Bazy patentowe Procedura zgłaszania wynalazków w Urzędzie

Bazy patentowe
Badania patentowe jako narzędzie oceny zdolności patentowej wynalazku
Procedura zgłaszania wynalazków w Urzędzie Patentowym, w celu uzyskania patentu, musi
spełniać warunki określone w Ustawie z dnia 30 czerwca 2000 r. – Prawo własności
przemysłowej (Dz.U. z 2013 r. poz. 1410). Patent jest monopolem czasowym, udzielanym przez
państwo na wynalazek, który posiada zdolność patentową, a więc spełnia ustawowe kryteria, w
zamian za ujawnienie tego wynalazku w opisie patentowym. Jak mówi art. 10 tej ustawy
„wydanie decyzji o udzieleniu patentu na wynalazek oraz prawa ochronnego na wzór użytkowy
następuje po sprawdzeniu przez Urząd Patentowy, w ustalonym zakresie, czy są spełnione
warunki wymagane do uzyskania patentu lub prawa ochronnego”.
Ustalenie przesłanek udzielenia patentu, a więc określenie tzw. zdolności patentowej
wynalazku, nie jest możliwe bez określenia przez zgłaszającego istoty tego wynalazku i zakresu
oczekiwanej ochrony. Dokumentem na podstawie którego oceniana jest zdolność patentowa
wynalazku jest sporządzony przez zgłaszającego opis patentowy, będący główną częścią
zgłoszenia do Urzędu Patentowego. W opisie patentowym wynalazek musi być przez
zgłaszającego ujawniony w całości, tak, żeby każdy mógł go zastosować.
W imieniu zgłaszającego występuje zwykle rzecznik patentowy, który wspólnie z twórcą albo
twórcami przygotowuje wersję końcową opisu patentowego. Opis ten powstaje w oparciu o
rozpoznanie aktualnego stanu techniki w dziedzinie, do której należy wynalazek, oraz w oparciu
o prawidłowe sformułowanie zastrzeżeń patentowych. Istotę rozwiązania, jako jednolitej całości,
stanowią tzw. zastrzeżenia niezależne, uzupełniane zastrzeżeniami zależnymi, w celu
zwięzłego przedstawienia korzystnych wariantów wynalazku.
Zastrzeżenia patentowe muszą być zredagowane tak, żeby rozwiązanie było w całości
zrozumiałe i zawierało wszystkie cechy potrzebne do realizacji wynalazku. Tak więc
najważniejszymi częściami opisu patentowego jest opis dotychczasowego stanu techniki w
dziedzinie do której należy nowy wynalazek oraz zastrzeżenia patentowe, które wymieniają
nowe cechy tego wynalazku, na tle stanu techniki przedstawionego w opisie. Warunkiem
udzielenia patentu jest ponadto pełne ujawnienie wynalazku w sporządzonym opisie
patentowym, tak aby możliwa była realizacja tego wynalazku bez dodatkowych informacji,
koniecznych do uzyskania poza opisem patentowym, a znajdujące się w opisie patentowym
przykłady realizacji wynalazku powinny umożliwiać zarówno realizację wynalazku, jak również
interpretację zastrzeżeń patentowych, tzn. interpretację zakresu ochrony patentowej.
Za merytoryczną treść opisu wynalazku czy wzoru użytkowego odpowiada zgłaszający, a więc
twórca, mający do pomocy rzecznika patentowego. Twórca działa w imieniu własnym albo
podmiotu ubiegającego się o ochroną patentową. Przy sporządzaniu opisu patentowego
rzecznik patentowy świadczy pomoc prawną i techniczną, zgodnie z art. 8 ustawy z dnia
11 kwietnia 2001 r. o rzecznikach patentowych. Dobra współpraca pomiędzu twórcą a
rzecznikiem patentowym na etapie opracowywania opisu patentowego wynalazku jest podstawą
do dalszego postępowania przed Urzędem Patentowym. W toku tego postępowania mogą
pojawić się wątpliwości Urzędu Patentowego, dotyczące tego, czy zgłoszony do opatentowania
wynalazek posiada zdolność patentową. W takiej sytuacji zgłaszający z pomocą rzecznika
patentowego może argumentować swoje stanowisko w sprawie wynalazku tylko w oparciu
o przedstawiony w zgłoszeniu opis patentowy. Zgodnie z art. 37.1 wyżej wymienionej ustawy,
nie jest dopuszczalne wprowadzanie dowolnych zmian w opisie i zastrzeżeniach patentowych,
bowiem uzupełnienia i poprawki „nie mogą wykraczać poza to, co zostało ujawnione, w dniu
dokonania zgłoszenia, jako przedmiot rozwiązania w opisie zgłoszeniowym wynalazku
obejmującym opis wynalazku, zastrzeżenia patentowe i rysunki.”
Rola eksperta w Urzędzie Patentowym polega zasadniczo na ocenie wynalazku w oparciu o
przedstawiony opis patentowy, bez ingerowania w treść tego opisu. Głównym narzędziem do
poszukiwań patentowych oraz oceny nowości i poziomu wynalazczego rozwiązania
technicznego są patentowe bazy danych, zawierające opisy patentowe.
Bazy danych na całym świecie zawierają olbrzymie ilości opisów patentowych oraz informacji
sygnalnych o zgłoszeniach patentowych, sklasyfikowane za pomocą Międzynarodowej
Klasyfikacji Patentowej. Umożliwia ona dotarcie do zbiorów dokumentów patentowych
z wybranej dziedziny techniki. Zarówno patentowe bazy danych jak i Międzynarodowa
Klasyfikacja Patentowa dostępne są na stronach internetowych Urzędu Patentowego RP.
Dokumenty znajdujące się w bazach danych zawierają więc aktualny stan techniki i pozwalają
ocenić, czy nowy zgłoszony do opatentowania wynalazek spełnia kryterium nowości i
nieoczywistości rozwiązania technicznego. Kryteria te zapisane są w ustawie o wynalazczości –
art. 24 mówi: „Patenty są udzielane – bez względu na dziedzinę techniki – na wynalazki, które są
nowe, posiadają poziom wynalazczy i nadają się do przemysłowego stosowania”, przy czym, jak
zapisano w art. 26.1: „Wynalazek uważa się za posiadający poziom wynalazczy, jeżeli
wynalazek ten nie wynika dla znawcy, w sposób oczywisty, ze stanu techniki”.
W oparciu o Międzynarodową Klasyfikację Patentową (MKP) przyporządkowuje się
wynalazkowi właściwy symbol albo symbole. Niekiedy wynalazek, ze względu na swoją
specyfikę, zostaje zaklasyfikowany do różnych dziedzin techniki, a więc przypisany ma więcej
niż jeden symbol klasyfikacyjny. Klasyfikacja powinna być przeprowadzona zgodnie ze
wskazówkami dla użytkowników, opisanymi we wstępie do aktualnej edycji MKP. W
opublikowanych już opisach patentowych, które należy traktować jako stan techniki w danej
dziedzinie, symbole te publikowane są na stronie tytułowej opisu, po skrócie „Int. Cl.”
Internetowa wersja Międzynarodowej Klasyfikacji Patentowej dostępna jest w polskiej wersji
językowej. Zawiera różne, następujące po sobie, kolejne wersje zreformowanej postaci MKP, a
odpowiednia wersja jest wyświetlona na czerwono w prawnym górnym rogu ekranu.
Jako pierwsze określa się dział, klasę i podklasę, a następnie grupę główną lub podgrupę, której
zakres jest dostatecznie szeroki, aby objąć wszystkie istotne, zastrzegane cechy
klasyfikowanego rozwiązania technicznego oraz jego zastosowania. Zgodnie z informacjami
zawartymi we wstępie do klasyfikacji „w przypadku, gdy przedmiot zgłoszenia dotyczy
urządzenia lub sposobu wytwarzania lub obróbki wyrobów przemysłowych, to należy go
zaklasyfikować w miejscu właściwym dla tego sposobu lub urządzenia. Jeżeli klasyfikacja
patentowa nie zawiera odrębnego miejsca dotyczącego urządzenia, to wynalazek należy
zaklasyfikować w miejscu przewidzianym dla sposobu, który realizowany jest za pomocą tego
urządzenia. Natomiast jeżeli w klasyfikacji nie przewidziano miejsca dla sposobu, wynalazek
należy zaklasyfikować w miejscu dotyczącym urządzenia do przeprowadzania tego sposobu.
Jeżeli klasyfikacja nie zawiera żadnych z wymienionych miejsc, wynalazek klasyfikuje się w
miejscu właściwym dla wytwarzania określonych wyrobów przemysłowych lub w miejscu
przewidzianym dla wyrobów jako takich. Jeżeli w klasyfikacji nie istnieje miejsce odpowiednie
dla takiego wytworu, to przedmiot wynalazku powinien być zaklasyfikowany w miejscu
dotyczącym funkcji albo, jeżeli to niemożliwe, w miejscu dotyczącym zastosowania.
W przypadku, gdy zgłoszenie patentowe obejmuje więcej niż jedną kategorię wynalazku, każdej
z tych kategorii powinien być przyporządkowany odpowiedni symbol aktualnej edycji MKP.
Oddzielnymi kategoriami wynalazków są: sposób wytwarzania albo postępowania, urządzenie,
wytwór.” [2]
Poszukiwania w bazach patentowych wygodnie jest rozpocząć od bazy Urzędu Patentowego
RP, zawierającej informacje o zgłoszeniach patentowych na terytorium Polski, na które
udzielono patentu, jak i informacje o zgłoszeniach, na które odmówiono udzielenia patentu.
Baza ta posiada interfejs prostego wyszukiwania, interfejs wyszukiwania według kryterium oraz
interfejs wyszukiwania zaawansowanego. Proste wyszukiwanie obejmuje następujące kryteria:
wyszukiwanie fraz tekstowych w oparciu o tytuł lub skrót opisu, numer prawa wyłącznego, numer
zgłoszenia, nazwa uprawnionego. Pozostałe bardziej zaawansowane interfejsy umożliwiają
wyszukiwanie zarówno przedmiotowe jak i podmiotowe, według wybranych kryteriów,
zawierających też inne dane dotyczące patentów i zgłoszeń patentowych, takich jak klasyfikacja
patentowa, nazwisko twórcy, data zgłoszenia, data udzielenia prawa itd. Użytkownik ma
możliwość konstruowania dowolnych zapytań wyszukujących dane w bazie, korzystając z
„kreatora wyrażeń” lub za pomocą pól edycyjnych dla poszczególnych kryteriów wyszukiwania.
Poszczególne rekordy bazy patentowej dotyczące zgłoszeń sprzed roku 2000 zawierają
podstawowe dane o zgłoszeniu patentowym, skrót opisu i rysunek. Nowsze rekordy dotyczące
zgłoszeń po roku 2000, na które udzielono patentu, zawierają również opublikowany opis
patentowy.
Informacje o patentach udzielonych w Polsce ułatwiają dalsze poszukiwania w bazach
patentowych innych krajów, albo w systemie wyszukiwawczym Europejskiego Urzędu
Patentowego „Espacenet”, do którego dostęp znajduje się również na stronach Urzędu
Patentowego RP. System ten umożliwia wyszukiwanie za pośrednictwem instancji narodowych.
Wspomnianym ułatwieniem przy poszukiwaniach w innych bazach patentowych jest zwłaszcza
ustalenie klasyfikacji patentowej, mniej lub bardziej szczegółowej, której symbol występuje na
stronie tytułowej każdego opisu patentowego jak i w każdym rekordzie dotyczącym zgłoszenia
patentowego, na które nie udzielono patentu.
„Polska instancja systemu „Espacenet” umożliwia wyszukiwanie: danych bibliograficznych i
opisów polskich wynalazków i wzorów użytkowych, dokumentacji patentowej EPO – tzw.
tłumaczeń na język polski patentów ważnych na terytorium Polski, a ponadto może stanowić
punkt wyjścia do dalszych poszukiwań regionalnej i światowej dokumentacji patentowej,
pochodzącej z przeszło 80 krajów i organizacji udzielających prawa wyłączne, zawierającej
ponad 70 mln. dokumentów.” [4]
„Poszukiwania w celu ustalenia stanu techniki, który będzie podstawą do oceny nowości
i poziomu wynalazczego wynalazku, powinny być ukierunkowane na określenie tzw.
najbliższego stanu techniki, którym jest jedno rozwiązanie posiadające wszystkie istotne
cechy zgłoszonego wynalazku lub rozwiązanie bądź kombinacja rozwiązań mających
możliwie najwięcej cech zgłoszonego wynalazku, dotyczących identycznego lub
podobnego problemu i wywołujące zbliżone efekty. W większości przypadków, stan techniki
obejmuje opisy zgłoszeniowe i patentowe różnych krajów, jak również publikacje książkowe,
artykuły w czasopismach fachowych, prospekty oraz katalogi firmowe i asortymentowe, dowody
stosowania oraz wystawienia na wystawie.” [2]
Poszukiwania patentowe powinny być prowadzone zarówno na początku realizowanego
projektu, kiedy to mają służyć poznaniu stanu techniki w danej dziedzinie, jak i na końcu
realizacji projektu, kiedy to mając na uwadze uzyskane rozwiązania własne, należy
poszukiwania patentowe uzupełnić, tak, żeby mogły one stanowić podstawę sporządzenia
arkusza czystości patentowej realizowanego projektu, jako nadającego się do komercjalizacji.
Badanie czystości patentowej powinno ustrzec komercjalizowane rozwiązanie techniczne przed
naruszeniem obcych patentów, zwłaszcza w sytuacji, kiedy rozwiązanie to nie zostało zgłoszone
do opatentowania. Jeśli natomiast rozwiązanie techniczne zostało zgłoszone do opatentowania
w Urzędzie Patentowym, badania patentowe przeprowadzone zostają z urzędu, a uzyskane
w krótkim czasie wstępne wyniki tych badań stanowią ocenę przedmiotu zgłoszenia,
pozwalającą zgłaszającemu na zorientowanie się co do szans uzyskania ochrony oraz podjęcie
dalszych zamierzeń związanych z wykorzystywaniem przedmiotowego rozwiązania, w tym jego
komercjalizacji.
Andrzej Markiewicz
Rzecznik patentowy
Literatura
[1] Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. – Prawo własności przemysłowej (Dz.U. z 2013 r.
poz. 1410)
[2] Poradnik wynalazcy. Metodyka badania zdolności patentowej wynalazków i wzorów
użytkowych. Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa 2006.
[3] Strony internetowe Urzędu Patentowego RP www.uprp.pl
[4] http://pl.espacenet.com