artykuł "Słoweńskie terroir"

Słoweńskie terroir
Jak podaje jeden z folderów turystycznych, jest to jedyny kraj, który
zawiera w swojej nazwie słowo „love” / miłość. To S-love-enia,
w sercu Europy, kraj produkujący zróżnicowane wina, gdzie tradycja ich wyrobu sięga czasów starożytnych. Moja podróż po winnicach Słowenii to początek czerwca b.r. Degustacje win zbiegły się
także z dniami i fiestami na cześć innego owocu- miłościwe wiosną
tam panującej czereśni. Słoweńcy mają wielką wiarę w swoje wina
i robią je z wielką pieczołowitością, a przy tym jest to wielce urokliwy kraj, zatem „love” jest najbardziej uzasadnione.
N
ie ma wątpliwości, Ŝe Słoweńcy dosłownie uwielbiają kulturę winiarską
i motyw wina. PrzecieŜ nie ma drugiego
kraju na świecie, w którego hymnie narodowym byłyby strofy na temat wina: (…)
Przyjaciele, obrodziło/ Młode wino, słodki
sok/
Co
nam
Ŝycie
wlewa
w Ŝyły/Rozjaśnia nam serce, wzrok /Więc
utopmy w nim kłopoty/ Bo nadzieja budzi
w lot!( …). Uprawę winorośli ugruntowali
tu Rzymianie, ale znana była takŜe jeszcze przed czasami cesarstwa rzymskiego.
Oczywiście na nowoŜytne winiarstwo
wpływ miały tu jak w całej Europie, zawieruchy historyczne czy naturalne czynniki, jak klęska filoksery. O tym, jak stare
jest to „nowe” winiarstwo, świadczą
uprawy autochtonicznych odmian. Szczep
modra kavčina uprawiany jest wokół Ma-
20 ŚWIAT WIN
riboru, nieprzerwanie od 400 lat. Inne stare odmiany to: refosco w winie Teran
z Krastu, zelen z Vipavy, rebula z Brdy,
malvasia z regionu Koper, šipon (Furmint)
z Ljutomer Ormož, bouvier z Radgony,
ranfol z Haloze.
W HISTORII WINIARSTWA
SŁOWEŃSKIEGO
naleŜy wyodrębnić bezsprzecznie okres
przynaleŜności do byłej Jugosławii- czas,
który odrobinę „rozpieścił” Słowenię, bowiem producenci nie mieli wówczas problemów z eksportem. Naturalnym rynkiem odbioru były pozostałe republiki.
W 1991 roku, z chętnym wina rodzimym
rynkiem, kraj takŜe nie był najbardziej
zdesperowanym na poszukiwanie odbiorców. Od momentu przystąpienia Słowenii
do krajów wspólnoty, producenci zrozumieli, Ŝe chociaŜ nie mają jakichś mega
litrów win do eksportowania, to waŜne
jest, aby pracować nad ich jakością, marką
i imagem winiarskim kraju. Jednym z narzędzi, jakie do dyspozycji mają słoweńscy producenci, jest system znaków potwierdzających, jakość wina MDC (Marque déposée collectiva). Ich graficzną
formą jest projekt wzorowany na rzymskich glinianych statuetkach przedstawiających Bacchusa pośród wina, z panterą
spoczywającą u jego stóp. Srebrny znak
zarezerwowany jest dla win jakościowych,
zaś złoty dla najwyŜszej, jakości win.
Pierwsze takie oznaczenia miały miejsce
w 1969 roku. Jest to projekt Wine Association of Slovenia. Tylko winnice będące
członkami stowarzyszenia mogą uŜywać
tego znaku.
ROCZNA KRAJOWA
KONSUMCJA
to 35 l per capita. Dziś głównymi nabywcami win słoweńskich są: byłe kraje
Jugosławii, Stany Zjednoczone, Wielka
Brytania, takŜe w Polsce moŜna wina słoweńskie kupić. Pytanie, czy wina te mają
szansę powodzenia u nas? Oczywistym
skojarzeniem jest, Ŝe jesteśmy krajami sło-
6/2010
wiańskimi, z bardzo zbliŜonymi językami.
Odpowiedź na to, jak interesującą ofertą
mogą one dla nas być, jest zbieŜność
kuchni polskiej i słoweńskiej. Jeśli tam,
w Słowenii wina fantastycznie komponują
się z potrawami do złudzenia podobnymi
składnikami i smakiem do polskich: zup,
naleśników, wędlin, deserów z makowcem, sałatek ze słoweńską wersją mizerii,
to czyŜ nie warto spróbować tych win
z naszymi daniami.
SŁOWENIA TO MAŁY KRAJ,
do przejechania czy to wzdłuŜ, czy
wszerz w kilka godzin, od Alp do Adriatyku. Mimo Ŝe niewielki obszarowo, to
niesamowicie zróŜnicowany geograficznie, a co za tym idzie, klimatycznie (występowanie klimatów: śródziemnomorskiego, alpejskiego, kontynentalnego).
Dlatego i winiarstwo jest tu mocno róŜnorodne. W trzech głównych regionach uprawia się tu zwłaszcza białe szczepy, ale
takŜe i czerwone: welschriesling, refosk,
chardonnay, sauvignon, merlot, sametovka, rebula,furmint, malvasia, riesling,
blaufrankisch, pinot blanc, pinot gris, cabernet sauvignon, muszkat.
REGIONY
W Słowenii wyróŜnione zostały trzy
duŜe regiony: Posavje – z wilgotnym
i chłodniejszym klimatem górskim,
wzdłuŜ rzek Sava i Krka, Podravje – na
równinie panońskiej, nad brzegami rzek
Drava i Mura, z klimatem kontynentalnym, Primorska – region usytuowany na
wybrzeŜu Adriatyku, z ciepłym i słonecznym klimatem śródziemnomorskim. Prócz
dominującego klimatu, występują liczne
mikroklimaty. W sumie Słowenia posiada
32000 ha przeznaczonych do upraw winorośli, na dzień dzisiejszy kraj posiada
16.800 ha upraw. Roczna produkcja sięga
1 miliona hektolitrów wina, z tego eksportuje się ok. 12 %. KaŜdy z regionów
zawiera w sobie dystrykty winiarskie- odpowiedniki apelacji. Jest ich 9: Goriška
Brda, Vipavska dolina, Kras, Slovenska
Istra, Prekmurje, Štajerska Slovenija, Dolenjska, Bizeljsko sremič, Bela Krajina.
jerska, jest Radgona Kapela, znany z win
musujących. W regionie króluje szczep
Welschrelisling ( Laski rizling), a takŜe
Furmint (tu zwany Sipon). Producenci stawiają na wina świeŜe, wytrawne, owocowe, aromatyczne, często jednoszczepowe, winifikowane głownie w stali.
W tym regionie odwiedziłam trzy winnice.
Zlati grič w Slovenske Konjice – dystrykt winiarski Štajerska Slovenija. Dominują w tym regionie białe odmiany takie
jak laski rizling, chardonnay czy traminer,
reprezentantem odmian czerwonych jest
blaufränkisch. Przewaga win białych
w apelacji podyktowana jest chłodniejszym klimtem, który doskonale nadaje się
wraz z podłoŜem (glinki i cięŜsze gleby,
górskiego typu) do produkcji świeŜych,
soczystych win białych a takŜe ice wine.
Alpy stanowią naturalną barierę dla upraw
przed wiatrem. Winnica ta jest nowoczesnym, sprawnie pracującym organizmem,
gdzie w 100% słoweński kapitał intensywnie pracuje nad doskonałej jakości winogronami, a następnie winifikacją w ultranowoczesnych piwnicach. Pod tą nazwą
funkcjonuje od 1991 r, wcześniej pod inną
nazwą obecna była na słoweńskim rynku
od 1945 r. Budynek winiarni zbudowany
został wokół wzgórza, a właściwie w nim,
zarówno piwnice i biura znajdują się wewnątrz góry. Samo zwiedzanie winnicy
robi wraŜanie, zarówno rozmachem jak
i pomysłem. Prócz win produkuje się tu
miód, do dyspozycji gości jest pole golfowe tuŜ opodal winnic, restauracja, hotel
itd. Pragnieniem właścicieli jest aby była
to takŜe winnica do zobaczenia a nie tylko
„zdegustowania”, zdecydowanie ustawiona frontem do klienta. Czekałam z zaciekawieniem na wina. Bogatą ofertę jednoszczepowych win. Sauvignon blanc
2009 – aromatyczne, o doskonałym bukiecie cytrusów, z dodatkiem nut ziołowych,
w smaku wino długie, świeŜe, krągłe. Traminer 2009 – jak na tę odmianę wino aromatyczne, z wybijającymi się nutami białych owoców, zwłaszcza gruszki, ale
w tym przypadku w sposób bardzo subtelny. Wino eleganckie, o dobrej strukturze, dobrze ułoŜone, o wprost perfekcyjnym balansie riesling half dry – czyli półwytrawne, myślę, Ŝe przypadłoby
z powodzeniem do gustu Polaków, bowiem zawiera więcej słodyczy niŜ wina
wytrawne, ale w przypadku tego wina, jest
to bardzo subtelny, nienachalny i „pod
kontrolą” posmak słodyczy, dobrze zrównowaŜony z kwasowością. Jak na riesling
przystało, wyczuwalne nuty mineralne.
Radgonske gorice, czyli słoweński pionier i lider w produkcji win musujących.
Miasto, w którym znajduje się firma to
Gornja Radgona, na granicy z Austrią.
Firma ta zajmuje się winami musującymi
od 1852 roku. Wina wytwarza (40%) według metody klasycznej i z chardonnay.
Mimo Ŝe zmieniali się właściciele, przez
REGION PODRAVJE
na północnym wschodzie kraju, obejmuje pagórkowate tereny nad rzeką Drwą.
To największy region winiarski podzielony na dwa dystrykty Prekmurje
i Stajerska Slovenia, najbardziej kojarzony
z tarasowymi uprawami oraz duŜą róŜnorodnością win białych na wzgórzach Ljutomer Ormoz. Drugim dystryktem w Sta-
6/2010
Radgonske gorice
ŚWIAT WIN 21
francuską rodzinę Bouvier, po rządy komunistyczne, to marka wciąŜ się rozwija.
Dziś produkcja to ok. 1 miliona butelek
rocznie. Wina musujące w Słowenii zwane
są „penina”. Hitem marki jest złota etykieta czyli wino „Zlata Radgonska Penina” – Chardonnay i metoda klasyczna,
zaś metoda charmant i uŜywane do niej
odmiany: welschriesling, furmint, chardonnay – to srebrna etykietka. Moją osobistą niespodzianką było wino Zlata Penina Rose 2007, w 100% z pinot noir,
o intrygującym kolorze łososiowym,
o ładnie wibrującym delikatnym aromacie
truskawkowym. Wino przyjemne, świeŜe,
łagodne. RównieŜ stary rocznik Zlata Penina Millésime 1999, o pięknym złotym
kolorze, błyszczące, krystaliczne, w nosie
słoneczne, zielone, odrobinę drzewne.
W winnicy tej wina dojrzewają w piwnicach w centrum miasteczka (moŜna je
zwiedzić, do czego podczas eskapady
w tamtej okolicy zachęcam). Piwnice są
trzy, z tego dwie naprawdę urokliwe,
wkomponowane w stare ruiny i mury
rzymskie, a w jednej z nich ze wzgórz płynie wodospad.
P&F Jeruzalem Ormož, marka znana ze
swojej charakterystycznej Ŝółtej etykietki,
w Słowenii to bardzo popularne wino. Jak
w większości marek, takŜe i tu po transformacji politycznej w dawnej Jugosławii,
winnica z państwowego przedsiębiorstwa
przeszła w ręce prywatne. Ostatnie lata to
przemiana i modernizacja marki w kierunku win świeŜszych, bardziej owocowych, przyjemnych do konsumpcji z róŜnorodną kuchnią. PrzewaŜają odmiany
białe. Winnice połoŜone są na wzgórzach
Jeruzalem. Jak głosi legenda średniowieczni rycerze pielgrzymujący w krucjatach do Jerozolimy robili sobie postój, ale
Ŝe urzekała ich uroda przyrody, jadła, napitku a zwłaszcza miejscowych panien, to
wielu z nich zostawało, zakładało rodziny
i osiedlało się na dobre, nazywając miejsce
Jeruzalem, bowiem dla nim tym się właśnie stawało – kresem krucjaty i spełnieniem marzeń. Wina, które mnie zainteresowały, to: Sauvignon Blanc Yelow Label
2009 – aromatyczne, czyste, świeŜe, poprawne Riesling 2009 o barwie złota,
z zielonymi refleksami, przyjemne,
o dobrej budowie.
REGION PRIMORSKA,
jak sama nazwa mówi leŜy nad morzem. Sąsiaduje z włoskim Triestem.
Dzieli się na cztery dystrykty: Goriska
Brda- zdominowany przez rebulę, pinot
grigio, charodnnay, slovenska istra, Kras
z niezwykle popularnym winem Teraz
z odmiany refosk, oraz dolina Vipava.
Vinska Klet w Gonjace, dystrykt Goriska Brda. Miasteczko i ta część regionu
znajduje się dosłownie kilka kilometrów
do włoskiego regionu Friuli. To najbardziej znany słoweński dystrykt – apelacja
winiarska. Rocznie firma ta produkuje ok.
7 mln litrów. Winnica powstała w 1950 r.
Jest to rodzaj kooperatywu zrzeszającego
blisko 650 producentów winogron, natomiast winifikacją i produkcją win zajmuje
się zespół enologów marki. Z racji ilości
produkcji, większość wina przeznaczona
jest na eksport. Enolodzy winnicy pytani
o metody i tajniki, odpowiadają, Ŝe starają
się dobierać je do poszczególnych win,
tak, aby kaŜde miało swój unikatowy charakter, bo przecieŜ kaŜde z win ma swój
własny rynek, tj. wpisuje się w gusta poszczególnych krajów eksportowych. Jedną
z metod stosowanych jest fermentacja
w niŜszych temperaturach, w celu nadania
winu wyŜszej świeŜości. Oferta tej winnicy jest zbudowana na zasadzie piramidy.
Najwięcej oferowanych win to tzw. „entry
level”, czyli wina podstawowe; linia Villa
Brici, następnie linia Quercus, kolejno
linia Bagueri – to 6 starzonych w dębie
win, zaś na szczycie oferty jest linia A+,
są to białe i czerwone blendy, produkowane tylko z najlepszych roczników. Z tej
winnicy chciałabym polecić wina: Bagueri
Cabernet 2007 wino mocne, o dobrej
strukturze, zdecydowane. Posiada aromaty
leśne, odrobinę zwierzęce, drzewne.
W ustach doskonale zrównowaŜone. Bagueri Merlot 2006 to wino eleganckie,
pełne finezji, z nutami owoców dojrzałych, czerwonych, wiśni, czerwonej porzeczki, z pewnym dotykiem nut kwiato-
Dolina Vipava
22 ŚWIAT WIN
6/2010
wych i ziołowych, rozmarynu. W ustach
długie, o ciekawym i mocnym „ciele”.
Sweet Quercus Muscat – Verduc 2009 –
nos to odrobina pikantności wplecionej
umiejętnie w soczyste, kwiatowo – miodowe melodie aromatów. Bardzo oryginalne, nos nie zapowiada wina słodkiego,
ale takŜe i w ustach, owa słodycz jest prowadzona w dość interesujący sposób, dlatego wino moŜe być ciekawym doznaniem.
Vinakoper w dystrykcie Istra jest tu największym producentem. Winnice firma
posiada w 9 róŜnych częściach tego dystryktu, są one niezwykle zróŜnicowane
geologicznie i klimatycznie, a co za tym
idzie, niektóre z nich z powodzeniem nadają się do win typu „single vinyeards”.
Zachodnia część Słowenii zdominowana
jest przez rodzimą odmianę refosk. Ostanie lata w Vinakoper to szereg inwestycji,
zwłaszcza warto wspomnieć o modernizacji piwnic, a takŜe wybudowaniu Domu
Refosk. Jest to centrum dla zwiedzających
i mini muzeum nawiązujące do historii
szczepu i winiarstwa w tej części regionu.
Mój wybór z tej winnicy: Refosk 2005
Capo d’ Istria, wino zdominowane przez
aromaty owoców wiśni, ale takŜe owoców
konfiturowych. Dość dobra struktura
wina, długie, dobry balans. Cabernet Sauvignon Capo d’istria 2004 doskonała jakość, wyrafinowane aromaty, brawo! Nos
odrobinę przyprawiony świeŜą zieloną
papryką. W ustach dobra struktura, wiśniowe niuanse, równowaga w kwasowości, taniny łagodne, aksamitne.
Vinakras, w dystrykcie Kras, jest
ojczyzną specyficznego, typowo słoweńskiego wina Teran – mocnego, o bogatym
ciele i wysokiej kwasowości. Robi się go
z odmiany refosk. Tu w Vinakras enolodzy
starają się zaproponować takie wersje
szczepu i Teran, które będą zrozumiałe
i interesujące do konsumpcji takŜe dla innych nacji. Viankras to kooperatyw zrzeszający 231 producentów, produkujący 700
tys. litrów rocznie. Oczywiście produkcja
zdominowana jest przez Teran. Wino
w wersji Izbrani Teran 2008 o bogatej,
mocnej, nasyconej barwie, delikatne, o wyraźnych aromatach owoców. Teranton zaś
to wersja Teran otrzymywany z najwyŜszej
jakości winogron Refosk z wybranych
roczników. Wyczuwalne nuty pikantne,
zielone. Bukiet jest bardzo delikatny.
Oczywiście posiada charakterystyczną dla
tego wina wysoką kwasowość.
Vipava 1894 to winnica w dolinie i dystrykcie o tej samej nazwie. Marka preferuje lokalne odmiany. To równieŜ
6/2010
Gorska Brda
kooperatyw mniejszych producentów
(1000). Istnieje od 1960 roku. W tej winnicy wprost zachwyciło mnie wino musujące Penina Zelen Extra Brut doskonałe
w kieliszku, błyszczące, o złotych refleksach i prawidłowych bąbelkach. W ustach
długie, pełne, kremowe, optymalnie zbalansowane. Drugie wino, które zapadło
mi w pamięć to Merlot Paradox 2004 z linii
Lanthieri – o łagodnych, aksamitnych
taninach, dobrej budowie, o charakterystycznej dla tej odmiany kompozycji nut
owoców, jak wiśnie, konfitura wiśniowa,
ale tu takŜe przyprawione nutami leśnymi,
niemal niuansami grzybowymi, ziołowymi.
Wino oryginalne, długie, dobrze ułoŜone.
Było mi bardzo miło móc odwiedzić
takŜe dwóch mniejszych producentów, dosłownie garaŜowych. Pretendują oni raczej
do produkcji małych ilości, ale za to unikatowego, jakościowego wina, po części
takŜe na eksport. Vinarstvo Saksida i Vina
Dornberg to firmy rodzinne, połoŜone od
siebie po sąsiedzku. Przez jakiś czas stanowiły jedną markę, ale rozdzieliły się.
Zdecydowanie godne polecenia z pierwszej winnicy są wina Carisma 2006- blend
barbera, merlot, cabernet, wino długie,
apetyczne, charakterystyczne, odrobinę
zadziorne z pewną nutą „ziemistości” oraz
merlot – słodkie, wino o intensywnych
wędzonych i dymnych nutach. Z drugiej
winnicy zainteresowało mnie pinot blanc –
pełne, aromatyczne, przyjazne.
Dane mi było odwiedzić takŜe Trsnicarska zadruga Vrhpolje – firmę szkółkę
sadzonek winorośli. Początki tej firmy sięgają 1908 roku, kiedy to ludzie zajmujący
się winoroślą, zrzeszyli się w stowarzyszenie, które trwało do II Wojny Światowej. Po wojnie zawiązał się kooperatyw.
Dziś firma to 50 jej członków.
Trzecim regionem, którego nie udało mi
się jednak odwiedzić, jest POSAVJE
w południowo wschodniej części kraju.
Powstaje tam więcej czerwonych niŜ białych win. Region podzielony jest na trzy
dystrykty: Dolenjska, Bizeljsko Sremic,
Bela Krajina.
Reasumując, kraj ten posiada tak róŜnorodne warunki terroir, Ŝe z łatwością
moŜe zaoferować rynkom zagranicznym
szerokie spektrum win, od musujących,
przez białe, róŜowe, czerwone czy słodkie. MoŜna się o tym przekonać przemierzając jedną z 22 tras winnych po regionach i winnicach. Przy okazji jest to doskonała platforma do tego, aby lepiej
poznać cuda i róŜnorodność słoweńskiej
przyrody, a takŜe przysmaki miejscowej
kuchni.
ANNA SMOLEC
Redakcja magazynu chciałaby podziękować Ambasadzie Republiki Słowenii oraz WINE ASSOCIATION OF SLOVENIA za pomoc przy organizacji wyprawy winiarskiej do Słowenii
ŚWIAT WIN 23