Strategia Rozwoju Gminy Wierzchowo

Transkrypt

na lata 2009 – 2015
STOWARZYSZENIE INSTYTUT ROZWOJU REGIONALNEGO
STRATEGIA ROZWOJU
GMINY WIERZCHOWO
na lata 2009-2015
Szczecin, marzec 2009 r.
1
na lata 2009 – 2015
1
1.1
1.2
Ogólna charakterystyka gminy ........................................................................ 6
INFORMACJE OGÓLNE ............................................................................ 6
ASPEKTY I UWARUNKOWANIA HISTORYCZNE ......................................... 8
2
Analiza uwarunkowań sfery infrastruktury technicznej ................................ 10
2.1.1
INFRASTRUKTURA ODPROWADZANIA I OCZYSZCZANIA ŚCIEKÓW
I ZAOPATRZENIA W WODĘ ................................................................................... 10
2.1.2 GAZYFIKACJA I ENERGETYKA ................................................................. 12
2.1.3 POWIĄZANIA KOMUNIKACYJNE............................................................... 13
2.2
MIESZKALNICTWO ............................................................................... 14
2.2.1 BUDYNKI I BUDOWLE ............................................................................ 14
3
3.1
3.1.1
3.2
3.3
3.3.1
3.3.2
3.3.3
3.3.4
3.3.5
3.4
3.5
3.6
3.6.1
3.6.2
4
4.1
4.2
4.3
4.3.1
4.4
4.4.1
4.4.2
4.4.3
4.4.4
5
5.1
5.1.1
5.1.2
5.2
Analiza uwarunkowań w sferze demograficznej i społecznej ......................... 17
UWARUNKOWANIA DEMOGRAFICZNE .................................................. 17
UWARUNKOWANIA DEMOGRAFICZNE I SPOŁECZNE.................................. 18
EDUKACJA ........................................................................................... 20
KULTURA, SZTUKA, ZABYTKI ............................................................... 22
ZABYTKI ............................................................................................... 22
CMENTARZE ......................................................................................... 23
KRAJOBRAZ ARCHEOLOGICZNY .............................................................. 24
SPORT I REKREACJA .............................................................................. 25
ORGANIZACJE....................................................................................... 26
ZDROWIE ............................................................................................. 26
BEZPIECZEŃSTWO PUBLICZNE .............................................................. 26
POMOC I OPIEKA SPOŁECZNA ............................................................... 27
OKREŚLENIE GRUP SPOŁECZNYCH WYMAGAJĄCYCH WSPARCIA................. 30
POTRZEBY OŚRODKA POMOCY SPOLECZNEJ. .............................. 32
Analiza uwarunkowań sfery gospodarczej ..................................................... 33
BEZROBOCIE I RYNEK PRACY ............................................................... 33
ADMINISTRACJA .................................................................................. 35
DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA ............................................................. 36
STRUKTURA GOSPODARKI I ZATRUDNIENIE ............................................. 36
TURYSTYKA ........................................................................................ 39
BAZA NOCLEGOWA ................................................................................ 39
SZLAKI PIESZE I TRASY ROWEROWE ......................................................... 39
PUNKTY WIDOKOWE .............................................................................. 40
AGROTURYSTYKA .................................................................................. 40
Przestrzeń i środowisko ................................................................................. 43
ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE .............................................................. 43
UKSZTAŁTOWANIE POWIERZCHNI ........................................................... 43
BUDOWA GEOLOGICZNA ........................................................................ 45
GRUNTY .............................................................................................. 46
2
na lata 2009 – 2015
5.2.1
5.3
5.3.1
5.3.2
5.3.3
5.3.4
5.3.5
5.3.6
5.3.7
5.3.8
5.3.9
6
7
7.1
ROLNICTWO I LEŚNICTWO ...................................................................... 47
UWARUNKOWANIA OCHRONY ŚRODOWISKA ........................................ 48
ZANIECZYSZCZENIE ATMOSFERY............................................................. 48
ZAGROŻENIA HAŁASEM .......................................................................... 49
WODY POWIERZCHNIOWE I PODZIEMNE.................................................. 49
SUROWCE NATURALNE .......................................................................... 50
FAUNA I FLORA ..................................................................................... 52
POMNIKI PRZYRODY .............................................................................. 52
REZERWAT LEŚNY „SOŚNICA" ................................................................ 52
LASY NADLEŚNICTWA SOŚNICA ............................................................... 53
OBSZAR CHRONIONEGO KRAJOBRAZU.................................................... 53
Badania ankietowe i wywiady........................................................................ 55
Analiza SWOT .............................................................................................. 60
IDENTYFIKACJA
SŁABYCH
I
SILNYCH
STRON
W
ROZWOJU
GOSPODARCZYM GMINY....................................................................................... 60
7.2
7.3
7.4
SŁABE STRONY I CZYNNIKI ZAGRAŻAJĄCE ROZWOJOWI ....................... 61
SILNE STRONY I CZYNNIKI SPRZYJAJĄCE ROZWOJOWI .......................... 62
SCENARIUSZE DLA STRATEGII .............................................................. 68
8
Diagnoza stanu aktualnego po analizie uwarunkowań.................................. 70
8.1
8.1.1
8.1.2
IDENTYFIKACJA PROBLEMÓW STREFY SPOŁECZNEJ .............................. 70
OSOBY STARSZE I NIEPEŁNOSPRAWNI ...................................................... 71
GRUPY NARAŻONE NA UZALEŻNIENIA I WSPÓŁUZALEŻNIENIA (GŁÓWNIE OD
CHOROBY ALKOHOLOWEJ I NARKOMANII) ............................................................ 71
8.1.3 OSOBY NA ETAPIE EDUKACJI SZKOLNEJ I AKADEMICKIEJ ......................... 72
8.2
IDENTYFIKACJA PROBLEMÓW SFERY GOSPODARCZEJ ........................... 72
8.3
IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ W OTOCZENIU ........................................... 75
9
10
11
Określenie misji i wizji .................................................................................. 77
Określenie celów i metod przygotowania Strategii
Określenie kierunków rozwoju strategicznego gminy Wierzchowo ................ 80
12.1
KONSTRUKCJA STRATEGII ................................................................... 81
12.2
ZBIÓR CELÓW I ZADAŃ STRATEGII: ...................................................... 82
12.2.1
UZASADNIENIE DLA CELU I I ZADAŃ W JEGO RAMACH......................... 84
12.2.2
UZASADNIENIE DLA CELU II I ZADAŃ W JEGO RAMACH ....................... 87
12.2.3
UZASADNIENIE DLA CELU III I ZADAŃ W JEGO RAMACH ...................... 89
12.2.4
UZASADNIENIE DLA CELU IV I ZADAŃ W JEGO RAMACH ...................... 90
12.2.5
UZASADNIENIE DLA CELU V I ZADAŃ W JEGO RAMACH........................ 91
12.2.6
UZASADNIENIE DLA CELU VI I ZADAŃ W JEGO RAMACH ...................... 92
12.3
OPIS CELÓW I ZADAŃ – MATRYCE ZADAŃ ............................................ 93
12.3.1
ZADANIA W RAMACH CELU STRATEGICZNEGO I: “BUDOWANIE OFERTY
TURYSTYCZNEJ GMINY” PRZEWIDZIANE DO REALIZACJI W RAMACH STRATEGII........ 94
12.3.2
ZADANIA W RAMACH CELU STRATEGICZNEGO II: “ROZWÓJ SPORTU
I REKREACJI NA TERENIE GMINY” PRZEWIDZIANE DO REALIZACJI W RAMACH
STRATEGII. 95
12.3.3
ZADANIA W RAMACH CELU III: "GOSPODARKA KOMUNALNA I OCHRONA
ŚRODOWISKA” PRZEWIDZIANE DO REALIZACJI W RAMACH STRATEGII..................... 96
3
na lata 2009 – 2015
12.3.4
ZADANIA W RAMACH CELU IV: "PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ I GOSPODARKA
LOKALNA” PRZEWIDZIANE DO REALIZACJI W RAMACH STRATEGII. ......................... 97
12.3.5
ZADANIA W RAMACH
CELU V: "POPRAWA SFERY EDUKACJI”
PRZEWIDZIANE DO REALIZACJI W RAMACH STRATEGII. .......................................... 99
12.3.6
ZADANIA W RAMACH CELU VI: "POPRAWA WARUNKÓW SOCJALNYCH,
BEZPIECZEŃSTWA PUBLICZNEGO I ZDROWIA” PRZEWIDZIANE DO REALIZACJI
W RAMACH STRATEGII. ..................................................................................... 100
13
Określenie kosztów wdrożenia Strategii ....................................................... 102
13.1.1
FINANSOWANIE OBCE ZADAŃ. ......................................................... 105
13.1.2
CHARAKTERYSTYKA INSTRUMENTÓW FINANSOWYCH ......................... 106
13.1.3
KREDYTY I POŻYCZKI...................................................................... 106
13.1.4
DOTACJE....................................................................................... 107
13.2
POMOC BEZZWROTNA ........................................................................ 107
13.2.1
FUNDUSZE STRUKTURALNE ............................................................ 107
13.2.2
PROGRAMY POMOCOWE ................................................................. 108
13.2.3
EUROPEJSKI FUNDUSZ SPOŁECZNY................................................. 109
13.2.4
FUNDUSZ SPÓJNOŚCI ..................................................................... 109
13.2.5
INICJATYWY TRANSGRANICZNE UE .................................................. 109
13.3
KRAJOWE INSTRUMENTY FINANSOWANIA INWESTYCJI ....................... 110
13.3.1
OBLIGACJE KOMUNALNE ................................................................ 110
13.3.2
LEASING JAKO FORMA FINANSOWANIA INWESTYCJI. .......................... 110
13.3.3
PROGRAMY PARTNERSTWA PUBLICZNO-PRAWNEGO / PPP. PIF, PPI/
111
13.4
FINANSOWANIE PRZEDSIĘWZIĘĆ STRATEGII ROZWOJU ....................... 111
13.4.1
ANALIZA BUDŻETU GMINY .............................................................. 112
13.4.2
INSTRUMENTY I ŹRÓDŁA FINANSOWANIA PREFEROWANE DLA POTRZEB
STRATEGII 112
14
15
Harmonogram realizacji ............................................................................. 114
System monitorowania strategii................................................................... 114
16
17
System wdrażania i aktualizacji Strategii .................................................... 116
Uczestnicy, komunikacja i wdrażanie strategii ............................................ 117
15.1
WSKAŹNIKI OSIĄGNIĘĆ ...................................................................... 115
4
na lata 2009 – 2015
CZĘŚĆ I
CHARAKTERYSTYKA STANU AKTUALNEGO I UWARUNKOWAŃ
ROZWOJU GMINY WIERZCHOWO
5
na lata 2009 – 2015
1
OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY
1.1
INFORMACJE OGÓLNE
Gmina Wierzchowo położona jest w południowo-wschodniej części województwa
zachodniopomorskiego, w powiecie drawskim. Powierzchnia gminy wynosi 229,15
km 2, z czego blisko 64 % zajmują lasy. Gmina Wierzchowo jest typową gminą
wiejską o charakterze rolniczym, zamieszkiwaną przez 4688 mieszkańców. W jej
skład wchodzi 19 miejscowości:
1. Wielboki
2. Świerczyna
3. Otrzep
4. Sośnica
5. Nowe Laski
6. Garbowo
7. Będlino
8. Żabin
9. Żeńsko
10. Żabinek
11. Radomyśl
12. Osiek Drawski
13. Bonin
14. Wierzchowo
15. Wierzchówko
16. Danowice
17. Dębniewice
18. Knowie
19. Króle.
Obszar gminy obejmuje tereny o potencjalnie istotnej atrakcyjności turystycznej.
Wysoki stopień zalesienia, bogactwo krajobrazu w połączeniu z niskim stopniem
zurbanizowania sprawiają, iż gmina należy do jednych z najbardziej atrakcyjnych
obszarów województwa zachodniopomorskiego. Piękno krajobrazu można podziwiać
dzięki zlokalizowanym na jej terenie punktom widokowym: nad doliną Wąsawy, na
terenie bezleśnego wzniesienia w rejonie Radomyśla, nad jeziorem Okrągłe Małe
oraz w rejonie Nowych Lasek.
Gmina leży na Równinie Wałeckiej i Pojezierzu Wałeckim. Przez większą część
gminy rozciąga się obszar leśny zwany Borami Krajeńskimi. Na południe od wsi
Sośnica znajduje się rezerwat przyrody Sośnica. Z Drawska Pomorskiego do wsi
Iłowiec (gmina Wałcz) prowadzi niebieski "Szlak turystyczny im. 1 Warszawskiej
Brygady Kawalerii. Tereny leśne zajmują 61% powierzchni gminy, a użytki rolne
32%.
6
na lata 2009 – 2015
Jedną z większych atrakcji turystycznych gminy stanowi rezerwat przyrody "Sośnica"
o powierzchni 12 ha. Chroni on 250 letnie drzewostany bukowo - dębowe z licznie
reprezentowanymi drzewami o charakterze pomnikowym, jedną z osobliwości
rezerwatu jest drzewostan czereśni ptasiej. Do rezerwatu przylega 250 letni
drzewostan zachowawczy o pow. 15 ha. Pozostałością z okresu ostatniego
zlodowacenia są liczne głazy narzutowe, z których niektóre objęto ochroną prawną.
Na terenie gminy Wierzchowo, ale i sąsiadujących gmin, tj.: Jastrowie, Wałcz,
Czaplinek, Borne Sulinowo, Mirosławiec i Złocieniec, rozpościera się Równina
Wałecka - mezoregion fizycznogeograficzny w północno-zachodniej Polsce,
stanowiący środkową część Pojezierza Południowopomorskiego. Region graniczy od
północy z Pojezierzem Szczecineckim i Pojezierzem Drawskim, od zachodu i
południa z Pojezierzem Wałeckim a od wschodu z Doliną Gwdy. Równina Wałecka
leży na pograniczu województw zachodniopomorskiego i wielkopolskiego.
Region jest sandrową równiną, położoną po obu stronach rzeki Piławy (górne
dorzecze Gwdy). Na Równinie Wałeckiej występuje wiele jezior wytopiskowych, z
których największym jest Zbiczno (273 ha, 29 m głębokości).
Otoczenie gminy jest obszarem obficie zalesionym, o niskim stopniu zaludnienia.
Nazwa regionu pochodzi od miasta Wałcz, który leży w obrębie Pojezierza
Wałeckiego położonego pomiędzy Równiną Drawską (na zachodzie), a Równiną
Wałecką (na wschodzie), zajmuje obszar około 20 tys. km².
Przez gminę prowadzi droga wojewódzka nr 177 łącząca Sośnicę z Czaplinkiem (15
km) i Mirosławcem (13 km). Odległość z Wierzchowa do tej drogi wynosi 7 km, a do
stolicy powiatu, Drawska Pomorskiego 25 km jadąc przez Złocieniec (12 km).
W statystykach dotyczących rynku pracy podaje się dane odnoszące się do terenu
powiatu. Wynika to z faktu, iż gmina jest zbyt małą jednostką terytorialną, aby jej
sytuację traktować w sposób odizolowany od szerszego otoczenia.
W samej gminie nieliczne zakłady pracy mogą stworzyć miejsca pracy jedynie dla
części osób aktywnych zawodowo. Znaczna część mieszkańców poszukuje
zatrudnienia w okolicznych miastach: Drawsku Pomorskim, Złocieńcu, Wałczu czy
Kaliszu Pomorskim. Część osób aktywnych zawodowo poszukuje zatrudnienia.
W samej gminie Wierzchowo zarejestrowane zostały 353 jednostki gospodarcze.
Jedynie 16 jednostek należy do sektora publicznego, a dalszych 337 firm działa w
sektorze prywatnym. Zdecydowana większość podmiotów działających w tym
sektorze jest prowadzona na zasadzie zgłoszenia działalności gospodarczej (291
podmioty). W gminie działają 4 spółki handlowe, jedna spółdzielnia, 10
stowarzyszeń i organizacji społecznych oraz dwie spółki handlowe z udziałem
kapitału zagranicznego1.
1
Dane dotyczące podmiotów działających w gminie pochodzą z zestawień udostępnionych
przez Urząd Gminy w Wierzchowie oraz z danych GUS (www.gus.gov.pl).
7
na lata 2009 – 2015
Do najważniejszych zakładów pracy w gminie należą działające w Wierzchowie,
Świerczynie i Będlinie zakłady przemysłu drzewnego. Posiadają one trwałe warunki
sprostania konkurencji w dobie gospodarki rynkowej. Zakłady w Wierzchowie i
Świerczynie działają w ramach Koszalińskiego Przedsiębiorstwa Przemysłu
Drzewnego. Niewielkie znaczenie dla lokalnego rynku pracy ma Zakład Karny w
Wierzchowie, gdyż zatrudnia on głównie osoby spoza gminy.
Gmina charakteryzuje się wysokim zalesieniem. W dalszym ciągu są zalesiane grunty
o najsłabszych warunkach bonitacyjnych. Las jest bardzo ważnym źródłem
utrzymania dla znacznej części mieszkańców gminy. Gospodarkę leśną prowadzą na
terenie gminy trzy nadleśnictwa: Złocieniec, Świerczyna i Borne Sulinowo. Są one
ważnym pracodawcą, zwłaszcza w okresie prac sezonowych (nasadzeń, wycinek itp.).
Las stanowi też bezpośrednie źródło utrzymania wielu gospodarstw domowych. Choć
skala zjawiska nie jest dokładnie oszacowana, to dla części rodzin zbieractwo
lub łowiectwo jest bardziej atrakcyjną ekonomicznie formą aktywności od stałej
pracy.
Największym pracodawcą jest również samorząd gminny, który bezpośrednio i
pośrednio poprzez swoje instytucje oraz podległe jednostki (np. komunalne,
oświatowe) generuje ponad 56% procent zatrudnienia2.
W ewidencji urzędowej znajdują się jedynie informacje dotyczące zatrudnienia oraz
zarejestrowanego bezrobocia. Niezwykle istotną kwestią jest określenie samej
aktywności zawodowej. Zgodnie z obowiązującą definicją, osobami aktywnymi
zawodowo są osoby pracujące oraz pracy poszukujące. Ustalenie stanu rzeczywistego
bez dogłębnych badań jest praktycznie niemożliwe. Konieczne jest zastosowania
metod skuteczniejszych od gromadzenia i interpretacji danych urzędowych, a
mianowicie ankiety, obserwacji, wywiadu lub eksperymentu. Metody te wzajemnie
się uzupełniają i pozwalają na weryfikację rzeczywistych danych.
W gminie Wierzchowo liczba osób pozostających bez pracy jest podobna do liczby
osób pracujących. W roku 2005 możemy zaobserwować pozytywną zmianę
polegającą na zmniejszeniu się liczby osób bezrobotnych oraz zwiększeniu liczby
osób pracujących
1.2
ASPEKTY I UWARUNKOWANIA HISTORYCZNE
Początki gminy Wierzchowo datuje się na około VIII w., kiedy to pojawiły się
pierwsze ślady osadnictwa na obszarach należących obecnie do granic
administracyjnych gminy. Na dobre sieć osadnicza zaczęła kształtować się dopiero na
przełomie XIII i XIV wieku, gdy tereny te wchodziły w skład Krainy Kołobrzeskiej i
Księstwa Pomorskiego, podlegających lennu polskiemu. Z tego okresu pochodzą
miejscowości Wierzchowo, Osiek Drawski i Żabinek. W wieku XIV zaczęło rozwijać
2
Dane dla 2005 roku (www.gus.gov.pl).
8
na lata 2009 – 2015
się osadnictwo niemieckie, na okres ten datuje się powstanie m.in. miejscowości
Świerczyna i Borujsko (obecnie Żeńsko). Po zajęciu terenów w okolicy Drawska
Pomorskiego przez Branderburczyków w 1284 r. obszar gminy wszedł w skład
Nowej Marchii, jednej z prowincji Brandenburgii i tak pozostało aż do końca wieku
XIX.
W 1600 r. Elektor Brandenburski utworzył w Będlinie Elektorski Urząd Starosty na
Pomorze a w 1634 r. Starostą w tym urzędzie mianował Clemensa von Humbolta.
Klęski i wojny na terenie gminy, w latach 1725-1727 epidemia tyfusu, w 1728 r.
katastrofalna zima, a na początku XIX w. wojny napoleońskie nie sprzyjały
rozwojowi pomorskich wsi.
Dopiero II poł. XIX w. przyniosła korzystne zmiany gospodarcze i zakończyła
nieprzerwany ciąg zniszczeń. W 1880 r. wybudowano drogę bitą ze Złocieńca do
Mirosławca i Kalisza Pomorskiego przez Osiek Drawski, Wierzchowo, Żabinek. W
roku 1900 oddano do użytku linię kolejową Złocieniec – Osiek Drawski –
Wierzchowo – Mirosławiec - Kalisz Pomorski-Choszczno oraz linię tzw. małej kolei
Wierzchowo-Wałcz.
Na terenach gminy, ze znanych rodów zamieszkiwały na terenie Wierzchowa rodzina
Wedlów, Borków a w okresie późniejszym rodzina Boninów, w której posiadaniu
znajdowała się wieś Osiek Drawski. Na terenie gminy, w okresie II wojny światowej
toczyły się walki o wyzwolenie Wierzchowa i Mirosławca. W Wierzchowie
najdłuższe walki toczyły się o dworzec kolejowy.
W strukturze przestrzennej gminy dominują lasy. Sieć osadnicza jest słabo rozwinięta
stanowiąc o typowo wiejskim charakterze gminy. Naturalne warunki przyrodnicze
gminy: czystość środowiska, bardzo dobry klimat, walory krajobrazowe, brak
uciążliwego przemysłu stanowią ważny czynnik rozwoju gminy. Mało korzystne
warunki glebowe klimatyczne dla rozwoju rolnictwa, wobec wzorowo prowadzonej
gospodarki leśnej na terenie gminy, stymulują proces przekształceń funkcjonalnych
(wyraźny wzrost powierzchni terenów zalesionych i planowanych do zalesienia). W
konsekwencji może mieć to wpływ na charakter funkcjonalny gminy, przy
umiejętnym wykorzystaniu potencjału przyrodniczego obszaru i objęciu ochroną tych
wartości.
Wiejski charakter sieci osadniczej (znaczny obszar niezurbanizowany), wobec
naturalnych ograniczeń rozwoju nowych struktur zabudowy (lasy, obszary
chronionego krajobrazu), wymaga jednak zainwestowania w sferze ochrony
środowiska. Niemożność zapewnienia odpowiedniej infrastruktury rekreacyjnej (z
powodu zanieczyszczenia zbiorników wodnych, oraz braku skanalizowanych terenów
pod zabudowę) stanowi poważną przeszkodę w rozwoju funkcji rekreacyjnych na
terenie gminy Wierzchowo. Z tego też powodu realizacja projektów w zakresie
gospodarki wodno-ściekowej została uznana za priorytetową.
9
na lata 2009 – 2015
2
ANALIZA UWARUNKOWAŃ SFERY INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ
2.1.1
INFRASTRUKTURA ODPROWADZANIA I OCZYSZCZANIA ŚCIEKÓW I ZAOPATRZENIA W WODĘ
Obecnie eksploatowane ujęcia dla potrzeb zaopatrzenia mieszkańców w wodę oparte
są o studnie głębinowe o wydajności od 6.6m3/h w Garbowie do studni ujęcia
komunalnego w Wierzchowie o łącznej wydajności (wg pozwolenia wodnoprawnego) 100m3/d.
Jakość fizyczno-chemiczna ujmowanej wody nie spełnia obowiązujących norm
dotyczących zaopatrywania w wodę dla celów pitnych. Z tego też powodu wymagane
jest uzdatnianie wody. Wyjątkiem w tym zakresie jest ujęcie w Świerczynie, gdzie
woda spełnia wymogi bez uzdatniania.
W chwili obecnej 15 wsi gminy Wierzchowo posiada sieć wodociągową,
w większości przypadków są to sieci lokalne, które doprowadzają wodę jedynie na
terenie danej miejscowości. Istnieją tylko 3 odcinki wodociągów zbiorczych, są to
odcinki: Osiek Drawski – Wierzchowo –Żabin, Sośnica-Będlino oraz Świerczyna –
Wielboki. W ostatnim okresie wybudowano odcinek spinający Żabinek z istniejącą
siecią wodociągową Żabin-Wierzchowo.
Istniejące wodociągi budowane były w różnych okresach czasu, dlatego też różnią się
one zastosowanymi materiałami. Sieć wybudowana przed rokiem 1980 została
wykonana w większości z rurociągów stalowych lub azbesto-cementowych, z kolei
nowsze elementy sieci wybudowane zostały z rur PVC. Ze względu na stan
techniczny starszych rur istnieje konieczność ich wymiany na nowe w większości
miejscowości gminy.
Stan zaopatrzenia mieszkańców w wodę pitną jest zadowalający. Zdecydowana
większość mieszkańców zaopatrywana jest w wodę uzdatnioną, spełniającą
obowiązujące normy sanitarne. Potrzeba wymiany rur wodociągowych skutkuje
koniecznością poniesienia bardzo wysokich wydatków w najbliższej przyszłości.
Możliwość odprowadzania ścieków poprzez sieć sanitarną posiadają jedynie 4 wsie:
Wierzchowo, Osiek Drawski, Żabin i Żeńsko. Wierzchowo, największa miejscowość
gminy, posiada w części obszaru sieć podciśnieniową w układzie lewarowym, jedynie
w południowej części miejscowości, dlatego też istnieje konieczność jej rozbudowy
także w części północnej.
W kanalizację sanitarną wyposażone są również osiedla mieszkaniowe byłych PGR
(Bonin, Radomyśl), jednakże w tym przypadku są to sieci zamknięte, z których ścieki
odprowadzane są do zbiorników bezodpływowych.
Na terenie gminy eksploatowane są 3 oczyszczalnie ścieków, z czego 2 to nieduże
oczyszczalnie przyzakładowe w miejscowości Świerczyna. Główną oczyszczalnią dla
gminy jest stosunkowo nowa oczyszczalnia w Wierzchowie, wybudowana w 1992, o
przepustowości potencjalnej 1.500 m3/dobę. W chwili obecnej jest ona
wykorzystywana zaledwie w ok.20%. W efekcie planowanych inwestycji w
10
na lata 2009 – 2015
rozbudowę sieci kanalizacyjnej poziom jej wykorzystania wyraźnie wzrośnie,
niemniej jednak nawet w przypadku doprowadzania ścieków z obszaru całej gminy
przepustowość potencjalna oczyszczalni nie zostanie wykorzystana. Przewiduje się,
że po skanalizowaniu całej gminy wydajność rzeczywista wyniosłaby około 750
m3/dobę.
Analiza danych statystycznych dotyczących ilości mieszkańców korzystających z
sieci wodociągowych i kanalizacyjnych prowadzi do następujących wniosków :
a) blisko 95% mieszkańców gminy wierzchowo korzysta aktualnie z sieci
wodociągowej,
b) zaledwie 52% mieszkańców gminy podłączonych jest do zbiorczej sieci
sanitarnej.
Tabela Nr 1:
DANE LICZBOWE CHARAKTERYZUJĄCE WODOCIĄGI W GMINIE
Wodociągi
J. m.
2003
2004
2005
2006
2007
km
36,5
38,7
38,8
40,1
40,1
km
36,5
38,7
38,8
40,1
40,1
km
36,5
38,7
38,8
40,1
40,1
szt
726
743
748
749
758
dam3
119,8
122,8
120,6
119,3
110,2
miesz.
38
-
-
-
-
osoba
4322
4326
4290
4291
4281
długość czynnej sieci
rozdzielczej
rozdzielczej stanowiącej
własność gminy
rozdzielczej stanowiącej
własność gminy,
eksploatowanej przez jednostki
gospodarki komunalnej
połączenia prowadzące do
budynków mieszkalnych i
zbiorowego zamieszkania
woda dostarczona
gospodarstwom domowym
mieszkania w budynkach
mieszkalnych nowo
dołączonych do sieci
wodociągowej
ludność korzystająca z sieci
wodociągowej w miastach
ludność korzystająca z sieci
wodociągowej
źródło: dane GUS
11
na lata 2009 – 2015
Stan techniczny sieci wodociągowej należy uznać za zadowalający. Prowadzone są
sukcesywne remonty i konserwacje wraz z wymianą odcinków wyeksploatowanych.
2.1.2
GAZYFIKACJA I ENERGETYKA
Na terenie gminy funkcjonują lokalne kotłownie oraz kotłownie w domach
jednorodzinnych (węglowe, olejowe i gazowe).
Nie przewiduje się budowy grupowych systemów zaopatrzenia w ciepło dla
zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej. Budowa sieci gazowej, stwarza możliwość
korzystania z gazu ziemnego jako źródła energii cieplnej.
Przewiduje się wykorzystanie lokalnie występujących rodzajów paliwa którym jest
drewno, odpady drewniane, węgiel drzewny i brykiety.
W zakresie wykorzystania energii, w tym pochodzących ze źródeł odnawialnych, a
także z biomasy, na terenie gminy Wierzchowo występują optymalne warunki dla
wykorzystania biomasy w produkcji energii dla potrzeb przemysłowych, jak i
sanitarno -bytowych. Okoliczny przemysł drzewny dostarcza niezbędnych do tego
celu odpadów. Istnieją potencjalne możliwości rozwoju w tej dziedzinie na terenie
gminy Wierzchowo.
Gmina Wierzchowo obecnie zaopatrywana jest w gaz dystrybuowany poprzez system
dowozu butli z gazem oraz gazociągu wysokiego ciśnienia o średnicy DN 80
mm przebiegającego przez teren gminy Wierzchowo na trasie Mirosławiec –
Złocieniec.
Niewystarczające jest zaopatrzenie w energię elektryczną, szczególnie w zakresie
potencjalnej możliwości dostaw energii dla celów gospodarczych.
Tabela Nr 2:
SIECI – PORÓWNANIE OGÓŁEM
Korzystający z instalacji
w miastach w % ogółu
ludności Miasta
J. m.
2003
2004
2005
2006
2007
wodociąg
%
94,8
94,8
95,0
95,0
95,0
kanalizacja
%
52,0
52,0
52,2
52,2
52,3
gaz
%
0,0
0,0
0,0
0,0
0,1
km2
J. m.
2003
2004
2005
2006
2007
sieć wodociągowa
km
94,8
94,8
95,0
95,0
95,0
sieć kanalizacyjna
km
52,0
52,0
52,2
52,2
52,3
Sieci rozdzielcze na 100
12
na lata 2009 – 2015
sieć gazowa
km
0,0
0,0
0,0
0,0
0,1
źródło: dane GUS
Tabela Nr 3:
ZUŻYCIE WODY, ENERGII ELEKTRYCZNEJ ORAZ GAZU W
GOSPODARSTWACH DOMOWYCH
Zużycie wody, energii
elektrycznej oraz gazu w
gospodarstwach
domowych
J. m.
2003
2004
2005
2006
2007
m3
26,2
26,9
26,5
26,6
24,5
m3
27,7
28,4
28,1
27,8
25,7
kW*h
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
kW*h
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
m3
0,0
0,0
0,5
3,0
9,7
m3
0,0
0,0
416,7
1209,1
1680,8
woda z wodociągów
na 1 mieszkańca
na 1 korzystającego /
odbiorcę
energia elektryczna
na 1 mieszkańca
odbiorcę
gaz z sieci
na 1 mieszkańca
odbiorcę
źródło: opracowanie własne
2.1.3
POWIĄZANIA KOMUNIKACYJNE
Wszystkie drogi znajdujące się na terenie gminy (poza drogą wojewódzką Czaplinek
– Mirosławie nr 177) to drogi powiatowe. Układ komunikacyjny oraz stan techniczny
dróg na terenie gminy Wierzchowo jest zadowalający, istnieją jednak odcinki dróg
wymagające modernizacji.
Istotne znaczenie dla rozwoju gminy ma poprawa parametrów drogi na trasie Sośnica
- Wierzchowo - Osiek Drawski - Złocieniec. Droga ta, wraz odcinkiem Świerczyna –
droga nr 177 – Sośnica, stanowi jedną z dwóch głównych osi komunikacyjnych
gminy.
Do bardzo istotnych problemów należy zaliczyć brak ciągów pieszych i urządzeń
bezpieczeństwa w większości miejscowości gminy. W perspektywie przewiduje się
budowę chodników we wszystkich wsiach gminy Wierzchowo wraz z sukcesywną
realizacją ścieżek rowerowych i budową szlaków pieszych i rowerowych.
Istotna jest równoległa budowa sieci parkingów przydrożnych oraz innych elementów
niezbędnych dla poprawy zagospodarowania turystycznego gminy Wierzchowo.
13
na lata 2009 – 2015
Komunikacja kolejowa
Przez teren gminy przebiegają 2 szlaki kolei na trasach:
·
·
Wałcz - Wierzchowo — Złocieniec - Drawsko Pomorskie;
Mirosławiec - Wierzchowo - Złocieniec - Drawsko Pomorskie.
Z powodu problemów finansowych oraz relatywnie niskiego ruchu pasażerskiego,
wykonywanie połączeń na obu trasach zostało zawieszone. Obecnie komunikacja
kolejowa zarówno pasażerska jak i towarowa nie funkcjonuje.
Telekomunikacja
Na terenie gminy Wierzchowo zlokalizowano głównie sieci napowietrzne linii
telekomunikacyjnych. Stan telefonizacji w gminie należy uznać za niezadowalający.
Sieć telekomunikacyjna wymaga rozbudowy w miejscowościach Radomyśl, Żabinek,
Bonin, Garbowo.
Przewiduje się wymianę centrali telefonicznej w Wierzchowie /po roku 2010/ co
warunkuje poprawę połączeń telefonicznych w całej gminie. Gmina Wierzchowo
obsługiwana jest ponadto przez operatorów telefonii komórkowych.
2.2
MIESZKALNICTWO
2.2.1
BUDYNKI I BUDOWLE
W strukturze własności gruntów i budynków dominuje własność Gminy i Skarbu
Państwa. Taka struktura własności bardzo niekorzystnie wpływa na wiele dziedzin,
w tym między innymi na gospodarkę (np. poprzez mniejsze wpływy z podatków, stan
zagospodarowania gruntów oraz obiektów). W związku z tym od lat 90-tych
prowadzona jest systematyczna polityka prywatyzacji mienia komunalnego.
Na terenie gminy w skład mienia komunalnego wchodzą mieszkania, budynki i lokale
komunalne. Ponad 70% mieszkań komunalnych znajduje się w budynkach
określanych mianem „stare budownictwo”, charakteryzujących się niskim stopniem
wyposażenia w instalacje i urządzenia techniczne, których część znajduje się poza
lokalami. Z roku na rok wskutek inwestycji i remontów lokatorów i właścicieli
nieruchomości poprawia się standard mieszkań. Maleje liczba wypłaconych dodatków
mieszkaniowych. Przyczyną tego stanu jest zawężanie katalogu potencjalnych
wnioskodawców uprawnionych do uzyskania dodatku, a nie faktyczne zmniejszenie
potrzeb w tym zakresie.
14
na lata 2009 – 2015
Tabela Nr 4:
ZASOBY MIESZKANIOWE WEDŁUG FORM WŁASNOŚCI NA TERENIE
GMINY
ZASOBY
J.m.
2002
2003
2004
2005
2006
Mieszkania
miesz.
1293
1349
1352
1355
1357
Izby
izba
4982
5171
5188
5203
5213
Powierzchnia
m2
90559
94108
94447
94905
95120
MIESZKANIOW
E
użytkowa
mieszkań
Zasoby gmin (komunalne)
Mieszkania
miesz.
14
14
14
31
31
Izby
izba
41
41
41
114
114
Powierzchnia
m2
783
783
783
1935
1935
użytkowa
mieszkań
Zasoby zakładów pracy
Mieszkania
miesz.
113
113
113
86
88
Izby
izba
454
454
454
332
342
Powierzchnia
m2
7840
7840
7840
6011
6226
użytkowa
mieszkań
Zasoby osób fizycznych
Mieszkania
miesz.
1218
1220
1223
1236
1236
Izby
izba
4656
4665
4682
4746
4746
Powierzchnia
m2
85048
85235
85574
86709
86709
użytkowa
mieszkań
Zasoby pozostałych podmiotów
Mieszkania
miesz.
2
2
2
2
2
Izby
izba
11
11
11
11
11
Powierzchnia
m2
250
250
250
250
250
użytkowa
mieszkań
źródło: dane GUS
W latach 2002-2006 w gminie przybyło 58 mieszkań, zwiększyła się ich
powierzchnia użytkowa. Zanotowano spadek ilości i powierzchni mieszkań
należących do zasobu komunalnego i będących własnością zakładów pracy.
Proporcjonalnie do tego spadku odnotowano wzrost w grupie własności prywatnych.
Systematycznej poprawie z roku na rok ulega stan wyposażenia mieszkań w
podstawową infrastrukturę techniczną, co jest skutkiem zarówno starań władz
gminnych (budowa wodociągów i rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej), jak i
15
na lata 2009 – 2015
dążenia indywidualnych właścicieli mieszkań do podnoszenia ich standardu. Sytuacja
w zakresie standardu i wyposażenia mieszkań jest stabilna ulega poprawie w zakresie
wyposażenia w podstawowe media. Poprawie ulegają wskaźniki wyposażenia
(łazienka, centralne ogrzewanie) świadczące o jakości życia, jednak dynamika zmian
jest niska.
Odnotowano niewielką liczbę mieszkań komunalnych.
Tabela Nr 5:
LOKALE KOMUNALNE W GMINIE WIERZCHOWO
Lp
Adres
Pow. lokalu
1
Wierzchowo, Plac Orła Białego 4
65,4m2
2
Będlino Nr 3/3
64,1m2
3
Świerczyna 97
56,6m2
4
Osiek Dr. 36A/1
59,9m2
5
Osiek Dr. 36A/2
70,9m2
6
Osiek Dr. 36A/3
42,4m2
7
Otrzep 7
46,0m2
Źródło: dane gminy
Standard mieszkań na terenie gminy Wierzchowo charakteryzuje poniższa tabela.
Tabela Nr 6:
STANDARD MIESZKAŃ
Ogólna liczba mieszkań
wyposażonych w instalacje
techniczno-sanitarne
J. m.
2003
2004
2005
2006
2007
wodociąg
miesz.
1323
1326
1329
1331
1332
ustęp spłukiwany
miesz.
1148
1151
1154
1156
1157
łazienka
miesz.
1151
1154
1157
1159
1160
centralne ogrzewanie
miesz.
935
938
941
943
944
gaz sieciowy
miesz.
0
0
0
0
1
Źródło: dane GUS
Wyposażenie mieszkań w łazienkę i instalację c.o. ulega poprawie, w 2006 roku
zdecydowana większość mieszkań wyposażonych było w łazienkę i w centralne
ogrzewanie.
Wskaźnik
jest
niższy
niż
średnia
dla
województwa
zachodniopomorskiego, co może świadczyć o niższym standardzie lokali w gminie,
niż średnio w województwie. Obserwowana sytuacja jest typowa dla
porównywalnych gmin na terenie województwa zachodniopomorskiego.
16
na lata 2009 – 2015
3
ANALIZA UWARUNKOWAŃ W SFERZE DEMOGRAFICZNEJ I SPOŁECZNEJ
3.1
UWARUNKOWANIA DEMOGRAFICZNE
Liczba ludności gminy Wierzchowo na podstawie wyników Spisu Powszechnego w
2002 r. wynosiła 4 563 osób3. W porównaniu z rokiem 2000, liczba ludności w
gminie spadła o 29 osób.
Gmina Wierzchowo jest gminą wiejską złożoną z 11 sołectw i 19 miejscowości
ogółem. Blisko 60% obszaru jest pokryte lasami (m.in. Bory Krajeńskie). Gęstość
zaludnienia w gminie, przy powierzchni 22 916 ha, wynosi niespełna 20 osób na 1
km². Jest to wskaźnik wielokrotnie niższy niż średnia gęstość zaludnienia w
województwie zachodniopomorskim 79 osób/ km².
Rozkład populacji według płci uległ zmianie w ostatnich kilku latach. Liczba kobiet
w gminie wynosiła w 2005 roku 2314, co stanowiło 49,3% ogółu mieszkańców
gminy. Jest to spadek udziału kobiet w całej populacji o blisko 1% w stosunku do
2000 roku, gdy kobiety stanowiły 50,2% ludności gminy przy liczbie 2369 osób. W
tym samym okresie wzrosła liczba mężczyzn z 2354 do 2380.
Tabela Nr 7:
MIESZKAŃCY
GMINY WIERZCHOWO W LATA
2000 – 2005 (WRAZ
Z PODZIAŁEM
WEDŁUG PŁC).I.
Płeć
2000
2001
2002
2003
2004
2005
ogółem
4 598
4 576
4 569
4 560
4 561
4 515
mężczyźni
2 289
2 296
2 293
2 302
2 316
2 300
kobiety
2 309
2 280
2 276
2 258
2 245
2 215
Źródło: dane GUS
Zmiany struktury płci w gminie odpowiadają dokonującym się w Polsce
przeobrażeniom demograficznym. We wszystkich obszarach wiejskich o gospodarce
rolniczej obserwuje się emigrację mężczyzn do miast (również za granice), która
poprzedzona jest wyjazdami czasowymi związanymi z nauką. Przeciętnie, w regionie,
na 100 mężczyzn przypada 105,2 kobiet, jednak w miastach jest to 108 kobiet, a na
wsi 99. Ten ostatni wskaźnik jest identyczny z wyliczonym dla mieszkańców gminy
Wierzchowo. Relacje pomiędzy osobami w wieku przedprodukcyjnym,
produkcyjnym i poprodukcyjnym ilustruje poniższa tabela.
3
Raport z wyników spisów powszechnych. Województwo Zachodniopomorskie. Narodowy
Spis Powszechny Ludności i Mieszkań. Szczecin 2003.
17
na lata 2009 – 2015
Tabela Nr 8:
LUDNOŚĆ W WIEKU PRODUKCYJNYM I NIEPRODUKCYJNYM
Liczba ludności
2000
2001
2002
2003
2004
2005
w
wieku
przedprodukcyjnym
1 267
1 218
1 163
1 129
1 076
1 035
w wieku produkcyjnym
2 735
2 767
2 815
2 839
2 878
2 873
w
wieku
poprodukcyjnym
596
591
591
592
607
607
Źródło: dane GUS
Sytuacja demograficzna nie ma obecnie większego wpływu na tzw. problem
zastępowalności pokoleń. Odnotowano wzrost ilości osób w wieku produkcyjnym.
Liczba osób będących w wieku przedprodukcyjnym znacząco spada, zaś osób w
wieku poprodukcyjnym pozostaje na stabilnym poziomie obejmującym około 13%
mieszkańców gminy.
Najważniejszym wskaźnikiem zastępowalności jest iloraz osób w wieku 15-24 lata i
osób w wieku 55-64 lata. Dla gminy Wierzchowo wynosi on 1,66. Oznacza to, że
gospodarce gminy w najbliższych dziesięciu latach nie grozi brak zastępowalności
pokoleniowej. Na każde 3 miejsca zwalniane ze względu na przejście aktualnie
pracujących na emeryturę, na rynku pracy pojawi się 5 osób wkraczających w wiek
produkcyjny. Jest to duża nadwyżka podaży nad popytem pracy traktowanym w
stabilnym układzie gospodarczym, rozpatrywanym jedynie z perspektywy
zastępowalności pokoleniowej. W aktualnej sytuacji gospodarczej prognozy te należy
traktować ostrożnie.
O korzystnej sytuacji demograficznej w gminie świadczy wysokość przyrostu
naturalnego. Pomijając rok 2003, w gminie zawsze przeważała liczba urodzeń
żywych nad zgonami.
3.1.1
UWARUNKOWANIA DEMOGRAFICZNE I SPOŁECZNE
Tabela Nr 9:
RUCH NATURALNY
Ruch naturalny
J. m.
2003
2004
2005
2006
2007
urodzenia żywe
osoba
37
57
48
44
52
Zgony
osoba
40
30
44
43
35
przyrost naturalny
osoba
-3
27
4
1
17
Źródło: dane GUS
18
na lata 2009 – 2015
Analizując przedstawione powyżej dane związane z ruchem naturalnym mieszkańców
gminy wskazuje się, że parametry te są niestabilne. Aczkolwiek w ostatnich latach
przyrost naturalny jest dodatni. Zarówno liczba urodzeń, jak i zgonów nie przekracza
liczby 100.
Tabela Nr 10:
UDZIAŁ LUDNOŚCI WG EKONOMICZNYCH GRUP WIEKU W %
LUDNOŚCI OGÓŁEM
Udział ludności wg ekonomicznych
grup wieku w % ludności ogółem
J. m.
2002
2003
2004
2005
2006
w wieku przedprodukcyjnym
%
24,8
23,6
22,9
21,7
21,2
w wieku produkcyjnym
%
62,3
63,1
63,6
64,8
64,9
w wieku poprodukcyjnym
%
13,0
13,3
13,4
13,5
13,9
Źródło: dane GUS
Stosunek różnych grup wiekowych w społeczeństwie jest zachowany prawidłowo,
tzn. najliczniejszą grupę stanowią osoby w wieku produkcyjnym. Poza tym więcej
jest osób w wieku przedprodukcyjnym niż poprodukcyjnym.
W poniższej tabeli zaprezentowano migracje ludności na terenie gminy. W okresie
ostatnich lat odnotować można przewagę ilości zameldowań nad wymeldowaniami,
co świadczy o odwróceniu negatywnych tendencji z lat 2003 – 2005 i jest zjawiskiem,
które należy ocenić pozytywnie.
Tabela Nr 11:
KIERUNKI
MIGRACJI
LUDZKOŚCI
WG
MIEJSCA
ZAMELDOWANIA/ZAMIESZKANIA I PŁCI
Wyszczególnienie
zameldowania ogółem
zameldowania z miast
zameldowania ze wsi
zameldowania z zagranicy
wymeldowania ogółem
wymeldowania do miast
wymeldowania na wieś
wymeldowania za granicę
2003
2004
2005
2006
2007
osoba
59
41
60
57
44
osoba
25
22
27
37
27
osoba
34
19
33
20
17
osoba
68
53
72
77
79
osoba
51
39
60
51
54
osoba
17
14
12
26
25
osoba
osoba
Źródło: dane GUS
Notuje się nieznaczną tendencję wzrostową liczby mieszkańców zameldowanych
(2005 r.) oraz niewielki spadek osób faktycznie mieszkających w gminie. Może to
być związane z migracją osób młodych w poszukiwaniu lepiej płatnych stanowisk
pracy.
Niskie szanse na uzyskanie pracy, czy choćby zapewnienia rozwoju zawodowego są
głównymi przyczynami emigracji z terenu gminy. Tylko w 2005 roku z gminy
19
na lata 2009 – 2015
wyemigrowały 72 osoby, w tym 37 kobiet. Zdecydowana większość wyemigrowała
do miast – 60 osób. Poziom imigracji jest niższy i wyniósł dla tego roku 60 osób.
Generalnie w pięcioletnim okresie od 2003 do 2007 roku w gminie zaznaczyło się
ujemne saldo wynoszące 112 osób. W tym samym okresie zawarto 133 związki
małżeńskie.
3.2
EDUKACJA
Tabela Nr 12:
SZKOŁY PODSTAWOWE NA TERENIE GMINY
Wyszczególnienie
J. m.
2005
2006
2007
Ogółem
ob.
2
2
2
Podporządkowane samorządowi gminnemu
ob.
2
2
2
podporządkowane organizacjom społecznym i
stowarzyszeniom
ob.
pomieszczenia szkolne
Ogółem
pom.
25
25
26
podporządkowane samorządowi gminnemu
pom.
25
25
26
stowarzyszeniom
pom.
oddziały w szkołach
Ogółem
oddział
19
19
18
oddział
19
19
18
stowarzyszeniom
oddział
Uczniowie
Ogółem
osoba
350
336
300
osoba
350
336
300
stowarzyszeniom
osoba
Absolwenci
Ogółem
osoba
64
63
66
osoba
64
63
66
Źródło: dane GUS
20
na lata 2009 – 2015
Tabela Nr 13:
GIMNAZJA DLA DZIECI, MŁODZIEŻY I DOROSŁYCH
Wyszczególnienie
J. m.
2005
2006
2007
Ogółem
ob.
2
2
2
ob.
2
2
2
Ogółem
pom.
4
4
7
pom.
4
4
7
Ogółem
oddział
11
11
11
oddział
11
11
11
Ogółem
osoba
224
214
193
osoba
224
214
193
Ogółem
osoba
67
73
91
osoba
67
73
91
pomieszczenia szkolne
oddziały w szkołach
Uczniowie
Absolwenci
Źródło: dane GUS
Na terenie gminy Wierzchowo prowadzone są cztery jednostki oświatowe:
·
·
·
·
Gimnazjum im. Jana Pawła II w Wierzchowie,
Szkoła Podstawowa im. I Warszawskiej Dywizji Piechoty J.H. Dąbrowskiego
w Wierzchowie,
Przedszkole w Wierzchowie,
Zespół Szkół im. 1 Warszawskiej Dywizji Kawalerii w Świerczynie, w skład
którego wchodzi gimnazjum, szkoła podstawowa i przedszkole.
Łącznie we wszystkich szkołach uczy się 495 uczniów, a do przedszkoli uczęszcza 79
dzieci. We wszystkich szkołach prowadzi się zajęcia pozalekcyjne takie jak: Koło
Młodych Ekologów, Szkolny Klub Wolontariusza, Harcerstwo, koła sportowe,
plastyczne, teatralne, ekologiczne, informatyczne, muzyczno-wokalne, które
stwarzają młodzieży wiele możliwości rozwoju, poszerzania swojej wiedzy i
umiejętności.
Tabela Nr 14:
PLACÓWKI EDUKACYJNE W GMINIE WIERZCHOWO
Lp Adres
Rodzaj
1
Wierzchowo, Długa 26a
Szkoła Podstawowa, Gimnazjum, hala sportowa
2
Wierzchowo, Długa 26a
Boisko szkolne
21
na lata 2009 – 2015
3
Wierzchowo, Długa 32/13 i 14
Przedszkole o pow. 142,63m2 + pom. przyn. 83,1m2
4
Świerczyna 85
Szkoła Podstawowa, Gimnazjum, Przedszkole
3.3
KULTURA, SZTUKA, ZABYTKI
Animacją kultury na terenie gminy Wierzchowo zajmuje się Gminny Ośrodek
Kultury Sportu i Turystyki, zwany dalej “GOKSiT”. Do zadań Ośrodka należy m.in.
organizacja imprez artystycznych, rozrywkowych i turystycznych, spektakli, wystaw,
przeglądów, festiwali, prowadzenie współpracy kulturalnej z Gminą HenstedtUlzburg jak również współdziałanie z zespołem Sami Swoi z Żabinka, klubami
sportowymi: „Kolejarz”, „Drzewiarz”, Wierzchowską Szkółką Unihokeja i
Uczniowskim Klubem Sportowym „Lider” ze Świerczyny.
Do zadań Ośrodka należy również współpraca z organizacjami społecznymi z terenu
gminy, takimi jak:
·
·
·
Stowarzyszenie Centrum Aktywności Lokalnej,
Klub Honorowych Dawców Krwi,
Koło Związku Emerytów, Rencistów i Inwalidów.
Ośrodek Kultury ma w swojej opiece sale wiejskie w miejscowościach: Wierzchowo,
Żabinek, Osiek Drawski, Sośnica, Otrzep, Wielboki, Nowe Laski i Świerczyna.
3.3.1
ZABYTKI
Do najciekawszych zabytków nieruchomych gminy Wierzchowo zaliczyć
możemy kościoły, budynki mieszkalne, gospodarcze i przemysłowe oraz drogę z
kostki granitowej w miejscowości Osiek Drawski. Liczba kościołów występujących
na terenie gminy Wierzchowo nigdy nie była duża. W miejscowości Sośnica
kościół został zbudowany w roku 1980, w miejscu starego zniszczonego w roku
1945. W tym samym czasie zniszczone zostały również kościoły w Żabnie i
Bobrujsku (obecne Żeńsko). Ocalałe, do czasów obecnych, kościoły znajdują się
w Wierzchowie, Osieku Drawskimi, Świerczynie i Żabinku. Istnieją również
ruiny kościoła w Borujsku (Żeńsko). Kościół w Osieku Drawskim, wzniesiony w
konstrukcji ryglowej, jest najstarszym obiektem w gminie pochodzącym z około
połowy XVII wieku. Drugim z kolei jest kościół w Żabinku, wzniesiony pod koniec
XVIII wieku, założony na planie sześcioboku. Trzecim pod względem pochodzenia
jest kościół w Świerczynie wybudowany w 1825 roku. Następnie wybudowany
został kościół w Borujsku (Żeńsko), wzniesiony około połowy XIX wieku, z
którego do dnia dzisiejszego pozostały jedynie ruiny. Najmłodszą budowlą jest
kościół w Wierzchowie, zbudowany w stylu neogotyckim w roku 1891 w miejscu
starszego. Ogólnie rzecz biorąc, wyżej wymienione świątynie charakteryzują się
niezbyt bogatym wystrojem wnętrz. Do cennych elementów możemy natomiast
zaliczyć dwa ołtarze barokowe w kościele w Osieku Drawskim i w Wierzchowie
22
na lata 2009 – 2015
oraz kilka dzwonów z XVII w. w kościołach w Wierzchowie, Osieku Drawskim i w
Świerczynie.
Na obszarze gminy Wierzchowo znajdują się trzy kościoły wpisane do rejestru
zabytków:
·
·
·
Kościół filialny p.w. Św. Antoniego w Osieku Drawskim zbudowany w
konstrukcji ryglowej z XVII wieku,
Kościół z XVIII wieku p.w. św. Stanisława w Żabinku,
Kościół parafialny p.w. św. Wojciecha w Wierzchowie z XIX w.
Istnieją też propozycje wpisania do rejestru zabytków kolejnych obiektów, takich jak:
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
Zespół parkowo-dworski w Radomyślu;
Cmentarz przykościelny wraz z drogą z kostki granitowej w Osieku
Drawskim;
Kościół w Świerczynie;
Zachowany park w Wielbokach;
Park w Garbowie;
Cmentarz w Będlinie;
Obora w Żabinie;
Ruina kościoła w Żeńsku;
Młyn w Wierzchowie;
Gorzelnia w Wierzchowie;
Dworzec wraz z budynkami mieszkalnymi w Wierzchowie;
Zespół zabudowy wiejskiej w Wielbokach;
Zagrody wiejskie w Nowych Laskach;
Cmentarz w Wierzchowie;
Zespół budynków folwarcznych, budynek mieszkalny rządcy i stary park w
Osieku Drawskim.
W gminie Wierzchowo istnieje szereg innych, oprócz kościołów, obiektów o wartości
historycznej i artystycznej. Do nich możemy zaliczyć:
·
·
·
·
·
·
·
·
3.3.2
budynek dworu w Świerczynie,
park w Wielbokach o zachowanym układzie historycznym,
zespół budynków dworca w Wierzchowie,
zespół budynków folwarcznych i stary park w Osieku Drawskim,
obora w Żabnie,
budynek młyna i gorzelni w Wierzchowie,
zagrody w Nowych Laskach,
zespół zabudowy szachulcowej w Wielbokach.
CMENTARZE
Na terenie gminy Wierzchowo występuje również duża liczba cmentarzy, z których
wiele posiada wartość historyczną. Cmentarze ewangelickie, które stanowią ok. 95%
wszystkich cmentarzy występujących na obszarze północno-zachodniej Polski.
23
na lata 2009 – 2015
Niestety, pozbawione wcześniejszej opieki, zostały niemal całkowicie zniszczone. Do
zniszczenia ich przyczyniły się: zaniedbanie (w pewien sposób naturalne z biegiem
czasu), dewastowanie przez ludność, ale także polityka prowadzona na Pomorzu w
latach 1945 - 1980. Pozostałości po nich, stanowią dużą wartość jako układy
planistyczne, zespoły zieleni, obiekty o wartościach kulturowych.
Wiele z cmentarzy z obszaru gminy Wierzchowo znajduje się w rejestrze
Wojewódzkiego Oddziału Służby Ochrony Zabytków w Szczecinie w Delegaturze w
Koszalinie. Są to:
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
3.3.3
Cmentarz przykościelny w Wierzchowie;
Cmentarz komunalny w Wierzchowie;
Dawny cmentarz ewangelicki w Wierzchowie;
Dawny cmentarz ewangelicki w Żabinie I;
Dawny cmentarz ewangelicki w Żabinie II;
Dawny cmentarz ewangelicki w Żabinku;
Cmentarz komunalny w Żabinku;
Cmentarz komunalny w Osieku Drawskim;
Cmentarz przykościelny w Osieku Drawskim;
Dawny cmentarz ewangelicki w Osieku Drawskim;
Dawny cmentarz ewangelicki w Żeńsku;
Dawny cmentarz ewangelicki w Nowych Laskach;
Dawny cmentarz ewangelicki w Świerczynie;
Cmentarz komunalny w Świerczynie;
Cmentarz komunalny w Sośnicy;
Dawny cmentarz przykościelny w Sośnicy;
Cmentarz ewangelicki w Otrzepie;
Dawny cmentarz ewangelicki w Otrzepie;
Dawny cmentarz ewangelicki w Dębniewicach;
Dawny cmentarz ewangelicki w Będlinie;
Dawny cmentarz ewangelicki w Wielbokach.
KRAJOBRAZ ARCHEOLOGICZNY
Gmina Wierzchowo została objęta ogólnopolską akcją badawczą pt.:
„Archeologiczne Zdjęcie Polski". W ramach tej akcji na terenie gminy zlokalizowano
162 punkty archeologiczne, mimo iż, zgodnie z sugestiami, w opracowaniu tym nie
uwzględniono punktów osadniczych mających chronologię tylko nowożytną.
Najwięcej zarejestrowanych zostało śladów osadnictwa (159), osady (56) oraz
obozowiska (32). Występuje jedno cmentarzysko z okresu rzymskiego, w okolicach
Świerczyny przy drodze na Wielboki, ze znalezionymi popielnicami i zapinkami
brązowymi.
Na obszarze gminy Wierzchowo można odnaleźć ślady istnienia skupisk osadniczych,
takich jak:
24
na lata 2009 – 2015
·
·
·
·
W północnej części obszaru gminy dookoła jeziora Okrągłe,
Wzdłuż jezior Busko i Dramienko (po obu ich brzegach), na osi PółnocPołudnie,
Na obszarze wsi Nowe Laski,
Na południowy-wschód od wsi Świerczyna.
Znane zabytki na terenie gminy to:
·
·
·
3.3.4
kościół pw. św. Wojciecha z XIX w. z zabytkową dzwonnicą;
kościoły w Osieku Drawskim i Żabinku (typ szachulcowy);
liczne tablice upamiętniające walki o przełamanie Wału Pomorskiego
(Garbowo, Nowe Laski)
SPORT I REKREACJA
Na terenie Gminy działają dwa Kluby Sportowe:
Klub Sportowy MLKS Kolejarz KPPD S.A. Wierzchowo
·
Klub Sportowy LKS Drzewiarz Świerczyna
Oprócz w/w Klubów prężnie działają Kluby uczniowskie:
·
Uczniowski Klub Sportowy „Lider” przy Zespole Szkół w Świerczynie
·
Wierzchowska Szkółka Unihokeja działająca w ramach Stowarzyszenia
Centrum Aktywności Lokalnej przy Gimnazjum w Wierzchowie
·
Lp
Adres
Rodzaj
1
Wierzchowo, Parkowa 7
Stadion sportowy
Lasek Arkoński
Sala wiejska, GOKSiT,
Park, boiska
2
Wierzchowo, Szkolna
Kort tenisowy
3
Będlino 32
Parkan
Teren po sali wiejskiej
4
Będlino
Teren pod salę wiejską
5
Garbowo
Park
6
Nowe Laski
Sala wiejska
7
Osiek Drawski
Sala wiejska
8
Otrzep
Sala wiejska o pow. 62,50m2
9
Sośnica
Sala wiejska
10
Sośnica
Boisko
11
Świerczyna
Sala wiejska
12
Świerczyna 86/1
Biblioteka, pow. 64,8 + przyn.
25
na lata 2009 – 2015
4,1m2
13
Świerczyna
Park
14
Wielboki
Sala wiejska
15
Żabinek
Sala wiejska
16
Żabin
J. Dramienko – plaża gminna
J. Dramienko - parking
17
Żabinek
J. Busko – teren rekreacyjny
3.3.5
ORGANIZACJE
·
·
·
·
·
·
·
·
3.4
Polski Związek Emerytów Rencistów i Inwalidów
Koło w Wierzchowie i Świerczynie
Klub Honorowych Dawców Krwi PCK w Wierzchowie
Związek Kombatantów w Wierzchowie
Caritas Parafii p.w. św. Wojciecha w Wierzchowie
Stowarzyszenie Klubu Abstynenta Carpe Diem w Żabinie
Zespół Ludowy „Sami Swoi” z Żabinka
Ochotnicza Straż Pożarna Wierzchowo, Świerczyna, Żabinek
Stowarzyszenie na rzecz ochrony środowiska „Natura” Gminy Wierzchowo
ZDROWIE
Do podmiotów związanych z ochroną zdrowia, na terenie gminy Wierzchowo
zaliczyć należy:
·
·
·
3.5
Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej ESKULAP (78-530 Wierzchowo,
Długa 43, tel.: 94 36 18 478)
Zakład Opieki Zdrowotnej Zakładu Karnego w Wierzchowie (78-530
Wierzchowo, Szkolna 8, tel.: 94 3618529)
Apteka w Wierzchowie
BEZPIECZEŃSTWO PUBLICZNE
W zakresie bezpieczeństwa publicznego, na terenie gminy Wierzchowo
zlokalizowano posterunek Policji i Straży Pożarnej w miejscowości Wierzchowo.
Statystyki policyjne dotyczące bezpieczeństwa sytuują gminę wśród gmin
bezpiecznych, gdzie wskaźniki przestępczości są niższe od przeciętnej w skali
powiatu.
26
na lata 2009 – 2015
3.6
POMOC I OPIEKA SPOŁECZNA
Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu
umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych,
których nie są one w stanie pokonać przy wykorzystaniu własnych uprawnień,
zasobów i możliwości. Pomoc społeczna wspiera osoby i rodziny w wysiłkach
zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w
warunkach odpowiadających godności człowieka. Zadaniem pomocy społecznej jest
zapobieganie trudnym sytuacjom życiowym przez podejmowanie działań
zmierzających do życiowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze
środowiskiem. Osoby i ich rodziny są zobowiązane współdziałać w rozwiązywaniu
ich trudnej sytuacji życiowej. Zgodnie z dotychczasowymi kierunkami działań w
zakresie polityki społecznej, ich celem jest zapewnienie mieszkańcom jak najlepszych
warunków życia, ze szczególnym uwzględnieniem osób zagrożonych wykluczeniem
społecznym. Polityka społeczna wdrażana będzie w ramach zadań własnych gminy
oraz zadań zleconych z zakresu pomocy społecznej. Uzupełnieniem tej polityki i
nadaniu jej określonych kierunków służy propozycja zestawu działań w sferze
społeczno-gospodarczej, przedstawiona w dalszej części opracowania.
Zadania ustawowe i działalność Ośrodka Pomocy Społecznej
Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Wierzchowie jest jednostką budżetową, która
prowadzi gospodarkę finansową według zasad określonych w ustawie o finansach
publicznych (Dz U.Nr 155, poz.1014 z późn. zmianami).
Zadania w zakresie pomocy społecznej obejmują ocenę zjawisk rodzących
zapotrzebowanie na świadczenia pomocy społecznej, przyznawanie i wypłacanie
przewidzianych ustawą o pomocy społecznej świadczeń - zarówno pieniężnych jak
niepieniężnych.
GOPS w Wierzchowie w 2007r. realizując zadania pomocy społecznej wydał ogółem
2200 decyzji administracyjnych. Świadczenia przyznane były w ramach zadań
zleconych oraz zadań własnych. Z tych form pomocy skorzystały ogółem w 2007
roku 322 rodziny, czyli 1387 osób. Pomocy wyłącznie w postaci pracy socjalnej (bez
świadczeń pieniężnych ,rzeczowych ) udzielono 90 rodzinom, czyli 380 osobom.
Ośrodek Pomocy Społecznej w Wierzchowie realizuje zadania własne gminy
(świadczenia pokrywane ze środków administracji samorządowej ) i zadania zlecone
gminy (świadczenia pokrywane ze środków administracji rządowej). Zadania
wynikające z ustawy o pomocy społecznej w Gminie realizowane są przez Ośrodek
Pomocy Społecznej. Do najczęstszych form udzielanej pomocy należą różnego
rodzaju zasiłki pieniężne i usługi opiekuńcze. Adresatami pomocy są rodziny
wielodzietne, osoby, które pozostają w trudnej sytuacji życiowej, dotknięte
długotrwałym bezrobociem. Beneficjentami pomocy społecznej są również osoby
przewlekle chore, niedostosowane społecznie oraz ludzie starzy i samotni.
Wypłata dodatków mieszkaniowych jest zadaniem własnym gminy, a w
konsekwencji organem właściwym do ich realizacji jest Wójt Gminy. Dział
27
na lata 2009 – 2015
świadczeń rodzinnych po wejściu w życie ustawy w dniu 06.07.2007 r. o zmianie
ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz ustawy o podatku rolnym prowadzi
szczególnie ważne zadania które stanowią przepisy o koordynacji systemów
zabezpieczenia społecznego. Organ właściwy (Ośrodek Pomocy Społecznej) w
przypadku, gdy członek rodziny osoby uprawnionej do świadczeń rodzinnych
przebywa poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej w państwie, w którym mają
zastosowanie przepisy o koordynacji, przekazuje wniosek wraz z dokumentami do
Marszałka Województwa. Równie ważnym działaniem jest postępowanie
prowadzone wobec dłużników alimentacyjnych mające na celu poprawę skuteczności
egzekucji zasądzonych alimentów..
UDZIELONE ŚWIADCZENIA-ZADANIA
Zasiłki stałe: liczba osób, którym przyznano świadczenia
28
Liczba udzielonych świadczeń
287
kwota świadczeń
78 696
UDZIELONE SWIADCZENIA - ZADANIA WŁASNE GMIN
Zasiłki okresowe finansowane z dotacji celowej budżetu państwa na dofinansowanie
zadań własnych Gminy.
·
·
·
Liczba osób, którym przyznano decyzją świadczenia
Liczba świadczeń
Kwota świadczeń
170
760
121.948
Pozostałą pomoc w postaci zasiłku okresowego przyznano z innych powodów m. in.
długotrwałej choroby, czy niepełnosprawności. Posiłek dla dzieci w okresie nauki w
szkole:
·
·
·
Liczba osób, którym przyznano decyzją świadczenia
Liczba świadczeń;
Kwota świadczeń
397
46 704
165.519
W tej grupie dotacja celowa budżetu państwa w ramach programu wieloletniego
"Pomoc państwa w zakresie dożywiania " wyniosła 153.008,00
Gmina ponosi również odpłatność za pobyt osób w Domu Pomocy Społecznej w
2007r. to dość znaczny wydatek finansowy realizowany z zadań własnych gminy.
Liczba osób przebywających w DPS, którym przyznano decyzją świadczenia – 3. Są
to osoby przebywające w: Domu Pomocy Społecznej w Moryniu.
OPS uczestniczy w programie wieloletnim „Pomoc państwa w zakresie dożywiania”
Za rok 2007 r. wydatkowanie środków przyznanych Gminie w ramach dotacji
celowej budżetu państwa w wysokości: 300.000,00 zł
Powody przyznawania pomocy
·
Ubóstwo
(ilość rodzin/osób)
141 / 661
28
na lata 2009 – 2015
·
·
·
·
·
·
·
·
·
Bezdomność
Potrzeba ochrony macierzyństwa
Bezrobocie
Niepełnosprawność
Długotrwała lub ciężka choroba
Bezradność w sprawach opiekuńczo / wych.
Przemoc w rodzinie
Alkoholizm
Pomoc adaptacyjna po zwolnieniu z zakładu karnego
3/8
3 / 21
190 / 854
39 /152
56 / 258
61 / 318
4 / 21
25 / 85
6 / 16
Analizując przyczyny i powody przyznawania pomocy należy stwierdzić, że
najczęstszym powodem było ubóstwo w rodzinach - spowodowane długotrwałym
bezrobociem, które powoduje znaczne obniżenie standardu życia, rezygnacje z
aspiracji, utratę poczucia godności. Pomimo trudnych sytuacji życiowych osób i
rodzin ustalanych w drodze wywiadu środowiskowego w ostatnich latach zauważa się
tendencje spadkową osób korzystających z pomocy. Znaczna jest również liczba
rodzin nie radzących sobie z problemami życia codziennego, życiowo niezaradnych,
nie podejmujących działań w celu przezwyciężenia ich trudnego położenia. Obecne
rodziny są rodzinami trudnymi do pracy i współpracy, z dominującym problemem: długotrwałego bezrobocia, skłonnościami do nadużywania alkoholu, bezradnością w
sprawach opiekuńczo wychowawczych zwłaszcza rodzinach niepełnych lub
wielodzietnych, z problemami zdrowotnymi (schorzenie psychiczne, umysłowe). Są
to rodziny bierne w rozwiązywaniu swojej trudnej sytuacji życiowej. Rodziny takie
objęte były przez ośrodek wzmożoną pracą socjalną.
Rodziny takie objęte były przez ośrodek wzmożoną pracą socjalną, co wymagało
współdziałania z wieloma instytucjami takim jak: Urząd Pracy, Powiatowe Centrum
Pomocy Rodzinie, Sądy, Kuratorzy Społeczni, Szkoły, Policja. Skuteczną i pomocną
w działaniu jest współpraca władz Gminy Wierzchowo z gminą HENSTEDTULZBURG. W ramach tej współpracy wielokrotnie otrzymywano sprzęt
ortopedyczny: kule, wózki inwalidzkie, balkoniki dla osób dorosłych, dzieci).
Sprawcami przemocy są głównie mężczyźni. Wzrost ujawniania przypadków
przemocy spowodowany jest nie tylko zwiększeniem się ich liczby, ale tez
zwiększeniem świadomości ofiar o przysługujących im prawach i możliwościach
m.in. dzięki pracy ośrodka pomocy społecznej. Główną przyczyną niezgłaszania
aktów znęcania się nad członkami rodziny jest strach spowodowany groźbami ze
strony sprawców przemocy. Jednym z podstawowych warunków skutecznego
działania w tym przypadku są zeznania ofiar przemocy.
Prowadzona jest współpraca z Zakładem Karnym, GOPS w Wierzchowie udziela
pomocy osobom opuszczającym zakład karny.
Działając w porozumieniu z Powiatowym Urzędem Pracy, Urzędem Gminy, GOPS
pośredniczył w zatrudnieniu do prac społecznie użytecznych na terenie gminy
Wierzchowo osoby bezrobotne, bez prawa do zasiłku. Prace społeczne podejmowało
około 20 osób. Działania mające na celu pomoc osobom i rodzinom we wzmocnieniu
29
na lata 2009 – 2015
lub odzyskaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie poprzez pełnienie
odpowiednich ról społecznych oraz tworzeniu warunków sprzyjających temu celowi
odniosły znaczące efekty, bowiem około 40 % osób uczestniczących w pracach
społecznie użytecznych w trakcie lub po zakończeniu prac podjęło kontynuację
zatrudnienia w ramach przygotowania zawodowego lub zatrudnienia na umowy o
pracy w zakładach prywatnych. Pomoc społeczna działa zatem w sytuacjach, w
których zostały zagrożone podstawowe warunki egzystencji człowieka, bądź tez
jakość życiowa osób / rodzin obniżyła się poniżej akceptowanego minimum. Jej
celem jest zaspokojenie niezbędnych potrzeb bytowych osób i rodzin, umo21iwienie
bytowania w warunkach odpowiadających godności człowieka, która jest wartością
konstytucyjną, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz samorządowych
.
ŚWIADCZENIA RODZINNE
Świadczeniami rodzinnymi są:
1) zasiłek rodzinny oraz dodatki do zasiłku rodzinnego,
2) jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka,
3) świadczenia opiekuńcze: zasiłek pielęgnacyjny i świadczenie pielęgnacyjne.
Obok przyznawania i wypłacania pomocy Ośrodek Pomocy Społecznej opłaca
składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe oraz ubezpieczenie zdrowotne od osób
pobierających świadczenie pielęgnacyjne.
DODATKI MIESZKANIOWE
Dodatek mieszkaniowy przysługuje osobom, jeżeli średni miesięczny dochód na
jednego członka gospodarstwa domowego w okresie 3 miesięcy poprzedzających datę
złożenia wniosku o przyznanie dodatku mieszkaniowego, nie przekracza 160%
najniższej emerytury w gospodarstwie jednoosobowym i 110% tej kwoty w
gospodarstwie wieloosobowym obowiązującym w dniu złożenia wniosku.
Wysokość dodatku mieszkaniowego stanowi różnicę miedzy wydatkami
przypadającymi na normatywną powierzchnię użytkową zajmowanego lokalu
mieszkalnego, a kwotą stanowiącą wydatki poniesione przez osobę otrzymującą
dodatek.
3.6.1
OKREŚLENIE GRUP SPOŁECZNYCH WYMAGAJĄCYCH WSPARCIA
W sferze społecznej należy zwrócić szczególną uwagę na niżej wymienione grupy
społeczne - są nimi grupy mieszkańców wymagające szczególnych działań.
Ukierunkowanie takie oraz zaproponowana w strategii selekcja grup społecznych
zostało potwierdzone w trakcie prac nad opracowaniem Strategii. Powiązanie
problemów między zdefiniowanymi grupami jest silne – zachodzą wyraźne relacje
30
na lata 2009 – 2015
przyczynowo-skutkowe,
patologicznych.
powodujące
powstawanie
zjawisk
niepożądanych
i
Rodziny dotknięte ubóstwem z powodu bezrobocia oraz rodziny wielodzietne i
niepełne.
Problemy społeczne w tej grupie podlegają wielorakim i złożonym powiązaniom
pomiędzy sobą, dlatego tworzą bardzo szeroką grupę społeczną wymagającą
wsparcia. Zaistnienie bezrobocia powoduje wystąpienie zjawiska ubóstwa, co jest
problemem w szczególności dla rodzin wielodzietnych.
W rodzinach dotkniętych bezrobociem często pojawiają się okoliczności sprzyjające
nasileniu zjawiska alkoholizmu, który jeszcze bardziej pogłębia ubóstwo i utrudnia
znalezienie pracy. Alkoholizm może również prowadzić do przemocy w rodzinie.
Dalsze konsekwencje to zwiększanie się liczebności niżej wymienionych grup
wymagających wsparcia.
Osoby starsze i niepełnosprawne
Występujące nie tylko w Gminie, ale w skali całego kraju procesy demograficzne od
lat już wskazują na postępujący proces starzenia się społeczeństwa. W tej grupie nie
należy wymieniać wyłącznie osób starszych, lecz także rodzin, w których żyją osoby
starsze. Rodziny te borykają się często z wieloma trudnościami dotyczącymi
konieczności zapewnienia tym osobom właściwej opieki. Problemy pojawiają się
również wówczas, gdy wystąpi nierównowaga między indywidualnymi potrzebami
człowieka starszego w codziennym życiu, a realnymi możliwościami rodziny w
udzielaniu mu pomocy w przezwyciężaniu tych trudności.
Osoby niepełnosprawne stanowią w Polsce bardzo liczną społeczność, która liczy
około 4,5 mln osób (ponad 14% ogółu ludności), a prognoza GUS przewiduje, że w
2010 roku liczba ta wzrośnie do 6 mln. To poważny odsetek populacji. W
codziennym życiu osoby niepełnosprawne napotykają liczne bariery
uniemożliwiające im uczestnictwo w życiu społecznym oraz integrację z najbliższą
społecznością lokalną.
Grupy narażone na uzależnienia i współuzależnienia (głównie od choroby
alkoholowej i narkomanii)
Alkoholizm i narkomania są poważnymi problemami społecznymi, rzutującymi na
pozostałe strefy życia i generującymi wiele pochodnych problemów społecznych. W
szczególności nadużywanie alkoholu i narkotyków prowadzi do wzrostu
przestępczości kryminalnej (kradzieże, włamania, przemoc), pogłębia ubóstwo
rodzin, powoduje zaburzenia funkcjonowania rodzin. Zażywanie alkoholu i
zagrożenia związane z zażywaniem narkotyków dotykają coraz częściej młodzież
szkolną, w tym gimnazjalną, coraz częściej notuje się przypadki zażywania tych
substancji przez dzieci ze szkół podstawowych. Zwalczaniu tych zagrożeń służyć
winny nie tylko programy dla uzależnionych, ale również działania profilaktyczne
31
na lata 2009 – 2015
zapobiegające uzależnieniom. Od początku lat dziewięćdziesiątych w Polsce
obserwowany jest znaczny wzrost używania narkotyków.
Osoby na etapie edukacji szkolnej i akademickiej
Problemy społeczne, które dotykają dzieci wynikają przede wszystkim z czynników
rodzinnych i wychowania w dysfunkcjonalnych rodzinach. Dzieci bywają
niedożywione i zaniedbane, doświadczają przemocy ze strony dorosłych, Często
warunki finansowe rodzin w dużym stopniu decydują o szansach rozwojowych i
edukacyjnych najmłodszego pokolenia. Dzieci z biednych rodzin zagrożone są
dziedziczeniem biedy i negatywnych wzorców społecznych, ponieważ dorastają w
środowisku, w którym zanikają wzorce społeczne. Powoduje to zjawisko
dziedziczenia ubóstwa i dysfunkcji występujących w rodzinie.
3.6.2
POTRZEBY OŚRODKA POMOCY SPOLECZNEJ.
Stosownie do art. 110 pkt 9 ustawy o pomocy Społecznej - Kierownik Ośrodka
Pomocy Społecznej składając Radzie Gminy coroczne sprawozdanie z działalności
OPS przedstawia również potrzeby w zakresie pomocy społecznej w celu
prawidłowej; realizacji zadań ustawowych ośrodka
W związku z emigracją osób w wieku aktywności zawodowej (w celu poszukiwania
pracy) poza teren gminy Wierzchowo oraz zjawiskiem starzenia się społeczeństwa
gminy, zauważalna jest znaczna ilość osób samotnych, niepełnosprawnych, w
podeszłym wieku, wymagających opieki, co wiąże się z potrzebą zapewnienia w
najbliższym okresie czasu pomocy społecznej w postaci organizowania i świadczenia
usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania tych osób. Za najważniejsze potrzeby
ośrodka w najbliższej perspektywie czasu to:
·
·
·
·
·
Zapewnienie środków na świadczenie usług opiekuńczych w miejscu
zamieszkania osoby potrzebującej;
Zapewnienie środków własnych gminy na odpłatność za pobyt osób w
Domach Pomocy Społecznej ( art. 59- 61 ustawy o pomocy społecznej);
Zagwarantowanie Śródków w zakresie zadań własnych gminy na wypłatę
zasiłków okresowych i celowych z zapewnieniem obowiązującego % udziału
środków własnych, w celu pozyskania znacznych środków finansowych
(zewnętrznych- dotacji celowej budżetu państwa) oraz w ramach realizacji
ustawy z dnia 29 grudnia 2005r. O ustanowieniu programu wieloletniego
,,Pomoc państwa w zakresie dożywiania,, (Dz.U.Nr267,poz.2258i2259).
Pomoc w umożliwieniu pozyskania dodatkowych etatów - celem prawidłowej
realizacji zadań z zakresu obowiązujących ustaw, zgodnie z wnioskami
Kierownika Ośrodka ujętymi w planach finansowych.
Zapewnienie zgodnie z planem finansowym środków na utrzymanie Ośrodka
w celu prawidłowego funkcjonowania pomocy społecznej na terenie gminy
Wierzchowo.
32
na lata 2009 – 2015
4
ANALIZA UWARUNKOWAŃ SFERY GOSPODARCZEJ
4.1
BEZROBOCIE I RYNEK PRACY
Długookresowe bezrobocie wpływa bezpośrednio na ekonomiczną i psychospołeczną
sferę życia człowieka bezrobotnego oraz na jego rodzinę. Jednym z pierwszych
skutków utraty pracy jest obniżenie standardu życia rodziny, także wtedy, gdy
otrzymywane są świadczenia kompensujące płacę. Sytuacja materialna osób
dotkniętych bezrobociem zależy od ich standardu życia w czasie trwania zatrudnienia,
a zwłaszcza od posiadanych dóbr trwałego użytku, oszczędności i długów. Duże
znaczenie ma poziom, od którego zaczyna się proces degradacji ekonomicznej i
społecznej. Trudności finansowe w takich rodzinach prowadzą do drastycznych
ograniczeń wydatków nawet na podstawowe potrzeby bytowe.
Tabela Nr 15:
PRACUJĄCY WG. PŁCI
Pracujący wg płci
J. m.
2003
2004
2005
2006
2007
Ogółem
osoba
731
712
860
815
865
Mężczyźni
osoba
507
537
629
583
610
Kobiety
osoba
224
175
231
232
255
źródło: dane GUS
Na terenie gminy w 2007r. zatrudnionych na etacie było 865 mieszkańców.
Występowała zdecydowana przewaga ilości zatrudnionych mężczyzn w stosunku do
ilości zatrudnionych kobiet). Liczba zatrudnionych zwiększyła się w stosunku do
roku 2007 tylko o 5 osób, jednak od roku 2003 wzrost ilości pracujących osób
wyniósł 134 osoby. Dane statystyczne dotyczące bezrobocia, a także jego struktura na
terenie gminy zbliżona jest do charakterystyki na terenie powiatu.
Z danych Głównego Urzędu Statystycznego wynika, że na terenie gminy
Wierzchowo zarejestrowano 467 osób bezrobotnych, przy czym jest to 299 kobiet i
168 mężczyzn. Kobiety mają coraz większe trudności ze znalezieniem pracy, co
zaznacza się w pogłębianiu rozbieżności między odsetkiem bezrobotnych kobiet i
bezrobotnych mężczyzn.
Tabela Nr 16:
BEZROBOTNI WG PŁCI
Bezrobotni zarejestrowani wg płci
2003
2004
2005
2006
2007
Ogółem
osoba
698
711
649
576
467
Mężczyźni
osoba
316
330
292
265
168
33
na lata 2009 – 2015
Kobiety
osoba
382
381
357
311
299
źródło: dane GUS
Z danych przedstawionych w powyższej tabeli wynika, że poziom bezrobocia
systematycznie maleje, a na terenie gminy liczba osób posiadających status osoby
bezrobotnej zależy wyraźnie od płci. W roku 2007 299 kobiet i 168 mężczyzn było
bez pracy.
Kobiety, choć lepiej wykształcone mają problemy ze znalezieniem pracy głównie ze
względu na sytuację rodzinną, z powodu obowiązków domowych. Wśród osób
bezrobotnych występuje znaczący odsetek osób długotrwale bezrobotnych
zarejestrowanych powyżej 12 miesięcy.
Bezrobocie dotyczy głównie osób o niskich kwalifikacjach zawodowych. Niestety,
mimo wielu dostępnych ofert, warunki pracy nie są korzystne – dotyczy to głównie
oferowanych płac. Występuje silna konkurencja ze strony Szczecina, odczuwalny jest
także upływ wykwalifikowanych kadr spowodowany emigracją zarobkową.
Bezrobotny, zarejestrowany w Powiatowym Urzędzie Pracy ma jednak szansę na
znalezienie korzystnej pracy, ale również na podniesienie swoich kwalifikacji.
Organizowane są specjalne darmowe kursy, m.in. językowe i zawodowe. Po takich
kursach możliwość zatrudnienia na lepiej opłacanym stanowisku staje się większa.
Zadnia w zakresie poprawy kwalifikacji nastawione na rozwój zasobów ludzkich
zostały uwzględnione w Strategii.
Tabela Nr 17:
PRACUJĄCY WG SEKTORÓW EKONOMICZNYCH I PŁCI
Pracujący wg sektorów
ekonomicznych i płci
J. m.
2003
2004
2005
2006
2007
ogółem
osoba
731
-
-
-
-
mężczyźni
osoba
507
-
-
-
-
kobiety
osoba
224
-
-
-
-
ogółem
osoba
50
-
-
-
-
mężczyźni
osoba
36
-
-
-
-
kobiety
osoba
14
-
-
-
-
ogółem
osoba
314
-
-
-
-
mężczyźni
osoba
221
-
-
-
-
kobiety
osoba
93
-
-
-
-
ogółem
sektor rolniczy
sektor przemysłowy
sektor usługowy razem
34
na lata 2009 – 2015
ogółem
osoba
367
-
-
-
-
mężczyźni
osoba
250
-
-
-
-
kobiety
osoba
117
-
-
-
-
sektor usługowy - usługi rynkowe
ogółem
osoba
38
-
-
-
-
mężczyźni
osoba
21
-
-
-
-
kobiety
osoba
17
-
-
-
-
sektor usługowy - usługi nierynkowe
ogółem
osoba
329
-
-
-
-
Mężczyźni
osoba
229
-
-
-
-
Kobiety
osoba
100
-
-
-
-
źródło: dane GUS
Najwięcej osób zatrudnionych jest w sektorach: usługowym i przemysłowym. W
sektorze przemysłowym zatrudnia się głównie mężczyzn, natomiast kobiety w
usługowym, ale głównie w usługach nierynkowych. Z prezentowanych danych
wynika, że na terenie gminy najbardziej rozwija się sektor przemysłowy, a z kolei w
sektorze rolniczym obserwowana jest powolna regresja.
Tabela Nr 18:
PRACUJĄCY WG SEKTORÓW WŁASNOŚCI
Pracujący wg sektorów
własności i płci
J. m.
2003
2004
2005
2006
2007
ogółem
osoba
731
-
-
-
-
sektor publiczny
osoba
412
-
-
-
-
sektor prywatny
osoba
319
-
-
-
-
źródło: dane GUS
Stopniowo wzrasta liczba osób zatrudnionych zarówno w sektorze publicznym, jak i
prywatnym. Większość mieszkańców pracuje w sektorze prywatnym. Sytuacja ta jest
odzwierciedleniem tendencji na ogólnokrajowym rynku pracy.
4.2
ADMINISTRACJA
Dla rozwoju gospodarczego gminy istotne jest zapewnienie sprawnej administracji,
jako dziedziny warunkującej działanie sektora gospodarczego.
Gmina Wierzchowo stanowi w zakresie większości spraw lokalnych i codziennych
spraw mieszkańców centrum lokalnej administracji. Na terenie gminy swoją siedzibę
mają między innymi podmioty gminne:
35
na lata 2009 – 2015
a) jednostki budżetowe:
·
·
·
·
·
Szkoła Podstawowa w Wierzchowie, Wierzchowo, ul. Długa 26 a, Tel.
094/361 82 17,
Zespół Szkół w Świerczynie, Świerczyna, tel: 094/361 86 27,
Gimnazjum w Wierzchowie, Wierzchowo, ul. Długa 26 a, 094/361 82 42,
Przedszkole w Wierzchowie, Wierzchowo, ul. Długa 26 a, 094/361 82 42,
Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, [email protected], telefon: 0-94-3618376,
b) zakłady budżetowe:
·
Gminny Zakład Gospodarki Komunalnej w Wierzchowie, Wierzchowo, ul.
Szkolna 3, tel.: 094/36 18 303
c) inne jednostki
·
·
·
Biblioteka Publiczna im. Ignacego Solarza w Wierzchowie, Wierzchowo ul.
Długa 29, Tel.: 094/36 18 593
Gminny Ośrodek Kultury, Sportu i Turystyki w Wierzchowie, ul. Długa 29,
Tel.: 094/36 18 327
Gminne Centrum Informacji w Wierzchowie, ul. Długa 29, tel.: 0-94-3618327
4.3
DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA
4.3.1
STRUKTURA GOSPODARKI I ZATRUDNIENIE
Liczba podmiotów gospodarczych na terenie gminy ulegała w latach 2000-2007
wzrostowi. Analiza ich struktury wskazuje na przeważającą formę prowadzenia
działalności przez osoby fizyczne na własne nazwisko. Badanie tendencji na rynku
pracy pozwala na postawienie wniosku o utrzymującej się dłuższy czas stagnacji i
braku zjawiska podejmowania aktywności przez mieszkańców.
Tabela Nr 19:
PODMIOTY GOSPODARCZE SYSTEMU REGON NA TERENIE GMINY
WIERZCHOWO
Jednostki zarejestrowane
2005
2006
2007
jed.gosp.
88
80
78
jed.gosp.
32
30
31
jed.gosp.
1
1
3
jed.gosp.
24
22
23
jed.gosp.
101
101
96
w sekcji A
ogółem
w sekcji D
ogółem
w sekcji E
ogółem
w sekcji F
ogółem
w sekcji G
ogółem
36
na lata 2009 – 2015
w sekcji H
ogółem
jed.gosp.
9
8
9
jed.gosp.
14
14
13
jed.gosp.
7
6
6
jed.gosp.
20
22
23
jed.gosp.
7
7
7
jed.gosp.
11
11
11
jed.gosp.
20
21
24
jed.gosp.
19
22
21
w sekcji I
ogółem
w sekcji J
ogółem
w sekcji K
ogółem
w sekcji L
ogółem
w sekcji M
ogółem
w sekcji N
ogółem
w sekcji O
ogółem
Legenda:
A:
ROLNICTWO, ŁOWIECTWO I LEŚNICTWO
B:
RYBACTWO
C:
GÓRNICTWO
D:
PRZETWÓRSTWO PRZEMYSŁOWE
E:
WYTWARZANIE I ZAOPATRYWANIE W ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ, GAZ, WODĘ
F:
BUDOWNICTWO
G:
HANDEL, NAPRAWA POJAZDÓW ORAZ ARTYKUŁÓW UŻYTKU OSOBISTEGO I
DOMOWEGO
H:
HOTELE I RESTAURACJE
I:
TRANSPORT, GOSPODARKA MAGAZYNOWA I ŁĄCZNOŚĆ
J:
POŚREDNICTWO FINANSOWE
K:
OBSŁUGA
NIERUCHOMOŚCI,
USŁUGI
ZWIĄZANE
Z
DZIAŁALNOŚCIĄ
GOSPODARCZA
L:
ADMINISTRACJA PUBLICZNA, OBOWIĄZKOWE UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE I
ZDROWOTNE
M:
EDUKACJA
N:
OCHRONA ZDROWIA I POMOC SPOŁECZNA
O:
DZIAŁALNOŚĆ USŁUGOWA KOMUNALNA, SPOŁECZNA I INDYWIDUALNA,
P:
GOSPODARSTWA DOMOWE ZATRUDNIAJĄCE PRACOWNIKÓW
Q:
ORGANIZACJE I ZESPOŁY EKSTERYTORIALNE
POZOSTAŁA
Istotne dla rozwoju gminy Wierzchowo są również działania podejmowane w
najbliższym otoczeniu w ramach Powiatu Drawskiego, związków i organizacji do
których należy gmina. Władze samorządowe Powiatu Drawskiego i utworzone
37
na lata 2009 – 2015
stowarzyszenia podejmują inicjatywy w zakresie promowania przedsiębiorczości i
wspierania działań, które przyczynią się do rozwoju gospodarczego Powiatu.
Szczególnie pożądani są na terenie gminy i powiatu inwestorzy realizujący
przedsięwzięcia na rzecz środowiska naturalnego w zakresie rekreacji, sportu,
wypoczynku, kultury i innych działań.
Powszechną formą zachęcającą do inwestowania są ulgi i zwolnienia podatkowe
dotyczące opłat związanych z nieruchomościami, które ustalane są indywidualnie.
Mieszkańcy powiatu chcący podjąć działalność gospodarczą oraz obecni
przedsiębiorcy mają łatwy dostęp do wiedzy z zakresu promowania biznesu. W
każdej jednostce samorządowej znajduje się osoba odpowiedzialna za udzielanie
informacji dla przedsiębiorców i osób rozpoczynających działalność. W celu
wspierania, rozwoju i poszerzenia wiedzy w zakresie przedsiębiorczości
organizowane są liczne szkolenia dla przyszłych i obecnych przedsiębiorców.
Podjęto politykę zachęcania przyszłych inwestorów, którzy chcieliby rozpocząć
działalność na terenie powiatu, władz samorządowych, które są otwarte na
wszelkiego rodzaju inicjatywy gospodarcze, turystyczne i kulturalne.
W siedzibie Starostwa Drawskiego działa Drawskie Powiatowe Centrum Wspierania
Przedsiębiorczości (DPCWP). Głównym celem jego działania jest wspieranie
powstawania nowych podmiotów gospodarczych, oraz pomoc już istniejącym.
Ponadto Centrum współpracuje z organizacjami pozarządowymi i zrzeszeniami
gospodarczymi, ułatwiając dostęp do informacji dotyczącej działalności
gospodarczej. Spełnia kilka funkcji, bowiem pomaga nie tylko podmiotom, które
dopiero chcą rozpocząć działalność gospodarczą, ale także tym, którzy już mają
doświadczenie w jej prowadzeniu. Organizuje spotkania informacyjno-promocyjne,
bezpłatne szkolenia wspólnie z Polską Fundacją Przedsiębiorczości, udziela
bezpłatnych informacji i porad o ofercie finansowania zewnętrznego (kredyty,
pożyczki, poręczenia). Przy DPCWP istnieje Punkt Obsługi Funduszu Pożyczkowego
POMERANUS. Działa również Punkt Pierwszego Kontaktu Zachodniopomorskiego
Regionalnego Funduszu Poręczeń Kredytowych. Centrum organizuje konkursy
promocji przedsiębiorczości dla młodzieży Powiatu Drawskiego. Ich celem jest
promowanie przedsiębiorczości, zachęcanie uczniów do czynnego zainteresowania
się działaniami na rzecz stymulowania powstawania przedsiębiorstw, popularyzacja
wiedzy o przedsiębiorczości opartej na nowoczesnej technologii. Działania te kreują
w oczach młodych ludzi pozytywny wizerunek przedsiębiorczości Powiatu
Drawskiego.
Osoby rozpoczynające działalność gospodarczą z terenu gminy Wierzchowo w
trakcie rejestracji do ewidencji działalności gospodarczej otrzymują z Urzędu Gminy
Wierzchowo:
·
·
·
pomoc przy wypełnianiu wniosku o wpisie do EDG (jak równie przy kodach
PKD),
zaświadczenie o wpisie "od ręki",
możliwość uzyskania wniosku o REGON, NIP,
38
na lata 2009 – 2015
·
·
·
4.4
pomoc przy wypełnianiu wniosku o REGON i NIP,
informacje co do następnych formalności związanych z rejestracją działalności
w Urzędzie Statystycznym i Urzędzie Skarbowym,
dodatkowe informacje na temat zmian, które mogą zaistnieć w trakcie
prowadzenia działalności i o ich zgłoszeniu do Urzędu, a take o możliwości
zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej i jej późniejszego
wznowienia.
TURYSTYKA
Ukształtowanie terenu, piękne krajobrazy, wysoki poziom zalesienia z bogatym
runem przy jednoczesnym niskim poziomie urbanizacji i słabo rozwiniętym, a
uciążliwym przemysłem predestynują Gminę Wierzchowo do jednej z najbardziej
atrakcyjnych
pod
względem
turystycznym,
gmin
w
województwie
zachodniopomorskim. Jednakże dotychczas turystyka i rekreacja nie odgrywały
znaczącej roli w rozwoju gospodarczym gminy. Taki stan rzeczy w znacznej mierze
spowodowany był ubogim zapleczem noclegowym, nieadekwatnym do potencjału
turystycznego tego obszaru. Znakomite warunki przyrodnicze okalających terenów
Pojezierza Drawskiego i Puszczy Wałeckiej (jak również dziewiczych terenów w
okolicy Bornego-Sulinowa), stwarzają dogodne warunki dla uprawiania sportów
wodnych i turystyki pieszej, dając szansę na szeroki rozwój turystyki w skali
ponadlokalnej. Dlatego też przewiduje się, iż w dłuższej perspektywie znaczenie
funkcji rekreacyjnej i turystycznej będzie rosło.
4.4.1
BAZA NOCLEGOWA
Obecne zaplecze noclegowe gminy tworzą gospodarstwa agroturystyczne w
Wierzchowie i Żabinie. W gminie znajdują się również miejsca sezonowo
wykorzystywane jako pola biwakowe (jez. Wąsosze oraz Dramienko). Jednakże, z
punktu widzenia możliwości chłonnej terenu Gminy Wierzchowo, ilość miejsc
noclegowych jest niestety niewystarczająca. W dodatku stan techniczny i standard
istniejących już miejsc noclegowych wymaga dużej poprawy. Większość obiektów
jest nieprzystosowana do działalności całorocznej. Odczuwalny jest brak hotelu o
odpowiednio wysokim standardzie, z restauracją, parkingiem, funkcjonującego jako
obiekt całoroczny. Jednakże stan ten może być łatwo zmieniony, gdyż na terenie
gminy jest wiele wolnych terenów inwestycyjnych z przeznaczeniem na usługi
turystyczne, gdzie można lokalizować hotele, ośrodki wypoczynkowe, pensjonaty
oraz wszelkie inne obiekty rekreacyjne.
4.4.2
SZLAKI PIESZE I TRASY ROWEROWE
Najważniejszą trasą turystyczną gminy jest szlak I Warszawskiej Brygady Kawalerii.
Jego długość to 52 kilometry, od Iłowca nad rzeką Dobrzycą do Drawska
Pomorskiego. W gminie szlak ten prowadzi przez Wielboki (miejsce walk ułanów),
Świerczynę, następnie leśną drogą na północ od Będlina i dalej przez Wierzchowo i
39
na lata 2009 – 2015
Żabinek na północne brzegi jeziora Lubie. Szlak na całej długości nadaje się do jazdy
rowerem.
Ze wsi Wierzchowo do Wałcza prowadzi czarny szlak, który wytyczono przez
najładniejsze obszary gminy przez „Góry Smolne" i „Góry Raczę".
Dookoła jeziora Wąsosze poprowadzono szlak rowerowy „Dolina Wąsawy",
oznakowany jako czarny. Prowadzi on ze Złocieńca, poprzez Osiek Drawski,
Wierzchowo, a po przekroczeniu doliny Wąsawy, lasami zmierza z powrotem, do
punktu wyjścia. Wokół jeziora Lubie prowadzi trasa rowerowa o długości około 50
km. Część tej trasy przebiega zachodnimi rubieżami Gminy Wierzchowo. Zielona
trasa rowerowa prowadzi wokół jeziorek Studnickich. Trasę tę tworzą „pętle" wokół
jezior: Byszkowo, Studniczka, Machliny, Nobilny, Czaplino, podczas gdy początek i
koniec znajduje się w Czaplinku.
4.4.3
PUNKTY WIDOKOWE
Ułatwieniem w podziwianiu krajobrazu oraz uatrakcyjnieniem oferty turystycznej
regionu stanowią, wykazane na mapach turystycznych oraz oznakowane w terenie,
punkty widokowe. Na terenie gminy Wierzchowo punkty takie to:
·
·
·
·
4.4.4
nad Doliną Wąsawy - rozległe obniżenie podmokłych łąk można podziwiać
zarówno z północnej jak i południowej krawędzi doliny,
bezleśne wzniesienie w rejonie Radomyśla,
nad jeziorem Okrągłe Małe,
w rejonie Nowych Lasek
AGROTURYSTYKA
Charakter terenów gminy aktualnie i historycznie należy uznać za rolniczy. Walory
krajobrazowe oraz usytuowanie w bezpośredniej bliskości zbiorników wodnych
stwarzają zainteresowanie turystów różnymi formami wypoczynku, w tym
agroturystyki. Obok kompleksowej oferty, związanej z mieszkaniem i wyżywieniem,
w gospodarstwach rolnych istnieje oferta dodatkowa, tj. przejażdżki konne, rowery
czy wędkowanie, co jest możliwe na terenie gminy Wierzchowo.
Ze względu na dużą lesistość, piękne krajobrazy oraz niski poziom urbanizacji,
obszar Gminy Wierzchowo należy do potencjalnie atrakcyjnych terenów. Znakomite
warunki przyrodnicze okalających terenów Pojezierza Drawskiego i puszczy
Wałeckiej poprawiają szanse na rozwój turystyki w gminie.
Ułatwieniem w dostępie do atrakcji turystycznych oraz uatrakcyjnieniem oferty
turystycznej regionu stanowią punkty widokowe:
·
·
·
nad „Dolina Wąsawy”,
bezleśne wzniesienie w okolicy Radomyśla,
nad jeziorem Okrągłe Małe,
40
na lata 2009 – 2015
·
w rejonie Nowych Lasek.
Przez teren Gminy przebiegają szlaki piesze i turystyczne:
·
·
·
·
szlak I Warszawskiej Brygady Kawalerii, jego dł. to 52 km,
„Greenway – Naszyjnik Północy”,
P- 28 szlak rowerowy „Dolina Wąsawy”,
P- 27 szlak rowerowy przebiegający przez Lubieszewo – Żabinek –
Wierzchowo.
Obecnie na terenie gminy występują dwa gospodarstwa agroturystyczne: w
Wierzchowie i Wierzchówku oraz domki letniskowe nad jeziorem Busko, oferujących
turystom całodzienne wyżywienie i szereg atrakcji. Obok kompleksowej oferty w
gospodarstwach istnieje oferta dodatkowa: przejażdżki konne, rowerowe czy
wędkowanie.
Z punktu widzenia potrzeb i potencjału gminy ilość miejsc noclegowych jest
niewystarczająca. Gmina posiada szereg miejsc atrakcyjnych dla turystów pod
względem krajobrazowym lub niezwykłości przyrodniczym. Atutem wartym
wykorzystania w zakresie turystycznym jest szereg znajdujących się na terenie gminy
zabytków.
Jako istotne bariery i zagrożenia należy przyjąć brak infrastruktury turystycznej,
głównie bazy noclegowej i informacji turystycznej:
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
baza noclegowa, poziom bazy noclegowo-gastronomicznej, urządzeń
rekreacyjnych i infrastruktury turystycznej na obszarach wypoczynkowych
jest często niedostosowany do standardów europejskich;
brak internetowego spójnego systemu informacji turystycznej, jak również
tradycyjnego systemu informacji;
słaby system informacyjny jest barierą w rozwoju turystyki i rekreacji w
obszarze opracowania;
niewystarczający system pieszych szlaków turystycznych oraz ścieżek
rowerowych;
braki w przygotowaniu profesjonalnej kadry turystycznej do obsługi turystów;
zły stan techniczny dróg obniżający bezpieczeństwo podróżowania;
niski poziom estetyki otoczenia na terenach mieszkaniowych;
brak punktów informacji turystycznej;
brak katalogów i folderów promujących gminę;
brak miejsc kempingowych i parkingów strzeżonych.
W 2007 roku zewidencjonowano ok. 50 miejsc noclegowych (wszystkie funkcjonują
jako sezonowe). Z pewnością taka pojemność bazy noclegowej jest niewystarczająca.
Spodziewać się można jednak stałego wzrostu turystów odwiedzających gminę. Z
pewnością ilość miejsc noclegowych powinna rosnąć w obiektach istniejących
(głównie kwatery prywatne), ale także rozważyć warto tworzenie w części obszaru
gminy obiektów noclegowych innych kategorii, głównie z zakresu agroturystyki. Dla
41
na lata 2009 – 2015
mieszkańców istotna jest przede wszystkim możliwość zaoferowania noclegów w
formie kwater prywatnych, a tym samym wsparcie domowych budżetów w trakcie
sezonu letniego. W zakresie zadań związanych ze Strategią istotne jest podniesienie
standardów już istniejących miejsc noclegowych oraz stworzenie nowych punktów,
połączoną z usprawnieniem informacji turystycznej. Ponadto należy uzupełnić dane
statystyczne, która są nieaktualne i niekompletne, co utrudnia diagnozę.
42
na lata 2009 – 2015
5
PRZESTRZEŃ I ŚRODOWISKO
5.1
ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE4
Zgodnie z fizyczno-geograficznym podziałem Polski J. Kondrackiego, gmina
Wierzchowo leży na pograniczu dwóch mezoregionów: Pojezierza Drawskiego oraz
Pojezierza Wałeckiego. Charakterystyczną cechą tego obszaru jest urozmaicenie
rzeźby terenu, będące pozostałością po okresie działania lądolodu skandynawskiego,
a zwłaszcza jego fazy pomorskiej.
5.1.1
UKSZTAŁTOWANIE POWIERZCHNI
Rzeźba terenu na obszarze gminy nie jest jednolita. Wyróżnić można trzy główne
jednostki geomorfologiczne. W północno-zachodniej części gminy przewagę
stanowią moreny faliste zbudowane z gliny zwałowej. Obszar ten jest znacznie
pofałdowany, a wzniesienia dochodzą do 200 m n.p.m. (najwyższe wzniesienie to
Góra Wysoka 211 m n.p.m.). Centralna i wschodnia część gminy to płaski obszar
równiny sandrowej, o niewielkich wniesieniach i głębokim zaleganiu wód
gruntowych. Teren ten jest w przeważającej mierze zalesiony. Południowa część
gminy to z kolei obszar pagórkowaty charakterystyczny dla moreny czołowej.
Wysokości terenu wahają się od 124 m n.p.m. w okolicach jeziora Wąsosze, do 207
m n.p.m. w okolicach wsi Nowe Laski. Wysokości względne, w obrębie wysoczyzny
morenowej, wynoszą 10-20 metrów, na obszarze równiny sandrowej nie przekraczają
10 metrów, a w rejonie wzgórz morenowych dochodzą do 60 metrów.
Obecna rzeźba terenu została ukształtowana przez lądolód skandynawski, a faza
pomorska zlodowacenia północnopolskiego nadała temu obszarowi ostateczny
wygląd. Charakter młodoglacjalny tego regionu jest reprezentowany przez formy
geomorfologiczne takie jak: wzgórza morenowe i kemowe, ozy, rynny subglacjalne,
obniżenia wytopiskowe, równiny sandrowe i zastoiskowe tak charakterystyczne dla
tego rodzaju ukształtowania terenu.
W miarę utraty aktywności lądolodu i postępującej jego regresji zaczęły tworzyć się
szczeliny w lądolodzie, w których gromadziły się osady tworząc kemy (pagórki o
płaskich wierzchołkach na północ od wsi Osiek) oraz ozy (piaszczysty wał po
wschodniej stronie jeziora Busko). W tym czasie utworzyło się również zastoisko
wód lodowcowych, pomiędzy Złocieńcem, Bobrowem i Wierzchowem, w którym
osadzały się iły warwowe osiągające miąższość do 30 metrów.
4
Oprac. na podstawie
przestrzennego gminy”
„Studium
uwarunkowań
i
kierunków
zagospodarowania
43
na lata 2009 – 2015
Na równinach sandrowych, przysypane piaskiem bryły martwego lodu, które
stopniowo wytapiając się tworzyły obniżenia wytopiskowe (np.: jeziorka Studnica,
Machlinko /Kaczory/ czy jeziorko we wsi Świerczyna).
Po zakończeniu epoki plejstoceńskiej (lodowcowej) nastąpił okres zwany holocenem,
trwający do dnia dzisiejszego. Pozostałe bryły martwego lodu wytopiły się tworząc
liczne obniżenia odpływowe z osadzonymi utworami aluwialno-bagiennymi (głównie
torfy) oraz obniżenia bezodpływowe z jeziorkami - obszary na południe od jeziora
Wąsosze oraz wokół jeziora Dolne. Obniżenia w terenie zostały wykorzystane przez
rzeki, które ukształtowały doliny osadzając na nich utwory fluwialne (mułki, piaski z
domieszką humusu). Na obszarze gminy Wierzchowo można wyróżnić trzy główne
jednostki geomorfologiczne:
·
·
·
wysoczyznę moreny dennej z równiną zastoiskową
równinę sandrową
wzgórza morenowe moreny czołowej
Wysoczyzna moreny dennej zajmuje północno-zachodnią część gminy w rejonie wsi
Bonin, Osiek Drawski, Wierzchowo, Żabin sięgając mniejszymi płatami na południe
wsi Nowe Laski i Otrzep. Wznosi się od 136 m n.p.m. do 180 m n.p.m., a deniwelacje
w zasadzie nie przekraczają 20 metrów. Powierzchnia jej jest falista, lokalnie
pagórkowata, a w rejonie przylegającym do jeziora Wąsosze płaska. Obszar ten
zbudowany jest z gliny zwałowej, a w obrębie równiny zastoiskowej z iłów i mułków.
Powierzchnia moreny dennej jest urozmaicona licznymi wzniesieniami kemowymi
lub pagórkami moreny czołowej. Nad jeziorem Busko natomiast ciągnie się wał
ozowy. Obszar ten charakteryzuje się licznymi zagłębieniami odpływowymi i
bezodpływowymi oraz występowaniem rynien lodowcowych: rynna jeziora Wąsosze
i rynna jezior Busko-Dramienko. Zaleganie gliny zwałowej na tym obszarze
przyczynia się do występowania względnie dobrych gleb kompleksu 2 i 4. Z tego
powodu obszar ten jest użytkowany głównie rolniczo.
Równina sandrowa pokrywa największy obszar - wschodnią i południowo-wschodnią
część gminy. Rzeźba terenu jest tu stosunkowo wyrównana, płaska lub lekko falista,
urozmaicona przez nieliczne pagórki wydmowe występujące w części północnej
obszaru oraz rynny subglacjalne, o przebiegu równoleżnikowym, zajmowane przez
jeziora Studnica, Machlinko (Kaczory) oraz rzekę Świerczyniec. Równina sandrowa,
w przeważającej mierze jest zalesiona i pokryta przede wszystkim piaskami oraz
żwirami, stwarzającymi mało dogodne warunki dla rolnictwa.
Wzgórza moreny czołowej tworzą pagórki wzniesione do 207,3 m n.p.m. o
wysokości względnej do 60 metrów. Występują one w części północno-zachodniej
gminy w okolicach miejscowości: Radomyśl, Bonin, oraz w części środkowej,
okolice Nowych Lasek i Otrzepu. Wzgórza te noszą lokalne nazwy: Góra Bardo,
Góra Wyskok, Góra Raczą, Góra Mylna, Góra Czubatka. Wzgórza moreny czołowej
zbudowane są z piasków, żwirów, mułków, gliny i głazów, a porastają je lasy z
przewagą buków i dębów.
44
na lata 2009 – 2015
Na terenie gminy można zaobserwować również formy antropogeniczne. Są to
wyrobiska, wykopy drogowe, rowy melioracyjne.
5.1.2
BUDOWA GEOLOGICZNA
Obszar całej gminy reprezentowany jest przez typowe osady i formy morfologiczne
rzeźby młodoglacjalnej, takie jak m.in.: równiny sandrowe, wzgórza morenowe, ozy,
kemy, morenę czołową, rynny subglacjalne oraz liczne obszary bezodpływowe, a
ostateczny kształt dzisiejszej rzeźby terenu został nadany przez fazę pomorską
zlodowacenia północnopomorskiego, którego maksymalną granicę wyznacza ciąg
moren czołowych biegnących od Kalisza Pomorskiego przez Lubieszewo, Żabin,
Nowe Laski do Gwdy Wielkiej.
Pod lodowcowymi czwartorzędowymi utworami zalegają utwory trzeciorzędowe
mioceńskie, reprezentowane przez piaski drobnoziarniste kwarcowe, niekiedy z
domieszką skaleni i iłów. Utwory te zalegają na głębokości ok. 80-100 m (Mąkowary
70 metrów, Siecino 180 metrów).
Miąższość utworów czwartorzędowych, pokrywających gminę, związana jest z
przebiegiem obniżeń podłoża oraz z kulminacjami wzniesień morenowych. Dlatego
też osady czwartorzędowe osiągają niekiedy 200 metrów miąższości. Utwory
czwartorzędowe (plejstoceńskie) zbudowane są z naprzemianległych warstw osadów
gliniastych, powstałych podczas kolejnych zlodowaceń, oraz z osadów piaszczystych,
piaszczysto-żwirowych tworzonych w okresach interglacjalnych. Między warstwami
osadów piaszczystych i glin występują często iły, mułki oraz osady zastoiskowe.
Plejstocen jest reprezentowany przez:
·
·
·
Utwory bezpośredniej akumulacji glacjalnej - gliny, piaski, żwiry zwałowe
oraz głazy;
Utwory wodnolodowcowe - piaski i żwiry wodnolodowcowe;
Utwory zastoiskowe - iły warwowe, mułki.
Strefa moren czołowych związana jest z występowaniem piasków, żwirów
wodnolodowcowych oraz gliny zwałowej (rejon Osieka Drawskiego, Nowych Lasek,
Będlina oraz Grabowa). Gliny zwałowe występują głównie w północno-zachodniej i
środkowej części gminy (Osiek Drawski, Żabinek, Bonin, Nowe Laski). Są one
koloru brązowego, rzadziej brunatnego, w różnym stopniu spiaszczone, zawierające
znaczne ilości głazów. Miąższość ich sięga 5-20 metrów. Gliny te charakteryzują się
ponadto przewarstwieniem w postaci piasków, żwirów oraz lokalnie mułków.
Utwory sandrowe reprezentowane przez piaski oraz żwiry wodnolodowcowe,
stanowią przeważającą część obszaru gminy. Występują one w części wschodniej
oraz południowo-zachodniej gminy. Są to piaski różnoziarniste, dobrze przemyte,
obtoczone. Miąższość warstwy jest różna i dochodzi do 20-70 metrów.
Utwory zastoiskowe, uformowane podczas zaniku lądolodu fazy pomorskiej,
reprezentowane są przez piaski zastoiskowe, mułki i iły warwowe. Występują one w
45
na lata 2009 – 2015
okolicach jeziora Wąsosze i dalej na południe od Wierzchowa do Bobrowa. Iły w
przeszłości wykorzystywane były w gminie do produkcji cegieł.
Utwory bezpośredniej akumulacji glacjalnej, reprezentowane przez piaski, żwiry,
głazy oraz mułki, związane są z odpływem wód z przed czoła lądolodu fazy
pomorskiej. Występują one w obrębie moreny czołowej (północno-zachodnia oraz
środkowa część gminy). Utwory te reprezentowane są przez ozy oraz licznie
występujące kemy wznoszące się do kilkunastu metrów ponad wysokość obszaru
otaczającego.
W holocenie (do dnia dzisiejszego), w wyniku działania procesów erozyjnych i
denudacji jest modyfikowana rzeźba młodoglacjalna. Osady holoceńskie: mułki, gytia
wapienna, kreda jeziorna wraz z torfem, występują w obrębie obniżeń
wytopiskowych, mis jeziornych oraz dolin rzecznych.
5.2
GRUNTY
Zadania Gminy w zakresie zaspokajania potrzeb mieszkaniowych wspólnoty
samorządowej obejmują w szczególności:
·
·
·
·
zapewnienie terenów pod budownictwo mieszkaniowe w planie ogólnym
zagospodarowania przestrzennego;
wyznaczenie działek budowlanych pod budownictwo jednorodzinne i
wielorodzinne;
stworzenie dogodnych warunków nabywania gruntów budowlanych;
zamiany gruntów z przeznaczeniem pod budownictwo mieszkaniowe,
prowadzenie prac w zakresie realizacji infrastruktury technicznej przy udziale
środków Gminy.
Na terenie Gminy występują użytki rolne o łącznej powierzchni 6 968 ha, w tym
grunty orne 6341 ha. Użytki rolne stanowią znaczący odsetek powierzchni gminy.
Zanotowano wysoki udział lasów w powierzchni gruntów ogółem na terenie gminy
(14,6 tys ha).
Tabela Nr 20:
UŻYTKI ROLNE
Powierzchnia użytków rolnych
J. m.
2002
2003
2004
2005
2006
ogółem
ha
7193
7162
6777
6968
-
grunty orne
ha
6523
6462
6179
6341
-
sady
ha
8
32
32
32
-
łąki
ha
300
303
237
231
-
pastwiska
ha
362
365
329
364
-
źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS
46
na lata 2009 – 2015
Tabela Nr 21:
LASY
Lasy i grunty leśne
ogółem
J. m.
2002
2003
2004
2005
2006
ha
14893
14927
14966
14654
-
Tabela Nr 22:
POZOSTAŁE GRUNTY I NIEUŻYTKI
Pozostałe grunty i nieużytki
ogółem
J. m.
2002
2003
2004
2005
2006
ha
1579
1576
1182
1303
-
Na terenie gminy ubywa nieruchomości stanowiących własność samorządu w wyniku
sprzedaży nieruchomości osobom fizycznym i przedsiębiorstwom. gmina uzyskuje z
tego tytułu dochody ujmowane w corocznych budżetach, a z chwilą sprzedaży nowy
nabywca staje się płatnikiem podatku od nieruchomości zasilającego gminny budżet.
W zakresie niniejszej Strategii i zaproponowanych działań wspierania gospodarki
rozważyć należy ulgi podatkowe dla wybranych sektorów i związane z tym
ograniczenia dynamiki wzrostu dochodów z tytułu podatków i opłat lokalnych w
budżecie gminy, o ile nie zostaną one zrekompensowane w inny sposób.
5.2.1
ROLNICTWO I LEŚNICTWO
Rolnictwo odgrywa ważną rolę w rozwoju gospodarczym gminy. Na podstawie
danych Spisu Rolnego 2002 w gminie Wierzchowo wykazano przeszło 1200
gospodarstw rolnych, z czego 774 o powierzchni do 1 ha i 420 gospodarstwa o
powierzchni powyżej 1 ha. Podział gospodarstw wg rodzaju i grup obszarowych
przedstawia tabela 23.
Tabela Nr 23:
PODZIAŁ GOSPODARSTW POD WZGLĘDEM OBSZAROWYM W GMINIE
Gospodarstwo rolne
Ilość gospodarstw
do 1 ha włącznie
774
powyżej 1 ha do mniej niż 2 ha
187
od 2 ha do mniej niż 5 ha
95
31
36
30
23
24
10
od 100 ha i więcej
7
Źródło: dane Gminy Wierzchowo
47
na lata 2009 – 2015
W gminie istnieją dogodne warunki do rozwoju rolnictwa. Przeważają gleby średniej
i niskiej jakości. Gleby niższych klas powinny być wyłączane z produkcji rolnej i
przeznaczane pod zalesienia. Największy obszar użytków rolnych znajduje się w
dyspozycji Agencji Rolnej Skarbu Państwa, która z kolei dzierżawi je innym
podmiotom gospodarczym.
Istotne znaczenie dla rozwoju gospodarczego gminy ma leśnictwo. Zdecydowana
większość lasów pełni funkcje gospodarcze.
5.3
UWARUNKOWANIA OCHRONY ŚRODOWISKA
Stan i ochrona środowiska są ściśle związane z rozwojem infrastruktury. W wielu
dziedzinach na terenie gminy nastąpiła poprawa stanu środowiska w wyniku budowy
i/lub modernizacji infrastruktury ochrony środowiska, głównie w sektorze wodnościekowym. Dla gminy, podobnie dla całego obszaru województwa
zachodniopomorskiego, problem gospodarki wodno-ściekowej jest sprawą
priorytetową w aspekcie zarówno dla samego środowiska, jak i w wymiarze
gospodarczym - w zakresie możliwości bezpiecznego lokowania inwestycji w
regionie.
Gmina posiada znaczny udział powierzchni o typowo rolniczym zagospodarowaniu, z
niskim procentem użytków zielonych. Stosunkowo nieduży procent powierzchni
gminy stanowią tereny zurbanizowane, jak i przemysłowe, w przeciwieństwie do
samego obszaru miasta. Pod względem klimatycznym obszar gminy znajduje się na
pograniczu charakterystycznych dla strefy umiarkowanej klimatów: oceanicznego i
kontynentalnego.
5.3.1
ZANIECZYSZCZENIE ATMOSFERY
Zanieczyszczenie atmosfery pochodzi z punktowych i powierzchniowych źródeł
emisji. Źródła powierzchniowe to przede wszystkim układ komunikacyjny, źródła
punktowe to głównie zakłady produkcyjne, kotłownie, indywidualne ogrzewanie
mieszkań.
Emisje z kotłowni i zakładów są przedmiotem kontroli ze strony odpowiednich służb
ochrony środowiska. Właściciele i użytkownicy źródeł emisji, w tym instytucje i
spółdzielnie mieszkaniowe mające znaczący udział w bilansie emisji, w miarę swoich
środków finansowych przeprowadzają systematycznie modernizację kotłowni na
bardziej ekologiczne, głównie z pieców opalanych paliwem stałym na piece gazowe
lub opalane olejem opałowym.
Analizując wyniki pomiarów stanu sanitarnego powietrza atmosferycznego nie
stwierdza się przekroczeń norm badanych zanieczyszczeń. W okresie zimowym
następuje wzrost stężeń podstawowych zanieczyszczeń powietrza jak tlenek azotu,
dwutlenek siarki i pył zawieszony. Jakość powietrza na obszarze Gminy nie budzi
zastrzeżeń. Na stan sanitarny powietrza atmosferycznego na terenie Gminy wpływa
emisja z zakładów przemysłowych, kotłowni osiedlowych czy emisje komunikacyjne.
48
na lata 2009 – 2015
5.3.2
ZAGROŻENIA HAŁASEM:
W gminie rozróżniono dwa podstawowe źródła hałasu:
·
·
hałas komunikacyjny,
hałas przemysłowy.
Na obszarze gminy do najbardziej uciążliwych źródeł hałasu wpływającym na klimat
akustyczny należy ruch drogowy. Uciążliwość ta wiąże się z powszechnością jego
występowania oraz czasem oddziaływania. Wzrost ruchu na drogach powoduje, że
ulega pogorszeniu klimat akustyczny. Uciążliwość tras komunikacyjnych zależy od:
natężenia ruchu, struktury rodzajowej potoku pojazdów, stanu nawierzchni i
pojazdów, prędkości jazdy oraz odległości linii zabudowy od jezdni. Hałas
przemysłowy mogący występować punktowo, na terenie Gminy nie powoduje
zagrożeń z racji małej ilości zakładów produkcyjno-usługowych mogących emitować
dźwięki. Według danych WIOŚ na terenie gminy nie ma zakładów emitujących
ponadnormatywny hałas do środowiska.
Poziomy dźwięku środków komunikacji drogowej są wysokie i wynoszą nawet 75-90
dB, przy dopuszczalnych natężeniach hałasu w środowisku, w otoczeniu budynków
mieszkalnych do 50 dB w porze nocnej i do 60 dB w porze dziennej.
5.3.3
WODY POWIERZCHNIOWE I PODZIEMNE
Ogólnie zasoby wód podziemnych znajdujących się na obszarze gminy Wierzchowo
można zaliczyć do średnich, przy czym należy zaznaczyć, że obszar północnozachodni, obejmujący m.in. Osiek Drawski, Wierzchowo, Żabin, charakteryzuje się
znaczną zasobnością.
W opracowaniu fizjograficznym dla byłego powiatu Drawsko (Geoprojekt 1976r.)
wyróżniono następujące strefy wodonośne występujące w gminie Wierzchowo:
1. Strefę wysoczyzny morenowej, w której wody gruntowe nie tworzą
jednolitego poziomu, ale zalegają w przewarstwieniach piaszczystych i
żwirowych pomiędzy gliną. W studniach gospodarczych w Osieku
stwierdzono wodę na głębokości 2,3 metry, a we wsi Żabin na głębokości 15
metrów. Zwykle są to wody o zwierciadle napiętym;
2. Strefę równiny sandrowej, w której tworzą jeden poziom o zwierciadle
swobodnym, zalegając w piaskach i żwirach. Generalnie zalegają głębiej niż
2 metry, a na wzniesieniach głębiej niż 5 metrów. W studniach w
Świerczynie stwierdzono wodę na głębokości 2,0 metra, a we wsi Sośnica 7,0
do 17,0 metrów;
3. Strefę dolin rzecznych, den rynien jeziornych i zagłębień, w którym I poziom
zalega na głębokości 0,0 do 1,0 metra. Są to zwykle tereny podmokłe,
zabagnione lub zatorfione z okresowym występowaniem wód
powierzchniowych.
49
na lata 2009 – 2015
Sieć rzeczna tworząca system rzeczny na terenie gminy Wierzchowo, należy do
zlewni rzeki Odry. W obrębie gminy można wyróżnić obszary dwóch dorzeczy:
dorzecze Drawy (część zachodnia gminy) oraz dorzecze Dobrzycy (część wschodnia
gminy). Topograficzny dział wodny pomiędzy tymi dwoma dorzeczami biegnie w
kierunku północno-południowym w okolicach miejscowości Będlino i dalej w
kierunku Nowych Lasek.
Obszar ten charakteryzuje się ubogim rozwinięciem sieci wód płynących. Można
zaobserwować występowanie jednego, stałego cieku IV rzędu - Świerczyńca.
Świerczyniec bierze swój początek w okolicach wsi Sośnica i płynie w kierunku
północno-wschodnim i wpada do Dobrzycy.
Na terenie gminy, oprócz wspomnianej wyżej rzeczki, występuje jedynie sieć
kanałów melioracyjnych w okolicach Wierzchowa odprowadzających wody do
jeziora Wąsosze. Oprócz wód płynących na obszarze gminy Wierzchowo występują
niewielkie jeziora pochodzenia lodowcowego, które zalegają dna zagłębień
bezodpływowych (jez. w miejscowości Świerczyna, jez. Dolne) oraz jeziora
przepływowe (jez. Kaczory (Machlinko), jez. Dramienko, jez. Busko, jez. Studnica,
jez. Studniczka, jez. Małe Okrągłe).
Na terenie gminy występują następujące jeziora:
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
Jez. Busko powierzchnia 33 ha, 88 arów;
Jez. Dramienko powierzchnia 16 ha, 17 arów;
Jez. Dolne powierzchnia 6 ha;
Jez. Małe Okrągłe powierzchnia 19 ha, 76 arów;
Jez. Studnica powierzchnia 28 ha, 90 arów;
Jez. Studniczka powierzchnia 11 ha;
Jez. Machlinko (Kaczory) powierzchnia 28 ha, 30 arów;
Jez. Górne powierzchnia 5 ha;
Jez. we wsi Świerczyna powierzchnia 1 ha;
Jez. Niemowo 3 ha, 30 arów;
Jez. Prężno 5 ha, 64 ary /jez. okresowe, zasilane z dopływu podziemnego/.
Ogólna powierzchnia wód stojących, w obrębie gminy, wynosi 187 hektarów, co daje
jedynie 0,79% ogólnej powierzchni gruntów.
Innymi elementami hydrologicznymi występującymi na terenie gminy są: mokradła
stałe i okresowe, bagna, trzęsawiska oraz elementy antropogeniczne, takie jak:
wyrobiska wypełnione wodą, stawy gospodarcze, drobne zbiorniki retencyjne.
Mokradła stałe i okresowe, bagna i trzęsawiska występują najczęściej w
zagłębieniach bezodpływowych, w najniżej położonych częściach form dolinnych
oraz na terenach płaskich charakteryzujących się słabą przepuszczalnością.
5.3.4
SUROWCE NATURALNE
50
na lata 2009 – 2015
Na terenie gminy występuje ograniczona ilość udokumentowanych złóż surowców
naturalnych. Nie stwierdzono występowania surowców innych niż kruszywo
naturalne (za wyjątkiem 1 stanowiska surowca ilastego).
Eksploatowane są 4 wyrobiska kruszywa naturalnego drobnego (piasku
drobnoziarnistego). Stanowiska te są z reguły niewielkie, z występującymi
przewarstwieniami piasku średnioziarnistego i różnoziarnistego. Złoża te służą przede
wszystkim zaspokojeniu potrzeb okolicznych mieszkańców, stąd eksploatacja
prowadzona jest doraźnie.
Lokalizacja stanowisk piasku drobnoziarnistego:
·
·
·
·
Pkt Eksploatacji nr 2 - Świerczyna
Pkt. Eksploatacji nr 3 - Świerczyna
Pkt. Eksploatacji nr 4 - Żeńsko
Pkt. Eksploatacji nr 5 - Osiek Drawski
Zarejestrowano 1 stanowisko eksploatacji kruszywa grubego (żwiru i pospółki),
znajdującego się w Osieku Drawskim przy szosie Osiek - Złocieniec. Eksploatacja
zlokalizowana jest na fragmencie wzgórza kemowego.
Potwierdzone zostało także złoże iłów i mułków na potrzeby ceramiki budowlanej
występujące w Wierzchowo, którego to eksploatacja była prowadzona do lat
siedemdziesiątych. Wskazane jest, aby zasoby złoża zostały rozliczone, ponieważ
stan wg istniejącego bilansu jest nieaktualny (wg niego złoże obejmuje 616 tys. m3).
Zaś efektem eksploatacji są wyrobiska, które należy zrekultywować. W poniższej
tabeli zaprezentowano wykaz miejsc po eksploatacji kruszyw
Tabela Nr 24:
MIEJSCA EKSPLOATACJI KRUSZYW W GMINIE WIERZCHOWO
1
Wierzchowo, W. Polskiego
Kopalnia piasku
2
Będlino
Kopalnia piasku
Kopalnia gliny
3
Nowe Laski
Kopalnia piasku
4
Osiek Drawski
Kopalnia piasku
5
Świerczyna
Kopalnia piasku
6
Wielboki
Kopalnia piasku
7
Żabin
Kopalnia piasku
51
na lata 2009 – 2015
5.3.5
FAUNA I FLORA
Lista gatunków zwierząt umieszczonych w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt
występujących w obrębie gminy
·
·
·
·
·
·
·
5.3.6
orzeł bielik – gniazduje nad jez. Wąsosze,
bocian czarny - miejsce rozrodu i regularnego przebywania pary bocianów to
rezerwat „Sośnica",
rybołów - najprawdopodobniej zalatuje w okolice jez. Wąsosze,
kormoran - zalatuje nad jez. Wąsosze i Machliny Małe,
bóbr europejski - występuje w okolicy jez. Studniczka,
wydra - występuje na jez. Studnica i Studniczka,
żubr - wędrujące stado z ostoi wałeckiej.
POMNIKI PRZYRODY
Na terenie gminy Wierzchowo istnieje 6 pomników przyrody, w tym 4 drzewa
pojedyncze i 2 grupy drzew:
·
·
·
·
·
·
5.3.7
Nadleśnictwo Świerczyna, Leśnictwo Otrzep: 3 zrośnięte buki zwyczajne,
o obwodzie 550 cm, wys. 25m, wiek ok. 300 lat,
Nadleśnictwo Świerczyna, Leśnictwo Otrzep: sosna pospolita, obwód 270
cm, wys. 25 m, wiek ok. 200 lat,
Nadleśnictwo Świerczyna, Leśnictwo Nowe Laski: 3 zrośnięte buki
zwyczajne, obwód 420 cm, wys. 25 m, wiek ok. 300 lat,
Nadleśnictwo Świerczyna, Leśnictwo Nowe Laski: dąb szypułkowy, obwód
420 cm, wys. 25m, wiek ok. 500 lat,
Nadleśnictwo Świerczyna, Leśnictwo Nowe Laski: buk zwyczajny, obwód
400 cm, wys. 25 m, wiek ok. 300 lat,
Nadleśnictwo Świerczyna, Leśnictwo Nowe Laski: dąb szypułkowy, obwód
270 cm, wys. 25m, wiek ok. 200 lat.
REZERWAT LEŚNY „SOŚNICA"
Rezerwat leśny „Sośnica", który został ustanowiony Zarządzeniem Ministra
Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego w dniu 12 lipca 1974r. Rezerwat położony jest 2
km na południe od wsi Sośnica, na gruntach należących do Nadleśnictwa
Świerczyna. Posiada powierzchnię 12,06 ha. Otoczony jest drzewostanami, w
których dominującym drzewem jest buk zwyczajny. Rezerwat leśny „Sośnica" jest
pięknym starodrzewiem bukowo-dębowym z zachowanymi cechami lasu
pierwotnego. Jego pierwotny charakter podkreślają zwarte drzewostany dębowobukowe w wieku 200-250 lat, a nawet w niektórych przypadkach 300 lat, oraz
zwalone pnie wiekowych drzew pokryte mchami i porostami. Na terenie rezerwatu
występują liczne drzewa pomnikowe. Obszar ten położony jest na najwyższym w
okolicy wzniesieniu morenowym ( 180 m n.p.m.).
52
na lata 2009 – 2015
Na terenie rezerwatu, spośród ptaków występują: siniak, pełzacz ogrodowy,
pełzacz leśny, kowalik, grubodziób, mchówka żałobna, dzięcioł duży i dzięcioł
czarny.
5.3.8
LASY NADLEŚNICTWA SOŚNICA
5.3.9
OBSZAR CHRONIONEGO KRAJOBRAZU
Obszar Chronionego Krajobrazu stanowi południowo-wschodni fragment „Pojezierza
Drawskiego", a obejmuje północno-zachodnią część gminy (granica przebiega wzdłuż
drogi Kalisz Pomorski - Żabinek - Wierzchowo i dalej wzdłuż północnego brzegu jez.
Wąsosze). W granicach Obszaru Chronionego Krajobrazu znajdują się miejscowości:
Bonin, Radomyśl, Osiek Drawski, Komorno, a także część zabudowań Żabinka i
Wierzchowa. Jest to obszar o atrakcyjnym krajobrazie (wzgórza morenowe, jeziora,
lasy) o przewadze gospodarki naturalnej (rolnictwo, leśnictwo), przeznaczony do
rozwoju turystyki, rolnictwa ekologicznego, leśnictwa.
Na terenie strefy występuje wiele gatunków ptaków wymienianych w dyrektywie
ptasiej. Najcenniejsze to: bocian czarny, orlik krzykliwy i kania ruda. Ponadto jest to
miejsce bytowania cyraneczki, krakwy, błotniaka stawowego, głowienki, przepiórki,
derkacza, żurawia, czajki, kszyka, świerszczaka, strumieniówki, jarzębatki, gąsiorka,
srokosza.
53
na lata 2009 – 2015
Część II
Diagnoza oraz identyfikacja problemów
54
na lata 2009 – 2015
6
BADANIA ANKIETOWE I WYWIADY
Stanowiły istotny element prac nad strategią rozwoju gminy Wierzchowo. W okresie
grudzień 2008 - luty 2009 r. przeprowadzono wśród mieszkańców badania ankietowe
mające na celu analizę uwarunkowań wewnętrznych gminy: jak postrzegają ją
mieszkańcy, a także analizę wstępnych potrzeb i kierunków strategii. Wykorzystano:
·
·
badania ankietowe
wywiady anonimowa ankieta dotycząca rozwoju gminy
Tabela Nr 25:
1
ZESTAWIENIE ODPOWIEDZI - % WEDŁUG WIEKU.
suma
struktura 15-20
21-30
31-40
41-50
51-60
61+
1
83
19,1%
0,23%
2,07%
6,68%
5,99%
3,00%
1,15%
2
44
10,1%
0,00%
1,38%
4,84%
2,30%
1,61%
0,00%
3
30
6,9%
0,46%
0,23%
3,69%
0,92%
0,69%
0,69%
4
51
11,8%
0,23%
0,92%
5,07%
3,69%
1,15%
0,46%
5
16
3,7%
0,23%
0,69%
0,46%
0,92%
1,15%
0,00%
6
44
10,1%
0,00%
1,38%
4,61%
2,76%
1,38%
0,00%
7
124
28,6%
0,92%
6,91%
9,45%
5,07%
4,38%
1,38%
8
42
9,7%
0,00%
2,53%
3,69%
1,61%
1,61%
0,00%
razem
434
100,0%
2,07% 16,13% 38,48% 23,27% 14,98%
3,69%
2
15-20
21-30
31-40
41-50
51-60
61+
1
22
5,5%
0,00%
0,25%
2,74%
1,49%
1,00%
0,00%
2
7
1,7%
0,00%
0,75%
0,00%
0,75%
0,00%
0,00%
3
40
10,0%
0,00%
1,74%
5,22%
1,99%
0,75%
0,00%
4
20
5,0%
0,00%
1,49%
2,49%
1,00%
0,00%
0,00%
5
141
35,1%
1,00%
6,22% 13,68%
7,96%
5,22%
0,75%
6
37
9,2%
0,00%
0,75%
2,49%
1,99%
3,23%
0,50%
7
54
13,4%
0,00%
2,24%
6,47%
2,49%
1,49%
0,50%
8
16
4,0%
0,25%
1,00%
0,50%
1,74%
0,50%
0,00%
9
19
4,7%
0,25%
0,75%
1,74%
1,74%
0,25%
0,00%
55
na lata 2009 – 2015
10
46
11,4%
0,00%
1,74%
1,49%
razem
402
100,0%
1,49% 17,16% 36,57% 21,64% 13,18%
3,23%
3
15-20
2,24%
21-30
3,98%
31-40
1,99%
41-50
51-60
61+
1
36
19,1%
0,00%
1,03%
4,38%
2,58%
1,29%
0,00%
2
38
10,1%
0,00%
2,32%
3,35%
1,55%
2,58%
0,00%
3
133
6,9%
0,00%
6,70% 12,37%
7,73%
5,15%
2,06%
4
25
11,8%
0,26%
1,80%
1,55%
1,80%
0,77%
0,00%
5
30
3,7%
0,77%
0,26%
2,84%
2,06%
1,80%
0,00%
6
40
10,1%
0,00%
2,06%
3,87%
3,09%
1,03%
0,00%
7
72
28,6%
0,52%
3,35%
7,99%
3,87%
1,80%
0,52%
8
14
9,7%
0,00%
0,77%
1,80%
0,77%
0,26%
0,00%
razem
388
100,0%
1,55% 18,30% 38,14% 23,45% 14,69%
2,58%
4
15-20
21-30
31-40
41-50
51-60
61+
1
72
19,1%
0,27%
4,09%
7,63%
4,90%
2,18%
0,00%
2
44
10,1%
0,00%
4,09%
3,27%
1,36%
2,18%
0,54%
3
21
6,9%
0,27%
1,09%
1,63%
2,18%
0,54%
0,00%
4
46
11,8%
0,27%
2,72%
3,27%
3,81%
1,91%
0,54%
5
49
3,7%
0,54%
0,54%
7,63%
2,18%
1,63%
0,82%
6
78
10,1%
0,27%
5,18%
7,90%
4,90%
1,91%
0,82%
7
57
28,6%
0,27%
1,91%
5,99%
3,27%
3,00%
0,82%
razem
367
100,0%
3,45% 37,92% 75,47% 46,07% 28,04%
6,12%
Zestawienie odpowiedzi - % według wieku.
Ankieta została przeprowadzona na terenie gminy Wierzchowo. Formularze ankiet
dostępne były w Urzędzie Gminy, w miejscowościach gminy u sołtysów,
udostępnione zostały również w instytucjach publicznych oraz na gminnej stronie
internetowej. Rozdysponowano około 500 formularzy ankiet. Zwróconych zostało
171 ankiet. 30 szt wypełnionych było błędnie, odrzucone ankiety nie podlegały
analizie. W ankiecie zadano wiele pytań dotyczących oceny aktualnej sytuacji lub
wskazania przyszłych kierunków. Uzupełnieniem badań ankietowych były wywiady
prowadzone z mieszkańcami i przedstawicielami instytucji, podmiotów działających
na terenie gminy Wierzchowo.
56
na lata 2009 – 2015
Pytania pogrupowane były w 4 bloki zagadnień.
a) problemy społeczne
b) jakość życia i przestrzeni publicznej
c) problemy społeczne
d) diagnoza kierunków zmian
W dalszej części rozdziału dokonano charakterystyki przeprowadzonych badań
ankietowych, przedstawiono wnioski.
57
na lata 2009 – 2015
a) diagnozowane problemy sfery społecznej
W bloku pytań odnoszących się do najpoważniejszych problemów społecznych na
terenie gminy odpowiedzią typowaną przez 28,6% ankietowanych było bezrobocie.
To najczęściej wskazywana bariera rozwoju wskazywana we wszystkich grupach
wiekowych respondentów niezależnie od wieku i miejsca pracy. Zdecydowana
większość ankietowanych wskazała, jako przyczynę złej sytuacji odpływ ludzi
młodych i wykształconych. Nie wskazano jako istotnego problemu społecznego
aktywności osób starszych. Niewielka ilość odpowiedzi respondentów odnośnie
przestępczości wskazuje na postrzeganie gminy jako bezpiecznej.
Tabela Nr 26:
WYNIKI BADAŃ – ODPOWIEDZI W GRUPIE
1
83
19,1%
2
44
10,1%
3
30
6,9%
4
51
11,8%
5
16
3,7%
6
44
10,1%
7
124
28,6%
8
42
9,7%
razem
434
100,0%
Źródło: opracowanie własne
b) diagnozowane problemy sfery przestrzennej
W bloku pytań odnoszących się do najpoważniejszych problemów związanych z
jakością życia w gminie i jakością przestrzeni publicznej na terenie gminy, blisko
47% ankietowanych respondentów wskazało 2 istotne problemy: zły stan mieszkań
(10% odpowiedzi) i dróg (35 %).
Niedostatecznie rozwinięta infrastruktura komunikacyjna, w szczególności drogi wraz
z infrastrukturą towarzyszącą stanowią istotną barierę w rozwoju gminy często
wskazywaną przez mieszkańców. To najczęściej podnoszony problem, dostrzegany
przez wszystkie grupy respondentów niezależnie od wieku i miejsca pracy.
W zakresie przestrzeni i jakości życia codziennego związanego z przestrzenią
publiczną nie wskazano jako istotnego problemu społecznego złego stanu posesji.
Mieszkańcy nie identyfikują również możliwości poprawy w rozwoju infrastruktury
turystyki i rekreacji (zaledwie 13% wskazań respondentów).
58
na lata 2009 – 2015
Tabela Nr 27:
1
22
5%
2
7
2%
3
40
10%
4
20
5%
5
141
35%
6
37
9%
7
54
13%
8
16
4%
9
19
5%
10
46
11%
razem
402
100%
1; 22; 5%
10; 46; 11%
2; 7; 2%
3; 40; 10%
9; 19; 5%
8; 16; 4%
4; 20; 5%
7; 54; 13%
6; 37; 9%
1
5; 141; 36%
2
3
4
5
6
7
8
9
10
c) diagnozowane problemy sfery gospodarczej
Ocena problemów gospodarczych gminy stanowiła jeden z badanych elementów. W
tej grupie pytań odnoszących się do najpoważniejszych problemów gospodarczych na
terenie gminy najczęściej typowaną odpowiedzią (blisko 34 % wskazań) były
problemy na runku pracy, a więc zjawisko bezrobocia stanowiące najistotniejszy
czynnik rzutujący istotnie na zarówno na sferę społeczną, jak i gospodarczą.
Kolejnym problemem wskazywanym jako istotny (19% wskazań) jest w ocenie
mieszkańców słaba promocja gminy.
W opinii mieszkańców, na podstawie wyników badań można uznać, że sieć placówek
handlowych jest zadowalająca. Mieszkańcy w niewielkim stopniu uznali istotność
stosowania na terenie gminy nowych technologii. Podkreślić należy, że mimo braku
zwrócenia uwagi na ten aspekt, aktualnie dostęp do nowoczesnych technologii i
szeroko rozumiana innowacyjność umożliwia rozwój gminy, działania w tym zakresie
podejmują głównie przedsiębiorcy, rolą gminy jest jednak stworzenie im
odpowiednich warunków dla lokalizacji nowoczesnych zakładów, czy też
podnoszenia innowacyjności istniejących.
Tabela Nr 28:
1
36
19%
2
38
10%
3
133
7%
4
25
12%
1
5
30
4%
3
6
40
10%
7
72
29%
8
14
10%
9; 0; 0%
8; 14; 4%
7; 72; 19%
388
100%
2; 38; 10%
2
4
5
6
6; 40; 10%
7
8
9
5; 30; 8%
razem
1; 36; 9%
3; 133; 34%
4; 25; 6%
59
na lata 2009 – 2015
Ostatni z bloków pytań dotyczył wskazania kierunków ewentualnych działań
związanych z rewitalizacją gminy i wskazania kluczowych kierunków
zagospodarowania przestrzeni publicznej. Zakres pytań szczegółowych umożliwił
wskazanie głównych kierunków poprawy przestrzeni publicznej. Respondenci
wskazywali na:
·
·
·
poprawę układu komunikacyjnego i remonty dróg (29% wskazań)
zagospodarowanie terenów nad jeziorami
tworzenie i poprawę infrastruktury obsługi turystów.
Mimo, że ankietowani nie wskazali turystyki jako istotnej dziedziny gospodarki, to w
tej grupie negatywnie ocenili zagospodarowanie turystyczno-rekreacyjne na terenie
gminy Wierzchowo. Mieszkańcy w niewielkim stopniu uznali istotność
porządkowania na terenie gminy terenów osiedli, mieszkaniowych (nie występują), a
także działania na rzecz zabytków i miejsc historycznych.
Tabela Nr 29:
1
36
19%
2
38
10%
3
133
7%
4
25
12%
5
30
4%
6
40
10%
7
72
29%
7; 57; 16%
1; 72; 20%
1
2
3
2; 44; 12%
6; 78; 20%
4
5
6
7
3; 21; 6%
razem
388
100%
5; 49; 13%
4; 46; 13%
Pozostałe elementy nie były badane w ankietach, lecz podczas wywiadów i
konsultacji społecznych.
7
ANALIZA SWOT
7.1
IDENTYFIKACJA SŁABYCH I SILNYCH STRON W ROZWOJU GOSPODARCZYM
GMINY
Dokonując identyfikacji silnych i słabych stron w sytuacji gospodarczej gminy
Wierzchowo uznać należy, że obecne uwarunkowania w znacznej mierze mają swoje
źródła historycznie. Ponadto najbliższe, niezamożne w skali kraju, jak i województwa
zachodniopomorskiego otoczenie gminy ma wpływ na jej status i zamożność, a także
60
na lata 2009 – 2015
warunki rozwoju gospodarczego gminy i jej mieszkańców. Sytuację obecną kształtują
głównie:
·
·
·
·
·
dogodne położenie, lecz słaba dostępność komunikacyjna gminy,
wyższy niż przeciętny w skali kraju i regionu poziom bezrobocia, któremu
towarzyszy przeciętny rozwój sektora gospodarczego,
niska gęstość zaludnienia i przeciętnie rozwinięta sieć osadnicza Gminy,
niski poziom uprzemysłowienia regionu,
niższe od przeciętnej dochody mieszkańców.
Za najbliższe otoczenie gminy należy uznać Powiat Drawski, za region województwo
zachodniopomorskie.
Powiat Drawski położony jest w południowo-wschodniej części województwa
zachodniopomorskiego. Stanowi serce Pojezierza Drawskiego i uważany jest za jeden
z najpiękniejszych zakątków Polski. W obecnym kształcie Powiat Drawski obejmuje
cztery gminy miejsko-wiejskie: Czaplinek, Drawsko Pomorskie, Kalisz Pomorski,
Złocieniec oraz dwie gminy wiejskie: Ostrowice i Wierzchowo. Przedsiębiorczość
rozwija się niemal w każdej branży na obszarze Powiatu, jednak dynamika zmian –
dla nadrobienia dystansu wobec regionów zamożniejszych, nie jest wystarczająca.
W regionie, firmy usługowe i handlowe związane z rolnictwem i przemysłem
drzewnym znane są wszystkim i stanowią jeden z ważniejszych składników życia
gospodarczego.
W skali regionu należy uznać, że produkt krajowy brutto na jednego mieszkańca jest
niższy niż średnio w Polsce. Obserwować można podstawowe trudności rozwoju
gospodarczego, do których należy zaliczyć:
·
·
·
·
·
·
·
7.2
Ograniczone finansowe możliwości gminy na cele inwestycyjne.
Ograniczoną ilość przygotowanych terenów inwestycyjnych związaną z
niewielkim zgłaszanym zapotrzebowaniem inwestorów.
Trudności ekonomiczne wielu zakładów pracy w ostatnich kilkunastu latach
skutkujących wzrostem bezrobocia.
Niski napływ kapitału z zewnątrz.
Brak charakterystycznego elementu rozpoznawczego wyróżniającego gminę.
Brak zachęt gospodarczych do zwiększenia zatrudnienia w istniejących
zakładach.
Zbyt mały poziom inwestycji tworzących nowe miejsca pracy.
SŁABE STRONY I CZYNNIKI ZAGRAŻAJĄCE ROZWOJOWI :
Do stron słabych, wynikających po części z uwarunkowań otoczenia gminy i
czynników zewnętrznych należy zaliczyć:
·
brak odpowiedniej sieci dróg przystosowanych do współczesnych potrzeb, a
także zdolnych do transportu ładunków, w tym produktów przemysłu leśnego,
61
na lata 2009 – 2015
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
słaba dostępność komunikacyjna gminy spowodowana stanem dróg lokalnych,
jak i ograniczeniami rozwoju sieci dróg krajowych i wojewódzkich,
brak połączeń kolejowych oraz marginalizacja tej dziedziny transportu osób i
ładunków, jaka zaistniała w okresie ostatnich 10 lat,
zanieczyszczenie powietrza (tzw. niskie emisje) z palenisk domowych;
zanieczyszczenie wód powierzchniowych, pochodzące z rolnictwa i
mieszkalnictwa ;
niewielki stopień wykorzystania walorów turystycznych w promocji gminy i
działalności gospodarczej;
nie wystarczająca oferta rynku pracy;
słabo rozwijający się sektor MSP, a zwłaszcza mikroprzesiębiorstw;
zły stan techniczny dróg gminnych;
brak dobrego przygotowania planistycznego dla terenów rozwojowych
o znaczeniu lokalnym, w tym pod budownictwo społeczne;
niekorzystne wskaźniki charakteryzujące zatrudnienie.
Przeprowadzona diagnoza wskazuje na konieczność ukierunkowania działań dla
wspierania rozwoju sektora turystycznego w kierunku usług o wysokiej jakości.
Podkreślić należy silną korelację między sferą gospodarczą, a sferą przestrzeni
publicznej.
7.3
SILNE STRONY I CZYNNIKI SPRZYJAJĄCE ROZWOJOWI:
Wśród czynników sprzyjających rozwojowi gminy należy wymienić:
1. czyste środowisko,
2. rosnąca aktywność gospodarcza regionu,
3. sprzyjające warunki dla rozwoju rolnictwa na terenie gminy,
4. członkostwo w UE,
5. rolnictwo i przemysł drzewny i leśny oraz przetwórstwo produktów leśnych
stanowią ważny sektor gospodarki w gminie,
6. istniejący potencjał tworzenia usług i produktów turystycznych,
7. dostępne i możliwe do przygotowania tereny inwestycyjne i zasoby naturalne.
Analiza SWOT opracowana została na podstawie przeprowadzonych badań własnych
oraz analizy zgromadzonych dokumentów udostępnionych przez Urząd Gminy.
Identyfikuje i formułuje podstawowe problemy i zagadnienia w kwestiach
strategicznych. Metoda identyfikuje słabe i silne strony Gminy Wierzchowo oraz
przedstawia szanse i zagrożenia jakie stoją przed gminą. Zakres analizy obejmuje
uwarunkowania naturalne oraz antropologiczne, czyli związane z działaniami
człowieka. Analizie podlegają w szczególności:
·
·
stan środowiska - w odniesieniu do otoczenia gospodarczego i jego
wykorzystania w procesach gospodarczych,
zasoby ludzkie, w tym zjawiska i prognozy demograficzne, sytuacja
zawodowa i ekonomiczna, stan bezrobocia,
62
na lata 2009 – 2015
·
·
·
warunki i jakość życia mieszkańców, czynniki społeczne je determinujące,
gospodarka, jej perspektywy rozwojowe i ograniczenia,
zagospodarowanie przestrzenne gminy, czynniki lokalizacyjne.
63
na lata 2009 – 2015
Tabela Nr 30:
GOSPODARKA
MOCNE STRONY
-
SZANSE
możliwość rozwoju turystyki, jako gałęzi gospodarki
-
wzrost znaczenia aglomeracji szczecińskiej i koszalińskiej
-
atrakcyjna lokalizacja gminy dla rozwoju przemysłu i turystyki
-
obecność pojezierza Drawskiego
-
potencjalnie atrakcyjne tereny inwestycyjne
-
rozwój inwestycji o charakterze przemysłowo-składowym,
-
łatwo dostępny rynek zbytu w okolicznych miastach
-
modernizacja dróg gminnych i powiatowych
-
potencjał zatrudnienia na rynku pracy
-
-
występowanie przemysłu drzewnego
-
kompleksy terenów rolnych
rozwój istniejących zakładów usługowych, sektora przemysłu drzewnego
i transportu,
możliwość uzyskania ulg inwestycyjnych, w tym zwolnienia z podatku
od nieruchomości, w przypadku rozpoczęcia działalności gospodarczej w
gminie i tworzenia stałych miejsc pracy
-
rozwój infrastruktury ochrony środowiska i infrastruktury
komunikacyjnej, a także infrastruktury energetycznej
SŁABE STRONY
ZAGROŻENIA
-
wysokie bezrobocie,
-
zbyt mała promocja potencjalnie atrakcyjnej gospodarczo gminy
-
usługi turystyczne na niskim poziomie, lub w niedostatecznej
-
dominacja okolicznych miast
ilości
-
-
słabo rozwinięta baza usług związanych z obsługą podmiotów
-
bliskość aglomeracji Szczecina powoduje odpływ wykwalifikowanych
zasobów ludzkich
gospodarczych
-
niskie kwalifikacje osób bezrobotnych
niedostateczna liczba punktów gastronomicznych, miejsc
-
spadek ilości mieszkańców gminy
noclegowych,
-
zanik znaczenia kolei
słabo rozwijająca się drobna przedsiębiorczość w powiązaniu z
-
brak wdrożenia planów rozwoju regionalnej infrastruktury energetycznej
zawężonym rynkiem zbytu
-
-
mała gęstość zatrudnienia
-
pogarszające się warunki rozwoju rolnictwa w regionie w zakresie
sfery przetwórstwa
konflikt funkcji rolniczej, turystycznej i mieszkaniowej w części obszaru
gminy,
-
trudności w zaopatrzeniu w energię elektryczną podmiotów sfery
gospodarczej
64
na lata 2009 – 2015
Tabela Nr 31:
ŚRODOWISKO
MOCNE STRONY
SZANSE
istniejące walory środowiska naturalnego
-
dbałość o środowisko naturalne
-
dysponowanie wartościowymi kompleksami terenów leśnych
-
dalszy rozwój infrastruktury ochrony środowiska
-
występowanie jezior na terenie gminy
-
promocja gminy jako miejsca ekologicznego i czystego
-
niska gęstość zaludnienia na terenie gminy
-
-
niski stopień rozwoju uciążliwego przemysłu
-
SŁABE STRONY
dbałość o czystość oraz budowanie zorganizowanego systemu odbioru
odpadów
-
kontynuacja rozbudowy infrastruktury wodno-ściekowej
-
promowanie dobrych praktyk rolniczych
ZAGROŻENIA
-
-
podatność środowiska na zanieczyszczenie
-
zanieczyszczenie powietrza (tzw. Niskie emisje) spalenisk
-
występowanie „dzikich” wysypisk śmieci
domowych
-
nieuregulowanie w szybkim czasie podstawowych problemów ochrony
zanieczyszczenie środowiska pochodzące z ruchu drogowego
-
zanieczyszczenia wód powierzchniowych
-
niski stopień kanalizacji
-
zanieczyszczenie zbiorników wodnych ściekami komunalnymi
-
słabe wykorzystanie terenów zielonych dla wypoczynku i
-
zanieczyszczenie zbiorników wodnych ściekami pochodzenia rolniczego
rekreacji
-
brak uporządkowania problemu zanieczyszczeń rolniczych, w tym brak
-
wysoki udział gruntów rolnych, zanieczyszczenia gleb i wód
środowiska
działań na rzecz ograniczenia odorów (rolnictwo)
pochodzenia rolniczego
-
problem odorów pochodzących z produkcji rolniczej
65
na lata 2009 – 2015
Tabela Nr 32:
PRZESTRZEŃ i infrastruktura
MOCNE STRONY
SZANSE
-
-
korzystne położenie gminy dla jej rozwoju gospodarczego
-
niski stopień degradacji przestrzeni i środowiska
-
zapobieganie degradacji przestrzeni zurbanizowanych i leśnych
-
występowanie obiektów zabytkowych wpisanych do rejestru
-
rozwój zorganizowanej infrastruktury turystycznej o odpowiednim
standardzie wokół jezior
zabytków
-
poprawa dostępu do ważnych szlaków komunikacji drogowej
współpraca gminy na rzecz jej rozwoju w ramach Związku Gmin
-
rozwój usług internetowych, dostęp do infrastruktury teleinformatycznej,
Pojezierza Drawskiego
-
modernizacja i rozbudowa obiektów infrastruktury społecznej
-
rozwój infrastruktury rekreacyjno-sportowej na terenie gminy
-
poprawa zagospodarowania turystycznego,
SŁABE STRONY
-
ZAGROŻENIA
niska estetyka części obszaru gminy
-
brak właściwego oznakowania turystycznego
niewykorzystane tereny na obszarze gminy pod przemysł i usługi,
-
słabe zagospodarowanie turystyczne przestrzeni potencjalnie cennych dla
rozwoju agroturystyki
związane z niewielkim, zgłaszanym zapotrzebowaniem ze strony
podmiotów gospodarczych
-
brak kanalizacji na obszarach gminy
-
niedostateczna ilość małej architektury na terenie gminy
-
niedostateczna infrastruktura dostępu do atrakcji turystycznych, zły stan
-
niezadowalający stan i promocja obiektów o charakterze
zabytkowym
-
dróg i brak parkingów
-
malejąca rola kolei
brak miejsc przyjaznych dla integracji społecznej np. place zabaw
-
likwidacja elementów krajobrazu wiejskiego, zadrzewień śródpolnych,
dla dzieci, parki, miejsca odpoczynku dla pojazdów
-
zanieczyszczenie jezior wyłączy je z możliwości zagospodarowania na
cele rekreacyjne
66
na lata 2009 – 2015
Tabela Nr 33:
SPOŁECZNOŚĆ
MOCNE STRONY
SZANSE
-
-
zrozumienie ze strony władz i lokalnej społeczności potrzeby
rozwoju gminy i wyłonienia jego kierunków strategicznych
-
rozwój polityki prospołecznej i pomocy państwa
-
podejmowanie przez gminę działań zmierzających do
-
rozwój organizacji pozarządowych
pozytywnych zmian w sferze społecznej, ograniczanie zjawiska
-
wdrożenie programów działań społecznych
wykorzystanie Strategii dla poprawy sytuacji społecznej mieszkańców, w
szczególności grup zagrożonych wykluczeniem społecznym
marginalizacji
-
silne oczekiwanie i gotowość mieszkańców w proces zmian
-
wykorzystanie znacznych możliwości aktywizacji gospodarczej regionu
-
rozwijająca się sieć organizacji społecznych i NGO
-
wykorzystanie atrakcyjnych, pozytywnych tendencji rozwojowych
-
województwa
duża rola sportu w działaniach oświatowych i społecznych na
terenie gminy
-
położenie przy ważnych szlakach komunikacyjnych
rosnący poziom cywilizacyjny kraju i wzrost poziomu życia
mieszkańców
SŁABE STRONY
ZAGROŻENIA
-
-
znacząca ilość mieszkańców korzysta z pomocy społecznej
-
bezrobocie
-
brak mechanizmów, które zatrzymywałyby młodych ludzi w gminie
-
duża liczba osób długotrwale bezrobotnych
-
brak oferty dla specjalistów / osób o wysokich kwalifikacjach na terenie
-
struktura społeczna (patologie)
-
dekapitalizacja infrastruktury i substancji mieszkaniowej
-
niskie wykształcenie mieszkańców
-
słaby dostęp do infrastruktury społecznej na obszarach wiejskich
-
konieczność nadrobienia istotnych opóźnień w rozwoju regionu b.
migracje, w tym emigracja
gminy
-
zubożenie mieszkańców, w szczególności wybranych grup, rosnące
ubóstwo
-
brak świadomości mieszkańców odnośnie możliwości wykorzystania
lokalnych warunków dla poprawy własnego dobrobytu
województwa koszalińskiego
67
na lata 2009 – 2015
Analiza SWOT dotyczyła określenia i oceny:
·
·
·
·
7.4
„mocnych stron” – uwarunkowań wewnętrznych, które stanowią silne strony
Miasta i które należycie wykorzystane sprzyjać będą jego rozwojowi
(powinno się utrzymać je jako mocne i oprzeć na nich przyszły rozwój
Miasta);
„słabych stron” – uwarunkowań wewnętrznych, które stanowią słabe strony
Miasta i które nie wyeliminowane utrudniać będą jego rozwój (ich
oddziaływanie należy minimalizować);
„szans” - uwarunkowań zewnętrznych, które nie są bezpośrednio zależne od
zachowania społeczności Miasta, ale które mogą być traktowane jako szanse,
i przy odpowiednio podjętych przez nią działaniach, wykorzystane jako
czynniki sprzyjające rozwojowi Miasta;
„zagrożeń” - uwarunkowań zewnętrznych, które także nie są bezpośrednio
zależne od zachowania społeczności Miasta, ale które mogą stanowić
zagrożenie dla jego rozwoju (należy unikać ich negatywnego oddziaływania
na rozwój Miasta).
SCENARIUSZE DLA STRATEGII
Scenariusze przyjęto zgodnie z Prognozą Makroekonomiczną dla Polski na lata 20052020. Przyjęto w strategii 2 rodzaje odchyleń – in plus i in minus w stosunku do
scenariusza przyjętego w Prognozie.
Dokument prezentuje wyniki prognozy makroekonomicznej obejmującej okres 20052020. W przypadku lat 2005-2007 wykorzystano prognozę zawartą w Programie
Konwergencji na lata 2004-2007 przygotowaną przez Departament Polityki
Finansowej i Statystyki Ministerstwa Finansów. Prognoza na lata 2008-2020 została
sporządzona z wykorzystaniem modelu gospodarki polskiej opracowanego
w Departamencie Analiz i Prognoz Ekonomicznych Ministerstwa Gospodarki i Pracy.
Założenia odnośnie zmian w polityce (zgodnie z PmdP) makroekonomicznej:
1. Nastąpi realizacja programu zmniejszenia wydatków sektora publicznego w relacji
do PKB, którego rezultatem będzie redukcja deficytu sektora instytucji rządowych
i samorządowych poniżej 3,3% PKB oraz utrzymanie długu publicznego na poziomie
ok. 50% PKB.
2. Nie nastąpi istotna zmiana struktury dochodów podatkowych budżetu państwa.
68
na lata 2009 – 2015
3. Wzrost wiarygodności kredytowej Polski w związku z przystąpieniem do Unii
Europejskiej.
4. Polska włączy się do mechanizmu ERM2., a także włączy się do strefy euro.
5. Nastąpi istotny napływ transferów unijnych do Polski.
6. Nie nastąpi zmiana polityki monetarnej. 7. Nastąpi wzrost tempa wzrostu produktu
w krajach Unii Europejskiej do poziomu 2,5% w długim okresie w związku
z zakończeniem fazy spadkowej europejskiego cyklu koniunkturalnego.
Tempo konwergencji produktu utrzyma się na poziomie 2,2% - 2,7% implikuje
długoterminowe tempo wzrostu PKB rzędu 5,0% w horyzoncie prognozy. Tempo
wzrostu PKB w kraju powinno zrównać się docelowo z tempem wzrostu w krajach
UE. Wzrost tempa wzrostu z poziomu 4,3% - przeciętnego tempa wzrostu w latach
1995-2003 - ma trzy podstawowe źródła. Średnie tempo wzrostu PKB per capita
w krajach UE-15 w latach 1995-2003 wynosiło 2,1%. Poziom ten jest jednak
zaniżony w związku z recesją w krajach UE-15 w ostatnim okresie. Zakładamy, że w
długim okresie kraje UE-15 będą się rozwijać w przeciętnym tempie 2,5% rocznie.
W stanie ustalonym tempo wzrostu konsumpcji prywatnej i publicznej, inwestycji,
eksportu i importu powinno być równe z tempem wzrostu produktu krajowego brutto.
Tempo wzrostu eksportu i importu będzie szybsze w związku z trendem wzrostowym
relacji eksportu i importu do PKB.
Spełnienie negatywnego scenariusza rozwoju makroekonomicznego spowoduje
ograniczenie zaawansowania realizacji zadań przewidzianych w Strategii. Strategię
sporządzono z uznaniem za najbardziej realny przeciętnego scenariusza rozwoju
gospodarczego.
69
na lata 2009 – 2015
Należy podkreślić, że aktualnie ani Polska, ani żaden inny kraj UE, nie dysponuje
realnym scenariuszem rozwoju. W obliczu ostatnio ujawnionego kryzysu, przy
jednoczesnym braku narzędzi prognostycznych uwzględniających generalne zmiany
na rynkach krajowych i światowych nie jest aktualnie możliwe przedstawienie
wiarygodnych prognoz. Założyć natomiast należy, że w odniesieniu do prognoz
aktualnie opracowanych zaistnieją
pesymistyczne scenariusze rozwoju
gospodarczego.
8
DIAGNOZA STANU AKTUALNEGO PO ANALIZIE UWARUNKOWAŃ
8.1
IDENTYFIKACJA PROBLEMÓW STREFY SPOŁECZNEJ
W sferze społecznej przeprowadzono szeroką diagnozę problemów. Diagnoza taka
dokonana została na podstawie własnych badań i obserwacji, lecz przede wszystkim
analizy dokumentów i danych statystycznych. Własne diagnozy autorów uzupełniono
o informacje pochodzące z kluczowych strategii i studiów obowiązujących na terenie
Gminy.
W trakcie prac zidentyfikowano następujące problemy sfery społecznej:
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
liczna grupa mieszkańców wykluczona ze społeczeństwa,
znacząca grupa mieszkańców żyjących poniżej poziomu ubóstwa,
znacząca grupa bezrobotnym o bardzo niskim poziomie wykształcenia,
poziom dochodów mieszkańców niższy niż w sąsiadujących gminach,
zwiększająca się ilość osób potrzebujących pomocy zewnętrznej (pomocy
społecznej),
zwiększające się zróżnicowanie socjalne mieszkańców,
starzejące się społeczeństwo,
wysokie bezrobocie i brak miejsc pracy,
mała liczba mieszkań, często złe warunki mieszkaniowe,
występowanie patologii społecznych, w tym alkoholizmu.
Problemy społeczne podlegają wielorakim i złożonym powiązaniom pomiędzy sobą.
Zaistnienie jednego z nich może wywołać w przyszłości kolejne, powodując
w dodatku efekt tzw. sprzężenia zwrotnego. Problem bezrobocia w krótkim czasie
może prowadzić do wystąpienia zjawiska ubóstwa. Ten z kolei, w powiązaniu z wyżej
wspomnianym bezrobociem, rodzi poczucie frustracji i braku perspektyw. Taki stan
rzeczy sprzyja wystąpieniu zjawiska alkoholizmu, który jeszcze bardziej pogłębia
ubóstwo i utrudnia znalezienie pracy. Alkoholizm może również prowadzić do
70
na lata 2009 – 2015
przemocy w rodzinie. Patologiczna rodzina nie jest w stanie przekazać pozytywnych
wzorców, co w konsekwencji prowadzi do pojawienia się następnych pokoleń
podatnych na patologie. Najważniejsza w polityce społecznej powinna być
profilaktyka zagrożeń, ponieważ siły i środki na nią skierowane procentują
pozytywnymi efektami w przyszłości. Z dokonanej analizy wynika również, że
problemy społeczne i obszary działań powiązane są ze sobą wieloma zależnościami
i przenikają się nawzajem. Wyspecyfikowano następujące grupy osób i obszary
interwencji:
·
·
·
·
·
rodziny dotknięte ubóstwem z powodu bezrobocia oraz rodziny wielodzietne
i niepełne,
środowiska osób niepełnosprawnych,
osoby starsze,
dzieci i młodzież szkolna z rodzin ubogich i zagrożonych wykluczeniem
społecznym,
grupy społeczne zagrożone chorobą alkoholową i narkomanią.
Przyjąć można określone cele w polityce społecznej w odniesieniu do zdefiniowanych
obszarów i poniższych grup problemowych.
8.1.1
OSOBY STARSZE I NIEPEŁNOSPRAWNI
-
Cele działań: utrzymanie zdolności osób starszych do samoegzystencji w swym
naturalnym środowisku, dbanie o warunki dla prowadzenia aktywności osób
starszych, w tym wydatna pomoc rodziny, zapewnienie wsparcia rodziny i opieki
społecznej osobom starszym, niezdolnym do samodzielnej egzystencji
w środowisku domowym. Ważnym zagadnieniem jest likwidacja barier
architektonicznych w przestrzeni publicznej i obiektach publicznych, a także
ułatwienie dostępu do informacji, w tym Internetu w powiązaniu z aktywizacją
zawodową
niepełnosprawnych
i
wsparciem
polityki
zatrudnienia
niepełnosprawnych.
8.1.2
GRUPY NARAŻONE NA UZALEŻNIENIA I WSPÓŁUZALEŻNIENIA (GŁÓWNIE OD CHOROBY
ALKOHOLOWEJ I NARKOMANII)
-
Cele działań: zwiększenie dostępności pomocy terapeutycznej dla osób
uzależnionych i ich rodzin, zapobieganie i polityka edukacyjna, zapewnienie
pomocy i ochrony przed przemocą w rodzinie. Konieczna jest kontynuacja
i rozwijanie prowadzonej działalności w zakresie rozwiązywania problemów
alkoholowych w Gminie, oraz w zakresie przeciwdziałania narkomanii,
w szczególności dzieci i młodzieży.
71
na lata 2009 – 2015
8.1.3
OSOBY NA ETAPIE EDUKACJI SZKOLNEJ I AKADEMICKIEJ
-
Cele działań: wsparcie dla edukacji i zapewnienie jej rozwoju na właściwym
poziomie, kształtowanie postaw odpowiedzialności. Wykorzystać należy
wdrażanie wśród dzieci i młodzieży idei wolontariatu. Działania dla zatrudnienia
absolwentów i ściślejszego powiązanie oferty rynku pracy z ofertą edukacyjną są
tutaj niezwykle istotne, młodzi ludzie często mają wrażenie, że lokalny rynek
pracy nie zapewnia satysfakcjonującego zatrudnienia.
Według danych statystycznych ok. 14% populacji to osoby niepełnosprawne.
W planie rewitalizacji przewidzieć więc należy stosowne działania nie tylko z zakresu
ingerencji w infrastrukturę, lecz także uzupełniające działania aktywizujące tę grupę
społeczną i umożliwiające jej zaistnienie na rynku pracy. Blisko 90%
niepełnosprawnych to osoby, które nie podejmują aktywności zawodowej. Problem
dotyczy więc przeszło 600 osób. Kolejną grupą, o której należy tu wspomnieć są
osoby z problemami alkoholowymi. Jest to znaczna ilość osób, która korzysta
z bieżącej pomocy Ośrodka Pomocy Społecznej.
8.2
IDENTYFIKACJA PROBLEMÓW SFERY GOSPODARCZEJ
Problemy w tej grupie dotyczą dwóch istotnych grup elementów: gospodarki
komunalnej w rozumieniu spełniania podstawowych funkcji gminy i realizacji jej
zadań własnych, a także życia gospodarczego miasta w odniesieniu do
zdefiniowanych w diagnozie, głównych pól aktywności gospodarczej podejmowanej
przez mieszkańców na terenie gminy.
Elementem wspólnym jest tutaj podstawowa infrastruktura warunkująca rozwój
gminy. Ocena stanu obecnego prowadzi do wniosku, że na terenie gminy
Wierzchowo wymagana jest duża aktywność związana z rozbudową podstawowej
infrastruktury (rozbudowa systemów wodociągowych, kanalizacyjnych), a przede
wszystkim poprawa stanu dróg.
Aktywności i uwagi wymaga również tworzenie warunków infrastrukturalnych do
rozwoju przedsiębiorczości (przygotowanie terenów inwestycyjnych). Aktualnie
występuje niewielkie zainteresowanie przedsiębiorców, jednak tworzyć należy
odpowiednie warunki dla przyszłego rozwoju.
Działania Gminy nastawione na budowę infrastruktury służącej sektorowi
gospodarczemu podejmowane są od wielu lat. Dotychczas staraniem samorządu
niemałym trudem udało się rozwijać system wodociągowy i kanalizacyjny na terenie
72
na lata 2009 – 2015
gminy. Tempo rozwoju sieci wodociągowych i budowa nowych sieci kanalizacji nie
nadążają za aktualnymi potrzebami.
Podstawowym problemem gminy, poza niedostatecznie rozwiniętą infrastrukturą
drogową i kanalizacyjną jest jednak strukturalne bezrobocie, spowodowane znacznym
zmniejszeniem zatrudnienia w początkowych latach transformacji gospodarczej oraz
tym, że rolnictwo nie może wygenerować wystarczającej ilości miejsc pracy. Duża
część bezrobotnych straciła prawa do zasiłku i korzysta jedynie ze skromnych
świadczeń socjalnych Gmina, posiadająca korzystną lokalizację, dążąc do pozyskania
inwestorów powinna podejmować starania na rzecz poprawy warunków
inwestycyjnych i przygotowania oferty terenów inwestycyjnych dla potencjalnych
inwestorów. Tam, gdzie będzie to możliwe ze względów przyrodniczych należy
wspierać budowę infrastruktury niezbędnej dla obsługi ruchu turystycznego. Przy
obecnej konkurencji panującej wśród gmin ubiegających się o inwestorów, brak
takiego zaplecza dyskwalifikuje gminę już we wstępnych działaniach. Do
priorytetowych działań, przed jakimi stoi gmina należy dokończenie inwestycji w
infrastrukturę wodociągową i sanitarno-kanalizacyjną. Nowoczesna Gmina,
wyrażająca aspiracje do bycia Gminą rozwiniętą gospodarczo, koniecznie musi
zapewnić swoim gościom i mieszkańcom dogodny dojazd i odpowiednie warunki
sanitarne. Również zainteresowanie potencjalnych inwestorów jest w znacznym
stopniu uzależnione od stanu infrastruktury w Gminie. Nie bez znaczenia jest również
fakt, iż realizacja projektu odczuwalnie wpłynie na jakość życia jej mieszkańców.
Problemy, jakie dotyczą sfery gospodarczej to przede wszystkim:
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
skutki społeczne i regionalne związane z ograniczeniem dotychczasowej
aktywności,
brak alternatywnych miejsc pracy,
brak uzbrojonych terenów inwestycyjnych,
brak warunków rozwoju MiSP oraz tworzenia pod budownictwo
mieszkaniowe miejsc pracy,
brak dostatecznie rozwiniętej sieci kanalizacyjnej i wodociągowej,
występujące problemy z odbiorem ścieków w części obszaru gminy,
występujące problemy z odbiorem odpadów na całym obszarze gminy,
zanieczyszczenie środowiska, szczególnie gruntowo – wodnego,
występują niedostatki w zakresie zaopatrzenia w wodę dla celów bytowogospodarczych,
problem dostępności nowych terenów inwestycyjnych jest jednym z
elementów niezbędnych dla tworzenia nowej infrastruktury dla nowych
terenów,
73
na lata 2009 – 2015
·
problem nowych i alternatywnych miejsc pracy – zadanie umożliwi
wprowadzenie nowych Przedsiębiorców na nowe tereny inwestycyjne,
poprawi warunki działania obecnych firm.
Z punktu widzenia samorządu lokalnego istotne są problemy, do których należy
między innymi brak możliwości zapewnienia należytego stanu ochrony środowiska i
dostaw wody odpowiedniej jakości, a tym samym niemożność pokonania istotnych
barier lokalnego rozwoju. Problemy zostały zidentyfikowane na podstawie:
·
·
·
analizy danych statystycznych dotyczących ilości mieszkańców
korzystających na terenie gminy z infrastruktury wodno- kanalizacyjnej,
analizy kluczowych czynników rozwoju gospodarczego gminy,
analizy danych demograficznych, stopy bezrobocia, dochodów mieszkańców
i budżetu.
Na terenie województwa zachodniopomorskiego, a także w gminie obserwować
można średnie i niskie wskaźniki wzrostu gospodarczego. Produkt Krajowy Brutto
per capita lokuje województwo w grupie województw o średnim i niskim poziomie
tego wskaźnika (6. miejsce w kraju - z poziomem 40 533 zł/osobę). Do negatywnych
zjawisk zaliczyć niższe niż średnie w kraju tempo wzrostu gospodarczego
województwa w ubiegłych latach. Jeszcze niższe wartości wskaźników
gospodarczych na mieszkańca odnoszą się do samej gminy Wierzchowo. Jednym
z głównych celów Strategii jest poprawa warunków życia i prowadzenia działalności
gospodarczej, a w konsekwencji rozwój obszaru gminy. Jednym z kluczowych
elementów niezbędnych do rozwoju jest jednak odpowiednia infrastruktura.
Zanieczyszczenie lokalne gleb i wód należy – mimo braku prowadzonych badań –
uznać za istotne. Istotnym źródłem zanieczyszczenia jest również rolnictwo.
Rozwiązania wymagają również sprawy z zakresu zagospodarowania odpadów
stałych, należy tutaj zwrócić uwagę na fakt, że gmina nie jest w stanie rozwiązać
problemów występujących w gospodarce odpadami samodzielnie bez współpracy
z sąsiednimi gminami. W zakresie odpadów komunalnych celowe jest tworzenie
nowej infrastruktury (składowiska, zakłady unieszkodliwiania odpadów) wymagana
jest odpowiednia wielkość instalacji i obsługiwanej populacji (ok. 150 000
mieszkańców). Z pewnością na terenie gminy potrzebna jest intensyfikacja działań
związanych z selektywną zbiórką odpadów, w tym odpadów ulegających
biodegradacji. Należy rozwijać i udoskonalać istniejący system gromadzenia
odpadów w ramach współpracy z sąsiednimi gminami.
W zakresie infrastruktury warunkującej rozwój gospodarczy, ale także spełniającej
zupełnie podstawowe funkcje należy uwzględnić w celach strategicznych rozwój sieci
74
na lata 2009 – 2015
drogowej. Realizacja zadań strategicznych na polu infrastruktury przyczynia się nie
tylko do spełnienia podstawowych potrzeb mieszkańców, ale stwarza warunki do
rozwoju podmiotów gospodarczych.
8.3
IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ W OTOCZENIU
Na realizację celów strategii wpływ będą miały nie tylko działania, jakie podejmie
gmina i lokalni aktorzy działający w wielu sektorach na jej terenie. Znaczna grupa
czynników stanowiących o sukcesie dowolnej strategii rozwoju ma miejsce poza
działaniami będącymi pod kontrolą gminy.
Uwarunkowania zewnętrzne są tutaj bardzo istotne, dokonano więc identyfikacji
najistotniejszych zagrożeń w bliższym i dalszym otoczeniu gminy Wierzchowo:
·
·
·
·
·
·
Zmiany społeczno-gospodarcze wywołane postępem technologicznym.
Konkurencja ze strony celów nierozwojowych w polityce krajowej
i regionalnej.
Brak reformy rolnej i zbyt powolne tempo spadku zatrudnienia w rolnictwie.
Niedostatecznie rozwinięta infrastruktura transportowa, szczególnie drogowa.
Starzenie się społeczeństwa.
Niekorzystne czynniki makroekonomiczne, np. wzrost inflacji.
75
na lata 2009 – 2015
Część III
Projektowanie i formułowanie strategii
76
na lata 2009 – 2015
9
OKREŚLENIE MISJI I WIZJI
Misja rozwoju wyraża w sposób syntetyczny deklarację w zakresie dążenia podmiotu
odpowiedzialnego za realizację strategii do kierunków przyszłego rozwoju gminy.
Misja określa przyszłościowy obraz gminy (pożądany do osiągnięcia) oraz informuje
o podstawach i głównych kierunkach podejmowania działań. Misja i jej definicja ma
istotną wartość zarówno dla celów samej strategii, jak i podmiotów uczestniczących
w jej realizacji, a także mieszkańców gminy, podmiotów gospodarczych.
Bez określenia założeń możliwych do osiągnięcia w zakładanym horyzoncie czasu w
oparciu o posiadane zasoby i uwarunkowania trudno definiować, a tym samym
osiągać strategiczne kierunki.
Misją gminy Wierzchowo jest:
GMINA LOKALNYM OŚRODKIEM GOSPODARCZYM PRZEMYSŁU
GOSPODARKI ROLNEJ I LEŚNEJ, WYKORZYSTUJĄCA SZANSE ROZWOJU,
UKIERUNKOWANA NA POPRAWĘ JAKOŚCI ŻYCIA MIESZKAŃCÓW I
PRZEDSIĘBIORCÓW.
Wizja – główne założenia:
-
Wykorzystanie rosnącego potencjału rozwoju wynikających z położenia
i walorów krajobrazowych
-
Otwarcie na turystykę i rekreację jako potencjalny kierunek rozwoju
gospodarczego gminy Wierzchowo w połączeniu z działaniami w zakresie
promocji
-
Intensyfikacja działań społecznych w powiązaniu z działaniami
infrastrukturalnymi w gminie Wierzchowo
Założenia dla wizji:
1. Obniży się liczba ludności gminy, znaczny będzie odsetek ludzi młodych,
dobrze wykształconych i aktywnych, przy czym wzrośnie również ilość
mieszkańców w najstarszych grupach wiekowych
77
na lata 2009 – 2015
2. Stan środowiska naturalnego winien ulegać dalszej poprawie, co nie będzie
możliwe bez odpowiedniej infrastruktury w tym zakresie – w szczególności
w odniesieniu do gospodarki ściekowej, której brak ogranicza możliwości
wykorzystania gospodarczego i turystycznego obszaru gminy
3. Udział i znaczenie rolnictwa w części obszaru gminy będzie spadać, tereny
rolnicze przeznaczone mogą zostać pod zabudowę mieszkaniową i
działalność gospodarczą, w części obszaru gminy związaną z rozwojem usług
w turystyce.
4. Sytuacja w kraju i wzrost zamożności społeczeństwa winna przyczynić się do
poprawy regionalnego dobrobytu.
5. Nastąpi zmniejszenie liczby części problemów społecznych, przy czym
jednocześnie rosnąć będzie nowa grupa mieszkańców wykluczonych, którzy
w niewielkim stopniu zdolni są będą znalezienia pracy, czy samodzielnej
egzystencji
6. Mieszkańcy znajdą źródło dodatkowych dochodów w przemyśle, w usługach
tworzonych przez sektora małych i średnich przedsiębiorstw, również
rolnictwo, które będzie obecne na terenie gminy. Możliwość stworzenia
miejsc pracy stworzy poprawa zagospodarowania turystycznego gminy.
7. Wyeliminowane zostaną główne trudności w sferze
komunalnej, poprawie ulegnie jakość usług komunalnych.
infrastruktury
78
na lata 2009 – 2015
10
OKREŚLENIE CELÓW I METOD PRZYGOTOWANIA STRATEGII
Strategia rozwoju gminy jest jednym z podstawowych dokumentów określających
kierunki inwestowania, ale również kierunki w bieżącym zarządzaniu gminą.
Wyznaczając kierunki strategiczne dla gminy Wierzchowo dokonano jednocześnie
określenia głównych celów strategii. Strategia winna być również narzędziem
użytecznym w zarządzaniu gminą, co oznacza, że działania gminy, a także narzędzia
realizacyjne Strategii winny z nią współgrać.
Uznać należy, że dokument Strategii rozwoju gminy winien prezentować określone
cele główne i szczegółowe w poszczególnych dziedzinach.
Celami pracy nad dokumentem Strategii (nie mylić z samymi celami operacyjnymi i
szczegółowymi) były:
·
·
·
·
·
·
zdefiniowanie misji i wizji dla gminy
ustalenie pól działań strategicznych
określenie celów strategicznych i operacyjnych
wskazanie możliwych działań do realizacji – w stopniu ogólnym wraz
z określeniem budżetu, harmonogramu, wskazanie działań wspólnych
wytyczne dla innych dokumentów niezbędnych do przygotowania realizacji
zadań
określenie sposobu wdrażania i monitoringu efektów
Praca nad strategią była zajęciem wieloetapowym, przy czym kolejne etapy pracy
prowadzone były z udziałem społeczeństwa, jak i osób zainteresowanych tematem
przygotowania strategii – bądź z racji zainteresowań, bądź z powodów zawodowych.
W wyniku ww. prac sformułowano Strategię rozwoju gminy Wierzchowo, określono
kierunki jej rozwoju, cele strategiczne i operacyjne, a także zadania niezbędne do
realizacji strategii.
Strategia jest opracowaniem, które powstało w wyniku pracy zespołu konsultantów
Instytutu Rozwoju Regionalnego przy aktywnym udziale pracowników Urzędu
Gminy Wierzchowo. Koordynator dla opracowania Strategii z ramienia Wójta Gminy
pełnił nadzór merytoryczny w trakcie tworzenia Strategii. Opracowanie Diagnozy
stanu aktualnego powstało na podstawie istniejących dokumentów i informacji
Beneficjenta wzbogaconych o dane statystyczne.
79
na lata 2009 – 2015
W procesie tworzenia Strategii wykorzystano aktywny udział
spotkania konsultacyjne, zaproszono gości reprezentujących
środowiska gminy. Przybliżano cele pracy i rolę dokumentu w
spinacza integrującego działania poszczególnych uczestników i
polach działalności.
mieszkańców. Na
niemal wszystkie
życiu gminy, jako
na wielu różnych
Uznano, że Strategia winna być dokumentem o charakterze ogólnym, odnoszącym się
do horyzontu czasowego zgodnego z aktualnym okresem programowania (2007 2013), ze względu na czas jej opracowania przyjęto okres lat 2009-2015.
Dokument strategii składa się z elementów diagnozy i ogólnej charakterystyki gminy
opracowanej z uwzględnieniem aktualnych danych statystycznych. Kolejnym
elementem jest diagnoza strategiczna, z wykorzystaniem prowadzonych badań
ankietowych, w tym analiza SWOT (określenie mocnych i słabych stron, a także
szans i zagrożeń). W dalszej części opracowania dokonano zdefiniowania
strategicznych kierunków (celów) działań oraz celów szczegółowych w ramach
wyznaczonych celów strategicznych.
Choć stopień ogólności dokumentu utrudnia precyzyjne oszacowanie kosztów
wdrożenia strategii oraz przypisanie źródeł finansowania, dokonano ogólnego
przypisania wartości proponowanym zadaniom wskazanym w ramach wyznaczonych
celów strategicznych.
11
OKREŚLENIE KIERUNKÓW ROZWOJU STRATEGICZNEGO GMINY
WIERZCHOWO
Punktem wyjścia było przeprowadzenie diagnozy stanu obecnego. Diagnoza taka
została wykonana z uwzględnieniem informacji pochodzących z:
1.
2.
3.
4.
5.
badań ankietowych,
dostępnych źródeł internetowych,
publikacji i czasopism gminnych,
danych statystycznych,
ankiet wypełnianych przez mieszkańców i pracowników instytucji w
Wierzchowie,
6. przekazanych do wykorzystania kluczowych dokumentów obowiązujących na
terenie gminy
Do realizacji Misji i wizji rozwoju strategicznego gminy Wierzchowo niezbędne jest
zdefiniowanie kluczowych celów ogólnych i szczegółowych. Cele te zdefiniowano w
ramach wyznaczonych 3 grup:
80
na lata 2009 – 2015
1. Sfera turystyki, sportu, promocji i kultury.
2. Sfera Przestrzenno -Gospodarcza.
3. Sfera Rozwoju Społecznego.
W ramach każdego z celów wytypowano kluczowe cele ogólne (przeważnie 2-3 cele),
w ramach których zaproponowano po kilka celów operacyjnych (szczegółowych).
Elementem uzupełniającym jest również propozycja określonych zadań wskazanych
do realizacji w ramach strategii wraz z określeniem ich budżetu i możliwego źródła
finansowania, a także przewidywanego harmonogramu realizacji.
Kluczowe jest jednak określenie głównych celów strategicznych, w ramach których
zadania te będą realizowane. O ile poszczególne zadania mogą ulegać modyfikacji, to
układ celów strategii nie powinien być poddawany zmianom w trakcie okresu jej
wdrażania.
11.1
KONSTRUKCJA STRATEGII
Misja/wizja => cele operacyjne => cele szczegółowe => zadania
W trakcie prac nad Strategią określono kluczowe problemy w funkcjonowaniu
bieżącym i perspektywicznym gminy Wierzchowo. Po analizie stanu obecnego,
uzupełnionej o prowadzone lokalnie badania ankietowe i wywiady, a także po
przeprowadzeniu analizy SWOT sporządzono drzewo celów strategicznych.
Uznano, że istnieje konieczność zaznaczenia odrębności celów wynikających z ich
specyfiki. Wyodrębniono więc 3 grupy, dla których określono cele ogólne i
szczegółowe (1.: Sfera turystyki, sportu, promocji i kultury; 2.: Sfera Przestrzenno –
Gospodarcza, 3.: Sfera Rozwoju Społecznego).
Wyodrębniono strategiczne i operacyjne cele niezbędne do osiągnięcia, niezbędne,
aby można było mówić o wdrożeniu strategii rozwoju gminy. Poszczególnym celom
strategicznym przyporządkowano listy zadań proponowanych do realizacji. Zadania
zostały wytypowane w wyniku szerokiej konsultacji z Urzędem Gminy i
81
na lata 2009 – 2015
mieszkańcami, a także instytucjami i organizacjami działającymi na terenie gminy.
Katalog zadań nie jest zamknięty i często nie odnosi się do konkretnych
przedsięwzięć, umożliwia uwzględnienie – np. w strategiach realizacyjnych
(budżetach rocznych, Wieloletnich Planach Inwestycyjnych) zgłaszanych, dojrzałych
inicjatyw zgodnych z celami, mieszczących się w definicji i budżecie
zaproponowanych zadań.
Poniższy rysunek przedstawia logiczną konstrukcję układu celów i zadań
składających się na strategię.
11.2
ZBIÓR CELÓW I ZADAŃ STRATEGII:
Po wytypowaniu pól działań strategicznych, celem precyzyjnego przedstawienia
celów i zadań zachowano podział na 3 wyodrębnione grupy działań. Wyznaczono 6
celów strategicznych oraz cel nadrzędny, którym jest „zapewnienie rozwoju gminy
poprzez tworzenie trwałych podstaw harmonijnego rozwoju społeczeństwa i
gospodarki, przy wykorzystaniu miejscowych walorów przyrodniczych,
ekonomicznych i społecznych”
82
na lata 2009 – 2015
REKREACJA, KULTURA, SPORT I TURYSTYKA
Cel Strategiczny I: “Budowanie oferty turystycznej gminy”
Cele szczegółowe
1. Rozwój bazy noclegowej agroturystyki (I.1)
2. Tworzenie produktów turystycznych (I.2)
3. Promocja turystyczna gminy z wykorzystaniem elementów historii i kultury
(I.3)
4. Tworzenie infrastruktury dostępu do atrakcji turystycznych (I.4)
Cel Strategiczny II: “Rozwój sportu i rekreacji na terenie gminy”
Cele szczegółowe
1. Rozwój infrastruktury sportowej – (II.1)
2. Tworzenie i oznakowanie szlaków turystycznych, rowerowych, aktywnego
wypoczynku i rekreacji (II.2)
PRZESTRZEŃ I GOSPODARKA
Cel Strategiczny III: "Gospodarka komunalna i ochrona środowiska”
Cele szczegółowe
- Rozbudowa i modernizacja infrastruktury wodno-ściekowej (III.1)
- Budowa elementów międzygminnej infrastruktury unieszkodliwiania
odpadów (III.2)
- Poprawa jakości usług sektora gospodarki komunalnej (III.3)
- Modernizacja dróg i placów gminnych wraz z infrastrukturą towarzyszącą
(III.5)
- Współdziałanie z sąsiednimi gminami na rzecz rozwiązywania kluczowych
problemów infrastrukturalnych (III.6)
- Kompleksowa poprawa stanu dróg na terenie gminy
- Ograniczanie uciążliwości rolnictwa poprzez działania w sferze planistycznej
i inwestycyjnej
Cel Strategiczny IV: "Przedsiębiorczość i gospodarka lokalna”
Cele szczegółowe
1. Rozwój infrastruktury noclegowej i obiektów towarzyszących (IV.1)
2. Rozwój infrastruktury niezbędnej do rozwoju działalności gospodarczej:
transportu, przetwórstwa rolnego, usług w zakresie gospodarki leśnej (IV.2)
83
na lata 2009 – 2015
3. Wypromowanie gminy jako miejsca dogodnej lokalizacji działalności
gospodarczej (IV.3)
4. Działania na rzecz pozyskania inwestorów (IV.4)
5. Program działań na rzecz rolnictwa ekologicznego z uwzględnieniem
możliwości rozwoju agroturystyki (IV.5).
SFERA SPOŁECZNA.
Cel Strategiczny V: "Poprawa sfery edukacji”
przewidziane do realizacji w ramach strategii.
Cele szczegółowe
1. Rozwój i usprawnienie bazy placówek edukacyjnych (V.1)
2. Poprawa dostępu do edukacji przedszkolnej (V.2)
3. Wzmocnienie roli świetlic i bibliotek, wykorzystanie placówek dla celów
informacji turystycznej (V.3)
4. Wsparcie dla programu edukacyjnego ukierunkowanego na potrzeby
rynku pracy (V.4)
Cel Strategiczny VI: "Poprawa warunków socjalnych, bezpieczeństwa
publicznego i zdrowia”
Cele szczegółowe
1. Wspieranie różnych budownictwa socjalnego i przygotowanie terenów pod
budownictwo socjalne (VI.1)
2. Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu poprzez realizację programów
aktywizacji społecznej (VI.2)
3. Przeciwdziałanie patologiom społecznym i wspieranie rodzin wymagających
pomocy społecznej (VI.3)
4. Poprawa jakości usług zdrowotnych, w tym opieki stomatologicznej (VI.4)
11.2.1
UZASADNIENIE DLA CELU I I ZADAŃ W JEGO RAMACH
Ad. 1: Budowa oferty turystycznej gminy
Realizacja zamierzeń w sferze turystyki jest powiązana z zamierzeniami
sprzyjającymi również poprawie warunków życia mieszkańców. Na terenie gminy
Wierzchowo istnieją potencjalne warunki dla stworzenia produktów turystycznych i
poprawy zagospodarowania turystycznego gminy Wierzchowo. Zaznacza się konflikt
między zagospodarowaniem przemysłowym (rolnictwo), a turystycznym, co istotnie
ogranicza możliwości rozwoju turystyki na terenie gminy.
84
na lata 2009 – 2015
W sposób przyjazny dla środowiska naturalnego należy tworzyć nowe produkty
turystyczne, które zbudowane na podstawie określonych walorów wspierać powinny
rolniczy wizerunek gminy i powodować dodatkowe impulsy dla gospodarczego
wzrostu.
Uznano, że turystyka również w zakresie działań miękkich i promocyjnych winna być
umiejscowiona w strategii. Działania związane z rozwojem turystyki winny być
skorelowane z programem działań na rzecz rozwoju infrastruktury turystycznej, a
także działań w dziedzinie ochrony środowiska, celem utrzymania równowagi między
aktywnością człowieka, a aspektami ochrony środowiska i zachowania
bioróżnorodności. To niesłychanie istotne zagadnienie. Ruch turystyczny należy tutaj
w pewien sposób kanalizować, chroniąc przyrodę i bioróżnorodność obszaru.
Turystyka jako odrębna grupa zadań jest tutaj istotna, a obszar gminy pod tym
względem jest potencjalnie interesujący. Wskazując zadania z zakresu turystyki i
promocji analizowano potencjalne zagrożenia, jakie ruch turystyczny przynosi
obszarom o dużej wrażliwości. Na obszarach gminy należy wykorzystać istniejące
walory przyrodnicze dla zbudowania nowych produktów turystycznych. Powinno się
to odbywać z poszanowaniem praw przyrody i ochrony cennych gatunków roślin i
zwierząt występujących na tym obszarze. Za potencjalny atut analizowanego obszaru
uważa się możliwość uzupełniającej rozwoju turystyki, jednocześnie aktualnie brak
jest na tym obszarze właściwej infrastruktury.
Marką produktu należy nazwać zestaw działań, który dla potencjalnego turysty
(klienta) gwarantuje otrzymanie właściwej jakości – adekwatnej do zapłaconej ceny.
Dobra marka ułatwia także ugruntowanie wizerunku, oraz utrwala ofertę turystyczną
w świadomości klientów i zwiększa udział klientów powracających. Marka
turystyczna powinna identyfikować i wyróżniać.
Produktem turystycznym nazwać można wszystko to, co jest oferowane na lokalnym
rynku turystycznym: transport, zakwaterowanie, wyżywienie, elementy towarzyszące.
Produkt turystyczny stanowi w rozumieniu strategii zestawienie, kompozycję
potencjalnej aktywności turystów (formy wypoczynku, z których mogą korzystać)
oraz walorów i infrastruktury turystycznej oferowanej na bazie usług. W
uproszczeniu rozważań założyć należy, że na produkt turystyczny składają się:
·
·
·
walory turystyczne,
infrastruktura turystyczna,
usługi turystyczne.
Niezbędna jest poprawa korelacji między poszczególnymi elementami. Na
analizowanym obszarze występują już liczne niezagospodarowane walory
85
na lata 2009 – 2015
turystyczne, jednak bez zaistnienia odpowiedniej infrastruktury, walory pozostają
niewykorzystane. Do infrastruktury takiej należy zaliczyć elementy, które
umożliwiają:
·
·
·
·
dostęp do walorów turystycznych,
umożliwienie pobytu w rejonie ich występowania,
korzystanie z walorów w zgodzie z zagadnieniami ochrony przyrody,
rozwijanie form wypoczynku zgodnie z oczekiwaniami turystów.
Istotne jest również pobudzanie lokalnej społeczności do tworzenia i rozwoju
infrastruktury turystycznej w zgodzie z ideą zrównoważonego rozwoju i ekologii,
z wykorzystaniem:
·
·
·
·
·
turystyki wodnej (kajaki, łodzie),
turystyki powietrznej (paralotnie, szybowce, lotnie),
turystyki rowerowej i pieszej (oznakowania, ścieżki, miejsca widokowe,
postojowe),
turystyki konnej,
turystyki integrującej wszystkie powyższe formy w poznawaniu Atrakcji
przyrodniczych regionu.
Do infrastruktury turystycznej można zaliczyć następujące grupy obiektów
(elementów):
·
·
·
·
infrastruktura hotelowa i gastronomiczna,
publiczna infrastruktura rekreacyjna i sportowa,
atrakcje turystyczne i krajobrazowe – głównie elementy naturalne,
infrastruktura dostępu do atrakcji turystycznych (drogi, ścieżki, oznakowanie).
Atrakcje turystyczne, krajobrazowe i kulturowe winny stanowić oś obrotu dla
przyszłych działań, stanowią element krajobrazu naturalnego, trudno wskazywać je w
grupie zadań do realizacji – krajobrazu naturalnego raczej się nie buduje, można
natomiast podejmować działania zmierzające do jego restytucji, lub wyeksponowania
czy też udostępnienia pewnych jego elementów.
Promocja turystyczna gminy winna odbywać się z wykorzystaniem elementów
historii i kultury. Niemal każda z miejscowości gminy posiada zabytek, lub też
związana była z elementami nowszych dziejów historii, chociażby z okresu II wojny
światowej. Istotna jest aktywizacja miejscowości poprzez wykonanie właściwego
oznakowania atrakcji wraz z wydaniem przewodnika.
86
na lata 2009 – 2015
Wzmocnienie funkcji kulturalnej i turystycznej winno nastąpić w odniesieniu do
placówki Biblioteki w Świerczynie, która już aktualnie pełni dla tej miejscowości
istotną rolę w zakresie kultury. Należy kontynuować prace adaptacyjne, dokonać
gruntownego zabezpieczenia budynku. Lokalizacja placówki, posiadanie największej
w gminie sali wraz ze sceną. Celowe byłoby utworzenie punktu informacji
turystycznej w tym miejscu ze względu na korzystną lokalizację przy drodze.
Z podobnych przyczyn należy również dążyć do przebudowy świetlicy w m. Osiek
Drawski.
Zadania zmierzające do realizacji strategicznego celu obejmują zadania inwestycyjne
polegające na adaptacji i ogólnie stworzeniu możliwości infrastrukturalnych realizacji
zakładanych celów (infrastruktura dostępu), jak i zadania o charakterze
nieinwestycyjnym. Przewiduje się inwestycje polegające na budowie infrastruktury,
będą to różnego rodzaju obiekty, drogi, dojścia systemy informacyjne służące
działalności dydaktycznej i naukowej.
Niezbędnym elementem jest spójny system promocji, który obejmie bazę
informacyjną oraz działania promocyjne w ramach strategii.
11.2.2
UZASADNIENIE DLA CELU II I ZADAŃ W JEGO RAMACH
Za istotne i niezbędne uznano działania na rzecz sportu i rekreacji. Obiekty sportowe
wyróżniają dany samorząd na tle innych, często stanowią istotny element życia
gminy.
W ostatnim okresie polskie samorządy podejmują liczne działania inwestycyjne
zmierzające do poprawy stanu infrastruktury służącej zaspokajaniu potrzeb
społecznych na wielu polach gminnej aktywności, w tym w zakresie infrastruktury
sportowej. Mając na uwadze starania samorządu gminy Wierzchowo dotyczące
rozbudowy bazy sportowej na terenie Miasta, pojawiła się inicjatywa w zakresie
budowy hali sportowej z basenem, jako kompleksu sportowego, który jest bardzo
istotny dla lokalnej społeczności. Dla niewielkiej gminy utrzymanie rozbudowanej
infrastruktury społecznej i technicznej jest z pewnością istotnym obciążeniem
rocznych budżetów, w których już obecnie notować można wysoki udział wydatków
stałych związanych z jej utrzymaniem.
W określaniu potrzeb i priorytetów sektora sportu i rekreacji należy podkreślić, że
rozbudowane, wielofunkcyjne obiekty sportowe wymagają sporych nakładów
niezbędnych do poniesienia na ich budowę, lecz także na ich utrzymanie
i prowadzenie programu sportowego. Mniejsze sale sportowe, jakie winny być obecne
w każdej gminie, cechują się niższymi kosztami budowy i eksploatacji,
87
na lata 2009 – 2015
zabezpieczając jednocześnie wiele istotnych funkcji i spełniając wiele podstawowych
potrzeb. Mając na uwadze fakt, że gmina Wierzchowo:
nie jest aktualnie ważnym ośrodkiem na sportowej mapie Polski, choć należy
uznać, że rozwój sportu jest niezwykle istotny na terenie gminy, a wydarzenia
sportowe związane z unihokejem notowane w skali ogólnopolskiej
uznaje za strategiczną sporty halowe,
ma tradycję i potencjału do konkurowania z innymi ośrodkami sportowymi na
poziomie lokalnym i krajowym,
posiada warunki do uprawiania sportów takich jak sporty halowe, turystyka
piesza i rowerowa.
·
·
·
·
Rozważyć należy przyszły zakres infrastruktury sportowej i rekreacyjnej
dostosowany do aktualnych potrzeb w tym zakresie. W zależności od położenia
geograficznego, wielkości i liczebności mieszkańców. Gminy planują swoje obiekty
sportowe w różnym zakresie i skali dostosowanej do lokalnych możliwości jej
zagospodarowania i utrzymania. Statystyki mówią, że na jedną salę sportową
w Polsce przypada około 100 tys. osób, podczas gdy w Szwecji 24 tys., we Włoszech
28 tys., a Szwajcarii 13 tys. Jest więc jeszcze dużo do zrobienia. Tym bardziej, że
uprawianie sportu stało się popularne, a nawet modne, bowiem sport i rekreacja
to najlepsza profilaktyka zdrowotna. Szacuje się, że aby sprostać potrzebom
rozwijającego się społeczeństwa i wyrównać dysproporcje dzielące nas od trochę
bogatszych państw, osiągających lepsze wyniki w sporcie, o dłuższym okresie życia
mieszkańców, należy wybudować w najbliższych latach min. 3 tysiące sal
sportowych i około 500 pływalni i 50 krytych lodowisk, a także 10 tys. boisk
o sztucznej nawierzchni, najlepiej trawiastej z instalacją mrożeniową na lodowisko
w zimie5.
Do poziomu europejskiego wciąż wiele polskim gmino brakuje, jednak powyższe
dane wskazują na wielkości obiektów obejmujących populację małego powiatu, lub
średniej wielkości gminy. Podstawowa infrastruktura sportowa w każdej gminie (o
wielkości ok 25.000 mieszkańców) winna składać się z:
1.
2.
3.
4.
5
hali lub sali sportowej,
pływalni,
lodowiska,
boiska wielofunkcyjnego,
Budownictwo sportowe w gminie - możliwości i uwarunkowania, Lech Adam Bartnik, http://finansepubliczne.pl/artykul.php?view=438
88
na lata 2009 – 2015
5. kortów tenisowych i innych elementów sportowych (skatepark)
W mniejszych gminach z pewnością istnieje konieczność ograniczenia ww. zakresu
infrastruktury, lub wyboru najbardziej pożądanych elementów. Budowa basenu
wydaje się ekonomicznie nieuzasadniona. W gminie Wierzchowo istnieje hala
sportowa wraz z zapleczem . Nie należy zapominać o infrastrukturze rekreacyjnej,
wzbogacającej zagospodarowanie turystyczne. Proponuje się wzbogacenie
istniejących szlaków i ścieżek turystycznych o urządzenia służące rekreacji wraz z
oznaczeniem tras.
11.2.3
UZASADNIENIE DLA CELU III I ZADAŃ W JEGO RAMACH
Analizowane w tym punkcie problemy dotyczą niemal wszystkich mieszkańców, firm
i zatrudnionych, a także turystów wypoczywających na terenie gminy, czy też
przebywających w celach biznesowych.
Do celów założonych do realizacji w gospodarce komunalnej niewątpliwie należą
działania z zakresu gospodarki wodno-ściekowej, które oddziałują na wiele
elementów środowiska naturalnego i środowiska życia człowieka.
Wyodrębniono następujące grupy docelowe zainteresowane realizacją strategii na tym
polu:
·
·
·
·
·
samorząd gminy jako gospodarz określonego terytorium zobowiązany
zapewnić odpowiednią realizację zadań gminy,
mieszkańcy zainteresowani konsumpcją wody odpowiedniej jakości
i możliwością odbioru ścieków,
mieszkańcy zainteresowani racjonalną gospodarką odpadami,
przedsiębiorcy działający na terenie gminy,
przyroda, środowisko i ekosystemy lądowo-wodne pojezierza drawskiego.
Analizowane problemy w zakresie zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków
dotykają zdiagnozowanych grup zainteresowania: samorządu gminnego,
mieszkańców gminy, a także przedsiębiorców działających na obszarze gminy,
jednak największą stratę przy braku działań ponosi środowisko naturalne.
Infrastruktura komunalna należy do majątku o charakterze publicznym, stwarzającym
lokalnej społeczności możliwość życia na odpowiednim poziomie, a także możliwość
89
na lata 2009 – 2015
rozwoju wielu form działalności zarobkowej. Nie wyodrębniono więc podmiotów,
które na realizacji zadań w tej grupie odnosiłby stratę.
Istotę realizacji zadań w tej grupie jest:
·
·
·
·
·
·
tworzenie warunków dla utrzymania trwałego i wysokiego tempa wzrostu
gospodarczego,
wzrost zatrudnienia poprzez rozwój kapitału ludzkiego oraz społecznego,
podniesienie konkurencyjności przedsiębiorstw w tym szczególnie sektora
usług,
poprawa warunków życia i prowadzenia działalności gospodarczej poprzez
budowę i modernizacja infrastruktury technicznej,
wzrost konkurencyjności polskich regionów i przeciwdziałanie ich
marginalizacji społecznej, gospodarczej i przestrzennej,
rozwój obszarów wiejskich.
Na terenie gminy Wierzchowo za istotne należy uznać – obok rozwoju i modernizacji
infrastruktury wodno-ściekowej również budowę infrastruktury „odpadowej” w
ramach międzygminnego systemu infrastruktury unieszkodliwiania odpadów
komunalnych. Poprawa jakości usług sektora gospodarki komunalnej możliwa będzie
do osiągnięcia również poprzez zmiany organizacyjne i doposażenie podmiotów
zajmujących się gospodarką komunalną i ochroną środowiska.
Kluczowym elementem jest tutaj modernizacja dróg gminnych i powiatowych wraz z
infrastrukturą towarzyszącą. Wiele problemów w tym sektorze wymagać będzie
rozwiązania w ramach współdziałania z sąsiednimi gminami na rzecz rozwiązywania
kluczowych problemów infrastrukturalnych.
11.2.4
UZASADNIENIE DLA CELU IV I ZADAŃ W JEGO RAMACH
W ramach Celu IV za istotne należy uznać przedsięwzięcia, podnoszące
konkurencyjność oraz zdolność inwestycyjną małych i średnich przedsiębiorstw, a
także mikroprzedsiębiorstw działających na lokalnym rynku, czyli nastawionych na
usprawnienie sfery gospodarczej. Sfera gospodarcza na terenie gminy reprezentowana
jest silnie przez podmioty gospodarcze sektora leśnego i rolnego. Realizacja działań
na tym polu ma na celu poprawę poziomu innowacyjności sektora przedsiębiorczości
na terenie gminy. Za szczególnie istotne należy uznać działania w sektorze
podmiotów gospodarczych związane z projektami innowacyjnymi, wprowadzającymi
nowe technologie, a także wszelkie projekty, w wyniku których powstaną nowe
miejsca pracy. Istotne jest uzyskanie poprawy konkurencyjności przedsiębiorstw nie
tylko poprzez ich bezpośrednie wsparcie poprzez poprawę zainteresowania przez
90
na lata 2009 – 2015
podmioty gospodarcze wykorzystywania dodatkowych form wsparcia dla własnej
działalności, chociażby środków pochodzących z dotacji Unii Europejskiej. Dotacje
przewidziane do wsparcia ich rozwoju pochodzić mogą z EFRR w ramach RPO WZ,
na poziomie strategii należy wesprzeć te działania np. poprzez ułatwienie im dostępu
do specjalistycznej pomocy doradczej – np. poprzez utworzenie w gminie
odpowiedniego systemu informacji.
Na terenie gminy wspierane winny być przedsięwzięcia i projekty wykazujące
zdolność do generowania dodatkowego zatrudnienia i przyciągania nowych klientów,
mogące zaoferować usługi i produkty na nowe rynki, lub usługi i produkty o lepszej
jakości, innowacyjne. Istotne jest również stworzenie przedsiębiorcom ułatwień dla
nawiązania kontaktów z potencjalnymi kontrahentami zagranicznymi – głównie po
stronie niemieckiej, a także umożliwienie prezentacji swej oferty na targach i
wystawach, zarówno krajowych, jak i zagranicznych. Celem wszystkich ww. działań
winno być polepszenie warunków prowadzenia działalności gospodarczej poprzez
działania promocyjne, a także w postaci stworzenia infrastruktury technicznej
niezbędnej dla prowadzenia biznesu.
Sektor produkcji leśnej i rolnej, wolne tereny inwestycyjne, wsparcie dla
przedsiębiorców skłonnych zainwestować na tym terenie stwarza możliwość
zaoferowania w przyszłości nowych produktów na rynki europejskie. Produkty
przemysłu drzewnego i rolnego zyskują uznanie nabywców. Szczególnie warte jest
rozważenia udzielenie wsparcia gminy nowym i istniejącym podmiotom w tym
sektorze.
11.2.5
UZASADNIENIE DLA CELU V I ZADAŃ W JEGO RAMACH
Kluczowa jest poprawa warunków nauczania, zarówno na szczeblu przedszkolnym,
podstawowym, gimnazjalnym, jak i średnim, poprawa stanu technicznego i
termicznego placówek oświatowych na terenie gminy. Istotne jest również w
niniejszym sektorze strategicznym wyrównanie szans w dostępie do infrastruktury
społecznej i usług społecznych dla mieszkańców z obszarów wiejskich i miejskich.
W ramach działań omawianych w tej grupie oczekiwana jest generalna poprawa
jakości usług sfery społecznej. Należy zaliczyć tutaj również działania związane z
poprawą dostępu do wiedzy, w tym kształcenia językowego i zwiększenia nacisku na
poprawę wyników w nauczaniu przedmiotów ścisłych.
Należy stwierdzić, że istotne jest zwiększenie powszechnego dostępu do należycie
wyposażonych placówek oświatowych. Należycie funkcjonująca oświata i działania
na jej rzecz przyczyniać się winny do wzmocnienia konkurencyjności gminy.
91
na lata 2009 – 2015
Kluczowe znaczenie, choć jest to czynnik trudno mierzalny, a efekty odległe w czasie
ma tutaj ułatwienie dostępu do edukacji. W szczególności istotne jest przyszłe
upowszechnianie wykształcenia na poziomie akademickim w uczelniach o profilu
technicznym, pierwszym krokiem realizowanym na terenie gminy powinno być
wsparcie dla matematyki i innych przedmiotów ścisłych – realizowane w szkołach
poprzez programy szkolne, ale także zajęcia dodatkowe i stypendia.
Aktywność gminy ukierunkowana winna być na realizację przedsięwzięć
o charakterze budowy, rozbudowy i modernizacji obiektów infrastruktury
edukacyjnej służącej do prowadzenia działalności dydaktycznej, rozwojowej. Istotne
jest wyrównanie szans w dostępie do edukacji pomiędzy uczniami z obszarów
wiejskich.
Bardzo istotne jest wyrównywanie szans edukacyjnych poprzez podejmowanie
działań z wykorzystaniem finansowania Europejskiego Funduszu Socjalnego.
11.2.6
UZASADNIENIE DLA CELU VI I ZADAŃ W JEGO RAMACH
Zadania z zakresu sfery społecznej są niezwykle istotne do realizacji obok zadań
z zakresu infrastruktury “technicznej”. Dynamiczne zmiany społeczno-gospodarcze
zachodzące w kraju powodują, że w istotny sposób zmieniają się warunki życia
społeczeństwa. Z analizy stanu obecnego przeprowadzonej przez autorów Strategii
rozwoju gminy, ale także przez autorów Strategii Rozwiązywania problemów
społecznych wynika, że istotnym problemem wymagającym uwagi jest problem
bezrobocia. Szczególnie w środowiskach wiejskich (popegeerowskich) oraz
w rodzinach z minimalnym poziomem wykształcenia nasilające się problemy
związane z bezrobociem prowadzą do wzrostu występowania zjawisk patologicznych.
Negatywne skutki zjawisk patologicznych dla bezpieczeństwa potwierdzone są
danymi policji, z których wynika, że największe zagrożenie bezpieczeństwa w gminie
stwarzają osoby w wieku 18-21 roku życia, najczęściej będące pod wpływem
alkoholu lub środków odurzających. Istotne jest więc zaproponowanie w Strategii
działań z zakresu poprawy bezpieczeństwa publicznego. Problemy społeczne dotyczą
również sfery zdrowotnej i zbyt małej ilości specjalistów lokalnej służby zdrowia.
Na podstawie zebranych informacji dotyczących sytuacji mieszkaniowej wynika, że
stale wzrasta zapotrzebowanie dla rodzin najuboższych na mieszkania socjalne.
Aktualnie w mieście i gminie znajduje się 35 lokali socjalnych. Kilkanaście rodzin
oczekuje na tego rodzaju mieszkanie.
Zadania określone w strategii przyczynią się do rozwiązania następujących
problemów społecznych:
92
na lata 2009 – 2015
1.
2.
3.
4.
5.
Długotrwałe bezrobocie i jego utrwalanie .
Ubożenie społeczeństwa i dziedziczenie biedy.
Nieprawidłowe funkcjonowanie rodzin.
Wzrost zachowań patologicznych w społeczeństwie (uzależnienia, przemoc).
Uzależnienie od pomocy świadczonej przez Ośrodek Pomocy
Społecznej.
6. Zbyt mała dostępność do specjalistycznej służby zdrowia.
7. Niedostateczna ilość propozycji spędzania czasu wolnego dla dzieci i
młodzieży.
8. Wycofywanie się z życia społecznego osób starszych i niepełnosprawnych.
W działaniach strategicznych za kluczowe należy uznać uwzględnienie wymagań
dotyczących dostępności różnych grup osób niepełnosprawnych do infrastruktury i
usług publicznych. Istotne jest również dążenie do zapewnienia na wszystkich
poziomach właściwego poziomu wiedzy i edukacji – nie tylko w odniesieniu do
edukacji szkolnej i przedszkolnej uczniów, lecz również szkolenia służb
zaangażowanych w prowadzenie programów społecznych.
Na przeciw potrzebie wyrównania szans rozwojowych i edukacyjnych wychodzą
zaproponowane działania w sferze społecznej. Władze gminy od lat borykają się ze
znaczącym ubóstwem mieszkańców. Liczba osób objętych pomocą społeczną
systematycznie wzrasta od kilku lat. Systematyczny przyrost osób korzystających ze
wsparcia opieki społecznej wskazuje na poszerzającą się skalę występujących na
terenie miasta problemów społecznych.
11.3
OPIS CELÓW I ZADAŃ – MATRYCE ZADAŃ
93
na lata 2009 – 2015
REKREACJA, KULTURA, SPORT I TURYSTYKA
11.3.1
ZADANIA W RAMACH
CELU STRATEGICZNEGO I:: “BUDOWANIE
OFERTY TURYSTYCZNEJ GMINY” PRZEWIDZIANE DO REALIZACJI W RAMACH STRATEGII.
Cele Szczegółowe
1. Rozwój bazy noclegowej agroturystyki (Cel Szczegółowy I.1)
2. Tworzenie produktów turystycznych (Cel Szczegółowy I.2)
3. Promocja turystyczna gminy z wykorzystaniem elementów kultury (Cel Szczegółowy I.3)
4. Tworzenie infrastruktury dostępu do atrakcji turystycznych (Cel Szczegółowy I.4)
Lp.
Zadania
Uczestnicy
1
Utworzenie forum (mieszkańcy – gestorzy bazy – gmina) i
Gmina, potencjalni gestorzy bazy
opracowanie założeń dla rozwoju turystyki (grupa zadaniowa
turystycznej, mieszkańcy, stowarzyszenia
ds. rozwoju turystyki)
działające w regionie w zakresie promocji
2
Opracowanie założeń dla promocji turystyki w mieście i gminie Gmina, Gestorzy bazy turystycznej,
Okres realizacji
Budżet ogólny
Realizuje cel
2009-2013
30 000
I.1,I.2
2009-2011
20 000
I.3
2010-2012
100 000
I.1,I.2,I.3
2009-2013
150 000
I.4
200 000
I.4
organizacje turystyczne
3
4
5
Stworzenie koncepcji nowych produktów turystycznych,
Gmina, Gestorzy bazy turystycznej,
(produkt, logo, marka)
Przygotowanie materiałów promocyjnych w oparciu o walory
turystyczne z nastawieniem na turystykę przygraniczną
Udział w targach i wystawach – wspólne działanie w ramach
działanie ciągłe
2010-2013
94
na lata 2009 – 2015
6
11.3.2
powiatu
organizacje turystyczne, Powiat
Poprawa podstawowej infrastruktury dostępu do atrakcji
turystycznych i spójne oznaczenie atrakcji turystycznych
organizacje turystyczne, mieszkańcy
ZADANIA W RAMACH
2009-2010
100 000
I.5
CELU STRATEGICZNEGO II: “ROZWÓJ SPORTU I REKREACJI NA TERENIE GMINY” PRZEWIDZIANE DO REALIZACJI W RAMACH
STRATEGII.
Cele Szczegółowe
1. Rozwój infrastruktury (II.1)
2. Tworzenie i oznakowanie szlaków turystycznych, rowerowych, aktywnego wypoczynku i rekreacji (II.2)
Lp.
Zadania
Uczestnicy
Okres realizacji
Budżet ogólny
Realizuje cel
szczegółowy
1
Oznakowanie szlaków turystycznych
Gmina, Szkoły, powiat
2010-2013
100 000
II.1
2
Urządzenie ścieżki sportowej (trasy biegowo-joggingowej) wraz z
Gmina
2009-2010
100 000
II.1
Gmina,
2010-2013
2 500 000
II.1; II.2
urządzeniami rekreacyjnymi
4
Poprawa dostępu do sportu – kontynuacja rozwoju bazy sportowej
na terenie gminy – rozwój istniejących boisk sportowych w gminie
wraz z budową nowych oraz poprawa zaplecza socjalnego obiektów
95
na lata 2009 – 2015
PRZESTRZEŃ I GOSPODARKA
11.3.3
ZADANIA W RAMACH
CELU III: "GOSPODARKA KOMUNALNA I
OCHRONA ŚRODOWISKA” PRZEWIDZIANE DO REALIZACJI W RAMACH STRATEGII.
Cele szczegółowe
1. Rozbudowa i modernizacja infrastruktury wodno-ściekowej (III.1)
2. Budowa elementów międzygminnej infrastruktury unieszkodliwiania odpadów (III.2)
3. Poprawa jakości usług sektora gospodarki komunalnej (III.3)
4. Modernizacja dróg i placów gminnych wraz z infrastrukturą towarzyszącą (III.4)
5. Współdziałanie z sąsiednimi gminami na rzecz rozwiązywania kluczowych problemów infrastrukturalnych (IV.5)
6. Kompleksowa poprawa stanu dróg na terenie gminy (IV.6)
7. Ograniczanie uciążliwości rolnictwa poprzez działania w sferze planistycznej i inwestycyjnej (IV.7)
Lp.
Zadania
Uczestnicy
Okres realizacji
Budżet ogólny
Realizuje cel
szczegółowy
1
Rozbudowa i modernizacja systemu zaopatrzenia w wodę na terenie Gmina
2009-2013
4 000 000
III.1
Gmina, GZGK
2009-2013
10 500 000
III.1
gminy wraz z przebudową SUW w Wierzchowie
2
Rozbudowa i modernizacja kanalizacji na terenie gminy
(miejscowości Żabinek i Wierzchowo)
3
Modernizacja oczyszczalni ścieków w Wierzchowie
Gmina
2012-2013
500 000
III.1
4
Zagospodarowanie odpadów stałych – rozwój selektywnej zbiórki
Gmina
2010-2013
100 000
III.2, III.3
odpadów, w tym wsparcie dla gromadzenia odpadów ulegających
III.5
96
na lata 2009 – 2015
biodegradacji
5
Zagospodarowanie odpadów stałych – udział w międzygminnych
Gmina, CZG RXXI
2010-2013
300 000
III.2, III.3; III.5
Poprawa stanu dróg gminnych
Gmina
2010-2013
1 000 000
III.6
Uzupełnienie oświetlenia - działania towarzyszące zadaniom z
Gmina, Zarząd Dróg Powiatowych,
2010-2013
300 000
III.6
rozwiązaniach odpadowych (budowa wspólnego ZUOK wraz z
budową stacji przeładunkowej
6
7
zakresu drogownictwa
11.3.4
ZADANIA W RAMACH
CELU IV: "PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ I
GOSPODARKA LOKALNA” PRZEWIDZIANE DO REALIZACJI W RAMACH STRATEGII.
Cele szczegółowe
1. Rozwój infrastruktury noclegowej i obiektów towarzyszących (IV.1)
2. Rozwój infrastruktury niezbędnej do rozwoju działalności gospodarczej: transportu, przetwórstwa rolnego, usług w zakresie gospodarki leśnej
(IV.2)
3. Wypromowanie gminy jako miejsca dogodnej lokalizacji działalności gospodarczej (IV.3)
4. Działania na rzecz pozyskania inwestorów (IV.4)
5. Program działań na rzecz rolnictwa ekologicznego z uwzględnieniem możliwości rozwoju agroturystyki (IV.5).
Lp.
Zadania
Uczestnicy
Okres realizacji
Budżet ogólny
Realizuje cel
szczegółowy
1
Wspieranie rozwoju przedsiębiorczości poprzez promocję terenów
Gmina, lokalni przedsiębiorcy
2010-2015
500 000
IV.2
gminy jako miejsca dogodnego do zagospodarowania na cele
gospodarcze
97
na lata 2009 – 2015
2
3
Wydanie materiałów promocyjnych - informacji potencjalnych dla
Firmy konsultingowe, Gmina,
2010
20 000
IV.3 IV.4
przedsiębiorców i inwestorów
Przedsiębiorcy
2010-2015
150 000
IV.3
Przedsiębiorcy
2010-2015
100 000
IV.1, IV.3
Gmina, PKP
2010-2015
250 000
IV.3
Promocja regionu z nastawieniem na sektor gospodarczy – działania Gmina, podmioty prywatne
na rzecz przedsiębiorców powiązane z programem wspierania
nowych podmiotów
5
Działania w sektorze przedsiębiorców prywatnych nastawione na
stworzenie nowych miejsc noclegowych: pensjonaty, gościńce,
campingi
6
Działania na rzecz utrzymania linii kolejowej
98
na lata 2009 – 2015
SFERA SPOŁECZNA
11.3.5
ZADANIA W RAMACH
CELU V: "POPRAWA SFERY EDUKACJI” PRZEWIDZIANE DO REALIZACJI W RAMACH STRATEGII.
Cele szczegółowe
1. Rozwój i usprawnienie bazy placówek edukacyjnych (V.1)
2. Poprawa dostępu do edukacji przedszkolnej (V.2)
3. Wzmocnienie roli świetlic i bibliotek, wykorzystanie placówek dla celów informacji turystycznej (V.3)
4. Wsparcie dla programu edukacyjnego ukierunkowanego na potrzeby rynku pracy (V.4)
Lp.
Zadania
Uczestnicy
Okres realizacji
Budżet ogólny
Realizuje cel
szczegółowy
1
2
Działania na rzecz placówek przedszkolnych i wsparcia innych
Gmina, osoby fizyczne (rodzice dzieci w
2009-2013
500 000
V.2
form edukacji przedszkolnej
wieku przedszkolnym)
2009-2013
500 000
V.1
Gmina
2009-2013
300 000
V.2
Gmina
2009-2013
100 000
V.2
Gmina, partnerzy zagraniczni
2009-2013
300 000
V.5
Inwestowanie w istniejące placówki oświatowe, termomodernizacja Gmina
obiektów szkolnych, remont Sali gimnastycznej w Wierzchowie
(SP)
3
Usprawnienie sieci szkół poprzez remonty i doposażenie
istniejących placówek, w tym przygotowanie placówek do przyjęcia
6-cio latków
4
Program wspierania wiedzy - stypendia dla uczniów osiągających
najlepsze wyniki w przedmiotach ścisłych
5
Wparcie dla uczniów i nauczycieli języków obcych – wraz z
99
na lata 2009 – 2015
zakupem wyposażenia dla realizacji zadań edukacyjnych z zakresu
języków obcych
6
7
Modernizacja Biblioteki w Świerczynie
Gmina
2009-2013
300 000
V.3
Modernizacja i doposażenie świetlic wiejskich w Osieku Drawskim Gmina
2009-2013
1 000 000
V.3
Gmina
2009-2013
100 000
V.5
Gmina
2009-2013
50 000
V.5
i Nowych Laskach
8
Stypendia i zachęty dla uczniów, w tym z wykorzystaniem
finansowania UE w ramach EFS.
9
Edukacja nauczycieli i młodzieży – wsparcie dla programów
działań pozalekcyjnych i kółek zainteresowań
11.3.6
ZADANIA W RAMACH
CELU VI: "POPRAWA
WARUNKÓW SOCJALNYCH, BEZPIECZEŃSTWA PUBLICZNEGO I ZDROWIA” PRZEWIDZIANE DO REALIZACJI
W RAMACH STRATEGII.
Cele szczegółowe
1) Wspieranie różnych form budownictwa i przygotowanie terenów pod zabudowę mieszkaniową (VI.1)
2) Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu (VI.2)
3) Przeciwdziałanie patologiom społecznym i wspieranie rodzin wymagających pomocy społecznej (VI.3)
4) Poprawa dostępności i jakości usług zdrowotnych (VI.4)
Lp.
Zadania
Uczestnicy
Okres realizacji
Budżet ogólny
Realizuje cel
szczegółowy
100
na lata 2009 – 2015
Lp.
Zadania
Uczestnicy
Okres realizacji
Budżet ogólny
Realizuje cel
szczegółowy
1
programy społeczne dla grup zagrożonych wykluczeniem i
GOPS, Gmina
2009-2013
300 000
VI.2
Gmina
2010-2013
1 500 000
VI.1
Gmina, GOPS
2009-2012
400 000
VI.2; VI.3
Gmina, GOPS, Urzędy Pracy
2009-2013
300 000
VI.2; VI.3
2008-2009
100 000
VI.4
2010
30 000
VI.4
ubóstwem
2
Przygotowanie terenów pod budownictwo oraz przygotowanie
mieszkań socjalnych
3
Świetlice środowiskowe – rozbudowa, doposażenie, wdrożenie elearningu i wyposażenie w dostęp do Internetu wszystkich świetlic
4
Opracowanie, aktualizacja i wdrażanie programów społecznych i
szkoleń, w tym walki z bezrobociem, przeciwdziałania wykluczeniu
społecznemu i zagrożeniu marginalizacją
5
Dostosowanie pomieszczeń ośrodka zdrowia i gabinetów lekarskich Gmin
do aktualnych wymogów sanitarnych
6
Zapewnienie mieszkańcom dostępu do usług stomatologa
Gmina
101
na lata 2009 – 2015
12
OKREŚLENIE KOSZTÓW WDROŻENIA STRATEGII
Dla finansowania zadań przewidzianych do realizacji w ramach strategii
przewidziano następujące źródła finansowania:
·
·
·
·
·
Środki własne gminy rozumiane jako udział własny z budżetu gminy z
możliwością sfinansowania działań przypisanych w planie finansowym do
budżetu gminy,
Dotacje UE z Funduszy Strukturalnych, Europejskiego Funduszu
Społecznego, środki w ramach programów Interreg-EWT
Środki prywatne, także w ramach PPP
Finansowanie obce
Pozostałe źródła o charakterze publicznym
Oszacowano wielkość nakładów na realizację według poszczególnych źródeł
finansowania, w podziale na lata oraz na zadania. Koszt realizacji wszystkich zadań
ujętych w strategii wynosi ok. 27,3 mln zł. Najpoważniejszym źródłem finansowania
(37% wartości zadań ogółem) są środki pochodzące z dotacji, głównie z programów
pomocowych Unii Europejskiej. Kolejnym źródłem finansowania są środki prywatne,
także w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego, które przewidziano dla
finansowania 26 % łącznej wartości zadań. Środki z budżetu gminy, jakie będą
mogły zostać przeznaczone na realizację Strategii obejmują kwotę ok. 5,5 mln zł.
Przyjęto taką wartość jako możliwą do wygospodarowania w latach 2009-2013
zgodnie z analizą budżetu gminy i prognozą dochodów na najbliższe 8 lat.
Finansowanie gminy stanowi ok. 20 % całkowitych przewidywanych wydatków do
poniesienia w tym okresie. Kredyty i pożyczki inwestycyjne będą niezbędne dla
sfinansowania części zadań. Gmina posiada możliwości kredytowania zadań.
Na terenie gminy istnieją jednak inne ważne zadania, które również będą wymagały
wsparcia z kredytu bankowego, przy ograniczeniach wynikających z ustawy o
finansach publicznych. Zakładając, że kwota 4,4 mln zł pochodząca z finansowania
obcego przeznaczona winna być na realizację, jest jeszcze spora rezerwa na inne cele,
chociaż niewątpliwie realizacja Programu spowoduje poważne obciążenie budżetu
gminy. Zaznaczyć należy, że ww. kwoty dotyczą okresu najbliższych 8 lat. Z
powyższych względów, skuteczności w realizacji niniejszej Strategii należy
upatrywać – obok starań o dotację - we współpracy z innymi podmiotami, głównie
sektora prywatnego. Tam, gdzie można, gmina winna wycofać się z realizacji i
finansowania zadań, pozostawiając je innym podmiotom zabezpieczając jednocześnie
swoje cele odpowiednimi porozumieniami.
102
na lata 2009 – 2015
Tabela Nr 34:
STRUKTURA FINANSOWANIA ZADAŃ W RAMACH STRATEGII
Wyszczegól
nienie
Struktura
Lp
1 Cel I
2%
2 Cel II
10%
3 Cel III
61%
4 Cel IV
4%
5 Cel V
13%
6 Cel VI
RAZEM
Finansowan
Finansowan ie
Kredyt
Dotacje
ie z budżetu obce
20%
30%
10%
40%
10%
100%
20%
20%
20%
40%
15%
30%
15%
40%
20%
30%
20%
30%
30%
30%
10%
30%
40%
0%
30%
30%
Tabela Nr 35:
Lp
WARTOŚĆ ZADAŃ SKŁADAJĄCYCH SIĘ NA STRATEGIĘ
Wyszczególnienie Wartość
Finansowani Finansowani Kredyt
e z budżetu
Dotacje
e obce
gminy
600 000
120 000
180 000
60 000
240 000
Cel II
2 700 000
540 000
540 000
540 000
1 080 000
3
Cel III
16 700 000
2 505 000
5 010 000
2 505 000
6 680 000
4
Cel IV
1 020 000
204 000
306 000
204 000
306 000
5
Cel V
3 650 000
1 095 000
1 095 000
365 000
1 095 000
6
Cel VI
2 630 000
1 052 000
0
789 000
789 000
27 300 000
5 516 000
7 131 000
4 463 000
10 190 000
20%
26%
16%
37%
1
Cel I
2
RAZEM
Generalnym celem Strategii Rozwoju jest wskazanie nowych kierunków w rozwoju
gminy Wierzchowo. Pozyskanie finansowania na realizację zadań z niej
wynikających ze środków unijnych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego
Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2007-2013 jest jednym z
priorytetowych celów władz Gminy. Opracowany dokument Strategii stanowi
podstawę dla opracowania wniosków o dofinansowanie zadań wymienionych w
103
na lata 2009 – 2015
strategii. Dokonano szerszego przeglądu źródeł finansowania, jakie potencjalnie będą
dostępne na finansowanie zadań tutaj opisywanych. Pod względem prawnym można
dokonać następującego podziału dochodów jednostek samorządu terytorialnego:
·
·
·
Dochody publiczno-prawne – z mocy odpowiednich ustaw np. podatki i
opłaty, udziały w podatkach państwowych, subwencja ogólna i dotacje.
Dochody prywatno-prawne- uzyskiwane na podstawie odpowiednich umów
lub innych czynności cywilnoprawnych; mogą nimi być opłaty za świadczone
usługi komunalne, czynsze, najem, dzierżawa, sprzedaż mienia komunalnego,
dywidendy od komunalnych przedsiębiorstw użyteczności publicznej, zyski
Gminy ze wspólnych przedsięwzięć i inne.
Dochody zwrotne – pożyczki i kredyty, wpływy z emisji papierów
wartościowych.
WW. elementy mogą być zastosowane dla finansowania zadań opisywanych w
strategii.
Dochody własne Gminy
Generalnie można mówić o następujący rodzajach dochodów własnych samorządów:
·
·
dochody własne wewnętrzne o charakterze podatkowym i charakterze
niepodatkowym,
dochody własne zewnętrzne o charakterze podatkowym i niepodatkowym.
Dla samorządu gminnego dochodami własnymi będą:
·
·
·
·
·
·
·
Wpływy z podatków (od nieruchomości, rolnego, leśnego, od środków
transportowych, opłacanego w formie karty podatkowej, od posiadania psów,
od spadków i darowizn i od czynności cywilnoprawnych).
Wpływy z opłat skarbowej, targowej, miejscowej, administracyjnej,
uzdrowiskowej, eksploatacyjnej oraz innych opłat stanowiących dochody
gminy, uiszczanych na podstawie odrębnych przepisów;
Udziały w podatku dochodowym od osób prawnych i w podatku od osób
fizycznych. Wysokość udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób
fizycznych zamieszkałych na terenie gminy wynosi 39,34 %, a od osób
prawnych 6,71 %;
subwencja ogólna;
dochody uzyskiwane przez gminne jednostki budżetowe gminy oraz wpłaty od
gminnych zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych gminnych
jednostek budżetowych;
dochody z majątku gminy;
spadki, zapisy i darowizny na rzecz gminy;
104
na lata 2009 – 2015
·
·
·
dotacje celowe z budżetu z budżetu państwa w związku z realizacją zadań z
zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych gminie innymi
ustawami;
odsetki od środków finansowych gromadzonych na rachunkach bankowych
gminy;
inne dochody należne gminie na podstawie odrębnych przepisów.
W opinii samorządowców przyjęte rozwiązania ustawowe w zakresie źródeł
dochodów gmin są dalece niewystarczające. Nie ma możliwości wygospodarowania
poważniejszych środków finansowych na kosztowne wydatki majątkowe. Samorządy,
szczególnie powiatowy i wojewódzki praktycznie pozbawione własnych dochodów
wewnętrznych nie są w stanie finansować zadań inwestycyjnych. Z kolei dochody
własne gmin często nie pokrywają nawet niezbędnych wydatków bieżących. Przy
tendencji do zwiększania ilości zadań gmin brakuje prób określania dodatkowych
źródeł dochodów, z których te zadania mogłyby by być finansowane. W realiach
finansowych zdecydowanej większości polskich gmin, także gminy Wierzchowonie
jest możliwa realizacja zadań wynikających ze Strategii Rozwoju w oparciu
wyłącznie o dochody własne. Wszędzie tam, gdzie samorządy planują inwestycje
infrastrukturalne konieczne staje się staranie o dofinansowanie obce.
12.1.1
FINANSOWANIE OBCE ZADAŃ.
Gminy, choć słabo wyposażone w możliwości finansowania zadań inwestycyjnych z
dochodów własnych, mają do dyspozycji szereg instrumentów i instytucji
finansowych związanych ze wspieraniem infrastrukturalnych zadań inwestycyjnych.
Jednak pieniądze będące w posiadaniu instytucji finansujących są relatywnie trudne
do zdobycia ze względu na następujące czynniki:
·
·
·
·
konieczność posiadania „jasnych” planów inwestycyjno-rozwojowych danego
samorządu;
odpowiednie
„umiejętności
administracyjne”
służące
właściwemu
pozyskiwaniu finansowania;
posiadania udziału własnego finansowania /często do 50 % wartości
inwestycji/;
duża konkurencja ze strony innych samorządów.
W początkowym okresie działalności samorządów przedmiotem ich zainteresowania
były głównie tradycyjne instrumenty finansowe takie jak preferencyjne kredyty,
pożyczki czy różnego rodzaju dotacje. Za nowatorskie uważać można było inicjatywy
wspólnej realizacji inwestycji przez kumulację wysiłków i kapitału np. w ramach
związków celowych czy porozumień.
Pomoc finansowa niezależnie od jej źródła przyjmować może następujące formy;
105
na lata 2009 – 2015
·
·
·
·
·
·
pomocy bezzwrotnej np. w formie dotacji na dane zadanie inwestycyjne;
pomocy zwrotnej np. w postaci preferencyjnej pożyczki;
dofinansowania spłat odsetek kredytu, / co czyni preferencyjnym kredyt
komercyjny/;
funduszu gwarancyjnego/ gwarancje rządowe dla przedsięwzięcia/;
udziału kapitałowego / w formie aportu rzeczowego/;
innej formy pomocy finansowej / umorzenia, nagrody /.
Dokonując przeglądu dochodów własnych samorządów można stwierdzić, że jedynie
dochody z majątku mogą być przeznaczane na cele rozwojowe. Znacznie większe
możliwości oferuje finansowanie obce. W obcych źródłach finansowania występować
będą zarówno elementy „klasyczne”, znane i szeroko stosowane, do których można
zaliczyć przede wszystkim dotacje oraz pożyczki i kredyty preferencyjne. Coraz
silniej w finansowaniu inwestycji występować mogą elementy finansowania
inwestycyjnego ze środków pochodzących ze źródeł prywatnych:
·
·
·
·
·
·
kontraktacje i koncesje;
leasing;
obligacje;
prywatyzacja majątku;
PPP, PFI inicjatywy partnerstwa publiczno-prawnego i finansowania
prywatnego;
przedsięwzięcia BOT / zaliczane są do partnerstwa publiczno-prywatnego
jednakże zasługują na wyodrębnienie/.
Dla celów finansowania zadań w ramach Strategii Rozwoju wariant finansowania ze
środków prywatnych jest przewidywany.
12.1.2
CHARAKTERYSTYKA INSTRUMENTÓW FINANSOWYCH
12.1.3
KREDYTY I POŻYCZKI
Gminy mogą korzystać ze wszystkich rodzajów kredytów i pożyczek. Wyróżniamy
przede wszystkim kredyty obrotowe i inwestycyjne. Szczególnie istotne dla realizacji
zadań inwestycyjnych są te ostatnie. W ostatnich latach mamy do czynienia z
rozwojem rynku ofert finansowych na inwestycje przez poszczególne banki. Kredyt
inwestycyjny może przybierać trzy rodzaje:
·
·
·
kredyt na wyposażenie – zakup, modernizacja lub budowa majątku trwałego;
kredyt na restrukturyzację- przebudowa struktury gospodarczej kredytobiorcy
w celu odzyskania równowagi finansowej;
kredyt na budowę lub zakup całych obiektów.
106
na lata 2009 – 2015
Jednakże samorządy terytorialne mają ograniczoną swobodę w zaciąganiu kredytów.
Ograniczenia wynikają z ustawy o finansach publicznych ustalającej limity
zadłużenia oraz wysokości rocznych spłat w stosunku do budżetu gminy.
12.1.4
DOTACJE
Dotacja jest formą bezzwrotnej pomocy finansowej udzielanej z budżetu państwa
przeznaczoną na:
·
·
·
finansowanie lub dofinansowanie zadań z zakresu administracji rządowej lub
zadań zleconych a także kosztów realizacji inwestycji zwanych dotacjami
celowymi;
dofinansowanie działalności bieżącej wskazanego podmiotu, zwane dotacjami
przedmiotowymi;
inne dotacje jak dotacje do wyrobów lub usług, oprocentowania kredytów,
dotacje na pierwsze wyposażenie itp.
Dotacje zwane są pieniędzmi „znaczonymi” gdyż nie można zatrzymać
zaoszczędzonej kwoty dotacji, ani przeznaczyć na inny cel. Dotacje są jednym z
poważnych źródeł wsparcia finansowego inwestycji samorządowych.
12.2
POMOC BEZZWROTNA
Dostępne są środki pochodzące z tzw. Funduszy Strukturalnych , Funduszu Spójności
oraz:
·
·
Mechanizm Finansowania Europejskiego Obszaru Gospodarczego &
Norweskiego
Mechanizmu
Finansowania
Europejskiego
Obszaru
Gospodarczego;
Program transgraniczny EWT;
Nowe Programy operacyjne, które zaistniały po 2007 roku, np. URBAN II.
12.2.1
FUNDUSZE STRUKTURALNE
Fundusze strukturalne wynikające bezpośrednio z polityki UE, zmierzające do
wyrównywania poziomów życia w różnych regionach Wspólnoty. Główne fundusze
strukturalne to m.in.:
·
ERDF – Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego – wspiera inwestycje
produkcyjne, rozwój infrastruktury, wspieranie małego i średniego biznesu;
107
na lata 2009 – 2015
·
12.2.2
ESF – Europejski Fundusz Społeczny – wspiera rozwój zasobów ludzkich
poprzez działania dostosowujące do zmian na rynku pracy, szkolenia
zawodowe, doradztwo personalne, rozwój systemów edukacyjnych;
PROGRAMY POMOCOWE
Pomoc finansowa z Funduszy Europejskich, z których Polska będzie korzystała w
latach 2007-2013, będzie przyznawana w ramach poszczególnych programów
pomocowych / tzw. programy operacyjne/, które stanowią narzędzia realizacji
Narodowej Strategii Spójności. Każdy z programów pomocowych określa, na jakie
typy różnorodnych przedsięwzięć przewiduje się udzielenie wsparcia finansowego, a
jednocześnie określa podmioty, które chciałyby ubiegać się o dotacje. Można ubiegać
się o dofinansowanie z następujących programów pomocowych:
·
·
·
·
·
Program Infrastruktura i Środowisko;
Program Kapitał Ludzki;
Program Innowacyjna Gospodarka;
Program Rozwój Polski wschodniej;
Program pomoc Techniczna 2007-2013.
Poza w/w programami, każde polskie województwo posiada własny regionalny
program rozwoju / tzw. Regionalny Program Operacyjny/ , w ramach którego o
dotacje z UE mogą ubiegać się podmioty z terenu danego województwa.
Regionalne Programy Operacyjne, które stworzono odrębnie w poszczególnych
województwach, w całości współfinansowane są z Europejskiego Funduszu Rozwoju
Regionalnego. Budżet wszystkich 16 RPO wynosi ok. 16 mld euro (uwzględniając
tylko środki z EFRR). W ramach RPO o unijne pieniądze można się starać na wiele
typów inwestycji z zakresu edukacji, ochrony zdrowia, infrastruktury drogowej i
ochrony środowiska, społeczeństwa informacyjnego, kultury, turystyki, sportu, a
także przyczyniające się do wzrostu konkurencyjności przedsiębiorstw.
Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego na lata 20072013 (w skrócie RPO WZ) to jedna z dróg realizacji Strategii Rozwoju Województwa
Zachodniopomorskiego do roku 2020. Mówiąc wprost – RPO WZ to jeden z
programów, który umożliwi dofinansowanie projektów z funduszy strukturalnych w
naszym regionie. Projekty te mogą dotyczyć różnych dziedzin począwszy od
gospodarki, a kończąc na spójności społecznej. Dziedziny te są opisane szczegółowo
w samym programie w postaci osi priorytetowych. Przedmiotowy dokument określa
kto może ubiegać się o środki. Są to m.in. przedsiębiorcy, jednostki samorządu
terytorialnego, szkoły wyższe, szpitale, jednostki sektora finansów publicznych,
instytucje kultury, organizacje pozarządowe, etc. Jednak to przede wszystkim
mieszkańcy regionu skorzystają w efekcie na realizacji projektów. Program
108
na lata 2009 – 2015
operacyjny ma bowiem na celu ciągły rozwój województwa m.in. poprzez budowę
infrastruktury drogowej, transportowej i energetycznej, a także poprawę warunków
życia mieszkańców województwa poprzez inwestowanie w ochronę środowiska
naturalnego oraz w infrastrukturę społeczną, zarówno edukacyjną, sportową jak i
ochrony zdrowia. Wśród dziedzin, które obejmuje program są również: turystyka,
infrastruktura kulturalna oraz kształtowanie społeczeństwa informacyjnego. RPO WZ
patrząc w przyszłość nie zapomina o historii i jej materialnych pamiątkach, dlatego
jednym z działań będzie rewitalizacja oraz odnowa zabytków. Program dla
Województwa Zachodniopomorskiego w pełni realizuje priorytety polityki
regionalnej Unii Europejskiej. Jednocześnie dostosowany jest do potrzeb regionu.
12.2.3
EUROPEJSKI FUNDUSZ SPOŁECZNY
W ramach funduszu o środki finansowe można ubiegać się o inwestycje z zakresu
edukacji, ochrony zdrowia, infrastruktury drogowej i ochrony środowiska,
społeczeństwa informacyjnego, kultury, turystyki, sportu a także przyczyniających się
do wzrostu konkurencyjności przedsiębiorstw.
12.2.4
FUNDUSZ SPÓJNOŚCI
Fundusz Spójności wspiera dwa sektory: środowisko i transport. Od daty akcesji
Polska stała się największym beneficjentem środków z Funduszu Spójności spośród
wszystkich krajów członkowskich UE. Środki z Funduszu Spójności pomogą Polsce
wywiązać się z zobowiązań akcesyjnych związanych z dostosowaniem do norm UE
w najtrudniejszych i wymagających największych nakładów finansowych obszarach,
w których Polska uzyskała najdłuższe okresy przejściowe. Wsparcie na duże projekty
inwestycje z zakresu ochrony środowiska mogą uzyskać jednostki samorządu
terytorialnego, tworzone przez nie związki gmin lub inne podmioty publiczne, np.
przedsiębiorstwa komunalne będące własnością gminy. Współfinansowanie z
Funduszu Spójności mogą uzyskać inwestycje z takich dziedzin jak:
1.
2.
3.
4.
5.
12.2.5
poprawa jakości wód powierzchniowych
polepszenie jakości i dystrybucji wody przeznaczonej do picia
racjonalizacja gospodarki odpadami i ochrona powierzchni ziemi
poprawa jakości powietrza
zapewnienie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego
INICJATYWY TRANSGRANICZNE UE
Europejska Współpraca Terytorialna służy wspieraniu, promocji i realizacji
wspólnych projektów o charakterze międzynarodowym na terytorium całej Unii.
Stanowi kontynuację programów współpracy transgranicznej w ramach Inicjatywy
Wspólnotowej INTERREG III 2004-2006. EWT wdrażana będzie za pomocą 3 typów
109
na lata 2009 – 2015
programów operacyjnych;
międzyregionalnej.
współpracy
transgranicznej,
12.3
KRAJOWE INSTRUMENTY FINANSOWANIA INWESTYCJI
12.3.1
OBLIGACJE KOMUNALNE
transportowej
i
Jedną z form pozyskania kapitału do finansowania zadań inwestycyjnych
wynikających z realizacji Strategii Rozwoju jest emisja obligacji komunalnych.
Obligacje są emitowane przez państwo, przedsiębiorstwo lub jednostkę samorządu
terytorialnego papierem dłużnym, który ma przynosić dochód i zwrócić w przyszłości
wpłaconą sumę wraz z odsetkami. Obligacja w odróżnieniu od akcji nie stanowi
dowodu własności ułamkowej części przedsiębiorstwa, jest jedynie dowodem
wierzytelności potwierdzającym prawo jej posiadacza do zwrotu pożyczki i należnej
premii w postaci odsetek. Emisja obligacji przez gminy jest jedną z
najkorzystniejszych form pozyskiwania kapitału o czym świadczą dane o emisjach z
ostatnich lat. O atrakcyjności emisji obligacji świadczą następujące korzyści:
·
·
·
·
12.3.2
niższy koszt pozyskania kapitału w porównania z kredytem;
ominiecie bankowych procedur kredytowych;
elastyczność finansowania i powiązania projektu inwestycyjnego ze źródłem
jego finansowania;
krótki okres oczekiwania na środki finansowe.
LEASING JAKO FORMA FINANSOWANIA INWESTYCJI.
Leasing jest transakcją, na mocy, której finansujący oddaje do użytku korzystającemu
określony środek materialny w zamian za cykliczne opłaty zwane z reguły czynszami
leasingowymi. Idea leasingu opiera się na założeniu, że własność dóbr
inwestycyjnych nie jest konieczna dla osiągnięcia zysku, można, bowiem generować
korzyści z obcych dóbr inwestycyjnych. Ze względu na charakter zobowiązań stron
można dokonać następującego podziału:
·
·
Leasing finansowy /kapitałowy/ - polegający na odpłatnym korzystaniu z
rzeczy w czasie zbliżonym do okresu jej gospodarczej używalności. W
przypadku tej umowy występuje opcja zakupu sprzętu przez korzystającego
po zakończeniu okresu umowy.
Leasing operacyjny /bieżący/ - jest zbliżony w swej formie do umów
dzierżawy lub najmu. W tej formie umowy są zawierane na czas określony,
przez co przedmiotem leasingu są rzeczy, które mogą być wielokrotnie
używane przez kolejnych korzystających, którzy płacą tylko za okresowe
używanie danej rzeczy.
110
na lata 2009 – 2015
Do podstawowych zalet leasingu można zaliczyć fakt, że korzystający w krótkim
czasie rozwinąć swój potencjał produkcyjny. Regulowanie czynszów leasingowych
następuje z bieżących przychodów.
12.3.3
PROGRAMY PARTNERSTWA PUBLICZNO-PRAWNEGO / PPP. PIF, PPI/
Terminem Partnerstwo Publiczno-Prywatne / PPP/ określa różne formy finansowania
wykorzystującego kapitał mieszany / z sektora prywatnego i w części publicznego/.
Finansowanie tego typu ma przed sobą przyszłość, gdyż obecnie tworzone są
odpowiednie warunki prawne i organizacyjne do rozwoju tego systemu. Wyróżnia się
kilka odmian PPP;
·
·
·
·
12.4
Kontrakt na zarządzanie / management only/ - możliwy do podpisania w
przypadku posiadania infrastruktury. Prywatna firma przejmuje obsługę i
zarządzanie przez określony czas.
Koncesja z inwestowaniem / concesion with investment / - obsługa i
zarządzanie istniejącą infrastrukturą są powierzane prywatnemu
przedsiębiorcy, czemu towarzyszą inwestycje finansowane z kapitału
prywatnego, przedsięwzięcie takie może być koncesją bądź BOT;
Projekty „zielonego pola” / greenfield project /- dotyczą obszarów, na których
zupełnie brak infrastruktury;
Wycofywanie / divestiture / - prywatna spółka inwestuje w racjonalnej
proporcji w urządzenia użytkując je później w formie spółki z innym
przedsiębiorstwem, lub spółki publicznej, przy ograniczeniu roli gminy , która
wycofuje się z przekazanych zadań.
FINANSOWANIE PRZEDSIĘWZIĘĆ STRATEGII ROZWOJU
Możliwość prowadzenia inwestycji zależy nie tylko od pozyskania finansowania z
bezzwrotnych źródeł, ale przede wszystkim od możliwości zaangażowania wysokich
środków własnych. Oczywiście przewiduje się także konieczność pozyskiwania
alternatywnych źródeł finansowania z sektora prywatnego i innych źródeł.
Podstawowym źródłem finansowania przedsięwzięć będą dla przedsięwzięć
gminnych dotacje pochodzące ze środków samorządu, środków pomocowych UE
uzupełniane innymi instrumentami. Wdrożenie Strategii Rozwoju będzie możliwe
dzięki stworzeniu sprawnego systemu finansowania tych żądań w ramach
skoordynowanego systemu działań. Podstawowymi źródłami finansowania działań są
fundusze strukturalne i środki własne gminy.
111
na lata 2009 – 2015
12.4.1
ANALIZA BUDŻETU GMINY
Analiza budżetu Gminy ma na celu oszacowanie możliwości wygospodarowania
udziału własnego w finansowaniu zadań infrastrukturalnych, których realizacja jest
najpoważniejszym wyzwaniem finansowym, wśród pozostałych nieinwestycyjnych
elementów Strategii. Przeznaczenie środków w budżecie na realizację zadań
inwestycyjnych powinno być elementem planowania strategicznego. Gminy finansują
różne sfery działalności, w warunkach ograniczoności środków. Zdecydowana
większość zamierzeń inwestycyjnych opisanych w Strategii wykracza poza jej
możliwości finansowe. Realizacja planowych żądań jest możliwa wyłącznie przy
uzyskaniu poważnych, zewnętrznych źródeł finansowania, także zaangażowania
sektora prywatnego.
12.4.2
INSTRUMENTY I ŹRÓDŁA FINANSOWANIA PREFEROWANE DLA POTRZEB STRATEGII
Dla finansowania zamierzeń wynikających z Strategii przewidziano następujące
źródła finansowania;
·
·
·
·
·
Środki własne Gminy Wierzchowo– rozumiane jako udział własny z budżetu
Gminy, z możliwością sfinansowania działań przypisanych w planie
finansowym do budżetu Gminy;
Dotacje UE z Funduszy Strukturalnych, Europejskiego Funduszu społecznego,
środki w ramach programów Europejskiej Wspólnoty Terytorialnej;
Środki prywatne, także w ramach PPP;
Finansowanie obce;
Pozostałe źródła o charakterze publicznym.
112
na lata 2009 – 2015
Część III
Wdrażanie strategii
113
na lata 2009 – 2015
13
HARMONOGRAM REALIZACJI
Założono jako horyzont czasowy wdrażania Strategii okres lat 2009 – 2013 z
perspektywą do roku 2015. Okres taki wynika z aktualnego okresu programowania
funduszy UE. Harmonogram realizacji strategii zakłada realizację jej celów do roku
2015. Założyć można opóźnienia we wdrażaniu strategii wynikające z czynników
zewnętrznych.
Należy podkreślić, że aktualnie Polska, ani żaden z krajów UE, nie dysponuje
realnym scenariuszem rozwoju. W obliczu ostatnio ujawnionego kryzysu, przy
jednoczesnym braku narzędzi prognostycznych uwzględniających generalne zmiany
na rynkach krajowych i światowych nie jest aktualnie możliwe przedstawienie
wiarygodnych prognoz. Założyć natomiast należy - w odniesieniu do prognoz
aktualnie opracowanych - pesymistyczne scenariusze rozwoju gospodarczego.
Harmonogram osiągania celów wynika z założonego, ogólnego harmonogramu
realizacji poszczególnych zadań niezbędnych do osiągnięcia celów strategicznych
założonych w dokumencie.
W przypadku skorygowania długoterminowych prognoz uwzględniających skutki
wahań koniunktury i PKB będzie można podjąć (na etapie realizacji) decyzję o
weryfikacji założonego harmonogramu.
14
SYSTEM MONITOROWANIA STRATEGII
Do monitorowania oceny realizacji, także wprowadzenia ewentualnych korekt
(aktualizacji z uwzględnieniem aktualnych tendencji makroekonomicznych,
korygowanych istotnie w związku z zaistniałym kryzysem na rynkach finansowych)
służyć może system oceny z wykorzystaniem wskaźników osiągnięć realizacji zadań i
celów strategii. Ocenie realizacji Strategii służy system monitoringu wdrażanych
zadań.
Monitoring wdrażania zadań przewidzianych do realizacji prowadzi Zespół
Zadaniowy ds. strategii, jaki może zostać powołany zarządzeniem wójta. Zespół
będzie miał za zadanie systematyczną ocenę realizacji planowanych przedsięwzięć i
rekomendowania zadań do realizacji i aktualizacji ich rankingu. W przypadku
stwierdzenia konieczności dokonania korekt i aktualizacji, Zespół zgłosi taką
potrzebę Wójtowi. Wprowadzone propozycje zmian po uzgodnieniu przez ZZ i Wójta
będą przekładane pod obrady Rady Gminy w celu dokonania zmian właściwą
uchwałą organu stanowiącego.
114
na lata 2009 – 2015
Szczególnie ważnym elementem wdrażania Strategii jest sprawne działanie systemu
kontroli i monitorowania realizacji strategicznych projektów. Podstawowym
zadaniem tego systemu jest dostarczanie bieżących informacji o tym, czy strategiczne
cele rozwoju gminy są osiągane i w jakim stopniu.
System monitorowania i kontroli strategicznych projektów realizacyjnych powinien
być skierowany na analizę postępów w realizacji strategii oraz kontrolę terminów
wykonania poszczególnych zadań.
14.1
WSKAŹNIKI OSIĄGNIĘĆ
Do oceny realizacji przyjąć można podstawowe wskaźniki;
·
·
·
Wskaźniki produktu;
Wskaźniki rezultatu;
Wskaźniki oddziaływania.
Przyjęte kategorie wskaźników wynikają ze standardowych kryteriów oceny
projektów dofinansowanych z Unii Europejskiej. Oto propozycje przykładowych
wskaźników:
Wskaźniki produktu;
·
·
·
·
·
·
Liczba wybudowanych/ poddanych remontowi budynków;
Długość wybudowanych/zmodernizowanych dróg;
Długość wybudowanych sieci wodnych/kanalizacyjnych;
Długość wybudowanych sieci gazowniczych;
Powierzchnia zmodernizowanych obiektów dziedzictwa kulturowego;
Liczba obiektów zmodernizowanych przeznaczonych na cele kulturalne i
turystyczne.
Wskaźniki rezultatu;
·
·
·
·
·
Liczba nowych ofert z zakresu kultury i turystyki;
Liczba osób korzystających z nowej bazy kulturalnej i turystycznej;
Liczba nowych punktów usługowych;
Liczba nowych miejsc pracy powstała w wyniku rozbudowy infrastruktury
kulturalnej, turystycznej, usługowej itp.;
Liczba przestępstw i ich wykrywalność w gminie.
115
na lata 2009 – 2015
Wskaźniki oddziaływania:
·
·
·
·
·
Liczba utrzymanych miejsc pracy;
Liczba utrzymanych punktów usługowych;
Liczba absolwentów szkół średnich;
Liczba korzystających z nowych ofert programowych w zakresie kultury i
turystyki;
Stałe miejsca pracy w obszarze kultury i turystyki.
Do oceny Strategii można także przyjąć wskaźnik oparty na wydatkach na realizację
zadań strategicznych i ich procentowym zaawansowaniu w kolejnych latach.
Wskaźniki mogą zostać wybrane i przyporządkowane zadaniom na etapie wdrażania.
Możliwa jest również prostsza ocena z wykorzystaniem finansowego zaawansowania
realizacji poszczególnych zadań.
15
SYSTEM WDRAŻANIA I AKTUALIZACJI STRATEGII
Przedsięwzięcia wynikające ze Strategii Rozwoju będą systematycznie realizowane i
wdrażane przy uwzględnieniu między innymi pomocy strukturalnej Unii
Europejskiej. Gmina Wierzchowo korzystając z funduszy strukturalnej jest
zobowiązana przestrzegać zasad i procedur wspólnotowych, które zostały określone
w Rozporządzeniu Rady (WE) Nr 1260/1999 z 21 czerwca 1999 wprowadzające
ogólne postanowienia odnośnie Funduszy Strukturalnych oraz w rozporządzeniach
odnoszących się do poszczególnych funduszy strukturalnych.
Poszczególne projekty będą wdrażane po umieszczeniu ich w Wieloletnim Programie
Inwestycyjnym.
Strategia Rozwoju stanowi dokument otwarty. Na przełomie jego wdrażania będzie
podlegał systematycznej okresowej analizie i ocenie. W przypadku zasadnych
wniosków będzie aktualizowany w zakresie dostosowania do zmieniających się
uwarunkowań społeczno-gospodarczych.
W przypadku stwierdzenia konieczności dokonania korekt i aktualizacji Strategii,
Zespół zgłosi taką potrzebę Wójtowi, który ustali procedurę aktualizacji Strategii.
Wprowadzone propozycje zmian po uzgodnieniu przez ZZ i Burmistrza będą
przekładane pod obrady Rady Miejskiej w celu dokonania zmian właściwą uchwałą
organu stanowiącego z uwzględnieniem konsultacji społecznych w tym zakresie.
Wszelkie rygory wynikające z ograniczonych środków wynikają z konieczności
zachowania celów Strategii i konsekwencji rozwoju gminy. Władze gminy są
116
na lata 2009 – 2015
odpowiedzialne za realizację polityki rozwoju, tak więc powinny być wyposażone w
odpowiednie narzędzia.
Monitoring wdrażania strategii jest elementem koniecznym, aby należycie pełnił
swoją funkcję należy śledzić główne kierunki i jednocześnie reagować na zachodzące
w otoczeniu zmiany.
Proces wdrażania Strategii Rozwoju rozpoczyna się już od momentu zatwierdzenia
dokumentu i przekazania go realizacji. Zasadnicze prace polegają na wytypowaniu
projektów przygotowanych w stopniu możliwym dla opracowania wniosków o
finansowanie wraz załącznikami. Kolejne projekty winny być sukcesywnie
przygotowywane w tym samym celu. Kolejnym etapem jest przygotowanie realizacji
projektów, które uzyskały współfinansowanie. Konieczny jest monitorig w zakresie
wydatków na poszczególne zadania oraz faktycznie wydatkowanych źródeł
finansowania.
16
UCZESTNICY, KOMUNIKACJA I WDRAŻANIE STRATEGII
W system wdrażania Strategii przewiduje się włączenie osób, instytucji i organizacji
odpowiedzialnych za wdrażanie wymienionych w Strategii zadań.
Proponuje się powołanie stanowiska pracy odpowiedzialnego za prace koordynacyjne
/ koordynator / działającego przy wójcie.
Sposoby inicjowania współpracy miedzy sektorem publicznym, prywatnym a
organizacjami pozarządowymi
Koordynacja i współpraca
Ważne jest wprowadzenie zasad jasnej współpracy miedzy gminą i pozostałymi
partnerami działającymi na jej terenie.
Media, środki techniczne.
Istnieje wiele środków służących przekazowi informacji otoczeniu. Przekazy mogą
mieć formę bezpośrednią i pośrednią. Do form bezpośrednich należą:
·
·
Spotkania Wójta z mieszkańcami poświęcone strategii i jej wdrażaniu;
Oficjalne spotkania Wójta, udział w obradach Rady Gminy, komisjach.
Do form pośrednich zaliczyć można;
·
·
·
Informacje prasowe, radiowe, telewizyjne;
Strony internetowe;
Poczta elektroniczna do zainteresowanych odbiorców;
117
na lata 2009 – 2015
·
·
Przesyłki listowe, foldery, inne materiały piśmienne;
Wydawnictwa promocyjne, biuletyny.
Podczas przeprowadzonych spotkań z mieszkańcami i przedstawicielami instytucji
funkcjonujących na terenie gminy, w ramach prezentacji zarysu strategii
przeprowadzono dyskusję mającą na celu wstępną ocenę priorytetów w lokalnym
rozwoju wskazanych za istotne na początkowym etapie prac. Kolejne spotkania
odbywały się w ramach prezentacji kolejnych etapów prac nad strategią. Z racji
charakteru pracy miały one charakter roboczy, z szeroką prezentacją wyników,
wniosków i opracowanego dokumentu. Spotkania odbywały się także w ramach
konsultacji i prezentacji dokumentu w gminie Wierzchowo.
Zalecenia odnośnie systemu wdrażania Strategii.
Ze względu na przeprowadzoną analizę struktury organizacyjnej Urzędu Gminy
Wierzchowo, a także analizie podstawowych obowiązków służbowych pracowników,
zalecić należy odrębne stanowisko ds. realizacji Strategii.
Realizacja Strategii nierozerwalnie wiązać się będzie z koordynacją czynności
związanych z przygotowaniem projektów do dofinansowania od strony technicznej i
formalno-prawnej. W związku z tym niezbędne dla wdrożenia Strategii powinno być:
·
·
ustalenie harmonogramu czynności wdrażania
szczegółowy dobór funduszy i źródeł finansowania
Zaleca się w związku z powyższym powołanie stanowiska pracy, w którego zakres
obowiązków wchodziłoby:
·
·
·
·
pozyskiwanie funduszy pozabudżetowych,
koordynacja wdrażania strategii,
przygotowywanie harmonogramów działań niezbędnych dla realizacji
Strategii i pozyskania finansowania,
informowanie Wójta i zainteresowanych osób/podmiotów o niezbędnych
działaniach służących pozyskaniu finansowania realizacji zadań miękkich i
inwestycyjnych.
118

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchowo

Transkrypt

Podobne dokumenty

Projekt „Szansa na przyszłość” współfinansowany ze środków Unii

"Oświadczenie o otrzymanej pomocy de minimis