojarzy si´ politycznie, szczególnie starszemu pokoleniu. Reasumujàc: cz´Êç klientów doskonale wie,
co to jest dachówka betonowa, zna jej parametry
i zalety, a cz´Êci klientów to nie interesuje. Wiedzà,
˝e kupujà wartoÊciowà dachówk´ o dobrych parametrach. Jedynà drogà przekonywania klienta jest
pokazanie korzyÊci, jakie odnosi kupujàc nasz produkt. A dachówka cementowa Braas takie korzyÊci
zapewnia.
i
– Czy inwestorzy, architekci i dekarze ju˝ wszystko wiedzà o dachówce betonowej BRAAS?
– Jest oczywiste, ˝e nie uda si´ raz poinformowaç
wszystkich. Przychodzà kolejne pokolenia projektantów, nowi pracownicy biur, kolejni absolwenci
za∏o˝yli w∏asne biura... Przekazywanie tej wiedzy
trzeba odnawiaç. Z kolei inwestor to jednorazowy
klient. Kupuje dach i przez kolejne 10 czy 15 lat nie
wraca do tego. Chyba ˝e jest cz∏owiekiem niezwykle
bogatym, albo jest deweloperem... Ale „jednorazowi” klienci sà bardzo wa˝ni w procesie informowania: oni przekazujà opini´ o dachówce swoim znajomym, rodzinie, sàsiadom. I w zale˝noÊci od tego,
jakà opini´ wyniosà ze spotkania z produktem, skutkiem jest wzrost lub spadek sprzeda˝y.
na zu˝ywanie si´ wierzchniej pow∏oki w kontakcie ze zjawiskami atmosferycznymi. Uzyskamy
mo˝liwoÊç stosowania po∏ysku ró˝nego stopnia: od
bardzo wysokiego do pe∏nego matu.
p
Nasze innowacje pojawiajà si´ po bardzo
wnikliwej obserwacji rynku oraz zachowaƒ
klientów i wykonawców – mówi Wojciech
Gàtkiewicz, prezes zarzàdu BRAAS POLSKA
o
Odpowiedê na potrzeby rynku
– Jaka jest pozycja marki BRAAS?
– Czasami si´ zastanawiam, czy nie za dobra. Jest
to najbardziej znany produkt, je˝eli chodzi o pokrycia dachowe i jeden z czterech najbardziej rozpoznawalnych „brandów” wÊród materia∏ów budowlanych. Niesie to za sobà bardzo wiele korzyÊci, ale
te˝ pewne utrudnienia. Potencjalnym klientom wydaje si´, ˝e znana marka nie jest dla nich dost´pna
i odst´pujà od zakupu, myÊlàc, ˝e nie jest dla nich.
– Na ile Paƒstwa firma czuje si´ zwiàzana ze
Êrodowiskiem betoniarskim?
– Ka˝da firma jest przede wszystkim zorientowana na
rynek. Naszymi klientami sà inni nabywcy ni˝ kupujàcy
wielkie iloÊci betonu towarowego czy cementu luzem.
Ale ze Êrodowiskiem jesteÊmy silnie powiàzani przez
problematyk´ technologicznà i produkcyjnà. Nale˝y
wymieniç w tym miejscu wspó∏prac´ z Akademià Górniczo-Hutniczà w dziedzinie rozwoju technologii. Silnie wspó∏pracujemy z producentami. Góra˝d˝e, Kujawy, Ma∏ogoszcz, niezale˝nie od tego, w jakim koncernie sà te zak∏ady – wspó∏pracujemy, bo mamy swoje
wymagania technologiczne.
– Co trzeba robiç, aby pozycj´ firmy nie tylko
utrzymaç, ale równie˝ poprawiç?
– Przez d∏ugie lata u˝ywaliÊmy has∏a zaczerpni´tego z
„Alicji w krainie czarów”: „Trzeba biec z ca∏ych si∏, ˝eby
pozostaç w tym samym miejscu”. Uwa˝am, ˝e to nadal jest prawdziwe i s∏uszne has∏o, chocia˝ przez lata
pojawi∏y si´ równie˝ pytania o kierunek i pr´dkoÊç tego
biegu. Ale zawsze trzeba odpowiadaç na potrzeby rynku. Wa˝na jest wić szybkoÊç reagowania, gotowoÊç
na zmiany. Wiele zale˝y od zespo∏u ludzi, od zasobów
materialnych, ale i niematerialnych, jak znajomoÊç
technologii i fachowoÊç personelu.
– Dzi´kuj´ za rozmow´
Konrad Sabal
45
.
z
.
.
tak wybitnych profesorów, jak prof. Kisza, prof. Sobczyk czy prof. Trzebiatowska. Pani profesor Trzebiatowska by∏a dyrektorem Instytutu Chemii. To by∏a wytworna dama i jej wyk∏ady budzi∏y wielkie emocje. Zawsze
mia∏a przy sobie asystentów, jednego do Êcierania tablicy i drugiego do noszenia torebki. Zdaç u nich egzamin
nie by∏o ∏atwo. Studenci chemii byli zapracowani. Du˝o
pracy wykonywaliÊmy w laboratoriach, a na inne sprawy nie by∏o ju˝ zbyt wiele czasu.
w
y
w
i
a
d
– Z jakiego tematu pisa∏a Pani prac´?
– Ze zwiàzków metaloorganicznych, które by∏y karboksylanami trójrdzeniowymi metali przejÊciowych.
Ja je syntetyzowa∏am i nast´pnie bada∏am, mi´dzy
innymi metodà spektroskopii w podczerwieni. Prace
z tego tematu prowadzi∏ prof. Zió∏kowski, który kierowa∏ katedrà chemii organicznej. W tamtych latach
by∏y to ciekawe badania, ale od tego czasu nauka
si´ rozwin´∏a i jest ju˝ wiele innych rozwiàzaƒ.
Dobry czas
dla reologii
– Jest dobry czas dla rozwoju reologii, szczególnie jeÊli chodzi
o betony samozag´szczalne. Wa˝ne jest zw∏aszcza szukanie
zwiàzków pomi´dzy reologià zaczynu a reologià Êwie˝ej mieszanki
betonowej – mówi prof. dr hab. Stefania Grzeszczyk, wybitny
znawca zagadnieƒ reologii, w rozmowie z Janem Dejà i Zbigniewem
Pilchem.
46
– Pani Profesor, chcielibyÊmy zaczàç od krótkiego
spojrzenia w przesz∏oÊç. Gdzie i jak sp´dzi∏a Pani
m∏odoÊç?
– Moja m∏odoÊç i póêniejsze ˝ycie zawodowe sà
zwiàzane z Opolszczyznà. Urodzi∏am si´ w Byczynie,
jest to urocze miasteczko ko∏o Kluczborka, dobrze zachowane, z murami obronnymi i basztami, s∏ynne z bitwy, którà stoczy∏ Jan Zamojski z Maksymilianem Habsburgiem, teraz mo˝e troch´ zaniedbane. Ma tradycje
zwiàzane z naukà, bo urodzi∏ si´ tam wybitny matematyk niemiecki Wilhelm Kuta. Liceum Ogólnokszta∏càce
ukoƒczy∏am w Kluczborku, a potem zacz´∏am
studiowaç chemi´ na Uniwersytecie Wroc∏awskim.
Chc´ podkreÊliç, ˝e na chemii mia∏am okazj´ spotkaç
– Skoƒczy∏a Pani studia we Wroc∏awiu. Co si´
dzia∏o dalej?
– Pojecha∏am do Opola, bo tam zaczà∏ prac´ mój mà˝,
który wczeÊniej skoƒczy∏ politechnik´ we Wroc∏awiu.
PobraliÊmy si´, gdy by∏am na czwartym roku, ale
znaliÊmy si´ jeszcze z Byczyny. Podj´∏am prac´ w Instytucie Mineralnych Materia∏ów Budowlanych. Instytut by∏ wtedy du˝à pr´˝nà jednostkà. Pracowa∏am
poczàtkowo w zespole, który przejà∏ koordynacj´ nad
programami PR5. Przez dwa lata by∏a to doÊç administracyjna praca. Mnie bardziej interesowa∏y sprawy
naukowe i chcia∏am si´ stamtàd wyrwaç. Uda∏o si´, kiedy zosta∏a utworzona pracownia badaƒ instrumentalnych przez panià dr Rosiak, która przysz∏a z AGH i u niej
podj´∏am prac´. MieliÊmy Êwietny m∏ody zespó∏, ponad
dziesi´ç osób. To by∏ najbardziej sympatyczny okres w
ca∏ej mojej karierze naukowej. Pracownia zosta∏a potem
przekszta∏cona w Zak∏ad In˝ynierii Materia∏owej, gdzie
zosta∏am kierownikiem. WczeÊniej napisa∏am doktorat
u prof. Leokadii Kucharskiej. Tematem by∏ wp∏yw sodu
na w∏aÊciwoÊci hydratacyjne cementu. W ogóle moje
pierwsze prace by∏y zwiàzane z procesem hydratacji,
no i oczywiÊcie z badaniami fizyko-chemicznymi, które by∏y tam rozwijane. Doskonali∏am si´ w metodach
badaƒ, sporo prac zrobi∏am na ten temat. Potem przyszed∏ czas na reologi´.
– W Êwiecie nauki jest Pani znana jako wybitna specjalistka od zagadnieƒ reologii. Habilitacj´
pisa∏a Pani z reologii.
– Stara∏am si´ zg∏´biaç to zagadnienie. Mo˝e jest to temat numer jeden w mojej karierze naukowej, ale nie jedyny. Reologia rzeczywiÊcie pomaga mi w wielu badaniach. Zacz´∏o si´ od kontaktu z panià prof. Leokadià
Kucharskà. Potem stworzy∏am stanowisko do badaƒ
reologicznych w Instytucie Mineralnych Materia∏ów Budowlanych, a póêniej, gdy przesz∏am na politechnik´, nadal rozwija∏am si´ w tym kierunku. Du˝e znaczenie mia∏
dla mnie kontakt z Wydzia∏em In˝ynierii Materia∏owej
i Ceramiki AGH w Krakowie, zw∏aszcza z prof. Kurdowskim. Wspiera∏ mnie w poczynaniach naukowych.
– Trudno jest wykonaç dobry beton bez plastyfikatorów czy up∏ynniaczy. Co jeszcze chemia mo˝e
zrobiç dla betonu? Gdzie sà granice?
– Jest dobry czas dla rozwoju reologii, szczególnie
jeÊli chodzi o betony samozag´szczalne. Wa˝ne jest
zw∏aszcza szukanie zwiàzków pomi´dzy reologià zaczynu a reologià Êwie˝ej mieszanki betonowej. Do tej
pory, Êledzàc literatur´, uwa˝ano, ˝e nie ma takiego
zwiàzku, i s∏usznie, bo trudno by∏o si´ go doszukaç.
W momencie, w którym zwi´kszy∏ si´ udzia∏ frakcji
pylastych w mieszankach betonowych, chodzi konkretnie o mieszanki samozag´szczalne, te relacje
stajà si´ coraz bardziej wyraêne i nauka idzie w kierunku poszukiwania tych zale˝noÊci. W∏asne badania równie˝ prowadz´ w tym kierunku, ˝eby znaleêç
powiàzania mi´dzy tym, od czego si´ wychodzi, czyli zawiesinà cementowà, a w∏aÊciwoÊciami mieszanki betonowej. Jest tu sporo do zrobienia.
– Prze∏om w produkcji betonu by∏ zwiàzany z zastosowaniem domieszek chemicznych. Betony nowej generacji to historia ostatnich kilkunastu lat.
Co Pani, jako chemik, sàdzi o tych przemianach?
– Bez chemii nie jest mo˝liwe osiàgnićie tych
w∏aÊciwoÊci, jakie chcemy uzyskaç. Chemia jest konieczna w technologii betonu. Jest pole do badaƒ
choçby w zakresie superplastyfikatorów nowej generacji,
tam gdzie mo˝na modyfikowaç d∏ugoÊç ich ∏aƒcuchów
bocznych albo w ró˝ny sposób je uk∏adaç, a potem
sprawdzaç, jak to funkcjonuje w uk∏adach cementowych. Nowe generacje superplastyfikatorów okazujà
si´ bardziej czu∏e na zmiany zwiàzane z w∏aÊciwoÊciami
zaczynu ni˝ te na bazie naftalenu czy melaminy. Zmiany pH albo temperatury mogà daç znaç o sobie. Budowa superplastyfikatorów nowej generacji jest bardziej
z∏o˝ona ni˝ tradycyjnych. Zawierajà w sobie kilka elementów struktury i ka˝dy element dzia∏a w specyficzny sposób, jest wa˝ne, ˝eby poznaç to oddzia∏ywanie i
umieç przewidzieç, jak b´dzie si´ zachowywaç w konkretnej mieszance. Osoby, które zajmujà si´ badaniem
w∏aÊciwoÊci betonu, cz´sto postrzegajà superplastyfikatory zbyt ogólnie. Mo˝e nawet to nie jest mo˝liwe, ˝eby
wchodziç tak g∏´boko, bo zwykle operujemy tylko nazwami technicznymi. Jako badacz dopiero wtedy potrafi´ przewidzieç, co superplastyfikator mo˝e zrobiç
w uk∏adzie, gdy dok∏adnie znam jego struktur´, gdy
wiem, z jakich elementów si´ sk∏ada. Sama wiem, ile
k∏opotów sprawia poznanie tej struktury. Uwa˝am, ˝e
znajomoÊç struktury tych zwiàzków znacznie upraszcza interpretacj´ tego, co w danym uk∏adzie mo˝e si´
wydarzyç, wrćz mo˝na to przewidzieç.
– Nowoczesna chemia jest stosowana w technologii betonu w∏aÊciwie od niedawna. Nie mamy
doÊwiadczeƒ zwiàzanych z d∏ugim u˝ytkowaniem
takich konstrukcji. Jaki mo˝e mieç wp∏yw na
trwa∏oÊç betonu w perspektywie 50 czy 100 lat?
– JeÊli chodzi o superplastyfikatory, to sà to domieszki, które dodaje si´ w niewielkich iloÊciach
i ze wzgl´du na ich „oboj´tnoÊç chemicznà”. Nie
sàdz´, ˝eby mog∏y zagra˝aç trwa∏oÊci betonu.
– Czy, wed∏ug Pani Profesor, beton ma
przysz∏oÊç?
– Podoba∏o mi si´ to, co napisa∏ w kwartalniku „Budownictwo, Technologie, Architektura” prof. Brandt, ˝e
przysz∏oÊç nale˝y do betonu. Ja równie˝ tak uwa˝am.
Badania b´dà si´ rozwijaç mi´dzy innymi w kierunku
betonów samozag´szczalnych. Obserwuj´ du˝e zainteresowanie tymi technologiami w Europie. Niemcy na przyk∏ad z powodzeniem wykorzystujà beton
samozag´szczalny do prefabrykacji.
– O przysz∏oÊci betonu b´dà wkrótce decydowali
m∏odzi, ci, którzy teraz kszta∏cà si´ na uczelniach technicznych. Jak Pani ocenia dzisiejszych studentów?
– Studenci, którzy wybierajà specjalnoÊç in˝ynieria
materia∏ów budowlanych, robià to Êwiadomie. Obserwuj´ wzrost zainteresowania tà specjalnoÊcià. M∏odzi
ludzie interesujà si´ materia∏ami budowlanymi. W mojej katedrze majà mo˝liwoÊç zetknićia si´ z tà naukà
od strony teoretycznej i praktycznej, poza tym staramy si´ pokazywaç studentom wszystkie nowoÊci. Im
zale˝y na tym, ˝eby nauczyç si´ jak najwićej. Widz´
zainteresowanie komputerowym wspomaganiem projektowania betonów. WprowadziliÊmy taki przedmiot
na naszej specjalnoÊci i to Êwietnie zda∏o egzamin.
Studenci interesujà si´ nowymi domieszkami i nowymi metodami badaƒ. Nowe, ciekawe zagadnienia staramy si´ zawsze wprowadziç do programu nauczania.
– Potem studenci odnajdujà si´ w pracy?
– Sà k∏opoty z pracà. Sprytniejsi znajdujà swoje miejsce, ale Opolszczyzna nie daje zbyt wielu mo˝liwoÊci
pracy po ukoƒczeniu naszego wydzia∏u. Natomiast
po∏àczenie budownictwa z tym, co my im oferujemy w zakresie materia∏ów, daje bardzo ciekawà
kompozycj´. Studenci majà znacznie szersze spojrzenie. Na budowie sà wartoÊciowymi fachowcami,
bo umiejà spojrzeç na problem i od strony konstrukcji, i od strony materia∏ów. Prosz´ mi wierzyç, ˝e naprawd´ w∏o˝y∏am du˝o wysi∏ku, ˝eby przeforsowaç t´
specjalnoÊç i przekonaç do niej w∏adze wydzia∏u. Nie
wszyscy rozumiejà, jakie to jest wa˝ne.
– Czy beton mo˝e byç materia∏em ekologicznym?
– Jak najbardziej. JesteÊmy w stanie wytworzyç
beton o du˝ej trwa∏oÊci i to pozwala go d∏ugo
u˝ytkowaç. Sà mo˝liwoÊci recyklingu betonu.
W Polsce przyk∏adamy do tego zbyt ma∏à wag´,
wić jest otwarte pole do dzia∏ania. Nie ma co
wywa˝aç otwartych drzwi, wystarczy skorzystaç z
doÊwiadczeƒ tych krajów, które du˝o robià w tym
zakresie. Takim krajem sà mi´dzy innymi Niemcy.
– Czy w nawale obowiàzków udaje si´ Pani
znaleêç czas jeszcze na jakieÊ zainteresowania pozazawodowe?
– W tym nawale pracy, jaki mam, ceni´ sobie
radykalnà zmian´ otoczenia. Ju˝ przed wakacjami
planowaliÊmy z m´˝em odwiedzenie jakiegoÊ miejsca,
które jest skarbem kultury i cywilizacji. UstalaliÊmy
plan i jechaliÊmy. Ostatnim takim miejscem by∏a Kreta,
gdzie stojà zabytki kultury minojskiej. ByliÊmy w Knossos i Fajstos. Mnie fascynujà zw∏aszcza góry, mo˝e nie
samo wspinanie si´, ale jako miejsce, gdzie zawsze coÊ
znajduj´ i mog´ zostaç sama z sobà. Mam potrzeb´,
˝eby wyjÊç w góry i oderwaç si´ od rzeczywistoÊci.
Kreta pod tym wzgl´dem by∏a fantastyczna. Nie da
si´ zapomnieç. To pewnie najpi´kniejsze miejsce, jakie
widzia∏am w ˝yciu. Poza tym bardzo lubi´ prowadziç
samochód, a do samochodu zabieram ulubionà muzyk´. Wtedy troch´ odpoczywam. W m∏odoÊci gra∏am
na skrzypcach, ale raczej nie mam duszy artysty.
– Dzi´kujemy za rozmow´.
Jan Deja
Zbigniew Pilch
Prof. dr hab. Stefania
Grzeszczyk
Studia wy˝sze odby∏a w latach 1970-75 na Wydziale
Matematyczno-FizycznoChemicznym Uniwersytetu
Wroc∏awskiego, na kierunku chemii. Po ukoƒczeniu
studiów podj´∏a prac´
w Instytucie Przemys∏u
Wià˝àcych Materia∏ów Budowlanych w Opolu, obecnie Instytut Mineralnych
Materia∏ów Budowlanych.
Stopieƒ naukowy doktora
habilitowanego nauk technicznych uzyska∏a w 1992
roku na Wydziale In˝ynierii
Materia∏owej i Ceramiki
AGH w Krakowie. Tytu∏ naukowy profesora otrzyma∏a
w 2001 roku, a w maju
2004 roku zosta∏a mianowana na stanowisko profesora zwyczajnego w Politechnice Opolskiej.
Specjalizuje si´ w in˝ynierii
materia∏ów budowlanych,
a szczególnie w zakresie
reologicznych w∏aÊciwoÊci
materia∏ów kompozytowych na bazie cementu.
Jest autorkà licznych publikacji i trzech monografii z zakresu reologii. Jej
osiàgnićiem jest stworzenie pracowni badaƒ
reologicznych w Laboratorium Katedry In˝ynierii
Materia∏ów Budowlanych
i realizacja prac doktorskich z zakresu reologii.
Profesor Stefania Grzeszczyk w 2003 roku zosta∏a
wybrana na cz∏onka
Komitetu In˝ynierii
Làdowej i Wodnej PAN.
Jest cz∏onkiem Sekcji
Materia∏ów Budowlanych
i Sekcji Fizyki Budowli KILiW PAN, cz∏onkiem komisji Nauk Ceramicznych PAN
i Komisji In˝ynierii Budowlanej PAN. RównoczeÊnie
jest cz∏onkiem za∏o˝ycielem
Polskiego Towarzystwa
Reologii Technicznej.
Obecnie pe∏ni funkcj´
wiceprzewodniczàcej Rady
Naukowej Instytutu Mineralnych Materia∏ów Budowlanych w Opolu.
Wspó∏pracuje naukowo
z oÊrodkami w kraju i za
granicà. Prace z zakresu
betonów wysokowartoÊciowych i samozag´szczalnych
realizuje we wspó∏pracy
z Katedrà Chemii Wydzia∏u
Budownictwa Politechniki w Brnie i Katedrà Fizyki Politechniki w Pradze
oraz Laboratorium Betonów Wydzia∏u Budownictwa Politechniki w Stuttgarcie. W 2001 roku zosta∏a
powo∏ana jako visiting professor na Wydziale Budownictwa Politechniki w Zilinie, a w 2002 roku równie˝
na Wydziale Budownictwa
Politechniki w Stuttgarcie.
Profesor Stefania Grzeszczyk od 1996 roku pe∏ni
funkcj´ kierownika Zak∏adu
Materia∏ów Budowlanych,
a od roku 1999 Katedry
In˝ynierii Materia∏ów Budowlanych na Wydziale Budownictwa Politechniki Opolskiej. Jest autorem
specjalnoÊci kszta∏cenia
„in˝ynieria materia∏ów budowlanych i kszta∏towania
Êrodowiska” na tym wydziale.
47
Regularnie, co trzy lata, odbywa si´ Szczyt Europejskiej Organizacji
Betonu Towarowego ERMCO. Gospodarzami tegorocznego
spotkania, w dniach 16-18 czerwca, byli Finowie, którzy
w Helsinkach goÊcili oko∏o 600 uczestników kongresu, w tym
siedmioosobowà delegacj´ z Polski.
Obecnie du˝a ró˝norodnoÊç i konkurencyjnoÊç
materia∏ów
konstrukcyjnych
wymaga
wyboru rozwiàzaƒ, które zostanà poparte wymiernymi wartoÊciami nie tylko dla architekta i projektanta konstrukcji, ale przede wszystkim dla inwestora i póêniejszych u˝ytkowników obiektu. Dlatego zasadnicza tematyka g∏oszonych referatów, jak równie˝
dyskusji plenarnych i kuluarowych skupi∏a si´ wokó∏
myÊli przewodniej „Heading for concrete solutions”, co
w wolnym t∏umaczeniu oznacza ukierunkowanie na
rozwiàzania betonowe.
Otwierajàc kongres organizatorzy wyrazili zamiar ukazania nowych mo˝liwoÊci dla konstrukcji betonowych,
a tak˝e tematyki zwiàzanej ze Êrodowiskiem i analizà cyklu ˝ycia materia∏u.
Program kongresu zosta∏ podzielony na szeÊç grup tematycznych. Pierwszy dzieƒ obrad obejmowa∏ tematy:
„Âwiat betonu” poÊwićony dzia∏alnoÊci ERMCO, architekturze betonowej oraz obszerny temat „Udoskonalone
rozwiàzania betonowe”.
W nast´pnym dniu omówiono „Udzia∏ betonu w procesie trwa∏ego rozwoju”. Referaty dotyczy∏y tutaj trwa∏ych
konstrukcji betonowych, oszcz´dnoÊci energii, jak równie˝ sposobu projektowania optymalnego „betonowego” cyklu ˝ycia. Kolejny blok tematyczny obejmowa∏
przeÊledzenie poszczególnych etapów procesu inwestycyjnego, poczàwszy od projektu a˝ do realizacji. Ostatnia sesja tego dnia dotyczy∏a „Innowacji w produkcji betonu” – tu du˝à uwag´ skupiono na problematyce ochrony Êrodowiska, g∏ównie w aspekcie wykorzystania materia∏ów alternatywnych, jak i projektowania ekologicznie efektywnej wytwórni. Ostatni dzieƒ obrad kongresu obejmowa∏ „Promocj´ rozwiàzaƒ w oparciu o technologie betonowe”. W tej cz´Êci konfrontowane by∏y wieloletnie doÊwiadczenia krajów europejskich, takich jak
Wielka Brytania oraz Francja, z doÊwiadczeniami zebranymi w Ameryce Pó∏nocnej i Po∏udniowej. Nie zabrak∏o
tak˝e silnego akcentu polskiego. Jako przyk∏ad promocji
betonu, wart upowszechnienia w innych krajach, prezes
SPBT Andrzej Werkowski przedstawi∏ kampani´ „Dobry
Beton”. Wystàpienie spotka∏o si´ z du˝ym zainteresowaniem. Zaprezentowano równie˝ sytuacj´ bran˝y betonu
towarowego w Europie Ârodkowej i Wschodniej. Prelegentami referatu byli prezesi stowarzyszeƒ zrzeszajàcych
producentów betonu towarowego ze S∏owacji (SAVT)
i Polski (SPBT).
Ale nie tylko oficjalne punkty programu stwarza∏y
mo˝liwoÊç do spotkaƒ i dyskusji. Miasto Helsinki, chcàc
umo˝liwiç uczestnikom Kongresu odpoczynek po obradach oraz okazj´ do mniej formalnych rozmów, zaprosi∏o
wszystkich do udzia∏u w przyjćiu wydanym specjalnie
z tej okazji.
Tegoroczny kongres ERMCO by∏ podwójnie wa˝ny dla
Stowarzyszenia Producentów Betonu Towarowego w
Polsce. Podczas uroczystej gali o nazwie „Noc Nordyc-
i
c
Ê
o
n
l
a
u
t
k
a
48
Kongres ERMCO – Helsinki 2004
Didier Lévy, prezydent ERMCO (Europejskiej
Organizacji Producentów Betonu)
ka” (Nordic Night), która odby∏a si´ drugiego dnia obrad, wrćzone zosta∏y presti˝owe nagrody ERMCO dla
wiodàcych wytwórni betonu towarowego w Europie. Nagrodzeni typowani byli przez organizacje narodowe jako
wyró˝niajàcy si´ nie tylko dba∏oÊcià o jakoÊç i technologi´ produkcji, ale równie˝ o Êrodowisko naturalne, zgodnie z zasadami zrównowa˝onego rozwoju.
Po raz pierwszy w gronie wyró˝nionych znalaz∏y si´ trzy
polskie wytwórnie. Zosta∏y one nominowane przez Stowarzyszenie Producentów Betonu Towarowego w Polsce
spoÊród 27 zak∏adów, które otrzyma∏y certyfikat Znaku
JakoÊci SPBT „DOBRY BETON”.
Sà to: Bosta Beton – Warszawa S∏u˝ewiec (Grupa
O˝arów SA), Poznaƒ – Suchy Las (Góra˝d˝e Beton Sp.
z o.o.), Wroc∏aw – Rychtalska (Dyckerhoff Beton Polska
Sp. z o.o.).
W imieniu laureatów nagrody odebrali: Bogus∏aw Kisiel
– dyrektor generalny Bosta Beton, Roman Kempe – prezes Góra˝d˝e Beton oraz prezes SPBT Andrzej Werkowski. Wszystkim wyró˝nionym sk∏adamy gratulacje i mamy nadziej´, ˝e przyznana nagroda b´dzie dla nich nie
tylko nobilitacjà na rynku polskim oraz w Europie, ale
przede wszystkim zobowiàzaniem do jeszcze intensywniejszych dzia∏aƒ na rzecz poprawy konkurencyjnoÊci
i wizerunku bran˝y betonu towarowego. Przyk∏ad trzech
uhonorowanych wytwórni powinien byç równie˝ zach´tà
dla pozosta∏ych producentów, aby nie poprzestawali
w swoich wysi∏kach w dà˝eniu do podniesienia poziomu jakoÊciowego i technicznego produkcji. Jest to dobitny dowód na to, ˝e w swojej dziedzinie potrafimy ju˝
osiàgaç sukcesy na miar´ europejskà.
Zanim uczestnicy rozjechali si´ do swoich rodzinnych
krajów, gospodarz kongresu Kalervo Matikainen, prezes Stowarzyszenia Producentów Betonu w Finlandii,
przekaza∏ symbolicznà pa∏eczk´ organizatora na rće
José Ramona Bujandy Saenza, prezydenta Stowarzyszenia Producentów Betonu w Hiszpanii. Za trzy lata
bran˝a spotyka si´ bowiem w Hiszpanii. Miastem-gospodarzem XV Kongresu ERMCO w 2007 roku b´dzie
Sevilla.
mgr in˝. Justyna Piotrowska-¸ój
p
W listopadzie 2003 r. Polski Komitet Normalizacyjny skierowa∏ projekt [11] krajowego uzupe∏nienia europejskiej
normy betonowej [10] do powszechnej ankiety. Jej termin minà∏ w styczniu br.
Tym razem komentarz co do kierunków normalizacji betonu wyra˝a dr in˝. Zdzis∏aw B. Kohutek. W swojej
wypowiedzi wyraênie krytycznie nawiàzuje do publikacji mgr in˝. Marii Kucnerowicz-Jakubowskiej [6],
zamieszczonej wczeÊniej w zeszycie nr 3 tegorocznej serii miesićznika „In˝ynieria i Budownictwo”.
e
a
k
ad. a)
Norma PN-EN 206-1 jest dokumentem przyj´tym przez CEN
jako wynik kompromisu zawartego mi´dzy jego cz∏onkami, który
nast´pnie w roku 2000 przekazany zosta∏ do wdro˝enia na terytorium ka˝dego paƒstwa Wspólnoty Europejskiej – bez ˝adnych
zmian (poza t∏umaczeniem). Równie˝ Polska zobowiàza∏a si´
wprowadziç go do obiegu krajowego, co nastàpi∏o poprzez:
• uznanie za polskà norm´ angielskoj´zycznego wzorca EN
206-1:2000, ∏àcznie z projektem jego polskiego t∏umaczenia,
tj. prPN-EN 206-1 – z datà 15.08.2002.
• opublikowanie ostatecznej wersji tekstowej polskiego wydania normy europejskiej PN-EN 206-1 [10] w czerwcu 2003,
z jednoczesnym wycofaniem ww. prowizorium.
i
Có˝ mo˝na powiedzieç o cytowanych opracowaniach?
ad. b)
Projekt PN-B-06265 dotyczàcy krajowego uzupe∏nienia normy europejskiej [11] w przewadze opiera si´ na koncepcji, wypracowanej na forum Komisji SPBT ds. Normalizacji Betonu,
po dog∏´bnej analizie doÊwiadczeƒ krajowych i zagranicznych z
tego zakresu.
Czym ró˝ni si´ treÊç projektu PN-B-06265 od normy PN-EN
206-1? Mianowicie – ostro˝nie rozszerza mo˝liwoÊç kombinacji popio∏u lotnego (dodatku typu II) poza gatunek „czystego”
cementu portlandzkiego, tzn. na ca∏à palet´ sortymentowà cementów z fabrycznym dodatkiem mineralnym w iloÊci na ogó∏
od 6 do 20%, znanych na rynku pod symbolem CEM II/A.
JednoczeÊnie utrzymuje w mocy formu∏´ wspó∏czynnika „k”
– analogicznie jak w normie europejskiej [10].
Nast´pnie – rozbudowano tu zestaw klas ekspozycji o klas´
„agresji wywo∏anej Êcieraniem”, szczególnie istotnà dla betonowych posadzek w magazynach lub halach przemys∏owych,
naje˝d˝anych ci´˝kimi pojazdami transportujàcymi.
Zaproponowano ponadto:
• mno˝nik 0,96 dla przeliczania wysokiej wytrzyma∏oÊci, uzyskiwanej w rezultacie zgniatania próbek o mniejszych wymiarach – na wytrzyma∏oÊç normowà
• regulacj´ czasu transportu mieszanki betonowej, niemodyfikowanej opóêniaczami chemicznymi – na poziomie 1,5 godz.
• uÊciÊlenie definicji dla normowego betonu recepturowego
• obni˝enie o jeden stopieƒ skali – minimalnej klasy
wytrzyma∏oÊci betonu w obr´bie klas ekspozycji X0, XC1,
XC2, XC3 i XC4 w tablicy 2 [11], zalecajàcej wartoÊci graniczne dla sk∏adu betonu
• obni˝enie minimalnej zawartoÊci cementu o 10÷60 kg w m3
betonu – w zale˝noÊci od klasy ekspozycji, z konsekwencjà
rozgraniczenia na klas´ cementu CEM 32,5 oraz CEM 42,5
m
Wyszczególniç mo˝na dalej trzy, odr´bne – aczkolwiek merytorycznie powiàzane ze sobà przedmioty w postaci opracowaƒ
normalizacyjnych, przy czym w stosunku do dwu z nich, tj.:
a) PN-EN 206-1 [10];
b) prPN-B-06265 [11]
Pani Autor [6] wnios∏a szereg zastrze˝eƒ, natomiast jedno
– tzn.:
c) DIN1045-2 [4]
potraktowane zosta∏o bezkrytycznie. Dlaczego w∏aÊnie tak – nie
wiadomo.
Za co chwali si´ powszechnie norm´ europejskà? Mi´dzy innymi za to, ˝e po raz pierwszy w Polsce drogà normalizacji dopuszcza zast´pstwo cz´Êci sk∏adnika cementowego ekwiwalentem
popio∏owym – podczas produkcji betonu. Jednak w gr´ wchodzi tutaj tylko kombinacja popio∏u lotnego (ÊciÊlej – dodatku mineralnego typu II) z „czystym” cementem portlandzkim CEM I.
Kwestie te sà regulowane przez formu∏´ wspó∏czynnika „k”, który w zale˝noÊci od klasy cementu wynosi:
• k=0,2 dla klasy wytrzyma∏oÊciowej CEM I 32,5
• k=0,4 dla klasy wytrzyma∏oÊciowej CEM I 42,5 i wy˝szej.
Przy czym tradycyjny wskaênik: „woda/cement” zast´puje si´
wskaênikiem: „woda/(cement + k. dodatek).
Z kolei tablica F1 normy europejskiej [10] wskazuje wartoÊci
graniczne co do maksymalnego w/c, minimalnej klasy
wytrzyma∏oÊci betonu, minimalnej zawartoÊci cementu i minimalnej zawartoÊci powietrza – w nawiàzaniu do klas ekspozycji Êrodowiskowej, na które nara˝ony b´dzie beton podczas eksploatacji obiektu.
l
Czytajàc artyku∏ Pani mgr in˝. Marii Kucnerowicz-Jakubowskiej
[6] napotka si´ w wielu miejscach na zbyt jednostronnà, czasami
–- tendencyjnà projekcj´ pewnych faktów i zjawisk, stawiajàcà
koncepcj´ krajowego uzupe∏nienia [11] normy europejskiej PNEN 206-1 „Beton ...”, równie˝ jego inicjatora – Stowarzyszenie
Producentów Betonu Towarowego w Polsce (w skrócie: SPBT)
w niekorzystnym Êwietle. Dlatego te˝, korzystajàc z uprzejmoÊci
Redakcji Kwartalnika „Budownictwo, Technologie, Architektura”,
zamierzam zwróciç na nie uwag´ oraz wyjaÊniç czy sprostowaç
zauwa˝one niedomówienia, pó∏prawdy lub wrćz przek∏amania,
które po wy∏àcznej lekturze materia∏u [6] wypaczajà Czytelnikowi istotnà cz´Êç obrazu rzeczywistoÊci.
Otó˝ w polu tematycznym przywo∏anego artyku∏u [6] jawià si´
dwa autonomiczne podmioty, a mianowicie:
• dzia∏ajàcy z mocy ustawy sejmowej Polski Komitet Normalizacyjny (PKN) wraz z jednà z jego agend eksperckich, tj. Komitetem Technicznym nr 274 ds. Betonu, funkcjonujàcym w
obr´bie Zespo∏u Budownictwa wymienionego urz´du1)
• zarejestrowane Stowarzyszenie Producentów Betonu Towarowego w Polsce2), zobligowane poprzez w∏asny statut do „inspirowania rozwoju normalizacji, certyfikacji i kontroli jakoÊci
wyrobów”; jednym z cia∏ roboczych stowarzyszenia jest Komisja ds. Normalizacji Betonu, wy∏oniona przez Walne Zgromadzenie SPBT.
o
Dyskusja na temat
projektu normy PN-B-06265
49
lub wy˝szà (patrz tablica 2 [11] z zaleceniami wartoÊci granicznych dla sk∏adu betonu)
• tabelarycznà informacj´ o przydatnoÊci danego gatunku cementu do produkcji betonu, nara˝onego na agresj´ Êrodowiska
(A.2 [11]).
Ju˝ na pierwszy rzut oka widaç, ˝e rozluênienie re˝imów w stosunku do PN-EN 206-1 jest ewidentne, przy jednoczesnym
za∏agodzeniu wybranych kryteriów brzegowych. Widaç równie˝
synchronizacj´ z niektórymi zapisami ciàgle aktualnej krajowej
normy „konstrukcyjnej” PN-B-03264.
Wiele mówi tak˝e kalendarium dotychczasowej Êcie˝ki twórczej
opracowania prPN-B-06265, wić pozwalam sobie je ukazaç:
• lipiec 2001: inicjatywa Zarzàdu SPBT, wskazujàca potrzeb´
uzupe∏nienia normy europejskiej regulacjà krajowà
• styczeƒ 2002: uÊciÊlenie kosztorysu SPBT obejmujàcego preliminarz opracowania w∏asnego oraz wysokoÊç op∏aty normalizacyjnej i narzutów PKN
• marzec 2002: oficjalny wniosek SPBT do Prezesa PKN – o
dopuszczenie aneksu normy europejskiej PN-EN 206-1 w formie dodatkowej, krajowej regulacji normalizacyjnej
• marzec 2002: zgoda Prezesa PKN na rozpatrzenie projektu
krajowego uzupe∏nienia normy europejskiej – po przed∏o˝eniu
go przez SPBT
• kwiecieƒ÷sierpieƒ 2002: prace autorskie i redakcyjne w
obr´bie Komisji SPBT ds. Normalizacji Betonu i Biura SPBT
• wrzesieƒ 2002: Komisja SPBT ds. Normalizacji Betonu przyjmuje finalnà wersj´ projektu, którà nast´pnie zatwierdza
Zarzàd Stowarzyszenia
• marzec 2003: Zespó∏ Budownictwa PKN wprowadza projekt
opracowania do programu i planu prac normalizacyjnych Komitetu Technicznego nr 274 ds. Betonu przy PKN
• kwiecieƒ 2003: posiedzenie Komitetu Technicznego nr 274
ds. Betonu przy PKN, poÊwićone problematyce krajowego
uzupe∏nienia normy europejskiej
• maj 2003: Komitet Techniczny nr 274 ds. Betonu zwraca
przedmiotowy materia∏ do projektodawcy, celem naniesienia
poprawek i przeredagowania
• czerwiec 2003: koniec rozpoznania potrzeb ze strony
Êrodowiska bran˝owego domieszek chemicznych – pod kàtem
zapisów w projekcie PN-B-06265
• listopad 2003: posiedzenie Komitetu Technicznego nr 274
ds. Betonu przy PKN – przed skierowaniem projektu do powszechnej ankiety
• styczeƒ 2004: zamknićie terminu powszechnej ankiety
• marzec
2004:
przekazanie
PKN-owi
„stanowiska
prowadzàcego temat” (czyli SPBT) do uwag zgromadzonych
w ramach powszechnej ankiety.
I jak w kontekÊcie przedstawionego kalendarium mo˝na rozumieç
insynuacj´ Pani Autor [6], ˝e norma ta „...powsta∏a w wielkim
poÊpiechu...”? To˝ to pr´dzej mo˝na by si´ spodziewaç zarzutu ÊlamazarnoÊci. W tym miejscu wypada∏o Autorce [6] raczej
powstrzymaç si´ z komentarzem, gdy˝ nie zada∏a sobie wczeÊniej
trudu rozpoznania harmonogramu Êcie˝ki twórczej. Widocznie
zale˝a∏o Jej na tym, aby nieuczciwe dyskredytowaç wartoÊç opracowania prPN-B-06265 w opinii Êrodowiska budowlanego.
50
ad. c)
Jest to obszerny, 48-stronicowy dokument [4], który niemieckiej
praktyce betonu towarowego poleca rozwiàzania najbardziej zliberalizowane – porównujàc wszystkie rozpatrywane opracowania [4, 10, 11]. I tak – w obszarze omawiania znaleêç tu mo˝na
zapis o:
• ujednoliceniu wartoÊci równowa˝nego wspó∏czynnika „k” na
poziomie 0,4 – w ramach formu∏y dopuszczajàcej ekwiwalent
dodatku typu II zamiast okreÊlonej porcji cementu
• dopuszczeniu kombinacji popio∏u lotnego (dodatku typu II)
z cementami grupy CEM I, grupy CEM II/A (z okreÊlonym
wyjàtkiem) oraz grupy CEM III/A i CEM III/B (w ograniczonym
zakresie)
• podwy˝szeniu dopuszczalnej maksymalnej wartoÊci w/c o
0,05÷0,10 w stosunku do odpowiedników z EN 206-1,
z wyjàtkiem XD1, XD3, XS3 i grupy XA (patrz tablica F.2.1
[4])
• obni˝eniu granicznego minimum klasy wytrzyma∏oÊci w stosunku do EN 206-1 o jeden stopieƒ skali – w obr´bie klas
ekspozycji X0, XC1 i XC4 oraz o dwa stopnie skali – w obr´bie
klas ekspozycji XC2 i XC3 (patrz tablica F.2.1 [4])
• obni˝eniu granicznego minimum zawartoÊci cementu o
10÷40 kg w m3 betonu – w poszczególnych klasach ekspozycji, z rozdzia∏em na beton bez dodatków i beton z dodatkami (patrz tablica F.2.1 [4]).
Nale˝y jednak stanowczo podkreÊliç, ˝e regulacja DIN 1045-2:
2001 przeznaczona jest praktycznie dla producenta Êwiadomego,
zdyscyplinowanego, rzetelnego, dysponujàcego nowoczesnym,
w pe∏ni wyposa˝onym i skomputeryzowanym parkiem produkcyjnym, prowadzàcego samodzielnie systematycznà kontrol´
produkcji, a co wa˝niejsze – nie mniej ni˝ dwa razy w roku
poddajàcego si´ obligatoryjnie rutynowej kontroli zewn´trznej,
realizowanej przez Federalnà Placówk´ Nadzoru (Bundes-Überwachungsverein – BÜV). Niezale˝nie od tego cz´Êç producentów betonu towarowego w RFN podlega procedurom certyfikacyjnym. Dlaczego wić, domagajàc si´ w swoim artykule [6]
bezgranicznego wykorzystania niemieckich wzorców normalizacyjnych w Polsce – Pani mgr in˝. Maria Kucnerowicz-Jakubowska zupe∏nie zignorowa∏a te fakty? Czy tak trudno rozró˝niç realia betonu towarowego u sàsiada zza zachodniej granicy i te rodzime, krajowe, bioràc pod uwag´ ca∏y przekrój standardu?
Ubolewam ponadto, ˝e w publikacji [6] zupe∏nie zapomniano o
naczelnym przes∏aniu, jakie niesie z sobà idea europejskiej regulacji normalizacyjnej w odniesieniu do betonu, Chodzi o zapewnienie jego trwa∏oÊci na okres co najmniej 50 lat. Przecie˝ na
ten aspekt wskazujà wybitni przedstawiciele spo∏ecznoÊci akademickiej i bran˝owych oÊrodków naukowo-badawczych [m.in.
1, 2, 3, 5, 7, 8]. 20 kwietnia br. Wydzia∏ In˝ynierii Làdowej
Politechniki Krakowskiej zagadnieniu trwa∏oÊci poÊwići∏ ca∏e
sympozjum [9]. I nie wolno tego g∏osu ignorowaç. PoÊrednio
lub bezpoÊrednio s∏yszymy przecie˝, ˝e trwa∏oÊç tworzywa betonowego uzale˝niona jest m.in. od w∏aÊciwego zestawienia
bazy aktywnej spoiwa. Jak dalece mo˝na sobie pozwoliç na jej
zubo˝enie, aby beton pozosta∏ nadal trwa∏ym?
Czy˝ w naszym otoczeniu ma∏o jest przyk∏adów budowli mostowych, estakad drogowych, przepustów, fundamentów itd. wybudowanych w latach siedemdziesiàtych – dzisiaj z rozleg∏à
destrukcjà otuliny betonowej, licznymi ubytkami przekrojów
noÊnych, obna˝eniami i zaawansowanà korozjà zbrojenia? I tylko dzi´ki przezornoÊci ówczesnych konstruktorów, wyra˝onej
przewymiarowaniem i przezbrojeniem – unikamy obecnie katastrof budowlanych z tego tytu∏u. Niemniej, aby utrzymaç obiekty te w stanie technicznym, upowa˝niajàcym do u˝ytku – trzeba
realizowaç pilnie, niezwykle kosztowne, przedwczesne, g∏´bokie
remonty. OczywiÊcie, nie dotyczy to przesadnego ekwiwalentu
popio∏u lotnego, bo wówczas praktyka in˝ynierska w tym zakresie nie by∏a tak zaawansowana. Chodzi o ogólny niedostatek cementu w masie betonowej, spowodowany jego reglamentacjà,
wtórnym obiegiem handlowym, tak˝e – jaskrawymi b∏´dami
technologicznymi betonowania.
I wreszcie – czy trudno wyobraziç sobie dziÊ przypadek nieodpowiedzialnego producenta betonu, który byç mo˝e w porozumieniu z nieodpowiedzialnym wykonawcà robót przedawkuje ekwiwalent popio∏owy, w imi´ dodatkowych zysków? Przy pewnej
wprawie i umiej´tnoÊciach – obydwoje wyka˝à si´ zgodnoÊcià
parametrów technologicznych (konsystencja, urabialnoÊç), a nawet wymaganà wytrzyma∏oÊcià 28-dniowà – w stosunku do specyfikacji. Tylko czy argumenty te weêmie pod uwag´ inwestor,
który drogà sàdowego procesu cywilnego upomni si´ o standard trwa∏oÊci, gdy w nieco d∏u˝szym odcinku czasowym standard ten in situ oka˝e si´ niewystarczajàcy? Trzeba pami´taç,
˝e wykazanie niedoboru aktywnej bazy spoiwowej w strukturze
tworzywa to rutyna ka˝dego profesjonalnego laboratorium betonu. Tak wić celem wytycznych, zapisanych w pakiecie normy
PN-EN 206-1 i projektu prPN-B-06265 jest m.in. ograniczenie
warunków dla takich sytuacji czy praktyk na przysz∏oÊç.
Pani mgr in˝. Maria Kucnerowicz-Jakubowska kwestionuje precyzj´ europejskiego zapisu i sens pojćia „ekwiwalentnej
u˝ytecznoÊci betonu” ([6] str. 163), z jednoczesnà pretensjà
pod adresem prPN-B-06265 o to, ˝e terminu tego nie wyjaÊnia
bli˝ej. Stwierdzam, ˝e w normie PN-EN 206-1 nie ma zapisu w
brzmieniu: „ekwiwalentna u˝ytecznoÊç betonu”, jest natomiast
sformu∏owanie „równowa˝nych w∏aÊciwoÊci u˝ytkowych betonu” ([10], rozdz. 5.2.5.3). I przypuszczam, ˝e ten w∏aÊnie zapis
mia∏a Pani Autor na myÊli. Obawiam si´ jednak, ˝e z problemem
kwalifikacji zostaje Pani na razie sama z sobà, poniewa˝:
• Polski Komitet Normalizacyjny wykona∏ swoje zadanie,
wydajàc polskà wersj´ normy europejskiej [10] z wiernym zachowaniem uk∏adu treÊci, definicji i kryteriów, trybu zaleceƒ,
wartoÊci liczbowych, tabel i innych jej sk∏adników, bez jakichkolwiek zmian w stosunku do pierwowzoru. Oznacza to, ˝e
polskie pojćie „równowa˝nych w∏aÊciwoÊci u˝ytkowych betonu” jest to˝same angielskiemu „the equivalent concrete
performance”, niemieckiemu „gleichwertige Betonleistungsfähigkeit” – itd., w znaczeniu, jakie nada∏ mu Europejski Komitet Normalizacyjny CEN, tak˝e z w∏asnà, takà a nie innà
interpretacjà
• skoro w opracowaniu prPN-B-06265 nie znalaz∏a Pani Autor
wzmianki na temat „równowa˝nych w∏aÊciwoÊci u˝ytkowych
betonu”, przyjàç nale˝y, ˝e gremium robocze i zatwierdzajàce
Stowarzyszenia uzna∏o przedmiotowe sformu∏owanie w normie PN-EN 206-1 za wystarczajàce, czyli nie podzieli∏o
wàtpliwoÊci Autorki odnoÊnie precyzji zapisu i sensu pojćia.
W pierwszym akapicie tekstu, zamieszczonym bezpoÊrednio pod
tablicà 1 ([6] str. 164) Êwiadomie lub te˝ nieÊwiadomie Pani
mgr in˝. Maria Kucnerowicz-Jakubowska wprowadza Czytelnika w b∏àd. Przytaczajàc przyk∏ad fundamentu zabudowywanego w Êrodowisku klasy XC2 (∫ propos – jak mo˝na nazwaç to
Êrodowisko nieagresywnym, skoro norma wyraênie wskazuje w
tym przypadku na karbonatyzacj´?!) – pisze Autorka dalej, ˝e
„...wed∏ug polskich i europejskich wymagaƒ mo˝e byç tu zastosowany wy∏àcznie beton klasy B25 i to nie ka˝dy...”. Nieprawda! Propozycja prPN-B-06265 mówi w tym miejscu o C16/20
(odpowiednik dawnego B20), a to istotna zmiana w stosunku
do normy PN-EN 206-1, która okreÊla t´ wartoÊç granicznà
na poziomie C25/30 (odpowiednik dawnego B30). Dlaczego
Pani mgr in˝. Maria Kucnerowicz-Jakubowska nie zechcia∏a
tej subtelnoÊci zauwa˝yç? Odnosz´ wra˝enie, ˝e Autorka nie
zapozna∏a si´ wystarczajàco dok∏adnie z treÊcià dokumentów,
na temat których wypowiada si´ publicznie.
W tym samym akapicie pomieszano przedmioty, mówiàc
o „...niemiecko-europejskich wymaganiach...”. Nale˝a∏oby raczej je rozdzieliç na niemieckie albo europejskie. Ró˝nica miedzy nimi jest bowiem zbyt wyraêna. A szum informacyjny przecie˝ nie s∏u˝y nikomu.
Koƒczàc omawiany fragment tekstu [6] Pani Autor zazdroÊci
Niemcom, ˝e na ww. fundament mogà oni u˝yç betonu taƒszego
o 11 z∏/m3, ani˝eli ich polski kolega, stosujàcy si´ do wskazaƒ
normy PN-EN 206-1 i prPN-B-06265. I znów nasuwa si´ pybudownictwo • technologie • architektura
51
52
tanie. Czy cokolwiek z kwoty 11 z∏ za 1 m3 betonu pozostanie
w kieszeni niemieckiego producenta, gdy odliczy on od niej:
• urz´dowà stawk´ amortyzacji nowoczesnej wytwórni betonu
towarowego, której nie odpisuje rodzimy, zdekapitalizowany
zak∏ad wytwórczy klasy „ZREMB-Stetter”?
• koszt nakazanego nadzorowania wytwórni przez zewn´trznà
jednostk´ kontroli jakoÊci, którego w Polsce, jak dotàd, nie ponosi ˝aden wytwórca, bo nie ma takiego obowiàzku?
powa˝nym, uznanym partnerem dla Polskiego Komitetu Normalizacyjnego. I dlatego zachćam wszystkich w Polsce, którzy na co dzieƒ, poÊrednio lub bezpoÊrednio, troszczà si´
o jakoÊç betonu towarowego – do aktywnoÊci w ramach SPBT,
z dochowaniem formu∏y cz∏onka wspierajàcego i cz∏onka zwyczajnego. Im wićej màdrych, rozwa˝nych g∏osów na zorganizowanym ju˝ przecie˝ forum, tym lepsze rozwiàzania na jutro.
By∏bym wdzićzny, myÊl´ – ˝e wielu Czytelników równie˝, za
wyjaÊnienie tej kwestii.
dr in˝. Zdzis∏aw B. Kohutek
Wypowiedê mojà koƒcz´ nast´pujàcymi konkluzjami:
1. Obok ogólnoeuropejskiej normy EN 206-1 – w poszczególnych
krajach dominujà ró˝ne podejÊcia do regulacji jakoÊciowych
betonu – w zale˝noÊci od lokalnych uwarunkowaƒ oraz
w∏asnych poglàdów i doÊwiadczeƒ. Jako najbardziej obostrzony w porównaniu ze standardami [4, 10, 11] mo˝na wskazaç
pomys∏ rozwiàzania austriackiego [9], które toleruje ekwiwalent popio∏owy – w przeliczeniu do zawartoÊci spoiwa cementowego – nie wićej ni˝ 25% w przypadku zastosowania CEM
I, nie wićej ni˝ 20% w przypadku zastosowania CEM II/A
42,5, nie wićej ni˝ 15% w przypadku zastosowania CEM
II/A 32,5 oraz nie wićej ni˝ 10% w przypadku zastosowania
CEM II/B 42,5.
2. Regulacja [11] zaproponowana przez Stowarzyszenie Producentów Betonu Towarowego w Polsce uzupe∏nia wzorzec
europejski [10] z wyraênà korzyÊcià dla krajowych wytwórców i dostawców mieszanki betonowej, ale czyni to w sposób
wywa˝ony, przemyÊlany, z troskà o trwa∏oÊç betonowanych
obiektów, na którà liczà u˝ytkownicy. Bierze pod uwag´ równie˝ skrajnoÊci miejscowego standardu produkcyjnego.
3. Zapewniam Panià mgr in˝. Mari´ Kucnerowicz-Jakubowskà,
˝e projektodawcy opracowania prPN-B-06265 g∏´boko analizowali skutki kombinacji cementu fabrycznego z dodatkiem
typu II w obr´bie wytwórni betonu. Mieli równie˝ na uwadze
i te zalety, które eksponuje Autorka w swoim artykule [6], takie mianowicie jak: poprawa p∏ynnoÊci (lub plastycznoÊci)
mieszanki betonowej, ograniczenie egzotermii towarzyszàcej
wiàzaniu i twardnieniu Êwie˝ego masywu betonowego, a w
konsekwencji – ograniczenie zjawisk skurczowych, uszczelnienie struktury betonu, wzrost odpornoÊci betonu na niektóre rodzaje agresji Êrodowiska. Byli Êwiadomi tak˝e obowiàzku
wdra˝ania proekologicznych rozwiàzaƒ, polegajàcych m.in.
na jak najszerszym wykorzystaniu popio∏u lotnego podczas
produkcji betonu, jednak w miar´ dotrzymania ca∏oÊci kryteriów jakoÊciowych produktu finalnego, bez wybiórczego, jednostronnego preferowania jej elementów.
4. Europejska normalizacja jest wolna a priori od trybu nakazowego. Zainteresowanemu pozostawia swobod´ decydowania, czy z dobrodziejstw tej regulacji zechce skorzystaç, czy
te˝ nie. Traktowaç jà nale˝y jako zestaw ˝yczliwych rad, bezpiecznych wskazówek czy ogólnych zaleceƒ dla producenta i odbiorcy Êwie˝ego betonu, poparty autorytetem europejskim ze szczebla CEN oraz autorytetem krajowym ze szczebla PKN. Obok aktualnej, kompromisowej kompilacji wiedzy i
doÊwiadczeƒ praktycznych paƒstw europejskich – wyra˝onej
w normie EN 206-1 i uznanej przez wszystkich na naszym
Kontynencie, póki co, za nienaruszalnà – jawi si´ jej krajowy
aneks, dostosowujàcy rozwiàzania europejskie do warunków
lokalnych.
5. Czy w przysz∏oÊci mo˝na mieç wp∏yw na zawartoÊç treÊci
dokumentów normalizujàcych beton? OczywiÊcie – mo˝na!
Najlepiej skorzystaç z platformy, stworzonej przez Stowarzyszenie Producentów Betonu Towarowego w Polsce, które
reprezentujàc znaczàcà cz´Êç poda˝y krajowego rynku masy
betonowej, wraz ze swoimi europejskimi koneksjami – jest
Literatura
1 Czarnecki L., Trwa∏oÊç konstrukcji a jakoÊç betonu. Polski Cement
– „Budownictwo, Technologie, Architektura”, numer specjalny „Beton towarowy w Polsce”, maj 2002, s. 56-58
2 Brandt A. M., Kucharska L., Wspó∏czesne kierunki projektowania
trwa∏oÊci betonu. XVII Konferencja Naukowo-Techniczna „Beton
i Prefabrykacja”. Jadwisin 2000, s. 109-121
3 Deja J., Trwa∏oÊç betonu w ujćiu normy PN-E 206-1. Sympozjum naukowo-techniczne „Beton i jego sk∏adniki – normalizacja,
w∏aÊciwoÊci, zastosowania”. Poznaƒ – 28.02.2003, s. 41-53
4 DIN 1045-2:2001 „Tragwerke aus Beton, Stahlbeton und Spannbeton, Teil 2 : Beton – Festlegung, Eigenschaften, Herstellung und
Konformtät. Anwendungsregeln zu DIN EN 206-1”
5 Kon E., Trwa∏oÊç i jakoÊç betonu wed∏ug EN 206-1. Konferencja „Beton na progu nowego milenium”. Kraków – 9/10.11.2000,
s. 41-53
6 Kucnerowicz-Jakubowska M., Uwagi do przekazanej do powszechnej ankiety normy PN-B-06265, stanowiàcej krajowe uzupe∏nienie
normy PN-EN 206-1 dotyczàcej betonu. In˝ynieria i Budownictwo,
nr 3/2004, s. 163-165
7 Ma∏olepszy J., Wybrane zagadnienia z trwa∏oÊci betonów. Konferencja „Beton na progu nowego milenium”. Kraków – 9/10.11.2000,
s. 333-359
8 Neville A., Rozwa˝ania na temat trwa∏oÊci konstrukcji betonowych
– wczoraj, dziÊ, jutro. Konferencja „Beton na progu nowego milenium”. Kraków – 9/10.11.2000, s. 7-15
9 ÖNORM B 4710-1 (Entwurf: 1.04.2001). Beton – Teil 1: Festlegung, Herstellung, Verwendung und Konformitätsnachweis
(ÖNORM EN 206-1 und Regeln für deren Anwendung)
10 PN-EN 206-1:2003 „Beton – cz´Êç 1: Wymagania, w∏aÊciwoÊci,
produkcja i zgodnoÊç”
11 prPN-B-06265 „Krajowe uzupe∏nienie PN-EN 206-1 – Beton:
cz´Êç 1 – Wymagania, w∏aÊciwoÊci, produkcja i zgodnoÊç” (wersja
skierowana do powszechnej ankiety w listopadzie 2003)
12 Pu˝ak T., Trwa∏oÊç betonu – jego uwarunkowania technologiczne,
materia∏owe i Êrodowiskowe”, Materia∏y Budowlane, nr 5/2004,
s. 14-15
1)
instytucja paƒstwowa, podlegajàca ostatnio systematycznej
restrukturyzacji; od ok. 10 lat odpowiedzialna m.in. za polonizacj´ europejskich wzorców normalizacyjnych we wszystkich
obszarach in˝ynierii; w uznaniu osiàgni´ç PKN przyj´ty zosta∏
z dniem 1.01. br. w poczet cz∏onków Europejskiego Komitetu
Normalizacyjnego (Comité Européen de Normalisation – CEN).
2)
wg stanu na 31.12.2003 SPBT zrzesza 23 firmy (∏àcznie
– 173 zak∏ady produkcyjne), które w roku ubieg∏ym wytworzy∏y
i rozprowadzi∏y nieca∏e 50% masy betonowej w skali ca∏ego
polskiego rynku budowlanego, a tak˝e – 8 podmiotów gospodarczych z bezpoÊredniego otoczenia bran˝y betonu towarowego; od roku 2001 – cz∏onek akredytowany, a od 2003 – cz∏onek
zwyczajny Europejskiej Organizacji Betonu Towarowego (European Ready Mixed Concrete Organization – ERMCO).
Zgodnie z wolà Êrodowiska producenckiego Zarzàd Stowarzyszenia Producentów Brukowej Kostki Drogowej podjà∏
dzia∏ania majàce na celu przyspieszenie wprowadzenia w Polsce norm europejskich dla drogowych elementów
betonowych z betonu wibroprasowanego.
Podj´ta zosta∏a Êcis∏a wspó∏praca z Departamentem Budownictwa Polskiego Komitetu Normalizacyjnego i 195. Komitetem Technicznym przy
PKN ds. Prefabrykatów z Betonu, czego pierwszym efektem sta∏o si´ og∏oszenie w czerwcowym
wydaniu miesićznika „Normalizacja” uznania za
polskie normy dwóch z trzech europejskich norm
zharmonizowanych okreÊlajàcych wymagania i
metodyk´ badaƒ drobnowymiarowych elementów
drogowych z betonu wibroprasowanego.
Uznane normy to: PN-EN 1338:2004(u) „Kostka
brukowa – wymagania i metody badaƒ” i PN-EN
1339:2004(u) „P∏yty chodnikowe – wymagania
i metody badaƒ”. Wydane zosta∏y, tak jak zresztà
wszystkie normy „uznaniowe”, w j´zyku orygina∏u,
czyli w tym przypadku angielskim, ale z polskim
tytu∏em i wst´pem. Zgodnie z ustawà o normalizacji majà one pe∏ny status polskiej normy, jednak dopóki nie zostanà przygotowane w j´zyku
polskim, nie mogà byç powo∏ywane przez dokumenty nadrz´dne (ustawy, rozporzàdzenia itp.) do
obowiàzkowego stosowania.
Trzecia z kompletu omawianych norm zharmonizowanych PN-EN 1340 „Kraw´˝niki betonowe – wymagania i metody badaƒ” zosta∏a ju˝
przet∏umaczona przez 195. KT PKN i po ankiecie powszechnej, która zakoƒczy∏a si´ 15 maja
br., przekazana do podpisania przez prezesa PKN
i og∏oszenia jako polska norma. Spodziewany si´
tego w najbli˝szych miesiàcach.
JednoczeÊnie zarzàd stowarzyszenia zawar∏ porozumienie z Departamentem Budownictwa PKN i 195.
Komitetem Technicznym ds. Prefabrykatów z Betonu dotyczàce prac majàcych na celu przet∏umaczenie
norm na kostk´ brukowà i p∏yty chodnikowe.
Powo∏ano zespó∏ roboczy, w którego sk∏ad wchodzà
przedstawiciele obu stron porozumienia.
b r u k o w a
fot. Grzegorz ¸ój
k o s t k a
Normy na kostk´
Zaawansowanie prac jest w chwili obecnej bardzo du˝e. Normy sà ju˝ przet∏umaczone i trwa ich
weryfikacja. W nadchodzàcych miesiàcach nale˝y
spodziewaç si´ rozpoczćia ankiety powszechnej dla obu opracowywanych norm, natomiast z
koƒcem roku – ich og∏oszenia.
Przet∏umaczenie tych norm ma zasadnicze znaczenie dla sprawnego funkcjonowania producentów
elementów z betonu wibroprasowanego. Jednoznaczny i autoryzowany tekst norm europejskich w
j´zyku polskim pozwoli na szybkie wprowadzenie
wszystkich elementów procesu produkcji i kontroli jakoÊci koniecznych w deklarowaniu zgodnoÊci z
wymaganiami podstawowymi zawartymi we wprowadzonej przez ustaw´ o wyrobach budowlanych
dyrektywie europejskiej 89/106/EWG.
Oprócz podstawowych norm dla drogowych wyrobów wibroprasowanych SPBKD podj´∏o starania o
przet∏umaczenie normy europejskiej EN 13198 Precast concrete products – Street furniture and garden products (polski tytu∏: Prefabrykaty betonowe – elementy ma∏ej architektury i elementy ogrodowe). Jako ˝e nie jest to norma zharmonizowana, nie by∏a ona przewidziana do wprowadzenia
w j´zyku polskim. Jednak zawarte w niej regulacje odnoszà si´ do znacznej cz´Êci asortymentu produkowanego z betonu wibroprasowanego. Dlatego
te˝ stowarzyszenie podj´∏o si´ sfinansowania procesu t∏umaczenia, weryfikacji i wprowadzenia polskiej
wersji tej normy. Je˝eli nic nie zak∏óci prac, mo˝emy
spodziewaç si´ wprowadzenia wersji polskiej normy
PN-EN 13198 razem z podstawowymi trzema normami na wyroby z betonu wibroprasowanego.
mgr in˝. Grzegorz ¸ój
Brukowej Kostki Drogowej
53
fot. Archiwum
b r u k o w a
k o s t k a
Uk∏adanie nawierzchni drogowych
z elementów wibroprasowanych (4)
Jak ju˝ wspomniano w cz´Êci (3), prawid∏owe
roz∏o˝enie
obcià˝eƒ
nawierzchni
drogowej
wynikajàcych z ruchu ko∏owego mo˝na osiàgnàç
poprzez odpowiedni sposób u∏o˝enia kostki, czyli
wzór jej u∏o˝enia.
1. Ogólne zasady uk∏adania
betonowej kostki brukowej
• Przed rozpoczćiem procesu uk∏adania kostki na
przygotowanym pod∏o˝u nale˝y sprawdziç, czy
dostarczona przez producenta kostka jest zgodna ze z∏o˝onym zamówieniem oraz danymi na
dokumencie dostawy WZ.
• Nale˝y sprawdziç, czy kostka nie wykazuje uszkodzeƒ mechanicznych, transportowych
lub innych wad. W przypadku jakichkolwiek
wàtpliwoÊci nale˝y niezw∏ocznie skontaktowaç
si´ z dostawcà, poniewa˝ po wbudowaniu kostki, procesy reklamacji sà bardzo trudne, a czasem wrćz niemo˝liwe do wyegzekwowania na
drodze pojednawczej, ze wzgl´du na obcià˝enie
procesu reklamacji kosztami poniesionymi przez
b) Unidecor
•
•
c) Holland
100
112,5
225
225
112,5
115
99
200
100
196
54
•
112,5
a) Behaton
163
Rys. 1. Odmiany
kostek poszczególnych
grup asortymentowych
wype∏niajàce ró˝ne funkcje
w kszta∏towaniu nawierzchni drogowej
•
112,5
100
•
obie zainteresowane strony. Wystàpienie na
drog´ sàdowà oraz wykonanie dodatkowych
badaƒ i ekspertyz oraz ponoszenie kosztów
sàdowych powoduje, ˝e rozstrzygnićia na drodze sàdowej tego typu spraw sà bardzo kosztowne i nale˝y ich unikaç.
Ka˝da dostawa kostki powinna obok dokumentu
dostawy WZ zawieraç deklaracj´ zgodnoÊci producenta z aprobatà technicznà lub normà.
Poniewa˝ warstwa przygotowanej podsypki nie
mo˝e byç naruszona, uk∏adanie kostki nale˝y
rozpoczàç od kraw´dzi drogi lub placu, kierujàc
si´ do Êrodka. W przypadku kontynuacji budowy
kostk´ uk∏ada si´ zasadniczo od czo∏a, tzn. od
cz´Êci uprzednio u∏o˝onej.
Przy uk∏adaniu pierwszego rz´du kostki,
wa˝ne jest takie rozplanowanie jej uk∏adu,
aby maksymalnie ograniczyç przycinanie kostek brukowych, bowiem sà to zabiegi bardzo
pracoch∏onne.
Systematycznie nale˝y dokonywaç kontroli
prawid∏owoÊci uzyskiwanych kraw´dzi i spadków oraz prawid∏owoÊci uk∏adanego wzoru.
Szczególne znaczenie ma w tym przypadku odpowiednie przygotowanie dokumentacji projektowej oraz szkicu zaplanowanego wzoru. Obecnie wielu producentów oferuje us∏ugi w∏asnych
stylistów i projektantów, którzy profesjonalnie
wykonujà nie tylko prace projektowe nawierzchni z kostki brukowej, ale równie˝ dokonujà
aran˝acji ca∏ej infrastruktury wokó∏ posesji.
Kostki uk∏ada si´ stosujàc zasad´ pozostawienia
spoin o szerokoÊci 3-5 mm. Obowiàzkiem brukarza jest dopatrzenie, aby rozmiar fugi by∏ zachowany. Znajdujàce si´ na kostce fabrycznie
wykonane wypustki dystansowe nie zwalniajà
a)
b)
c)
a)
3
2
3
b)
3
1
1
2
4
2
e)
d)
c)
d)
f)
3
3
Kostka prostokątna 11/2 o wymiarach
16,5 x 25,0 cm w wiązaniu murowym
Kostka normalna kwadratowa o wymiarach
16,5 x 16,5 cm w wiązaniu murowym
1
Wiązanie murowe z kostki normalnej
kwadratowej zmieszanej z kostką połówkową
wymiarach 16,5 x 8 cm w proporcji 1:1
1/ o
2
3
Wiązanie murowe z kostki normalnej
zmieszanej z kostką połówkową 1/2
w proporcji 1:1
2
2
1
1
1
e)
f)
2
Rys. 2. Przyk∏ady u∏o˝enia kostki z przewiàzaniem ca∏kowitym
z obowiàzku
zachowania
odpowiedniej
szerokoÊci fugi. S∏u˝à one zapobie˝eniu powstawania styku pomi´dzy kostkami i zabezpieczeniu kraw´dzi przed ekstremalnym obcià˝eniem
i w efekcie Êcinaniem naro˝y.
• Prostolinijny przebieg rz´dów kostki nale˝y regularnie kontrolowaç i korygowaç przy pomocy
sznura i ∏aty.
• Do brukowania zawsze miesza si´ kostk´
z trzech ró˝nych palet. Tylko w ten sposób
mo˝na uniknàç wielkopowierzchniowych ró˝nic
w odcieniach koloru nawierzchni, wynikajàcych
z niewielkich dopuszczalnych ró˝nic odcieni powierzchni betonowej kostki brukowej.
2. Rodzaje betonowej kostki brukowej
oraz wzory ich uk∏adania
Rosnàce wymagania w zakresie urozmaicania kolorystyki, wzornictwa, funkcjonalnoÊci oraz estetyki spowodowa∏y, ˝e w ostatnich latach obok tradycyjnej betonowej kostki brukowej kilkudziesićiu
podstawowych wzorów powszechnie znanych
np. sinus, holland, behaton, unidecor, unistone, pojawi∏o si´ szereg wzorów o specyficznych
w∏aÊciwoÊciach. Zaliczyç do nich nale˝y:
– kostki brukowe tworzàce systemy dekoracyjne
– kostki ekologiczne
– kostki uszlachetnione, np. m∏otkowane,
Êrutowane, z eksponowanym kruszywem
– kostki antyczne do rewaloryzacji miejskich
zespo∏ów zabytkowych, sztucznie postarzane
przez obijanie naro˝y, a tak˝e m∏otkowanie i
Êrutowanie.
Ka˝da z wymienionych grup asortymentowych posiada charakterystyczne dla siebie wzornictwo w
zakresie uk∏adania, co powoduje przede wszystkim
ich w∏aÊciwà eksploatacj´ w nawierzchni. Szczególnie dotyczy to kostek tworzàcych bardzo liczne
i funkcjonalne systemy dekoracyjne. Obecnie bardzo cz´sto spotyka si´ równie˝ zjawisko ∏àczenia
poszczególnych grup asortymentowych, bowiem
stwarza to wrćz nieograniczone mo˝liwoÊci w zabudownictwo • technologie • architektura
Wiązanie murowe z kostką prostokątną
o wymiarach 12,3 x 16,5 cm
w formacie wzdłużnym
g)
Wiązanie murowe z kostką kwadratową
16,5 x 16,5 cm
h)
Wiązanie murowe z kostką prostokątną
16,5 x 24,7 cm w formacie poprzecznym
i)
Wiązanie murowe z kostki prostokątnej
16,5 x 16,5 cm z kostką kwadratową
16,5 x 16,5 cm w proporcji 1:1
j)
16,5 x 24,7 cm oraz kostki kwadratowej
k)
12,3 x 16,5 cm oraz kwadratowej
l)
12,3 x 16,5 cm oraz kwadratowej
Wiązanie murowe z kostki kwadratowej
o wymiarach 24,7 x 24,7 cm
Rys. 3. Przyk∏ady u∏o˝enia kostek z wiàzaniem murowym
55
b)
a)
Wiązanie murowe mieszane w formacie
wzdłużnym z kostki prostokątnej 16,5 x 24,7 cm
oraz kwadratowej 24,7 x 24,7 cm
Rys. 4. Przyk∏ady wiàzania
rz´dowego mieszanego
c)
Wiązanie murowe mieszane zrealizowane
z trzech elementów, dwóch prostokątnych
12,3 x 16,5 cm i 16,5 x 24,7 cm oraz jednego
kwadratowego 16,5 x 16,5 cm
kresie projektowania nawierzchni i wzornictwa.
W zale˝noÊci od funkcji poszczególnych kszta∏tek
wyró˝nia si´ trzy rodzaje kostki:
– kostka normalna
– kostka poczàtkowa i/lub koƒcowa
– kostka po∏ówkowa kraw´˝nikowa.
Przyk∏ady takich kszta∏tek w przypadku najbardziej
popularnych wzorów pokazuje rys. 1.
2.1. Systemy wiàzania kostki brukowej
W zale˝noÊci od wzajemnego usytuowania elementów drobnowymiarowych nawierzchni drogowej wyró˝nia si´ wiele systemów wiàzania kostki majàcych charakter uniwersalny lub dostosowanych wy∏àcznie do danego wzoru lub wzorów
tworzàcych tzw. system dekoracyjny.
Mo˝na tu wymieniç nast´pujàce podstawowe systemy wiàzania:
– kostka z przewiàzaniem ca∏kowitym
– wiàzanie murowe
– wiàzanie rz´dowe mieszane
– wiàzanie blokowe
– wiàzanie parkietowe
– wiàzanie ze Êrodkiem
– wiàzanie przekàtne
– wiàzanie mieszane
– wiàzanie szachowe
– wiàzanie krzy˝owe
– wiàzanie diagonalne
– wiàzanie mieszane kombinacyjne
– wiàzanie systemowe.
Oprócz wymienionych wy˝ej podstawowych systemów wiàzania, które ulegajà ciàg∏emu rozwojowi, wyró˝niç nale˝y systemy wiàzania charakterystyczne dla wieloelementowych systemów dekoracyjnych:
– wiàzanie dekoracyjne z infu∏à
– system u∏o˝enia z zaakcentowaniem ma∏ych formatów
– wzór ko∏a i zintegrowanego wzoru ko∏a
– uk∏adu ∏uskowego
Wiązanie murowe mieszane zrealizowane
z trzech dużych elementów: 2 prostokątnych
24,7 x 33,0 cm i 16,5 x 24,7 cm oraz jednego
kwadratowego 24,7 x 24,7 cm
– wzór gwiazdy
– wzór szeÊcianu.
Poni˝ej zostanà pokazane przyk∏ady realizacji poszczególnych systemów wiàzania.
2.1.1. Kostka z przewiàzaniem ca∏kowitym
Najprostszy system spotykany bardzo cz´sto, bowiem wykorzystuje on naturalne walory i zdolnoÊç
klinowania si´ ka˝dego rodzaju typowych kostek
brukowych.
2.1.2. Wiàzanie murowe
Przyk∏ady u∏o˝enia kostek z wiàzaniem murowym
prezentowane sà na rys. 3.
2.1.3. Wiàzanie rz´dowe mieszane
Przyk∏ady wiàzania rz´dowego mieszanego pokazano na rys. 4.
2.1.4. Wiàzanie blokowe
Klasyczne wiàzanie blokowe zrealizowane w oparciu o kostk´ prostokàtnà o wymiarach 10x20 cm
przedstawia rys. 5.
dr in˝. Witold Brylicki
Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie
Stowarzyszenie Producentów Betonowej Kostki
Drogowej w Bydgoszczy
Literatura
1. Brylicki W.: Kostka brukowa z betonu wibroprasowanego. Polski Cement Sp. z o. o. Kraków 1998
2. Przeglàd produktów EHL. Przyk∏ady aran˝acji nawierzchni i wskazówki techniczne
3. Pesch L., Schmincke P., Strassenbau heute. Heft 3.
Vorgefertigte Beton – Bauteile. BetonVerlag GmbH,
Düsseldorf 1990
fot. Archiwum
Rys. 5. Wiàzanie blokowe
56
57
e
j
c
Uczyniç Twoje otoczenie pi´knym
– to nasza misja.
Dà˝ymy do tego, aby z producentów
betonu staç si´ artystami betonu.
fot. Libet
p
r
e
z
e
n
t
a
Konsolidacja producentów
kostki brukowej
58
fot. Libet
Cz∏owiek od zawsze wykorzystywa∏ naturalne bogactwa Ziemi do swoich potrzeb, odkrywajàc coraz to nowsze ich w∏aÊciwoÊci i zastosowania.
Wszystkie cywilizacje na drodze swojego rozwoju pozyskiwa∏y materia∏y do budowy domów,
dróg czy mostów ze swojego najbli˝szego otoczenia. Stopieƒ umiej´tnoÊci ich przetwarzania
i uzupe∏niania wp∏ywa∏ bezpoÊrednio na trwa∏oÊç
i pi´kno ich dokonaƒ.
Firma Libet w swym obecnym kszta∏cie jest wynikiem po∏àczenia kilku silnych organizacji z trzech
ró˝nych regionów Polski. Sta∏y i dynamiczny rozwój
rynku producentów galanterii betonowej sk∏oni∏ samodzielnych producentów do konsolidacji swych
potencja∏ów. Firmami tymi by∏y:
– Libet – zak∏ady w Libià˝u i ˚orach
– KB Tarmac (poprzednio Unicon – Kostki Bauma) – zak∏ady w Warszawie, Pruszkowie
i Mys∏owicach
– ZKB Gajków – zak∏ady w Gajkowie i Mietkowie
(k. Wroc∏awia).
¸àcznie 10 linii produkcyjnych, których zdolnoÊci
produkcyjne wynoszà 6 milionów m2 rocznie.
Ka˝dy z naszych zak∏adów od poczàtku swego istnienia by∏ stale modernizowany, a dba∏oÊç o nowoczesne parki maszyn pozwoli∏a na uzyskanie
zarówno polskich, jak i zagranicznych Êwiadectw
najwy˝szej jakoÊci.
Nasze oddzia∏y sà w swoich regionach liderami
wÊród producentów kostki brukowej i galanterii betonowej. Obecnie oferowane produkty obejmujà:
– kostki szlachetne (p∏ukane, Êrutowane, obijane,
colormix)
– kostki standardowe
– elementy dla drogownictwa (kraw´˝niki,
obrze˝a, p∏ytki, korytka Êciekowe itp.)
– mury oporowe
– gazony.
Naszà ofertà staramy si´ wyjÊç naprzeciw coraz
wy˝szym wymaganiom Klienta w czasach rosnàcej
dba∏oÊci o otoczenie domu i wyglàd ogrodów.
DziÊ pod zarzàdem Grupy Tarmac, która jest spó∏kà
w holdingu Anglo-American Plc, staliÊmy si´
cz´Êcià jednego ze Êwiatowych liderów w eksploatacji i przetwarzaniu zasobów naturalnych i kopalnianych. Grupa Tarmac jest w Wielkiej Brytanii
g∏ównym dostawcà kruszyw, betonu towarowego,
zaprawy, wapna, cementu oraz produktów betonowych. Grupa Tarmac jest tak˝e w∏aÊcicielem:
fot. Libet
fot. Libet
– Wroc∏awskich Kopalni Surowców Mineralnych
(WKSM) – jednego z najwi´kszych w Polsce
producentów kruszyw. Do WKSM nale˝à ˝wirownie: Mietków, Paczków, Pilce, Kopalnia Graniczna k. Strzegomia oraz Zak∏ad Krusz-Port we
Wroc∏awiu
– ¸ódzkich Kopalni Surowców Mineralnych
(KOSMIN) – producent m.in. ˝wirów i piasków p∏ukanych, piasków zwyk∏ych, pospó∏ki.
W sk∏ad KOSMIN-u wchodzi siedem kopalƒ usytuowanych w centralnej Polsce.
W Europie Tarmac jest jednoczeÊnie w∏aÊcicielem
rozwojowych przedsi´biorstw we Francji, Hiszpanii, Wielkiej Brytanii, Niemczech i w Czechach.
Dzia∏ajàc w ramach Grupy Tarmac, jako inwestora
strategicznego, zdobywamy i wymieniamy kolejne
doÊwiadczenia i roÊniemy w si∏´, a to umo˝liwia
nam rozwój profilu produkcji w taki sposób, aby
najlepiej dostosowaç si´ do zmieniajàcych si´ potrzeb Klientów.
Libet
59
e
j
z
n
e
c
e
r
Autorskie podejÊcie do ˝elbetu
Na wst´pie trzeba podkreÊliç, ˝e jest to ksià˝ka
autorska, czyli czerpiàca tematyk´ z bogatego dorobku
naukowego i doÊwiadczenia in˝ynierskiego wybitnych
rzeczoznawców konstrukcji ˝elbetowych, zw∏aszcza
przemys∏owych. W zakresie podstaw ogólnych mamy
do czynienia z treÊcià cechujàcà si´ oryginalnym
podejÊciem do analizy konstrukcji ˝elbetowych,
wyraênie odmiennym ni˝ podrćzniki dotychczasowe,
bazujàce przede wszystkim na analizie napr´˝eƒ lub
noÊnoÊci granicznej – pisze prof. Andrzej Ajdukiewicz
o ksià˝ce Piotra Noakowskiego i Horsta G. Schäfera
pt. „SztywnoÊciowa statyka konstrukcji ˝elbetowych.
Konstrukcje ˝elbetowe obliczane prosto i poprawnie”.
Punktem wyjÊcia jest ujćie wychodzàce od problematyki sztywnoÊciowej, czyli analizy odkszta∏ceƒ konstrukcji, a przede
wszystkim zjawiska zarysowania betonu, które istotnie zmienia
sztywnoÊç elementów. To podejÊcie wprowadza inne zasady obliczeƒ
statycznych i wymiarowania przekrojów elementów. Prowadzi ono w
ujćiu autorów do nieco uproszczonego, ale bliskiego rzeczywistoÊci
opisu zachowania si´ konstrukcji, przydatnego zw∏aszcza w ustrojach z∏o˝onych.
Autorzy wprowadzili tzw. kontynualnà teori´ odkszta∏ceƒ (Kontinuierliche Verformungs-Theorie), nazywanà w skrócie KVT, uwzgl´dniajàcà
w sposób uproszczony efekty nieliniowe w analizie konstrukcji ˝elbetowych. Podstawy tego podejÊcia omówiono w rozdziale 1., który zawiera jasno przedstawione fizyczne zasady zachowania si´ konstruk-
60
cji niezarysowanej i zarysowanej, w zakresie liniowym i nieliniowym
wraz ze wskazówkami modelowania i wykorzystania w praktyce.
Bardzo poglàdowo porównano podejÊcie liniowe (LIN) i nieliniowe w
ujćiu KVT. Zwrócono uwag´ na ró˝nic´ rozwa˝aƒ problemów lokalnych i zachowania si´ ca∏ego elementu konstrukcyjnego.
Podstawy modeli materia∏owych, wspó∏pracy betonu i stali oraz
za∏o˝enia dotyczàce modeli zarysowania zginanych i rozciàganych
przekrojów ˝elbetowych zawarto w rozdziale 2. Pojćia tu podane s∏u˝à dalszym wywodom, a w tym miejscu sà zilustrowane wynikami badaƒ oraz przyk∏adami prostych elementów. Przedstawiono równie˝ praktyczne sytuacje, majàce wskazaç czytelnikowi
przyk∏ady celowego stosowania proponowanego podejÊcia. Sà to
wybrane przyk∏ady du˝ych obiektów przemys∏owych – kominów i
ch∏odni kominowych.
Za∏o˝enia metodyki KVT przedstawiono w rozdziale 3. Opisano
g∏ówne przypadki zachodzàce w praktyce i towarzyszàce zjawiska
w betonie konstrukcyjnym, istotne ze wzgl´du na globalnà ocen´
ró˝nych typów konstrukcji, wyró˝niajàc problemy przyczepnoÊci, kotwienia zbrojenia, powstawania napr´˝eƒ w∏asnych. Omówiono zjawiska powstawania rys i wynikajàce stàd konieczne minimalne zbrojenie. Zaprezentowano liczne przyk∏ady budowli, w których omawiane problemy sà istotne.
Zasady wymiarowania i sprawdzania przekrojów podano w rozdziale 4. Modele obliczeniowe odpowiedzi przekroju na obcià˝enia
rozwa˝ono w ró˝nych fazach pracy przekrojów. Wyró˝niono zmiany w chwili powstania rys, ze szczegó∏owym opisem zachodzàcych
zmian sztywnoÊci i analitycznego okreÊlenia rozwartoÊci rys. Podano równie˝ sposoby uproszczonego podejÊcia i zalecenia praktyczne,
wraz z wykresami pomocnymi przy wymiarowaniu. Równie˝ tutaj zilustrowano wywody przyk∏adami odpowiedzialnych konstrukcji.
W rozdziale 5. podano przyk∏ady konkretnych przypadków konstrukcji ˝elbetowych, wynikajàce z bogatej dzia∏alnoÊci autorów jako rzeczoznawców. Sà to przyk∏ady z praktyki niemieckiej – krótkie omówienia
istoty problemów i dokonanych analiz dotyczà kolejno ró˝nych konstrukcji ˝elbetowych: obiektu wie˝owego, ch∏odni kominowej, masztu telekomunikacyjnego, dêwigarów w obiekcie halowym, belek mostowych,
obudowy bezpieczeƒstwa, masywnej p∏yty stropu przemys∏owego i obudowy tunelu. We wszystkich tych przypadkach wskazali autorzy publikowane w∏asne prace êród∏owe.
Dalsze przyk∏ady przedstawione w rozdziale 6. dotyczà badania uszkodzeƒ wybranych budowli z USA i Niemiec. Opisano
doÊç szczegó∏owo konkretne fragmenty konstrukcji ˝elbetowych,
stwierdzone uszkodzenia i zalecenia naprawcze. Z doÊwiadczeƒ
amerykaƒskich przedstawiono ˝elbetowe tarcze Êcienne zbiornika wodnego, belki podtorza suwnicy bramowej i rekonstrukcj´
wn´trza komina wieloprzewodowego. Z doÊwiadczeƒ niemieckich
przytoczono uszkodzony strop gara˝u podziemnego oraz zbyt wiotkie stropy wielokondygnacyjnego gara˝u.
Ostatni rozdzia∏, siódmy, zawiera przyk∏ady projektowania koncepcyjnego wybranych z∏o˝onych konstrukcji ˝elbetowych. Przedstawiono ogólne za∏o˝enia i pewne szczegó∏y problemów projektowych, których rozwiàzanie wymaga∏o rozszerzonej analizy. By∏y
to ró˝ne obiekty przemys∏owe i miejskie – filtry oczyszczalni wody,
p∏yty zbiornika przemys∏owego, fundamenty podziemnego parkingu,
otwarty zbiornik wody, zespolone stropy przemys∏owe, pow∏okowy
tunel, zbiornik oczyszczalni Êcieków i wreszcie najciekawszy obiekt
– spr´˝ony zbiornik dwupow∏okowy na ciek∏y gaz ziemny.
Ksià˝k´ koƒczy wykaz cytowanej literatury (111 pozycji,
w znacznej przewadze niemieckich) oraz skorowidz tematyczny.
Szata graficzna ksià˝ki jest bardzo staranna i oryginalne rysunki
doskonale ilustrujà omawiane treÊci. Zachća to do lektury, tym
bardziej ˝e nie ma w treÊci ˝adnych zb´dnych omówieƒ lub opilipiec – wrzesieƒ 2004
sów. Jest to j´zyk in˝ynierów, którzy wiedzà doskonale, co jest
interesujàce dla czytelnika i ˝e rysunek lub wzór przemawiajà
znacznie lepiej ni˝ obszerny opis.
Podsumowujàc t´ ciekawà pozycj´ nale˝y podkreÊliç zarówno
oryginalne podejÊcie do analizy konstrukcji ˝elbetowych, ∏atwe
do przyswojenia dla in˝ynierów, jak te˝ bardzo bogate przyk∏ady
konkretnych obiektów o konstrukcji ˝elbetowej, analizowanych
z wykorzystaniem przedstawionych na poczàtku metod analizy. Ksià˝ka nie ma ambicji kompletnego podrćznika ˝elbetu,
ale – jak wspomniano na wst´pie – stanowi autorskie opracowanie zawierajàce nowe, praktyczne podejÊcie do analizy konstrukcji ˝elbetowych i wskazuje liczne ciekawe przyk∏ady zastosowania tego podejÊcia w praktyce. Nale˝y podkreÊliç, ˝e jest to
obecnie szeroko stosowana, zw∏aszcza w Niemczech, metodyka
post´powania, dobrze korespondujàca z normami europejskimi.
Tytu∏ pracy nawiàzuje do tej pierwszej cz´Êci tematyki – kontynualnej teorii odkszta∏ceƒ i nie informuje czytelnika, ˝e prawie po∏owa treÊci dotyczy praktycznych przyk∏adów analizy
lub diagnostyki konstrukcji bardzo zró˝nicowanego charakteru.
Obie cz´Êci pracy – podstawy teoretyczne i przyk∏ady analizowanych konstrukcji – stanowià wartoÊciowy materia∏, szczególnie dla rzeczoznawców budowlanych. Jest to tak˝e inspirujàcy
i przyst´pnie podany wyk∏ad problemów wyst´pujàcych w budownictwie ˝elbetowym, zw∏aszcza przemys∏owym. Poniewa˝
jeden z autorów ksià˝ki, sàdzàc z wykazu literatury ten bardziej
doÊwiadczony – prof. Piotr Noakowski – blisko wspó∏pracuje z
naszym krajem, mo˝na sugerowaç, ˝e móg∏by ∏atwo t´ pozycj´
przybli˝yç polskim czytelnikom poprzez publikacj´ w j´zyku polskim.
prof. Andrzej Ajdukiewicz
Piotr NOAKOWSKI, Horst G. SCHÄFER
SztywnoÊciowa statyka konstrukcji ˝elbetowych. Konstrukcje
˝elbetowe obliczane prosto i poprawnie. (Steifigkeitsorientierte Statik im Stahlbetonbau. Stahlbetontragwerke einfach richtig berechnen). Wydawnictwo Ernst & Sohn, Berlin 2003, str.
232
Prof. dr hab. in˝. Piotr Noakowski
absolwent In˝ynierii Làdowej – Politechnika Warszawska.
Praktyka zawodowa: biuro konstrukcyjno-statyczne STRABAG GmbH w Kolonii, wspó∏pracownik naukowy profesora Kupfera na Uniwersytecie Technicznym w Monachium.
Promocja i habilitacja nt. metod pomiarów sztywnoÊci w budownictwie
˝elbetowym.
Kierownik wydzia∏u badaƒ i rozwoju w dziale budownictwa przemys∏owego
w firmie Karrena GmbH w Düsseldorfie. Stypendysta Niemieckiego Instytutu Badawczego (DFG) i profesor wizytujàcy na Uniwersytetach Boulder
i Standford (USA), rzeczoznawca budowlany w dziedzinach zabezpieczeƒ
przeciwpo˝arowych i budowy kominów.
Szef biura in˝ynierskiego FaAA w Düsseldorfie.
Dziedziny: budownictwo dla telefonii komórkowej, przemys∏owe,
przeciwpo˝arowe i hydrologiczne.
Profesor w katedrze budownictwa betonowego na uniwersytecie w Dortmundzie. Prace badawcze nad rzeczywistym obliczeniem obcià˝eƒ w warunkach ekstremalnych.
Wspó∏praca z komitetami normalizacyjnymi: CICIND (Mi´dzynarodowa
Komisja Kominów Przemys∏owych), DIN 1056, DIN EN 13 084.
Dzia∏alnoÊç w stowarzyszeniach przemys∏owych CICIND, (Stowarzyszenia
Wielkich Zak∏adów Energetycznych) – VGB, DGFS.
prof. dr in˝. Horst G. Schäfer
absolwent Wydzia∏u In˝ynierii Budowlanej na Uniwersytecie Technicznym
w Darmstadt, wspó∏pracownik Fa. Wayss & Freytag we Frakfurcie, Norymberdze i Karlsruhe. Wspó∏pracownik naukowy profesorów: A. Mehmela i H. Becka na Uniwesytecie Technicznym Darmstadt, wspó∏pracownik
Biura In˝ynierskiego BGS we Frankfurcie. Profesor Uniwersytetu Technicznego w Darmstadt, wspó∏pracownik Niemieckiego Stowarzyszenia
Wspó∏pracy Technicznej (GTZ) w Tanzanii. Szef katedry budownictwa betonowego na Uniwersytecie w Dortmundzie. Prace badawcze w dziedzinach systemów po∏àczeƒ i przegród cieplnych, wzmocnieƒ konstrukcji betonowych, prace badawcze na rzecz programu „Apprioprate Technology” dla krajów rozwijajàcych si´. Partner w Biurze In˝ynierskim „v. Spiess
– Schaefer – Keck” w Dortmundzie. Wspó∏praca z komitetami normalizacyjnymi DIBT, DIN EN 13 499 & 13 500, CEN + EOTA
Wspó∏praca z uniwersytetami w Kansas (USA), Dar es Salaam (Tanzania),
Szanghaju (Chiny) i Bagdadzie (Irak)
Ko nf erenc j e z o so b o w o Êc i à
meetingfactory
Tel./Fax: (012) 421 55 35
E-mail:
[email protected]
www.meetingfactor y.pl
61
W∏aÊciwoÊci sk∏adników i ich rola w kszta∏towaniu trwa∏oÊci betonu
oraz materia∏owe mo˝liwoÊci kszta∏towania wybranych cech u˝ytkowych
betonu zosta∏y omówione podczas Sympozjum Naukowo-Technicznego
pt. „Trwa∏oÊç betonu i jej uwarunkowania technologiczne, materia∏owe i
Êrodowiskowe”, które 20 kwietnia br. odby∏o si´ w Krakowie.
e
k
o
n
f
fot. Archiwum
e
r
e
n
c
j
Trwa∏oÊç betonu i jej uwarunkowania...
Udzia∏ w sympozjum wzi´∏o
180 osób zwiàzanych
z bran˝à budowlanà: przedstawiciele biur projektów,
firm wykonawczych i nadzoru budowlanego oraz laboratoriów budowlanych,
wy˝szych uczelni technicznych i placówek naukowobadawczych
Organizatorami sympozjum by∏y Spó∏ka Góra˝d˝e Cement oraz Katedra Materia∏ów Budowlanych i Ochrony Budowli na Wydziale In˝ynierii Làdowej Politechniki Krakowskiej. Udzia∏ w sympozjum wzi´∏o 180 osób
zwiàzanych z bran˝à budowlanà: przedstawiciele biur
projektów, firm wykonawczych i nadzoru budowlanego
oraz laboratoriów budowlanych, wy˝szych uczelni technicznych i placówek naukowo-badawczych. G∏ównym
celem sympozjum by∏o przedstawienie zagadnieƒ
zwiàzanych z trwa∏oÊcià betonu i elementów betonowych. Zaproszonych goÊci powita∏ przewodniczàcy Komitetu Programowego Sympozjum – dziekan Wydzia∏u
In˝ynierii Làdowej Politechniki Krakowskiej prof. dr hab.
in˝. Jacek Âliwiƒski oraz dyrektor handlowy Góra˝d˝e Cement SA – Felicjan Sobczyk.
W trakcie obrad sympozjum podczas dwóch sesji wyg∏oszono dziewi´ç referatów. Pierwsza z nich
dotyczy∏a w∏aÊciwoÊci sk∏adników betonu oraz ich roli
w kszta∏towaniu trwa∏oÊci betonu. Tej sesji przewodniczy∏ prof. dr hab. in˝. Antoni Stachowicz z Politechniki
Krakowskiej. Podczas sesji szeroko omówiono zagro˝enia
korozyjne betonu oraz sposoby zabezpieczenia konstrukcji przed niszczàcym oddzia∏ywaniem Êrodowiska. Jednak analiza wielu danych prowadzi do wniosku, ˝e nawet najlepiej dobrane sk∏adniki mieszanki betonowej (cement, kruszywo, dodatki mineralne), jak i jej przygotowanie, sà niewystarczajàce dla zapewnienia trwa∏oÊci konstrukcji, je˝eli brak jest starannoÊci przy wbudowywaniu
i piel´gnacji samego betonu oraz gdy pope∏niono podstawowe b∏´dy technologiczne (zbyt wysoki wskaênik w/c,
niew∏aÊciwe zag´szczenie, brak piel´gnacji itp.).
W trakcie tej sesji omówiono tak˝e tematyk´ nowej normy PN-B-19707 na cementy specjalne. Norma PN-B
19707 okreÊla nast´pujàce cechy specjalne cementów:
– niskie ciep∏o hydratacji (LH)
– odpornoÊç na dzia∏anie siarczanów (HSR)
– niska zawartoÊç tlenków alkalicznych (NA).
Stosowanie normy na cementy specjalne niejednokrotnie u∏atwia dobór cementów do wykonywania betonów
o cechach specjalnych np. betonu masywnego, betonu
Reologia w technologii betonu
62
Kontynuujàc prowadzone od wielu lat przez Dzia∏ Doradztwa Technologicznego Góra˝d˝e Cement SA szkolenia dla odbiorców cementu, 8 czerwca br. ju˝ po raz szósty zorganizowano Sympozjum
Naukowo-Techniczne pt. „Reologia w technologii betonu”. Organizatorem sympozjum by∏o Góra˝d˝e Cement SA we wspó∏pracy
z Katedrà Procesów Budowlanych Wydzia∏u Budownictwa Politechniki Âlàskiej.
Coroczne spotkania sà okazjà do przedstawienia nowoÊci w technologii betonu oraz wyników badaƒ wykonanych w ubieg∏ym
roku. Tegoroczne sympozjum, w którym udzia∏ wzi´∏o 140 osób,
obejmowa∏o 10 referatów.
W czasie pierwszej sesji, której przewodniczy∏ prof. Janusz Szwabowski, zwrócono uwag´ na dobór cementu do betonu, w tym na
te w∏aÊciwoÊci, które mogà pomóc w realizacji obiektów budowlanych zgodnie z wymaganiami normy PN-EN 206-1. Dobierajàc cement do okreÊlonego rodzaju robót nale˝y wziàç pod uwag´: realizacj´ robót, przeznaczenie betonu, warunki piel´gnacji wymiary
konstrukcji, warunki Êrodowiska oraz potencjalnà reaktywnoÊç kru-
nara˝onego na agresywne oddzia∏ywanie Êrodowiska czy
w produkcji betonu z u˝yciem kruszyw reaktywnych. Na
zakoƒczenie pierwszej sesji zaprezentowane zosta∏y praktyczne zastosowania cementów ˝u˝lowych w ró˝nych
obszarach budownictwa. Coraz cz´stsze zastosowanie
tych cementów prowadzi w ogromnej wi´kszoÊci przypadków do zwi´kszenia trwa∏oÊci betonu. Je˝eli dodamy
do tego czynnik ekonomiczny, to cementy ˝u˝lowe jawià
si´ jako interesujàca alternatywa w stosunku do cementów CEM I.
W drugiej cz´Êci, której przewodniczy∏ prof. dr hab. in˝.
Janusz Mierzwa z Politechniki Krakowskiej, skupiono si´
na materia∏owych mo˝liwoÊciach kszta∏towania wybranych cech u˝ytkowych betonu. Podczas jej trwania zaprezentowano cztery referaty. Przedstawione zosta∏y zagadnienia zwiàzane m.in. z mrozoodpornoÊcià betonu oraz
z trwa∏oÊcià betonu w obiektach mostowych. Przedstawiono tak˝e w sposób ogólny g∏ówne kierunki rozwiàzaƒ
konstrukcyjno-materia∏owych elementów wyposa˝enia
mostów, wp∏ywajàcych korzystnie na ich trwa∏oÊç. W
nawiàzaniu do problematyki napraw i remontów konstrukcji, które stanowià obecnie ponad 40% wartoÊci robót budowlanych, zaprezentowano tak˝e aktualne trendy oraz wyniki badaƒ mineralnych kompozytów naprawczych. Ciàg∏y wzrost zainteresowania kompozytami wynika m.in. z ich du˝ej wytrzyma∏oÊci, szczelnoÊci oraz
przyczepnoÊci do ró˝nych materia∏ów budowlanych,
a tak˝e z krótkiego czasu niezb´dnego do osiàgnićia
sprawnoÊci monta˝owej i eksploatacyjnej.
Na zakoƒczenie przedstawiono praktyczne aspekty trwa∏oÊci wibroprasowanej kostki brukowej. Trudne warunki eksploatacji tych elementów (intensywne
Êcieranie, Êciskanie, udarnoÊç, obcià˝enia dynamiczne,
oddzia∏ywanie czynników chemicznych itp.) wymuszajà
na producentach nie tylko stosowanie najwy˝szej jakoÊci
surowców, ale tak˝e wyjàtkowo skrupulatne przestrzeganie zasad technologii, rzetelnej kontroli jakoÊci wyrobów oraz utrzymywanie linii technologicznych w bardzo dobrym stanie technicznym. Powy˝sze czynniki
zosta∏y poruszone w Êwietle wymagaƒ norm europejskich dotyczàcych kostki brukowej (EN 1338), p∏ytek
chodnikowych (EN 1339) oraz kraw´˝ników i obrze˝y
(EN 1340).
Na zakoƒczenie sympozjum odby∏a si´ dyskusja. Dyskutanci poruszali nie tylko tematyk´ trwa∏oÊci betonu,
ale równie˝ korozji stali zbrojeniowej oraz mo˝liwoÊci
zastosowaƒ cementów o cechach specjalnych.
Tomasz Pu˝ak
szywa z alkaliami zawartymi w sk∏adnikach betonu. Kolejne referaty dotyczy∏y w∏aÊnie prawid∏owego doboru cementu do konstrukcji
mostowych. Okazuje si´ bowiem, ˝e trwa∏y beton mostowy mo˝na
wykonaç z u˝yciem cementów z grupy CEM II i CEM III, przy czym
niezb´dne jest in˝ynierskie podejÊcie do problemu uwzgl´dniajàce
warunki stawiane we wszystkich etapach realizacji – od projektu, na piel´gnacji betonu skoƒczywszy. W trakcie tej sesji omówiono tak˝e rol´ i w∏aÊciwoÊci py∏u krzemionkowego, a na zakoƒczenie
przedstawiono metodyk´ badaƒ betonu wed∏ug norm europejskich.
W drugiej sesji, której przewodniczy∏ dr in˝. Zbigniew Giergiczny z Góra˝d˝e Cement SA, zaprezentowano aktualne wyniki badaƒ
uzyskane przez jednostki naukowo-badawcze. Referaty dotyczy∏y
g∏ównie badaƒ w∏aÊciwoÊci Êwie˝ych mieszanek betonowych modyfikowanych domieszkami chemicznymi, dodatkami mineralnymi i
zbrojeniem rozproszonym.
Podczas koƒczàcej obrady dyskusji poruszono m.in. problem
wymagaƒ materia∏owych dla obiektów mostowych. Jak podkreÊlali
wszyscy uczestnicy dyskusji, obecny stan prawny w wi´kszoÊci przypadków nie gwarantuje powstania trwa∏ej konstrukcji, a dodatkowo nara˝a wykonawc´ na nieuzasadnione wy˝sze koszty wykonania.
tp
e
n
z
j
e
rania próbek, ich pomniejszania i rozpuszczania, a nast´pnie przechodzi do kryteriów wyboru metody analitycznej. W rozdziale opisano nie tylko klasyczne metody analizy i metody miareczkowe, lecz
tak˝e fizykochemiczne metody analizy. Rozdzia∏ koƒczy si´ krótkà
dyskusjà statystycznej oceny wyników analizy. Recenzentowi szczególnie podoba∏ si´ podrozdzia∏ poÊwićony analizie miareczkowej,
w której omówiono mi´dzy innymi kompleksy chelatowe oraz budow´ kompleksonów.
Innym rozdzia∏em, który stanowi dobry przyk∏ad zalet skryptu, jest rozdzia∏ poÊwićony badaniom mikrostruktury zaczynów cementowych
i betonów autorstwa profesor Nocuƒ-Wczelik. Zwraca uwag´ bardzo
ciekawe i oryginalne przedstawienie budowy ˝elu C-S-H, który jest
najwa˝niejszym sk∏adnikiem tych tworzyw. Na podobnà ocen´ zas∏uguje
dyskusja problematyki strefy kontaktowej zaczyn – kruszywa i zaczyn
– zbrojenie, które decydujà o trwa∏oÊci betonów. Rozdzia∏ uzupe∏niajà
bardzo dobre dydaktycznie modele mikrostruktur oraz zdjćia dobrze dobranych preparatów pod mikroskopem skaningowym.
Skrypt stanowi doskona∏e kompendium wiedzy na temat badaƒ
materia∏ów wià˝àcych i b´dzie s∏u˝y∏ nie tylko studentom Wydzia∏u
Ceramicznego i studentom wydzia∏ów budownictwa politechnik, lecz
tak˝e pracownikom laboratoriów instytutów dzia∏ajàcych w tym obszarze oraz b´dzie stanowi∏ pomocnà literatur´ dla fachowców z szeroko poj´tego przemys∏u budowlanego i materia∏ów budowlanych.
Recenzent jest przekonany, ˝e skrypt ten powinien ukazaç si´ w
nied∏ugim czasie jako wydawnictwo ksià˝kowe, mo˝e o poszerzonym zakresie, ujmujàcym równie˝ inne tworzywa wià˝àce, na
przyk∏ad cementy specjalne, oraz metody ich badaƒ. Pozostawiam
to jednak ju˝ do oceny Redaktora, pani profesor Nocuƒ-Wczelik.
prof. Wies∏aw Kurdowski
c
Z koƒcem 2003 roku ukaza∏ si´ w serii wydawniczej Akademii Górniczo-Hutniczej skrypt omawiajàcy metody badaƒ sk∏adu chemicznego
i mineralnego oraz w∏aÊciwoÊci tworzyw wià˝àcych. Opracowali go
specjaliÊci z zakresu chemii i technologii materia∏ów wià˝àcych pod
redakcjà naukowà pani profesor Wies∏awy Nocuƒ-Wczelik, która jest
równoczeÊnie autorkà trzech rozdzia∏ów w tym skrypcie. Wk∏ad Redaktora przejawia si´ przede wszystkim w bardzo dobrym poziomie
naukowym opracowania, lecz tak˝e w zachowaniu bardzo zbli˝onego
podejÊcia do omawianych w pracy zagadnieƒ, pomimo ˝e zosta∏y
one opracowane przez wielu autorów. Jest to bardzo wa˝na zaleta
skryptu, bowiem cz´sto wieloautorskie opracowania stanowià zbiór
luênych referatów, a nie sà konsekwentnym wyk∏adem, u∏atwiajàcym
studiowanie omawianej tematyki.
Skrypt obejmuje dziesi´ç rozdzia∏ów, które sà poÊwićone kolejno:
obliczeniom sk∏adu fazowego klinkieru cementowego – dr M. Gawlicki, analizie chemicznej spoiw mineralnych – profesor A. Bobrowski, oznaczaniu sk∏adu fazowego klinkieru metodà mikroskopowà
– dr M. Gawlicki, oznaczaniu wolnego tlenku wapniowego
– dr M. Gawlicki i dr E. Paluch, badaniu aktywnoÊci pucolanowej – dr W. Rozszczynialski, metodom termicznym – dr M. Pyzalski, badaniom cech fizycznych – profesor W. Nocuƒ-Wczelik, ciep∏u
hydratacji – profesor W. Nocuƒ-Wczelik, mikrostrukturze zaczynów
i betonów – profesor W. Nocuƒ-Wczelik, projektowaniu betonów
– dr A. ¸agosz.
Ka˝dy rozdzia∏ skryptu stanowi odr´bnà ca∏oÊç i jego studiowanie nie wymaga zaznajomienia si´ z treÊcià innych cz´Êci pracy, co
niewàtpliwie stanowi bardzo cennà wartoÊç dydaktycznà opracowania. Po ka˝dym rozdziale podano tak˝e literatur´ êród∏owà, u∏atwiajàcà
zapoznanie si´ z naukowymi podstawami omawianych metod badaƒ.
Skrypt liczy ogó∏em 207 stron i zawiera 23 tablice oraz 53 rysunki.
Zw∏aszcza te ostatnie sà bardzo cenne, a wÊród nich na szczególnà
uwag´ zas∏ugujà zdjćia mikroskopowe. Bez nich poznanie sk∏adu
mineralnego klinkieru cementowego oraz zrozumienie poj´ç
dotyczàcych mikrostruktury zaczynu by∏oby niemo˝liwe.
Przy opracowaniu poszczególnych rozdzia∏ów autorzy skorzystali
z najnowszych metod badawczych oraz z obowiàzujàcego obecnie stanu wiedzy. Na przyk∏ad przy omawianiu metod obliczania
sk∏adu fazowego klinkieru portlandzkiego pan dr Gawlicki poda∏
metod´ Taylora opublikowanà na poczàtku 2000 roku, która
stanowi wa˝ne uzupe∏nienie metody Bogue’a. RównoczeÊnie autorzy pos∏ugiwali si´ nowymi, obowiàzujàcymi ostatnio normami
bardzo znacznie wzbogacajàcymi rodzaje wytwarzanych cementów oraz modyfikujàcymi metody ich badaƒ.
Ju˝ po lekturze pierwszych stron skryptu czytelnik nabiera przekonania, ˝e autorzy starajà si´ ujmowaç nawet stosunkowo trudne zagadnienia w sposób prosty i bardzo przyst´pny, nie obni˝ajàc
równoczeÊnie naukowego poziomu wyk∏adu.
Wszystkie rozdzia∏y ksià˝ki zawierajà bardzo wartoÊciowe treÊci
i nie sposób ich omówiç w krótkiej recenzji. Z tych wzgl´dów
zdecydowa∏em si´ na podanie kilku przyk∏adów, które moim zdaniem dobrze ilustrujà zalety pracy.
Dobrym przyk∏adem jest rozdzia∏ poÊwićony analitycznym metodom oznaczania sk∏adu chemicznego materia∏ów wià˝àcych autorstwa profesora Bobrowskiego. Omawia on kolejno metody pobie-
e
– Skrypt stanowi doskona∏e kompendium wiedzy na temat badaƒ materia∏ów wià˝àcych i b´dzie s∏u˝y∏ nie tylko studentom
Wydzia∏u Ceramicznego i studentom wydzia∏ów budownictwa politechnik, lecz tak˝e pracownikom laboratoriów instytutów
dzia∏ajàcych w tym obszarze – pisze prof. Wies∏aw Kurdowski o skrypcie pt. „Laboratorium materia∏ów wià˝àcych”
pod redakcjà profesor Wies∏awy Nocuƒ-Wczelik.
r
Kompendium wiedzy
o badaniach materia∏ów wià˝àcych
63
t
k
a
64
O utylizacji odpadów by∏a mowa podczas seminarium „Paliwa alternatywne w przemyÊle cementowym – zrównowa˝ony rozwój” zorganizowanego przez Stowarzyszenie Producentów Cementu
i Wapna, które 5 maja odby∏o si´ w hotelu InterContinental w Warszawie.
Zdaniem Andrzeja Ptaka, wiceprezesa Zarzàdu
SPCiW, gospodarka wytwarza coraz wićej odpadów, których nie da si´ ponownie wykorzystaç.
– Ale nadajà si´ one doskonale jako êród∏o energii i mogà byç wykorzystywane jako paliwa alternatywne w cementowniach. Paliwa alternatywne
mogà w znacznej cz´Êci zastàpiç konwencjonalne êród∏a energii, np. nawet w 100% w´giel wykorzystywany podczas produkcji cementu. Tak wić
doskona∏ym miejscem do utylizacji odpadów i stosowania ich w formie paliw alternatywnych jest
piec obrotowy cementowni – argumentuje prezes
Andrzej Ptak. – Temperatura w piecu si´ga 2000
stopni Celsjusza. Najwi´kszà zaletà pieca jest to,
˝e w procesie spalania nie powstajà ˝adne odpady
i nie nast´puje pogorszenie emisji gazów.
Wed∏ug dr. in˝. Tadeusza Pajàka z Akademii Górniczo-Hutniczej piece cementowe to wiodàce poÊród
innych instalacje, w których zgodnie z zapisami
prawa krajowego, jak i wspólnotowego mo˝liwe
jest, relatywnie naj∏atwiej i najszybciej, podjćie
wspó∏spalania szerokiej grupy odpadów.
– W Polsce jak dotàd nie ma zbyt wielu przyk∏adów
potwierdzajàcych to stwierdzenie. Udowadniajà
Temperatura wewnàtrz pieca obrotowego si´ga 2000
stopni Celsjusza
W sympozjum wzi´∏o udzia∏ kilkaset osób: przedstawicieli
administracji rzàdowej i samorzàdowej, firm zainteresowanych wspó∏spalaniem odpadów
i
c
Ê
o
n
l
Utylizacja odpadów w piecach obrotowych cementowni wydaje si´
rozwiàzaniem najlepszym z mo˝liwych. Dlaczego? Po pierwsze
dlatego, ˝e temperatura panujàca w piecu cementowni powoduje
ca∏kowità utylizacj´, bez tworzenia odpadów spalania. Po drugie,
ten sposób utylizacji nie powoduje pogorszenia parametrów emisji
gazów z pieca. Po trzecie, energia z odpadów zastàpi energi´
pozyskiwanà z tradycyjnego paliwa.
u
a
Wspó∏spalanie odpadów w cementowniach
– korzystne w ka˝dym calu
je jednak cementownie krajów Unii Europejskiej i nale˝y oczekiwaç, ˝e ich Êladem b´dà w
najbli˝szym czasie podà˝aç tak˝e krajowe cementownie – mówi∏ dr Pajàk.
Jakie odpady sà najcz´Êciej wspó∏spalane w krajach UE w piecach cementowych? Zu˝yte opony,
odpady gumowe, odpady z produkcji papieru, oleje przepracowane, drewno odpadowe, komunalne
osady Êciekowe oraz osady z przemys∏u papierniczego, tworzywa sztuczne i zu˝yte rozpuszczalniki.
W Polsce wed∏ug danych z 2002 roku energia ze
spalania odpadów tylko w 4% zast´powa∏a energi´ ze spalania paliw kopalnych. W krajach UE
udzia∏ ten Êrednio wynosi 12%, a przewiduje si´,
˝e 2010 roku si´gnie 20%. – W Niemczech w
2000 roku 25,7% energii pozyskano ze spalania
ró˝nych grup odpadów, a w 2005 roku udzia∏ ten
ma wynosiç 30%. Obecnie najwićej energii z odpadów pozyskiwanej dla realizacji wypalania klinkieru wykorzystuje Holandia – 54% oraz Francja
– 42% – wyjaÊnia∏ dr Pajàk.
Willem van Loo, dyrektor techniczny CEMBUREAU,
unaoczni∏, na jak wielkà skal´ mo˝e nastàpiç ograniczenie zu˝ycia paliw tradycyjnych tylko dzi´ki
cementowniom. – Ju˝ modernizacja przemys∏u
ograniczy∏a jednostkowe zu˝ycie energii na wyprodukowanie jednej tony cementu. Od lat 70.
oszcz´dzano oko∏o 11 milionów ton w´gla rocznie,
dzi´ki ograniczeniu o oko∏o 30% jednostkowego
zu˝ycia energii przy produkcji klinkieru w 25 krajach zrzeszonych w CEMBUREAU – t∏umaczy∏ Willem van Loo. Jego zdaniem nieco przy okazji, lecz
mimo to ca∏kiem realnie, ograniczono dzi´ki temu
równie˝ wp∏yw wydobycia w´gla na Êrodowisko
naturalne.
Cementownie wyposa˝one sà ju˝ w specjalne instalacje pozwalajàce spalaç np. zu˝yte opony, które sà bardzo dobrym êród∏em energii. W ten sposób mo˝na te˝ oczyÊciç polskie Êrodowisko. Istnieje jednak problem ze zbiórkà porzuconych opon.
Paliwa alternatywne sà jednak i b´dà coraz powszechniej wykorzystywane w polskim przemyÊle
cementowym.
Piotr Piestrzyƒski
u
a
l
n
o
Ê
i
fot. Archiwum
c
Ârodowisko naukowe Polski reprezentowane by∏o
przez prof. Lecha Czarneckiego z Politechniki Warszawskiej z kilkuosobowym zespo∏em.
Z satysfakcjà nale˝y zauwa˝yç, ˝e w zakresie
betonopodobnych kompozytów polimerowych
mi´dzynarodowa pozycja naszego kraju jest nadal
wysoka. W trakcie kongresu dokonano wrćzenia,
przyznanej po raz piàty w historii, presti˝owej Nagrody im. Owena Nutta. Otrzyma∏ jà – za „wybitne
zas∏ugi i przywództwo w dziedzinie betonów polimerowych” – profesor Lech Czarnecki, który te˝ zosta∏ ponownie wybrany na wiceprzewodniczàcego
Zarzàdu Mi´dzynarodowej Korporacji Polimerów
w Betonie. Na nowego cz∏onka tego gremium wybrano zaÊ dr Bogumi∏´ Chmielewskà z Politechniki
Warszawskiej. Profesor Czarnecki wyg∏osi∏ referat
plenarny otwierajàcy kongres, a ponadto prezentowane by∏y trzy wystàpienia przygotowane przez
polskich autorów (B. Chmielewska, L. Czarnecki,
A. Garbacz, P. ¸ukowski).
XI ICPIC mo˝na uznaç za przedsi´wzićie ze
wszech miar udane, a osiàgnićia jego polskich
uczestników mogà byç powodem do satysfakcji dla
ca∏ego Êrodowiska.
t
Tematyka kompozytów budowlanych zawierajàcych
polimery cieszy si´ wcià˝ nies∏abnàcym zainteresowaniem. Oko∏o 120 przedstawicieli oÊrodków badawczych i przemys∏owych z ca∏ego Êwiata (23
kraje, pi´ç kontynentów), ponad 70 wyg∏oszonych
referatów, o˝ywione dyskusje w trakcie obrad i w
kuluarach Êwiadczà o tym najdobitniej. Prezentowano zarówno osiàgnićia praktyczne, zwiàzane
z ulepszaniem i coraz bardziej racjonalnym stosowaniem w budownictwie kompozytów polimerowych, jak i nowe idee w zakresie in˝ynierii
materia∏ów budowlanych, wÊród których betonopodobne kompozyty polimerowe pozostajà jednà
z najnowoczeÊniejszych grup materia∏owych.
Poruszano zw∏aszcza takie zagadnienia, jak
zrównowa˝ony rozwój, ekologia, modyfikacja, synergia, mikrostruktura, nanomonitoring, naprawy,
wzmacnianie i inne. Warto przy tym zauwa˝yç,
˝e by∏ to w historii kongresów ICPIC pierwszy,
na którym problematyka kompozytów polimerowo-cementowych (PCC) przewa˝a∏a w porównaniu z kompozytami ˝ywicznymi – bezcementowymi, a wspó∏praca polimeru z cementem w zakresie kszta∏towania mikrostruktury i w konsekwencji
w∏aÊciwoÊci tworzywa stanowi∏a jeden z istotniejszych wàtków konferencji.
k
Jedenasty Mi´dzynarodowy Kongres na temat Polimerów w Betonie (International Congress on Polymers in Concrete – ICPIC)
odby∏ si´ w dniach 2-4 czerwca br. w Berlinie. Po raz pierwszy kongres by∏ wspó∏organizowany przez trzy zaprzyjaênione
oÊrodki – Federalny Instytut Techniki Budowlanej (BAM) w Berlinie, Politechnik´ Warszawskà oraz Katolicki Uniwersytet
w Leuven, Belgia. Trudno to wydarzenie okreÊliç inaczej ni˝ jednym z symbolicznych przejawów jednoczenia si´ Europy.
a
Polimery w betonie
– temat jednoczàcy Europ´
Prof. Lech Czarnecki otrzyma∏ Nagrod´ im. Owena
Nutta
p∏
XXVII Posiedzenie Komitetu Wykonawczego Europejskiego Stowarzyszenia Producentów Autoklawizowanego Betonu Komórkowego (EAACA) odby∏o
si´ w Warszawie w dniach 10-11 maja 2004 r.
W∏adze EAACA powierzy∏y organizacj´ posiedzenia stronie polskiej, majàc na wzgl´dzie rol´ i znaUdzia∏ poszczególnych krajów w rynku betonu komórkowego
czenie polskiego przemys∏u betonów komórkowych
w Europie, a tak˝e ze wzgl´du na symbolik´ rozszerzenia Unii Europejskiej z dniem 1 maja br.
W spotkaniu tym brali udzia∏ przedstawiciele
13 krajów, w tym: Austrii, Belgii, Bu∏garii, Czech,
Estonii, Danii, Niemiec, Wielkiej Brytanii, W´gier,
W∏och, Holandii, S∏owenii i Polski.
Posiedzenie poprzedzi∏a zorganizowana przez Stowarzyszenie Producentów Betonów konferencja
prasowa.
Pierwszego dnia spotkania uczestnicy zwiedzili Zak∏ad Produkcji Betonu Komórkowego – Faelbet w Warszawie.
Podczas obrad EAACA, w drugim dniu spotkania,
przyj´to nowych cz∏onków stowarzyszenia, uchwalono statut, powo∏ano nowe w∏adze, wys∏uchano
sprawozdaƒ z dzia∏alnoÊci roboczych grup problemowych, przedstawiona te˝ zosta∏a aktualna sytuacja
oraz perspektywy EAACA w Europie.
red
fot. Archiwum
O betonie komórkowym
65
a
k
Uroczyste obchody pi´çdziesićiolecia Instytutu
Mineralnych Materia∏ów Budowlanych odby∏y si´
w gmachu Filharmonii Opolskiej.
– Poczàtki IMMB si´gajà wrzeÊnia 1954 roku, kiedy to ówczesny kierownik Ministerstwa Przemys∏u
Materia∏ów Budowlanych powo∏a∏ – na bazie Laboratorium Materia∏ów Wià˝àcych Instytutu Technologii Krzemianów w Warszawie, Laboratorium
Przemys∏u Wapienniczego w Gogolinie i Centralnego
Laboratorium Przemys∏u Cementowego w Sosnowcu – Instytut Przemys∏u Wià˝àcych Materia∏ów Budowlanych z siedzibà w Opolu – przypomina∏ histori´ instytutu jego obecny dyrektor, doc. Jerzy Duda.
Wszyscy obecni na jubileuszu IMMB otrzymali
pamiàtkowe medale
Odznaczenia paƒstwowe
otrzymali m.in. (od prawej):
doc. Jerzy Duda – dyrektor
IMMB oraz prof. Stanis∏aw
Peukert z krakowskiego
oddzia∏u IMMB
66
Obchody jubileuszu IMMB odby∏y si´ w gmachu Filharmonii Opolskiej
S∏u˝ba dla przemys∏u i rozwój nauki
Instytut szybko ukszta∏towa∏ si´ organizacyjnie
i programowo oraz rozpoczà∏ prowadzenie badaƒ
na rzecz przemys∏u cementowego, wapienniczego,
gipsowego i tlenku glinu.
Wraz z rozwojem przemys∏u instytut rozbudowywa∏
i doskonali∏ swój potencja∏ oraz poszerza∏ zakres prowadzonych badaƒ i wdro˝eƒ. W 1961 roku powsta∏
oddzia∏ instytutu w Krakowie, w którym rozwijane sà
technologie produkcji cementu, wapna i gipsu.
Instytut systematycznie rozwija∏ kadr´ badawczà,
unowoczeÊnia∏ baz´ laboratoryjnà i powi´ksza∏ obszar prowadzonych badaƒ.
i
c
Ê
o
n
l
a
Ogromna rzesza by∏ych i obecnych pracowników, w∏adze
województwa opolskiego, w∏adze samorzàdowe Opola,
przedstawiciele KoÊcio∏a, przemys∏u cementowego, wapienniczego
i gipsowego oraz inni szacowni goÊcie wzi´li udzia∏ w przypadajàcej
24 czerwca uroczystoÊci 50-lecia Instytutu Mineralnych
Materia∏ów Budowlanych. – To paƒstwo uosabiacie wielkoÊç tego
instytutu, paƒstwo o niej stanowicie. Goràco gratuluj´ – mówi∏,
zwracajàc si´ do pracowników IMMB, prof. Lech Czarnecki,
prorektor Politechniki Warszawskiej.
t
u
Pó∏ wieku bliskich
zwiàzków z praktykà
– Obecnie, w warunkach gospodarki rynkowej, profil
prowadzonych prac jest na bie˝àco dostosowywany
do potrzeb rynku. W kr´gu zainteresowaƒ IMMB obok
du˝ych zak∏adów znajdujà si´ tak˝e mniejsze podmioty gospodarcze, a w pracach instytutu systematycznie wzrasta udzia∏ badaƒ na rzecz samorzàdów
oraz ma∏ych i Êrednich przedsi´biorstw. Instytut musi
byç konkurencyjny tak˝e na rynku unijnym – mówi∏
Jerzy Duda. – Naszà cechà charakterystycznà w
ca∏ym pi´çdziesićioleciu by∏ bardzo bliski zwiàzek
badaƒ z praktykà przemys∏owà.
W ciàgu 50 lat przez instytut przewin´∏o si´ 3000
osób. Podczas uroczystoÊci kilkudziesićiu pracowników, zarówno spoÊród tych, którzy odeszli
na emerytur´, jak i tych, którzy pracujà obecnie,
otrzyma∏o odznak´ „Zas∏u˝ony dla IMMB”. Niektórzy otrzymali tak˝e odznaczenia paƒstwowe oraz
odznaki „Za zas∏ugi dla województwa opolskiego”.
Na dwie godziny przed jubileuszem instytutu,
obradujàca Rada Miasta Opole przyzna∏a IMMB
jednog∏oÊnie i z gromkimi brawami odznak´ „Za
zas∏ugi dla miasta Opole”.
– Ten uroczysty dzieƒ poprzedzony by∏ wieloma
dziesiàtkami lat pracy badawczej instytutu. Bez
waszej pracy nie mo˝na mówiç o rozwoju gospodarki – mówi∏ sk∏adajàc gratulacje Grzegorz Kubat,
marsza∏ek województwa opolskiego.
Andrzej Balcerek, wiceprezes Stowarzyszenia Producentów Cementu i Wapna, gratulowa∏ w imieniu pracowników przemys∏u cementowego: – Wiele osób z instytutu ubiera∏o kufajki i pomaga∏o nam rozwiàzywaç
problemy techniczne w cementowniach. Za to wszystko dzi´kujemy. DziÊ, mimo i˝ zak∏ady cementowe majà
ró˝nych w∏aÊcicieli i konkurujà na rynku, nadal mamy
wiele wspólnych problemów.
Marek Soboƒ, wiceprezes zarzàdu Grupy O˝arów
SA, stwierdzi∏, ˝e to wspaniale mieç 50 lat wiedzy
o cemencie i móc z tej wiedzy korzystaç. – Ja wiele
razy z waszej pomocy korzysta∏em i ˝ycz´ instytutowi mnóstwo, mnóstwo pracy – doda∏.
UroczystoÊç zakoƒczy∏ koncert Orkiestry Kameralnej Filharmonii Opolskiej pod dyrekcjà Bogus∏awa
Dawidowa.
Piotr Piestrzyƒski
Wspomnieniom i dyskusjom nie by∏o koƒca
Dyrektorzy przemys∏u wapienniczego (od prawej): Stanis∏aw Barycki, Stefan Malicki,
Stanis∏aw Kowalczykiewicz, W∏adys∏aw Kozio∏
c e m e n t o w y
Do Cedzyny przyby∏o kilkudziesićiu przedstawicieli emerytowanej kadry kierowniczej przemys∏u cementowego i wapienniczego. Dzi´ki Stowarzyszeniu Producentów Cementu i Wapna ludzie, którzy kiedyÊ pracowali w ÊciÊle ze sobà wspó∏pracujàcych zak∏adach, mogli si´ po raz kolejny spotkaç i porozmawiaç. By∏o miejsce na wspomnienia, ale tak˝e na informacje o tym, co
aktualnie dzieje si´ w bran˝y cementowej. Na pytania
odpowiadali przedstawiciele zarzàdu SPCiW: Andrzej
Tekiel, Andrzej Balcerek i Andrzej Ptak.
Zebrani gromkimi brawami podzi´kowali Januszowi
Poleszakowi, emerytowanemu ju˝ dyrektorowi Biura
SPCiW, który organizowa∏ wszystkie poprzednie spotkania by∏ej kadry kierowniczej.
Podczas spotkania odby∏a si´ równie˝ premiera ksià˝ki
Leszka Zachuty „Historia przemys∏u cementowego”.
– Ciesz´ si´, ˝e moja praca ujrza∏a Êwiat∏o dzienne, ale
to paƒstwo pisali t´ ksià˝k´ – mówi∏ wzruszony Leszek
Zachuta, zwracajàc si´ do emerytowanych pracowników przemys∏u.
pie
Jak wyglàda produkcja i sprzeda˝ cementu,
czy polska nauka mia∏a udzia∏ w modernizacji
przemys∏u cementowego, jakie sà wielkoÊci emisji,
a jakie sà relacje cenowe mi´dzy cementem
w Polsce a tym produkowanym w Europie
Zachodniej – te wszystkie zagadnienia interesowa∏y
przedstawicieli emerytowanej kadry kierowniczej
przemys∏u cementowego i wapienniczego, którzy
23 kwietnia br. spotkali si´ w Cedzynie k. Kielc.
p r z e m y s ∏
W rodzinnym gronie
67
budynku przy bramie wjazdowej. UnowoczeÊniliÊmy
te˝ obs∏ug´ klienta.
Czego Jan Bzdzion wymaga od swoich pracowników? – SkutecznoÊci w dzia∏aniu i lojalnoÊci. Sam
nie lubi´ siedzieç za biurkiem. Kiedy tylko mog´,
jad´ do klientów. Kontakt z nimi daje mi najlepszà
wiedz´ i rozeznanie – dodaje.
Jan Bzdzion od 1969 roku jest mieszkaƒcem
Dzia∏oszyna. Ma 59 lat, jest ˝onaty, ma dwoje dzieci, córk´ i syna (student III roku biotechnologii na Uniwersytecie Wroc∏awskim). W wolnych chwilach w´dkuje nad Wartà. – Mam gdzie ∏owiç
ryby, sà tu pi´kne starorzecza Warty. Biorà p∏ocie, klenie. KiedyÊ by∏o bardzo du˝o Êwinki i brzany. Niestety, zanieczyszczenia p∏ynàce od Cz´stochowy skutecznie wyt´pi∏y te gatunki ryb. Niemniej jeÊli zna si´ dobre miejsca i skutecznie nći, to mo˝na coÊ z∏owiç
– mówi Jan Bzdzion. Latem lubi te˝ jeêdziç na rowerze. – ˚ycie toczy si´ tu jak nurt Warty, spokojnie
i miarowo – dodaje.
pie
y
˝
l
u
d
z
i
e
z
b
r
Jan Bzdzion do przemys∏u cementowego trafi∏ w listopadzie 1969 roku. Prac´ w Kombinacie Cementowo-Wapienniczym WARTA rozpoczà∏ w dziale zaopatrzenia.
W 1975 roku pe∏ni∏ ju˝ funkcj´ kierownika dzia∏u.
– W 1983 roku pojawi∏a si´ szansa wyjazdu do Iraku. Pracowa∏em tam przez rok. Musia∏em wróciç
ze wzgl´du na wypadek przy pracy. W latach
1984-1990 by∏em g∏ównym specjalistà ds. transportu i dostaw. Potem zajà∏em si´ ju˝ sprzeda˝à.
Najpierw jako kierownik sprzeda˝y, a potem tak˝e
marketingu – mówi Jan Bzdzion.
Jak zaopatrzeniowiec poradzi∏ sobie ze sprzeda˝à?
– To chyba jakaÊ z∏oÊliwoÊç losu. Kiedy by∏em zaopatrzeniowcem, by∏o centralne rozdzielnictwo towarów,
materia∏y si´ zdobywa∏o, nawet nie mo˝na by∏o robiç
wymiany barterowej towar za towar. Z kolei gdy sprzeda˝ cementu zosta∏a uwolniona, struktury sprzeda˝y
trzeba by∏o budowaç od poczàtku. Nie by∏o ∏atwo,
gdy˝ powsta∏a konkurencja na rynku – t∏umaczy Jan
Bzdzion. – W tej chwili, poza wschodnimi rejonami
kraju, nasz cement jest wsz´dzie. Dostarczamy teraz cement m.in. na przebudow´ autostrady A4. Z
naszego cementu powsta∏y te˝ p∏yty lotniska NATO
Poznaƒ-Krzesiny i wojskowego w ¸asku oraz lotniska cywilnego Poznaƒ-¸awica. Trwa modernizacja lotniska wojskowego w Malborku. Marka jest ju˝ znana. KiedyÊ nasz dzia∏ sprzeda˝y mieÊci∏ si´ w baraku przed biurowcem. Od trzech lat jesteÊmy w nowym
Jan Bzdzion wi´kszoÊç swego ˝ycia przepracowa∏ w cementowni Warta.
35 lat temu zaczyna∏ od dzia∏u zaopatrzenia, a obecnie jest g∏ównym
specjalistà ds. sprzeda˝y i marketingu.
a
n
Nie lubi siedzieç za biurkiem
Góra˝d˝e i Braas uhonorowane Diamentami
26 czerwca 2004 roku na Torach WyÊcigów Konnych na warszawskim
S∏u˝ewcu odby∏a si´ Letnia Wielka Gala Business Centre Club. Gala by∏a
okazjà do wrćzenia najlepszym polskim firmom i ich szefom Diamentów
2004 – nagrody w drugim etapie konkursu Lider Polskiego Biznesu.
Laureaci konkursu, którzy utrzymajà pozycj´ lidera i nadal osiàgajà
doskona∏e wyniki finansowe, otrzymujà Diament do swojej Statuetki.
68
1
fot. Archiwum
2
Góra˝dze Cement
Góra˝d˝e Cement SA zosta∏y nagrodzone kolejnym,
szóstym ju˝ Diamentem do Z∏otej Statuetki Lidera Polskiego Biznesu. Nagrod´ z ràk marsza∏ka sejmu Józefa Oleksego oraz prezesa BCC Marka Goliszewskiego odebra∏ Andrzej Balcerek, prezes Zarzàdu Góra˝d˝e
Cement SA (fot. 1). Góra˝d˝e nale˝à do BCC od 1991
roku, a Z∏otà Statuetk´ Lidera Polskiego Biznesu
otrzyma∏y w 1992 roku. W nast´pnych latach firma
by∏a nagradzana kolejnymi Diamentami do Statuetki.
Prezes Andrzej Balcerek, który od 2001 roku jest
tak˝e cz∏onkiem Rady G∏ównej BCC, uwa˝a, ˝e tegoroczny Diament zosta∏ przyznany Góra˝d˝om za
sta∏oÊç, wytrwa∏oÊç i konsekwentne realizowanie
celów krótko- i d∏ugoterminowych.
Andrzej Balcerek wÊród najwa˝niejszych czynników, majàcych wp∏yw na utrzymanie dobrych wyników przedsi´biorstwa w okresie dekoniunktury
i kryzysu gospodarczego, wymienia przede wszyst-
kim: realizacj´ d∏ugoterminowej strategii dzia∏ania,
konsekwentnà walk´ z kosztami, ciàg∏e doskonalenie systemów zarzàdzania oraz rozwijanie potencja∏u
ludzkiego. Wed∏ug prezesa Balcerka w zarzàdzaniu zasobami ludzkimi najwa˝niejszà zasadà powinien byç
model zorientowany na prac´ zespo∏owà.
Braas Polska
Firma Braas Polska zosta∏a laureatem Z∏otej Statuetki Lidera Polskiego Biznesu w styczniu 2003
roku. Przez ponad rok utrzyma∏a wysokà pozycj´
na rynku pokryç dachowych, a tak˝e uzyska∏a dobre wyniki finansowe. Przyznajàc w tym roku
pierwszy Diament do Z∏otej Statuetki Jury konkursu doceni∏o sta∏y rozwój firmy, jej pozycj´ na rynku
oraz jakoÊç i nowoczesnoÊç produktów. Istotnym kryterium by∏o tak˝e zaanga˝owanie przedsi´biorstwa
w dzia∏alnoÊç charytatywnà i wspó∏prac´ z lokalnymi przedsi´biorcami. Diament odbiera∏ Wojciech
Gàtkiewicz, prezes Zarzàdu Braas Polska. Uroczysta Gala BCC by∏a tak˝e okazjà do odbioru innej
presti˝owej nagrody. Zarzàd Business Centre Club
postanowi∏ uhonorowaç Z∏otà Statuetkà Kanclerza
Lo˝y Opolskiej BCC Wojciecha Gàtkiewicza (fot. 2),
doceniajàc jego dotychczasowy wk∏ad w realizacj´
misji BCC w województwie opolskimi.
sab, pie
a
k
t
u
a
l
n
Zarzàd KCW Warta podczas uroczystoÊci wrćzenia
certyfikatu (od lewej):
Jan LeÊniak, Zofia Kachlik,
Alicja Kubicka, Mieczys∏aw
Ró˝aƒski
o
tego mamy nadziej´, ˝e certyfikat unaoczni wszystkim, ˝e w sposób przejrzysty prowadzimy polityk´
Êrodowiskowà i na ka˝de ˝yczenie jesteÊmy w stanie
to udokumentowaç.
Krzysztof Piekarz, burmistrz Dzia∏oszyna, stwierdzi∏, ˝e jeÊli dzia∏ania cementowni zostanà
dostrze˝one i zaakceptowane przez spo∏eczeƒstwo,
to kolejny cel WARTY, czyli stosowanie paliw alternatywnych, zostanie osiàgni´ty. – Opracowujemy
teraz m.in. plan gospodarki odpadami w gminie
i moglibyÊmy uwzgl´dniç mo˝liwoÊci cementowni
– wyjaÊnia∏ burmistrz Piekarz.
Uzyskania certyfikatu gratulowa∏ te˝ Dariusz Koz∏owski,
burmistrz Pajćzna. – To znak, ˝e robicie wiele nie tylko dla siebie, ale tak˝e dla Êrodowiska – mówi∏.
Zdaniem Zbigniewa Mostowskiego, w zak∏adzie
obok procedur i instrukcji wynikajàcych z normy
zosta∏y opracowane programy Êrodowiskowe, które pozwalajà obni˝yç szkodliwoÊç oddzia∏ywania
na Êrodowisko.
– Wszyscy pracownicy znajà kodeks post´powania
ekologicznego, w którym pokazujemy, jak post´powaç
z odpadami. Programy te uwzgl´dniajà edukacj´
spo∏eczeƒstwa, m.in. poprzez audity z udzia∏em radnych, uczniów. Chcemy im pokazaç, w jaki sposób
zarzàdzamy Êrodowiskiem – mówi∏ Zbigniew Mostowski. – Organizujemy dni otwarte. Podczas ostatnich, od
1 do 9 czerwca br., odwiedzi∏a nas oÊmiusetosobowa
grupa dzieci i m∏odzie˝y. Audity z udzia∏em uczniów
odb´dà si´ ju˝ w nowym roku szkolnym. M∏odzie˝ jest
bardzo wnikliwym obserwatorem. Jej spostrze˝enia bardzo nam pomog∏y. Poprzez m∏odzie˝ chcemy dotrzeç do
doros∏ych, którzy czasem bezkrytycznie uznajà, ˝e stosowanie paliw alternatywnych b´dzie zagro˝eniem dla
Êrodowiska, a tak przecie˝ nie jest. Wszystko robimy zgodnie z prawem. MyÊl´, ˝e w d∏u˝szym okresie
osiàgniemy sukces – doda∏ Zbigniew Mostowski.
Piotr Piestrzyƒski
i
UroczystoÊç wrćzenia certyfikatu odby∏a si´ w malowniczym pa∏acu w Sokolnikach k. Wielunia.
Dzia∏ajàca od 40 lat WARTA, nale˝àca do koncernu Miebach/Polen Cement, jest nie tylko jedynà
cementownià w województwie ∏ódzkim, ale tak˝e jednym z najwi´kszych pracodawców w regionie. Nic
wić dziwnego, ˝e na uroczystoÊç oprócz zarzàdu i
pracowników WARTY licznie przybyli przedstawiciele Urz´du Wojewódzkiego w ¸odzi, burmistrzowie
Dzia∏oszyna i Pajćzna, przedstawiciele bran˝y cementowej, dziennikarze oraz klienci i przyjaciele zak∏adu.
– Gdy przejmowa∏am obowiàzki prezesa, mia∏am
dwa cele do zrealizowania: chcia∏am zmodernizowaç
zak∏ad i uregulowaç jego dzia∏anie w Êrodowisku. Teraz wszyscy wiedzà, ˝e nasz zak∏ad mo˝e nie tylko nie
szkodziç Êrodowisku, ale tak˝e je oczyszczaç – mówi∏a
Zofia Kachlik, prezes Zarzàdu Kombinatu Cementowo-Wapienniczego WARTA SA.
Prawie rok trwa∏o wdra˝anie w zak∏adzie systemu
zarzàdzania Êrodowiskiem ISO 14001. W koƒcu,
17 czerwca br., Grzegorz Tuleja z TÜV Nord Katowice wrćzy∏ dokument zaÊwiadczajàcy, ˝e „KCW
WARTA wprowadzi∏ i stosuje system zarzàdzania
Êrodowiskiem w zakresie produkcji, sprzeda˝y
i serwisu klinkierów portlandzkich oraz cementów
zgodnie z normà DIN ISO 14001:1996”.
Jakie mo˝liwoÊci otwiera przed zak∏adem certyfikat?
– B´dzie pomocny w pozyskaniu spo∏eczeƒstwa dla
naszych inwestycji, które rozpocz´liÊmy. Wià˝e si´ to
m.in. z wdro˝eniem paliw alternatywnych. Od 1997
roku spotykamy si´ z protestami spo∏ecznymi, organizowanymi przez grupy lokalnych przedsi´biorców.
Protesty nie sà w ˝aden sposób uzasadnione.
Protestujàcy podwa˝ajà rozwiàzania prawne, zrywajà
posiedzenia rad miejskich, sejmików. To problem,
który nie dotyka ˝adnej innej cementowni w Polsce – t∏umaczy∏ Zbigniew Mostowski, pe∏nomocnik
prezesa Zarzàdu KCW WARTA ds. jakoÊci. – Dla-
c
– Teraz wszyscy wiedzà, ˝e nasz zak∏ad mo˝e nie tylko nie szkodziç Êrodowisku, ale tak˝e je oczyszczaç
– mówi∏a Zofia Kachlik, prezes Zarzàdu Kombinatu Cementowo-Wapienniczego WARTA SA, odbierajàc gratulacje.
17 czerwca WARTA otrzyma∏a certyfikat systemu zarzàdzania Êrodowiskiem ISO 14001.
Ê
ISO 14001 dla Warty
69
Wiedza
ukryta na www
www
opis
www.betonguide.de
Strona przysz∏ych u˝ytkowników betonu.
Ró˝nymi drogami (asystent lub elementy budowli) dowiadujemy si´, jaki materia∏ powinien byç zastosowany. Du˝ym
atutem jest dok∏adne wczeÊniejsze „zadanie” warunków, a w jakich b´dzie
u˝ytkowany: wilgoç, mróz, agresja chemiczna. Informacje te mo˝na uzyskaç
poprzez wyszukiwanie „krok po kroku” lub poprzez otwarcie ca∏oÊci katalogu w postaci pliku PDF. Strona wymaga
znajomoÊci j´zyka niemieckiego.
www.beton-info.org
Serwis internetowy w j´zyku niemieckim, którego celem jest informowanie o
dobrym budownictwie. Menu strony podzielone jest na informacje o betonie,
budownictwie mieszkaniowym, betonie
w drogownictwie, architekturze betonowej i jej najwybitniejszych reprezentantach. Znajdziemy tu te˝ ró˝ne ciekawostki, mi´dzy innymi nt. remontu betonowego pomnika Bitwy Narodów w Lipsku.
www.emporis.com
Serwis, który gromadzi fakty o wielkich
budowlach: budynki, przedsi´biorstwa
budowlane i deweloperskie oraz fotografie. Twórcy strony analizujà rynek wielkich budynków, nie ograniczajàc si´ do
˝adnego kraju ani kontynentu. W dziale „buildings” znajdziemy zestawienie
najwy˝szych budynków w kategoriach:
wysokoÊç, kontynent, kraj, a tak˝e zestawienie „skyline ranking”, gdzie poszczególne miasta dostajà punkty za ka˝dy
wysokoÊciowiec. Prowadzi oczywiÊcie
Hongkong. W pierwszej setce jest te˝
Warszawa ze swoim „Palace of Culture
& Science”. Warto sprawdziç, na którym
miejscu jest stolica Polski. Serwis jest
wyczerpujàcym kompendium wiedzy o
prezentowanych budynkach.
www.cementindustry.co.uk
www.bca.org.uk
Odnowiona strona Stowarzyszenia Producentów Cementu w Anglii (The British
Cement Association). Na stronie znajdujà
si´ m.in. informacje na temat przemys∏u
cementowego w Wielkiej Brytanii, procesie produkcji cementu, a tak˝e rodzajach produkowanych cementów w∏àcznie
z informacjami, gdzie i jak powinno si´
je stosowaç. W sposób przyst´pny i ciekawy zaprezentowano, gdzie w otoczeniu mo˝na „spotkaç” materia∏y budowlane wykonane z udzia∏em cementu. Ponadto strona zawiera podstawowe informacje na temat betonu (w tym miejscu
znajdujà si´ po˝yteczne linki do stron o
betonie). Strona jest lekka i przejrzysta.
70
71
72

BTA Makieta 3/2004

Transkrypt

Podobne dokumenty

pobierz folder - Ashford Formula

Zrównoważony rozwój technologii nawierzchni betonowych

this link - Solidarity of Arts

nieodpłatnie w formacie PDF

Pobierz - Promat

Tomczak_mozaika - Instytut Kultury Europejskiej UAM w Gnieźnie

Literatury s∏owiaƒskie po roku 1989 Nowe zjawiska, tendencje

specjalnie dla „made in japan”

XIX Wielodyscyplinarne Forum Osteoporotyczne

zalacznik 11 Specyfikacja Techniczna Wykonania i Odbioru Robot

forum 16.p65 - Wydawnictwo UWM

akademia maj.p65

MOTOROLA RAZR MAXX

Alfa Romeo Tour 2001 Amsterdam Urok prowokacji

Echa Przeszłości 13/2012