Kształcenie na odległość

Polskie Biuro Eurydice
Fundacja RSE
ul. Mokotowska 43
Warszawa
Kształcenie na odległość (distance learning) w
wybranych krajach Europy
Opracowanie
Anna Smoczyńska
Beata Płatos
Na podstawie bazy danych
EURYBASE
http://eacea.ec.europa.eu/education/eurydice/eurybase_en.php
Lipiec 2010
FINLANDIA
Finlandia posiada obecnie sieć szkół prowadzących kształcenie na wszystkich
poziomach edukacji, rozmieszczoną równomiernie na terenie całego kraju. Jednak,
jak wynika z prognoz, w niedługim czasie dostępność placówek ze względu na
znaczne zmiany demograficzne ulegnie pogorszeniu. Zmniejszająca się liczba
uczniów w wieku szkoły podstawowej (w Finlandii obowiązuje tzw. długa szkoła
podstawowa) dotknie szkoły średnie juŜ w drugiej dekadzie po 2000r., co spowoduje
likwidowanie placówek, a w konsekwencji trudniejszy do nich dostęp. Zmiany te
stanowią prawdziwe wyzwanie dla sieci instytucji oświatowych, które naleŜy
dostosować do nowej sytuacji, tak by zapewnić gwarantowany prawem dostęp do
edukacji na odpowiednim poziomie wszystkim młodym ludziom, bez względu na ich
miejsce zamieszkania, język czy sytuację finansową. Wydaje się, Ŝe jednym z
kluczowych środków do osiągnięcia tego celu będzie zastosowanie w większym
stopniu technologii komunikacyjno – informacyjnych, e-learningu i kształcenia na
odległość.
Kształcenie na odległość na
(ponadgimnazjalnej) w Finlandii
poziomie
szkoły
średniej
II
stopnia
(Ustawa o szkolnictwie średnim II stopnia 629/1998 z 21 sierpnia 1998 roku,
rozporządzenia 810/1998 oraz 955/2002 w sprawie celów kształcenia na
poziomie szkoły średniej II stopnia oraz rozkładu godzin lekcyjnych)
Kształcenie na odległość na poziomie szkoły średniej II stopnia (ponadgimnazjalnej)
rozwinęło się pierwotnie jako oddzielna ścieŜka kształcenia, na której moŜliwe było
zrealizowanie całości programu szkoły średniej ogólnokształcącej lub szkoły średniej
o innym profilu dla uczniów dorosłych, bez względu na miejsce zamieszkania
słuchacza. W ramach kształcenia na odległość na poziomie szkoły średniej II stopnia,
słuchacz realizuje podstawę programową i określone ustawowo siatki godzin dla
szkół średnich II stopnia dla dorosłych.
W celu odbycia takiego kształcenia, słuchacz zgłasza się do placówki prowadzącej
kształcenie na odległość na poziomie szkoły średniej II stopnia, a następnie, przy
pomocy dyrektora szkoły, indywidualnego tutora/doradcy oraz nauczycieli
poszczególnych przedmiotów, układa indywidualny harmonogram pracy. Kształcenie
na odległość przybiera wiele form. Najczęściej ma postać uczenia się na odległość
pod nadzorem nauczycieli. Słuchacz ma do swojej dyspozycji podręczniki i inne
materiały na piśmie, specjalne programy do uczenia się na odległość w radiu i
telewizji, kasety audio, pocztę elektroniczną, materiały internetowe i pomoce on-line.
Słuchacze mogą równieŜ uczestniczyć w zajęciach stacjonarnych, choć nie jest to
konieczne do ukończenia kursu.
Cele kształcenia na odległość na poziomie szkoły średniej II stopnia to przede
wszystkim:
stworzenie, głównie osobom dorosłym, moŜliwości zdobycia wykształcenia
na poziomie szkoły średniej II stopnia i przystąpienia do egzaminu
maturalnego;
rozszerzenie moŜliwości kształcenia na odległość i podwyŜszenie kwalifikacji
(wiedzy i umiejętności) społeczeństwa w obliczu międzynarodowego rynku
pracy;
zwiększenie równości w dostępie do edukacji;
rozwinięcie współpracy między szkołami średnimi, szkołami zawodowymi,
organami administracji oświatowej a przemysłem i handlem (takŜe branŜą
technologii komunikacyjnych) i stworzenie materiałów do kształcenia na
odległość przy uŜyciu technologii komunikacyjnych;
stworzenie/ rozwinięcie i rozpowszechnienie metod pracy na odległość i
uŜycia technologii komunikacyjno–informacyjnych w edukacji dla szkół
średnich. Ten rodzaj kształcenia oferuje obecnie blisko sto placówek.
Centra kształcenia ustawicznego przy uniwersytetach otwartych
Kształcenie dorosłych w Finlandii odbywa się głównie poprzez centra kształcenia
ustawicznego przy uniwersytetach otwartych. W 2007r. uczestniczyło w nim około
83 000 słuchaczy (centra kształcenia ustawicznego), oprócz tego uniwersytety
otwarte miały dodatkowo 73 000 słuchaczy korzystających z innych form kształcenia.
Głównym celem kształcenia ustawicznego jest zapewnienie osobom dorosłym
posiadającym wykształcenie w danej dziedzinie moŜliwości aktualizowania swojej
wiedzy i umiejętności oraz zdobycia nowych kwalifikacji zawodowych. Jedna trzecia
wszystkich kursów oferowanych przez centra kształcenia ustawicznego ma
formę kształcenia na odległość.
NORWEGIA
W 1990 r. w Tromso w Norwegii powstała krajowa sieć instytucji szkolnictwa
wyŜszego kształcących na odległość (SOFF). SOFF zajmowała się kształceniem na
odległość przy uŜyciu technologii informacyjno-komunikacyjnych, otrzymując granty
na rozwój swojej działalności i współpracę z instytucjami pokrewnymi. Od r. 2004
sieć SOFF stała się częścią Norweskich Uniwersytetów Otwartych.
Norweskie Uniwersytety Otwarte (NOU) zostały załoŜone w 1999r. jako krajowa
agencja na rzecz współpracy wspierana przez Ministerstwo Edukacji i Nauki. NOU na
swojej stronie internetowej prowadzi obszerną bazę danych posiadającą opcję
wyszukiwania kursów kształcenia ustawicznego, zarówno tych w formie kształcenia
na odległość jak i tych stacjonarnych, oferowanych przez wszystkie placówki.
Programy kształcenia na odległość przy uŜyciu TIK/ICT stanowią alternatywę dla
tradycyjnych kursów stacjonarnych oferowanych przez uczelnie. Programy tego
rodzaju znaleźć moŜna w ofercie większości uczelni w Norwegii. W przypadku
niektórych programów zawodowych stosuje się video konferencje, które umoŜliwiają
studentom z ośrodków wiejskich bezpośredni i aktywny udział w wykładach i kontakt
z wykładowcami.
W latach 1990-tych przy uczelniach powstały centra kształcenia ustawicznego i
kształcenia na odległość. Centra wspierają powstawanie kursów tworzonych na
zlecenie konkretnych pracodawców (z sektora prywatnego i publicznego) i
odpowiadających ich potrzebom.
W r. 1993 zniesiono ustawę o szkołach korespondencyjnych (1948), a kwestie
związane z kształceniem na odległość zostały włączone do ustawy o edukacji
dorosłych.
Celem prywatnych placówek kształcenia na odległość jest oferowanie edukacji
odpowiadającej na potrzeby róŜnych grup przy uŜyciu elastycznych form i metod
kształcenia. Większość kursów kształcenia na odległość
(ze wsparciem
państwowym) prowadzi do uzyskania kwalifikacji zawodowych. Ponad 2/3 z nich
obejmuje przedmioty z zakresu ekonomii i zarządzania, technologii, komunikacji,
pracy społecznej i zdrowia.
Rozporządzenia z 2000r. dotyczące kształcenia na poziomie szkoły średniej II
stopnia dla dorosłych stawiają wymóg elastyczności i dostosowania kształcenia do
indywidualnych potrzeb słuchacza/studenta. Zastosowanie struktury modułowej i
metod kształcenia na odległość umoŜliwia osiągniecie tego celu.
Prywatne placówki kształcenia na odległość były pionierami w stosowaniu transmisji
telewizyjnych, video konferencji i komputerów w kształceniu. Prowadząc kursy
korespondencyjne zdobyły doświadczenie w organizacji i dostarczaniu słuchaczom
informacji zwrotnej o ich postępach. Dlatego teŜ współpracowały z uczelniami w
tworzeniu oferty kursów kształcenia na odległość w oparciu o ICT.
Dwanaście prywatnych placówek kształcenia na odległość otrzymuje obecnie
wsparcie finansowe od państwa. Są one zrzeszone w Norweskim stowarzyszeniu
ds. elastycznego kształcenia i kształcenia na odległość (NFF), które koordynuje
prace poszczególnych placówek i pośredniczy w kontakcie z władzami. Wcześniej
kształcenie na odległość miało formę kursów korespondencyjnych. Niektóre z
instytucji prowadzących takie kursy pioniersko stosowały nowe metody, takie jak
transmisje telewizyjne, video konferencje i komputery. Dziś w tej formie kształcenia
wykorzystuje się programy multimedialne. Tematyka kursów jest szeroka, od
zainteresowań i hobby po przedmioty uniwersyteckie. Większość stanowią kursy na
poziomie szkolnictwa wyŜszego, dla których egzaminy przygotowują uczelnie. Kursy
są płatne.
Prywatne placówki kształcenia na odległość (statystyki):
- 13 autoryzowanych placówek tego typu w całym kraju,
- 20 658 zorganizowanych kursów,
- nakłady państwa na ten rodzaj kształcenia wyniosły 11 milionów koron norweskich.
Stowarzyszenia i prywatne placówki kształcenia na odległość mogą tworzyć własne
programy (oprócz prowadzących do uzyskania państwowych kwalifikacji na poziomie
szkoły średniej i wyŜszej). Spośród blisko 50 tysięcy kursów prowadzonych przez
stowarzyszenia pozarządowe rocznie, większość to kursy zawodowe. Tylko 15% z
nich dotyczy języków obcych, nauk społecznych czy religii. Oferowane są równieŜ
kursy o tematyce europejskiej i międzynarodowej.
W Norwegii ma swoją siedzibę sekretariat Międzynarodowej Rady Kształcenia na
Odległość (ICDE), który jest wspierany przez krajowe władze oświatowe w swoich
działaniach na rzecz promocji kształcenia na odległość na forum międzynarodowym.
SZWECJA
Szwedzka agencja ds. elastycznych metod uczenia się (CFL) promuje
stosowanie metod uczenia się na odległość w edukacji dorosłych. Oferując kursy
kształcenia na odległość, uzupełnia ofertę, szczególnie tę w zakresie kształcenia na
poziomie szkoły średniej II stopnia, w poszczególnych gminach.
Od jesieni 2008 CFL przestanie istnieć, a niektóre jej zadania przejmie Krajowa
agencja ds. edukacji.
Rząd zainicjował dwa projekty pilotaŜowe dotyczące kształcenia na odległość w
szkołach średnich II stopnia w miastach Torsby i Emmaboda. Poprzez zastosowanie
metod kształcenia na odległość uczniowie mogą połączyć naukę w swojej
macierzystej gminie z nauką w szkole/placówce znajdującej się na innym terenie.
Kształcenie na odległość na poziomie szkolnictwa wyŜszego ma w Szwecji długą
tradycję. Większość uczelni oferuje kursy w tej formie o róŜnym czasie trwania i
róŜnym zakresie.
FRANCJA
Artykuł 11 ramowego programu/ prawa dla przyszłości szkół z 23 kwietnia
2005, który uzupełnia artykuł L. 131-2 ustawy o edukacji (code de l’education)
głosi, Ŝe kształcenie na odległość we Francji ma zapewnić przede wszystkim dostęp
do edukacji dzieciom, które nie mogą uczęszczać do szkół i Ŝadnych innych
placówek.
Centre national d’enseignement a disatance (CNED) - Krajowe centrum
kształcenia na odległość - oferuje kształcenie oparte na nowoczesnych
technologiach komunikacyjnych, zaadresowane do uczniów szkół podstawowych i
średnich (kształcenie obowiązkowe) niemogących z róŜnych przyczyn uczęszczać do
szkoły.
Krajowe centrum kształcenia na odległość (CNED), powołane do Ŝycia w 1986r.i
podlegające ministerstwu edukacji narodowej, oferuje korespondencyjne kursy i
szkolenia we wszystkich dziedzinach i na kaŜdym poziomie (magisterskie,
licencjackie, biznesowe, księgowe, itd.). CNED wykorzystuje nowe technologie
informacyjno-komunikacyjne, ale równieŜ tradycyjne metody kształcenia na
odległość. Dla programów, które prowadzą do uzyskania wyŜszych kwalifikacji,
centrum organizuje seminaria i spotkania studentów z wykładowcami.
Jednym z programów stworzonych przez CNED jest „elektroniczny kampus”
umoŜliwiający uŜytkownikom korzystanie ze wszystkich usług dostępnych na
prawdziwym kampusie: bibliotek, recepcji, dokumentacji przebiegu studiów, ocen,
programów nauczania, itd.
CNED oferuje równieŜ kursy przygotowawcze do egzaminów na wszystkie kategorie
nauczyciela i personelu administracyjnego w krajowym systemie edukacji, a takŜe, w
porozumieniu z innymi ministerstwami, kursy przygotowujące do ubiegania się o inne
stanowiska w administracji rządowej.
Sektor szkolnictwa wyŜszego podlega obecnie znacznej reorganizacji (zmiany
związane z wprowadzaniem struktury licencjat, magister, doktor). Krajowe centrum
kształcenia na odległość jest zaangaŜowane w ten proces i we współpracy z 60
uczelniami wdraŜa nowy system.
Obecnie CNED posiada szeroką ofertę kursów i szkoleń. Jest de facto jedyną
jednostką publiczną realizującą uczenie się przez całe Ŝycie – od dzieciństwa po
wiek dorosły – we Francji.
CNED oferuje równieŜ kursy kształcenia ustawicznego w róŜnych zawodach zarówno
dla osób przygotowujących się do egzaminów i zdobycia kwalifikacji, bezrobotnych,
odbywających staŜe jak i innych.
Krajowe centrum kształcenia na odległość tworzy specjalne kursy dla duŜych
organizacji, w tym np. wojska, kolei francuskich (SNCF) czy duŜych korporacji.
Co roku 35 tysięcy studentów podejmuje kształcenie na odległość we Francji.
WIELKA BRYTANIA
Uczenie się otwarte i na odległość – usługi w tym zakresie w Wielkiej Brytanii
rozszerzyły się w ostatnich latach i są oferowane nie tylko przez tzw. uniwersytety
otwarte, ale równieŜ inne instytucje głównie na poziomie szkolnictwa wyŜszego. Są to
m.in. National Open College Network, Open College of the Arts, prywatne
korespondencyjne colleges. Baza danych instytucji oferujących kształcenie na
odległość w Wielkiej Brytanii i na całym świecie jest prowadzona przez International
Centre for Open Learning (międzynarodowe centrum ds. kształcenia otwartego) i
dostępna pod adresem http://icdl.open.ac.uk.
PORTUGALIA
Kształcenie na odległość nie jest w Portugalii zjawiskiem zbyt powszechnym, chociaŜ
pewne doświadczenia w tym zakresie moŜna zaobserwować w obszarze kształcenia
ustawicznego.
Ministerstwo Nauki, Techniki i Szkolnictwa WyŜszego, we współpracy z
Uniwersytetem Otwartym (Universidade Aberta) opracowuje i publikuje materiały
dydaktyczne oraz przygotowuje programy kształcenia nauczycieli i kursy
specjalistyczne dla dorosłych – wszystko w ramach kształcenia na odległość.
(Rozporządzenie z mocą ustawy nr 444/88 z 2 grudnia 1988 r.)
Minister Edukacji wspiera projekty kształcenia na odległość, realizowane w róŜnych
typach i na róŜnych poziomach szkolnictwa, m.in. projekt dla dorosłych na Wyspach
Azorskich (na podstawie Rozporządzenia z mocą ustawy nr 17/03 z 27 marca
2003 r.)
Ministerstwo Edukacji oraz Ministerstwo Obrony, na mocy Wspólnego
Rozporządzenia nr 347/97 z 6 października 1997 r., zagwarantowały kursy
kształcenia na odległość dla marynarzy/kadetów. Kształcenie to organizuje Morskie
Centrum Kształcenia na Odległość.