andrzej banachowicz - Akademia Morska w Gdyni

nr 21
PRACE WYDZIAŁU NAWIGACYJNEGO
AKADEMII MORSKIEJ W GDYNI
2008
WOJCIECH CZARNY
Polski Rejestr Statków
Ośrodek ds. IMO
RYSZARD WAWRUCH
Akademia Morska w Gdyni
Katedra Nawigacji
MIĘDZYNARODOWA ORGANIZACJA MORSKA –
ZADANIA, STRUKTURA ORGANIZACYJNA, METODY
PRACY, OSIĄGNIĘCIA I AKTUALNE ZADANIA
W artykule opisano strukturę organizacyjną i formy działania Międzynarodowej Organizacji
Morskiem (IMO), rodzaje sporządzanych przez nią dokumentów i programy pracy jej komitetów
do 2010 roku. Zawarto w nich również spis przygotowanych dotychczas przez tą organizację
konwencji i kodeksów oraz podstawowe informacje na temat Ośrodka ds. IMO przy Polskim
Rejestrze Statków S.A.
WSTĘP
Informator o działalności Międzynarodowej Organizacji Morskiej (IMO),
opracowywany i publikowany cyklicznie co dwa lata przez Ośrodek ds. IMO
przy Polskim Rejestrze Statków jest kolportowany tylko w ograniczonym
zakresie. Jednocześnie nie są powszechnie dostępne inne publikacje
zapoznające z zadaniami, strukturą organizacyjną, metodami pracy oraz
zakresem aktualnej działalności wymienionej organizacji. Celem niniejszego
artykułu jest przybliżenie tych zagadnień wszystkim zainteresowanym
tematyką bezpieczeństwa na morzu i ochrony środowiska morskiego,
pracownikom i studentom akademii morskich, zwłaszcza uczestnikom kursów
podwyższenia kwalifikacji zawodowych.
1. STRUKTURA ORGANIZACYJNA IMO
Międzynarodowa Organizacja Morska (International Maritime Organization
– IMO) jest wyspecjalizowaną agendą Organizacji Narodów Zjednoczonych
16
zajmującą się wyłącznie sprawami morskimi, a w szczególności zagadnieniami
bezpieczeństwa na morzu oraz zapobiegania zanieczyszczaniu środowiska
morskiego przez statki. Organizacja rozpoczęła działalność 17 marca 1958 r.,
w dniu wejścia w życie Konwencji o Międzyrządowej Morskiej Organizacji
Doradczej (Inter-Governmental Maritime Consultative Organization – IMCO)
uchwalonej przez ONZ 6 marca 1948 r. Pierwsza sesja Zgromadzenia
Organizacji odbyła się w dniach 6–19 stycznia 1959 r. Nazwa wspomnianej
wyżej organizacji została zmieniona 22 maja 1982 r. na Międzynarodową
Organizację Morską (IMO).
W styczniu 2008 r. członkami IMO było 167 państw, przy czym 3 państwa
są tak zwanymi członkami stowarzyszonymi.
Cele działania IMO i programy pracy jej organów, aktualizowane co 2 lata
na sesjach Zgromadzenia, są realizowane poprzez szeroką wymianę informacji,
analiz i koncepcji rozwiązań dokonywaną w komitetach, podkomitetach, grupach
roboczych i innych organach IMO oraz poprzez sporządzanie i uchwalanie
umów międzynarodowych, określanie w rezolucjach i okólnikach wymagań
i zaleceń, a także poprzez usługi informacyjne i doradcze świadczone państwom
członkowskim w ramach współpracy technicznej. Strukturę organizacyjną IMO
przedstawiono na rysunku 1.
Językami oficjalnymi IMO są: angielski, arabski, chiński, francuski,
hiszpański i rosyjski. Językiem roboczym jest język angielski. Dokumenty na
sesje organów IMO publikowane są w języku angielskim, francuskim
i hiszpańskim. Grupy robocze (Working Groups) i grupy korespondencyjne
(Correspondence Groups) powoływane przez komitety i podkomitety celem
rozwiązania konkretnych zadań, pracują i przygotowują dokumenty tylko
w języku angielskim.
Organizacja działa poprzez następujące organa: Zgromadzenie, Radę, pięć
komitetów oraz Sekretariat. Siedziba główna IMO znajduje się w Londynie.
W skład Zgromadzenia będącego najwyższym organem IMO, wchodzą
delegaci wszystkich państw członkowskich. Do zadań Zgromadzenia należy
między innymi zatwierdzanie w formie rezolucji przedłożonych przez odpowiednie komitety wymagań i zaleceń nieobjętych dotychczas obowiązującymi
konwencjami lub wynikających z ducha tych konwencji (wytyczne,
instrukcje, interpretacje rozszerzające i inne), które dotyczą przede wszystkim
bezpieczeństwa na morzu i zapobiegania zanieczyszczaniu środowiska
morskiego oraz związanych z tym zagadnień organizacyjnych, finansowych
i prawnych. W tym kontekście ważne okazują się sprawy ogólnoświatowej
standaryzacji rozwiązań technicznych celem zapewnienia takiego samego
poziomu bezpieczeństwa i niezawodności wyposażenia statkowego oraz
ujednolicenia technologii obsługi statków w portach świata.
17
18
Rys. 1. Struktura organizacyjna Międzynarodowej Organizacji Morskiej (IMO)
Rada jest organem zarządzającym w okresie dwuletnim między sesjami
Zgromadzenia. W jej skład wchodzą, wybierani przez Zgromadzenie na okres
dwóch lat, przedstawiciele:
• 10 państw posiadających flotę morską o największym tonażu,
• 10 państw o największych obrotach w handlu morskim,
• 20 państw mających szczególne znaczenie dla żeglugi lub transportu
morskiego, których wybór do Rady zapewnia reprezentowanie w niej
wszystkich regionów geograficznych świata.
W ramach IMO działają następujące komitety:
1. Komitet Bezpieczeństwa na Morzu (Maritime Safety Committee − MSC)
zajmujący się sprawami technicznymi związanymi z bezpieczeństwem na
morzu.
2. Komitet Ochrony Środowiska Morskiego (Marine Environment Protection
Committee − MEPC) prowadzący działalność w zakresie spraw związanych
z zapobieganiem i kontrolą zanieczyszczeń środowiska morskiego przez
statki.
3. Komitet Prawny (Legal Committee − LEG) rozpatrujący wszelkie sprawy
prawne wynikające z zakresu działalności IMO.
4. Komitet Ułatwień (Facilitation Committee − FAL) działający w dziedzinach
związanych z ułatwieniami międzynarodowego handlu morskiego i przewozu
pasażerów. Działalność ta ma na celu ograniczenie formalności, uproszczenie wymaganej dokumentacji i usprawnienie obsługi statków w portach.
5. Komitet Współpracy Technicznej (Technical Co-Operation Committee −
TC) koordynujący prace IMO w zakresie zapewnienia pomocy technicznej
w dziedzinie gospodarki morskiej, zwłaszcza krajom rozwijającym się.
Komitety MSC i MEPC realizują swoje zadania poprzez podkomitety, które
zostały powołane w celu wykonania prac w określonych dziedzinach. Obecnie
działają podkomitety do spraw:
• Bezpieczeństwa Żeglugi (Sub-Committee on Safety of Navigation − NAV),
• Cieczy i Gazów Przewożonych Luzem (Sub-Committee on Bulk Liquids and
Gases − BLG),
• Konstrukcji i Wyposażenia Statku (Sub-Committee on Ship Design and
Equipment − DE),
• Ochrony Przeciwpożarowej (Sub-Committee on Fire-Protection − FP),
• Przewozu Towarów Niebezpiecznych, Ładunków Stałych i Kontenerów
(Sub-Committee on the Carriage of Dangerous Goods Solid Cargoes and
Containers − DSC),
19
• Radiokomunikacji oraz Poszukiwań i Ratownictwa (Sub-Committee on
Radio-Communications and Search and Rescue − COMSAR),
• Stateczności i Linii Ładunkowych oraz Bezpieczeństwa Statków Rybackich
(Sub-Committee on Stability and Load Lines and on Fishing Vessels Safety
− SLF),
• Szkolenia Zawodowego i Obowiązków Wachtowych (Sub-Committee on
Standards of Training and Watchkeeping − STW),
• Wdrażania Konwencji (Sub-Committee on Flag State Implementation −
FSI).
MSC i MEPC są komitetami prawotwórczymi, tzn. uprawnionymi do
wprowadzania poprawek do konwencji, dla których z polecenia Sekretarza
Generalnego IMO spełniają rolę depozytariusza. Oprócz formalnych poprawek
(„Adoption of Amendments to...”), komitety te uchwalają rezolucje
uzupełniające konwencje o szczegółowe wytyczne ułatwiające ich wdrożenie
(np. warunki techniczne wykonania i odbioru urządzeń), publikują ogólniki
informacyjno-instruktażowe, zapewniają ciągłą nowelizację prawideł
zapisanych w konwencjach i ich poprawną interpretację, zgodną z intencjami
prawodawcy.
Komitety LEG, TC i FAL są organami konsultacyjnymi Rady IMO. Komitet
FAL być może w najbliższym czasie stanie się również organem prawotwórczym. Decyzja w tym zakresie jest uzależniona od wejścia w życie
poprawek do Konwencji FAL zawartych w rezolucji A.724(17), które wymagają
formalnej ich ratyfikacji przez państwa członkowskie IMO.
Sekretariat jest kierowany przez Sekretarza Generalnego, a jego prace są
wykonywane w sześciu specjalistycznych działach. Stanowisko Sekretarza
Generalnego zajmuje od 2004 r. Efthimios Mitropoulos z Grecji.
2. FORMY DZIAŁANIA IMO
Podstawowym zadaniem IMO jest opracowywanie i uchwalanie postanowień w sprawach wyznaczonych tej organizacji przez wspomnianą już
konwencję ONZ o IMCO z 6 marca 1948 r. Działania legislacyjne w dziedzinach bezpieczeństwa żeglugi, ochrony środowiska i rozwoju handlu morskiego
zaowocowały zawarciem kilkudziesięciu konwencji międzynarodowych, które,
jeśli mają być realizowane, muszą być dostosowywane do zmiennych w czasie
warunków funkcjonowania żeglugi międzynarodowej. Te właśnie potrzeby
aktualizacji są źródłem postanowień zawierających poprawki, uzupełnienia
oraz nowelizacje do tekstów konwencji i do przywołanych w nich kodeksów.
20
Stanowią one również źródło postanowień o randze pozornie niższej (rezolucje,
okólniki i interpretacje), które jednak warunkują wykonanie postanowień
konwencyjnych zgodnie z intencjami ich prawodawcy. Tej rangi postanowienia
są zalecane rządom państw członkowskich do wdrożenia w formie odpowiadającej systemowi prawnemu tych państw. Mogą to być ustawy, zarządzenia
administracji, normy technologiczne, instrukcje wykonawcze itp.
Tak zarysowana merytoryczna działalność IMO jest realizowana przez
wymienione już specjalistyczne komitety i podkomitety. W ich skład wchodzą
delegaci państw członkowskich o formalnym statusie delegacji rządowych;
delegacje takie na sesje Komitetu, Rady i Zgromadzenia przedkłada
Sekretarzowi Generalnemu specjalne listy uwierzytelniające. W pracach tych
organów uczestniczą również przedstawiciele ONZ i jej agend oraz
obserwatorzy z ramienia organizacji międzyrządowych i pozarządowych.
Formalne umowy o współpracy zostały zawarte przez IMO z 42 organizacjami
międzyrządowymi. Status doradczy przyznano 65 międzynarodowym organizacjom pozarządowym.
W ramach IMO zostały powołane 3 międzynarodowe uczelnie morskie:
• Światowy Uniwersytet Morski w Malmö,
• Międzynarodowa Akademia Morska w Trieście,
• Międzynarodowy Instytut Prawa Morskiego na Malcie.
Celem tych uczelni jest kształcenie wysokiej klasy specjalistów w różnych
dziedzinach gospodarki morskiej, głównie z krajów rozwijających się.
3. DOKUMENTY SPORZĄDZANE W IMO
Dokumenty sporządzane w IMO można podzielić na trzy grupy:
• dokumenty przygotowujące decyzje organów IMO,
• dokumenty zawierające decyzje tych organów,
• dokumenty związane z realizacją podjętych decyzji.
Schemat ten jest nieco inny w przypadku uchwalania umów międzynarodowych, ponieważ postępowanie przygotowawcze odbywa się z reguły
w IMO, natomiast decyzja zapada na dyplomatycznej konferencji międzynarodowej, która uchwala umowę międzynarodową, po czym sprawy mające na
celu realizację takiej decyzji są rozpatrywane ponownie przez IMO. Dotyczy to
spraw natury formalnoprawnej typu: złożenie dokumentu do depozytu,
zawiadomienie o ratyfikacji, wejściu w życie itp. Merytoryczna realizacja
umowy należy do państw będących jej stronami. Umowy międzynarodowe
opracowywane w ramach IMO mają różne nazwy. Najczęściej nadaje im się
nazwę konwencji (Convention) lub protokołu (Protocol), spotyka się jednak też
21
porozumienie (Agreement). Nazwa nadana umowie międzynarodowej wynika
najczęściej z panujących zwyczajów i nie ma żadnego wpływu na jej moc
prawną.
Teksty dokumentów, które mają być uchwalone przez IMO są z reguły
przygotowywane na sesjach podkomitetów i na posiedzeniach grup roboczych
(GR) powoływanych spośród dobrowolnie zgłaszających się delegacji przez
dany podkomitet w porozumieniu i za aprobatą MSC i MEPC. Grupa
robocza otrzymuje ściśle określone zadanie (konspekt pracy) wraz z terminami
kontrolnymi jego wykonywania. Może też mieć wyznaczoną dla siebie sesję
roboczą w siedzibie IMO lub w kraju prowadzącym dany temat.
Tematyka sesji podkomitetów oraz harmonogramy ich pracy (także prac
GR) ustalane są zgodnie z procedurą opisaną w okólniku MSC/Circ.1099=
=MEPC/Circ.406 z 2.09.2003 r. Oznacza to, że porządek obrad każdej sesji,
z reguły pięciodniowej, ustala MSC lub MEPC, lub oba te komitety wspólnie,
kierując się planem prac bieżących i perspektywicznych zatwierdzonym przez
Zgromadzenie. Na przykład na 24 sesji Zgromadzenia (w listopadzie 2005 r.)
zatwierdzono tematy prac do 2010 r. Na ogół tematy te pokrywają się
z tytułami rozdziałów w już obowiązujących konwencjach, bądź też są ich
rozwinięciem, zakładając ich nowelizację lub uzupełnienie. Każdy kraj członkowski może wnieść pod obrady nowy temat tylko za zgodą odpowiedniego
Komitetu, o ile tylko wprowadzenie nowego tematu jest dostatecznie uzasadnione merytorycznie. Należy przy tym zaznaczyć, że nowym tematem jest
także projekt poprawki do uchwalonego już aktu.
Decyzje zapadają na forum każdego organu IMO, jednak prawne
znaczenie mają tylko decyzje następujących organów: Zgromadzenia, Rady,
Komitetu Bezpieczeństwa na Morzu oraz Komitetu Ochrony Środowiska
Morskiego. Uprawnienia tych organów do podejmowania decyzji wynikają
bądź ze statutu IMO (konwencji o IMCO), bądź z innych umów międzynarodowych. Decyzje na podstawie statutu podejmuje Zgromadzenie. W czasie
gdy Zgromadzenie nie obraduje, może je również podejmować Rada. Na
Zgromadzeniu decyzje zapadają w formie rezolucji (resolution) i zawierają
przede wszystkim zalecenia (recommendations) pod różnymi nazwami:
wytycznych (guidelines), kodeksów (codes), wymagań techniczno-eksploatacyjnych (performance standards), tras żeglugowych (ship’s routing), procedur
kontroli (procedures for the control) itp. Zalecenia nie są umowami
międzynarodowymi, w związku z tym formalnie nie obowiązują w stosunkach
między państwami, jednak ich obligatoryjność wynika w praktyce z rozumienia
celów statutowych IMO i z interpretacji konwencji oraz obowiązujących już
postanowień. Szczegółowe informacje o statusie formalno-prawnym rezolucji
22
i okólników IMO podaje rezolucja Zgromadzenia A.911(22): „Uniform
Wording for Referencing IMO Instruments”.
Decyzje wynikające z umów międzynarodowych obejmują także procedury
wprowadzania poprawek do tych umów. Uchwalane są one również w formie
rezolucji, jednak ich znaczenie prawne jest takie samo jak umów międzynarodowych, których dane poprawki dotyczą. Obecnie do uchwalania poprawek do
umów międzynarodowych uprawnione są: Zgromadzenie, Komitet Bezpieczeństwa na Morzu (MSC) oraz Komitet Ochrony Środowiska Morskiego (MEPC).
Dokumenty związane z realizacją podjętych decyzji to przede wszystkim
noty dyplomatyczne (notes verbale) wysyłane przez Sekretarza Generalnego
IMO w związku z wynikającymi z danej umowy międzynarodowej
obowiązkami jej depozytariusza. Do grupy tej należy zaliczyć także listy
okólne (circular letters) i okólniki (circulars) wydawane przez organizację jako
całość, jak i przez poszczególne organy techniczne IMO. Mają one postać
zawiadomienia o decyzji organów IMO, o realizacji tych decyzji, bądź
o sprawach związanych z realizacją decyzji.
4. KONWENCJE I KODEKSY IMO
Do tej pory na forum IMO przygotowano następujące konwencje
i kodeksy:
1. Konwencje:
• Międzynarodowa konwencja o bezpieczeństwie życia na morzu z 1974
roku (SOLAS 1974) wraz z protokołami z 1978 i 1988 roku i późniejszymi zmianami.
• Konwencja w sprawie Międzynarodowych przepisów o zapobieganiu
zderzeniom na morzu z 1972 roku wraz z późniejszymi zmianami
(COLREG 1972).
• Międzynarodowa konwencja o zapobieganiu zanieczyszczaniu morza
przez statki z 1973 roku z Protokołem z 1978 roku (MARPOL 73/78)
oraz z protokołem z 1997 roku i późniejszymi zmianami.
• Konwencja o ułatwieniu międzynarodowego obrotu morskiego z 1965
roku (FAL 1965) wraz z późniejszymi zmianami.
• Międzynarodowa konwencja o liniach ładunkowych z 1966 roku
(LL 1966) wraz z protokołem z 1988 roku i późniejszymi zmianami.
• Międzynarodowa konwencja o pomierzaniu pojemności statków z 1969
roku (TONNAGE 1969).
• Międzynarodowa konwencja dotycząca interwencji na pełnym morzu
w razie zanieczyszczenia olejami z 1969 roku (INTERVENTION 1969)
23
•
•
•
•
•
•
•
•
•
24
i protokół dotyczący interwencji na pełnym morzu w razie zanieczyszczenia substancjami innymi niż olej z 1973 roku (INTERVENTION
PROT 1973) wraz z późniejszymi zmianami.
• Międzynarodowa konwencja o odpowiedzialności cywilnej za szkody
spowodowane zanieczyszczeniem olejami z 1969 roku (CLC 1969) wraz
z protokołami z 1976 i 1992 roku i poprawkami z 2000 roku.
• Porozumienie w sprawie statków pasażerskich w ruchu specjalnym
z 1971 roku (STP 1971) wraz z protokołem z 1973 roku (SPACE STP
1973).
• Konwencja o odpowiedzialności cywilnej w dziedzinie przewozu morskiego materiałów jądrowych z 1971 roku (NUCLEAR 1971).
• Międzynarodowa konwencja o ustanowieniu Międzynarodowego
Funduszu odszkodowań za szkody spowodowane zanieczyszczeniem
olejami z 1971 roku (FUND 1971) wraz z protokołami z 1976, 1992,
2000 i 2003 roku oraz zmianami z 2000 roku.
Międzynarodowa konwencja o bezpiecznych kontenerach z 1972 roku
(CSC 1972) wraz z późniejszymi zmianami.
Konwencja ateńska w sprawie przewozu morzem pasażerów i ich bagażu
z 1974 roku (PAL 1974) z protokołami z 1976, 1990 i 2002 roku.
Konwencja o utworzeniu Międzynarodowej Organizacji Ruchomej
Łączności Satelitarnej z 1976 roku (INMARSAT C) wraz z późniejszymi
zmianami i Porozumienie eksploatacyjne dotyczące Międzynarodowej
Organizacji Ruchomej Łączności Satelitarnej z 1976 roku ( INMARSAT
OA) wraz z późniejszymi zmianami.
Konwencja o ograniczeniu odpowiedzialności za roszczenia morskie
z 1976 roku (LLMC 1976) wraz z protokołem z 1996 roku.
Torremoliński protokół z 1993 roku dotyczący Międzynarodowej
konwencji torremolińskiej o bezpieczeństwie statków rybackich z 1977
roku (SFV PROT 1993).
Międzynarodowa konwencja o wymaganiach w zakresie wyszkolenia
marynarzy, wydawania im świadectw oraz pełnienia wacht z 1978 roku
(STCW 1978) wraz z późniejszymi zmianami.
Międzynarodowa konwencja o wymaganiach w zakresie wyszkolenia,
wydawania świadectw oraz pełnienia wacht dla załóg statków rybackich
z 1995 roku (STCW-F 1995).
Międzynarodowa konwencja o poszukiwaniu i ratownictwie morskim
z 1979 roku (SAR 1979) wraz z późniejszymi zmianami.
Konwencja w sprawie przeciwdziałania bezprawnym czynom przeciwko
bezpieczeństwu żeglugi morskiej z 1988 roku (SUA 1988 ) i protokół
w sprawie przeciwdziałania bezprawnym czynom przeciwko bezpieczeń-
stwu stałych platform na szelfie kontynentalnym z 1988 roku (SUA PROT
1988).
• Międzynarodowa konwencja o ratownictwie z 1989 roku (SALVAGE
1989).
• Międzynarodowa konwencja o współpracy i gotowości do zwalczania
zanieczyszczeń olejowych z 1990 roku (OPRC 1990) i protokół z 2000
roku do OPRC dotyczący zwalczania zanieczyszczeń od substancji
niebezpiecznych i szkodliwych (OPRC/HNS PROT 2000).
• Międzynarodowa konwencja o odpowiedzialności i odszkodowaniach za
szkody związane z przewozem morskim substancji niebezpiecznych
i szkodliwych z 1996 roku (HNS 1996).
• Konwencja o zapobieganiu zanieczyszczaniu mórz przez zatapianie odpadów
i innych substancji z 1972 roku − tzw. Konwencja londyńska (LC 1972) wraz
z późniejszymi zmianami i Protokół 1966 do Konwencji (LC PROT 1966).
• Międzynarodowa Konwencja o odpowiedzialności cywilnej za szkody
spowodowane zanieczyszczeniami olejem bunkrowym z 2001 roku
(BUNKERS 2001).
• Międzynarodowa konwencja w sprawie kontroli nad systemami przeciwporostowymi stosowanymi na statkach z 2001 roku (AFS 2001).
• Międzynarodowa Konwencja o kontroli i postępowaniu ze statkowymi
wodami balastowymi i osadami z 2004 roku (BWM 2004).
2. Kodeksy:
• Międzynarodowy kodeks budowy i wyposażenia statków przewożących
skroplone gazy luzem (Kodeks IGC).
• Międzynarodowy kodeks środków ratunkowych (Kodeks LSA).
• Międzynarodowy kodeks bezpiecznego przewozu masowych ładunków
ziarna luzem.
• Kodeks bezpiecznego postępowania przy rozmieszczaniu i mocowaniu
ładunków (Kodeks CSS).
• Międzynarodowy kodeks zarządzania bezpieczną eksploatacją statków
i zapobieganiem zanieczyszczaniu (Kodeks ISM).
• Kodeks bezpiecznego przewozu statkami napromienionego paliwa
jądrowego, plutonu i wysoko promieniotwórczych odpadów w pojemnikach (Kodeks INF).
• Międzynarodowe kodeksy bezpieczeństwa jednostek szybkich z 1994
i 2000 roku (Kodeksy HSC 1994 i HSC 2000).
• Międzynarodowy kodeks stosowania procedur prób ogniowych (Kodeks
FTP).
25
• Kodeks bezpieczeństwa systemów pożarowych (Kodeks FSS).
• Wytyczne dotyczące wprowadzenia programu rozszerzonych przeglądów
na masowcach i zbiornikowcach.
• Międzynarodowy kodeks budowy i wyposażenia statków przewożących
niebezpieczne chemikalia luzem (Kodeks IBC).
• Kodeks budowy i wyposażenia statków przewożących niebezpieczne
chemikalia luzem (Kodeks BCH).
• Międzynarodowy kodeks ochrony statków i obiektów portowych (Kodeks
ISPS).
• Kodeks wyszkolenia marynarzy, wydawania świadectw oraz pełnienia
wacht (Kodeks STCW).
• Międzynarodowy kod sygnałowy (ICS).
• Międzynarodowy morski kodeks towarów niebezpiecznych (Kodeks
IMDG).
• Kodeks bezpieczeństwa jednostek niewypornościowych (Kodeks DSC).
• Kodeks bezpiecznego przewozu stałych ładunków masowych
(Kodeks BC).
• Kodeks poziomu hałasu na statkach.
• Kodeks bezpieczeństwa jądrowych statków handlowych.
• Kodeks bezpieczeństwa statków specjalistycznych (Kodeks SPS).
• Kodeks bezpieczeństwa urządzeń nurkowych.
• Kodeks konstrukcji i wyposażenia ruchomych platform wiertniczych
(Kodeks MODU 1989).
• Kodeks alarmów i wskaźników (Kodeks AI).
• Kodeks bezpiecznego postępowania na statkach przewożących pokładowe
ładunki drewna.
• Kodeks stateczności w stanie nieuszkodzonym dla wszystkich typów
statków objętych wymaganiami IMO.
• Kodeks bezpiecznego załadunku i rozładunku masowców.
• Kodeks badania wypadków morskich i zdarzeń.
• Kodeks przewozu towarów i osób statkami zaopatrzeniowymi morskich
platform wydobywczych.
• Międzynarodowy lotniczy i morski poradnik poszukiwania i ratowania
(IAMSAR).
26
5. PROGRAMY PRACY ORGANÓW IMO DO 2010 ROKU
Zgodnie z postanowieniami Rezolucji Zgromadzenia A.943(23) z dnia
12 maja 2003 roku i A.970(24) z dnia 12 stycznia 2005 roku, program pracy
poszczególnych komitetów IMO do roku 2010 obejmuje niżej wymienione
zagadnienia.
1. Komitet Bezpieczeństwa na Morzu (MSC):
1.1. Tematy główne:
• Wdrożenie, egzekwowanie, monitorowanie, interpretacja techniczna
i doskonalenie konwencji, kodeksów, zaleceń i wytycznych IMO.
• Znaczenie czynnika ludzkiego w zapobieganiu wypadkom i katastrofom
morskim.
• Promowanie i dbałość o kulturę bezpieczeństwa żeglugi oraz o świadomość potrzeby jej ochrony.
• Eksploatacja statków z uwzględnieniem aspektów bezpieczeństwa
i ochrony w zarządzaniu na statku i na lądzie.
• Ocena liczbowa bezpieczeństwa statku (FSA).
• Procedury kontroli statków, raporty niezgodności.
• Statystyka i badanie przyczyn poważnych wypadków.
• Harmonizacja wymagań dla nadzorów i certyfikacji.
• zapobieganie aktom piractwa i zbrojnym napadom na statki oraz innym
bezprawnym działaniom zagrażającym bezpieczeństwu żeglugi.
• Środki dla zwiększenia ochrony żeglugi.
• Środki bezpieczeństwa i procedury traktowania osób uratowanych na
morzu.
• Współpraca z ONZ i innymi organizacjami międzynarodowymi
w sprawach wspólnego zainteresowania.
• Inicjatywy w zakresie projektów współpracy technicznej.
• Podstawowe cele standardów konstrukcyjnych nowych statków (GBS),
• Bezpieczeństwo dużych statków pasażerskich.
1.2. Tematy szczegółowe:
• Zagadnienia dotyczące projektowania i konstrukcji instalacji maszynowych i elektrycznych oraz wyposażenia statków:
− aspekty bezpieczeństwa w projektowaniu i budowie wyposażenia
oraz instalacji maszynowych i elektrycznych, a także w eksploatacji różnych typów statków,
− stateczność początkowa i awaryjna, niezatapialność i wolna burta
statków,
27
− właściwości manewrowe statków,
− zagadnienia związane z ochroną przeciwpożarową, wykrywaniem
i gaszeniem pożarów, procedury prób ogniowych oraz inne sprawy
dotyczące bezpieczeństwa pożarowego na statkach,
− bezpieczna ewakuacja, poszukiwanie i ratowanie rozbitków na
morzu w przypadkach zagrożenia lub wypadku morskiego,
− pomiar pojemności statków.
• Tematy związane z nawigacją i radiokomunikacją:
− środki dla poprawy bezpieczeństwa nawigacji, wyznaczanie tras
żeglugowych systemów meldunkowych i kontroli ruchu (VTS),
wymagania i standardy dla pomocy nawigacyjnych i statkowych
urządzeń i systemów nawigacyjnych,
− monitorowanie działania systemu GMDSS i innych spraw
związanych z radiokomunikacją morską, wyposażenie radiowe
statku i procedury operacyjne oraz ogólnoświatowe wymagania
w zakresie morskiej służby poszukiwania i ratownictwa (SAR).
• Zagadnienia związane ze szkoleniem, wydawaniem świadectw
i pełnieniem wacht:
− szkolenie, pełnienie wacht i procedury postępowania załóg statków
morskich, pilotów morskich, operatorów VTS oraz osób odpowiedzialnych za ochronę bezpieczeństwa statków, ruchomych platform
wiertniczych (MOU) i obiektów portowych,
− świadectwa kwalifikacyjne marynarzy.
• Zagadnienia związane z przeładunkiem towarów:
− bezpieczny przeładunek i przewóz morzem stałych i ciekłych
ładunków masowych,
− bezpieczny przeładunek i przewóz ładunków niebezpiecznych
w opakowaniach, z uwzględnieniem zbiorników przenośnych,
towarów zjednostkowanych i innych jednostek transportu ładunków,
barek na barkowcach i kontenerów pośrednich dla ładunków
masowych (IBCs),
− procedury awaryjne i środki bezpieczeństwa dla statków przewożących towary niebezpieczne, pierwsza pomoc medyczna
w wypadkach z towarami niebezpiecznymi, zasady bezpiecznego
stosowania pestycydów na statkach,
− bezpieczne rozmieszczanie i mocowanie ładunków oraz sprawy
bezpieczeństwa i ochrony kontenerów,
− współpraca statek-port w zakresie bezpieczeństwa i ochrony
bezpieczeństwa,
− transport transgraniczny szkodliwych odpadów.
28
2. Komitet Ochrony Środowiska Morskiego (MEPC):
2.1. Tematy główne:
• Zachęcanie do wdrażania najwyższych, praktycznie możliwych
standardów w zakresie zapobiegania i kontroli zanieczyszczania morza
ze statków, zgodnie z postanowieniami rezolucji Zgromadzenia
A.500(XII), A.777(18) i A.900(21).
• Wdrażanie i ujednolicone interpretowanie postanowień Konwencji
MARPOL 73/78 wraz z Aneksem VI, Konwencji OPRC 1990,
Protokołu OPRC-HNS, Konwencji AFS i Konwencji BWM.
2.2. Tematy szczegółowe:
• Implementacja istniejących instrumentów traktatowych:
− wdrażanie, egzekwowanie, poprawianie i ujednolicona interpretacja
wymagań Konwencji MARPOL 73/78 oraz związanych z nią
kodeksów, zaleceń i wytycznych, a także monitorowanie efektywności ich wdrożenia,
− wyznaczanie i ochrona obszarów specjalnych tworzonych zgodnie
z postanowieniami konwencji MARPOL 73/78,
− raporty z badania wypadków skażeń środowiska morskiego składane
przez państwa członkowskie zgodnie z wymaganiami MSC/Circ.953
− MEPC/Circ. 372,
− sprawozdania państw stron Konwencji MARPOL 73/78 w zakresie
wdrożeń obowiązkowych zgodnie z wymaganiami tej Konwencji
(MEPC/Circ.318),
− zapobieganie zanieczyszczaniu powietrza przez statki i wdrożenie
Załącznika VI do Konwencji MARPOL 73/78,
− ocena chemikaliów przewidzianych do przewozu statkami i wyszczególnionych w Kodeksie IBC, którego stosowanie jest
obowiązkowe zgodnie z postanowieniami Załącznika II do
Konwencji MARPOL 73/78,
− wdrożenie zharmonizowanego systemu nadzorów i certyfikacji
(HSSC) do MARPOL 73/78 oraz wdrożenie metody oceny stanu
technicznego statków (CAS),
− wdrożenie Kodeksu ISM ze szczególnym uwzględnieniem skuteczności zarządzania ochroną środowiska morskiego,
− wdrożenie Kodeksu INF oraz tematy związane z materiałami
nuklearnymi i oceną zagrożeń występujących przy ich przewozie,
− tematy związane ze stosowaniem szkodliwych farb w systemach
przeciwporostowych, z uwzględnieniem wejścia w życie i wdrożenia
Konwencji AFS,
29
− zagadnienia związane z urządzeniami odbiorczymi odpadów
w portach,
− wdrażanie, egzekwowanie, nowelizowanie i ujednolicona interpretacja postanowień Konwencji OPRC i Protokołu OPRC-HNS oraz
związanych z nim rezolucji Konferencji,
− tematy związane z Konwencją i Protokołem 1973 dotyczącym
interwencji na pełnym morzu,
− sprawy związane z przygotowaniem do wdrożenia Konwencji
BWM,
• Działalność legislacyjna:
− nowelizacja standardów projektowania, konstrukcji i eksploatacji
zbiornikowców olejowych i chemikaliowców, z uwzględnieniem
wyposażenia do zapobiegania zanieczyszczeniom,
− analiza środków minimalizujących ryzyko przewozu szkodliwych
mikroorganizmów w wodach balastowych i w osadach zbiorników,
− opracowanie środków zapobiegania zanieczyszczeniom morza przez
stałe substancje szkodliwe przewożone na masowcach,
− opracowanie środków zapobiegania i kontroli zanieczyszczeń morza
przy recyklingu (złomowaniu) statków oraz środków zmniejszających zagrożenie życia ludzi przy pracach z nim związanych,
− tematy związane z miejscami schronienia dla statków w niebezpieczeństwie, które powiązane są z ochroną środowiska morskiego,
− opracowanie procedur FSA (Formalnej Oceny Bezpieczeństwa)
związanych z ochroną środowiska,
− opracowanie środków zapobiegania i kontroli zanieczyszczeń morza
z małych jednostek pływających,
− wyznaczanie i ochrona obszarów morskich szczególnie wrażliwych
na zanieczyszczenia (PSSAs) zgodnie z postanowieniami rezolucji
Zgromadzenia A.927(22) i A.982(24).
• Współpraca z innymi Komitetami IMO:
− wytyczne i zadania dotyczące ochrony środowiska związane
z programami pomocy technicznej (wspólnie z TC),
− czynnik ludzki (wspólnie z MSC),
− formalna ocena bezpieczeństwa (FSA wspólnie z MSC),
− program dobrowolnych audytów państw członkowskich IMO
(wspólnie z MSC i TC).
• Współpraca z ONZ:
− współudział w działaniach UNCED i WSSD dotyczących zapobiegania zanieczyszczeniom z platform wydobywczych oleju i gazu,
30
− działalność ekspertów GESAMP,
− współpraca z odpowiednimi agendami ONZ i innymi organizacjami
międzynarodowymi w sprawach działań statutowych.
• Funkcje nadzorcze nad programami i projektami środowiskowymi IMO
(GloBallast, Marine Electronic Highway (MEH), PEMSEA, itp.).
3. Komitet Prawny (LEG).
3.1. Tematy główne:
• Ewentualna nowelizacja Konwencji prawa morskiego w świetle
zaistniałych potrzeb i stosownie do wytycznych zawartych w rezolucjach Zgromadzenia A.500(XII), A.777(18) i A.900(21).
• Monitorowanie wdrażania konwencji uchwalonych w wyniku prac
LEG,
• Nadzór formalnoprawny spraw związanych z zadaniami IMO w świetle
Konwencji ONZ o prawie morza (UNCLOS).
• Promocja programów współpracy technicznej IMO w sprawach legislacji
morskiej.
• Zagadnienia prawne wynikające z prac innych organów IMO i zlecane
IMO przez inne organizacje.
• Koordynacja i współpraca z ONZ i jej agencjami w zakresie wspólnych
interesów prawnych.
• Nadzór formalnoprawny inicjatyw państw członkowskich i organizacji
pozarządowych w zakresie prawa morskiego.
3.2. Tematy szczegółowe:
• Zakończenie prac nad projektem Konwencji o usuwaniu wraków.
• Monitorowanie prac Wspólnej Grupy Roboczej Ekspertów IMO
i Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP) w sprawie odszkodowań
z tytułu roszczeń za utratę zdrowia i śmierć marynarzy oraz za
porzucenie marynarzy przez armatorów.
• Zagadnienia prawne związane z Konwencją SUA 1988 i Protokołem do
tej konwencji z 1988 roku.
• Zagadnienia prawne związane z wyznaczaniem miejsc schronienia dla
statków.
• Możliwości rozszerzonej nowelizacji konwencji i funduszu o odpowiedzialności cywilnej za szkody spowodowane zanieczyszczeniami
olejowymi.
• Monitorowanie wdrożenia Konwencji HNS.
31
4. Komitet Ułatwień (FAL).
4.1. Tematy główne:
• Zachęcanie do wdrażania środków mających na celu ułatwienia i szybki
obrót w międzynarodowym handlu morskim oraz zapobieganie
nieuzasadnionym opóźnieniom odpraw statków, osób i towarów.
• Promocja stosowania wzorów formularzy IMO FAL oraz wdrażanie
systemu elektronicznej wymiany informacji w załatwianiu formalności
związanych z odprawą statków, załogi, pasażerów i ładunku oraz
w operacjach portowych związanych ze statkami.
• Popieranie niezbędnych mechanizmów służących wypełnianiu zadań
komitetu i utrzymywanie ścisłej współpracy w tym zakresie z innymi
organami IMO.
4.2. Tematy szczegółowe:
• Wdrażanie, interpretacja i udoskonalanie Konwencji o ułatwieniach
w międzynarodowym transporcie morskim (FAL) z 1965 roku oraz jej
załączników.
• Działania w zakresie ułatwień w obrębie organizacji obejmujące:
− działalność promocyjną prowadzoną wspólnie z rządami państw
członkowskich, państw stron Konwencji FAL i organizacjami
zainteresowanymi,
− zagadnienia związane z upraszczaniem formularzy i certyfikatów.
• Wdrażanie ujednoliconego systemu elektronicznej wymiany informacji
związanych z wejściem, postojem i odprawą statków, osób i ładunków,
włączając pomoc dla krajów rozwijających się w zakresie odprawy
statków za pomocą środków elektronicznych.
• Weryfikacja składników konwencji, kodeksów i zaleceń pod kątem
ułatwień wprowadzonych przez inne organizacje.
• Rozważanie i formułowanie propozycji kompleksowego przeglądu
i nowelizacji Konwencji FAL i jej załączników, z uwzględnieniem
konieczności jej zharmonizowania z innymi podobnymi uregulowaniami międzynarodowymi.
• Formalności związane z wejściem, postojem i wyjściem statków oraz
odprawą osób i ładunku.
• Zagadnienia dotyczące nielegalnych pasażerów.
• Metody postępowania w przypadkach stwierdzenia obecności pasażerów
z nieodpowiednimi dokumentami.
• Zagadnienia związane z ułatwieniami w pracach IMO nad wzmocnieniem
ochrony żeglugi.
• Zagadnienia związane z ułatwieniami w pracach IMO, mających na
celu zapobieganie aktom piractwa i zbrojnym napadom na statki.
32
• Kwestie ułatwień i procedury postępowań z osobami uratowanymi na
morzu.
• Środki zapobiegania i eliminowania nielegalnego przewozu narkotyków.
• Tematy związane ze współpracą statek-port.
6. PODSTAWA PRAWNA OBOWIĄZYWANIA DOKUMENTÓW IMO
W POLSCE
Umowy międzynarodowe uchwalone pod auspicjami IMO obowiązują
z tytułu ich ratyfikacji lub zatwierdzenia, zależnie od rangi danej umowy. Data
wejścia w życie określona jest najczęściej w samej umowie. Poprawki (zmiany
i uzupełnienia) wprowadzane do umów międzynarodowych uchwalonych pod
auspicjami IMO wchodzą w życie w jeden z następujących sposobów:
• po przyjęciu (np. w trybie ratyfikacji) przez ustaloną w umowie liczbę
państw z dodatkowym wymogiem (lub bez wymogu) posiadania przez te
państwa określonej wielkości floty (ten sposób sto us ej się z reguły
w przypadku poprawek do części prawno-traktatowej danej umowy),
• w drodze milczącej akceptacji (tacit acceptance), tj. niewyrażenia zastrzeżenia
w określonym terminie przez ustaloną liczbę państw (stosuje się z reguły
w przypadku poprawek do wymagań technicznych konwencji).
Umowy międzynarodowe oraz wprowadzone do nich zmiany podlegają
publikacji w Dzienniku Ustaw RP.
7. OŚRODEK DS. IMO PRZY PRS
Konwencja o IMCO weszła w życie w stosunku do Polski w dniu 13 marca
1961 r. (Dz. U. Nr 14, poz.74). W celu prowadzenia w kraju spraw związanych
z działalnością IMO i udziałem strony polskiej w jej pracach, ówczesny
Minister Żeglugi powołał z dniem 20 czerwca 1967 r. Ośrodek do spraw
IMCO, lokując go przy Polskim Rejestrze Statków. Ośrodek ten działa obecnie
na podstawie Regulaminu nadanego 2 lipca 1974 r. przez Ministra Handlu
Zagranicznego i Gospodarki Morskiej. W 1982 roku, w związku ze zmianą
nazwy Międzyrządowej Morskiej Organizacji Doradczej (IMCO) na Międzynarodową Organizację Morską (IMO), zmieniono też nazwę ośrodka na
„Ośrodek do spraw IMO”. W ramach nałożonych obowiązków zbiera on
i przechowuje całą dokumentację prac organów IMO, przekazuje zainteresowanym kopie odpowiednich dokumentów, opracowuje opinie dotyczące
33
konieczności wprowadzenia w życie uchwał i zaleceń IMO, przygotowuje
materiały merytoryczne dla delegacji Polski na sesje organów IMO oraz
informuje zainteresowane instytucje i jednostki organizacyjne o zagadnieniach
rozpatrywanych przez IMO, jak również o przygotowywanych i przewidywanych do podjęcia przez tę organizację. Ośrodek prowadzi merytoryczną
działalność poprzez sekcje specjalistyczne, stanowiące odpowiednik komitetów
i podkomitetów IMO wymienionych w poprzednich rozdziałach. Zadaniem
sekcji jest analizowanie tematów rozpatrywanych na sesjach organów IMO,
przygotowywanie merytorycznego stanowiska strony polskiej oraz opracowywanie wniosków dotyczących podjętych przez IMO uchwał. W skład
specjalistycznych sekcji ośrodka wchodzą osoby wyznaczone imiennie przez
kierowników urzędów, instytucji i przedsiębiorstw gospodarki morskiej jako
ich pełnomocnicy. Ponadto, w pracach sekcji biorą udział specjaliści zaproszeni
do współpracy przez Prezesa Zarządu Polskiego Rejestru Statków S. A.
Przewodniczący sekcji jest wybierany co 2 lata głosami członków sekcji.
Sekretarzem sekcji jest wyznaczony pracownik ośrodka.
Obecnie w ośrodku działają następujące sekcje:
1. Ds. Bezpieczeństwa Żeglugi (NAV).
2. Ds. Konstrukcji i Wyposażenia Statku (DE).
3. Ds. Ładunków Masowych Cieczy i Gazów Przewożonych Luzem (BLG).
4. Ds. Ochrony Przeciwpożarowej (FP).
5. Ds. Przewozu Towarów Niebezpiecznych, Ładunków Stałych i Kontenerów
(DSC).
6. Ds. Radiokomunikacji oraz Poszukiwań i Ratownictwa (COMSAR).
7. Ds. Stateczności i Linii Ładunkowych oraz Bezpieczeństwa Statków
Rybackich (SLF).
8. Ds. Szkolenia Zawodowego i Obowiązków Wachtowych (STW).
9. Ds. Wdrażania Konwencji (FSI).
10. Ochrony Środowiska Morskiego (MEPC).
11. Prawna (LEG).
W miarę potrzeby powoływane są także grupy robocze i zespoły specjalistów
do przygotowywania określonych opracowań.
W ośrodku nie ma sekcji będącej odpowiednikiem Komitetu Ułatwień
(FAL), ponieważ od 1998 r. problematyką działalności tego komitetu zajmuje
się w kraju bezpośrednio ministerstwo właściwe do spraw portów morskich,
a zebrania przedstawicieli instytucji i przedsiębiorstw zainteresowanych tą
tematyką odbywają się w Warszawie.
34
LITERATURA
1. Informator o działalności IMO, Polski Rejestr Statków, Ośrodek ds. Międzynarodowej
Organizacji Morskiej, Gdańsk 2006.
INTERNATIONAL MARITIME ORGANISATION - TASKS, STRUCTURE,
METHODS OF WORK, ACHIEVEMENTS AND CURRENT COALS
(Summary)
Paper describes structure and methods of work of the International Maritime Organisation
(IMO), types of documents prepared by IMO and programmes of work of its committees to
2010. It includes list of conventions and codes drawn up by this organisation and basic
information about Centre for IMO Affairs at Polski Rejestr Statków S.A.
35