Pobierz

Transkrypt

Pobierz

DYSKURS O ROLI KOMUNIKACJI WIZUALNEJ W BUDOWANIU
WIZERUNKU GRUP MUZYCZNYCH
Joanna Mikulska, Katarzyna Borkowska
Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania z siedzibą w Rzeszowie
Streszczenie
Opracowanie to dotyczy dyskursu o roli komunikacji wizualnej w budowaniu wizerunku grup muzycznych, a dokładniej grupy Depeche Mode. Na początku tekstu mowa jest ogólnie o dyskursie (pojęcie,
definicja). Następnie wyjaśnione jest pojęcie komunikacji wizualnej. Przedstawione jest w ramach
tego zjawiska również pojęcie subkultury. Omówiona jest tzw. dobra komunikacja wizualna w praktyce oraz zła komunikacja na przykładzie idoli muzycznych. Scharakteryzowana jest identyfikacja wizualna, czyli tzw. Corporate Identity oraz logo.
Druga część referatu zawiera omówienie wybranych okładek płyt zespołu Depeche Mode, gadżetów z
nimi związanych jakie można kupić na rynku oraz przedstawienie tatuaży Dava Gahana. W końcowej
części znajduje się omówienie oficjalnej strony Depeche Mode w Internecie.
Komunikacja wizualna – definicja
Tytuł pracy wybrany został w oparciu o zainteresowanie zjawiskiem komunikacji wizualnej podkultury
muzycznej. Dyskurs1 bowiem pozwoli nam zrozumieć ważne zjawiska, z którymi mamy do czynienia
w tej właśnie podkulturze.
Dyskurs można rozumieć, jako przekazywanie i negocjowanie znaczenia, sposób wyrażania opinii,
działania ludzi za pomocą języka. W językoznawstwie, według ustaleń É. Benveniste'a, to typ wypowiedzi, w której wyróżniającą cechą jest uzewnętrznienie się podmiotu mówiącego oraz relacji za-
1
Dyskurs – to mowa, rozmowa, przemówienie.
www.think.wsiz.rzeszow.pl, ISSN 2082-1107, Nr 2 (10) 2012, s. 83-98
Dyskurs o roli komunikacji wizualnej w budowaniu wizerunku grup muzycznych
chodzących między nim a adresatem. Dyskurs jest więc nieodłączną częścią szerszego zjawiska jakim
jest komunikowanie się.
Otóż, pod pojęciem komunikacji2 należy rozumieć:
- łączność między bliższymi lub dalszymi miejscami utrzymaną za pomocą różnych środków;
- porozumiewanie się, przekazywanie myśli, udzielanie informacji, wymiana wiadomości.
Należy tu zwrócić uwagę na stwierdzenie: „za pomocą różnych środków”, a więc porozumiewanie się
zachodzi nie tylko za pomocą bezpośredniej rozmowy, ale również komunikując się przez telefon, za
pomocą Internetu bądź bardziej tradycyjnie – za pomocą listów czy pocztówek. Co więcej, tymi „różnymi środkami” w ogóle nie muszą być słowa, ale również inne formy m.in., obraz, dźwięk, itp.
Wiesław Kopaliński, twórca słownika wyrazów obcych, udziela takiej oto odpowiedzi na pytanie czym
jest komunikacja: „komunikatywność to zdolność, umiejętność docierania do odbiorcy w procesie
porozumiewania się, zrozumiałość, wyrazistość”3.
Bardzo słuszne stwierdzenie wyraża Hannah Arendit w książce „Myślenie” – „komunikacja międzyludzka nie wymaga naszego języka z jego złożoną gramatyką i składnią. Można się bowiem komunikować w znacznie prostszy sposób, np. język zwierząt – dźwięki, znaki.” Zdaniem pisarki gesty wystarczyłyby nie tylko dla zaspokojenia wszystkich bezpośrednich potrzeb związanych z przetrwaniem
gatunku, ale również do wyrażania nastrojów oraz uczuć4.
Mieczysław Wallis, twórca książki „Sztuki i znaki” uważa, iż znaki nie są wyłącznym, lecz niezmiernie
doniosłym środkiem porozumiewania się ludzi”5.
W książce „Oblicza komunikowania wizualnego” pod red. Rafała Polaka, za P. Przywarą stwierdzić
można, iż fenomen języka obrazkowego jest tak stary jak pismo, a początki jego związane są z używaniem przez ludzi znaków ikonicznych jako jednostek językowych.
Komunikacja wizualna jest komunikowaniem się z drugą osobą, bądź też grupą osób za pomocą form
obrazowych. Mówiąc inaczej, idee i pomysły przekazywane są za pomocą obrazów: ikon, rysunków,
loga, filmu. Do komunikatów wizualnych będą należeć więc bilbordy reklamowe, jak i znaki drogowe,
reklamy telewizyjne i rysunki dzieci. Można śmiało stwierdzić, że komunikacja wizualna jest nieodłączną częścią naszego życia, której w zależności od sytuacji poświęcamy mniej lub więcej uwagi.
Komunikacja wizualna odgrywa bardzo dużą rolę również w muzyce. Zespoły czy wokaliści również
posługują się ową komunikacją, gdyż bez niej nie mogliby istnieć na rynku muzycznym. Fani tworzą z
kolei subkultury, by w ten sposób łatwo komunikować się ze sobą za pomocą wyróżniających ich
elementów.
2
Mały słownik języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1994, s. 332.
W. Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Wiedza Powszechna, Warszawa 1983,
s. 224.
4
H. Arendit, Myślenie, Czytelnik, Warszawa 1991, s. 148.
5
M. Wallis, Sztuki i znaki, PIW, Warszawa 1983, s. 30.
3
84
Subkultura
Na potrzeby opracowania należy również wyjaśnić termin „subkultura”, gdyż jest on trwale wpisany
w kontekst jaki stanowią zespoły muzyczne.
Pojęcie „subkultura” w potocznym rozumieniu stawia się w jednym rzędzie z takimi określeniami jak
„nieprzystosowanie społeczne”, „patologia społeczna”, kojarzy się ono bowiem z negacją obowiązujących wzorów kulturowych, z rewoltą i buntem – ma więc wydźwięk pejoratywny. Rozumienie takie, całkowicie niewystarczające w analizie naukowej, nie uwzględnia niestety wielości subkulturowych odmian,
oraz ich kontekstu historycznego. Dokonać należy zatem neutralnej analizy pojęcia „subkultura”, jak
i związanych z nim terminów „kontrkultura” i „kultura alternatywna”6.
Termin „subkultura” z czasem zaczął być używany w znaczeniu wartościującym, prawdopodobnie z racji
swojej etymologii: „sub” czyli coś, co jest „pod” kulturą, co jest od niej niższe i gorsze. W ujęciu wartościującym termin „subkultura” wiązać zaczęto z jakąś formą patologii społecznej, albo prymitywizmem,
n i s k ą jakością uczestnictwa w kulturze. Mówiło się o subkulturze pijaków, narkomanów, złodziei kieszonkowych itp. W takim właśnie znaczeniu terminu tego używało się nieraz pierwotnie w naukach społecznych; określano nim także różne grupy spatologizowane, pozostające w konflikcie ze społeczeństwem.
Wracając do tematu komunikatów wizualnych, to za ich pomocą komunikują się z nami także firmy,
które pragną sprzedać swoje produkty. W dobie Internetu na te właśnie przekazy natrafiamy wyjątkowo często odwiedzając portale internetowe. Strony WWW wypełnione są najróżniejszymi logami
i znakami firmowi, wszystko po to, by sprzedać pewne pomysły i produkty.
Dobrze opracowana komunikacja wizualna sprawia, że odbiorcy lepiej identyfikują daną markę, na
przykład producenta sprzętu AGD itp. Tak więc tenże element marketingu jest niezwykle ważny, jeśli
nie kluczowy w zdobyciu odpowiedniej pozycji na rynku. Dodam tylko, że doprawdy trudno jest ubrać
słowa w obraz tak, by przyciągnąć uwagę odbiorcy, wywołać u niego pożądane skojarzenia.
Depeche Mode, to zespół, który bardzo wyraźnie wykreował swoje komunikaty wizualne, a więc posiada własne logo, rysunki, ikony, które jednoznacznie kojarzą się z nim.
W Depeche Mode tymi wyróżnikami, które tak jednoznacznie podkreślają indywidualny styl muzyków
będzie: czarny kolor, skórzane ubrania, duże krzyże, skórzana, nabijana ćwiekami biżuteria oraz tatuaże. W przypadku Depeszów7 ich komunikacja wizualna została tak opracowana by zagościć na stałe
w świadomości odbiorców.
Warto dodać, iż twórczość zespołu oparta jest o wrażliwość oraz talent kompozytorski Martina Gore’a, zdolności interpretacyjne Gahana oraz zaskakującą wręcz symbiozę między nimi, która miała
znaczący wpływ na kulturę pop8.
Znakiem firmowym Depeche Mode są nie tylko wpadające w ucho melodie, ale również gorzkie albo
przewrotne teksty. Zespół ten niejednokrotnie udowadniał na koncertach, iż opowieści o ciemnej, jak
6
M. Filipiak, dz. cyt., s. 24.
„Depesze” – to inaczej nazywani członkowie zespół Depeche Mode, lub też „Depeszem” może być fan zespołu.
8
S. Malins, dz. Cyt., s. 49.
7
85
i perwersyjnej stronie życia mogą być śpiewane przez publiczność, która szczelnie wypełnia stadiony.
Jak zauważył bowiem Martin Gore – tekściarz grupy, nazywany też „mózgiem zespołu”: „popowy
format jest taki niewinny. Gdybyśmy wrzeszczeli z akompaniamentem hałasów i byli nazywani
„awangardą”, pewnie niektóre rzeczy, jakie robimy, nie uszły by nam na sucho”9.
Depeche Mode rozpoczynali działalność w czasach, kiedy tani syntezator był instrumentem dostępnym dla każdego i spełniającym taką rolę, jak wcześniej w rocku gitara. Także trudno było się wtedy
przebić, zabłysnąć, wyróżnić, ale na przestrzeni kolejnych lat grupa dopracowała się własnego stylu,
który umiała regularnie odświeżać. Do dziś zespół nie zatracił swojego największego atutu: wielowymiarowości. Melodie, teksty, aranżacje i brzmienie, tworzą pasjonujący mikrokosmos nagrań Depeche Mode, prawie wyłącznie autorstwa Gore’a.
Komunikacja wizualna w praktyce (dobra)
Przez trzydzieści lat istnienia Depeche Mode wykreował swój wizerunek; poprzez konsekwentne działanie udało mu się wypracować niezwykle charakterystyczne cechy, które odróżniają tenże zespół od
innych podobnych mu. Zadajmy sobie więc pytanie: jak to się stało, że właśnie ten zespół nadal jest
u szczytu sławy oraz jak do tego doszło?
Od lat na rynku muzycznym istnieje zjawisko wokalistów, zespołów, gwiazd tzw. „jednego sezonu”,
którzy wydają jedną płytę, lub tylko singiel, nakręcają teledysk, przez jeden sezon są niezwykle popularni w mediach a następnie znikają ze sceny muzycznej.
Do zespołów takich można zaliczyć grupę Brainstorm z Litwy, która w roku 2001 podbiła listy przebojów utworem „Maybe”. W podobnej sytuacji znalazła się zwyciężczyni I polskiej edycji programu Idol
– Alicja Janosz, która to po sukcesie w programie nagrała płytę, po czym straciła sympatię odbiorców,
nie zaistniała na dłużej w ich świadomości. Można również podać przykład bohaterów programów
telewizyjnych takich jak: „Big Brother”, „Bar”, „Dwa Światy”, „Amazonki” itp. Oni również byli znani,
sławni, rozpisywały się o nich czasopisma, Internet był wręcz „zbombardowany” wiadomościami
o nich. Można było nawet kupić gadżety z uczestnikami owych programów, np. koszulki, kubki. Niektórzy mieli nawet swoje programy w telewizji. Teraz jednak już nikt o nich nie pamięta, zaś programy takie jak „Big Brother”, czy Bar traciły z roku na rok popularność.
Taka sama sytuacja miała miejsce w latach osiemdziesiątych, gdy zaczynali Depeche Mode i inne zespoły. W owym czasie istniała ogromna rzesza gwiazd i wokalistów, podobnie z resztą jak ma to miejsce obecnie. Część z nich wydała wprawdzie kilka płyt osiągając sławę, jednak przez lata ta sława zniknęła i obecnie odchodzą w niepamięć. Część fanów nadal wierna jest tym zespołom, ich muzyka przetrwała, lecz same z reguły już nie funkcjonują, nie jeżdżą w trasy koncertowe, a wszystkie znane ich
utwory są z lat osiemdziesiątych. Przykładem mogą tu być zespoły takie jak: Spandau Ballet, Ultravox,
Soft Cell, Tears For Fears, Talk Talk, Visage, czy Classix Nouveaux. Utwory tych wykonawców usłyszeć
można na zlotach Depeche Mode, depotekach oraz imprezach New Romantic10. Zespoły te są do dziś
cenione i mają swoich zwolenników, ale nie zrobiły kariery takiej jak Depeche Mode
9
Tamże, s. 50.
New Romantic to styl w muzyce rockowej charakteryzujący się wyrazistym rytmem i łagodną barwą dźwięku.
To termin wprowadzony około 1979 r., będący określeniem odmiany rocka, będącego reakcją na zgiełk i brzy10
86
Zła komunikacja wizualna
Niewątpliwie jedną z przyczyn, która sprawiła, że inne zespoły grające New Romantic przestały istnieć, jest właśnie zła komunikacja wizualna oraz źle wykreowany wizerunek. Nie wytworzyły się tutaj
również subkultury, tak silne jak w przypadku Depeche Mode.
Świat zapomniał o tych zespołach; ich niezmieniający się wizerunek uniemożliwił im dalszą karierę.
Brak było elementu, który by odróżniał te zespoły od innych, np. styl ubioru, biżuterii, czy charakterystycznych tatuaży. Często przysłowiowym „gwoździem do trumny” było nie wypracowane logo, brak
konsekwencji w kolorystyce, brak przesłania, jakie powinna nieść muzyka. To wszystko przyczyniło się
do wygaśnięcia niektórych zespołów, bez tych elementów bowiem nie da się stworzyć nieśmiertelnej
legendy uwielbianej przez fanów.
Kariera Depeche Mode zaczęła się w ich rodzinnym mieście Basildon, mieście wybudowanym w latach sześćdziesiątych dla rozładowania powojennego boomu demograficznego, który paraliżował
Londyn, mieście bardzo odległym od stołecznych klubów, które tętniły wówczas muzycznym życiem.
Nie był to łatwy start.
Swój sukces oparli jednak o pewne uniwersalne treści, swoje przesłanie kierują do pewnych indywidualności, osób zdolnych do tego, by pojąć głęboki sens i przesłanie muzyki. To także jeden z gwarantów sukcesu zespołu.
Co więcej, nad sukcesem zespołu pracował sztab specjalistów: menedżerów, fotografów, organizatorów. Przykładem może być tu sławny fotograf Anton Corbijn11, który współpracuje z grupą od wielu
lat robiąc im wspaniałe zdjęcia, nakręcając teledyski oraz koncerty. Po części to on właśnie wykreował ich wizerunek, ukazując na zdjęciach ich styl, tajemniczość, czerń. Wiele zdjęć Antona jest czarno białych, co dodatkowo podkreśla wyszukany styl grupy.
Dzięki nieskomercjalizowaniu się zespołu, bogatego przesłania zawartego w muzyce, konsekwencji
w wyborze koloru ubrań, dodatków, kreowaniu loga cała komunikacja wizualna Depeche Mode jest
niezwykle spójna, wyrazista, a przy tym oryginalna i dostosowana do wymogów współczesnego świata. O sukcesie Depeche Mode zdecydowała dobra komunikacja wizualna i subkultura12 jaką stworzyli
fani zespołu.
dotę punku, dążącego ku stereotypom melodycznym pop music i soul, opartego na tanecznych rytmach, odznaczającego się efektownym, syntezatorowym brzmieniem. Za prekursorów New Romantic uważano Davida
Bovie’go i grupę Roxy Music. Do głównego nurtu New romantic zaliczano między innymi zespoły: Ultravox,
Visage, Spandau Ballet, Duran Duran, Clasix Novueaux, a także Depeche Mode.
11
Anton Corbjin jest uznanym i bardzo popularnym fotografikiem oraz reżyserem. Fotografował takie zespoły
jak Depeche Mode, U2, REM; nakręcił także wiele teledysków, z jego usług korzystali m.in. Depeche Mode,
Nirvana i Metallica. Największy dziś twórca wizerunku gwiazd, głównie z branży muzycznej. Urodził się 20 maja
1955 r. w Strijen w Holandii. Pierwsze zdjęcie zrobił mając 17 lat. Pożyczonym od ojca aparatem sfotografował
muzyków grupy Solution w czasie koncertu. Zdjęcie zakupiła lokalna gazeta. Dziś jest najbardziej rozchwytywanym fotografem i reżyserem branży muzycznej, kreuje wizerunki największych, lecz pracuje właściwie wyłącznie
z przyjaciółmi, m.in. z Depeche Mode, U2, Nickiem Cavem. Jest twórcą większości okładek i wideoklipów obu
grup.
12
Subkultura – jak określa Marian Filipiak w dziele „Od Subkultury do kultury alternatywnej” w ujęciu opisowym
określa wyodrębniony według jakiegoś kryterium - etnicznego, zawodowego, religijnego, demograficznego, segment życia społecznego i jego kulturę. Można więc mówić na przykład o subkulturze jakiejś grupy etnicznej, na
przykład amerykańskich Murzynów, zawodowej, np. lekarzy, inżynierów, księży czy religijnej, np. świadków Jehowy.
87
.
Identyfikacja wizualna
Zostało powiedziane już, że zespół Depeche Mode posiada pewne znaki i symbole, którymi posługuje
się by wyrazić swoją odrębność i dobrze skomunikować się z fanami. Te konkretne znaki i symbole,
a więc logo, kolorystka itp. są narzędziami identyfikacji wizualnej.
Identyfikacja wizualna, czyli inaczej corporate identity to narzędzie, które służy do kreowania wizerunku danej marki13 na rynku; to wszystkie symbole i sposób zachowywania się firmy, który sprawia,
że staje się ona rozpoznawalna spośród innych14.
Można więc zauważyć następującą zależność, skoro komunikacja wizualna była sposobem przekazywania idei za pomocą obrazów, to corporate identity będzie narzędziem do porozumiewania się
z odbiorcami. Na identyfikację wizualną składać będzie się logo firmy, kolorystyka, która powinna być
wspólna dla loga, strony internetowej, koloru papeterii itp., całość publikacji promocyjnej firmy:
a więc wizytówki, zaproszenia i oczywiście strona internetowa. Bardzo ważne jest więc, by ta identyfikacja wizualna była spójna, miała indywidualny, atrakcyjny, interesujący charakter.
Dodać również należy, iż wiele zespołów wzorowało się i nadal wzoruje na muzyce Depeche Mode,
między innymi: Camouflage, Cause & Effect, czy And One.
Rys. 1 Zdjęcie zespołu z początku kariery z 1980 r.
Żródło: Ze zbiorów własnych
Zauważyć należy, iż bardzo duże znaczenie posiada logo. Przejdźmy zatem teraz do jego omówienia.
Logo to graficzne przedstawienie marki, produktu, znaku firmowego, umieszczane na wyrobach, opa-
13
Marka - to nazwa kojarzona z pewną grupą produktów, używana w celu identyfikacji ich producenta lub charakterystyki (Encyklopedia Współczesna 1978- 2004. Kraków 2004. Zielona Sowa, s. 458
14
http://www.e-alw.com/faq10.html (15\4.05.2011r. godz. 10.44).
88
kowaniach itp., będące zastrzeżoną kombinacją kolorów i kształtów, kojarzące się z daną osobą bądź
marką15.
Bardzo trafne jest stwierdzenie Michael’a Evamy, który podaje, iż logo, to znaki identyfikacji, które są
tak zaprojektowane, aby można je było łatwo rozpoznać. Są one używane przez instytucje na całym
świecie od partii politycznych po grupy społeczne, od międzynarodowych korporacji po organizacje
charytatywne16.
Loga używane są praktycznie wszędzie w celu zaakcentowania indywidualności danego produktu, ale
także po to, by zapewnić potencjalnego klienta o klasie wyrobu, z którym ma do czynienia. Także
grupa Depeche Mode nadal używa loga, które ulegało wielokrotnym modyfikacjom.
Zespół przez lata swojego istnienia dojrzewał, krystalizował się stąd też zmieniał się nieco wizerunek
zespołu. Można powiedzieć, że dojrzewał on wraz z twórcami, by wreszcie przybrać swój idealny
kształt i formę. Należy zwrócić także uwagę, że stałość loga bardziej istotna jest dla firm produkujących dane dobra, np., samochody. Ta stałość wymagana jest po to, by dana marka mogła na stałe
wniknąć do świadomości potencjalnych nabywców. W przypadku zespołów muzycznych dopuszczalna jest większa swoboda w działaniu, w tym również zmiana loga.
Kolor również pełni szalenie ważny element identyfikacji wizualnej. W przypadku zespołu Depeche
Mode kolor czarny był i nadal jest, konsekwentnie używany, co także stanowi o postrzeganiu zespołu
przez odbiorców.
Grupa Depeche Mode17 swoją pierwszą płytę „Speak And Spell”, wydaną w 1981 r. wyróżniła łabędziem na czerwonym tle. Łabędź kojarzy się z niewinnością, lekkością i łatwością odbioru. Kolor czerwony symbolizuje miłość; taki dobór kolorów i symboli świadczy o rodzaju muzyki, którą zawiera
płyta. W tym wypadku była to muzyka lekka, o miłości i łatwa w odbiorze. Jednak to czas, gdy zespół
się krystalizował, nie posiadał więc jednego charakterystycznego loga.
Rys. 2 Okładka płyty Speak And Spell z 1981 r.
Źródło: Ze zbiorów własnych
15
Encyklopedia Współczesna 1978 – 2004, Kraków 2004, Zielona Sowa, s. 436.
M. Ewamy, Logo. Przewodnik dla projektantów, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, s. 7.
17
Nazwa zespołu wywodzi się od francuskiego magazynu mody, którym zainspirował się jeden z członków zespołu Dave Gahan. Do zespołu prawie od początku należą Dave Gahan, Martin L. Gore, Andy Fletcher. Alan
Wilder i Vince Clark to byli już członkowie grupy. Oczywiście przez ostatnie trzydzieści lat istnienia pojawiały się
zwroty akcji w zespole jednak skład niewiele się zmienił. Czytając o Depeche Mode natknęłam się na bardzo
trafne podsumowanie działalności zespołu: „Depeche Mode to coś więcej niż muzyka, to styl bycia.”
16
89
Wraz z płytą „Black Celebration”18 – można powiedzieć, że powoli kreuje się logo grupy. Jest ono
nieco dojrzalsze. Okładka płyty przedstawia bowiem wysoki budynek na czarnym tle, gdzie widać
również czerwone tulipany. To bardzo oryginalny i zapadający w pamięci obraz. Nazwa zespołu oraz
tytuł płyty znajduje się na czerwonym oraz żółtym tle.
Rys. 3 Płyta Black Celebration z 1985 r.
Kolejna okładka płyty pt.„Music For The Masses”19 przedstawia, duży czerwony megafon, który pojawia się również na okładce singla „Strangelove” jest to również pierwsze wyraźne logo zespołu. Megafon ukazuje się bowiem także na koszulkach, plakatach, teledysku oraz oficjalnej stronie zespołu.
Megafon może oznaczać, że płyta ta jest skierowana do wszystkich ludzi, gdyż przez ten przedmiot
wydaje się przemawiać do mas i właśnie ta płyta jest dla szerokiego grona odbiorców.
20
Rys. 4 Okładki singli Depeche Mode21
Płyta „Violator” to szczyt sławy Depeszów, to wtedy właśnie, na początku lat dziewięćdziesiątych
pojawia się nowe logo zespołu, które istnieje do dziś. Jest to czerwona róża na czarnym tle, która jest
ilustracją okładki tejże właśnie płyty. Róża staje się także okładką do singla „Enjoy The Silence”. Popu-
18
Piosenki z tej płyty określiły profil grupy, ich brzmienie było mroczne, zapadające w pamięć i przyniosło zespołowi ogromną popularność.
19
„Music for the Masses” sprzedany został w nakładzie 2 milionów egzemplarzy, zyskał ogromną przychylność
nie tylko fanów, ale i krytyków. Album ten świadczył o dojrzałości zespołu i jego orientacji na rynku muzycznym.
20
Subkultura – jak określa Marian Filipiak w dziele „Od Subkultury do kultury alternatywnej” w ujęciu opisowym
określa wyodrębniony według jakiegoś kryterium - etnicznego, zawodowego, religijnego, demograficznego, segment życia społecznego i jego kulturę. Można więc mówić na przykład o subkulturze jakiejś grupy etnicznej, na
przykład amerykańskich Murzynów, zawodowej, np. lekarzy, inżynierów, księży) czy religijnej, np. świadków Jehowy.
21
Twórczość DM, oparta o wrażliwość oraz talent kompozytorski Martina Gore’a, zdolności interpretacyjne
Gahana oraz zaskakującą wręcz symbiozę między nimi, miała znaczący wpływ na kulturę pop.
90
larność Depeche Mode wzrosła jeszcze bardziej właśnie w 1990 r. po wydaniu wyżej wspomnianej
płyty. Depeche Mode zawsze byli outsiderami, nie obchodziły ich przemijające mody. Mają własny,
wypracowany przez lata oraz konsekwentnie realizowany styl, charakterystyczny sposób postrzegania muzyki.
Rys. 5 Płyta Violator z 1990 r.
Róża pojawia się również na koszulkach, zegarach, plakatach, przypinkach, zawieszkach, w teledyskach, a także jako tło podczas koncertów Depeche Mode22. Niektórzy fani zespołu posiadają tatuaż
z taką właśnie różą, najbardziej charakterystyczna staje się czerwona róża na czarnym.
Rys. 6 Motyw róży Depeche Mode
Rys. 7 Zdjęcia Depeche Mode na początku lat dziewięćdziesiątych
Również charakterystyczne logo grupy, które przetrwało do dziś, pochodzi z okładki płyty „The Singles” z 1998 r. – przedstawia ona znaki, na których widnieje napis dm oraz daty utworów, które zawiera płyta 81 – 85 oraz 86 – 98. Znaki te niejako są konotacją znaków drogowych. Tak samo więc
mają przyciągnąć uwagę fana grupy. Pismo jest jak cyfry w zegarkach elektronicznych, łatwo zapada
w pamięć. Na drugiej części płyty znajduje się ten sam typ pisma, umieszczony na tle nieba.
22
S. Malins, Biografia Depeche Mode, Wydawca KAGRA, Poznań 1990, s. 49.
91
Rys. 8 Okładka płyty „The Singles 81-85 i 86-98” z 1998 r.
Kolejnym znakiem rozpoznawczym i niejako logiem (które nie pochodzi już z płyt zespoły) staje się
napis DM, gdzie literki D i M rozdziela róża, nieco inna niż z Violatora. Znak ten niedługo pojawia się
na koszulkach, plakatach, przypinkach, powstają liczne graffiti na murach itp.
Rys. 9 Logo DM
W kolejnej formie loga literki D i M także odgrywają główną rolę. Literka D zostaje wpisana w literę
M, takie logo także pojawia się na gadżetach związanych z zespołem.
Rys. 10 Logo Depeche Mode
Na płycie „Playing the Angel” pojawia się wizerunek „stworka” z czarnych piór, który ma najprawdopodobniej przedstawiać anioła. To odwołanie się do miłości oraz religii. Pojawia się więc nowe logo
zespołu, napisane czcionką przypominającą Chiller. Nowym logo jest nazwa zespołu, pisana dużymi
literami, zamiast litery „E” pojawiają się trzy poziome kreski – w celu wyrazistości tej płyty i zwrócenia uwagi fanów.
92
Rys. 11 Logo z płyty Playing The Angel
Anioł i napis natychmiast pojawiają się na koszulkach, kubkach, plakatach, przypinkach, od czasu do
czasu zmienia on kolor na biały. Ten rodzaj loga został przyjęty z dość sporym entuzjazmem, jest bowiem bardzo oryginalny i wymowny w swej treści.
Wreszcie na płycie „Sounds Of The Universe”, która jest ostatnią płytą zespołu z 2009 roku, pojawia
się nowy krój pisma, i tym samym nowe logo. Tym razem litery D i M składają się ze wzajemnie przecinających się kresek na czarnym tle. Nowy rodzaj pisania nazwy zespołu bez wątpienia bardzo rzuca
się w oczy i nie trudno go zapamiętać.
Rys. 12 Logo Sonds Of The Universe z 2009 r.
Tak oto prezentuje się najświeższe logo zespołu, aczkolwiek sądzę, iż najbardziej charakterystyczna
dla zespołu Depeche Mode nadal jest czarna róża, pochodząca z płyty „Violator”.
Jeśli chodzi o kolorystykę, to Depesze lubią mroczne odcienie, którym towarzyszy zmierzch, mrok
i tajemniczość. Kolor, który dominuje prawie od początku to czarny. Niewiele jest tutaj do wyjaśniania: czarna róża, czarne tło, czarne skórzane ubrania, w których uwielbia występować zespół. Większość gadżetów zespołu jest właśnie w tym kolorze.
Warto wspomnieć, że specjalnie z myślą o zespole Depeche Mode zostały opracowane specjalne
kroje liter, komputerowe czcionki wprowadzone do powszechnego użycia..
Bardzo ważnym elementem w identyfikacji wizualnej zespołu stanowią również tatuaże Dava Ghana.
Stały się one inspiracją dla wielu fanów; wykorzystywane są także w licznych gadżetach zespołu.
93
Najbardziej charakterystyczne tatuaże Dave’a: Feniks23.
Rys. 13 Tatuaż ten znajduje się na klatce piersiowej pod lewym obojczykiem Dave’a.
Rys. 14 Tatuaż Dava: chiński znak szczęścia OM24 na klatce piersiowej pod prawym obojczykiem.
Rys 15 zielony przeplatany krzyż tzw. Crux immissa25.
W tym miejscu dodam, że krzyże są jednym z ulubionych symboli Depeche Mode. Duże, srebrne,
bogato zdobione krzyże stały się znakiem rozpoznawczym fanów zespołu. Ponadto fani zespołu często robią sobie tatuaże, których Dave nie posiada, ale które kojarzą się bezpośrednio z zespołem. Są
to miedzy innymi czarna róża, inicjały DM czy też czarny anioł. Na przestrzeni lat powstały dziesiątki,
23
Mityczny Feniks uznawany był za symbol słońca oraz wiecznie odradzającego się życia. Miał przybywać co 500
lat do Egiptu, gdzie spalał się na ołtarzu świątyni; następnego dnia odradzał się i odlatywał – stąd pojawiło się
przysłowie „powstać jak Feniks z popiołów”.
24
Ten starożytny znak jest pierwszą głoską Wszechświata, oddechem Stwórcy. Znak ten stanowi wizualizację
magicznego dźwięku OM, którego siła działania zdolna jest czynić cuda. Jako dźwięk jest jedną z najczęściej
spotykanych sylab w zaklęciach i mantrach. Jako talizman zwykle bywa namalowany, rysowany, rzeźbiony lub
grawerowany w najróżniejszym materiale np. w drewnie sandałowym, kości słoniowej, złocie, srebrze, lustrze.
Niektórzy wierzą, że przynosi on wewnętrzną harmonię, spokój umysłu, równowagę duchową oraz chroni przez
złem. Obejmuje swym ochronnym działaniem osobę i pomieszczenie w którym ona przebywa.
25
Krzyż immisja - inaczej krzyż złożony. Linia pozioma przecinając oś pionową nieco powyżej jej osi symetrii
25
podkreślać ma miejsce splotu ramion krzyża jako miejsce Ukrzyżowanego Serca. Taki tatuaż Dave posiada na
lewym ramieniu.
94
jeśli nie setki pomysłów, dzięki którym fani zespołu mogą identyfikować się ze swoją ulubioną grupą.
Oczywiście sprzedaż tych gadżetów przynosi niemały zysk producentom.
Gadżety te należą do Corporate Identity, Są świetnym narzędziem do komunikacji zwłaszcza między
fanami zespołu, którzy widząc określone symbole, kolory czy to rzeczy rozpoznają się wzajemnie.
Wszystkie gadżety posiadają cechy szczególne: najczęściej są czarnego koloru, mają inicjały DM, loga
wykorzystywane przez zespół, zdjęcia poszczególnych członków Depeche Mode, wizerunki tatuaży
Dave, okładki płyt itp. Można znaleźć nawet lalkę przypominającą Dave’a Gahana.
Trzydzieści lat istnienia zespołu to solidna praca wielu znawców od corporate identity, dzięki którym
przekaz Depeche Mode jest jeszcze bardziej wyrazisty. Ostatnie zdjęcie zespołu przedstawia członków ubranych na czarno, w skórzane rzeczy – jak widać trwali oni zawsze i nadal trwają w swoim
stylu. Zarówno zespół jak i jego muzyka przetrwały próbę czasu. Są „modni” do dziś. Sama nazwa
grupy – Depeche Mode – z franc. najnowsza moda – pokazuje zamierzenie muzyków. Wybierając
więc tą nazwę – można stwierdzić, że zespół planował od początku wszechstronność swojej muzyki
i wizerunku.
Można zadać sobie następujące pytanie: czy wizerunek ten przetrwa następne, pokolenia?
Rys 18 Aktualne zdjęcie zespołu
Źródło: http://www.keyboardmag.com/article/depeche-mode-exploring/may-09/95777 (14.05.2011r.).
Z pewnością tak właśnie będzie, albowiem zespół Depeche Mode ma wielu swoich oddanych fanów.
Ponadto, zespół ten wykreował spójny, jednolity wizerunek, który manifestuje wobec świata, będący
jednocześnie oryginalnym, ale i uniwersalnym bez względu na panującą epokę.
Na podstawie zebranego tu materiału słuszną wydaje się być teza, że Depeche Mode to już nie tylko
zespół, lecz konkretna marka.
„Marka to produkt, usługa, osoba lub miejsce, które wyraźnie odróżnia się od innych oraz przedstawia się w taki sposób, by nabywca, czy użytkownik mógł dostrzec z łatwością istotne, jedyne w swoim
rodzaju wartości, które najlepiej zaspokajają jego potrzeby. Sukces marki zależy bowiem od tego, czy
wartości wytrzymają próbę konkurencji”26.
Wizerunek marki zaś jest zbiorem skojarzeń z nią związanych, które występują w świadomości konsumenta. Ukształtowany jest on z wykorzystaniem pełnej linii narzędzi promocyjnych27. Pamiętamy
jak wielkie marki np. „Wash And Go”, czy proszek do prania „Pollena 2000” upadły. Można rzec, iż
marketingowe błędy „odebrały im życie”. Można zadać sobie więc pytanie, co było tego przyczyną.
Można również postawić pytanie co akurat wpłynęło na to, że Depeche Mode nie stracili na popular-
26
27
J. Blythe, Komunikacja marketingowa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2002, s. 167.
A. Grzegorczyk., Reklama, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2010 r., s.68.
95
ności i nie upadli jak inne wielkie marki? Konkretny styl bycia, produkt i wizja świata. Jednak ani logo,
ani płyty, ani nawet tatuaże Dave nie zyskałyby rozgłosu, gdyby nie media.
Media, czyli inaczej środki masowego przekazu takie jak prasa, radio, telewizja, a ostatnio zwłaszcza
Internet stały się potężnym narzędziem komunikowania się. To właśnie dzięki mediom możliwe jest
oglądanie teledysków, relacji z koncertów, urządzanie konferencji prasowych, wydawanie oświadczeń, kontakt z fanami poprzez fora i czaty itp.
Zespół Depeche Mode wykorzystał media i nadal to robi. To w prasie oraz Internecie poczytać można
informacje z życia gwiazdorów, ale i informacje na temat ich koncertów. Obecnie jednak prasa wyparta została dość mocno przez Internet. Istnieje wiele stron internetowych o grupie, zarówno polskich, jak i za granicznych, gdzie można znaleźć ciekawe informacje o zespole28.
Przeczytać możemy o planach zespołu, pracach nad nowymi singlami, informacje o planowanych
koncertach czy też obejrzeć galerię zdjęć z koncertów. W Internecie mamy do czynienia ciągle z tzw.
newsami o grupie. Internet nigdy nie pozostaje w tyle. Ponadto istnieje wiele oficjalnych fanklubów
w Polsce oraz za granicą. Swego czasu miejsce odbywał się także czat Depeche Mode na Polchacie
oraz na interii.pl, na którym spotykali się fani zespołu i nawiązywali znajomość, a później spotykali się
na „żywo”. Obecnie funkcjonuje wiele portali społecznościowych takich jak: NK, Facebook, Forum
Depeche Mode, gdzie można poznać wielu fanów grupy.
Fani integrują się też ze sobą na zlotach oraz imprezach zespołu tzw. „depotekach”. Na zlotach organizowane są konkursy tańca, które polegają na tym, aby zatańczyć najbardziej podobnie do Dava
Gahana czyli tzw. Dave Dancing, organizowany jest również konkurs na tatuaże Dava. Dla osób, które
biorą w tym udział rozdawane są nagrody: plakaty, płyty, koszulki i inne gadżety z zespołem. Organizuje się również specjalne Sylwestry Depeche Mode, imprezy z okazji urodzin członków zespołu oraz
biwaki DM w Decznie (wcześniej w Łebie nad Morzem). Zloty te organizowane są: w Łodzi, Warszawie, Katowicach, Chorzowie, Poznaniu, Wrocławiu, Gdańsku, Sopocie, Kielcach, Krakowie, Bydgoszczy, Szczecinie. Książka również stanowi bardzo ważny rodzaj przekazu. Obecnie na rynku wydanych
zostało sześć książek o zespole29.
Niegdyś w tytułach prasowych takich jak „BRAVO”, „POPCORN”, „POP ROCKY”, „TV HITS”, „Świat
Młodych” pojawiały się plakaty zespołu. Obecnie plakaty można zakupić na koncertach oraz w sklepach muzycznych.
Jeśli chodzi o prezentacje multimedialne, to najczęściej pojawiają się one na imprezach i zlotach Depeche Mode. Pojawia się potrzebny sprzęt i w ten oto sposób fani przekazują sobie zdjęcia, czy filmy
z koncertów. Na zlotach można również zakupić koszulki plakaty oraz płyty. To jakby rodzaj takiego
małego marketingu DM.
Warto wspomnieć, iż 18 i 19 lutego 2011 r. miała miejsce konferencja prasowa poświęcona Depeche
Mode w Toruniu pod tytułem „DEPECHE MODE – MUZYKA, ZJAWISKO, RECEPCJA” na Uniwersytecie
Mikołaja Kopernika.30 Należy wspomnieć również o radiu. Co prawda nie występuje tutaj komunika28
http://www.depechemode.com/.
„Biografia Depeche Mode” Stevena Malinsa, J. Miller „Obnażeni”, Antologia tekstów Depeche Mode,
A. Maciejewski „O utworach Depeche Mode”, „Steve Malins, Depeche Mode Black Celebration”. Ponadto najbardziej znanym albumem o zespole jest dzieło Marka Sierockiego, zawierające liczne zdjęcia oraz informacje o
grupie. Znajduje się również wiele artykułów w czasopismach muzycznych i nie tylko o zespole.
30
Na pomysł wpadli naukowcy z Uniwersytetu w Toruniu. Okazuje się, że ludzie nauki także przyznają się do
swoich gustów muzycznych i nie obca im analiza tekstów słynnej angielskiej grupy popowo-rockowej. Organi29
96
cja wizualna, ale ma miejsce komunikowanie się ze słuchaczami. W Rzeszowie bowiem, w internetowym radiu Wyższej Szkole Informatyki i Zarządzania powstała audycja „DEPESZOWISKO” poświęconą
muzyce Depeche Mode. Emitowana jest w każdy czwartek od 20 - 22. Również w Koszalinie w Radiu
Adrenalina emitowana jest raz w miesiącu audycja o Depeche Mode.
Oficjalna strona internetowa zespołu Depeche Mode
Internet stał się miejscem sprzyjającym komunikacji wizualnej danej firmy z szerokim odbiorcą. Internet jako narzędzie bez ograniczeń odległościowych i przestrzennych w mgnieniu oka pozwala na
przesyłanie danych z jednego krańca świata na drugi. Nie można mówić o dobrej identyfikacji wizualnej jeśli nie ma spójności pomiędzy kolorem loga, ubrań, ale i spójności ze stroną internetową. Warto
wiec przedstawić jak wygląda oficjalna strona zespołu, który przez lata tak świetnie wykorzystywał
media tradycyjne, a obecnie czyni to z Internetem. Strona internetowa Depeche Mode znajdująca się
pod adresem www.depechemode.com31 jest ukoronowaniem corporate identity zespołu. Po jej wyświetleniu odbiorcy ukazuje się charakterystyczne czarne tło a na nim najnowsze logo zespołu. Strona
pozbawiona jest niepotrzebnych wtyczek, które spowalniałyby jej uruchamianie, jest prosta bez niepotrzebnych reklam czy bannerów.
Na stronie głównej znajdziemy zakładki takie jak: newsy, dyskografię, sklep, elementy do pobrania,
słowa piosenek, odbyte trasy koncertowe, galerię zdjęć i filmów video, jak również forum i specjalną
zakładkę gdzie znajdziemy linki do innych stron internetowych powiązanych z zespołem. Taki układ
jest przyjazny nie tylko dla fanów zespołu ale również dla szerszej grupy odbiorców, którzy dzięki
intuicyjnej nawigacji mogą znaleźć wszystkie interesujące ich informacje i materiały.
zatorzy konferencji tłumaczą swoje zainteresowanie zespołem tym, że to wyjątkowe zjawisko, ciekawe pod
względem kulturoznawczym.
31
www.depechemode.com (27.06.2011).
97
Bibliografia
1. Arendit H. Myślenie, Czytelnik, Warszawa 1991,
2. Biznes 3 Tom. Marketing, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007,
3. Blythe J. Komunikacja marketingowa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2002,
4. Encyklopedia muzyki, [pod. red. A. Chodkowskiego], Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa
1995,
5. Encyklopedia Współczesna 1978 – 2004, Kraków 2004, Zielona Sowa,
6. Ewamy M. Logo. Przewodnik dla projektantów”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008
7. Kopaliński W. Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Wiedza Powszechna, Warszawa
1983,
8. Maciejewski A., O utworach Depeche Mode, In Rock, Poznań 2006,
9. Malins S. Biografia Depeche Mode, Wydawca KAGRA, Poznań 1990,
10. Mały słownik języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1994,
11 Miller J., Obnażeni. Prawdziwa historia Depeche Mode, Wydawnictwo In Rock, Poznań 2006,
12. Polak R. [red.}, Oblicza komunikowania wizualnego, Konsorcjum Akademickie, Kraków-RzeszówZamość 2011,
13. Wallis M. Sztuki i znaki, PIW, Warszawa 1983,
14. Wills F. H. Grafika reklamowa, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa 1972,
15. Wiśniakowska L. Słownik Wyrazów Obcych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.
Źródło internetowe:
http://www.e-alw.com/faq10.html
http://www.keyboardmag.com/article/depeche-mode-exploring/may-09/95777
http://depechemode-forum.pl/
http://www.depechemode.com/
98

Pobierz

Transkrypt

Podobne dokumenty

utwory u2 w wykonaniu depeche mode i jacka white`a!

Natalia Nykiel Rider 2015