strategia rozwoju szlaku jana iii sobieskiego w województwie

Transkrypt

Fundusze Europejskie – dla rozwoju Polski Wschodniej
Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej
STRATEGIA ROZWOJU
SZLAKU JANA III SOBIESKIEGO
W WOJEWÓDZTWIE LUBELSKIM, PODKARPACKIM,
ŚWIĘTOKRZYSKIM W OPARCIU O PUNKTY WĘZŁOWE
LUTY 2013
„Szlak Jana III Sobieskiego parasolowym produktem rozwoju regionalnego Polski Wschodniej”
Lider - Gmina Spiczyn
Spiczyn 10 C, 21-077 Spiczyn, tel./fax (81) 75 77 048, [email protected], www.spiczyn.pl
1
Opracowanie wykonane przez Konsorcjum:
CREATIVE TOWER Paweł Gałecki i ResPublic Sp. z o.o.
Zespół autorski pod kierownictwem Iwony Majewskiej w składzie:
Tatiana Telniuk-Radzikowska
Małgorzata Krzysztofik
Paweł Gałecki
Michał Kazem-Bek
Agnieszka Esz
Joanna Jasiorowska
2
Spis treści
Spis treści...............................................................................................................................3
1.
2.
Wprowadzenie ................................................................................................................8
1.1.
Tło projektu ..............................................................................................................8
1.2.
Obszar projektu ......................................................................................................11
1.3.
Cele projektu ..........................................................................................................12
1.4.
Zakres merytoryczny projektu ................................................................................14
Metodologia...................................................................................................................19
2.1.
Ogólna metodyka prac ...........................................................................................19
2.2.
Wykorzystywane źródła ..........................................................................................21
2.2.1.
Źródła pierwotne .............................................................................................22
2.2.2.
Źródła wtórne ..................................................................................................22
2.3.
3.
4.
5.
Etapy prac ..............................................................................................................23
Rozwój regionalny a turystyka .......................................................................................24
3.1.
Podstawowe elementy rozwoju regionalnego .........................................................24
3.2.
Specyfika gospodarki turystycznej..........................................................................25
3.3.
Wpływ turystyki na rozwój regionalny .....................................................................26
Turystyka na świecie, w Europie i w Polsce – stan i perspektywy rozwoju.....................28
4.1.
Turystyka na świecie ..............................................................................................28
4.2.
Turystyka w Europie ...............................................................................................29
4.3.
Prognozy rozwoju turystyki .....................................................................................31
4.4.
Trendy rozwoju turystyki w Europie ........................................................................32
4.5.
Turystyka w Polsce ................................................................................................35
Uwarunkowania wynikające z dokumentów strategicznych ...........................................37
5.1.
Dokumenty międzynarodowe .................................................................................38
5.2.
Dokumenty krajowe ................................................................................................56
3
6.
7.
5.3.
Dokumenty wojewódzkie ........................................................................................83
5.4.
Dokumenty lokalne ...............................................................................................110
Diagnoza strategiczna makrootoczenia .......................................................................117
6.1.
Otoczenie ekonomiczne .......................................................................................117
6.2.
Otoczenie demograficzne .....................................................................................119
6.3.
Otoczenie prawne ................................................................................................120
6.4.
Otoczenie społeczne ............................................................................................121
6.5.
Otoczenie technologiczne ....................................................................................122
6.5.1.
Nowoczesne technologie i komercjalizacja innowacji ....................................122
6.5.2.
Społeczeństwo informacyjne i teleinformatyka ..............................................123
Diagnoza strategiczna punktów węzłowych .................................................................124
7.1.
Charakterystyka ogólna punków węzłowych ........................................................124
7.2.
Audyt turystyczny punków węzłowych ..................................................................129
7.2.1.
Analiza atrakcyjności turystycznej .................................................................129
7.2.2.
Analiza stanu zagospodarowania turystycznego ...........................................146
7.3.
Analiza dostępności komunikacyjnej punktów węzłowych ....................................156
7.4.
Analiza przedsiębiorczości w punktach węzłowych ..............................................163
7.4.1.
Analiza sektora przetwórstwa w punktach węzłowych ...................................166
7.4.2.
Analiza innych sektorów powiązanych z turystyką .........................................172
7.5.
Analiza potencjału punktów węzłowych w zakresie odnawialnych źródeł energii ..181
7.6.
Analiza potencjału współpracy B + R i punktów węzłowych ..................................187
7.6.1.
Analiza potencjału współpracy sektora B + R w województwie lubelskim ......188
7.6.2.
Analiza potencjału współpracy sektora B+R w województwie podkarpackim .194
7.6.3.
Analiza potencjału współpracy sektora B+R w województwie świętokrzyskim
197
7.7.
Analiza interesariuszy w punktach węzłowych......................................................202
7.7.1.
Sektor samorządowy .....................................................................................203
4
8.
7.7.2.
Sektor pozarządowy ......................................................................................209
7.7.3.
Przedsiębiorcy...............................................................................................215
7.7.4.
Mieszkańcy i grupy nieformalne ....................................................................218
Segmentacja rynku......................................................................................................224
8.1.
Zdefiniowanie kryteriów segmentacji ....................................................................224
8.2.
Opis segmentów ..................................................................................................225
9.
Analiza SWOT, wnioski i rekomendacje rozwojowe .....................................................234
9.1.
Analiza mocnych i słabych stron...........................................................................234
9.2.
Analiza szans i zagrożeń ......................................................................................245
9.3.
Wnioski i rekomendacje .......................................................................................247
10.
Drzewo problemów ..................................................................................................247
11.
Długofalowa koncepcja rozwoju ...............................................................................258
11.1.
Schemat koncepcji rozwoju ..............................................................................265
11.1.1.
Wizja i misja...............................................................................................265
11.1.2.
Drzewo celów Strategii ..............................................................................266
11.2.
Cel nadrzędny ..................................................................................................270
11.3.
Opis obszarów priorytetowych ..........................................................................271
11.4.
Cele strategiczne i działania operacyjne ...........................................................284
12.
11.4.1.
Cele strategiczne .......................................................................................284
11.4.2.
Działania operacyjne .................................................................................286
Wdrażanie Strategii .................................................................................................302
12.1.
Organizacja i koordynacja wdrażania................................................................302
12.2.
Obszary koncentracji działań ............................................................................303
12.3.
Harmonogram wdrażania..................................................................................304
12.4.
Potencjalne źródła finansowania .......................................................................306
12.4.1.
Finansowanie własne ................................................................................306
5
12.4.2.
12.5.
Zewnętrzne źródła finansowania................................................................306
Monitoring i ewaluacja Strategii ........................................................................308
12.5.1.
Monitoring ..................................................................................................308
12.5.2.
Ewaluacja ..................................................................................................311
Schemat 1 Drzewo celów ...................................................................................................267
Schemat 2 Struktura opisu obszaru priorytetowego ............................................................267
Tabela 1 Lokalizacje i terminy spotkań warsztatowych .........................................................21
Tabela 2 Źródła danych wtórnych .........................................................................................23
Tabela 3 Wpływ turystyki na rozwój regionalny i lokalny .......................................................26
Tabela 4 Trendy rozwoju turystyki w Europie .......................................................................32
Tabela 5 Układ celów strategicznych zawarty w Regionalnej Strategia Innowacji dla
województwa świętokrzyskiego na lata 2005-2013 ...............................................................94
Tabela 6 Strategia Rozwoju Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2020 - obszary,
priorytety i kierunki działań wykazujące związek z gospodarką turystyczną..........................99
Tabela 8 Punkty węzłowe - lokalizacja ...............................................................................124
Tabela 9 Punkty węzłowe - charakterystyka .......................................................................124
Tabela 13 Nakłady wewnętrzne bieżące na działalność B+R .............................................190
Tabela 14 Segmenty podstawowe – turystyka kulturowa....................................................226
Tabela 15 Segmenty podstawowe – turystyka edukacyjno-rekreacyjna dzieci i młodzieży .227
Tabela 16 Segmenty podstawowe – turystyka aktywna i specjalistyczna ...........................228
Tabela 17 Segmenty podstawowe – turystyka na obszarach wiejskich, agroturystyka
i ekoturystyka .....................................................................................................................229
Tabela 18 Segmenty podstawowe – turystyka weekendowa ..............................................230
Tabela 19 Segmenty uzupełniające – turystyka motywacyjna ............................................231
Tabela 20 Segmenty uzupełniające – turystyka hobbystyczna ...........................................232
6
Tabela 21 Wnioski i rekomendacje .....................................................................................247
Tabela 22 Ogólny harmonogram wdrażania .......................................................................305
Tabela 23 Wskaźniki realizacji Strategii ..............................................................................309
Wykres 1 Odnowiona Strategia Lizbońska ...........................................................................42
7
1. Wprowadzenie
Przedmiotem projektu jest opracowanie „Strategii rozwoju Szlaku Jana III Sobieskiego
w województwie lubelskim, podkarpackim, świętokrzyskim w oparciu o punkty węzłowe”
w ramach projektu realizowanego przez gminę Spiczyn, pt.: „Szlak Jana III Sobieskiego
parasolowym produktem rozwoju regionalnego Polski Wschodniej”, współfinansowanego ze
środków Programu Operacyjnego Rozwój
Polski Wschodniej,
Osi
priorytetowej
I
Nowoczesna gospodarka, Działania I.4 Promocja i współpraca, Komponentu Współpraca,
Obszaru Tworzenie polityki rozwoju regionalnego – Strategii rozwoju Szlaku Jana III
Sobieskiego w województwie lubelskim, podkarpackim, świętokrzyskim w oparciu o punkty
węzłowe.
Celem projektu jest stworzenie dokumentu przedstawiającego w sposób kompleksowy
i pełny strategię rozwoju Szlaku Jana III Sobieskiego w województwie lubelskim,
podkarpackim, świętokrzyskim w oparciu o 6 punktów węzłowych (gmina Spiczyn
w województwie lubelskim, gmina Wolka w województwie lubelskim, gmina Cieszanów
w województwie podkarpackim, gmina Horyniec Zdrój w województwie podkarpackim, gmina
Chęciny w województwie świętokrzyskim, gmina Zagnańsk w województwie świętokrzyskim)
na lata 2014-2020.
1.1. Tło projektu
Koncepcja Szlaku JIIIS jako narzędzia rozwoju regionalnego narodziła się na Lubelszczyźnie
w roku 2007, w wyniku prowadzenia przez Jakuba Kuśmierczyka, Przemysława
Kuśmierczyka, Katarzynę Sieńko i Dariusza Wlaźlika (mieszkańców gmin Piaski i Spiczyn,
współtwórców produktów firmy Instytut Adaptacji Kulturowej i Językowej oraz stowarzyszenia
Ekologiczny Klub UNESCO) działań na rzecz poszukiwania tożsamości podregionu
definiowanego jako obszar gmin Rybczewice, Piaski, Mełgiew, Spiczyn oraz Wólka.
W wyniku długotrwałych prac znaleziono spoiwo na tyle powszechne, że odnosi się do
wszystkich gmin podregionu i jednocześnie na tyle uniwersalne, że nie budzi sprzeciwów.
Tym spoiwem jest postać charyzmatyczna, ceniona, powszechnie szanowana w Polsce
i rozpoznawalna w Europie - Jan III Sobieski (1629-1696), wybitny władca formatu
europejskiego, król Polski, Wielki Książę Litewski, Ruski, Pruski, Żmudzki i Mazowiecki.
Rozpoczął się wówczas proces budowania partnerstwa jednostek samorządu terytorialnego
8
Szlaku JIIIS. W roku 2008 pionierskie gminy, na których terenie zachowało się dziedzictwo
związane z postacią króla i jego rodu: Rybczewice, Piaski, Mełgiew, Spiczyn i Wólka
podpisały porozumienie partnerskie na rzecz wieloletnich działań związanych z budową
parasolowej marki terytorialnej Szlaku JIIIS, dając początek serii działań strategicznych,
dotacyjnych i promocyjnych opartych na idei partnerskiego działania. W roku 2009 do
partnerstwa Szlaku JIIIS na Lubelszczyźnie dołączyła Gmina Gorzków. Warty wspomnienia
jest fakt, iż 6 wymienionych gmin reprezentuje 4 powiaty woj. lubelskiego. Fakt ten dowodzi
oddolnego charakteru inicjatywy jaką jest Szlak i funkcjonalności przedsięwzięcia, w którym
perspektywy rozwoju dostrzegają zarówno typowe gminy wiejskie, jak i małe miasteczka
(Piaski).
Szlak JIIIS to pomysł o zasięgu, co najmniej transgranicznym. Z początkiem 2008 roku
autorzy koncepcji przekonali wójta oraz radę gminy Rybczewice, do podjęcia polskoukraińskich prac nad zaadoptowaniem dziedzictwa Jana III Sobieskiego do pełnienia funkcji
turystycznych. Napisany przez nich w tym celu wniosek aplikacyjny (złożony w dniu
31.03.2008 r.) do Norweskiego Mechanizmu Finansowego pod nazwą „Szlak Dziedzictwa
Sobieskiego szansą współpracy wschodniej Polski i Zachodniej Ukrainy” uzyskał wsparcie
sponsorów i po podpisaniu umowy dotacyjnej jest realizowany. W ramach projektu
zawiązano
polsko-ukraińskie
porozumienia
partnerskie
między
gminą
Rybczewice,
a Ekologicznym Klubem UNESCO z Piask, Stowarzyszeniem ProCultura z Lublina,
Towarzystwem Lwa ze Lwowa, Centrum Informacji Turystycznej z Żółkwi, a także
ukonstytuowano polsko-ukraiński zespół naukowców badający pozostałości i ślady Jana III
Sobieskiego we wschodniej Polsce i na zachodniej Ukrainie, celem poszerzenia ram
terytorialnych Szlaku JIIIS o kilkaset kilometrów.
Szlak JIIIS to pomysł na zrównoważony rozwój regionalny. Ideą przyświecającą działaniom
podjętym przez Instytut Adaptacji Kulturowej i Językowej jest opieranie na idei Szlaku JIIIS
wielowymiarowego rozwoju. Koncepcję turystyczną wzbogacają ważne elementy spójności
społecznej,
ekonomicznej
i
terytorialnej
oraz
rozwój
przedsiębiorczości
poprzez
prezentowanie Szlaku JIIIS jako koncepcji zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich.
Pierwszym wnioskiem aplikacyjnym, w którym Szlak JIIIS traktowany był jako koncepcja
rozwoju regionalnego jest złożony przez partnerstwo 5 gmin Szlaku zarys programu „Marka
lokalna gwarantem rozwoju przedsiębiorczości na Szlaku JIIIS” dający podstawy dla rozwoju
lokalnej
turystycznej
i
okołoturystycznej
oraz
przetwórstwa
9
wspomagającego rozwój turystyki. Aplikację złożono 23 grudnia 2008 r. do MRR, w ramach
Polsko-Szwajcarskiego Programu Współpracy. Program zyskał wstępną akceptację WWPE,
MRR oraz strony szwajcarskiej. Jednym z efektów realizacji tego projektu jest opracowana w
końcu 2012 r. „Zintegrowana strategia rozwoju Szlaku Jana III Sobieskiego w gminach
Wólka, Spiczyn, Mełgiew, Piaski, Rybczewice, Gorzków”.
Od marca 2009 roku partnerstwo złożyło kilka wniosków aplikacyjnych na różne projekty
nawiązujące do dziedzictwa Jana III Sobieskiego. W międzyczasie Ekologiczny Klub
UNESCO
z
Piask
Odpowiedzialność,
dzięki
dotacji
Przyszłość”
otrzymanej
przeprowadził
od
niemieckiej
międzynarodowe
Fundacji
badania
„Pamięć,
dotyczące
genealogii rodu Sobieskich, pod nazwą „Podobno mój dziadek to Sobieski?”, zapraszając do
udziału w pracach między innymi różne osoby noszące takie samo jak król nazwisko.
Jednym z ważnych efektów badań jest potwierdzenie faktu, że wśród obecnie żyjących nikt
nie jest w stanie potwierdzić wyłącznego prawa do posługiwania się sławą Jana III
Sobieskiego. Fakt ten w dużej mierze jest konsekwencją tego, że wśród potomków króla
Jana III Sobieskiego nie było żadnego wnuka (król miał tylko wnuczki), a tym samym,
bezpowrotnie wygasła jego linia męskich potomków.
Obecnie autorzy koncepcji tworzą najszersze jak do tej pory ramy Szlaku Jana III
Sobieskiego, sytuują go w perspektywie Europy Środkowej. Wyznaczony wstępnie zakres
geograficzny Szlaku JIIIS sięga od Oleska na Ukrainie, gdzie król się urodził, do Wiednia,
gdzie w roku 1683 wsławił się wielką wiktorią (pokonując wojska tureckie pod wodzą Kara
Mustaffy). W zamierzeniach jednak, Szlak otwarty jest na inne regiony Europy i Azji włącznie
z Turcją, Mołdawią, Rumunią, Niemcami, gdyż jego tworzenie opiera się na idei dialogu
kultur, a istniejący potencjał historyczno-kulturowy pozwala na tak szerokie ramy.
Nadrzędną ideą koncepcji jest współpraca oraz możliwość wielowymiarowej wymiany
doświadczeń. Ten wielopłaszczyznowy i zakrojony na wiele lat zamysł opiera się o ideę
Szlaków Dziedzictwa Kulturowego, w których granice i różnice między państwami okazują
się wtórne wobec tożsamości i ciągłości kulturowej.
Stąd powstała jako I etap idea włączenia do Szlaku obszarów położonych na terenie
województwa podkarpackiego i świętokrzyskiego, czemu poświęcona jest niniejsza
Strategia. Koncepcja ta stanowi najszersze ramy odniesienia dla realizacji niniejszej
Strategii, a część działań podejmowanych w ramach programu jest w niej traktowana jako
działania pilotażowe.
10
Koncepcja Szlaku JIIIS jest naturalną konsekwencją odkrycia, że dziedzictwo Sobieskiego
zachowało się w wielu miejscach, i że miejsca te można połączyć. Jak już wspomniano
podstawowym założeniem Szlaku JIIIS jest oparcie wielokierunkowego rozwoju społeczności
gmin partnerskich na potencjałach rozwojowych, którymi partnerzy dysponują, a które nie są
w pełni wykorzystywane ze względu na brak scalającej je formuły i wydolności
instytucjonalnej pojedynczych, rozczłonkowanych gmin. Odpowiedzią na ten brak jest Szlak
JIIIS, który odnosząc się do dziedzictwa kulturowego wspólnego dla całego partnerstwa, jest
podstawą do pozyskiwania środków na rozwój w dziedzinach:

marketingu gospodarczego,

rozwoju przedsiębiorczości,

odnawialnych źródeł energii,

edukacji.
Do chwili obecnej podstawą do podjęcia partnerskich, ponadregionalnych działań na rzecz
budowy Szlaku JIIIS jest w przeważającej mierze świadomość partnerów projektu co do
istnienia dziedzictwa materialnego i niematerialnego związanego z rodem Sobieskich.
Kluczowe zapisy „Strategii rozwoju Szlaku Jana III Sobieskiego w województwie lubelskim,
podkarpackim, świętokrzyskim w oparciu o punkty węzłowe” stanowić będą drogowskaz
i deklarację prowadzenia długoterminowej wspólnej polityki rozwoju w oparciu o Szlak JIIIS,
nie tylko przez partnerów projektu – wszak tworzenie polityki rozwoju to proces angażujący
różnorodnych aktorów życia publicznego. Terytorialna marka Szlaku JIIIS jest od początku
budowana w sposób, który odpowiada na potrzeby zarówno, JST, jak i biznesu oraz nauki.
Jest to widoczne w projektach realizowanych na Szlaku JIIIS w woj. lubelskim, z których
korzystają z powodzeniem wszystkie sektory życia społecznego.
1.2. Obszar projektu
Przedmiotowa
Strategia
w
aspekcie
terytorialnym
skoncentrowana
będzie
na
6 następujących punktach węzłowych: gmina Spiczyn w województwie lubelskim, gmina
Wólka w województwie lubelskim, gmina Cieszanów w województwie podkarpackim, gmina
Horyniec
Zdrój
w
województwie
podkarpackim,
gmina
Chęciny
w
województwie
świętokrzyskim, gmina Zagnańsk w województwie świętokrzyskim.
Oznacza to, iż diagnoza strategiczna i zapisy strategiczne (kierunkowe) będą odnosić się do
11
obszaru wyżej wymienionych gmin. Jednakże należy podkreślić, że ze względu na charakter
strategii, który zakłada ekspansję w/w punktów na otoczenie zapisy strategiczne odnosić się
będą do obszarów otaczających punkty węzłowe Szlaku JIIIS.
Innymi słowy, koniecznym z perspektywy rozwoju Szlaku Jana III Sobieskiego jest kreowanie
nowych rozwiązań, poszerzanie obszaru oddziaływania strategii, a tym samym tworzenie
wokół punktów węzłowych obszarów funkcjonalnych, o których również mowa w niniejszej
Strategii.
1.3. Cele projektu
Celem ogólnym projektu jest przyczynianie się do zbudowania stałej platformy współpracy
pomiędzy regionami Polski Wschodniej poprzez ukierunkowanie rozwoju społecznogospodarczego ponadregionalnego Szlaku JIIIS na prowadzenie działań innowacyjnych
opartych o potencjały endogenne i paradygmat zrównoważonego rozwoju, z wykorzystaniem
posiadanych i wypracowanych narzędzi rozwojowych, w tym:

systemu certyfikacji,

systemu obsługi turysty,

systemu obsługi inwestora,

systemu współpracy B+R,

planu wdrażania marki Szlaku JIIIS wraz z księgą tożsamości.
Poniżej
przedstawiono
cele
szczegółowe
projektu
związane
z
jego
realizacją
i podejmowanymi działaniami:
1. Wypracowanie ram strategicznych do prowadzenia w Polsce Wschodniej polityki
rozwoju opartej o Szlak JIIIS.
2. Powołanie i promocja punktów węzłowych wzmacniających spójność terytorialną,
markę i funkcjonalność ponadregionalnego Szlaku JIIIS oraz transfer do punktów
węzłowych wiedzy (dyfuzja technologii, tacit knowledge, transfer know-how)
i rozwiązań
z
zakresu
rozwoju
norweskich
i
szwajcarskich
regionalnego
opartych
wypracowywanych
w
na
doświadczeniach
ramach
zrealizowanych
i realizowanych projektów.
3. Wypracowanie i wdrożenie wspólnych narzędzi i mechanizmów rozwoju Szlaku JIIIS
w oparciu o współpracę B+R jako impuls do rozwoju procesów innowacyjnych
12
i poprawy konkurencyjności gospodarki Polski Wschodniej.
Niniejsza Strategia ma na celu odpowiedzieć na następujące pytania:

Które z potencjałów Szlaku JIIIS, a w szczególności potencjałów punktów węzłowych
są najbardziej predystynowane dla budowania współpracy B+R?

W jaki sposób i w jakich dziedzinach należy zaplanować współpracę B+R jako
wiodącą dla rozwoju Szlaku JIIIS?

są najbardziej predestynowane do ewokowania innowacji?

są najbardziej predestynowane do tworzenia ram i stałych struktur współpracy na
Szlaku JIIIS?

są najbardziej predestynowane do stymulowania rozwoju na poziomie lokalnym?

Które z dziedzin i obszarów aktywności na Szlaku JIIIS, a w szczególności
w punktach węzłowych są najbardziej predestynowane do budowania współpracy
multisektorowej oraz tworzenia sieci współpracy (klastrów) porozumień?

Które z potencjałów i zasobów na Szlaku JIIIS w województwie lubelskim,
podkarpackim, świętokrzyskim stanowią najbardziej odpowiednią bazę do wzrostu
wykorzystywania odnawialnych źródeł energii?

podkarpackim,
świętokrzyskim
stanowią
najbardziej
odpowiednią
bazę
dla
wzmacniania przetwórstwa?

podkarpackim i świętokrzyskim stanowią najbardziej odpowiednią bazę do rozwoju
przedsiębiorczości?

podkarpackim, świętokrzyskim stanowią najbardziej odpowiednią bazę do rozwoju
turystyki?

Które z potencjałów i zasobów Szlaku JIIIS w województwie lubelskim, podkarpackim,
świętokrzyskim stanowią podstawę marketingu terytorium szlaku JIIIS?
13

Jakie branże i dziedziny powinny stanowić podstawę rozwoju Szlaku JIIIS poprzez
punkty węzłowe i jaka powinna być sekwencja działań strategicznych służących
rozwojowi Szlaku JIIIS w województwie lubelskim, podkarpackim, świętokrzyskim?

Gdzie są granice oddziaływania punktów węzłowych Szlaku JIIIS?

Jakich należy użyć narzędzi dla rozwoju Szlaku JIIIS w oparciu o punkty węzłowe?

W jaki sposób Szlak JIIIS w województwie lubelskim, podkarpackim i świętokrzyskim
ma stać się obszarem funkcjonalnym?

Co stanowić będzie przewagę konkurencyjną marki Szlaku JIIIS w województwie
lubelskim, podkarpackim i świętokrzyskim nad innymi markami terytorialnymi ze
szczególnym uwzględnieniem marek terytorialnych w Polsce Wschodniej?

Co pozwoli na wpisanie Szlaku JIIIS w kontekst szlaku europejskiego obejmującego
co najmniej tereny od zachodniej Ukrainy do dolnej Austrii?
Dokument ma określić strategiczne kierunki rozwoju Szlaku JIIIS w województwie lubelskim,
podkarpackim i świętokrzyskim w oparciu o punkty węzłowe, wskazać sposób/sposoby na
zwiększanie spójności społecznej, gospodarczej i terytorialnej Szlaku JIIIS w województwie
lubelskim, podkarpackim i świętokrzyskim oraz wskazać metody i narzędzia prowadzenia
marketingu gospodarczego i terytorialnego (ze szczególnym uwzględnieniem promocji
turystycznej i gospodarczej) Szlaku JIIIS w województwie lubelskim, podkarpackim
i świętokrzyskim. Założeniem realizacji projektu mają być długookresowe wytyczne
strategiczne dla budowania spójności Szlaku Jana III Sobieskiego (w aspekcie społecznym,
gospodarczym i terytorialnym) w oparciu o punkty węzłowe oraz wytyczne do budowy
ponadregionalnej marki Szlaku Jana III Sobieskiego. Celem realizacji projektu jest również
powstanie podstaw do wypracowania planu operacyjnego dla osiągania założeń i celów
strategii.
Rezultatem opracowanej Strategii będzie pokazanie poprzez Szlak JIIIS kierunku dla
rozwoju Polski Wschodniej oraz otwarcie możliwości rozwoju Polski Wschodniej poprzez
współpracę na szczeblu europejskim w oparciu o koncepcje Szlaku Jana III Sobieskiego
biegnącego od Oleska na Ukrainie do Wiednia w Austrii.
1.4 Zakres merytoryczny projektu
Niniejsza Strategia dotyczy trzech podstawowych części: diagnostycznej, koncepcyjnej
14
i wdrożeniowej.
Diagnozę
poprzedza
rozdział
prezentujący
zastosowaną
podczas
opracowywani dokumentu metodologię.
Część diagnostyczna obejmuje zagadnienia związane z:

analizą specyfiki turystyki jako oraz jej wpływu na rozwój regionalny i lokalny;

syntezą statystyki turystycznej na świecie, w Europie i w Polsce, mającą na celu
pokazanie stanu gospodarki turystycznej oraz perspektyw jej rozwoju, a także
trendów i tendencji;

uwarunkowaniami
wynikającymi
z
dokumentów
strategicznych
na
poziomie
międzynarodowym, krajowym, regionalnym oraz lokalnym;

diagnozą
strategiczną
makrootoczenia
w
kontekście
ekonomicznym,
demograficznym, prawnym, społecznym, technologicznym;

diagnozą strategiczną punktów węzłowych w kontekście: analizy atrakcyjności
turystycznej, analizy stanu zagospodarowania turystycznego, analizy dostępności
komunikacyjnej, analizy przedsiębiorczości, analizy potencjału punktów węzłowych
w zakresie odnawialnych źródeł energii, analizy potencjału współpracy B + R
i punktów węzłowych, analizy podmiotów zainteresowanych realizacją projektu tj.
Szlaku Jana III Sobieskiego w punktach węzłowych;

segmentacją
rynku
w
kontekście
kryteriów
segmentacji
oraz
określenia
podstawowych segmentów.
Część diagnostyczną zamyka analiza SWOT będąca syntetycznym podsumowaniem
mocnych i słabych stron Szlaku JIIIS, a także jego szans i zagrożeń.
Syntetyczna zawartość poszczególnych rozdziałów Strategii przedstawia się następująco:
METODOLOGIA
Rozdział traktuje o metodologii zastosowanej podczas sporządzania diagnozy, określając
ogólną metodykę prac, stosowane narzędzia oraz wykorzystywane źródła. W konstruowaniu
strategii stosuje się metodę partycypacyjno-ekspercką, pozwalającą łączyć doświadczenie
ekspertów z wiedzą społeczności lokalnych. W procesie zbierania danych wykorzystuje się
zarówno źródła pierwotne (badania ankietowe mailingowe, telemarketing, konsultacje
eksperckie, wizje lokalne, badania jakości, konsultacje społeczne, itd.), jak wtórne
(opracowania i dane statystyczne instytutów, urzędów, think-tanków, obowiązujące strategie
15
rozwoju, analizy marketingowe, itd.).
ROZWÓJ REGIONALNY A TURYSTYKA
Rozdział dotyczy omówieniu wpływu, jaki może mieć turystyka na rozwój regionalny dzięki
swojej interdyscyplinarnej specyfice. Zaprezentowano w nim istotę rozwoju regionalnego
oraz liczne powiązania turystyki z innymi dziedzinami życia, a przede wszystkim jej
znaczenie gospodarcze i społeczne wyrażające się m.in. w PKB oraz tworzonych miejscach
pracy. Rozdział pozwala dostrzec w turystyce ogromny potencjał w zakresie stymulowania
szeroko pojętych procesów rozwojowych.
ANALIZA DOKUMENTÓW STRATEGICZNYCH
Rozdział dotyczy dokumentów strategicznych na poziomie europejskim, krajowym,
wojewódzkim, powiatowym oraz gminnym. W kręgu zainteresowania znajdą się zapisy
związane
pośrednio
lub
bezpośrednio
z
turystyką,
przedsiębiorczością,
rozwojem
regionalnym oraz OZE (energetyką). Rozdział ten jest ważny, ponieważ dokładna analiza
zapisów strategicznych pozwala na stworzenie dokumentu kompatybilnego z zapisami na
szczeblu krajowym i regionalnym, a także lokalnym (w szczególności dotyczy to punktów
węzłowych).
DIAGNOZA STRATEGICZNA MAKROOTOCZENIA
Rozdział zawiera analizę otoczenia obszaru projektowego, warunkującą wykorzystanie
potencjałów wewnętrznych, które nie funkcjonują „w próżni”. Do ważnych elementów
diagnozy otoczenia należą w szczególności: otoczenie ekonomiczne, demograficzne,
prawne, społeczne, technologiczne.
DIAGNOZA STRATEGICZNA PUNKTÓW WĘZŁOWYCH
Rozdział zawiera diagnozę punktów węzłowych zlokalizowanych na Szlaku Jana III
Sobieskiego, którą można podzielić na następujące główne części:

część dotyczącą potencjału turystycznego punktów – analiza atrakcyjności
turystycznej (walory naturalne i antropogeniczne), analiza stanu zagospodarowania
turystycznego punktów (infrastruktura turystyczna i paraturystyczna), analiza
dostępności komunikacyjnej,

część dotyczącą potencjału w zakresie przetwórstwa,

część dotyczącą potencjału w zakresie energetyki (OZE),
16

część dotyczącą potencjału innowacyjnego oraz potencjału w zakresie współpracy
B+R,

analizę podmiotów zainteresowanych Szlakiem JIIIS (sektor samorządowy, sektor
pozarządowy, przedsiębiorcy, mieszkańcy).
SEGMENTACJA RYNKU
Segmentacja rynku wskazuje główne segmenty rynku i opisuje je według kryteriów
geograficznych, demograficznych, ekonomicznych, motywacyjnych. Poprzez segmentację
rynku identyfikuje się głównych klientów, jako odbiorców oferty produktowej i usługowej
obszaru projektowego oraz produktu, jakim jest Szlak JIIIS. Opisanie profilu odbiorców
umożliwia przygotowanie oferty dostosowanej do ich preferencji i oczekiwań.
ANALIZA SWOT
Strategię uzupełnia analiza SWOT, która precyzuje mocne i słabe strony, a także czynniki
sprzyjające rozwojowi oraz zagrożenia mogące ten rozwój utrudnić lub zahamować. Analiza
SWOT stanowi niejako podsumowanie całej diagnozy, a także punkt wyjścia do rozważań
strategicznych. Jest także bazą do określenia kierunków rozwoju Szlaku JIIIS.
DRZEWO PROBLEMÓW
Rozdział obrazuje główne przeszkody i elementy negatywne obecnej sytuacji podregionu
oraz wzajemne relacje pomiędzy tymi elementami. Odzwierciedla wnioski sformułowane
podczas
spotkań
warsztatowych
przeprowadzonych
i
moderowanych
w
ramach
opracowywania Strategii. Stanowi swoistego rodzaju syntetyczne podsumowanie diagnozy,
definiując bezpośrednio problemy, które mają zostać rozwiązane poprzez wdrażanie
Strategii. Jest to więc punkt wyjścia do budowania drzewa celów, które bezpośrednio musi
się odwoływać do istniejących problemów obszaru 6 gmin obszaru projektowego.
KONCEPCJA ROZWOJU
Zdefiniowanie głównych kierunków rozwoju produktu turystycznego Szlak JIIIS w obszarze
projektowym w kontekście specyfiki programu oraz posiadanych walorów, atrakcji oraz
zaplecza infrastrukturalnego w perspektywie wizji, misji, celu nadrzędnego, celów
operacyjnych oraz działań i zadań realizacyjnych ujętych w domenach strategicznych.
WDROŻENIE
Rozdział określa harmonogram wdrażania na lata 2013-2020, w tym źródła finansowania
17
działań w obecnej perspektywie finansowej 2015 (2013+2) oraz założenia systemu
monitoringu i ewaluacji (wraz ze wskaźnikami), w tym również podmioty odpowiedzialne za
implementację całej Strategii oraz poszczególnych działań i zadań realizacyjnych.
18
2. Metodologia
2.1. Ogólna metodyka prac
Niniejsza Strategia jest budowana według metody partycypacyjno-eksperckiej, czyli
uspołecznionej, w której równoważne jest doświadczenie konsultantów oraz wiedza
i potencjał społeczności lokalnych. Konsultanci wnieśli swoje doświadczenie w zakresie
budowania strategii rozwoju, natomiast mieszkańcy wiedzę na temat obszaru, jego mocnych
i słabych stron, jego potencjału oraz optymalnych kierunków rozwoju. Koncepcje
mieszkańców zostały zweryfikowane przez konsultantów zewnętrznych, których główną
zaletą jest brak zaangażowania emocjonalnego i spojrzenie na obszar projektowy
„z zewnątrz” oraz jego niezależna ocena.
Metoda partycypacyjno-ekspercka zakłada silną współpracę konsultantów i ekspertów ze
społecznością lokalną na każdym etapie opracowywania dokumentu. Łączy ona zalety obu
podejść metodycznych (eksperckiego i partycypacyjnego), a polega na tym, że:

część prac wykonywana została w wersji uczestniczącej (partycypacyjnej) z udziałem
władz samorządowych, sektora prywatnego i organizacji pozarządowych z obszaru
projektowego,

część prac wykonali konsultanci i eksperci (np. niektóre analizy, raporty, syntezy,
diagnozy), wykorzystując dane także pozyskane od społeczności lokalnych,

wyniki prac konsultantów zostały udostępnione i skonsultowane z samorządami,
przedsiębiorcami i organizacjami pozarządowymi,

niektóre działania (zebranie i dostarczenie niezbędnych informacji, organizacyjna
strona konsultacji społecznych) wykonywane zostały przy doradztwie konsultantów.
O kształcie Strategii w związku z powyższym stanowi gremium osób wypracowujących
elementy zarysu planu strategicznego (w tym oceny, diagnozy oraz możliwości
rozwojowych), w skład którego wchodzą:

przedstawiciele władz samorządowych, pracownicy urzędów,

przedstawiciele organizacji społecznych,

przedstawiciele podmiotów gospodarczych, instytucji lokalnych i innych grup
interesów,
19

inne osoby o wysokiej aktywności lub pozycji społecznej – tzw. lokalne autorytety,
lokalni liderzy, którzy zgłoszą chęć włączenia się do pracy nad Strategią,

przedstawiciele instytucji zewnętrznych (np. banków, instytucji prowadzących
działalność kulturalną itp.),

konsultanci zewnętrzni.
Zastosowanie takiej metody przy tworzeniu dokumentu, oprócz partycypacji pozwala na
zdobycie doświadczenia przyczyniając się jednocześnie do integracji środowisk w oparciu
o planowanie rozwoju lokalnego. Doświadczenie zdobyte przez liderów lokalnych w pracach
nad Strategią będzie mogło owocować podczas jej wdrażania.
Punktem wyjścia do właściwego skonstruowania części strategicznej, a więc kierunków
rozwoju, celów i działań jest precyzyjna diagnoza obszaru projektowego, oparta przede
wszystkim na pozyskanych na obszarze projektowym danych wewnętrznych oraz na danych
zewnętrznych. W przygotowaniu Strategii wykorzystano dostępne źródła wtórne.
Badania na potrzeby powstającego opracowania obejmowały kilka metod badawczych
połączonych w sposób gwarantujący wysoką efektywność zbierania danych. Były to:
1. CAWI (Computer Assisted Web Interview) – badanie ankietowe przeprowadzone za
pomocą elektronicznego formularza ankiety. Zaproszenie do badania wraz z linkiem do
ankiety, zostało zamieszczone na portalach internetowych gmin biorących udział
w projekcie:

www.spiczyn.pl

www.wolka.pl

www.cieszanow.org

www.horyniec-zdroj.pl

www.checiny.pl

www.zagnansk.pl
Ponadto, ankieta (wraz z opisem, czego dotyczy badanie) była udostępniona na
platformie internetowej do prowadzenia konsultacji społecznych – CyfrowaDemokracja.pl
oraz fanpage-ach kilkudziesięciu organizacji działających na terenie gmin, których
dotyczy opracowanie.
Dodatkowo zaproszenia do wzięcia udziału w badaniu zostały wysłane na adresy e-mail
20
ze specjalnie przygotowanych baz. Udostępniane ankiety były zamieszczone na
platformie internetowej Cyfrowy Manager.
Zastosowana metoda umożliwiła szybkie dotarcie do szerokiej grupy respondentów.
Inną ważną zaletą było zniwelowanie efektu ankieterskiego oraz zapewnienie osobom
wypełniającym ankietę poczucia anonimowości.
2. Ankieta audytoryjna - ankiety w postaci formularzy papierowych zostały rozdane
uczestnikom spotkań warsztatowych realizowanych w ramach projektu. Uczestnicy
wypełniali kwestionariusze samodzielnie.
Metoda ta została zastosowana w celu zapewnienia udziału w ankiecie kluczowych
przedstawicieli gminy obecnych na spotkaniach warsztatowych.
3. Spotkania warsztatowe – spotkania były realizowane z wykorzystaniem wizualnych
technik moderacji i technik multimedialnych. Pozwoliły one na uzyskanie bardzo
wysokiego poziomu interakcji między uczestnikami spotkań, ogniskowanie dyskusji
wokół zaplanowanego tematu a także wizualizację przebiegu pracy i jej wyników. Inną
istotną zaletą zastosowanych technik była wysoka efektywność dyskusji.
Tabela 1 Lokalizacje i terminy spotkań warsztatowych
L.p.
Lokalizacja spotkania warsztatowego
Termin
1.
Cieszanów – I warsztat
26.11.2012
2.
Horyniec-Zdrój – I warsztat
26.11.2012
3.
Chęciny – I warsztat
26.11.2012
4.
Zagańsk – I warsztat
27.11.2012
5.
Spiczyn – I warsztat
28.11.2012
6.
Wólka – I warsztat
29.11.2012
7.
Zagańsk – II warsztat
16.01.2013
8.
Chęciny – II warsztat
17.01.2013
9.
Cieszanów – II warsztat
18.01.2013
10.
Horyniec-Zdrój – II warsztat
18.01.2013
11.
Spiczyn – II warsztat
21.01.2013
12.
Wólka – II warsztat
22.01.2013
Źródło: Opracowanie własne
4. Dodatkowo w trakcie realizacji spotkań warsztatowych stosowano elementy
indywidualnego
wywiadu
pogłębionego
i
metody
delphickiej
celem
21
usystematyzowania i dookreślenia wiedzy.
5. Wykonano również dodatkowo ankietę CAWI dotyczącą potrzeb w zakresie
inwestycji, projektów i obszarów funkcjonalnych interesariuszy szlaku.
2.2. Wykorzystywane źródła
2.2.1. Źródła pierwotne
Najważniejsze źródła danych i informacji pierwotnych:
˗
dane i informacje pozyskane podczas warsztatów strategicznych, w których
uczestniczyli przedstawiciele władz samorządowych, branży turystycznej i organizacji
pozarządowych,
˗
dane zebrane podczas wywiadów ankietowych i rozmów z przedstawicielami władz
gmin, powiatów oraz pracownikami Urzędów,
˗
opinie zebrane
w wywiadach ankietowych
oraz rozmowach bezpośrednich
z gestorami bazy noclegowej i gastronomicznej oraz mieszkańcami terenu,
˗
dane zebrane podczas wywiadów ankietowych i rozmów z osobami prowadzącymi
gospodarstwa agroturystyczne.
2.2.2. Źródła wtórne
W procesie zbierania danych wykorzystane zostały źródła wtórne, czyli dostępne
opracowania i dokumenty.

opracowania
Głównego
Urzędu
Statystycznego,
Wojewódzkiego
Urzędu
Statystycznego w Lublinie, Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową, Instytutu
Turystyki, Polskiej Organizacji Turystycznej,

raporty Światowej Organizacji Turystyki (UNWTO), Światowej Rady Turystyki
i Podróży (WTTC), Komisji Europejskiej, Europejskiej Komisji Turystyki,

dokumenty strategiczne krajowe, wojewódzkie, powiatowe i gminne (strategie
rozwoju,
plany
zagospodarowania
przestrzennego,
raporty
dotyczące
stanu
środowiska naturalnego, etc.),

foldery promocyjne, ulotki, publikacje promocyjno-informacyjne, monografie,

strony internetowe (portale regionalne i tematyczne),
22

prasa ogólnopolska, regionalna oraz lokalna,

publikacje i opracowania historyczne.
Tabela 2 Źródła danych wtórnych
Obszary pozyskiwania informacji ze źródeł wtórnych
Źródła wtórne
Archiwa (w tym strategie lokalne, inne istotne opracowania, drukowane
materiały informacyjne)
Regionalne: Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego (strategie
regionalne, RPO, inne dokumenty strategiczne i programowe),
samorządy (strategie rozwoju, plany rozwoju lokalnego, inne dokumenty
strategiczne), uczelnie wyższe (raporty z badań, strategie)
Krajowe: Ministerstwo Sportu i Turystyki, Instytut Turystyki, GUS, POT
Instytucje światowe i europejskie: UNWTO, WTTC, KE, EKT (najnowsze
raporty)
Dostępne strony internetowe (portale regionalne, lokalne i tematyczne)
Monitoring prasowy
2.3. Etapy prac
Proces opracowywania Strategii obejmował następujące etapy:
Etap diagnostyczny – związany z analizą stanu wyjściowego (otoczenie zewnętrzne,
konkurencyjność, potencjały endogenne) oraz oceny możliwości rozwoju obszaru we
współpracy ze społecznościami lokalnych 6 gmin.
Etap koncepcyjny – dotyczący wypracowania wizji, misji, celu nadrzędnego, identyfikacji
domen strategicznych oraz określenia celów i działań w ramach domen. W etapie tym
określono główne założenia do procesu wdrażania Strategii w kontekście ramowego
harmonogramu działań, programu operacyjnego na najbliższe lata, możliwych źródeł
finansowania oraz systemu monitorowania i ewaluacji Strategii (podmiot, zasady, wskaźniki).
Ten etap miał na celu przede wszystkim wspólne (przez konsultantów i mieszkańców)
wypracowanie wizji rozwoju obszaru, zdefiniowanie najważniejszych celów do osiągnięcia
oraz sposobów realizacji tych celów. W ten sposób zadania w Strategii stały się powszechnie
akceptowalne. W tym etapie kluczowe znaczenie miały warsztaty strategiczne oraz
bezpośrednie konsultacje indywidualne, służące wypracowywaniu głównych założeń
rozwojowych.
23
3. Rozwój regionalny a turystyka
Turystyka jest ważnym sektorem gospodarki i wywiera znaczący pozytywny wpływ na wzrost
gospodarczy i zatrudnienie. Rośnie również jej znaczenie w codziennym życiu obywateli,
którzy coraz częściej podróżują, zarówno w celach rekreacyjnych, jak i zawodowych.
Z turystyką związane są zagadnienia takie jak dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze,
współczesne tradycje i kultura. Jest ona również idealnym przykładem na to, że konieczne
jest pogodzenie wzrostu gospodarczego ze zrównoważonym rozwojem, w tym również
w wymiarze etycznym. Turystyka w dużej mierze przyczynia się też do poprawy wizerunku,
do propagowania wartości i uwydatniania atrakcyjności modelu, który jest owocem
wielowiekowej wymiany kulturowej, różnorodności językowej oraz kreatywności.
Powyższe uzasadniają ścisłe powiązania i wzajemne wpływy między turystyką, a rozwojem
regionalnym i lokalnym, przeanalizowaniu których służy niniejszy rozdział.
3.1. Podstawowe elementy rozwoju regionalnego
Według źródeł amerykańskich rozwój lokalny lub regionalny ma przede wszystkim wymiar
gospodarczy, który musi zaistnieć, by doszło do ogólnego wzrostu na danym terenie.
Tradycja europejska podchodzi do zagadnienia w sposób bardziej całościowy tzn. badacze
zwracają uwagę, że rozwój wtedy tylko będzie skuteczny i nieodwracalny, gdy oprócz zmian
gospodarczych zaistnieje również zmiana jakościowa na polu społecznym i kulturowym.
Rozwojem lokalnym nazywamy zatem najprościej mówiąc wzrost gospodarczy, społeczny
i kulturowy pewnej wspólnoty określonej terytorialnie, a rozwojem regionalnym wzrost w tych
samych aspektach danej (większej niż pojedyncza wspólnota) zbiorowości zajmującej
określony obszar. Istotne przy tym jest, aby ukierunkowanie rozwoju było zbieżne
z wartościami wyznawanymi przez daną społeczność.
Jest zatem kilka podstawowych elementów rozwoju regionalnego:

rozwój gospodarczy, rozumiany przede wszystkim jako wzrost dochodu w oparciu
głównie o sektor przedsiębiorstw;

rozwój
społeczny,
przez który należy rozumieć przede wszystkim
zmiany
dopasowujące model społeczeństwa do następujących zmian o charakterze
gospodarczym, przy jednoczesnym wykształceniu mechanizmów niwelujących lub
redukujących niekorzystne zmiany w tym zakresie;
24

rozwój kulturalny, oznaczający podtrzymywanie istniejących tradycji oraz tworzenie
nowych wartości kulturowych;

rozwój przestrzenny, dopasowujący układ przestrzenny do potrzeb zamieszkującej go
społeczności oraz organizujący przestrzeń według potrzeb;

rozwój prawno-polityczny, będący postępującą demokratyzacją społeczeństwa
i włączaniem go w coraz większą ilość działań samorządowych.
3.2. Specyfika gospodarki turystycznej
Turystyka jest w skali globalnej sektorem priorytetowym ze względu na korzyści dla
gospodarki. Szacuje się, że generuje aż 9% światowego PKB i tworzy bezpośrednio 255
milionów miejsc pracy. Jedna na 12 osób zatrudniona jest w turystyce. Według UNWTO
(United Nations World Tourism Organisation), turystą jest już 1 na 7 mieszkańców kuli
ziemskiej. Prognozy mówią, że w 2022 roku turystyka wygeneruje 10% PKB i wytworzy aż
328 milionów miejsc pracy. Te dane plasują turystykę na trzecim miejscu wśród
największych dziedzin gospodarki. Takie gałęzie, jak przemysł motoryzacyjny czy kopalnie
dają odpowiednio po 8% PKB.1
Jako sektor obejmujący prawie 1,8 mln przedsiębiorstw, z których większość to Małe
i Średnie Przedsiębiorstwa (MŚP), zatrudniający około 5,2 % całkowitej siły roboczej (czyli
około 9,7 mln miejsc pracy, z których wiele zajmują ludzie młodzi) europejska branża
turystyczna wytwarza ponad 5 % PKB Unii Europejskiej i wskaźnik ten stale rośnie.
Turystyka stanowi więc trzeci pod względem znaczenia obszar działalności społecznogospodarczej w UE, ustępując miejsca sektorowi handlu i dystrybucji oraz budownictwu.
Jeśli wziąć pod uwagę również powiązane z turystyką sektory, to ich całkowity udział
w produkcie krajowym brutto jest o wiele wyższy: według szacunków łącznie wytwarzają one
ponad 10% PKB Unii Europejskiej oraz obejmują około 12% wszystkich miejsc pracy.
Z perspektywy ostatniego dziesięciolecia wzrost zatrudnienia w sektorze turystyki był niemal
zawsze wyższy niż w pozostałych sektorach gospodarki.
Te efekty rozwoju turystyki wynikają przede wszystkim z jej interdyscyplinarności
i wielosektorowości. Zaczęto dostrzegać jej wzajemne powiązania i relacje z innymi
dziedzinami gospodarczymi, które powodują, że rozwój turystyki przenosi pozytywne impulsy
na inne sektory – w szczególności na usługi, a także, choć w mniejszym stopniu, na
1
UNWTO Tourism Highlights, 2012 Edition
25
produkcję przemysłową wybranych dóbr.
Obok ekonomicznego turystyka posiada również ogromne znaczenie społeczne. Turystyka
jest naturalnym instrumentem równowagi regionalnej, bo produkty turystyczne są tworzone
w regionach,
wśród
których
wiele
należy
do
mniej
rozwiniętych,
biedniejszych
i peryferyjnych. Turystyka wywołuje również istotny efekt „wartości dodanej” w zakresie
pobudzania i podnoszenia morale społeczności w regionach (również biedniejszych
i peryferyjnych),
zagrożonych
wyludnieniem.
Turystyka pobudza również społeczną
aktywność, prowadzi do lepszej identyfikacji z regionem i przeciwdziała marginalizacji
społecznej.
3.3. Wpływ turystyki na rozwój regionalny
Dzięki opisanej powyżej specyfice turystyka może się stać jednym z bardziej istotnych
elementów rozwoju regionalnego. Turystyka jest bowiem dziedziną, która może połączyć
niemal wszystkie aspekty związane z rozwojem. Jej dodatkową wartością jest bardzo duża
pracochłonność, a co zatem idzie konieczność zaangażowania znaczących zasobów
ludzkich. Jest to tym cenniejsze, że w obecnej dobie gospodarka raczej coraz bardziej
skłania się do kapitałochłonności przy wciąż malejącym udziale siły roboczej. Zatem gałąź
gospodarki, w której znaczenie czynnika ludzkiego – w postaci nakładu pracy – ma nader
istotną rolę z założenia powinien zainteresować wszystkich, którym leży na sercu wciąż
bardzo wysokie w Polsce bezrobocie. Poniżej przedstawiono w ujęciu tabelarycznym wpływ
turystyki na rozwój regionalny i lokalny, w każdym z przedstawionych wcześniej obszarów.
Tabela 3 Wpływ turystyki na rozwój regionalny i lokalny
Rozwój
gospodarczy
Rozwój
społeczny
Rozwój
kulturalny
Rozwój
przestrzenny
Rozwój prawnopolityczny
Rozwój
Wzrost aktywności
Zachowanie
Poprawa dostępności
zawodowej
kulturowego
komunikacyjnej w tym międzyregionalnej
mieszkańców
dziedzictwa i tradycji
poprawa stanu
oraz
handlu i usług
Spadek bezrobocia
Wymiana idei i
technicznego dróg
międzynarodowej,
Wzrost dochodów
Podniesienie poziomu
Zabezpieczenie
Rozwój społeczeństwa
podatkowych
wykształcenia (jako
Nowe imprezy i
środowiska
obywatelskiego
samorządów
skutek konieczności
wydarzenia kulturalne
Wzrost obrotów
Utrwalenie wizerunku
regionu jako
poglądów
Rozwój współpracy
naturalnego,
dostosowania się do
Poprawa krajobrazu
istniejących na rynku
oraz estetyki regionu
26
Rozwój
gospodarczy
Rozwój
społeczny
atrakcyjnej lokalizacji
wymagań)
gospodarczej, co
Poprawa warunków
korzystnie wpływa na
Rozwój
kulturalny
Rozwój
przestrzenny
Rozwój prawnopolityczny
życia mieszkańców
przyciąganie kapitału
Podniesienie jakości
usług
Źródło: Opracowanie P. Pawelec dla PART S.A. „Wpływ turystyki na rozwój regionalny”
Powyżej opisane czynniki wpływu turystyki w kontekście rozwoju regionalnego mają
w większości jedną wspólną cechę: zarazem są efektem rozwoju turystyki jak i stanowią
jego element napędzający. W ten sposób powstaje swego rodzaju spirala, gdzie jedne
rzeczy stanowią powód dalszego rozwoju dla następnych. A te z kolei umożliwiają jeszcze
większe rozkręcenie turystycznej koniunktury. Oczywiście na początku musi się jednak
pojawić element, dzięki któremu dojdzie do zainicjowania rozwoju turystyki. Tym elementem
uruchamiającym wszystkie opisane procesy, a tym samym umożliwiający zdyskontowanie
wszystkich korzyści ekonomicznych i społecznych wynikających z rozwoju turystyki jest
produkt turystyczny jako oferowana na rynku, spójna kompozycja składników, pozwalających
na spełnienie różnych potrzeb i celów determinujących podróż turystyczną.
To właśnie produkt turystyczny, spójne przesłanie na jego temat, oraz oferta, którą obejmuje
pozwoli na przyciągnięcie turystów, a w efekcie na pobudzenie gospodarcze regionu za
pomocą turystyki.
Jak widać z powyższego gospodarka turystyczna może być jednym z najważniejszych
elementów rozwoju lokalnego/regionalnego. Jej rozwój może stać się kołem zamachowym
rozwoju regionu, który może stać się alternatywnym sposobem na pobudzenie regionu.
27
4. Turystyka na świecie, w Europie i w Polsce –
stan i perspektywy rozwoju
Niniejszy rozdział powstał na podstawie dostępnych danych i analiz, wśród których kluczowe
znaczenie miały dane Światowej Organizacji Turystyki (UNWTO), dane Europejskiej Komisji
Turystyki, dane Eurostatu oraz dane Instytutu Turystyki. Stopień dostępności danych
spowodował, iż czasami możliwe było podanie i przeanalizowanie danych najnowszych,
a czasami konieczne było sięgnięcie do danych z lat wcześniejszych2.
4.1. Turystyka na świecie
Według UNWTO3 w okresie od stycznia do sierpnia 2012 r. liczba międzynarodowych
podróży pobiła rekord 705 mln w skali światowej, notując wzrost 4% w stosunku do
analogicznego okresu roku 2011 tj. 28 mln turystów więcej. Spośród badanych 143 krajów
w pierwszych sześciu do dziewięciu miesiącach 118 (83%) zanotowało wzrost przyjazdów,
z czego 49 (34%) zanotowało wzrost dwucyfrowy, a 25 (17%) odnotowało spadek. Wzrost
zanotowały wszystkie regiony oprócz Środkowego Wschodu, przy czym w kontekście
subregionalnym największy był on w Azji i regionie Pacyfiku (7%) oraz Afryce (6%),
następnie w Amerykach (4%) oraz Europie (3%). Po raz kolejny wschodzące gospodarki
zanotowały większy wzrost (5%) niż rozwinięte gospodarki (4%), dzięki dobrym wynikom
osiągniętym przez północną Afrykę (11%), środkową i wschodnią Europę (9%), południową
Azję (8%), południowo-wschodnią Azję (8%), pólnocno-wschodnią Azję (7%), środkową
Amerykę (7%) oraz południowej Ameryce (6%).
W listopadzie 2012 UNWTO nadal
prognozowała, że 13 grudnia 2012 r. gdzieś na świecie zanotujemy 1 bilionowego turystę.
Jeżeli chodzi o wpływy z turystyki z 111 destynacji 99 (89%) zanotowało w I połowie 2012
roku wzrost z wpływów z turystyki,
z których 47 (42%) zanotowało wzrost dwucyfrowy,
natomiast 12 (11%) zanotowało spadki. Wśród zarabiających najwięcej na turystyce wpływy
wzrosły znacząco w Honk-Kongu (Chiny) – 17%, USA – 8%, Niemcy – 7%, Francja – 5%,
W. Brytania – 4%. Wśród destynacji z dwucyfrowym wzrostem na uwagę zasługuje –
2
Należy również zaznaczyć, iż w toku prac nad dokumentem dokonano selekcji dostępnych danych szeroko
analizując prognozowane trendy w rozwoju turystyki w Europie oraz turystykę w Polsce, w tym głównie turystykę
przyjazdową i turystykę Polaków. Pominięto turystykę wyjazdową Polaków, mniej miejsca poświęcono danym
dotyczącym turystyki na świecie i w Europie, gdzie ograniczono się w większości do danych mających pośredni
lub bezpośredni wpływ na rozwój turystyki w Polsce.
3
UNWTO World Tourism Barometer, vol. 10, listopad 2012
28
Japonia – 48%, Szwecja – 26%, południowa Afryka – 26%, Korea – 26%, Indie – 23%,
Polska – 19%, Tajlandia – 17%, Rosja – 16%, Egipt – 13%, Czechy – 13%, Tajwan – 11%,
Singapur – 10%, Chorwacja – 10%. Wśród krajów notujących największe wydatki turystów
za granicą znalazły się: Chiny (wzrost o 30%), Rosja (wzrost o 15%), USA (wzrost o 9%),
Kanada (wzrost o 6%), Niemcy (wzrost o 5%), Australia (wzrost o 4%).
Jeżeli chodzi o dane dotyczące regionów:

Europa zanotowała 3% wzrost w międzynarodowych przyjazdach głównie dzięki 9%
wzrostowi w Europie środkowej i wschodniej (Rosja, Węgry i Polska), podczas gdy
Europa północna zanotowała tylko 0,2% wzrost, zachodnia 4%, południowa
i śródziemnomorska tylko 1% wzrost.

Azja i Pacyfik są na początku listy notując 7% wzrost w stosunku do analogicznego
okresu w roku poprzednim dzięki wynikom (9%) południowej i południowo-wschodniej
Azji (Tajlandia, Kambodża, Wietnam, Filipiny). Północna Azja także zanotowała
wzrost przyjazdów dzięki wynikom Japonii, Korei, Honk-Kongu.

Ameryki zanotowały 4% wzrost dzięki wynikom Ameryki Środkowej (Costa Rica,
Gwatemala, Nikaragua, Panama) i Południowej (Chile, Ekwador, Peru).

Afryka zanotowała 6% wzrost dzięki odrodzeniu Tunezji oraz południowej Afryki.

Środkowy Wschód
zanotował
1%
spadek,
ale
jest
to
wynik
lepszy
od
ubiegłorocznego dzięki „powrotowi” Egiptu (+20).
4.2. Turystyka w Europie4
W 2012 roku mimo problemów gospodarczych turystyka w Europie wykazuje tendencję
wzrostową, choć tendencja ta wykazała spowolnienie w II połowie roku (wzrost przyjazdów
z kilku kluczowych rynków). Wg danych UNWTO dotyczących okresu styczeń – sierpień
2012 roku (dane w raporcie z listopada 2012 r.) Europa zanotowała wzrost na poziomie 3%
w stosunku do analogicznego w roku 2011 przy czym dane dotyczące liczby przyjazdów
zamknęły się na poziomie prawie 510 mln.
Europejski rynek zanotował wzrost, ponieważ europejczycy poszukiwali tańszych, krótszych
podróży. I mimo ostatniego spowolnienia destynacje europejskie przyciągały więcej turystów
z odległych rynków.
4
European Tourism 2012 – Trends and Prospects, European Travel Commission, Bruksela, lipiec 2012
29
Transport lotniczy zanotował istotne spowolnienie latem 2012 roku poniżej 7%. Ruch lotniczy
mierzony ilością kilometrów osiągnął wartość wzrostową 5,3% w sierpniu 2012 r. Wzrost
w transporcie lotniczym osiągnięto przede wszystkim dzięki ekspansji ruchu na Bliskim
Wschodzie oraz popytowi wewnątrzeuropejskiemu.
Globalnie sektor hotelarski osiągnął w 2012 roku dobre wyniki. Jednakże należy podkreślić,
iż podczas gdy centralna i wschodnia Europa zanotowały dobre wskaźniki to wiele państw
zachodnioeuropejskich dotknął spadek wykorzystania miejsc hotelowych w pierwszych
miesiącach 2012 roku, co jest obserwowanym generalnym trendem w większości
europejskich subregionów.
Poniżej
przedstawiono
turystycznych
przez
statystykę
mieszkańców
dotyczącą
najczęściej
najważniejszych
wybieranych
krajów
destynacji
generujących
popyt
turystycznych. Warto zwrócić uwagę na wysokie miejsca wśród destynacji turystycznych
krajów bałkańskich, które wyprzedziły destynacje tradycyjnie turystyczne, takie jak np.
Francja lub Włochy. Tylko Brytyjczycy okazali się być konserwatystami wybierając
destynacje tradycyjne.

Niemcy - wybierają takie destynacje jak: Rumunia, Chorwacja, Czarnogóra, Serbia,
Słowenia, Węgry – dzięki temu osiągnęły one wzrost na poziomie 15%. Podobnie
kształtują się dane dotyczące długości pobytu

Holendrzy – podobnie, jak Niemcy wybierają kraje Europy Wschodniej

Francuzi – wybierają kolejno: Serbię, Rumunię, Chorwację, Słowenię, Niemcy

Włosi – zdecydowanie wybierają Serbię, w dalszej kolejności z dużą różnicą
Rumunię, Niemcy, Bułgarię, Węgry i Cypr. Polska notuje spadek przyjazdów z Włoch,
choć lekki wzrost można stwierdzić biorąc pod uwagę długość pobytów

Brytyjczycy – okazali się być turystami stabilnymi. Podróże z Wielkiej Brytanii po
dobrych wynikach w 2011 roku, wzrastały na początku 2012 roku. Niemcy, Hiszpania,
kraje skandynawskie i Europa wschodnia to stabilne rynki docelowe Brytyjczyków.
Choć podobnie, jak w innych krajach europejskich będących rynkami źródłowymi
wysyłającymi turystów zanotowano słabszy wzrost

Rosjanie – pozostają największym rynkiem wysyłającym turystów. 12 z 14 rynków
recepcyjnych dla turystów z Rosji wykazało wzrost przekraczający 10% pod
względem liczby turystów.
30
4.3. Prognozy rozwoju turystyki
Światowa Organizacja Turystyki (UNWTO) prognozuje, że:

Liczba podróży na świecie wyniesie w 2030 roku prawie 1,8 miliarda (z czego 1,2
miliarda to będą podróże wewnątrzregionalne a 378 mln to podróże dalekiego
zasięgu), a wpływy osiągną wartość 2 miliardów US$

W 2030 roku 5 milionów ludzi będzie przekraczać granice każdego dnia

Tradycyjna koncentracja podróży w kilku destynacjach przekształci się w podróże na
cały świat

Europa pozostanie najczęściej odwiedzanym regionem świata – przewiduje się 717
milionów podróży w 2020 roku i 46% udział w światowym rynku

Wśród poszczególnych regionów Europy największy wzrost przyjazdów odnotują
kraje Europy Środkowo-Wschodniej (223 mln) oraz południowo-wschodnich krajów
basenu Morza Śródziemnego (212 mln)

Region Azji Wschodniej i Pacyfiku stanie się drugim z kolei po Europie najczęściej
odwiedzanym miejscem na świecie i jego udział wzrośnie do 25%.

Liczba podróży międzyregionalnych, jak się przewiduje, będzie rosła szybciej niż
liczba podróży wewnątrz regionów

Szacuje się, że region Azji Wschodniej i Pacyfiku, Azja, środkowy Wschód i Afryka
zanotują wzrost na poziomie 5% (podczas gdy wzrost światowy wyniesie 4,1%).
Tempo wzrostu Europy i Ameryk będzie niższe niż tempo wzrostu na świecie
i wyniesie 3,1%.

W 2015 roku po raz pierwszy kraje o gospodarkach rozwijających się zanotują
większy wzrost niż kraje rozwinięte

Azja i Pacyfik zanotują najwięcej nowych przyjazdów, ale również będą najszybciej
rozwijającymi się regionami turystyki wyjazdowej

Południowo-wschodnia Azja będzie regionem najszybszego wzrostu, a północnowschodnia Azja będzie najczęściej odwiedzanym regionem w 2030 roku.
31
4.4. Trendy rozwoju turystyki w Europie5
Światowa turystyka zanotowała znaczące zmiany w ciągu ostatnich kilku lat. Europejska
turystyka jest zdeterminowana w szczególności poprzez globalne trendy lub tzw. mega
trendy.
Tabela 4 Trendy rozwoju turystyki w Europie
I ZEWNĘTRZNE OTOCZENIE TURYSTYKI – m.in. ekonomia, polityka, trendy społeczne i środowiskowe
Demografia
Konsekwencje dla sektora turystycznego
- Liczba osób starszych w Europie zwiększy się
w krótkoterminowej i średnioterminowej perspektywie.
Poprawi się ich stan zdrowia, co umożliwi im również
korzystanie z wcześniejszego przejścia na emeryturę
i dobrej sytuacji finansowej.
- Ważną grupą będzie również młodzież, która liczy
20% globalnego rynku. Rosnące dochody młodych,
wzrost liczby singli, nowa struktura społeczna
niewątpliwie prowadzą do wzrostu ilości podróży
w grupie 16-35-latków.
- Zwiększający się podział na rynek osób zasobnych
w czas i zasobnych w dobra materialne. Osoby starsze
nie posiadają ograniczeń czasowych, co stwarza duże
możliwości korzystania z ofert pozasezonowych.
Jednocześnie grupa ludzi w wieku produkcyjnym
cechuje się coraz większymi trudnościami w
skorzystaniu z czasu wolnego, co oznacza, że oni
będą skłonni zainwestować więcej, aby zaoszczędzić
czas, którego nie mają. To kreuje popyt na usługi
specjalne i bardziej dostosowane do potrzeb
i oczekiwań.
- Globalnie ilość czasu wolnego wzrasta, choć
w praktyce dotyczy to tylko seniorów, podczas gdy
główne bogate grupy klientów coraz bardziej znajdują
się pod presją czasu.
- W Europie ta presja czasu będzie prowadzić do
wzrostu ilości podróży, ale krótkich, co jest związane
z zapotrzebowaniem na więcej produktów, wydarzeń
kulturalnych i atrakcji (możliwości do rozwoju
pozasezonowych festiwali i eventów).
- Ograniczenia w czasie będą skutkować również
wyborem
produktów
all-inclusive.
Oferta
spakietowana, ułatwia transakcję oraz planowanie
podróży, oszczędzając czas.
- Jednocześnie malejąca ilość czasu wolnego
spowoduje, że wiele osób będzie oszczędzać czas na
tzw. podróż życia (wtedy klienci szukają wyjątkowych
ofert typu: długodystansowe chodzenie lub jazda na
rowerze, kursy kulinarne, warsztaty malarskie etc.).
Brak czasu na rozwój kreatywny powoduje
zapotrzebowanie na turystykę kreatywną, kiedy turyści
chcą rozwijać swoje kreatywne umiejętności na
wakacjach.
- Starzenie się społeczeństwa i wzrastająca dbałość
o zdrowie spowodują wzrost zapotrzebowania na
produkty turystyki zdrowotnej i usługi Spa&Wellness.
Wzrośnie również zainteresowanie turystyką kulturową
i programami dedykowanymi starszym turystom.
- Z kolei segment ludzi młodych będzie szukał ofert
aktywnych, w szczególności różnych form turystyki
przygodowej.
- Trendy te w konsekwencji doprowadzą do wzrostu
zapotrzebowania na samodzielnie organizowane
wakacje.
5
Tourism Trends for Europe, European Travel Commission, 2006
32
Trendy makroekonomiczne
- Rozwój zanotują wschodnia Azja i Zachód, spadki
natomiast Afryka i Środkowy Wschód.
- Rozwój globalizacji i jej skutków spowoduje
umocnienie się regionów.
- Nastąpi globalny rozwój handlu dobrami i usługami,
co spowoduje wzrost znaczenia kultury i wartości.
Usługi, w tym turystyka nabiorą większego znaczenia
w światowej gospodarce (wkład w PKB, zatrudnienie,
inwestycje etc.).
- Globalne środowisko będzie bardziej konkurencyjne,
turyści będą poszukiwać tanich ofert przez Internet.
- Wschodzące gospodarki wykreują nowe destynacje
turystyczne
- Istnieje potrzeba wzmocnienia marketingu spójnej
destynacji: Europa, w tym rozwoju nowych produktów
turystycznych
oraz
odnowienia
produktów
tradycyjnych.
- Globalizacja i jej rozwój niewątpliwie będą wpływać
na kształtowanie wartości cenionych przez młodych
podróżników i oczekiwania dotyczące podróży potrzeba informacji i zakwaterowania na dobrym
poziomie.
- Globalizacja niewątpliwie będzie wpływać na
powstanie „klasy nomadów”, czyli tych którzy mają
domy i żyją w krajach innych niż kraj urodzenia. To
z kolei będzie stymulować podróże typu „powrót do
korzeni”.
Kultura
- Turystyka kulturowa notuje rozwój w Europie. Głównym czynnikiem wzrostu konsumpcji jest rozwój edukacji.
- Turystyka kulturowa będzie zdążać w kierunku ogólnego zainteresowania kulturą, a nie w kierunku bardzo
wyspecyfikowanych zainteresowań w obszarze turystyki kulturowej. Ten trend zmusza do łączenia w przyszłości
produktów kultury, rozrywki i wypoczynku.
II TRENDY KONSUMENCKIE - mogące mieć wpływ na popyt turystyczny poprzez zmiany stylu życia
i wzorów konsumpcji
Doświadczenia w podróży
- Rozwój turystyki tj. wzrost ilości podróży powoduje, iż
ludzie staną się bardziej świadomi kultury i środowiska
miejsc, do których podróżują, co rzutuje na ich własne
doświadczenia i styl życia. Ludzie kreują więc
niekończący się popyt na nowe doświadczenia
i szukają
coraz
bardziej
głębokich
przeżyć
w miejscach, do których się udają. To jest turystyka
kreatywna.
- Im więcej ludzie podróżują tym bardziej rozwija się
szacunek do innych kultur, tolerancja i zrozumienie.
- Doświadczeni i świadomi „podróżnicy” są
świadomymi klientami i wymagają wysokiej jakości
usług odpowiadającej zapłaconej cenie.
- Niektóre destynacje mogą mieć problem ze
zbudowaniem grupy lojalnych klientów i mogą się
pojawić problemy w rozwoju turystyki w nowych
obszarach i walka z sezonowością, jeżeli nie będą
miały podstawowego rynku powtarzalnych klientów.
Styl życia
- Podróże będą stymulowane poprzez wzrastającą
liczbę
indywidualnych
turystów,
mających
przekonanie, że jakość życia jest wyższa i styl życia
jest ciekawszy w innych krajach.
- Dla wielu osób podróżowanie nie będzie luksusem,
ale sposobem na życie i częścią życia (co oznacza, że
przeważać będą decyzje podejmowane w ostatniej
chwili).
- Istotna będzie wolność podróżowania w każdym
wieku.
- Nowe społeczności staną się źródłem wiedzy,
rozrywki i bezpieczeństwa.
- Wysokiej jakości usługi medyczne w Europie staną
się szansą rozwoju turystyki medycznej dla
specyficznych segmentów niszowych. Będzie się
rozwijał również wewnątrzeuropejski rynek turystyki
medycznej.
- Potrzeba rozwoju większej ilości produktów
niszowych.
- Klienci będą poszukiwać ofert ekstremalnych
(intensywne
doznania,
kontrolowane
niebezpieczeństwo, poszukiwanie przygody).
- Wzrost popytu na produkty duchowe bazujące na
przeżyciach wewnętrznych, które paradoksalnie łączą
się z produktami zdrowotnymi i Spa. Ważne produkty
kombinowane – zdrowie i turystyka kreatywna.
33
- Będzie wzrastał popyt na produkty wysokiej jakości,
zdrowe, fitness, antystres.
III PRODUKTY TURYSTYCZNE I MARKETING - wpływające bezpośrednio na funkcjonowanie branży
turystycznej
Trendy w marketingu
- Konsumenci szukają porady innych konsumentów
przez
Internet
(blogi
etc.),
wzrasta
liczba
wyedukowanych konsumentów, którzy znają produkty
niszowe lepiej niż branża.
- Wzrastać
będzie
znaczenie
i
inwestycje
w internetowe
strategie
promocji
i
techniki
nowoczesnego
poszukiwania,
wzrastać
będzie
znaczenie brandingu.
- Wzrastać będzie znaczenie Internetu w dystrybucji
produktów turystycznych.
- Internet będzie również dominującym źródłem wiedzy
o profilu klientów – motywacje i zainteresowania
konsumentów.
- Wzrastać będzie znaczenie Unique Selling
Proposition, ale musi być ukierunkowane na przygodę,
przeżycie, doświadczenie etc.
Przekazy
marketingowe
bazujące
na
doświadczeniach, przeżyciach i uczuciach będą
dominujące w sensie efektywności wpływu na decyzje
wyjeżdżających.
- Ważne będą podróże szyte na miarę i produkty
spersonalizowane.
- Biura podróży i tour operatorzy muszą oferować
jakąś wartość dodaną do podstawowej korzyści
z podróżowania poprzez własne usługi dla klientów.
Nowe technologie informacyjne i komunikacyjne
- Internet jest uznawany za uniwersalne narzędzie
komunikacyjne i marketingowe, co znakomicie
zwiększy rynek (szybki i tani kontakt z podróżującymi).
- Informacja o produktach będzie dostępna poprzez
różne media = większa możliwość wyboru.
- Nastąpi rozwój nowych elektronicznych systemów
płatności – łatwość i szybkość transferu pieniędzy.
- Rozwój tanich form komunikacji oraz transportu
spowoduje rozwój rynku turystyki i podróży.
- Internet umożliwi planowanie podróży indywidualnym
turystom dzięki komunikowaniu się z innymi
społecznościami.
- Przewiduje się dalszy stały rozwój Internetu w
zakresie poszukiwania informacji o produktach
kulturalnych, imprezach i innych aktywnościach
i sposobach spędzania czasu w miejscu docelowym.
- Wzrost znaczenia innych nowych technologii (m.in.
GPS) pozwoli dostawcom usług i atrakcji na
przyciąganie klientów.
Transport
- Samochód pozostanie głównym środkiem transportu
– w krajach uprzemysłowionych ponad 70%.
- Dla autokarów głównym problemem pozostaną
miejsca parkingowe i możliwość wjazdu do centrów
miast. Niskie ceny biletów lotniczych również
negatywnie wpłyną na ten rodzaj transportu.
- Transport lotniczy niewątpliwie będzie spowolniony
przez wzrost kosztów paliwa, bezpieczeństwo i opłaty
lotniskowe.
- Spadną ceny biletów kolejowych, poprawi się jakość
usług na kolei i skróci się czas przejazdu (nowe
inwestycje).
- Nowe destynacje powstaną dzięki łatwej dostępności
(m.in. lotniska).
- Otwarcie nowych tras spowoduje rozwój nowych
rynków docelowych.
- Destynacje niedostępne lub mało dostępne dzięki
wykorzystaniu bezpośrednich lub intermodalnych
środków transportu będą tracić na znaczeniu.
- Dla krótszych podróży kolej stanie się ważnym
środkiem transportu.
Źródło: Tourism Trends for Europe, European Travel Commission, 2006
34
4.5. Turystyka w Polsce
Turystyka przyjazdowa w 2012 roku
Według wstępnych oszacowań Instytutu Turystyki w pierwszym kwartale 2012 roku6:

Odnotowano 14,4 mln przyjazdów cudzoziemców (o 6% więcej niż w pierwszym
kwartale 2011 roku). Najliczniejszą grupę stanowili Niemcy, choć tutaj zanotowano
spadek o 9% w stosunku do roku 2011. Kolejne miejsca zajmują Czesi (wzrost 30%),
Słowacy (wzrost 16%), Ukraina (wzrost 10%). Komasując dane należy stwierdzić, iż
biorąc pod uwagę starą UE Polska notuje 8% spadek przyjazdów ogółem, nowa UE
to 22% wzrost, kraje spoza Schengen to 14% wzrost, a ważne kraje zamorskie 14%
wzrost, reszta świata to 23% wzrost.

Liczbę przyjazdów turystów w tym czasie szacuje się na blisko 3 mln (o 12% więcej).
I tutaj także prym wiodą Niemcy – 960 tys., ale tutaj notuje się wzrost o 5%. Kolejno
wymienić można Ukrainę 390 tys. (wzrost 30%), Białoruś 300 tys. (wzrost 25%).
Największą dynamikę wzrostu zaobserwować można w odniesieniu do Rosji, Ukrainy,
Białorusi i Szwecji. Warto podkreślić, iż w statystyce przyjazdów turystów nie ma
spadków, najgorszym wskaźnikiem jest 0% tj. brak zmian w dynamice przyjazdów.
I tak stara UE notuje 5% wzrost, nowa UE 2% wzrost, sąsiedzi spoza Schengen 30%,
a ważne kraje zamorskie 14% wzrost.
Według danych GUS w pierwszym kwartale 2012 roku:

Z obiektów zakwaterowania zbiorowego skorzystało blisko 800 tys. turystów
zagranicznych - o 13,9% więcej niż w 1. kw. 2011 roku. Najczęściej byli to Niemcy
163 tys. (wzrost o 7,6%), Rosjanie 83,6 tys. (wzrost o 36,1 %), obywatele Wielkiej
Brytanii 68,5 (wzrost 6,1%). Wśród obywateli starej Unii ważne miejsca zajmują
Włochy, Francja i Niderlandy. Wśród krajów nowej UE na pierwszych miejscach
znajdują się Litwa i Czechy, a sąsiedzi spoza Schengen reprezentowani są
w większości przez Rosjan i obywateli Ukrainy. Kraje poza UE najliczniej
reprezentowane to Norwegia i Szwajcaria.

Liczba udzielonych noclegów wzrosła o 12,6%, przy czym największy wzrost
zanotowano wśród sąsiadów spoza Schengen tj. 31,4% i reszty świata 25,6%. UE
stara i nowa zanotowały wzrost odpowiednio 7,7% oraz 9,4%.
6
Badania Instytutu Turystyki, www.intur.com.pl
35
Krajowa turystyka Polaków
Według szacunków Instytutu Turystyki, w pierwszych trzech kwartałach 2011 roku Polacy
wzięli udział w 24,1 mln krajowych podróży turystycznych, czyli o 10% mniej niż
w pierwszych trzech kwartałach 2010 roku. Obserwujemy większy spadek liczby podróży
długookresowych (o 12%) niż krótkookresowych (o 8%). W pierwszych trzech kwartałach
2011 roku Polacy uczestniczący w podróżach na 5 i więcej dni wyjeżdżali na krótszy okres
niż w poprzednim roku, wyjeżdżający na 2-4 dni – na podobny. Obserwujemy spadek
średniej długości pobytu przy wyjazdach długookresowych.
W pierwszych trzech kwartałach 2011 roku w strukturze krajowych wyjazdów turystycznych
Polaków w wieku 15 i więcej lat wyjazdy w celach typowo turystycznych miały mniejszy
udział niż w pierwszych trzech kwartałach 2010 roku; wyjazdy w celu odwiedzenia krewnych
lub znajomych – większy. Celem 41% podróży była typowa turystyka, 43% – odwiedziny.
W pierwszych trzech kwartałach 2011 roku spośród 24,1 mln krajowych wyjazdów
mieszkańców Polski, 9,9 mln to wyjazdy w celach typowo turystycznych, w tym 57%
stanowiły długookresowe, a 43% – krótkookresowe. W analogicznym okresie 2010 roku
takich wyjazdów było 12,0 mln.
Badania Instytutu Turystyki wykazały, że w pierwszych trzech kwartałach 2011 roku 33%
wydatków na krajowe podróże długookresowe Polacy ponieśli przed wyjazdem, w miejscu
zamieszkania; na krajowe podróże krótkookresowe – 40%, na podróże zagraniczne – 56%.
W pierwszych trzech kwartałach 2011 roku dzienne średnie wydatki Polaków na krajowe
wyjazdy długookresowe były o 14% wyższe niż w pierwszych trzech kwartałach 2010 roku,
na krajowe wyjazdy krótkookresowe – podobne, na wyjazdy zagraniczne - o 29% niższe. Na
cały krajowy wyjazd obejmujący 5 i więcej dni mieszkańcy Polski w pierwszych dziewięciu
miesiącach 2011 roku wydawali o 7% więcej niż rok wcześniej, na krajowy wyjazd na 2-4 dni
– o 1% więcej (średnia długość pobytu była nieznacznie wyższa), na wyjazd zagraniczny –
o 26% mniej licząc w PLN.
36
5. Uwarunkowania wynikające z dokumentów
strategicznych
Uwarunkowania rozwoju obszaru objętego niniejszą Strategią wynikają w dużym stopniu
z istniejących dokumentów strategicznych. Wynika to z faktu, że opracowane i funkcjonujące
dokumenty wyznaczają pożądaną wizję rozwoju wypracowaną i akceptowaną, zarówno
przez władze, jak i społeczność lokalną. W związku z powyższym, każdy powstający
w następstwie czasowym materiał planistyczny powinien być kompatybilny z wcześniej
opracowanymi strategiami i wpisywać się w ich założenia.
Niniejszy rozdział został tak skonstruowany, aby prześledzić dokumenty w układzie
pionowym od dokumentów europejskich poprzez krajowe, wojewódzkie po lokalne. Powstał
jedynie na bazie dokumentów źródłowych, stąd w większości (uwzględniono jedynie w tych
przypadkach, kiedy trudno byłoby bez nich dotrzeć do dokumentu źródłowego) pominięto
w nim
przypisy
do
poszczególnych
części.
Opis
poszczególnych
zagadnień
jest
zdeterminowany stopniem szczegółowości dokumentów źródłowych.
Zintegrowana „Strategia rozwoju Szlaku Jana III Sobieskiego w województwie lubelskim,
podkarpackim, świętokrzyskim w oparciu o punkty węzłowe” swe uwarunkowania czerpie
z następujących dokumentów strategicznych:
Poziom europejski:

Strategia Lizbońska

Strategia Goeteborska

Strategia Europa 2020

Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu
Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów - Europa – najpopularniejszy
kierunek turystyczny na świecie – nowe ramy polityczne dla europejskiego sektora
turystycznego7

Piąte Sprawozdanie dotyczące spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej

Pakiet legislacyjny dotyczący polityki spójności – Kompromisowy tekst prezydencji
7
Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego
i Komitetu Regionów „Europa – najpopularniejszy kierunek turystyczny na świecie – nowe ramy polityczne dla
europejskiego sektora turystycznego”, Bruksela, 30.06.2010
37
w sprawie koncentracji tematycznej

Biała Księga Energia dla Przyszłości: Odnawialne Źródła Energii

Odnawialne Źródła Energii po 2020 Roku – Plan Rozwoju

ZIELONA KSIĘGA - Europejska Strategia na Rzecz Zrównoważonej, Konkurencyjnej
i Bezpiecznej Energii

pozostałe dokumenty UE
Poziom krajowy:

Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, Miasta, Obszary
Wiejskie

Krajowy Program Reform 2013

Strategia Rozwoju Kraju 2007 – 2015

Polska 2030 Wyzwania rozwojowe

Strategia Rozwoju Energetyki Odnawialnej

Strategia Rozwoju Obszarów Wiejskich i Rolnictwa 2007-2013 (z elementami
prognozy do 2020 roku)
Poziom regionalny:
Województwo lubelskie

Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2006-2020,

Program Wojewódzki Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego dla Województwa
Lubelskiego,

Wojewódzki Program Rozwoju Alternatywnych Źródeł Energii dla Województwa
Lubelskiego,

Program Rozwoju Energetyki dla Województwa Lubelskiego,

Program Rozwoju Produktów Turystyki aktywnej i kulturowej w Województwie
Lubelskim,

Regionalna Strategia Innowacji Województwa Lubelskiego.
Województwo świętokrzyskie

Strategia rozwoju województwa świętokrzyskiego do roku 2020
38

Strategia rozwoju turystyki w województwie świętokrzyskim na lata 2006-2014

Regionalna Strategia Innowacji dla województwa świętokrzyskiego na lata 2005-2013
Województwo podkarpackie

Strategia rozwoju województwa podkarpackiego

Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Podkarpackiego

Strategia rozwoju turystyki województwa podkarpackiego

Strategia Rozwoju Odnawialnych Źródeł Energii w Wojewódzkie Podkarpackim
Poziom lokalny:

Strategia powiatów: Łęczyńskiego, Lubelskiego, Kieleckiego

4 strategie gminne.
Celem rozdziału jest przeanalizowanie wyżej wymienionych dokumentów strategicznych
w kontekście zdefiniowanych przez nie kierunków rozwojowych, tak, aby w części
strategicznej uzyskać spójność niniejszej Strategii z dokumentami strategicznymi powstałymi
wcześniej. Zagadnienie uzyskania spójności jest kluczowe w kontekście pozyskiwania
środków zewnętrznych i wnioskowania o fundusze.
5.1. Dokumenty międzynarodowe
STRATEGIA LIZBOŃSKA I STRATEGIA GOETEBORSKA
Celem Strategii Lizbońskiej, przyjętej na szczycie przywódców UE w marcu 2000 r. oraz
uzupełnionej na szczycie w Goeteborgu (Strategia Goeteborska) w czerwcu 2001 r. o wymiar
środowiskowy, było uczynienie z Unii Europejskiej w ciągu 10 lat najbardziej dynamicznej,
konkurencyjnej i opartej na wiedzy gospodarki na świecie, zdolnej do zapewnienia
zrównoważonego wzrostu, oferującej więcej lepszych miejsc pracy, większą spójność
społeczną, jak również poszanowanie środowiska naturalnego.
Sama Strategia skupia się na czterech kwestiach:

innowacyjności (gospodarka oparta o wiedzę),

liberalizacji (rynków telekomunikacji, energii, transportu oraz rynków finansowych),

(ułatwienia
w
zakładaniu
i
prowadzeniu
działalności
gospodarczej),
39

spójności społecznej (kształtowanie nowego, aktywnego państwa socjalnego).
Podczas szczytu wiosennego w 2005 r. Rada Europejska stwierdziła, że realizacja celów
lizbońskich okazała się niejednolita w poszczególnych państwach członkowskich, a jej
wcześniejsze wyzwania stają się jeszcze bardziej naglące w obliczu obserwowanych
przekształceń w sferze gospodarczej i społecznej związanych z procesami globalizacyjnymi,
wzrastającą konkurencją, procesami restrukturyzacyjnymi i wzrostem bezrobocia, migracjami
zarobkowymi oraz starzeniem się społeczeństwa. Jako przyczyny niezadowalającego
stopnia realizacji Strategii wskazano zbyt obszerną listę priorytetów, niski poziom koordynacji
między
państwami
członkowskimi
oraz
niezaangażowanie
odpowiednich
nakładów
finansowych na wdrażanie działań lizbońskich.
W oparciu o tak zdiagnozowane źródła niepowodzenia „Lizbony”, podjęto wspólne działania
nad wypracowaniem stosownych rozwiązań mających doprowadzić do skoordynowania
i spójnego osiągania poszczególnych elementów Strategii Lizbońskiej we wszystkich
państwach członkowskich.
Wyrazem tych działań stało się przyjęcie pakietu tzw. Zintegrowanych Wytycznych na rzecz
wzrostu i zatrudnienia na lata 2005-2008 zawierającego wykładnię odnowionej Strategii
Lizbońskiej oraz nakładającego na państwa członkowskie obowiązek opracowania
Krajowych
Programów
Reform
(KPR)
stanowiących
wyraz
„unarodowienia”
celów
i priorytetów lizbońskich.
W ślad za tymi dokumentami przyjęto Strategiczne Wytyczne Wspólnoty dla spójności na
lata 2007-2013, stanowiące mapę drogową dla transpozycji poszczególnych elementów
polityki spójności na założenia „Lizbony” w ramach Narodowych Strategicznych Ram
Odniesienia (NSRO).
Owa mapa drogowa m.in. określa trzy główne nurty działań prolizbońskich:
1. Rozwój wiedzy i innowacji:

wzrost i poprawa inwestycji w sferze B+R,

pobudzenie innowacji, wykorzystanie ICT oraz zrównoważone wykorzystanie
zasobów,

przyczynienie się do rozwoju silnej europejskiej bazy przemysłowej.
2. Rozwój atrakcyjności UE jako miejsca dla inwestowania i pracy:
40

rozszerzenie i pogłębienie wspólnego rynku,

poprawa prawodawstwa europejskiego i krajowego,

stworzenie otwartych i konkurencyjnych rynków w obrębie UE i poza nią,

rozszerzenie i poprawa infrastruktury europejskiej.
3. Rozwój „mechanizmów” umożliwiających przedsiębiorstwom tworzenie większej liczby
lepszych miejsc pracy:

zaangażowanie większej liczby osób w aktywną działalność zawodową oraz
modernizacja systemów zabezpieczeń społecznych,

zwiększenie
zdolności
adaptacyjnych
pracowników
i
przedsiębiorstw
oraz
elastyczności rynków pracy,

wzrost inwestycji w kapitał ludzki poprzez lepsze systemy edukacji i zdobywanie
umiejętności.
Dalszą konsekwencją reformy Strategii Lizbońskiej było również „odnowienie” polityki
spójności UE. Za fundamentalną zmianę należy uznać fakt uczynienia z polityki spójności
kluczowego instrumentu finansowania realizacji strategii na szczeblu krajowym oraz
ustanowienie tzw. Lisbon earmarking, czyli zasad wyodrębniania środków polityki spójności
na realizację celów lizbońskich.
Liczne cele wcześniej przyświecające Strategii Lizbońskiej zostały ograniczone do dwóch:
osiągnięcie zrównoważonego wzrostu gospodarczego oraz trwałego wzrostu zatrudnienia,
pokazane poniżej.
41
Wykres 1 Odnowiona Strategia Lizbońska
Odnowiona
STRATEGIA LIZBOŃSKA
realizowana w ramach polityki spójności – Cel Konwergencja
WZROST GOSPODARCZY
Rozwój atrakcyjności UE
jako miejsca dla inwestowania i pracy
Rozwój wiedzy i innowacyjności
PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ
B+R
WZROST ZATRUDNIENIA
INNOWACJE
INFRASTRUKTURA
TRANSPORTOWA,
ENERGETYCZNA,
TELEKOMUNIKACYJNA
TECHNOLOGIE
ŚRODOWISKOWE
TECHNOLOGIE OZE
Rozwój „mechanizmów” uniemożliwiających
przedsiębiorstwom tworzenie większej liczby
lepszych miejsc pracy
INSTYTUCJE
&
INSTRUMENTY
RYNKU PRACY
SYSTEMY
KSZTAŁCENI
A I EDUKACJI
PODNOSZENIE
KOMPETENCJI
PRACOWNIKÓW
EKO-INNOWACJE
ENERGOCHŁONNOŚĆ
Szlak Jana III Sobieskiego parasolowym produktem rozwoju regionalnego Polski Wschodniej”
42
STRATEGIA EUROPA 2020 - STRATEGIA NA RZECZ INTELIGENTNEGO I ZRÓWNOWAŻONEGO
ROZWOJU SPRZYJAJĄCEGO WŁĄCZENIU SPOŁECZNEMU
Strategia Europa 2020 opiera się na trzech priorytetach:

wzrost inteligentny – rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji,

wzrost zrównoważony – wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów,
bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej,

wzrost
sprzyjający
włączeniu
społecznemu
–
wspieranie
gospodarki
charakteryzującej się wysokim poziomem zatrudnienia i zapewniającej spójność
gospodarczą, społeczną i terytorialną.
Priorytet Zrównoważony rozwój oznacza budowanie zrównoważonej i konkurencyjnej
gospodarki efektywnie korzystającej z zasobów, wykorzystując do tego pierwszoplanową
pozycję Europy w wyścigu do nowych procesów i technologii, w tym technologii przyjaznych
środowisku, przyspieszając wprowadzanie inteligentnych sieci opartych na technologiach
ICT, wykorzystując możliwości sieci obejmujących całą UE, a także wzmacniając przewagę
konkurencyjną europejskiego biznesu, szczególnie sektora produkcji i MŚP oraz pomagając
klientom docenić wartość efektywnego korzystania z zasobów. Dzięki takiemu podejściu
Europa będzie mogła prosperować w niskoemisyjnym świecie ograniczonych zasobów,
jednocześnie
zapobiegając
degradacji
środowiska,
utracie
bioróżnorodności
i niezrównoważonemu wykorzystywaniu zasobów. Działania te zwiększą również spójność
gospodarczą, społeczną i terytorialną.
W ramach priorytetu Zrównoważony rozwój (wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej
z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej) wyodrębniono projekt
przewodni „Polityka przemysłowa w erze globalizacji”. W ramach jego realizacji Komisja
będzie ściśle współpracować z zainteresowanymi podmiotami z różnych sektorów
(środowiskami biznesu, związkami zawodowymi, środowiskiem akademickim, organizacjami
pozarządowymi, stowarzyszeniami konsumenckimi) i opracuje ramy prawne nowoczesnej
polityki przemysłowej mające na celu wsparcie przedsiębiorczości, oferujące wskazówki
i pomoc w sprostaniu nowym wyzwaniom, wsparcie konkurencyjności europejskiego
przemysłu podstawowego, sektora wytwórczego i sektora usług oraz pomoc w wykorzystaniu
możliwości, jakie niesie ze sobą globalizacja i gospodarka przyjazna środowisku. Przepisy te
będą obejmowały wszystkie elementy coraz bardziej międzynarodowego łańcucha wartości,
od surowców aż po usługi posprzedażne. Co najbardziej interesujące w kontekście
43
niniejszego dokumentu na poziomie UE Komisja podejmuje się zwiększyć konkurencyjność
europejskiej
turystyki.
Europa
powinna
pozostać
najpopularniejszym
kierunkiem
turystycznym na świecie, a także czerpać z bogactwa i różnorodności znajdujących się w jej
granicach obszarów.
KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU
EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW „EUROPA – NAJPOPULARNIEJSZY
KIERUNEK TURYSTYCZNY NA ŚWIECIE
– NOWE RAMY POLITYCZNE DLA EUROPEJSKIEGO SEKTORA
TURYSTYCZNEGO”
Określone w Komunikacie KE „Europa – najpopularniejszy kierunek turystyczny na świecienowe ramy polityczne dla europejskiego sektora turystycznego” działania mają na celu
przede wszystkim tworzenie korzystnych warunków dla rozwoju turystyki w Europie.
Działania te skupiają się wokół czterech filarów.
1. Stymulowanie konkurencyjności sektora turystycznego w Europie.
W ramach tego kierunku prowadzone będą działania mające na celu:
A. Zachęcanie do różnicowania oferty turystycznej – poprzez:

opracowanie
spójnej strategii
promowania
zróżnicowanej
oferty turystycznej
i intensywniejszego waloryzowania wspólnego europejskiego dziedzictwa, która
opierać się będzie między innymi na znaku dziedzictwa europejskiego oraz innych
działaniach, takich jak Europejskie Dni Dziedzictwa oraz Nagroda Unii Europejskiej
związana z Dziedzictwem Kulturowym,

wspieranie integracji strategii turystycznych w zakresie dziedzictwa przyrodniczego,
w kontekście którego również planowane jest wprowadzenie wspólnych znaków.
B. Rozwijanie innowacji w sektorze turystycznym – poprzez:

uruchomienie platformy „TIK i Turystyka”, która będzie miała za zadanie ułatwić
przystosowanie sektora turystycznego i aktywnych w nim przedsiębiorstw do
rozwijającego się rynku nowych technologii informacyjnych oraz podniesienie ich
konkurencyjności przy maksymalnym wykorzystaniu synergii między tymi dwoma
sektorami,

ocenę wdrożenia dyrektywy o handlu elektronicznym, pod kątem możliwości lepszego
uwzględnienia sektora turystycznego w tym zakresie.
44
C. Podnoszenie kwalifikacji zawodowych – poprzez:

informowanie o możliwości udziału przez osoby zatrudnione w branży turystycznej
w szkoleniach finansowanych ze środków UE.
D. Działania na rzecz przedłużenia sezonu turystycznego – poprzez:

usprawnienie mechanizmu dobrowolnej wymiany turystycznej między państwami
członkowskimi, umożliwiającej przede wszystkim kilku grupom docelowym, takim jak
ludzie młodzi, osoby starsze, osoby o ograniczonej mobilności oraz rodziny o niskich
dochodach podróżowanie przede wszystkim poza sezonem turystycznym,

opracowanie mechanizmu dobrowolnej internetowej wymiany informacji, który
usprawni
koordynowanie
terminów
wakacji
szkolnych
pomiędzy
państwami
członkowskimi, z uwzględnieniem tradycji kulturowych państw członkowskich.
E. Rozbudowanie bazy wiedzy społeczno-gospodarczej na temat turystyki – poprzez:

prowadzenie przez KE obserwacji rynku turystycznego, mierzenie zadowolenia
europejskich konsumentów z różnorodnych usług turystycznych (transport, wynajem,
zakwaterowanie, podróże, wakacje i wycieczki),

opracowanie przez KE pilotażowego projektu na rzecz tworzenia sieci ośrodków
prowadzących badania w turystyce, instytucji monitorujących branżę turystyczną,

w oparciu o wyniki ww. badania pilotażowego uruchomienie „Wirtualnego
obserwatorium turystyki”, którego zadaniem będzie wspieranie i koordynowanie
w ramach sieci działalności badawczej poszczególnych krajowych ośrodków
badawczych i dostarczanie na poziomie europejskim danych o charakterze
społeczno-gospodarczym na temat turystyki.
2. Wspieranie rozwoju zrównoważonej i odpowiedzialnej turystyki wysokiej jakości poprzez:

opracowanie zestawu wskaźników dla zrównoważonego zarządzania kierunkami
turystycznymi. Na podstawie takiego zestawu wskaźników Komisja opracuje
oznakowanie służące promowaniu kierunków turystycznych,

organizowanie kampanii uświadamiających dla europejskich turystów, które obejmą
kwestie
wyboru
kierunków
turystycznych,
środków
transportu,
ich
związki
z miejscową ludnością w odwiedzanych regionach oraz walkę z wykorzystywaniem
dzieci i kobiet,
45

utworzenie europejskiego oznakowania „Turystyka wysokiej jakości”, na podstawie
dotychczasowych doświadczeń państw członkowskich,

pomaganie europejskiemu sektorowi turystycznemu w identyfikowaniu zagrożeń
związanych ze zmianą klimatu, co pozwoli uniknąć nietrafionych inwestycji i zbadać
nowe możliwości rozwijania alternatywnej oferty turystycznej,

zaproponowanie karty zrównoważonej i odpowiedzialnej turystyki oraz utworzenie
europejskiej nagrody dla przedsiębiorstw i obiektów turystycznych, które najlepiej
wypełniać będą zawarte w tej karcie założenia,

zaproponowanie strategii dla zrównoważonej turystyki przybrzeżnej i morskiej,

nawiązanie lub zacieśnienie współpracy między Unią Europejską i największymi
gospodarkami wschodzącymi (Chiny, Rosja, Indie, Brazylia) oraz krajami regionu
Morza Śródziemnego na rzecz propagowania modeli rozwoju zrównoważonej
i odpowiedzialnej turystyki oraz wymiany najlepszych praktyk.
3. Konsolidacja wizerunku i widoczności Europy jako zbioru zrównoważonych kierunków
turystycznych wysokiej jakości poprzez:

utworzenie, we współpracy z państwami członkowskimi, prawdziwej europejskiej
marki, która wspomoże działania promocyjne na poziomie krajowym i regionalnym
oraz umożliwi europejskim kierunkom turystycznym wyróżnienie się spośród innych
atrakcyjnych dla turystów miejsc na świecie,

promocję portalu „visiteurope.com” w celu podniesienia atrakcyjności Europy jako
zbioru zrównoważonych kierunków turystycznych wysokiej jakości, zwłaszcza
w stosunku do wschodzących gospodarek,

wspieranie
wspólnych
działań
promocyjnych
podczas
dużych
imprez
międzynarodowych lub podczas zakrojonych na szeroką skalę targów i salonów
turystycznych.
4. Pełne wykorzystanie potencjału różnych obszarów polityki i instrumentów finansowych.

Komisja podejmie wszelkie koniecznie kroki, aby zapewnić pełniejsze uwzględnienie
turystyki w pozostałych obszarach swojej polityki i skuteczniejsze wykonywanie
obowiązujących
przepisów
mogących
stanowić
podstawę
do
podniesienia
konkurencyjności tego sektora. Wzmoże ona również swoje wysiłki na rzecz
koordynacji poszczególnych związanych z turystyką obszarów polityki, tak by ułatwić
46
kompleksowe ujęcie interesów i potrzeb sektora turystycznego przy określaniu
kierunków polityki i ich wdrażaniu.
PIĄTE SPRAWOZDANIE DOTYCZĄCE SPÓJNOŚCI GOSPODARCZEJ, SPOŁECZNEJ I TERYTORIALNEJ
Zgodnie z poprawką 20 niniejszego sprawozdania Kultura jest uznawana za ważny element
rozwoju gospodarczego oraz atrakcyjności europejskich miast i regionów. Europejska branża
kultury i branża twórcza stanowią jedno z głównych źródeł dynamiki gospodarki europejskiej.
W ostatnich latach ich wzrost był wyższy niż większości innych sektorów i posiadają one
potencjał generowania kreatywności, innowacji oraz przedsiębiorczości w szerokim zakresie
działań. W związku z tym kultura może być postrzegana jako katalizator kreatywności
i innowacji w kontekście Strategii Europa 2020. Konieczne jest zatem promowanie inwestycji
przedsiębiorstw w badania i innowacje, rozwój produktów i usług, transfer technologii,
innowacji społecznych, branż kultury i branż twórczych, aplikacji z dziedziny usług
publicznych, tworzenie sieci, pobudzanie popytu, klastrów i otwartych innowacji poprzez
inteligentną specjalizację.
PAKIET LEGISLACYJNY DOTYCZĄCY POLITYKI SPÓJNOŚCI – KOMPROMISOWY TEKST PREZYDENCJI
W SPRAWIE KONCENTRACJI TEMATYCZNEJ
Pakiet wskazuje cele tematyczne funduszy objętych zakresem wspólnych ram strategicznych
oraz wspólne ramy strategiczne. Cele tematyczne zgodnie ze swoją misją przyczyniają się
do realizacji unijnej strategii na rzecz inteligentnego, trwałego wzrostu gospodarczego
sprzyjającego włączeniu społecznemu. Należą do nich:

wspieranie badań naukowych, rozwoju technologicznego i innowacji,

zwiększenie dostępności, stopnia wykorzystania i jakości technologii informacyjnokomunikacyjnych,

podnoszenie konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw, sektora rolnego
(w odniesieniu do EFRROW) oraz sektora rybołówstwa i akwakultury (w odniesieniu
do EFMR),

wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach,

promowanie dostosowania do zmiany klimatu, zapobiegania ryzyku i zarządzania
ryzykiem,

ochrona środowiska naturalnego i wspieranie efektywności wykorzystywania
zasobów,
47

promowanie zrównoważonego transportu i usuwanie niedoborów przepustowości
w działaniu najważniejszych infrastruktur sieciowych,

wspieranie zatrudnienia i mobilności pracowników,

wspieranie włączenia społecznego i walka z ubóstwem,

inwestowanie w edukację, umiejętności i uczenie się przez całe życie,

wzmacnianie potencjału instytucjonalnego i skuteczności administracji publicznej.
Cele tematyczne są przekładane na priorytety specyficzne dla każdego funduszu objętego
zakresem
wspólnych
ram
strategicznych
i
określane
w
przepisach
dotyczących
poszczególnych funduszy.
BIAŁA KSIĘGA KOMISJI EUROPEJSKIEJ ENERGIA DLA PRZYSZŁOŚCI: ODNAWIALNE ŹRÓDŁA
ENERGII
Strategia rozwoju odnawialnych źródeł energii w krajach Unii Europejskiej została
sformułowana w Białej Księdze Komisji Europejskiej (Energy for the Future: Renewable
Energy Sources. White Paper for a Community Strategy and Action Plan) opublikowanej
w listopadzie 1997 r. Podstawowymi priorytety polityki energetycznej Unii Europejskiej są:

zapewnienie bezpieczeństwa dostaw energii,

konkurencyjność technologii europejskich,

ochrona środowiska.
Główne powody rozwoju odnawialnych źródeł energii wynikają z konieczności:

zapewnienia bezpieczeństwa i różnorodność dostaw energii - odnawialne źródła
energii, będąc lokalnymi źródłami energii zwiększają bezpieczeństwo dostaw energii
w Unii Europejskiej, która staje się zbyt zależna od importu paliw kopalnych. Należy
również zwiększyć różnorodność sposobów zaspokajania potrzeb energetycznych;

zwiększenia konkurencyjności sektora odnawialnych źródeł energii Unii Europejskiej polityka zwiększania udziału odnawialnych źródeł energii polepszy koniunkturę
w przemyśle nastawionym na odnawialne źródła energii. Przyczyni się to w znacznym
stopniu do zwiększenia finansowania badań i rozwoju, a w konsekwencji dalszego
rozwoju tych technologii. Eksport maszyn i technologii wpłynie pozytywnie na bilans
handlowy Unii Europejskiej;

ochrony środowiska - korzyści wynikające ze stosowania odnawialnych źródeł energii
48
dla środowiska naturalnego są bezsporne. Odnawialne źródła energii nie emitują
wcale lub drastycznie zmniejszają emisję gazów CO2, NOx, SOx. Protokół z Kioto
zobowiązuje kraje członkowskie Unii Europejskiej do indywidualnego, bądź
wspólnego obniżania emisji gazów cieplarnianych o 8% w stosunku do poziomu
z roku 1990 w latach 2008-2012 i z tego względu odnawialne źródła energii stanowią
istotny element polityki energetycznej. Znaczące zwiększenie udziału odnawialnych
źródeł energii w całkowitym zużyciu energii pierwotnej w Unii Europejskiej jest
również ważnym elementem uwzględnienia ochrony środowiska i zmian klimatu w
polityce energetycznej Unii Europejskiej sformułowanej przez Radę Europy w Cardiff
i w Wiedniu

skutków społecznych i ekonomicznych - odnawialne źródła energii niosą ze sobą
znaczne korzyści dla odizolowanych regionów, gdzie sieć energetyczna jest zbyt
słabo rozwinięta, lub nie ma jej wcale;

wykorzystanie odnawialnych źródeł energii w małych izolowanych systemach może
zastąpić kosztowną rozbudowę sieci energetycznej;

niektóre typy odnawialnych źródeł energii wymagają obsługi i stwarzają miejsca pracy
na obszarach wiejskich. Dotyczy to zwłaszcza wykorzystania biomasy. Zalecenia dla
krajów członkowskich w zakresie zatrudnienia przewidują zwiększenie miejsc pracy
w dziedzinach związanych z technologiami przyjaznymi środowisku.
Biała Księga stwierdza, że odnawialne źródła energii dają obecnie za mały wkład do bilansu
energetycznego krajów Unii w porównaniu do dostępnego potencjału technicznego tych
źródeł. Kraje Członkowskie zgodziły się co do konieczności promocji znacznego oraz
zrównoważonego wzrostu wykorzystania odnawialnych źródeł energii i uznały Białą Księgę
za podstawę działań na szczeblu unijnym, będących uzupełnieniem działań na poziomie
krajowym. To porozumienie jest najbardziej obiecujące z punktu widzenia redukcji emisji
gazów cieplarnianych zgodnie z Protokołem z Kioto.
Plan Działania przedstawiony w Białej Księdze ma na celu stworzenie odpowiednich
warunków rynkowych dla rozwoju odnawialnych źródeł energii bez nadmiernych obciążeń
finansowych.
Plan Działania:
1. Instrumenty rynkowe:
49

Sprawiedliwy dostęp odnawialnych źródeł energii do rynku energii elektrycznej;

Przychylne instrumenty fiskalne i finansowe (podatki i subsydia);

Nowe inicjatywy w sektorze bioenergii dla transportu, produkcji ciepła i elektryczności;

Udoskonalanie regulacji w budownictwie.
2. Wzmocnienie roli odnawialnych źródeł energii w polityce, programach i budżetach

Zwiększenie roli odnawialnych źródeł energii (V Environmental Action Plan);

Wzmocnienie konkurencyjności przemysłu UE na rynkach światowych, wzrost
zatrudnienia;

Pomoc finansowa dla technologii odnawialnych źródeł energii;

Rozwój badań, technologii i demonstracji;

Polityka regionalna;

Wspólna polityka rolna i rozwój obszarów wiejskich;

Współpraca międzynarodowa.
ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII PO 2020 ROKU – PLAN ROZWOJU
Jeśli UE nie wprowadzi więcej środków umożliwiających obniżenie kosztów i pobudzenie
inwestycji, w sektorze energii odnawialnej nastąpi zastój. Komisja przedstawiła sposoby
zaradzenia temu. UE jest na dobrej drodze do realizacji celu, jakim jest osiągnięcie do 2020
r. 20 proc. udziału energii odnawialnej w całkowitym zużyciu energii w UE. Cel ten jest
jednym z elementów szerszej strategii na rzecz przeciwdziałania zmianom klimatu.
Zwiększenie wytwarzania energii elektrycznej z wiatru, słońca, wody (np. fale, pływy morskie,
energia geotermalna) i biomasy pozwoli UE zmniejszyć swoje uzależnienie od importu
energii i jednocześnie zwiększyć innowacyjność i poziom zatrudnienia.
Z myślą o osiągnięciu założonych celów Komisja Europejska opracowała sprawozdanie
w sprawie odnawialnych źródeł energii. Zawiera ono analizę sposobów ograniczenia kosztów
poprzez bardziej skoordynowane podejście na poziomie unijnym. Równocześnie rozpoczyna
ona prace nad przyszłą polityką UE w dziedzinie energii na okres po 2020 r.
Stymulowanie konkurencji na unijnym rynku energii może przyczynić się do zmniejszenia
kosztów. Dopłaty do paliw kopalnych powinny być stopniowo wycofywane. Należy również
zmienić
stawki
opodatkowania
energii,
aby
zwiększyć
inwestycje
w
technologie
50
niskoemisyjne. Jednocześnie należy stopniowo zmniejszać wsparcie (lub całkowicie
rezygnować z systemów wsparcia) dla odnawialnych źródeł energii po to, aby
przedsiębiorstwa z tego sektora mogły stać się w przyszłości bardziej konkurencyjne
w stosunku do innych źródeł energii.
Należy zreformować krajowe systemy wsparcia, aby ułatwić obniżenie kosztów. Systemy
poszczególnych krajów UE muszą zostać uspójnione i uproszczone, co pozwoliłoby na
zmniejszenie kosztów administracyjnych dla przedsiębiorstw.
UE powinna wspierać produkcję energii wiatrowej i słonecznej, tam gdzie jest ona tańsza –
tak jak postępuje się już w przypadku innych produktów i usług. Dzięki temu kraje UE będą
mogły kupować w krajach spoza UE energię wiatrową czy słoneczną wytwarzaną
z odnawialnych źródeł po znacznie niższej cenie, aniżeli byłoby to możliwe w Unii.
Komisja rozpoczyna proces przygotowywania różnych wariantów przyszłej polityki na okres
po 2020 r., które umożliwią wzrost innowacji i obniżenie kosztów. Nowa polityka będzie
stanowić zachętę dla przemysłu do tego rodzaju długoterminowych inwestycji niezbędnych
do rozwoju odnawialnych źródeł energii.
W marcu 2012 roku UE opublikowała plan działania dotyczący obniżania emisji, który
obejmuje całą europejską gospodarkę. Zakłada on również opracowanie osobnych planów
działania dla poszczególnych jej sektorów, m.in. plan działania w zakresie energii do roku
2050.
ZIELONA KSIĘGA EUROPEJSKA STRATEGIA NA RZECZ ZRÓWNOWAŻONEJ, KONKURENCYJNEJ
I BEZPIECZNEJ ENERGII
W dokumencie zdefiniowano następujące obszary priorytetowe:
1. Energetyka na rzecz wzrostu gospodarczego i tworzenia nowych miejsc pracy
w Europie:
dokończenie
budowy europejskich
rynków wewnętrznych
energii
elektrycznej i gazu (europejska sieć przesyłowa, plan priorytetowych połączeń
wzajemnych, inwestycje w moce twórcze, pobudzenie konkurencyjności przemysłu
europejskiego.
2. Wewnętrzny rynek energetyczny zapewniający bezpieczeństwo dostaw: Solidarność
państw członkowskich (wzmacnianie bezpieczeństwa zaopatrzenia w energię na
rynku wewnętrznym, przemyślenie na nowo podejścia UE do rezerw ropy i gazu na
wypadek kryzysu oraz zapobieganie zakłóceniom w zaopatrzeniu).
51
3. Bezpieczeństwo i konkurencyjność zaopatrzenia w energię: w kierunku bardziej
zrównoważonej, efektywnej i zróżnicowanej energii.
4. Zintegrowane podejście, aby stawić czoła zmianie klimatu (zrobić więcej mniejszym
kosztem:
przewodzenie
w
dziedzinie
racjonalnego
wykorzystania
energii,
Zwiększenie wykorzystania źródeł energii odnawialnej).
5. Zachęcanie do innowacji: strategiczny plan europejski w zakresie technologii
energetycznych.
6. Zmierzając
do
spójnej
zewnętrznej
polityki
energetycznej
(jasno określona
polityka zabezpieczenia i dywersyfikacji dostaw energii, partnerstwo w dziedzinie
energii z producentami, państwami tranzytowymi i innymi międzynarodowymi
podmiotami, skuteczne reagowanie na zewnętrzne sytuacje kryzysowe, włączanie
kwestii energii w inne polityki zewnętrzne, energia na rzecz wspierania wzrostu).
W dokumencie zapisano, iż polityka energetyczna Europy powinna mieć trzy główne cele:
I Trwałość:

rozwój konkurencyjnych źródeł energii odnawialnej oraz innych źródeł i nośników
energii niskoemisyjnej, w szczególności alternatywnych paliw wykorzystywanych
w transporcie,

ograniczanie popytu na energię w Europie,

kierowanie ogólnoświatowymi staraniami w celu powstrzymania zmian klimatycznych
oraz poprawy jakości lokalnego powietrza.
II Konkurencyjność:

zapewnienie, że otwarcie rynku energii będzie korzystne dla konsumentów oraz
gospodarki w całości, jednocześnie zachęcając do inwestycji w produkcję czystej
energii oraz do racjonalnego wykorzystywania energii,

łagodzenie wpływu wzrostu międzynarodowych cen energii na gospodarkę UE i jej
obywateli,

utrzymanie Europy w czołówce rozwoju technologii energetycznych.
III Bezpieczeństwo zaopatrzenia w energię: zajęcie się kwestią rosnącej zależności UE od
przywozu energii poprzez:

podejście zintegrowane – zmniejszenie popytu, zróżnicowanie form energii w UE
52
poprzez zwiększenie wykorzystania konkurencyjnej energii własnej oraz odnawialnej,
zróżnicowanie źródeł i sposobów dostaw energii przywożonej,

stworzenie ram zachęcających do inwestycji adekwatnych do rosnącego popytu na
energię,

lepsze przygotowanie UE do radzenia sobie w sytuacjach kryzysowych,

poprawę warunków dla przedsiębiorstw europejskich starających się o dostęp do
zasobów ogólnoświatowych

zapewnienie, że wszyscy obywatele i przedsiębiorstwa mają dostęp do energii.
Niniejsza Zielona Księga przedstawia konkretne propozycje osiągnięcia tych trzech celów.
1. UE musi stworzyć wewnętrzny rynek energii i gazu. Działania mogą obejmować
następujące środki:

stworzenie europejskiej sieci energetycznej, również poprzez europejski kodeks sieci
energetycznej, Należy również rozważyć wprowadzenie europejskiego organu
regulacyjnego oraz Europejskiego Centrum Sieci Energetycznych,

poprawa wzajemnych połączeń,

stworzenie ram zachęcających do nowych inwestycji,

skuteczniejsze rozdzielenie,

zwiększanie konkurencyjności, również poprzez lepszą koordynację między organami
regulacyjnymi, organami ochrony konkurencji oraz Komisją.
Działania te są priorytetowe; Komisja podejmie ostateczne wnioski dotyczące wszelkich
dodatkowych środków, które należy podjąć w celu zapewnienia szybkiego stworzenia
rzeczywiście konkurencyjnego europejskiego rynku energii elektrycznej i gazu oraz
przedstawi konkretne propozycje do końca bieżącego roku.
2. UE musi zapewnić, że jej wewnętrzny rynek energii gwarantuje bezpieczeństwo dostaw
i solidarność między państwami członkowskimi. Konkretne środki powinny obejmować:

analizę istniejącego prawodawstwa wspólnotowego dotyczącego zapasów ropy
i gazu, koncentrującą je na aktualnych wyzwaniach,

europejskie obserwatorium dostaw energii, poprawiające przejrzystość w kwestiach
bezpieczeństwa dostaw energii w obrębie UE,
53

poprawę bezpieczeństwa sieci poprzez zwiększenie współpracy między operatorami
sieci oraz być może stworzenie oficjalnego ugrupowania europejskich operatorów
sieci,

– większe fizyczne bezpieczeństwo infrastruktury, być może poprzez wprowadzenie
wspólnych norm,

poprawę przejrzystości zapasów energii na poziomie europejskim.
3. Wspólnocie potrzebna jest prawdziwa dyskusja o zasięgu wspólnotowym nad różnymi
źródłami energii, łącznie z kosztami i wpływem na zmiany klimatyczne, tak aby zapewnić,
że zróżnicowanie form energii w UE spełnia ogólnie cele bezpieczeństwa dostaw,
konkurencyjności i zrównoważonego rozwoju.
4. Europa musi zająć się wyzwaniami związanymi ze zmianami klimatycznymi w sposób
zgodny z celami strategii lizbońskiej. Komisja może zaproponować Radzie i Parlamentowi
następujące środki:

jasny sposób ustalania priorytetów w zakresie racjonalnego wykorzystania energii,
aby do 2020 r. oszczędzić 20 % energii, którą UE wykorzystałaby w przeciwnym
wypadku, oraz uzgodnienie konkretnych środków na osiągnięcie tego celu,
obejmujących:

kampanie na rzecz oszczędności, również w budynkach,

wykorzystanie instrumentów i mechanizmów finansowych w celu wspierania
inwestycji,

wznowienie wysiłków w odniesieniu do transportu,

ogólnoeuropejski system handlowy „białych certyfikatów”,

lepszy dostęp do informacji dotyczących zużycia energii przez niektóre
urządzenia, pojazdy, sprzęt przemysłowy oraz być może ustalenie norm
minimalnego zużycia;

przyjęcie długoterminowej mapy drogowej dotyczącej źródeł energii odnawialnej,
obejmującej:

wznowienie wysiłków, aby osiągnąć istniejące cele,

rozważenie, które cele są niezbędne po 2010 r.,
54

nową dyrektywę wspólnotową dotyczącą ogrzewania i chłodzenia,

szczegółowy plan stabilizacji i stopniowego zmniejszenia zależności UE od
przywożonej ropy,

inicjatywy skierowane na wprowadzenie na rynek źródeł czystej i odnawialnej
energii.
5. Strategiczny plan technologii energetycznych, w najlepszy sposób wykorzystujący zasoby
Europy,
bazujący na
europejskich platformach technologicznych
z
możliwością
podejmowania wspólnych inicjatyw technologicznych lub wspólnych przedsięwzięć
mających na celu stworzenie czołowych rynków innowacji w dziedzinie energetyki. Należy
go jak najszybciej przedłożyć Radzie Europejskiej i Parlamentowi w celu zatwierdzenia.
6. Wspólna zewnętrzna polityka energetyczna. W celu sprostania wyzwaniom związanym
z wysokimi i niestabilnymi cenami energii, zwiększającym się uzależnieniem od przywozu,
szybko rosnącym ogólnoświatowym popytem na energię i globalnym ociepleniem, UE
musi posiadać jasno określoną zewnętrzną politykę energetyczną, którą będzie stosować
jednomyślnie na poziomie krajowym i wspólnotowym. Dlatego Komisja proponuje:

określenie europejskich priorytetów stworzenia nowej infrastruktury niezbędnej dla
zapewnienia bezpieczeństwa dostaw energii w UE,

stworzenie paneuropejskiego traktatu Wspólnoty Energetycznej,

nowe partnerstwo energetyczne z Rosją,

nowy mechanizm wspólnotowy pozwalający reagować szybko i w sposób
skoordynowany na sytuacje kryzysowe w zakresie zewnętrznych dostaw energii,
wpływające na zaopatrzenie UE w energię,

pogłębienie stosunków energetycznych z głównymi producentami i konsumentami,

międzynarodowe porozumienie w sprawie racjonalnego wykorzystania energii.
POZOSTAŁE DOKUMENTY UE
Rozwój energetyki odnawialnej jako element zrównoważonego rozwoju jest odpowiedzią na
coraz większe wyzwania klimatyczne współczesnego świata, które stanowi jeden
z priorytetów agendy politycznej instytucji międzynarodowych takich jak UE czy też ONZ.
Zwiększające się ocieplenie klimatu, które wpływa na zmiany środowiskowe stanowi jedno
z głównych wyzwań klimatycznych. Skutki tych zmian mogą objawiać się utratą
55
bioróżnorodności, wymieraniem niektórych gatunków roślin i zwierząt, podnoszeniem się
poziomu wód, zmniejszaniem się powierzchni lodów, częstszych anomalii pogodowych
takich jak tornada, trąby powietrzne, powodzie, itp., a także wzrostem zanieczyszczenia
powietrza. Unia Europejska postawiła sobie za cel podjęcie kroków przeciwdziałających
podwyższaniu temperatury powietrza o więcej ni. 2 stopnie Celsjusza w dłuższej
perspektywie czasu. Zagrożenia dla współczesnego świata związane z ociepleniem klimatu
przedstawiła w formie raportu złożony z kilku tysięcy naukowców Międzyrządowy Panel ds.
Zmian Klimatu (z j. ang. IPCC - Intergovernmental Panel on Climate Change). Pomimo
licznych kontrowersji problematyka ta stała się jednym z głównych wyzwań współczesnego
świata. Chcąc podjąć konkretne kroki Komisja Europejska przyjęła 19 października 2006 r.
komunikat: „Plan działania na rzecz racjonalizacji zużycia energii: sposoby wykorzystania
potencjału”. Dokument ten zyskał poparcie Rady Europejskiej podczas szczytu w dniach 8-9
marca 2007 r. oraz Parlamentu Europejskiego poprzez wydanie rezolucji w dniu 31 stycznia
2008 r. Unia Europejska ustaliła zobowiązania ilościowe dotyczące 20% udziału energii ze
źródeł odnawialnych w ogólnym bilansie energetycznym do 2020 r. (dla Polski celem
ilościowym jest 15% do 2020 r.), a także osiągnięcie do tego samego horyzontu czasowego
20% wzrostu efektywności energetycznej oraz 20% redukcji emisji dwutlenku węgla
w odniesieniu do roku bazowego 1990. Ambitne cele klimatyczne zostały zapisane
w Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r.
w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych i muszą je spełnić
wszystkie kraje UE, w tym Polska będąca jej członkiem.
5.2. Dokumenty krajowe
KRAJOWA STRATEGIA ROZWOJU REGIONALNEGO (KSRR) 2010 – 2020: REGIONY, MIASTA,
OBSZARY WIEJSKIE
Celem strategicznym KSRR jest:
Efektywne wykorzystywanie specyficznych regionalnych i innych terytorialnych potencjałów
rozwojowych dla osiągania celów rozwoju kraju – wzrostu, zatrudnienia i spójności
w horyzoncie długookresowym.
Niniejsza
Strategia,
poprzez
wykorzystanie
lokalnego
i
regionalnego
potencjału
w szczególności w zakresie dziedzictwa historyczno-kulturowego oraz przyrodniczego
wpisuje się zatem ww. cel strategiczny KSRR, co potwierdzają niżej podane cele polityki
56
regionalne oraz przypisane im kierunki działań.
CEL
1.
WSPOMAGANIE
WZROSTU
KONKURENCYJNOŚCI
REGIONÓW
(„KONKURENCYJNOŚĆ”)
1.2. Tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania procesów rozwojowych i zwiększania ich
absorpcji na obszary poza ośrodkami wojewódzkimi
1.2.3. Pełniejsze wykorzystanie potencjału rozwojowego obszarów wiejskich
1.2.4. Efektywne wykorzystanie w procesach rozwojowych potencjału specjalizacji
terytorialnej
1.3. Budowa podstaw konkurencyjności województw – działania tematyczne (horyzontalne)
1.3.1. Rozwój kapitału intelektualnego, w tym kapitału ludzkiego i społecznego
1.3.5. Dywersyfikację źródeł i efektywne wykorzystanie energii oraz reagowanie na
zagrożenia naturalne
1.3.6. Wykorzystanie walorów środowiska przyrodniczego oraz potencjału dziedzictwa
kulturowego
CEL
2.
BUDOWANIE
SPOJNOŚCI
TERYTORIALNEJ
I
PRZECIWDZIAŁANIE
MARGINALIZACJI OBSZAROW PROBLEMOWYCH
2.2. Wspieranie obszarów wiejskich o najniższym poziomie dostępu mieszkańców do dóbr
i usług warunkujących możliwości rozwojowe
CEL 3. TWORZENIE WARUNKOW DLA SKUTECZNEJ, EFEKTYWNEJ I PARTNERSKIEJ
REALIZACJI DZIAŁAŃ ROZWOJOWYCH UKIERUNKOWANYCH TERYTORIALNIE
3.4. Budowanie kapitału społecznego dla rozwoju regionalnego w oparciu o sieci współpracy
między różnymi aktorami polityki regionalnej
KRAJOWY PROGRAM REFORM 2013
Zgodnie z metodologią przyjętą przy opracowywaniu Założeń do Krajowego Programu
Reform, zaproponowane w nim działania są ukierunkowane na odrabianie zaległości oraz
budowanie nowych przewag konkurencyjnych polskiej gospodarki. Przedmiotowa Strategia
jest zgodna z postanowieniami i zapisami Krajowego Programu Reform.
Kluczowym
w
tym
procesie
jest
uporządkowanie
obowiązujących
dokumentów
strategicznych, co pozwoli na większą przejrzystość, bardziej efektywne wydatkowanie
57
środków z budżetu państwa oraz w konsekwencji skuteczniejszą realizację celów
rozwojowych kraju, przy zachowaniu dyscypliny budżetowej. Podstawę nowego systemu
zarządzania polityką rozwoju kraju stanowi zhierarchizowany zestaw dokumentów, na czele
z długookresową strategią rozwoju kraju, przedstawiającą wizję modernizacji społecznogospodarczej kraju.
Przedmiotowa Strategia wpisuje się w następujące postanowienia KPR 2013:
1. Infrastruktura dla wzrostu zrównoważonego.
1.1 Zarządzanie strategiczne
DZIAŁANIA:
1.1.1 Dokończenie procesu uporządkowania systemu planowania strategicznego.
1.1.2 Zwiększenie efektywności wykorzystania środków publicznych, w tym wprowadzenie
kontraktowego zarządzania rozwojem między administracją rządową a instytucjami
samorządowymi.
1.1.3 Uporządkowanie systemu planowania i zarządzania przestrzennego, z uwzględnieniem
potrzeb rozwoju gospodarki.
1.1.4 Dokończenie procesu wdrażania budżetu zadaniowego.
1.2 Rozwój i modernizacja infrastruktury ochrony środowiska
Istotną kwestią w obszarze ochrony środowiska, zarządzania przestrzennego oraz
kształtowania wysokiej jakości przestrzeni publicznej jest efektywne korzystanie z zasobów
naturalnych, konieczność zachowania różnorodności biologicznej oraz dostosowanie do
zmian klimatu.
DZIAŁANIA:
1.2.1. Działania w zakresie adaptacji do zmian klimatu.
1.2.2. Działania na rzecz zrównoważonego gospodarowania zasobami w rolnictwie.
1.2.3. Zwiększenie efektywności wykorzystania zasobów naturalnych, w tym zwłaszcza
surowców.
1.2.4. Reforma systemu gospodarki wodnej.
1.2.5. Reforma systemu gospodarki odpadami.
58
1.3 Rozwój i modernizacja infrastruktury transportowej
Odpowiedni poziom poszczególnych części składowych infrastruktury transportowej (drogi,
koleje, lotniska, porty morskie i śródlądowe, terminale transportowe oraz śródlądowe drogi
wodne) sprzyja napływowi kapitału (w tym zagranicznego) i wymianie handlowej (w tym
międzynarodowej), zwiększając atrakcyjność inwestycyjną gospodarki, a przez to również
konkurencyjność globalną. Dobrze rozwinięta infrastruktura wpływa również na warunki
prowadzenia działalności gospodarczej oraz zwiększenie dostępności do rynków pracy.
Jednocześnie inwestycje infrastrukturalne mają za zadanie zwiększyć spójność terytorialną,
a dzięki niej poszerzyć zakres oddziaływania rynku pracy, co przełoży się na zwiększenie
spójności
społecznej.
W
tym
celu
należy
i komunikacyjną wpływającą na zwiększenie
rozwijać
infrastrukturę
transportową
dostępności komunikacyjnej
ośrodków
miejskich w celu zapewnienia możliwości dojazdu do pracy z obszarów wiejskich.
Planowanie transportu i zarządzanie ruchem powinno także zmierzać do ograniczenia
negatywnego wpływu transportu na środowisko naturalne, a jednocześnie być przyjazne dla
mieszkańców poprzez podnoszenie jakości usług.
DZIAŁANIA:
1.3.1 Polityka Transportowa Państwa na lata 2006-2025.
1.3.2 Program Budowy Dróg Krajowych na lata 2011-2015.
1.3.3 Program wieloletni „Narodowy program przebudowy dróg lokalnych 2008-2011”.
1.3.4 Program Rozwoju Sieci Lotnisk i Lotniczych Urządzeń Naziemnych, w tym prace
analityczne związane z przygotowaniem decyzji w sprawie budowy nowego lotniska
centralnego dla Polski.
1.3.5 Rozwój infrastruktury dla potrzeb modernizacji transportu kolejowego.
1.3.6 Rozwój infrastruktury dla potrzeb modernizacji transportu morskiego (tj. infrastruktury
portowej, infrastruktury dostępu do portów i przystani morskich od strony morza i lądu, w tym
utrzymanie torów podejściowych do portów oraz systemy bezpieczeństwa morskiego
i oznakowanie nawigacyjne, etc.).
1.4 Rozwój i modernizacja infrastruktury energetycznej
Niski poziom rozwoju infrastrukturalnego na terenach wiejskich, a w efekcie brak
bezpieczeństwa energetycznego na poziomie lokalnym, utrudnia prowadzenie na tych
terenach działalności gospodarczej. Na obszarach wiejskich niezbędny jest zatem rozwój
59
sieci dystrybucyjnej energii elektrycznej na nowocześniejszą i bardziej wydajną oraz zmiana
struktury (typologii) sieci przesyłowych i dystrybucyjnych, w tym m.in. poprzez rozwój
rozproszonej sieci przesyłowej, co umożliwi w szczególności efektywne podłączenie
Odnawialnych Źródeł Energii (OZE). Jednocześnie rozwój i modernizacja infrastruktury
budowlanej, w tym termomodernizacja, powinna prowadzić do wzrostu efektywności
energetycznej budynków. Skuteczne wdrożenie zasad zrównoważonego rozwoju w obszarze
budownictwa. Niezbędne pozostaje wspieranie rozwoju budownictwa o niskim poziomie
zużycia energii oraz rozwoju i wdrażania innowacyjnych technologii, przede wszystkim
kolektorów
słonecznych,
ogniw
fotowoltaicznych,
wysokosprawnych
układów
kogeneracyjnych, a także układów rekuperacyjnych z wykorzystaniem pomp ciepła
zwiększających sprawność energetyczną budynku.
DZIAŁANIA:
1.4.1. Rozwój sieci energetycznych.
1.4.2. Rozwój inteligentnych sieci energetycznych.
1.4.3. Zwiększanie efektywności energetycznej.
1.4.4. Dywersyfikacja źródeł energii.
1.4.5. Inwestycje w odnawialne źródła energii.
1.4.6. Poprawa lokalnego bezpieczeństwa energetycznego.
1.4.7. Stosowanie technologii energetycznych ograniczających emisje pyłów oraz NOx
i SO2.
1.5 Rozwój i modernizacja infrastruktury teleinformatycznej i telekomunikacyjnej
Inwestycje w technologie teleinformatyczne są jednym z głównych motorów wzrostu
zaawansowanych
gospodarek.
Projektowane
w
tym
względzie
działania
powinny
gwarantować impet cyfrowy, który przyczyni się do wzrostu konkurencyjności polskiej
gospodarki oraz pozytywnie wpłynie na poziom kapitału ludzkiego. Dostęp szerokopasmowy
jest również podstawą innowacji i zwiększa wydajność szeregu sektorów gospodarki poprzez
możliwość zastosowania outsourcingu i offshoringu. Umożliwia on również prezentację
użytkownikom zdigitalizowanego dziedzictwa kulturowego – zbiorów bibliotek, muzeów
i archiwów. Konieczne jest zapewnienie powszechnego dostępu do telekomunikacji, ze
szczególnym naciskiem na szerokopasmowy dostęp do Internetu.
60
DZIAŁANIA:
1.5.1. Rozwój infrastruktury teleinformatycznej poprzez inwestycje publiczne (rządowe
i samorządowe) oraz publiczno-prywatne skutkujące zmniejszeniem kosztów dostępu do
Internetu oraz cyfrowego radia i telewizji.
1.5.2. Rozwój sieci teleinformatycznej, w tym zapewnienie dostępu do Internetu
szerokopasmowego, w szczególności na obszarach wiejskich.
1.5.3. Wspieranie procesu cyfryzacji przestrzeni medialnej w Polsce, w tym konwersji
nadawania sygnału telewizyjnego i radiowego analogowego na cyfrowy.
1.5.4. Digitalizacja zasobów, w tym m.in. dorobku narodowego, czy w zakresie edukacji.
1.6 Rozwój i modernizacja infrastruktury B + R
Poprawa jakości i nowoczesności infrastruktury badawczej pozwoli na zwiększenie szans
uzyskania niezbędnego elementu wzrostu konkurencyjności polskiej gospodarki, jakim jest
komercjalizacja wyników badań poprzez ich wdrożenie w przedsiębiorstwach.
DZIAŁANIA:
1.6.1. Wzrost inwestycji w modernizację i rozwój bazy laboratoryjnej nauki, przy
jednoczesnym utrzymaniu koncentracji finansowania, w tym z funduszy strukturalnych UE,
na najlepszych jednostkach naukowych oraz zwiększenie udziału nakładów budżetowych na
aparaturę badawczą (dystrybucja środków w trybie konkursowym).
1.6.2. Monitorowanie postępów w zakresie komercjalizacji wyników badań w gospodarce.
1.6.3. Finansowanie inwestycji w infrastrukturę badawczą ze środków Funduszu Nauki
i Technologii Polskiej oraz funduszy strukturalnych – PO IG Priorytet 2 – Infrastruktura sfery
B+R.
1.7 Rozwój i modernizacja infrastruktury społecznej
Inwestycje w infrastrukturę społeczną m.in. w zakresie edukacji, ochrony zdrowia, kultury,
turystyki i sportu umożliwiają uwolnienie potencjału regionów oraz zapobiegają pogłębianiu
się nierówności i sprzyjają włączeniu społecznemu. Przekładają się również bezpośrednio na
zwiększenie spójności społecznej poprzez wyrównanie dostępu do usług wysokiej jakości.
Dlatego też kluczowe jest zapewnienie powszechnej dostępności do wysokiej jakości usług
publicznych, co pozwoli na wykorzystywanie potencjałów poszczególnych grup społecznych
oraz jednostek, a także ograniczy skalę bierności zawodowej, przeciwdziałając wykluczeniu
61
z rynku pracy oraz przyspieszając powrót do aktywności.
DZIAŁANIA:
1.7.1. Zwiększenie liczby dostępnych cenowo mieszkań na rynku wynajmu, w tym
uelastycznienie regulacji prawnych w zakresie wynajmu mieszkań.
1.7.2. Zapewnienie bardziej harmonijnego rozwoju usług społecznych w wymiarze
terytorialnym.
1.7.3. Rozwój infrastruktury społecznej, w tym w szczególności infrastruktury edukacyjnej,
ochrony zdrowia, kultury, turystyki i sportu.
1.7.4. Rozbudowa i rozwój zintegrowanego systemu informacji turystycznej.
1.7.5. Wdrożenie informatycznych systemów zarządzania i świadczenia usług w obszarze
ochrony zdrowia.
2. Innowacyjność dla wzrostu inteligentnego
2.3 Nowe kierunki rozwoju innowacyjności
W aktualnym nowym podejściu do polityki innowacyjności podkreśla się znaczenie nowych
form innowacji obejmujących nowatorskie sposoby tworzenia nowych produktów w oparciu
o nowe metody i wysoki stopień współpracy (open innovation, user driver innovation).
Jednocześnie ze względu na fakt, że kreatywność staje się w coraz większym stopniu
determinantą przewagi konkurencyjnej, znaczenia nabierają przemysły kultury i przemysły
kreatywne jako obszary zarówno tworzenia, jak i wykorzystywania innowacji.
Podjęte zostaną działania na rzecz wdrażania wyników projektów foresight. W dalszym
okresie konieczne jest określenie tzw. planów smart specialisation dla kraju i regionów.
W kształtowaniu rozwoju gospodarki niskoemisyjnej kluczowe jest utworzenie korzystnych
warunków dla rozwoju rynku zielonych technologii i produktów (ekoinnowacji). Konieczne są
działania zmieniające postrzeganie ekoinnowacji, nie tylko w kontekście „trendu” ale poprzez
wskazanie wartości dodanej zastosowania takich rozwiązań. Działania będą podejmowane
dwutorowo: z jednej strony dotyczyć będą wsparcia B+R w obszarze zielonego wzrostu, ale
jednocześnie będą ukierunkowane na zachęcanie firm do inwestycji w zielone technologie.
Rozwój oraz wdrażanie technologii środowiskowych powinno być traktowane w sposób
priorytetowy, głównie ze względu na ich wpływ na realizację zobowiązań wynikających
z regulacji prawnych UE (pakiet energetyczno-klimatyczny), bezpieczeństwo energetyczne,
zdrowie publiczne, transformację w kierunku niskoemisyjnej gospodarki czy adresowanie
62
globalnych wyzwań zrównoważonego rozwoju.
Zgodnie z założeniami współczesnego modelu procesów innowacyjnych, innowacje są
traktowane jako efekt współpracy i interakcji między ludźmi i organizacjami, a ich
otoczeniem. Istotą działań w tym obszarze powinno być wzmacnianie współpracy pomiędzy
uczestnikami rynku kształtującymi zarówno stronę popytową jak i podażową gospodarki,
m.in. poprzez promocję samoregulacji oraz podejmowanie wspólnych inicjatyw wewnątrz
i międzysektorowych w ramach sieci partnerskich porozumień na rzecz usprawniania
funkcjonowania rynku. Najwięcej interakcji i współpracy występuje na poziomie regionalnym
(np. w ramach klastrów i powiązań sieciowych), a także na styku branż i sektorów
w środowisku charakteryzującym się stosunkowo wysokim poziomem zaufania i kapitału
społecznego. Rosnące znaczenie i popularność koncepcji klastra oraz wpływ klasteringu na
rozwój gospodarczy prowadzą do kształtowania polityki rozwoju gospodarczego opartej
o klastry, która powinna koncentrować się na wypracowaniu mechanizmu selekcji (konkurs
i analiza jakościowa) najbardziej konkurencyjnych klastrów w tym klastrów technologicznych
o największym potencjale innowacyjnym oraz skupieniu na nich środków publicznych (w tym
funduszy z UE).
Te wyselekcjonowane inicjatywy klastrowe powinny być preferowane w ramach istniejącego
systemu wydatkowania funduszy strukturalnych. Klastry powinny rozwijać się w oparciu
o regionalne systemy innowacyjne wspierane przez władze samorządów poszczególnych
województw oraz władze centralne, a ich rozwój powinien iść w kierunku utworzenia sektora
wysokich technologii i podnoszenia konkurencyjności polskiej gospodarki poprzez z jednej
strony stworzenie atrakcyjnej oferty dla bezpośrednich inwestycji zagranicznych (FDI)
tworzącej dynamiczne i innowacyjne zaplecze naukowo-badawcze oraz z drugiej strony
tworzenie sieci klastrów branżowych o wysokim potencjale innowacyjnym, zdolnych do
samodzielnego konkurowania na rynku globalnym. Równolegle należy wspierać innowacje
nietechnologiczne, odnoszące się m.in. do obszarów takich jak kreatywność, zarządzanie
czy usługi. Należy umożliwić przedsiębiorcom skorzystanie z pomocy doradczej w zakresie
tworzenia planu wdrożenia innowacji oraz wesprzeć przedsiębiorstwa w zakresie realizacji
działań „miękkich” (np. szkoleniowo-doradczych) wynikających z planu wdrożenia.
W
działaniach
ukierunkowanych
na
rozwój
technologii,
koniecznym
elementem
uzupełniającym jest wspieranie ochrony praw własności przemysłowej, w tym stworzenie
lepszego systemu prawno-instytucjonalnego w zakresie ochrony własności przemysłowej,
63
a przede wszystkim zwiększenie wiedzy i świadomości przedsiębiorstw w zakresie
nowoczesnych metody ochrony IP, nie tylko w systemie ochrony patentowej.
DZIAŁANIA:
2.3.1 Wskazanie obszarów i technologii o największym potencjale rozwoju.
2.3.2 Wspieranie lepszego wykorzystania wyników B+R.
2.3.3 Dalsze działania służące rozwojowi społeczeństwa informacyjnego.
2.3.4 Wspieranie przemysłów kultury i przemysłów kreatywnych jako obszarów innowacji.
2.3.5 Usprawnienie procedur uzyskiwania ochrony własności przemysłowej w Polsce.
2.3.6 Efektywne korzystanie z surowców, w tym ponowne wykorzystanie surowców wtórnych
(recykling) oraz odzysk energii wraz z działaniami na rzecz ograniczenia materiału
i energochłonności procesów produkcyjnych.
2.3.7 Rozwój inicjatyw klastrowych oraz ich monitoring, a także rozbudowa instrumentarium
wspierania powstawania i umiędzynarodowienia działalności klastrów i powiązań sieciowych.
2.3.8 Wykorzystanie specjalnych stref ekonomicznych w celu inicjowania i rozwoju powiązań
między przedsiębiorstwami, instytutami badawczymi, jednostkami naukowymi, parkami
technologicznymi, inkubatorami przedsiębiorczości, centrami transferu technologii, Centrami
Obsługi Inwestorów i Eksporterów.
2.3.9 Wspieranie kreatywności społeczeństwa i gospodarki poprzez zmianę modelu
nauczania na wszystkich poziomach edukacji, w tym oparcie nauczania na efektach uczenia
się oraz wsparcie dla innowacyjnych rozwiązań w gospodarce.
2.3.10 Rozwój działalności stowarzyszeń branżowych, zrzeszeń przedsiębiorców oraz
organizacji pozarządowych działających na rzecz rozwoju branży i biznesu, w tym
wspieranie i rozwój samoregulacji oraz oddolnych inicjatyw branżowych.
2.3.11 Pobudzenie innowacyjności w ochronie środowiska i energetyce.
2.3.12 Prowadzenie prac rozwojowych nad czystymi technologiami węglowymi.
2.4 Kapitał intelektualny dla innowacyjności
Kapitał ludzki jest najmocniejszą stroną gospodarki Polski w zakresie potencjału
innowacyjnego. Wynika to przede wszystkim z sukcesów w zakresie edukacji młodego
pokolenia. Powyższa diagnoza pozwala na sformułowanie wniosku o możliwości
64
i konieczności przeniesienia punktu ciężkości z budowy potencjału (który dokonuje się
w sposób naturalny) na jego właściwe wykorzystanie i ukierunkowanie.
DZIAŁANIA:
2.4.1. Realizacja projektu systemowego „Rozwój zasobów ludzkich poprzez promowanie
wiedzy, transfer i upowszechnianie innowacji” oraz projektu „Poprawa wizerunku
przedsiębiorców i promocja postaw przedsiębiorczych”.
2.4.2. Program Rozwoju Szkolnictwa Wyższego.
2.4.3. Modernizacja szkolnictwa wyższego przez podnoszenie roli i jakości prowadzonych
badań oraz zwiększanie współdziałania z otoczeniem społeczno-gospodarczym.
2.4.4. Wdrażanie do systemu szkolnictwa wyższego Krajowych Ram Kwalifikacji.
2.4.5. Realizacja programów rozwoju szkół wyższych.
2.4.6. Modernizacja kształcenia ogólnego i zawodowego oraz edukacji dorosłych.
2.4.7. Zmiana zasad kształcenia oraz zwiększenie dostępności edukacji przedszkolnej
i podstawowej.
2.5 Nauka bliżej gospodarki
Projakościowe finansowanie instytucji naukowych, efektywniejsze wykorzystanie środków na
badania i lepsza współpraca nauki z gospodarką – to filary pakietu sześciu ustaw
reformujących system nauki „Budujemy na Wiedzy – Reforma Nauki dla Rozwoju Polski”.
Ustawy te weszły w życie 1 października 2010 r. Działania w tym obszarze w najbliższym
okresie będą się koncentrowały na skutecznym wdrożeniu zmian wprowadzonych ww.
pakietem sześciu ustaw.
DZIAŁANIA:
2.5.1. Wdrażanie reformy nauki, która weszła w życie w październiku 2010 r.
2.5.2. Uruchamianie na mocy nowelizowanej ustawy o NCBiR nowych instrumentów
adresowanych do przedsiębiorców.
2.5.3. Reforma i wzmocnienie systemu wsparcia udziału w Programach Ramowych Badań
i Innowacji UE.
2.5.4. Program Rozwoju Przedsiębiorstw.
2.5.5. Program Rozwoju Nauki.
65
2.6 Świadome zarządzanie motorem innowacyjności
Innowacyjność nie może mieć charakteru incydentalnego, dlatego też przedsiębiorstwa,
w szczególności z sektora Mikro- Małych i Średnich Przedsiębiorstw (MMSP), muszą
zwiększyć swoją zdolność adaptacji do zachodzących zmian. Oznacza to przede wszystkim
umiejętność zarządzania strategicznego, zarządzania zmianą oraz zarządzania zasobami
ludzkimi. Kompetencje w tych zakresach pozwolą przedsiębiorcom przejść ze strategii
utrzymania się na rynku/przetrwania (a tak jest niestety w znacznej większości przypadków)
na strategię rozwoju, a także na efektywne wykorzystanie zasobów ludzkich jakie są w ich
dyspozycji. Te dwa elementy stanowią klucz do rozwijania innowacji w przedsiębiorstwie, nie
tylko technologicznej ale także społecznej. Przedsiębiorcy myślący o swojej przyszłości
w kategoriach rozwoju, a nie przetrwania, będą chcieli i mogli podejmować działania
proinnowacyjne, które nie będą miały przypadkowego i sporadycznego charakteru.
Dodatkowo wzmocnienie kadry zarządzającej MMSP w umiejętności i wiedzę z obszaru
zarządzania zasobami ludzkimi to jedno z najważniejszych narzędzi pobudzania rozwoju
kapitału ludzkiego oraz wykorzystywania jego potencjału, który jest niezbędny do tworzenia
innowacji.
DZIAŁANIA:
2.6.1. Uruchomienie portalu HR skierowanego do MMSP.
2.6.2. Promocja i upowszechnienie nowoczesnych/innowacyjnych narządzi HR oraz
podnoszenia kwalifikacji pracowników.
2.6.3.
Upowszechnienie
standardów
zarządzania
wiekiem
w
przedsiębiorstwie
i wykorzystania potencjału starszych pracowników.
2.6.4. Wsparcie w obszarze rozwoju systemów zarządzania zasobami ludzkimi.
2.6.5. Wsparcie w obszarze rozwoju zarządzania strategicznego.
2.6.6. Uruchomienie centrum wsparcia adaptacyjności przedsiębiorstw.
3. Aktywność dla wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu
3.1 Nowoczesny rynek pracy
Budowa nowoczesnego rynku pracy sprzyjającego wzrostowi gospodarczemu musi podążać
w kierunku wzmacniania wszystkich elementów modelu flexicurity. Głównym priorytetem
powinno być odpowiedzenie na wyzwania związane z przemianami demograficznymi, jakie
66
ujawnią się w przeciągu kilku najbliższych lat poprzez działania służące zwiększaniu
zatrudnienia. Dlatego też podejmowane działania muszą prowadzić do aktywizacji tych grup
społecznych, które do tej pory w niewystarczającym stopniu były obecne na rynku pracy.
Chodzi tu w szczególności o młodzież, kobiety, osoby powyżej 50 roku życia, osoby
niepełnosprawne oraz inne grupy pozostające w bierności zawodowej. Młodzi ludzie
kończący edukację mają problemy ze znalezieniem stabilnego i satysfakcjonującego
zatrudnienia, które odpowiadałoby ich wykształceniu, a odsetek bezrobotnych osób do 25.
roku życia dwukrotnie przekracza średni poziom bezrobocia ogółem. Natomiast osoby
starsze, które nie nadążają za postępem technologicznym i coraz bardziej wymagającymi
warunkami pracy często podejmują decyzję o przedwczesnej dezaktywizacji.
DZIAŁANIA:
3.1.1 Wdrażanie polityki na rzecz uczenia się przez całe życie.
3.1.2 Wdrażanie Krajowych Ram Kwalifikacji spójnych z założeniami Europejskich Ram
Kwalifikacji.
3.1.3 Ułatwienie przechodzenia z edukacji do pierwszego zatrudnienia.
3.1.4 Zwiększanie opłacalności podejmowania pracy.
3.1.5 Prowadzenie dalszych działań mających na celu wzrost aktywności zawodowej kobiet.
3.1.6 Przygotowanie do podniesienia przeciętnego wieku wychodzenia z zatrudnienia.
3.1.7 Doskonalenie aktywnej polityki rynku pracy.
3.1.8 Przeprowadzenie zmian w systemie zatrudniania osób niepełnosprawnych.
3.1.9 Przeprowadzenie zmian w systemie szkolnictwa zawodowego w celu lepszego
powiązania z potrzebami rynku pracy.
3.1.10 Ograniczanie sztywności i segmentacji rynku pracy.
3.1.11 Zwiększanie konkurencji w zakresie świadczenia usług kierowanych zarówno do
bezrobotnych, jak i poszukujących pracy.
3.1.12 Ułatwienie godzenia życia zawodowego i rodzinnego – rozwój instytucji opieki nad
dziećmi w wieku do lat 3.
3.1.13 Polityka migracyjna zapewniająca napływ cudzoziemców odpowiadający potrzebom
rynku pracy.
67
3.1.14 Tworzenie miejsc pracy w nowych, mniej podatnych na kryzys branżach (np.
tworzenie zielonych miejsc pracy).
3.1.15 Wspieranie rozwoju przedsiębiorczości typu business & biodiversity.
3.1.16 Realizacja działań profilaktycznych i rehabilitacyjnych z zakresu ochrony zdrowia
wpływających na dłuższe pozostawanie osób na rynku pracy.
3.2 Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu
Działania na rzecz ograniczenia skali ubóstwa i wykluczenia społecznego będą
koncentrowały się w znacznej mierze na zwiększaniu szans na zatrudnienie osób
defaworyzowanych na rynku pracy (osoby młode, o niskim poziomie wykształcenia, o złym
stanie zdrowia, niepełnosprawne, osoby migrujące). Osoby i rodziny dotknięte bezrobociem
i biernością są najbardziej narażone na ryzyko ubóstwa i wykluczenia społecznego. Wynika
to z przekonania, iż przeciwdziałanie i walka z ubóstwem może się dokonywać efektywnie
głównie przez rynek pracy. Państwa nie dysponują instrumentami np. z zakresu
zabezpieczenia społecznego, które są w stanie w zdecydowany sposób rozwiązywać
długofalowo kwestie wykluczenia społecznego. W celu poprawy sytuacji osób wykluczonych
społecznie z powodu ubóstwa, konieczne jest także zwiększanie zakresu aktywnych form
przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu i integracji społecznej osób wykluczonych.
Niezbędne jest kontynuowanie działań na rzecz zwiększenia wykorzystania zatrudnienia
socjalnego oraz rozwoju sektora ekonomii społecznej, które umożliwią rozbudowę
instrumentów zapewniających osobom wykluczonym dostęp do usług społecznych oraz
pozwalających na powrót na rynek pracy. Należy zwrócić uwagę na konieczność
podejmowania działań zapobiegających wykluczeniu społecznemu także w odniesieniu do
obszarów wiejskich. Uzasadnione jest to ze względu na występujące zróżnicowania
społeczno-ekonomiczne oraz fakt, że 45% osób zarejestrowanych na początku 2009 r.
w urzędach pracy jako bezrobotni, mieszkało na wsi.
DZIAŁANIA:
3.2.1 Przeciwdziałanie zjawisku wykluczenia społecznego, w tym wśród młodzieży w wieku
15-24 lata.
3.2.2 Rehabilitacja społeczna i zawodowa osób niepełnosprawnych.
3.2.3 Integracja społeczna imigrantów.
3.2.4 Rozwój sektora ekonomii społecznej.
68
3.2.5 Zaprojektowanie systemu usług społecznych odpowiadających na nowe wyzwania
w zakresie wykluczenia społecznego.
3.2.6 Budowa spójnego systemu wspierania rodziny i opieki nad dzieckiem.
STRATEGIA ROZWOJU KRAJU (SRK) 2007 – 2015
Głównym celem SRK jest podniesienie poziomu i jakości życia mieszkańców Polski:
poszczególnych obywateli i rodzin. Realizacja tego celu ma nastąpić poprzez trwały rozwój
gospodarczy w perspektywie długookresowej, w oparciu o:

rozwój kapitału ludzkiego,

zwiększenie innowacyjności i konkurencyjności gospodarki i regionów (w tym
inwestycje w sferze badań i rozwoju),

Cel
uzyskanie stabilnych warunków ekonomiczno-społecznych i środowiskowych.
główny jest
możliwy do
osiągnięcia
jedynie
w
warunkach realizacji
zasad
zrównoważonego rozwoju oraz pielęgnowania i zachowania dziedzictwa kulturowego Polski.
Założenia projektowe niniejszej Strategii wpisują się zatem wprost w główne założenia
planistyczne na poziomie krajowym. Warto również podkreślić, iż koncepcja Szlaku Jana III
Sobieskiego zmierza do zniwelowania znaczących zróżnicowań poziomu w stosunku do
pozostałych regionów Polski oraz zapobiega marginalizacji obszarów wiejskich, na co
wskazują wybrane priorytety i działania opisane poniżej.
Priorytet 1 – Wzrost konkurencyjności i innowacyjności gospodarki
Działanie b) Rozwój przedsiębiorczości, w szczególności poprzez wzmocnienie powiązań
między sektorem badawczo-rozwojowym a przedsiębiorstwami, wspieranie współpracy
przedsiębiorstw w zakresie tworzenia grup producenckich oraz udzielanie pomocy we
wdrażaniu
wspólnych
inicjatyw
przedsiębiorstw,
jednostek
naukowych
i
instytucji
odpowiedzialnych za rozwój regionalny.
Działanie d) Podniesienie poziomu technologicznego gospodarki poprzez wzrost
nakładów na badania i rozwój oraz innowacje, w szczególności poprzez zwiększenie
wykorzystania wyników badań przez podmioty gospodarcze, w tym zwiększenie transferu
nowoczesnych rozwiązań technologicznych, produktowych i organizacyjnych oraz poprzez
eko-innowacje, prowadzące do wzrostu PKB i jakości życia, przy coraz mniejszym
zaangażowaniu zasobów naturalnych i wytwarzaniu zanieczyszczeń. Działania w tym
zakresie będą realizowane m.in. w oparciu o tworzenie miejsc pracy w dziedzinach
69
przyjaznych środowisku, w tym rolnictwo ekologiczne i powiązane z nim przetwórstwo,
a także ekoturystyka. Podejmowane też będą działania na rzecz znaczącego ograniczenia
przestrzeni trwale zagospodarowanej, zwłaszcza w obszarach cennych przyrodniczo
i kulturowo.
Działanie g) Eksport i współpraca z zagranicą – działanie realizowane w szczególności
poprzez polepszenie promocji gospodarczej Polski jako partnera handlowego oraz kraju
atrakcyjnego pod względem inwestycyjnym i turystycznym.
Działanie h) Rozwój sektora usług, w szczególności poprzez pomoc państwa polegającą
m.in. na pobudzaniu i stwarzaniu dogodnych warunków dla usług rynkowych w tym turystyki
oraz promocji działalności rynkowej na arenie międzynarodowej.
Priorytet 2 Poprawa stanu infrastruktury technicznej i społecznej
INFRASTRUKTURA TECHNICZNA
Działanie a) Infrastruktura transportowa – działanie realizowane w szczególności poprzez
zapewnienie dostępności komunikacyjnej do ośrodków gospodarczych dla terenów je
otaczających, szczególnie dla obszarów wiejskich, przy jednoczesnym zmniejszaniu
uciążliwości transportu dla środowiska poprzez wspieranie rozwiązań alternatywnych
i ekologicznych w tym obszarze.
Działanie d) Infrastruktura energetyki – działanie realizowane w szczególności poprzez
wykorzystanie krajowych nośników energii oraz rozwijanie innowacyjnych technologii
produkcji energii, w tym w zakresie produkcji energii odnawialnej jako alternatywy dla
tradycyjnych metod.
INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA
Działanie a) Infrastruktura edukacyjna – działanie realizowane w szczególności poprzez
rozbudowę i modernizację infrastruktury edukacyjnej oraz zapewnienie równego dostępu do
edukacji dobrej jakości, zwłaszcza dzieciom i młodzieży z małych miast i wsi.
Działanie c) Infrastruktura kultury, turystyki i sportu – działanie realizowane
w szczególności poprzez:

budowę i modernizację obiektów kultury, które pozwalają upowszechniać dobra
kultury oraz umacniać tożsamość narodową, a także więzi w ramach społeczności
lokalnych poprzez pielęgnację i promocję jej dziedzictwa,
70

wspieranie i promocję znaczących dzieł i produktów kultury polskiej (w tym promocja
nowoczesnych ośrodków kultury narodowej i światowej, przyczyniających się do
uzupełnienia oferty turystycznej i wypełnienia czasu wolnego mieszkańców),

rewitalizację i ochronę materialnego dziedzictwa kulturowego, w tym religijnego
(renowacja, konserwacja, adaptacja obiektów zabytkowych dla celów kulturalnych
i turystycznych, wdrożenie monitoringu i zabezpieczeń),

tworzenie wirtualnego dostępu do polskich zasobów kulturowych,

rozwój infrastruktury turystycznej (baza noclegowa, gastronomiczna, konferencyjnokongresowa, rekreacyjna i rozrywkowa),

budowę obiektów o charakterze turystyczno-rekreacyjnym na terenie uzdrowisk,

zagospodarowanie na cele turystyczne terenów oraz obiektów poprzemysłowych
i powojskowych,

rozwijanie kompleksowych szlaków turystycznych.
Priorytet 3 Wzrost zatrudnienia i podniesienie jego jakości
Działanie c) Inicjatywy na rzecz równości szans na rynku pracy – działanie realizowane
w szczególności poprzez wykorzystanie możliwości kreowania miejsc pracy w ramach
działalności prośrodowiskowej, jak np. rolnictwo ekologiczne, ochrona przyrody i krajobrazu,
ekoturystyka, alternatywna energetyka (tzw. zielone miejsca pracy).
Priorytet 4 Budowa zintegrowanej wspólnoty społecznej i jej bezpieczeństwa
ZINTEGROWANA WSPÓLNOTA
Działanie b) Wspieranie samoorganizacji społeczności lokalnych, w szczególności
poprzez wspieranie inicjatyw w zakresie lokalnego rozwoju gospodarczego, tworzenia miejsc
pracy, edukacji, troski o środowisko, itd., kształtowanie infrastruktury obywatelskiej,
inicjowanie i wspieranie programów edukacji społecznej służących budowaniu spójności
społecznej, promowaniu postaw prośrodowiskowych i tożsamości kulturowej oraz rozwijanie
sieci komunikacji społecznej (prasa lokalna, lokalne strony internetowe i in.).
Priorytet 5 Rozwój obszarów wiejskich
Działanie a) Rozwój przedsiębiorczości i aktywności pozarolniczej, w szczególności
poprzez wsparcie mieszańców wsi zajmujących się działalnością handlową, usługową,
rzemieślniczą (tzw. drobna wytwórczość) i turystyczną, wykorzystując zasoby własne
71
gospodarstw
rolnych
(modernizacja
zakładów
przetwórstwa
rolno-spożywczego,
sprzyjających poprawie konkurencyjności sektora rolnego i leśnego oraz handlu hurtowego
artykułami rolnymi), przy zachowaniu dbałości o walory przyrodnicze, tak, aby rozwój
gospodarczy nie prowadził do degradacji środowiskowej (atrakcyjność przyrodnicza,
krajobrazowa i kulturowa obszarów wiejskich stanowią podstawowy warunek rozwoju
agroturystyki).
Działanie b) Wzrost konkurencyjności gospodarstw rolnych, w szczególności poprzez
techniczną i organizacyjną modernizację, inwestycje w nowe technologie, wysokowydajny
sprzęt, budowę urządzeń melioracyjnych nawadniających i odwadniających, wpływających
na rezultaty produkcji rolnej, wsparcie realizacji projektów związanych z produkcją biopaliw
i biokomponentów, wsparcie produkcji i promocji produktów tradycyjnych i ekologicznych,
stworzenie sprzyjających warunków do organizowania się rolników w trwałe grupy
producenckie.
Działanie c) Rozwój i poprawa infrastruktury technicznej i społecznej na obszarach
wiejskich, w szczególności poprzez wsparcie projektów w zakresie zaopatrzenia w wodę
i gospodarki ściekowej, tworzenia systemu zbioru, segregacji, wywozu i utylizacji odpadów
komunalnych,
rozwoju
lokalnej
infrastruktury
dostępu
do
internetu,
elektryfikacji
i reelektryfikacji wsi, infrastruktury transportowej, modernizacji przestrzeni publicznej,
obiektów pełniących funkcje turystyczne, kulturalne i rekreacyjne oraz tradycyjnego,
regionalnego budownictwa
wiejskiego.
Przyczyni się to do
wzrostu
atrakcyjności
inwestycyjnej, zaspokojenia potrzeb społecznych i kulturalnych oraz wpłynie na rozwój
tożsamości społeczności wiejskiej i zachowanie dziedzictwa kulturowego.
Priorytet 6 Rozwój regionalny i podniesienie spójności terytorialnej
Działanie a) Podniesienie konkurencyjności polskich regionów, w szczególności
poprzez wsparcie infrastruktury transportowej w relacji miasto-wieś, wykorzystanie zasobów
środowiska przyrodniczego jako potencjału rozwojowego, wsparcie dla ochrony i poprawy
stanu materialnego dziedzictwa kulturowego oraz rozwoju inwestycji kultury regionów,
tworzenie sprawnego systemu innowacyjnego na danym terenie, wspieranie rozwoju
instytucji szkoleniowych działających na rzecz poprawy kapitału ludzkiego, wspieranie
upowszechniania dostępu do usług elektronicznych, wspieranie rozwoju regionalnej
przedsiębiorczości w tym stymulowanie rozwoju „gron przemysłowych” oraz inicjatyw na
rzecz rozwoju turystyki, przyczyniające się do zwiększenia miejsc pracy i wpływające na
72
wzrost konkurencyjności regionów.
Działanie b) Wyrównanie szans rozwojowych obszarów problemowych, w tym m.in.
obszarów wiejskich oraz obszarów cechujących się niekorzystnymi warunkami położenia
poprzez
wspieranie
szeroko
infrastruktury,
rozumianej
wspieranie
procesów
modernizacyjnych i drobnej przedsiębiorczości (w tym usług), wspieranie działań
wykorzystujących
specyficzne
uwarunkowania
rozwoju
regionów,
np.
turystyczno-
krajobrazowe, klimatyczne, wodne oraz wspieranie procesu odbudowy gospodarczego
potencjału małych miast i miasteczek, opartego na endogenicznych walorach tych ośrodków.
Odrębnym zadaniem SRK jest wspieranie najsłabiej rozwiniętych województw Polski
Wschodniej, w tym województwo lubelskie, w szczególności w zakresie:

poprawy
infrastruktury
transportowej
(co
pozwoli
na
lepsze
powiązanie
z najważniejszymi ośrodkami kraju),

wsparcia współpracy transgranicznej,

rozwoju ośrodków o randze ponadregionalnej,

wzmocnienia potencjału badawczo-rozwojowego i szkolnictwa wyższego,

restrukturyzacji
rolnictwa,
m.in.
poprzez
wspieranie
rolnictwa
ekologicznego
i specjalistycznego,

zwiększenia udziału sektora kultury i turystyki w gospodarce (promowane będą
uzdrowiska oraz zespoły zabytkowe o unikalnej architekturze).
POLSKA 2030 WYZWANIA ROZWOJOWE
Polska 2030 ,,Wyzwania rozwojowe” jest propozycją projektu cywilizacyjnego dla rozwoju
Polski na najbliższe dwie dekady. Jest wyrazem konieczności długoterminowego podejścia
strategicznego w planowaniu polityki państwa oraz narzędziem służącym do wypracowania
strategicznej orientacji w rządzeniu krajem poprzez:

identyfikację oraz opis 10 kluczowych wyzwań i towarzyszących im dylematów szans i zagrożeń, jakie stoją przed Polską w horyzoncie najbliższych 20 lat,

wielopłaszczyznową diagnozę pozwalającą określić miejsce, w jakim nasz kraj
znajduje się po 20 latach transformacji w 10 kluczowych obszarach,

wytyczenie ścieżki rozwoju Polski według modelu polaryzacyjno-dyfuzyjnego, który
pozwoli uniknąć nam zagrożenia dryfem rozwojowym,
73

rekomendację kierunków prowadzenia polityki państwa odpowiadającej na wyzwania
tak,
by
umożliwić
i
sprzyjać
realizacji
polaryzacyjno-dyfuzyjnego
modelu
zrównoważonego rozwoju Polski.
Wyzwania rozwojowe Polski na najbliższe 20 lat:
1. Wzrost i konkurencyjność
2. Sytuacja demograficzna
3. Wysoka aktywność zawodowa oraz adaptacyjność zasobów pracy
4. Odpowiedni potencjał infrastruktury
5. Bezpieczeństwo energetyczno-klimatyczne
6. Gospodarka oparta na wiedzy oraz rozwój kapitału intelektualnego
7. Solidarność i spójność regionalna
8. Poprawa spójności społecznej
9. Sprawne państwo
10. Wzrost kapitału społecznego
Każde z wyżej wymienionych dziesięciu wyzwań, jakie stoją przed Polską w horyzoncie
najbliższych dwóch dekad, niesie ze sobą wybór między wykorzystaniem szansy wstąpienia
na szybką ścieżkę modernizacji a zagrożeniem dryfem rozwojowym. W obszarze
konkurencyjności dryf rozwojowy oznacza zagrożenie wieloletnią stagnacją zamiast budowy
fundamentów trwałego, szybkiego wzrostu gospodarczego i dołączenia dzięki temu do grona
państw rozwiniętych w horyzoncie jednego pokolenia. Niewykorzystanie potencjału
demograficznego wynikającego ze zwiększania się długości trwania życia grozi kosztownymi
społeczno-ekonomicznymi skutkami zmian w strukturze wieku. Zaniechania w polityce rynku
pracy spetryfikują charakteryzujący go obecnie stan niepewnej stabilności, zamiast
wytworzyć wśród Polaków zdolność do adaptacji i mobilności. W obszarze infrastruktury
zagrożeniem jest podwójna peryferyjność – zarówno Polski w relacji ze światem, jak
i określonych obszarów względem centrów rozwojowych w kraju – wynikająca ze słabości,
niskiej gęstości oraz jakości infrastruktury. Brak harmonijnej odpowiedzi na
wyzwania
klimatyczne i energetyczne spowoduje, że wzrost gospodarczy w Polsce napotka na
nieprzekraczalną barierę, a cele ochrony środowiska nie zostaną osiągnięte. Zaniechania
w zakresie gospodarki opartej na wiedzy i kapitale intelektualnym spowodują, że nasz
74
dystans wobec rozwiniętych państw świata w nauce, kreatywności i innowacyjności będzie
się powiększał. Z kolei jeśli nie wykorzystamy efektywnie szansy na budowę mechanizmów
dyfuzyjnych i wzmocnienie wewnętrznego potencjału rozwojowego wszystkich regionów
Polski, grozi nam trwała polaryzacja rozwoju. Dryf rozwojowy w obszarze spójności oznacza
pozostanie przy modelu polityki społecznej z okresu transformacji nakierowanego na
kompensację skutków wykluczenia zamiast eliminacji jego przyczyn, co oznaczać będzie
zmarnowanie potencjałów i ograniczenie indywidualnej swobody wyboru znacznej części
polskich obywateli. Niepodjęcie zorientowanych na obywatela reform instytucjonalnych, jako
jedna z kluczowych barier rozwoju, grozić będzie postępującą słabością
infrastruktury
prawnej i organizacyjnej państwa, spadkiem jego sprawności, niewykorzystaniem szansy na
przyspieszenie wzrostu gospodarczego i spadkiem zaufania obywateli do państwa.
W obszarze kapitału społecznego mamy wybór między pozostaniem przy kapitale adaptacji
i przetrwania a podjęciem wspólnego wysiłku takiego uzupełnienia go, by polskie
społeczeństwo wykorzystało szansę wytworzenia kapitału rozwojowego AD 2030. Wszystkie
wymienione zagrożenia stoją przed Polską już dziś, a ich eliminacja powinna stać się istotą
polskiej polityki rozwoju. Rekomendacje sformułowane w raporcie Polska 2030 w ramach
dziesięciu zidentyfikowanych wyzwań rozwojowych można pogrupować w trzy główne,
wzajemnie powiązane i oddziałujące na siebie wymiary:

polityki tworzące demograficzne, makroekonomiczne i instytucjonalne fundamenty
rozwoju,

polityki podnoszące produktywność, mobilność i adaptacyjność gospodarki,

polityki kształtujące społeczny wymiar rozwoju i stwarzające warunki dla jego dyfuzji.
Rekomendacje dla polityki tworzące demograficzne, makroekonomiczne i instytucjonalne
fundamenty rozwoju: zwiększenie podaży kapitału i pracy w gospodarce w średnim i długim
okresie.
Pierwsza grupa rekomendacji koncentruje się na działaniach, których zadaniem jest przede
wszystkim zwiększenie podaży kapitału i pracy w gospodarce w średnim i długim okresie.
Będzie to możliwe dzięki zmianie systemu fiskalnych, instytucjonalnych oraz organizacyjnych
bodźców oddziałujących na motywacje ludzi do podejmowania aktywności ekonomicznej.
W obszarze polityki fiskalnej przedstawione rekomendacje koncentrują się na minimalizacji
zniekształceń, jakie system podatkowy powoduje w gospodarce. Potrzebny jest taki rozkład
obciążeń podatkowych nałożonych na konsumpcję, kapitał i pracę, by sprzyjało to wyższym
75
oszczędnościom
i
inwestycjom.
Nowy
porządek
obejmowałby
przede
wszystkim
przesunięcie ciężaru fiskalnego z podatków kapitałowych na rzecz podatków pośrednich.
Uzyskać to można z jednej strony dzięki
proinwestycyjnym zmianom w zasadach
opodatkowania kapitału, a z drugiej – harmonizacji stawek podatków pośrednich
i rozszerzeniu bazy podatkowej podatków bezpośrednich oraz składek ubezpieczeniowych.
Ich uzupełnieniem byłoby przeprowadzenie zmian preferujących dochód z pracy względem
dochodu ze świadczeń i obniżających stawki podatkowe płacone przez osoby najmniej
zarabiające.
Zmiany w systemie podatkowym musiałyby przebiegać równolegle do zharmonizowanych
z nimi przeobrażeń w systemie zabezpieczenia społecznego. Raport wskazuje, że
niepożądanym skutkiem ubocznym niektórych obecnych rozwiązań instytucjonalnych jest
wyjątkowo niski w skali europejskiej wskaźnik zatrudnienia. Drugim skutkiem są nierówności,
jakich na rynku pracy doświadczają kobiety, osoby młode, osoby z niepełnosprawnościami,
rolnicy oraz ludzie po pięćdziesiątym roku życia. Zwraca także uwagę, że utrzymanie
obecnego stanu spowoduje w przyszłości diametralne pogłębienie wykluczenia społecznego
osób w podeszłym wieku. Integracyjny wymiar rekomendowanych zmian jest więc nie mniej
ważny niż ich wymiar makroekonomiczny i demograficzny w szczególności na pilną potrzebę
kontynuacji tych przekształceń w systemie zabezpieczenia społecznego, które zmniejszą
zakres osób korzystających ze świadczeń poniżej 65–67 roku życia do uzasadnionego
społecznie minimum, zachęcą do późniejszego kończenia kariery zawodowej, a także
wspomogą łączenie pracy z edukacją, opieką
nad dziećmi, rehabilitacją zdrowotną
i zawodową. Proponowane zmiany obejmują w szczególności integrację
z systemem
powszechnym
specjalnych,
niezbilansowanych
aktuarialnie
emerytalnych
systemów
zrównanie wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn oraz przebudowę systemu wsparcia dla
osób niepełnosprawnych, tak by podejmowanie zatrudnienia było traktowane jako instrument
realnej integracji społecznej.
Dyskusja o rozwoju Polski nie może abstrahować od zjawisk migracyjnych. Kluczowe wydają
się takie działania, które mogłyby wykorzystać potencjał migracji – zarówno powrotnych
z zagranicy, jak i wewnętrznych. Działania zmierzające do uelastycznienia rynku pracy
i przemyślane wsparcie rozwoju infrastruktury transportowej i mieszkaniowej przyczynią się
do
zwiększenia
efektywności
alokacji
zasobów
pracy
wewnątrz
kraju,
a
także
skoncentrowania ich wokół najbardziej prężnych ośrodków miejskich. Dzięki temu wzrośnie
dobrobyt zarówno w regionach odnotowujących napływ netto migrantów, jak i w regionach,
76
gdzie następuje ich odpływ.
Rekomendacje zaprezentowane w raporcie obejmują także wiele zmian instytucjonalnych
i organizacyjnych, komplementarnych do proponowanych reform wydatków i dochodów
publicznych. Zmiany te, podobnie jak działania o charakterze fiskalnym, mają w długim
okresie za zadanie sprzyjać większym inwestycjom i wyższej podaży pracy dzięki
podniesieniu oczekiwanego zwrotu z kapitału i pracy. Wśród nich warto przede wszystkim
wymienić promowanie oraz wspieranie dzietności za pomocą inwestowania w infrastrukturę
opiekuńczą i edukacyjną oraz subsydiowania jej, a także podjęcie wielu reform regulacyjnych
i instytucjonalnych, nakierowanych na podniesienie jakości interwencji publicznej w jej
warstwie prawnej i organizacyjnej. Podstawową zasadą przyświecającą tym zmianom jest
zaufanie do mechanizmów rynkowych i zagwarantowanie wysokiej jakości działań instytucji
państwa. W centrum działań administracji ma być obywatel, który uzyska pełną możliwość
realizacji swoich praw i aspiracji. Zarówno w sferze indywidualnej, jak i gospodarczej.
W sferze regulacji i stosowania prawa
raport podkreśla potrzebę budowy elastycznych
mechanizmów legislacyjnych i głębokich zmian w systemie sprawiedliwości. Podniesienie
jakości tworzonej w Polsce regulacji wymaga wzmocnienia roli, jaką w procesie
projektowania i wdrażania interwencji publicznej mógłby odegrać sektor pozarządowy
w postaci niezależnych think-tanków. Sprzyjać jej będzie również budowa efektywnej
platformy debaty publicznej i istotna poprawa mechanizmów stanowienia i egzekwowania
prawa przez centralne instytucje państwa. Jednym z głównych sposobów eliminacji
formalizmu i biurokracji prawnej powinna być koncentracja na celach i treści przepisów,
zarówno na etapie stanowienia prawa, jak i jego wdrażania. Sposób formułowania regulacji
powinien być precyzyjnie skorelowany z celami, jakie regulacja ma osiągnąć.
Deregulacji w sferze gospodarczej nie powinno się rozumieć w sensie eliminacji jak
największej liczby przepisów, ale jako „optymalizację” prawa. Ma ona prowadzić do poprawy
funkcjonowania
instytucji
publicznych
i
mechanizmów
rynkowych.
Stabilizacji
makroekonomicznej sprzyjać będzie włączenie Polski w ciągu najbliższych lat do strefy euro.
Możliwe to będzie dzięki konsekwentnej realizacji i jednoczesnej koordynacji reform
strukturalnych, tak by były wdrażane w harmonii z fiskalną i monetarną pragmatyką całego
procesu. Jego pożądanym elementem powinna być stopniowa modernizacja reguł fiskalnych
i
monetarnych
wzmacniających
racjonalność
prowadzonej
w
Polsce
polityki
makroekonomicznej. W tym kontekście do działań szczególnie pożądanych należy zaliczyć
77
wyposażenie rządu w instrumenty sprawiające, że będzie ponosił odpowiedzialność za skutki
finansowe proponowanych regulacji i za realizację budżetu państwa. Chodzi przede
wszystkim o możliwość wprowadzenia blokady budżetowej, rozumianej jako ograniczenie
wprowadzenia w życie zmiany w obowiązującym prawie, jeśli dana nowelizacja zagraża
dyscyplinie budżetowej.
Rekomendacje dla polityki podnoszącej produktywność, mobilność i adaptacyjność
gospodarki.
Podnoszenie produktywności pracy i kapitału, a także wyższej mobilności i adaptacyjności
czynnika pracy i firm, wymaga koncentracji na czterech głównych filarach: infrastrukturze,
edukacji i nauce oraz regulacjach gospodarczych i rozwiązaniach instytucjonalnych oraz
organizacyjnych, zwłaszcza z obszaru rynku pracy.
Działania w zakresie infrastrukturalnym wymagają od państwa w pierwszej kolejności
zwiększenia nakładów na infrastrukturę publiczną (transportową, telekomunikacyjną,
przesyłu energii). Wysiłek inwestycyjny powinien być skoncentrowany na biegunach wzrostu.
Inwestowanie zaś musi odbywać się przede wszystkim w takiej sekwencji przestrzennej
i czasowej, by poprawa stanu infrastruktury w największym stopniu wpłynęła na decyzje
inwestycyjne przedsiębiorstw, w tym strategie lokalizacyjne bezpośrednich inwestycji
zagranicznych.
Oznacza
to
połączenie
polskich
metropolii
drożnymi
kanałami
transportowymi z systemem gospodarczym Europy Zachodniej przy jednoczesnej budowie
transportowego systemu dyfuzyjnego łączącego polskie metropolie z peryferiami. Z kolei
w obszarze infrastruktury teleinformatycznej specjalną wagę należy przykładać do takiego
upowszechnienia Internetu szerokopasmowego i inwestycji telekomunikacyjnych, by uzyskać
stałą gotowość polskiej gospodarki do absorpcji nowoczesnych wdrożeń, między innymi
dzięki inwestycjom w infrastrukturę „odporną na przyszłość”.
W zakresie
inwestycji energetycznych rekomendowany model postępowania obejmuje
kompleks działań nakierowanych na dywersyfikację źródeł energetycznych (w tym
rozszerzenie ich o energię nuklearną) i źródeł finansowania (środki UE, prywatne, kredyty)
oraz na podział odpowiedzialności (między biznes i państwo). Celem jest, aby nie tylko
w 2030 roku, ale także w całym najbliższym dwudziestoleciu polska energetyka nie była
źródłem zagrożeń i słabym ogniwem rozwoju gospodarczego generującym trudne do
absorpcji ryzyka i koszty. Ważnym aspektem sformułowanych w raporcie zaleceń jest
akcentowanie takich przemian w energetyce, by zaniedbaniu nie ulegały kwestie
78
klimatyczne, zwłaszcza potrzeba stopniowego ograniczania emisji
dwutlenku węgla
w polskim sektorze energetycznym.
Dopasowanie modelu edukacji do wyzwań współczesnego świata oznacza zarówno
poszerzenie dostępu do wczesnej edukacji od trzeciego roku życia poprzez adekwatny
rozwój sieci przedszkoli, jak i umiejętne łączenie funkcji egalitarnych systemu oświaty
powszechnej
z
jego
funkcjami
elitarnymi
–
łowienia
talentów.
Indywidualizacja
i personalizacja nauczania, podniesienie konkurencyjności nauki i szkolnictwa wyższego
dzięki międzynarodowym punktom referencyjnym i zdrowej rywalizacji w dostępie do
środków, wzrost znaczenia umiejętności, a nie tylko wiedzy, postawienie na indywidualną
kreatywność, a zarazem umiejętność pracy zespołowej, gwarancje dostępu do edukacji na
poziomie wyższym, a także nowy model doboru kadry nauczycielskiej i naukowej oraz
zmiana modelu jej motywowania, to tylko wybrane elementy złożonego zestawu
rekomendacji z zakresu edukacji zaproponowanego w raporcie.
W perspektywie 2030 roku, biorąc pod uwagę konieczność wyzwalania potencjału
rozwojowego Polski, niezwykle ważne jest, aby znacznie zwiększyć skromne jak dotąd
środki przeznaczane na badania naukowe. Dzieje się tak w innych, myślących o przyszłości
krajach świata. Wzrost nakładów na sferę nauki i techniki powinien rozpocząć się już dziś
i przebiegać równolegle do wprowadzania w niej mechanizmów promujących efektywność
i nowoczesność prowadzonych badań. Podwyższenie nakładów publicznych na sferę B+R
powinno w szybkim czasie, przy założeniu jednoczesnych zmian proefektywnościowych,
przełożyć się na wzrost jakości polskich badań prywatnego ich finansowaniem. To z kolei
wyzwoli mechanizmy współpracy między nauką a biznesem pozwalające korzystać
z osiągnięć naukowych w praktyce gospodarczej
i budować przewagi konkurencyjne
w innowacyjności;
Zwiększenie adaptacyjności i mobilności zasobów pracy wymaga z jednej strony edukacji
dopasowanej do wymogów rynku pracy, zwłaszcza edukacji przez całe życie, a z drugiej –
wprowadzenia nowych rozwiązań instytucjonalnych i prawnych w jego obudowie. Dotyczy to
w szczególności nowych reguł prowadzenia aktywnych polityk rynku pracy – nakierowania
ich na efektywność i zewnętrzne kontraktowanie, zaadresowania działań nie tylko do
bezrobotnych, ale i do biernych oraz pracujących, a także uelastycznienia rozwiązań
kodeksowych w zakresie regulacji decydujących o sztywności czasu pracy i wynagrodzeń.
Przekształcenia wymaga także model łączenia pracy zawodowej i funkcji rodzinnych (nowy
79
model cyklu życia i kariery zawodowej, współodpowiedzialność kobiet i mężczyzn za
opiekęnad dziećmi). Przebudowa modelu polityki społecznej powinna przebiegać w kierunku
workfare
state
(plus
workfare
society),
a
więc
pozwalać
na
uruchomienie
niewykorzystywanego do tej pory potencjału osób pozostających poza rynkiem pracy (m.in.
części kobiet, osób niepełnosprawnych, osób poniżej 24. i powyżej 50. roku życia).
Rekomendacje dla polityki kształtującej społeczny wymiar rozwoju i stwarzające warunki do
jego dyfuzji – od kapitału przetrwania i adaptacyjności do społecznego kapitału rozwoju.
W perspektywie 2030 roku zagrożeniem jest utrzymywanie się w Polsce niskiego poziomu
kapitału społecznego. Może to negatywnie wpłynąć na czynniki konieczne do stworzenia
warunków dla wzrostu gospodarczego, modernizacji i budowy długookresowej pozycji
konkurencyjnej
w świecie. Wzrost kapitału społecznego powinien następować w takim
kierunku, aby Polacy zdołali uzupełnić kapitał przetrwania i adaptacyjności, jakim
w większości dysponują obecnie, o kapitał rozwojowy umożliwiający skuteczną kooperację
i rozwój we współczesnym świecie opartym na innowacji i kreatywności, w którym jedynym
stałym
elementem
jest
zmiana.
Rekomendacje
obejmują
także
wiele
działań
wzmacniających polskie społeczeństwo obywatelskie i wspierających tworzenie ośrodków
budujących nową klasę kreatywną, która będzie motorem zmian w Polsce w najbliższym
dwudziestoleciu. W ich centrum znajduje się budowanie zaufania obywateli do infrastruktury
instytucjonalnej państwa: instytucji publicznych i administracji, które będzie tym wyższe, im
większa będzie sprawność działania tej infrastruktury.
Poprawa
efektywności
instytucji
oferujących
usługi
publiczne,
takie
jak
wymiar
sprawiedliwości, ochrona zdrowia, ochrona mienia i osób, publiczne media czy opieka
społeczna, może nastąpić wyłącznie dzięki wprowadzeniu nowoczesnych metod zarządzania
i wynagradzania w tych instytucjach. Zaadaptowanie doświadczeń sektora prywatnego,
a w niektórych wypadkach budowa obszarów współpracy sektora publicznego z prywatnym,
powinny stanowić fundament strategii podnoszenia sprawności państwa. W szczególności
przedefiniowania wymaga rola mediów publicznych, które powinny stać się źródłem
standardów w zakresie rzetelnej informacji, debaty publicznej, kultury wysokiej, promowania
postaw i wartości spójnych z potrzebami kształtowania społecznego kapitału rozwojowego
na miarę XXI wieku;
Debata publiczna powinna być poświęcona kluczowym wyzwaniom oraz dylematom polityki
rozwojowej państwa i na równi angażować wszystkich interesariuszy, w tym tych, którzy, jak
80
trzeci sektor, są dziś często z tego dialogu wyłączeni. Celem powinien być przy tym wzrost
zaufania ludzi między sobą oraz obywateli do państwa. Taka jakość debaty pozwoli zamienić
w dialog społeczny dotychczasowe nieumiejętne i jednostronne komunikowanie przez
władze publiczne ich celów, strategii i działań, a przez obywateli niepewności, frustracji
i lęków. Dialog ten tworzyłby zrozumiały dla wszystkich obywateli (zarówno wygrywających
na modernizacji, jak i tych, którzy borykają się z problemem przyswojenia sobie kapitału
rozwojowego i z problemem umiejętności korzystania z niego) język opisu nowoczesnego
świata oraz miejsca i roli w nim Polski.
STRATEGIA ROZWOJU ENERGETYKI ODNAWIALNEJ
Bardzo ważnym polskim dokumentem dotyczącym odnawialnych źródeł energii (OZE) jest
Strategia Rozwoju Energetyki Odnawialnej, w której za cel strategiczny postawiono
zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych w bilansie paliwowo-energetycznym
kraju do 7,5% w 2010 roku i do 14% w 2020 roku.
Strategia Rozwoju Energetyki Odnawialnej powstała we wrześniu 2000 roku w związku
z koniecznością realizacji zobowiązań międzynarodowych wynikających z Ramowej
Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie Zmian Klimatu oraz Protokołu z Kioto do tej
konwencji. W strategii podkreśla się, że racjonalne wykorzystanie odnawialnych źródeł
energii (OZE) jest jednym z istotnych komponentów zrównoważonego rozwoju, do którego
powinniśmy dążyć jako strona Konwencji, ponadto przyczynia się do oszczędzania zasobów
surowców
energetycznych
i
poprawy
stanu
środowiska,
poprzez
redukcję
emisji
zanieczyszczeń oraz redukcję ilości wytwarzanych odpadów.
Dokument zawiera ocenę obecnego stanu energetyki odnawialnej w Polsce, prognozy na
przyszłość, scenariusze wdrażania technologii wykorzystujących odnawialne źródła energii
wraz z oceną kosztów, opisuje bariery utrudniające rozwój sektora energetyki odnawialnej,
nakreśla plan działań mających na celu wsparcie tego sektora, a także wymienia źródła
finansowania projektów związanych z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii.
Światowa Komisja Rady Energetycznej przewiduje do roku 2020 wzrost udziału energii
odnawialnej do 21,3% (scenariusz pesymistyczny) lub nawet do 29,6% (scenariusz
optymistyczny). Strategia Rozwoju Energetyki Odnawialnej zakłada zwiększenie udziału
energii ze źródeł odnawialnych w bilansie paliwowo-energetycznym kraju do 14% w 2020
roku w strukturze zużycia nośników pierwotnych. W Polsce najważniejszym odnawialnym
źródłem energii jest biomasa. Ma ona 98% udział w rynku energii odnawialnej (EC BREC,
81
2000) i ocenia się, że jej wykorzystanie będzie stale wzrastać. Na drugim miejscu jest
energetyka wodna z 1,83% udziałem.
Realizacja celów zawartych w strategii pozwoli na decentralizację krajowego sektora
energetycznego, stworzy szansę dla lokalnych społeczności na utrzymanie niezależności
energetycznej, rozwoju regionalnego i stworzenie nowych miejsc pracy, a także przyczyni się
do poprawy stanu środowiska. Szacuje się, że emisja gazów cieplarnianych zostanie
zredukowana o około 18 mln ton oraz zostanie stworzonych około 30-40 tys. Miejsc pracy.
STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH I ROLNICTWA 2007-2013 (Z ELEMENTAMI
PROGNOZY DO 2020 ROKU)
Strategia kładzie nacisk na zrównoważony rozwój rolnictwa oraz zwiększenie znaczenia
obszarów wiejskich poprzez wprowadzenie szeregu nowych instrumentów i rozwiązań.
Strategia uwzględnia kierunki reformy wspólnotowej polityki Rozwoju Obszarów Wiejskich.
Polityka ta kładzie większy, niż dotychczas nacisk na zrównoważony rozwój obszarów
wiejskich. Wysoka ranga tego zagadnienia znalazła również odbicie w Strategii, w której pięć
z dziewięciu ustalonych priorytetów dotyczy rozwoju obszarów wiejskich.
Strategia rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa na lata 2007 - 2013 definiuje główne
problemy i zagrożenia oraz szanse rozwoju obszarów wiejskich w Polsce a także wskazuje
ich źródła. Przedstawiona charakterystyka odnosi się zarówno do zagadnień bieżących jak
i tych, które mogą pojawić się w przyszłości - do roku 2020. Zdefiniowanie głównych
problemów oraz przedstawienie szans rozwoju polskiego rolnictwa i obszarów wiejskich
służyło opracowaniu kierunku działań polityki krajowej w latach 2007-2013.
Celem nadrzędnym Strategii jest poprawa warunków życia i pracy mieszkańców wsi poprzez
wzrost gospodarczy, z uwzględnieniem wymogów ochrony środowiska.
Cel główny zostanie osiągnięty w drodze realizacji celów szczegółowych Strategii takich jak:

wspieranie zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich,

poprawa konkurencyjności rolnictwa,

wzmocnienie
przetwórstwa
rolno-spożywczego
w
kierunku
poprawy
jakości
i bezpieczeństwa żywności.
W latach 2007-2013 w Polsce realizowany będzie model wielofunkcyjnego rozwoju wsi
i wielofunkcyjnego rozwoju rolnictwa. Wspieranie zrównoważonego rozwoju obszarów
wiejskich nastąpi przez różnicowanie działalności w celu zapewnienia alternatywnych źródeł
82
dochodów, kształtowanie produkcji rolnej w zgodzie z wymogami środowiska i przy
zachowaniu walorów krajobrazowych. Ważną rolę odgrywać będzie również poprawa
infrastruktury społecznej i technicznej na obszarach wiejskich. Wszystkie te działania służyć
będą zmniejszaniu bezrobocia, w tym strukturalnego, na obszarach wiejskich. Elementem
zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich Strategii będzie poprawa konkurencyjności
rolnictwa, a w efekcie wzrost jego dochodowości. Charakter priorytetowy będą miały
działania służące poprawie efektywności i dochodowości gospodarstw rolnych poprzez ich
modernizację i zmianę struktur rolnych. Wzmacniane będzie również znaczenie i udział
rolników na rynku produktów rolnych. By osiągnąć zamierzony cel wsparcie będzie
kierowane także na rozwój instytucjonalny.
Trzeci szczegółowy cel Strategii odnosi się do wzmocnienia wybranych gałęzi przetwórstwa
rolno-spożywczego w kierunku poprawy jakości i bezpieczeństwa żywności. Wsparcie będzie
udzielane na inwestycje związane z modernizacją zakładów, przede wszystkim w zakresie
spełnienia standardów oraz wymagań ochrony środowiska. Wspierane będą działania
poprawiające marketing oraz promocję polskich artykułów rolnych.
Priorytetem
w
tej
dziedzinie
będzie
również
wspieranie
produktów
tradycyjnych
i regionalnych.
5.3. Dokumenty wojewódzkie
STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO NA LATA 2006-2020
Niniejszy dokument zgodny jest z zapisami Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego na
lata 2006-2020, tym samym wpisując się w misję, cel nadrzędny, priorytety (cele pośrednie)
i cele operacyjne strategii wojewódzkiej.
Misją Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2006 – 2020 jest:
„uruchomienie wielokierunkowych procesów rozwojowych w regionie umożliwiających trwały
i zrównoważony rozwój województwa, przyczyniających się do poprawy jakości życia
i wzrostu dobrobytu mieszkańców Lubelszczyzny”.
Przedmiotowa Strategia zgodna jest z celem nadrzędnym strategii wojewódzkiej, który brzmi
następująco:
83
„osiąganie trwałego i zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego Lubelszczyzny
poprzez zwiększenie konkurencyjności województwa oraz optymalne wykorzystanie jego
wewnętrznych potencjałów rozwojowych”.
Niniejszy dokument wpisuje się w priorytetowe kierunki rozwoju województwa lubelskiego na
lata 2006-2020, którymi są:
1. Wzrost konkurencyjności regionalnej gospodarki oraz jej zdolności do tworzenia miejsc
pracy.
2. Rozwój nowoczesnego społeczeństwa i zasobów ludzkich dostosowanych do wymogów
gospodarki opartej na wiedzy.
3. Poprawa atrakcyjności i spójności terytorialnej województwa lubelskiego.
4. Rozwój współpracy międzyregionalnej oraz poprawa skuteczności wdrażania polityki
rozwoju regionu.
Przedmiotowa Strategia spełnia zapisy poszczególnych celów operacyjnych zdefiniowanych
w ramach n/w priorytetów.
Priorytet 1: Wzrost konkurencyjności regionalnej gospodarki oraz jej zdolności do tworzenia
miejsc pracy.
Cel
operacyjny
1.1:
Restrukturyzacja
tradycyjnych
gałęzi
regionalnej
gospodarki
i dostosowanie jej do reguł wspólnego rynku;
Cel operacyjny 1.2: Rozwój i podnoszenie konkurencyjności regionalnego agrobiznesu;
Cel operacyjny 1.3: Specjalizacja województwa w wybranych sektorach produkcji i usług
cechujących się wysokim poziomem konkurencyjności;
Cel operacyjny 1.4: Rozwój małych i średnich przedsiębiorstw oraz wzrost poziomu ich
innowacyjności;
Cel operacyjny 1.5: Rozwój regionalnego potencjału B+R oraz jego wykorzystanie dla
potrzeb gospodarki;
Cel operacyjny 1.6: Rozwój społeczeństwa informacyjnego.
Priorytet 2: Rozwój nowoczesnego społeczeństwa i zasobów ludzkich dostosowanych do
wymogów gospodarki opartej na wiedzy.
Cel operacyjny 2.1: Kształtowanie prorozwojowej polityki ludnościowej w województwie;
84
Cel operacyjny 2.2: Podniesienie poziomu wykształcenia i wiedzy mieszkańców regionu;
Cel operacyjny 2.3: Wzrost zatrudnienia oraz lepsze wykorzystanie zasobów ludzkich
w regionie;
Cel operacyjny 2.4: Wspieranie integracji społecznej i ograniczanie poziomu ubóstwa
w regionie;
Cel operacyjny 2.5: Wzmocnienie i wykorzystanie kapitału kulturowego i społecznego
w regionie;
Cel operacyjny 2.6: Poprawa bezpieczeństwa i ładu publicznego.
Priorytet 3: Poprawa atrakcyjności i spójności terytorialnej województwa lubelskiego.
Cel operacyjny 3.1: Poprawa dostępności komunikacyjnej województwa;
Cel operacyjny 3.2: Zachowanie i wzmacnianie różnorodności przyrodniczej, krajobrazowej
i kulturowej Lubelszczyzny;
Cel operacyjny 3.3: Rozwój ośrodków miejskich oraz funkcji metropolitalnych Lublina;
Cel operacyjny 3.4: Poprawa jakości życia mieszkańców wsi oraz wielofunkcyjny rozwój
obszarów wiejskich.
Priorytet 4: Rozwój współpracy międzyregionalnej województwa oraz poprawa skuteczności
wdrażania polityki rozwoju regionu.
Cel operacyjny 1: Rozwój współpracy międzyregionalnej województwa w układzie
międzynarodowym, krajowym i transgranicznym;
Cel operacyjny 2: Zwiększenie zdolności instytucjonalnej regionu do prowadzenia efektywnej
polityki regionalnej;
Cel operacyjny 3: Poprawa skuteczności promocji regionu i zdolności do przyciągania
inwestycji z zewnątrz.
Przedmiotowa
Strategia
realizuje
postanowienia
wskazanych
priorytetów
i
celów
operacyjnych wpisując się jednocześnie w zaprogramowane w ramach celów operacyjnych
działania.
PROGRAM WOJEWÓDZKI ROZWOJU SPOŁECZEŃSTWA INFORMACYJNEGO DLA WOJEWÓDZTWA
LUBELSKIEGO
Cele nadrzędne Programu Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego dla Województwa
85
Lubelskiego to:
1. Stworzenie warunków do dynamicznego i równomiernego rozwoju gospodarki,
społeczeństwa i poszczególnych osób,
2. Podniesienie poziomu konkurencyjności (atrakcyjności regionu) oraz rozwój
przedsiębiorczości i zatrudnienia,
3. Zachowanie i wykorzystanie naturalnych zasobów Lubelszczyzny.
Przedmiotowa strategia wpisuje się w zapisy szczegółowe i postanowienia Programu
Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego dla Województwa Lubelskiego.
WOJEWÓDZKI PROGRAM ROZWOJU ALTERNATYWNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII DLA WOJEWÓDZTWA
LUBELSKIEGO
Niniejsza strategia jest w swych zapisach spójna z wytycznymi zawartymi w Programie
Rozwoju Alternatywnych Źródeł Energii dla Województwa Lubelskiego. W szczególności
wpisuje się w następujące cele strategiczne:
Cel strategiczny 1: Realizacja polityki energetycznej Państwa.
Cel strategiczny 2: Zwiększenie poziomu bezpieczeństwa energetycznego regionu.
Cel strategiczny 3: Ochrona środowiska i redukcja emisji zanieczyszczeń.
Zapisy niniejszej strategii są zgodne z celami operacyjnymi i dedykowanymi im działaniami
wynikającymi z zapisów Wojewódzkiego Programu Rozwoju Alternatywnych Źródeł Energii
dla Województwa Lubelskiego.
PROGRAM ROZWOJU ENERGETYKI DLA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO
Niniejsza strategia jest zgodna z następującymi celami Programu Rozwoju Energetyki dla
Województwa Lubelskiego:
Cel szczegółowy 1: Pełne zaspokojenie obecnych i przyszłych potrzeb odbiorców na media
energetyczne.
Cel szczegółowy 3: Racjonalne użytkowanie energii.
Cel szczegółowy 5: Zwiększenie udziału odnawialnych źródeł w produkcji energii.
Przedmiotowa strategia wpisuje się w zapisy szczegółowe zawarte w celach programu.
86
PROGRAM ROZWOJU PRODUKTÓW TURYSTYKI AKTYWNEJ I KULTUROWEJ W WOJEWÓDZTWIE
LUBELSKIM
Przedmiotowa strategia jest zgodna z Programem Rozwoju Produktów Turystyki Aktywnej
i Kulturowej w Województwie Lubelskim.
W szczególności strategia wpisuje się w Cel Koncepcji Rozwoju, który brzmi następująco
„określenie sposobu wyboru i tworzenia konkurencyjnych produktów turystyki aktywnej
i turystyki kulturowej w województwie lubelskim. Produkty te powinny przyczynić się do
zrównoważonego wykorzystania potencjału kulturowego i przyrodniczego Lubelszczyzny,
skutkującego lokalnym i regionalnym rozwojem gospodarczym oraz wzrostem poziomu życia
ludności”.
Produkty turystyki aktywnej i kulturowej wynikające z założeń Szlaku Jana III Sobieskiego
powinny zostać wpisane do kolejnego Programu Rozwoju Produktów Turystyki Aktywnej
i Kulturowej w Województwie Lubelskim, przy okazji jego aktualizacji.
REGIONALNA STRATEGIA INNOWACJI WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO
Niniejsza strategia jest w swych zapisach spójna z wytycznymi zawartymi w Regionalnej
Strategii Innowacji Województwa Lubelskiego 2008 – 2015.
Przedmiotowy dokument wpisuje się w Cel główny: Rozwój nowoczesnej gospodarki
Lubelszczyzny.
Jednocześnie
niniejsza
strategia
zgodna
jest
z
postanowieniami
następujących celów szczegółowych:
Cel szczegółowy 1: Wzrost świadomości kadr i kreowanie ich kompetencji.
Cel szczegółowy 2: Wykorzystanie istniejących i nowych obszarów o dużym potencjale
innowacyjnym.
Cel szczegółowy 3: Stymulowanie synergii w Lubelskim Systemie Innowacji.
Jednocześnie strategia zgodna jest z zapisami działań dedykowanych celom szczegółowym
Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Lubelskiego 2008-2015.
STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA ŚWIĘTOKRZYSKIEGO DO ROKU 2020
Zakłada ona w swojej misji, iż: „…turystyka w świętokrzyskim stanie się nowoczesną
dziedziną gospodarki dzięki zdecydowanej poprawie bazy noclegowej i gastronomicznej,
zarówno pod względem oferowanych miejsc jak również zróżnicowania standardu usług
i dostosowania ich do potrzeb turystów .”
87
Województwo świętokrzyskie z racji walorów zarówno przyrodniczych, kulturowych jak
i dydaktyczno-naukowych jest niezwykle interesujące z punktu widzenia turystyki i stwarza
korzystne warunki do uprawiania jej różnorakich form:

aktywnej
(zbiorniki
wodne,
warunki do uprawiania
narciarstwa
zjazdowego
i biegowego),

dydaktycznej (uczelniane i szkolne wycieczki geologiczne, przyrodnicze czy
historyczne),

uzdrowiskowej (uzdrowiska Busko Zdrój i Solec Zdrój specjalizujące się w leczeniu
chorób reumatycznych, narządów ruchu oraz chorób serca i naczyń),

biznesowej (silna, druga pozycja kieleckiego ośrodka wystawienniczego - Targów
Kielce w Polsce i wysoka ranga organizowanych tutaj międzynarodowych imprez
targowych),

pielgrzymkowej (klasztor na Świętym Krzyżu, sanktuarium w Kałkowie-Godowie,
„Pustelnia Złotego Lasu” w Rytwianach i inne sanktuaria),

wiejskiej (zwłaszcza agroturystyka).
Strategia rozwoju województwa formułuje cel generalny, którym jest: „Wzrost atrakcyjności
województwa fundamentem zintegrowanego rozwoju w sferze społecznej, gospodarczej
i przestrzennej. ” Dla realizacji tego celu zostały sformułowane cele warunkujące, priorytety
i kierunki działań. Problematyka turystyki została zawarta w celu warunkującym trzecim, który
dotyczy ochrony i racjonalnego wykorzystania zasobów przyrody i dóbr kultury. Osiągnięcie
tego celu zostało określone poprzez trzy priorytety i przypisane im kierunki działań:
1. Tworzenie warunków rozwoju turystyki, sportu i rekreacji

rozwój
infrastruktury
turystycznej,
szczególnie
infrastruktury
noclegowej,
gastronomicznej, małej infrastruktury na pieszych, rowerowych i wodnych szlakach
oraz turystyczne zagospodarowanie zbiorników wodnych,

wspieranie procesów powstawania lokalnych i regionalnych produktów turystycznych,

wykorzystanie unikalnych walorów Ponidzia dla rozwoju turystyki uzdrowiskowej,

podnoszenie jakości usług turystycznych,

rozwój zintegrowanego systemu promocji i informacji turystycznej województwa,

oznakowanie i udostępnienie atrakcji turystycznych,
88

modernizacja i rozbudowa bazy sportowo-rekreacyjnej w regionie.
2. Ochrona i udostępnienie dziedzictwa kulturowego

zachowanie dziedzictwa kulturowego i aktywna ochrona zabytków,

modernizacja i rozbudowa infrastruktury kultury,

zwiększanie roli zabytków w rozwoju turystyki i przedsiębiorczości,

poprawa warunków funkcjonowania instytucji artystycznych,

poprawa
warunków
i akademickich,
funkcjonowania
oraz
zwiększenie
bibliotek,
dostępności
w
szczególności
do
naukowych
nowoczesnych
usług
bibliotecznych, z wykorzystaniem technologii informatycznych,

wprowadzenie innowacyjnych rozwiązań w systemie organizacji działalności
kulturalnej i w systemie upowszechniania kultury,

poprawa dostępności mieszkańców do oferty kulturalnej poprzez wspieranie instytucji
poszerzających ofertę programową umożliwiającą aktywne uczestnictwo w życiu
kulturalnym,

tworzenie nowych miejsc pracy związanych z ochroną i udostępnianiem dziedzictwa
kulturowego.
3.
Budowanie
warunków
zrównoważonego
rozwoju
umożliwiających
prawidłowe
funkcjonowanie systemów ekologicznych

racjonalizacja wykorzystania i ochrona istniejących zasobów wodnych,

modernizacja i rozbudowa systemu infrastruktury przeciwpowodziowej, rozwój
regionalnego systemu małej retencji wodnej,

rekultywacja terenów zdegradowanych przyrodniczo,

powiększanie obszarów leśnych poprzez zalesianie gruntów,

ochrona różnorodności biologicznej, w szczególności realizacja działań związanych
z ustanowieniem obszarów sieci NATURA 2000,

ekologiczne
rolnictwo
oraz
wdrożenie
programów
rolno-środowiskowych
w wyznaczonych strefach priorytetowych,

rozwój proekologicznej infrastruktury turystycznej na obszarach chronionych i ich
otulinach,
89

ochrona zasobów kopalin i dziedzictwa geologicznego,

ewidencjonowanie i usuwanie wyrobów azbestowych,

monitoring środowiska i budowa systemu informacji środowiskowej,

edukacja ekologiczna.
STRATEGIA ROZWOJU TURYSTYKI W WOJEWÓDZTWIE ŚWIĘTOKRZYSKIM NA LATA 2006-2014
Strategia
rozwoju
turystyki
w
województwie
świętokrzyskim
na
lata
2006-2014
zdiagnozowała istniejący w regionie potencjał, wskazała jego mocne i słabe strony oraz
określiła główne kierunki rozwojowe gospodarki turystycznej, ujęte w pięciu obszarach
priorytetowych – produkt turystyczny, zasoby ludzkie, marketing i promocja, przestrzeń
turystyczna oraz wsparcie instytucjonalne.
Wśród istniejących problemów wskazano m.in. na małą ilość regionalnych kompleksowych
produktów turystycznych, bazujących na istniejącym potencjale (analiza SWOT – słabe
strony). W związku z powyższym kreacja i rozwój produktów turystycznych zostały wysunięte
jako jedno z kluczowych zadań strategicznych.
W tym kontekście należy również czytać misję Regionu, która została określona w Strategii
w następujący sposób:
Misją województwa świętokrzyskiego jest tworzenie i wdrażanie wysokiej jakości, unikalnych
produktów turystycznych, odpowiadających na wiązkę potrzeb turystów, tworzenie atmosfery
przyjaznej
turystom
i
warunków
przyjaznych
inwestorom,
przy
zachowaniu
zasad
zrównoważonego rozwoju.
Kreacja i rozwój konkurencyjnych markowych produktów turystycznych jest kluczowym
obszarem priorytetowym "Strategii rozwoju turystyki w województwie świętokrzyskim".
Zakłada się, bowiem, iż turystyka będzie się rozwijać w oparciu o zróżnicowaną ofertę,
powstałą przy wykorzystaniu potencjału Regionu. Stąd produkt, który należy rozumieć jako
pomysł na wzrost atrakcyjności Regionu oraz przyciągnięcie jak największej liczby turystów,
odgrywa centralną rolę, i to wokół niego skupione są pozostałe obszary priorytetowe.
Koncepcja zintegrowanego produktu turystycznego dla województwa świętokrzyskiego
zawiera się w haśle "Świętokrzyskie - Miejsce Mocy". To marketingowe zawołanie Regionu
jednoznacznie wskazuje, że zaproponowana oferta korzystać będzie z ogromnej
różnorodności Ziemi Świętokrzyskiej. Symboliczne "miejsca mocy" będą dla turystów
odwiedzających Region źródłem mocy związanej z Górami Świętokrzyskimi i Świętym
90
Krzyżem, z siłą uzdrowisk świętokrzyskich i aktywnym wypoczynkiem. Moc, jaką daje
Świętokrzyskie to nie tylko moc fizyczna, ale również moc duchowa, powiązana z religią
i miejscami kultu, legendami i tradycjami oraz moc intelektualna, wynikająca z możliwości
poznania.
Niniejszy dokument pozostaje w bezpośredniej korelacji z zapisami obszaru priorytetowego
Produkt, gdzie przede wszystkim wskazano, iż
„Rozwój produktów turystycznych powinien zostać przeprowadzony w oparciu o specjalny
Program "Rozwój produktów turystycznych województwa świętokrzyskiego", stanowiący
wynik prac i ustaleń lokalnych zespołów roboczych i zespołu regionalnego z grupą ekspertów
zewnętrznych”.
W ramach obszaru priorytetowego Produkt zdefiniowano główne cele i zadania realizacyjne
mające skutkować rozwojem świętokrzyskich produktów turystycznych.
Celem
pośrednim
jest
stworzenie
zintegrowanej
oferty
turystycznej
województwa
świętokrzyskiego przy wykorzystaniu potencjału Regionu, natomiast cele operacyjne
i działania obejmują:

Cel operacyjny 1 – Kreacja i rozwój konkurencyjnych produktów turystycznych
Działania:


Budowa i rozwój wiodących produktów turystycznych

Budowa i rozwój uzupełniających produktów turystycznych

Stworzenie weekendowej oferty województwa
Cel operacyjny 2 – Stymulowanie i wspieranie inwestycji w obszarze infrastruktury
turystycznej produktów
Działania:

Stworzenie i rozbudowa infrastruktury niezbędnej do funkcjonowania i rozwijania
produktów turystycznych
Według wskazań „Strategii…” wiodące produkty turystyczne województwa to:

"Świętokrzyska zielona szkoła" - produkt skierowany do dzieci i młodzieży

"Klucz do zdrowia" - produkt skierowany do turysty uzdrowiskowego

"W krainie mocnych wrażeń" - produkt skierowany do turysty aktywnego
91

"Perły ziemi świętokrzyskiej" - produkt skierowany do turysty kulturowego

"Swojskie klimaty " - produkt skierowany do agroturystów.
Z kolei do kategorii produktów uzupełniających należą:

"Kraina bez barier" - produkt skierowany do osób niepełnosprawnych

"Delegacja wbrew regułom" - produkt skierowany do turysty biznesowego

"W poszukiwaniu ukojenia " - produkt turystyki pielgrzymkowej

"Przystanek – świętokrzyskie" - produkt skierowany do turysty tranzytowego

"Podróże z pasją" - produkt skierowany do hobbystów

"Wakacje bez rezerwacji" - produkt turystyki campingowej i caravaningowej.
Trzecia kategoria produktów - produkt turystyki weekendowej - będzie realizowana pod
hasłem "Weekend w świętokrzyskim".
Oprócz obszaru priorytetowego dotyczącego produktu turystycznego Strategia rozwoju
turystyki w województwie świętokrzyskim definiuje 4 inne obszary priorytetowe, do których
należy zaliczyć:

rozwój
zasobów
ludzkich
-
przygotowanie
wysoko
wykwalifikowanych
i profesjonalnych kadr dla turystyki w województwie świętokrzyskim (kształtowanie
kadr do obsługi ruchu turystycznego, wsparcie kadr administracji samorządowej, kadr
pedagogicznych oraz organizacji pozarządowych, badania rynku pracy, potrzeb
szkoleniowych oraz efektywności programów szkoleniowych)

marketing i promocja - opracowanie zintegrowanego i skutecznego systemu promocji
i marketingu (tworzenie i implementacja nowoczesnych rozwiązań w dziedzinie
marketingu produktu i tworzenia produktów markowych, stworzenie zintegrowanego
systemu informacji turystycznej, rozwój badań rynku turystycznego)

przestrzeń turystyczna – kształtowanie przestrzeni turystycznej (zwiększanie
dostępności
komunikacyjnej
województwa
świętokrzyskiego,
kształtowanie
proekologicznej infrastruktury w kontekście rozwoju przestrzeni turystycznej, rozwój
mikro przestrzeni turystycznych)

wsparcie instytucjonalne - rozwój otoczenia sprzyjającego rozwojowi turystyki
w województwie (wsparcie instytucji i organizacji działających na rzecz rozwoju
turystyki w Regionie Świętokrzyskim, tworzenie warunków do wzrostu zatrudnienia
92
w sektorze prywatnym, wsparcie świętokrzyskich przedsiębiorców turystycznych)
REGIONALNA STRATEGIA INNOWACJI DLA WOJEWÓDZTWA ŚWIĘTOKRZYSKIEGO NA LATA
2005-2013
Misją Regionalnej Strategii Innowacji jest podniesienie konkurencyjności regionu oraz
tworzenie nowych, stałych miejsc pracy poprzez zwiększenie zdolności przedsiębiorstw
i podmiotów naukowo-badawczych do innowacyjności, absorpcji i inicjowania nowych
technologii.
Instrumentem warunkującym osiągnięcie celów jest tworzenie postaw innowacyjnych
w regionie, zarówno po stronie dostawców jak i odbiorców. Spełnienie tego celu będzie
istotnym wkładem w procesie poakcesyjnym w regionie i wydatnie wpłynie na poprawę
jakości życia mieszkańców oraz złagodzenia skutków bezrobocia. Przyczyni sie także do
stworzenia systemów sieciowych zapewniających przepływ informacji, pomiędzy podmiotami
„chłonnymi” we wdrażaniu innowacyjnych rozwiązań.
Posiadanie strategii innowacji pozwoli także na rozpoczęcie procesu budowy świadomości
społecznej w zakresie potrzeb innowacyjnych oraz poszerzy możliwości województwa
w dostępie do środków pomocowych Unii Europejskiej w tym zakresie.
Wizję rozwoju województwa świętokrzyskiego w 2013 r. określa się następująco:
Świętokrzyskie
to
dynamicznie
rozwijający
sie
region,
otwarty
i
przyjazny
dla
przedsiębiorczych ludzi, zdolny do tworzenia i absorbowania innowacji, dysponujący
rozwinięta sfera badawczo-rozwojowa o szerokich powiązaniach z przemysłem, o wysokiej
atrakcyjności
inwestycyjnej,
sprzyjający
rozwojowi
innowacyjności
podmiotów
gospodarczych.
Wszyscy partnerzy w regionie przejawiają aktywność zogniskowana na wdrażaniu
innowacyjnych pomysłów, tworzeniu nowych, ciekawych i trwałych miejsc pracy dla
absolwentów, budowie i utrwalaniu społecznego konsensusu.
Rozwój gospodarczy jest zdynamizowany, tworzą sie klastery przedsiębiorczości, zaś
współpraca sektora naukowo-badawczego i gospodarki (szczególnie MŚP) sprzyja
zmniejszaniu bezrobocia przy jednoczesnej budowie oryginalnych regionalnych gałęzi
gospodarki, opartych na zasobach regionu, takich jak przemysł budowlany, maszynowy,
usługi medyczne i uzdrowiskowe, przetwórstwo i turystyka.
Układ celów strategicznych obrazuje poniższa tabela.
93
Tabela 5 Układ celów strategicznych zawarty w Regionalnej Strategia Innowacji dla województwa świętokrzyskiego na lata 2005-2013
Cel strategiczny
Tworzenie Regionalnego Systemu Innowacji - trwałego partnerstwa miedzy przemysłem, instytucjami otoczenia biznesu, jednostkami naukowo-badawczymi, administracja rządowa oraz
samorządami mieszkańców dla zdynamizowania działań innowacyjnych w regionie
Cele warunkujące
1. Doskonalenie systemu
edukacji kształtującego
postawy otwarte, innowacyjne
i przedsiębiorcze
2. Rozwój działalności
badawczej na rzecz
wyzwalania wewnętrznych
czynników rozwoju regionu
4. Rozwój instytucji otoczenia
biznesu
3. Budowa infrastruktury
społeczeństwa
informacyjnego
5. Budowa instytucjonalnych
form współpracy środowiska
akademickiego, władz
regionalnych i gospodarki
6. Optymalne wykorzystanie
funduszy UE dla realizacji
RSI
5.1. Rozwój Świętokrzyskiego
Centrum Innowacji i Transferu
Technologii, Szkoły
Przedsiębiorczości i Biznesu,
Centrum Kształcenia
Ustawicznego
6.1. Przygotowanie projektów
i pełne wykorzystanie przez
instytucje województwa
świętokrzyskiego funduszy
strukturalnych UE.
Priorytety
1.1. Doskonalenie systemów
nauki języków obcych
1.2. Upowszechnianie
technologii informatycznych w
procesach edukacyjnych
1.3. Rozwój form działalności
gospodarczej w trakcie
edukacji
1.4. Rozwój kształcenia
ustawicznego
2.1. Rozwój instytucjonalny
jako podstawa rozwoju
regionu
2.2. Badanie skuteczności
różnych form
przeciwdziałania bezrobociu
3.1. Budowa regionalnych i
lokalnych sieci
szerokopasmowych, centrów
zarządzania sieciami,
platform elektronicznych i
bezpiecznych systemów
transmisji danych
2.3. Badanie warunków
rozwoju przedsiębiorczości
3.2. Budowa publicznych
punktów dostępu do Internetu
2.4. Badanie warunków
konkurencyjności
przedsiębiorstw
3.3. Budowa systemów
informacji przestrzennej
3.4. Wdrażanie projektów
4.1. Rozwój inkubatorów/
preinkubatorów
4.2. Budowa regionalnej
specjalizacji gospodarczej
4.3. Tworzenie
przedsiębiorstw opartych na
wiedzy, wirtualnych, ebiznesu
4.4. Upowszechnienie technik
informatycznych w
działalności instytucji
5.2. Prowadzenie badan
służących przygotowaniu
projektów wynikających z
RSI, wspierających
budowanie Regionalnego
Systemu Innowacji
5.3. Organizowanie targów
6.2. Wspieranie w
województwie rozwoju
instytucji usług poradnictwa,
sprzyjających organizowaniu
nowych przedsiębiorstw
6.3. Przygotowanie projektów
wspierających rozwój
społeczeństwa
94
2.5. Badanie endogenicznych
czynników rozwoju regionu
elektronicznego obiegu
dokumentów, archiwizacji,
elektronicznych usług dla
ludności
publicznych i gospodarczych
4.5.Wspieranie klasterów
przedsiębiorstw
nowych technologii, targów
wiedzy
informacyjnego
5.4. Staże dla absolwentów
szkół wyższych służące
transferowi wiedzy i innowacji
5.5. Stypendia dla
doktorantów z dziedzin
naukowych służących
rozwojowi regionu
95
STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA PODKARPACKIEGO NA LATA 2007-2020
Nadrzędnym celem Strategii jest zapewnienie województwu podkarpackiemu partnerskiej
i konkurencyjnej pozycji w Polsce i Europie, w oparciu o geograficzne położenie, potencjał
demograficzny, tradycje przemysłowe, walory środowiskowe, historyczne i kulturowe.
W rozdziale dotyczącym miejsca województwa w przestrzeni krajowej zidentyfikowano jego
podstawowe funkcje, wśród których znalazła się funkcja rekreacyjno-wypoczynkową
i turystyczną. Poparto to szeregiem argumentów. Województwo posiada dobre warunki dla
rozwoju turystyki, rekreacji i wypoczynku. Wyjątkowo atrakcyjne walory przyrodniczokrajobrazowe, bogactwo flory i fauny, stosunkowo czyste powietrze oraz wody rzek, potoków
i zbiorników, szlaki turystyczne w obszarach objętych ochroną, stwarzają szczególnie
korzystne warunki do harmonijnego obcowania ludzi ze środowiskiem naturalnym.
Dodatkowym atutem dla rozwoju tej funkcji są liczne wody mineralne, zawierające związki
siarki oraz borowiny. Umożliwiają one funkcjonowanie ośrodków sanatoryjnych. Funkcje
turystyczne podkreślają także liczne zabytki kultury materialnej i niematerialnej.
Również w ramach części diagnostycznej Strategii szczegółowo omówiono walory oraz
szczególną atrakcyjność turystyczną województwa. Wskazano na:

liczne tereny podgórskie i górskie z malowniczym, naturalnym krajobrazem,

duże kompleksy leśne,

interesująca, bogata flora i fauna,

liczne, a często unikatowe zabytki kultury materialnej,

bogaty folklor, oparty na wielokulturowym dziedzictwie regionu,

zasobne źródła wód mineralnych i leczniczych,

liczne gatunki zwierzyny łownej i obfitość ryb.
Stwierdzono, iż pomimo zróżnicowanej standardem, często niewystarczającej infrastruktury
turystycznej, walory i atrakcje turystyczne przyciągają turystów do województwa. Region jest
znany w Polsce z kultury i sztuki ludowej. Znaczną wartość dla kultury materialnej regionu
stanowi tradycyjne budownictwo drewniane, obejmujące zabytkowe obiekty sakralne
(kościoły i cerkwie) oraz coraz rzadsze zagrody mieszkalne.
Wiele uwagi Strategia poświęca jakości walorów przyrodniczo-krajobrazowych, o czym
świadczy istnienie dwóch parków narodowych: Bieszczadzkiego i Magurskiego oraz licznych
96
parków krajobrazowych i rezerwatów przyrody. Istotnym czynnikiem rozwoju turystyki są
wody mineralne w znanych uzdrowiskach: Iwonicz Zdrój, Rymanów Zdrój, Horyniec Zdrój,
Polańczyk
Zdrój
oraz
wody
lecznicze
w
Komańczy,
Czarnej,
Lesku,
Rudawce
Rymanowskiej, Krośnie, Rabem i innych miejscowościach. Wskazano, że w ciągu ostatnich
trzech lat powstały nowe tematyczne szlaki turystyczne, takie jak: Szlak Architektury
Drewnianej (łączna długość tras – 1200 km), szlak rowerowy „Zielony Rower” (ponad 900
km), Szlak Gniazd Rodowych Lubomirskich (całkowita długość szlaku w Podkarpackim i na
Słowacji – 488 km), Szlak Dobrego Wojaka Szwejka (długość szlaku w Polsce – 200 km),
Szlak „Śladami Aleksandra Fredry” (o długości 450 km), Szlak Garncarski, Polsko – Słowacki
Szlak Świątyń Karpackich, Szlak Naftowy (prowadzący z Jasła do Lwowa), Szlak Forteczny,
liczne szlaki rowerowe, ścieżki przyrodniczo-edukacyjne. Wyraźnie poprawia się sytuacja
dotycząca oferty zimowej. Podkarpackie dysponuje ponad 40 wyciągami narciarskimi, w tym
czterema wyciągami krzesełkowymi: na Laworcie k. Ustrzyk Dolnych, w Puławach k.
Rymanowa oraz dwoma w Przemyślu.
Cel główny strategii:
Podniesienie krajowej i międzynarodowej konkurencyjności
gospodarki regionu poprzez wzrost jej innowacyjności, a tym samym efektywności, która
stworzy warunki do zrównoważenia rynku pracy oraz wzrostu dochodów i poziomu życia
ludności.
W trakcie prac nad dokumentem strategii przy udziale szerokiej reprezentacji społecznej
regionu, zidentyfikowanych zostało 8 obszarów strategicznych, które determinują jego
przyszły rozwój gospodarczy, społeczny, ekologiczny i przestrzenny. Mają one kluczowe
znaczenie dla rozwoju aktywności społecznej i gospodarczej warunkującej osiągniecie celu
głównego strategii oraz docelowej wizji regionu podkarpackiego. Wyznaczają one zarazem
podstawowe cele strategiczne i priorytety rozwojowe województwa podkarpackiego do 2020
roku.
Uwzględniając efekty pracy Zespołu Programującego, a także wnioski wynikające z analizy
bilansu strategicznego, wyodrębniono następujące obszary strategiczne:

Gospodarka regionu

Infrastruktura techniczna

Obszary wiejskie i rolnictwo

Ochrona środowiska
97

Kapitał społeczny

Współpraca międzynarodowa

Ochrona zdrowia

Pomoc społeczna
W ramach każdego z ośmiu obszarów strategicznych sformułowane zostały cele
strategiczne, priorytety i kierunki działań wspierane przez politykę intraregionalną.
Poniżej przedstawiono tylko te obszary, priorytety i kierunki działań, które wykazują związek
z gospodarką turystyczną.
98
Tabela 6 Strategia Rozwoju Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2020 - obszary, priorytety i kierunki działań wykazujące związek
z gospodarką turystyczną
Obszar
priorytetowy
Gospodarka
regionu
Infrastruktura
techniczna
Cel strategiczny
Priorytet
Kierunek działania
Tworzenie warunków dla wzrostu
konkurencyjności
gospodarki
poprzez
rozwijanie
przedsiębiorczości, zwiększanie jej
innowacyjności oraz podniesienie
atrakcyjności inwestycyjnej regionu.
Priorytet 4:
Turystyka jako czynnik rozwoju społecznogospodarczego województwa.
Poprawa
dostępności
komunikacyjnej
i
infrastruktury
technicznej województwa.
Priorytet 1:
Wspieranie inwestycji komunikacyjnych:
drogowych, kolejowych i lotniczych.
Kierunek działania 1:
Podniesienie konkurencyjności produktu turystycznego.
Rozwój marketingu turystycznego regionu.
Współpraca i współdziałanie podmiotów i instytucji związanych z turystyką, w tym
rozwijanie partnerstwa publiczno-prywatnego oraz służącego pozyskiwaniu środków z
funduszy europejskich i innych zewnętrznych źródeł wspierających bezpośrednio lub
pośrednio rozwój turystyki.
Rozbudowa układu drogowego, w tym A 4, S 19, S 74.
Modernizacja sieci kolejowych, w tym magistrali E 30 i linii państwowej nr 71.
Rozbudowa infrastruktury lotniska regionalnego Rzeszów - Jasionka oraz rozwój lotnisk
lokalnych.
Rozbudowa i modernizacja infrastruktury przejść granicznych.
Rozwój gospodarki wodnej.
Rozwój gospodarki ściekowej.
Rozwój i modernizacja systemów zaopatrzenia w wodę.
Priorytet 2:
Wpieranie inwestycji z zakresu gospodarki
wodno – ściekowej.
Priorytet 4:
99
Obszar
priorytetowy
Obszary wiejskie
i rolnictwo
Cel strategiczny
Wielofunkcyjny rozwój obszarów
wiejskich sprzyjający powstawaniu
rentownych gospodarstw rolnych
oraz
kreowaniu
pozarolniczych
źródeł dochodów.
Priorytet
Kierunek działania
Poprawa
sprawności
funkcjonowania
regionalnego
systemu
usług
telekomunikacyjnych.
Rozbudowa i modernizacja sieci telekomunikacyjnej, szczególnie na obszarach małych
miast i wsi.
Zapewnienie powszechnego dostępu do cyfrowych technik komunikacyjnych – CTK.
Rozwój infrastruktury gospodarczej.
Ochrona środowiska naturalnego.
Aktywizacja społeczności wiejskiej w kierunku podejmowania pozarolniczej działalności
gospodarczej.
Różnicowanie działalności w celu zapewnienia alternatywnych źródeł dochodów oraz
tworzenie warunków do powstawania i rozwoju MŚP.
Integracja i aktywizacja społeczności wiejskich.
Zaspokojenie potrzeb społecznych i kulturalnych oraz zachowanie dziedzictwa
kulturowego.
Modernizacja przestrzeni wiejskiej.
Zaopatrzenie w wodę.
Kierunek działania 2: Gospodarka ściekowa.
Kierunek działania 3: Ochrona ludzi i mienia przed powodzią oraz suszą.
Ograniczanie ilości wytwarzanych odpadów.
Wspieranie działań i inwestycji związanych z selektywną zbiórką, segregacją, odzyskiem
i zagospodarowaniem odpadów.
Priorytet 1:
Rozwój pozarolniczych form działalności
gospodarczej
w
warunkach
zrównoważonego rozwoju.
Priorytet 2:
Odnowa
wsi
oraz
przestrzeni wiejskiej.
Ochrona
środowiska
Poprawa jakości środowiska oraz
zachowanie i ochrona zasobów
przyrodniczych
i
wartości
krajobrazowych.
modernizacja
Priorytet 1:
Ochrona wód i racjonalna gospodarka
zasobami wodnymi.
Priorytet 2:
Ograniczanie
ilości
wytwarzanych
odpadów i wdrażanie nowoczesnych
systemów gospodarki odpadami.
100
Obszar
priorytetowy
Cel strategiczny
Kierunek działania
Priorytet
Priorytet 3: Zapewnienie jak najlepszej
jakości powietrza i gleb oraz ograniczenie
negatywnego
oddziaływania
na
środowisko hałasu i promieniowania
elektromagnetycznego.
Priorytet 5: Podniesienie świadomości
ekologicznej społeczeństwa.
Kapitał społeczny
Wszechstronny
rozwój
kapitału
społecznego, umożliwiający pełne
wykorzystanie
potencjału
i
możliwości
rozwoju
osobistego
mieszkańców regionu.
Priorytet 1:
Poprawa jakości systemu edukacji jako
warunek pogłębiania wiedzy i wzrostu
kompetencji.
Priorytet 2: Wzmocnienie jakościowego
rozwoju zasobów pracy regionu.
Priorytet 3:
Rozwój kultury.
Priorytet 4:
Wspieranie
rozwoju
społeczeństwa
Budowa i rozbudowa instalacji do zagospodarowania i unieszkodliwiania odpadów
w układzie ponadlokalnym.
Ograniczanie zanieczyszczeń powietrzai przeciwdziałanie zmianom klimatu.
Zmniejszanie uciążliwości hałasowej.
Propagowanie i wspieranie na obszarach cennych przyrodniczo działań zapewniających
ludności dochody z zachowaniem zasad zrównoważonego rozwoju.
Kierunek 3:
Wzbogacanie i racjonalne użytkowanie lasów.
Rozwój bazy i wspieranie programów edukacji ekologicznej.
Promocja działań prośrodowiskowych.
Dostosowanie systemu kształcenia, w tym ustawicznego, do potrzeb rynku pracy.
Wzrost zatrudnialności osób bezrobotnych i biernych zawodowo.
Podniesienie kompetencji i rozwój kadr regionu.
Zwiększenie możliwości dostępu do kultury.
Kształtowanie kulturowej tożsamości regionalnej.
Poprawa jakości środowiska kulturowego.
Wspieranie aktywności obywatelskiej mieszkańców regionu.
101
Obszar
priorytetowy
Współpraca
międzynarodowa
Cel strategiczny
Wspieranie rozwoju gospodarczego
regionu, wykorzystanie potencjału
turystycznego
i
dziedzictwa
kulturowego oraz ochrona wartości
przyrodniczo – krajobrazowych.
Priorytet
Kierunek działania
obywatelskiego.
Podniesienie jakości współpracy III sektora, administracji publicznej i biznesu.
Wspieranie instytucjonalnego rozwoju administracji samorządowej oraz organizacji
pozarządowych.
Podejmowanie działań na rzecz rozwoju gospodarczego regionu i współpracy
międzynarodowej poprzez wykorzystanie położenia geopolitycznego i możliwości
wynikających z członkostwa w Unii Europejskiej.
Wspieranie i rozwój przedsięwzięć podejmowanych w skali międzynarodowej na rzecz
pozyskiwania
inwestycji.
Kreowanie
pozytywnego
wizerunku
województwa
podkarpackiego w kraju i za granicą.
Współpraca w zakresie informacji i promocji turystyczno – kulturalnej.
Podejmowanie działań w zakresie ochrony i wykorzystania dziedzictwa kulturowego.
Podejmowanie działań na rzecz rozwoju turystyki.
Podejmowanie działań na rzecz ochrony środowiska.
Zachowanie i udostępnianie obszarów cennych krajobrazowo oraz ochrona środowiska
przyrodniczego.
Zwiększenie dostępności do usług medycznych.
Profilaktyka i promocja zdrowia.
Stworzenie regionalnego ośrodka koordynującego.
Priorytet 1:
Tworzenie warunków do podejmowania
wspólnych przedsięwzięć gospodarczych
i pozyskiwania inwestycji.
Priorytet 2: Współpraca na rzecz rozwoju
turystyki,
ochrony
i wykorzystania
dziedzictwa kulturowego.
Priorytet
3:
Zachowanie
Obszarów
cennych krajobrazowo oraz ochrona
środowiska przyrodniczego.
Ochrona zdrowia
Bezpieczeństwo zdrowotne ludności.
Priorytet 1: Zmniejszenie zachorowalności
oraz umieralności w społeczeństwie.
Priorytet 2:
Koordynacja działań w zakresie ochrony
zdrowia oraz poprawy bezpieczeństwa
102
Obszar
priorytetowy
Cel strategiczny
Priorytet
Kierunek działania
ludności.
Rozbudowa i modernizacja regionalnej sieci infrastruktury ochrony zdrowia.
Poprawa bezpieczeństwa ludności poprzez zapobieganie i zwalczanie zagrożeń
naturalnych i cywilizacyjnych.
103
PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA PODKARPACKIEGO
Plan zagospodarowania przestrzennego województwa podkarpackiego jest podstawowym
narzędziem prowadzenia przez władze samorządowe województwa polityki regionalnej,
w tym kształtowania i utrzymania ładu przestrzennego. Plan określa zasady organizacji
struktury przestrzennej województwa, w tym podstawowe elementy sieci osadniczej,
rozmieszczenie infrastruktury społecznej, technicznej i innej, wymagania w zakresie ochrony
środowiska przyrodniczego i ochrony dóbr kultury, ochrony przeciwpożarowej, obszary
strategiczne dla zagospodarowania przestrzennego, w tym pasma koncentracji rozwoju oraz
obszary dla realizacji programów rządowych i wojewódzkich. W planie zaprezentowano
propozycje działań i zadań z zakresu gospodarki przestrzennej, których realizacja niezbędna
dla osiągnięcia założonych w planie celów, leży w kompetencji rządu i samorządu
województwa, skonsultowane z zainteresowanymi jednostkami samorządowymi oraz
organami administracji specjalnej i wyspecjalizowanymi jednostkami gospodarczymi.
Infrastruktura techniczna
Układ komunikacyjny
Ustalenia w zakresie komunikacji drogowej (dróg ruchu szybkiego) na kierunku wschódzachód pokazują przebieg i określają warunki realizacji projektowanej autostrady A-4, relacji
Berlin – Wrocław – Katowice – Rzeszów – Lwów – Kijów, jako jednego z elementów
paneuropejskiego korytarza transportowego Europy.
Na terenie województwa podkarpackiego autostrada A-4 biegnie z Ukrainy, przez przejście
graniczne w Korczowej, przez gminy Czarna Tarnowska, Żyraków, Dębica, Sędziszów
Małopolski, Świlcza, Głogów Małopolski, Krasne, Czarna Łańcucka, miasto Łańcut,
Białobrzegi, Przeworsk, Pawłosiów, Chłopice, Radymno, Orły, Stubno, dalej w kierunku
Katowic.
Na kierunku północ-południe w Planie wyznacza się przebieg i określa warunki realizacji
następujących projektowanych dróg ekspresowych:

droga ekspresowa S19 - Kuźnica Białostocka-Białystok-Lublin-Rzeszów-Barwinek,
wzdłuż całego województwa podkarpackiego, przez przejście graniczne w Barwinku,
na terenie Polski biegnąca przez gminy: Jarocin, Ulanów, Nisko, Jeżowe, Kamień,
Sokołów Małopolski, Kolbuszowa, Głogów Małopolski, Świlcza, Boguchwała, Czudec,
Niebylec, Strzyżów, Domaradz, Jasienica Rosielna, Korczyna, Krościenko Wyżne,
104
Haczów, Miejsce Piastowe, Dukla, dalej w kierunku na Lublin.

droga ekspresowa S74 – Nisko - Stalowa Wola - Piotrków Trybunalski, na terenie
województwa podkarpackiego planowana droga przebiegać będzie przez gminy:
Tarnobrzeg, Zaleszany, Gorzyce, Pysznica, Nisko i łączy się z drogą ekspresową
S19.
Projektowany układ komunikacyjny drogi przygranicznej
Projektowany układ komunikacyjny drogi przygranicznej biegnie wzdłuż granicy ze Słowacją:
swój początek ma na przejściach granicznych w miejscowościach Barwinek i Czeremcha,
następnie biegnie przez powiaty: krośnieński, sanocki i leski, wzdłuż granicy z Ukrainą przez
powiaty: bieszczadzki, przemyski i lubaczowski.
Planowane drogi wojewódzkie:
Droga wzdłuż wschodniej granicy państwa na odcinku Jureczkowi – Huwniki – Pikulice –
Przemyśl – Torki – Kalników - Wielkie Oczy – Krowica – Horyniec – Werchrata - Hrebenne.
Planowana droga przebiegałaby ciągiem istniejących dróg powiatowych i gminnych.
Droga do drogi wojewódzkiej nr 897 po śladzie drogi powiatowej do przejścia granicznego
Czeremcha - Czertyżne
Droga stanowiąca przedłużenie drogi wojewódzkiej nr 992 Jasło- Nowy Żmigród do przejścia
granicznego w Ożennej.
Droga łącząca Połaniec (województwo świętokrzyskie) przez wybudowanie mostu na Wiśle
z gminami Gawłuszowice i Borowa
Droga planowana po północnej stronie lotniska krajowego w Jasionce, łącząca drogi krajowe
nr 9 i 19.
Droga stanowiąca połączenie drogi wojewódzkiej nr 878 z drogą krajową nr 9 (ul.
Podkarpacka w Rzeszowie) i z planowaną droga ekspresową nr S19 (węzeł południowy dla
Rzeszowa).
W Planie zakłada się również modernizację wszystkich dróg krajowych i wojewódzkich
przebiegających przez województwo, ze szczególnym uwzględnieniem budowy obwodnic.
Ustalenia z zakresu systemu komunikacji kolejowej przewidują:

modernizację linii LHS z możliwością wykorzystania jej do obsługi przyległych
terenów,
105

modernizację magistrali kolejowej E30 do wymagań wynikających z umów
międzynarodowych (AGC i AGTC),

modernizację nawierzchni kolejowych i elektryfikacji lokalnych linii kolejowych na
trasach:

Chyrów (znajduje się na wschodniej granicy Polski)- Ustrzyki Dolne – Lesko –
Zagórz – Sanok – Besko – Miejsce Piastowe – Jasło,

Jasło – Strzyżów – Rzeszów – Kolbuszowa – Nowa Dęba – Baranów
Sandomierski,

Dębica – Ostrów – Tuszów Narodowy – Padew Narodowa – Baranów
Sandomierski

Łupków (znajduje się na południowej granicy Polski) – Komańcza – Zagórz,

Stalowa Wola – Zaklików – w stronę Lublina,

Nisko – Ulanów – Harasiuki – przekracza granicę województwa,

Jarosław – Laszki – Oleszyce – Lubaczów – Horyniec – Rawa Ruska
(wschodnio-północna granica Polski),

Przemyśl – Niżankowice (wschodnia granica Polski) trasa ze Zwierzyńca do
Hrebenne – zahacza o północno-wschodnią część województwa,

uruchomienie kolejowego przejścia granicznego w Niżankowicach,

uruchomienie szybkiej kolei podmiejskiej na odcinku Głogów Małopolski – Rzeszów –
Babica,

utworzenie centrum transportowo-logistycznego w Jaśle.
Wraz z ustaleniami związanymi z rozbudową komunikacji drogowej i kolejowej związana jest
modernizacja
i
rozbudowa
przejść
granicznych
w
Barwinku,
Medyce,
Korczowej
i Krościenku, uaktywnienie przejść w Malhowicach, Ożennej, Jaśliskach, Radoszycach
i budowa nowych przejść lokalnych: „małego ruchu granicznego” i „uproszczonego ruchu
granicznego”.
Program rozwoju sieci lotnisk na terenie województwa zakłada dalszą rozbudowę lotniska
krajowego w Jasionce oraz uaktywnienie lotnisk lokalnych, w tym w Mielcu i Krośnie.
Lotniska o znaczeniu lokalnym – w Turbi, Birczy – docelowo mogą łączyć funkcje lotnisk
106
cywilnych i sportowych, ustala się, że mogą być rozbudowywane i modernizowane. Lotnisko
sportowe
w
Bezmiechowej,
szybowcowe,
dopuszcza
się
możliwość
rozbudowy
i modernizacji. Lądowiska sportowe i zakładowe w Sanoku i Prędzelu – dopuszcza się
możliwość lokalizacji lądowisk dla helikopterów i samolotów sportowych.
Energetyka
W Planie zakłada się dynamiczny rozwój niekonwencjonalnych źródeł wytwarzania energii
elektrycznej na terenie województwa podkarpackiego. W źródłach tych następuje
wygenerowanie energii elektrycznej z siły spiętrzonej wody, wiatru, biogazu itp.
Na terenie województwa podkarpackiego zaprojektowano obszary potencjalnych możliwości
lokalizacji niekonwencjonalnych źródeł energii:
Strefa wiatrowa (średnia roczna prędkość wiatru powyżej 4m/s) obejmuje północnowschodnią część województwa.
Obszary górnicze najgęściej kształtują się we wschodniej, zachodniej oraz południowej
części województwa.
Projektowane duże zbiorniki wodne:

zbiornik Niewistka - Dynów,

zbiornik Rudawka Rymanowska,

zbiornik Trzciana - Dukla,

zbiornik Krempna - Kąty,

zbiornik Ropczyce,

zbiornik Krawce,

zbiornik Krasiczyn.
Projektowane są również zbiorniki „małej retencji”, jest ich około 200 obiektów.
Projektowane niekonwencjonalne źródła ciepła znajdują się w Przemyślu, Solinie, Cisnej,
Jaśle, Wiśniowej, Rzeszowie, Ostrowie, Mielcu i Rymanowie.
Projektowany obszar górniczy ropy i gazu ziemnego znajduje się na terenie powiatu
kolbuszowskiego. Dopuszcza się prowadzenie praz badawczych nad wyznaczeniem nowych
obszarów na terenie całego województwa.
107
STRATEGIA ROZWOJU TURYSTYKI WOJEWÓDZTWA PODKARPACKIEGO
Celem nadrzędnym Strategii jest uczynienie z turystyki kluczowej gałęzi gospodarki regionu.
Cele strategiczne i
operacyjne zostały ujęte
w pięciu następujących
obszarach
priorytetowych:
1. Produkt turystyczny
2. Rozwój zasobów ludzkich
3. Wsparcie marketingowe
4. Kształtowanie przestrzeni turystycznej
5. Wsparcie instytucjonalne.
Układ celów Strategii przedstawia poniższa tabela.
Tabela 7 Układ celów Strategii Rozwoju Turystyki Województwa Podkarpackiego
Produkt turystyczny
Rozwój zasobów
ludzkich
Kształtowanie
przestrzeni
turystycznej
Stworzenie ciekawej
i unikalnej oferty
turystycznej w oparciu
o istniejący potencjał
województwa
podkarpackiego.
Przygotowanie
wysokowykwalifikowanych
kadr dla obsługi ruchu
turystycznego,
planowania oraz
zarządzania rozwojem
turystyki w regionie.
Zrównoważony rozwój
i zarządzanie
przestrzenią
turystyczną
Wsparcie
marketingowe
Wsparcie
instytucjonalne
Stworzenie
zintegrowanego
systemu marketingu
i promocji
województwa
podkarpackiego
w kraju i za granicą
Stworzenie silnego
otoczenia
instytucjonalnego
wspierającego rozwój
turystyki
Cel Strategiczny
Cele operacyjne
Cel operacyjny 1.1.:
Rozwój istniejących
produktów
turystycznych oraz
przekształcanie
atrakcji w produkty
turystyczne.
Doskonalenie kadr
operacyjnych w usługach
turystycznych
i okołoturystycznych oraz
kształtowanie postaw
proturystycznych
mieszkańców.
Poprawa dostępności
komunikacyjnej
regionu oraz
dostępności atrakcji i
produktów
turystycznych.
Kreacja wizerunku.
Wzmocnienie sektora
samorządowego,
pozarządowego
i branży turystycznej.
Rozwój nowych
produktów
turystycznych.
Kształtowanie nowych
kadr dla obsługi ruchu
turystycznego.
Rozwój infrastruktury
turystycznej
i paraturystycznej
zgodnie z zasadami
zrównoważonego
rozwoju.
Rozwój regionalnego
systemu informacji
turystycznej.
Rozwój partnerstwa
publicznoprywatnego.
Rozwój badań na rzecz
kształtowania
profesjonalnych kadr dla
turystyki
Ochrona środowiska
naturalnego
i krajobrazu
kulturowego.
Rozwój badań
marketingowych.
108
STRATEGIA ROZWOJU ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII W WOJEWÓDZKIE PODKARPACKIM
Wg Strategii do priorytetów rozwoju odnawialnych źródeł energii w województwie
podkarpackim należą:

ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ ENERGETYKI

Budowa nowych elektrowni OZE o znaczeniu ponadlokalnym z uwzględnieniem
nadrzędnych założeń Strategii rozwoju Województwa Podkarpackiego

Energetyczne wykorzystanie odpadów

Rozwój wysokosprawnej kogeneracji o znaczeniu ponadlokalnym

Badania w zakresie nowych technologii na rzecz OZE

Współpraca sektora B&R z przedsiębiorstwami na rzecz wdrożeń innowacyjnych
rozwiązań

Zabezpieczenie zaplecza surowcowego oraz tworzenie rozwiązań logistycznych
dla potrzeb energetyki




Rozwój biopaliw
RACJONALIZACJA GOSPODAROWANIA ENERGIĄ

Zwiększenie efektywności energetycznej w budownictwie

Zwiększenie efektywności energetycznej w sektorze przedsiębiorstw

Zwiększenie efektywności energetycznej w sektorze publicznym

Badania i wdrożenia badań na rzecz efektywności energetycznej
WZROST BEZPIECZEŃSTWA ENERGETYCZNEGO REGIONU

Rozwój rozproszonej wysokowydajnej kogeneracji

Modernizacja i rozbudowa sieci ciepłowniczych i elektroenergetycznych

celem zmniejszenia strat przesyłowych

Rozbudowa i rozwój sieci elektroenergetycznych w tym stworzenie

inteligentnej sieci przesyłowej i dystrybucyjnej

Rozwój generacji rozproszonej w tym mikrogeneracji
OGRANICZENIE BARIER ROZWOJU OZE NA PODKARPACIU
109

Edukacja na rzecz OZE

Rozwój instrumentów wsparcia finansowego

Promocja Strategii

Rozwój kadr regionu oraz zaplecza B&R

Instytucjonalne wsparcie rozwoju energetyki odnawialnej w skali lokalnej
5.4. Dokumenty lokalne
STRATEGIA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU POWIATU ŁĘCZYŃSKIEGO NA LATA 2004-2013
Niniejsza Strategia wpisuje się w:
PRIORYTET 3: Zwiększenie możliwości zatrudnienia, edukacji i usług społecznych dla
społeczności Powiatu Łęczyńskiego poprzez poprawę stanu infrastruktury technicznej,
turystycznej i społecznej;
PRIORYTET 4: Zachowanie i odbudowa dziedzictwa kulturowego
PRIORYTET 7: Rozwój turystyki
PRIORYTET 9: Współpraca międzynarodowa
Ze względu na fakt, iż „Strategia Zrównoważonego Rozwoju Powiatu Łęczyńskiego…”
obejmuje okres do 2013 roku, autorzy niniejszego dokumentu zalecają weryfikację
powyższych zapisów po upływie tego terminu.
STRATEGIA ROZWOJU POWIATU LUBELSKIEGO NA LATA 2007-2015
Niniejszy dokument jest jedną z inwestycji strategicznych wpisujących się w realizację celów
operacyjnych:
1.3. Rozwój infrastruktury poprawiającej atrakcyjność turystyczną powiatu,
1.4. Promocja oraz rozwój współpracy międzynarodowej powiatu.
określonych w ramach Priorytetu 1. Zwiększenie konkurencyjności lokalnej gospodarki.
STRATEGIA ROZWOJU POWIATU KIELECKIEGO DO ROKU 2020
Niniejsza Strategia wpisuje się w:
Cel strategiczny I Rozwój zasobów ludzkich i instytucjonalnych
Priorytet
8
Likwidacja
barier
architektonicznych,
urbanistycznych,
transportowych
110
w komunikowaniu
się,
technicznych
w
dostępie
do
środowiska
wewnętrznego
i zewnętrznego osób niepełnosprawnych.
Cel strategiczny II Ochrona i racjonalne wykorzystanie walorów środowiska naturalnego
i dóbr kultury
Priorytet 1 Ochrona i poprawa stanu środowiska naturalnego.
Priorytet 2 Ochrona i optymalne wykorzystanie dóbr kultury.
Priorytet 3 Rozwój turystki oraz tworzenie i modernizacja infrastruktury kulturowej
i turystycznej.
Cel strategiczny III – Rozwój gospodarczy oraz rozwój infrastruktury technicznej i społecznej
Priorytet Zwiększenie i poprawa dostępności komunikacyjnej powiatu.
Priorytet 2 Budowa, rozbudowa, modernizacja i wyposażenie obiektów użyteczności
publicznej.
Priorytet 4 Rozwój sektora MŚP.
Priorytet 5 Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich.
STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO GMINY SPICZYN NA LATA 2007 - 2015
Dla niniejszej Strategii istotne znaczenie mają następujące cele i działania wyspecyfikowane
w wyżej wymienionym dokumencie, tj.:
Priorytet IV. „Odnowa i zachowanie dziedzictwa kulturowego”

Cel operacyjny „Remont i odnawianie obiektów zabytkowych”
-
Zadanie: „Wkomponowanie tutejszych obiektów kulturalnych i religijnych,
związanych
z
działalnością
Jana
III
Sobieskiego
w
koncepcję
międzynarodowego Szlaku Jana III Sobieskiego wraz z przebudową, budową
lub pozyskaniem niezbędnej do tego celu infrastruktury”

Cel
operacyjny
„Tworzenie
obiektów
użyteczności
publicznej
na
bazie
odnawianych obiektów zabytkowych”
-
Zadanie: „Utworzenie ośrodka typu Think – Tank Szlaku Jana III Sobieskiego
w zespole pałacowo-parkowym w Zawieprzycach”

Cel operacyjny „Kultywowanie tradycji i obrzędów charakterystycznych dla
regionu”
111
-
Zadanie: „Prezentacja dziedzictwa Jana III Sobieskiego w trakcie trwania
imprez o charakterze masowym”
-
Zadanie: „Wspieranie działań na rzecz
rozwoju międzynarodowej marki
Szlaku Jana III Sobieskiego w celu zwiększenia możliwości zbytu produktów
tradycyjnych i regionalnych”
VI. Poprawa jakości kapitału ludzkiego i aktywizacja społeczno- gospodarcza mieszkańców

Cel operacyjny „Współpraca z organizacjami pozarządowymi”
-
Zadanie: „Ankietyzacja mieszkańców nt. realizacji kluczowych przedsięwzięć
inwestycyjnych”
STRATEGIA ROZWOJU GMINY WÓLKA NA LATA 2007-2020
Przedmiotowa Strategia spełnia zapisy poszczególnych celów i działań zdefiniowanych
poniżej.
Cel strategiczny operacyjny III: „Podniesienie spójności Gminy”

Kierunek działania: „Prowadzenie przedsięwzięć o charakterze społecznym,
zmierzających do wzmocnienia stopnia identyfikacji z gminą ze strony jej
mieszkańców, niezależnie od okresu zamieszkiwania na jej obszarze”
Cel strategiczny operacyjny IV: „Zapewnienie rozwoju zrównoważonego Gminy”

Kierunek działania Rozwój infrastruktury turystyczno-rekreacyjnej, wykorzystującej
naturalne zainteresowanie walorami gminy Wólka ze strony mieszkańców
pobliskiego Lublina.
STRATEGIA ROZWOJU MIASTA I GMINY CIESZANÓW NA LATA 2006-2020
Dla niniejszej Strategii istotne znaczenie mają następujące obszary strategiczne i kierunki
działania wyspecyfikowane w wyżej wymienionym dokumencie, tj.:
OBSZAR 1 WZROST KONKURENCYJNOŚCI GOSPODARSTW ROLNYCH
Kierunek działania 1.2 Unowocześnienie gospodarstw rolnych
Kierunek działania 1.3 Podnoszenie efektywności produkcji rolniczej
Kierunek działania 1.4 Podnoszenie kwalifikacji producentów rolnych
112
OBSZAR 2 ROZWÓJ RYNKU ROLNEGO
Kierunek działania 2.2 Wspieranie działań integrujących producentów i przetwórców
funkcjonującym na rynku rolnym
Kierunek działania 2.3 Tworzenie i wspieranie rynku zbytu dla produktów rolnych
OBSZAR 3 TURYSTYKA I AGROTURYSTYKA
Kierunek działania 3.1 Wykorzystanie naturalnych walorów gminy do tworzenia bazy
turystyczno-rekreacyjnej
OBSZAR 5 WSPÓŁPRACA MIĘDZYNARODOWA
Kierunek działania 5.1 Tworzenie warunków do podejmowania wspólnych przedsięwzięć
wykorzystujących
gospodarczych,
położenie
geograficzne
i
możliwości
wynikające
z członkostwa w UE
OBSZAR
6
REWITALIZACJA
PRZESTRZENI
MIEJSKIEJ
I
WIEJSKIEJ
ORAZ
DZIEDZICTWA KULTUROWEGO
Kierunek działania 6.1 Rewitalizacja społeczno – gospodarcza historycznego centrum miasta
Cieszanowa
Kierunek działania 6.3 Zaspokojenie potrzeb społecznych oraz zachowanie dziedzictwa
kulturowego wsi
Kierunek działania 6.4. Modernizacja przestrzeni wiejskiej
OBSZAR 7 KAPITAŁSPOŁECZNY
Kierunek działania 7.3 Rozwój i poprawa jakości środowiska kulturowego
OBSZAR 8 ROZWÓJ POZAROLNICZYCH FORM DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ
W WARUNKACH ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU
Kierunek działania 8.1 Rozwój infrastruktury gospodarczej
Kierunek działania 8.2 Ochrona środowiska naturalnego
Kierunek działania 8.3 Zbieranie, segregacja i zagospodarowanie odpadów
Kierunek działania 8.4 Ochrona różnorodności biologicznej i krajobrazowej
Kierunek działania 8.5 Podejmowanie pozarynkowej działalności gospodarczej. Tworzenie
warunków do powstawania i rozwoju MŚP
113
STRATEGIA ROZWOJU GMINY HORYNIEC-ZDRÓJ
Przedmiotowa Strategia spełnia zapisy poszczególnych obszarów strategicznych i celów
zdefiniowanych poniżej.
OBSZAR STARTEGICZNY: INFRASTRUKTURA TECHNICZNA
CELE STRATEGICZNE:
1. Rozbudowa infrastruktury gminnej.
2. Lepsze warunki życia mieszkańców.
3. Rozwiniecie infrastruktury społeczeństwa informacyjnego.
DZIAŁANIA DO REALIZACJI:
1. Modernizacja dróg, wykonanie nawierzchni.
2. Budowa oraz modernizacja chodników.
3. Budowa nowego oraz modernizacja istniejącego oświetlenia ulicznego.
4. Budowa sieci wodociągowej w miejscowościach nie zwodociągowanych.
6. Informatyzacja instytucji świadczących usługi publiczne.
OBSZAR STARTEGICZNY: ROZWÓJ GOSPODARCZY
CELE STRATEGICZNE:
1. Restrukturyzacja rolnictwa
2. Poszukiwanie rynków zbytu dla produktów rolnych wytworzonych na terenie gminy.
3. Rozwój przedsiębiorczości.
4. Pozyskiwanie inwestorów zewnętrznych organizujących produkcję oraz rozszerzających
bazę lecznictwa uzdrowiskowego.
5. Aktywne uczestnictwo mieszkańców w życiu gospodarczym.
1. Organizowanie kursów, doradztwa dla rolników.
2. Inicjowanie tworzenia się nowoczesnych organizacji producentów i przedsiębiorców.
3. Organizowanie możliwości kontraktacji.
4. Zalesianie gruntów o słabych klasach bonitacyjnych.
114
5. Doradztwo dla osób zakładających własną działalność.
6. Promocja oraz rozwój rolnictwa ekologicznego oraz wzrost liczby producentów „zdrowej
żywności”.
OBSZAR STARTEGICZNY: ROZWÓJ OCHRONY ŚRODOWISKA
CELE STRATEGICZNE:
1. Rozbudowa infrastruktury dla zapewnienia dobrego stanu środowiska naturalnego.
2. Uporządkowanie gospodarki odpadami.
1. Dokończenie budowy kanalizacji sanitarnej w Horyńcu – Zdroju.
2. Budowa kanalizacji sanitarnej w pozostałych miejscowościach.
3. Gazyfikacja gminy.
4. Kompleksowy system gospodarki i odbioru odpadów.
5. Likwidacja dzikich wysypisk śmieci.
6. Edukacja ekologiczna mieszkańców.
7. Zalesianie nieużytków, gleb o gorszych klasach bonitacyjnych.
OBSZAR STARTEGICZNY: ROZWÓJ SPOŁECZNY / KULTURA
CELE STRATEGICZNE:
1. Rozwinięta strefa społeczna.
2. Wszechstronny rozwój dzieci i młodzieży.
3. Tworzenie centrów kulturalnych i sportowych.
4. Promowanie szczególnie zdolnej młodzieży.
5. Wzrost poziomu życia mieszkańców.
2. Tworzenie warunków do rozwoju kultury i sportu.
3. Budowa boisk i obiektów sportowych na terenie gminy.
5. Kontynuacja imprez kulturalnych, ze szczególnym uwzględnieniem cyklicznych.
6. Rozwój kultury, sportu masowego i rekreacji rodzinnej.
115
7. Certyfikat ISO dla urzędu gminy.
8. Wysoki poziom bezpieczeństwa publicznego.
OBSZAR STARTEGICZNY: ROZWÓJ TURYSTYKI I REKREACJI
CELE STRATEGICZNE:
1. Wykorzystywanie walorów turystycznych, przyrodniczych i leczniczych.
2. Rozwój turystyki oraz standardu świadczonych usług.
1. Organizacja ścieżek przyrodniczo – kulturowych.
2. Opieka nad zabytkami architektury i pomnikami przyrody.
3. Promocja zabytków i walorów turystycznych.
4. Zagospodarowanie parku zdrojowego.
5. Zagospodarowanie terenu pod zbiornik retencyjny.
6. Budowa i organizacja ścieżek rowerowych.
Ze względu na fakt, iż Strategia Gminy Horyniec-Zdrój obejmuje okres do 2013 roku, autorzy
niniejszego dokumentu zalecają weryfikację powyższych zapisów po upływie tego terminu.
Jednocześnie zaleca się opracowanie aktualnych strategii rozwoju dla gmin: Zagnańsk
i Chęciny. Niniejsze strategie powinny uwzględniać cele i działania zdefiniowane na potrzeby
rozwoju punktów węzłowych w oparciu o Szlak Jana III Sobieskiego.
116
6. Diagnoza strategiczna makrootoczenia
6.1. Otoczenie ekonomiczne
Województwa Polski Wschodniej, w jakich znajdują się przedstawiane punkty węzłowe
należą do najuboższych w Polsce, a tym samym w Unii Europejskiej. Sytuacja ta wynika
przede
wszystkim
z
uwarunkowań
historycznych,
które
miały
wpływ
na
rozwój
społeczno-gospodarczy. Dysproporcje w odniesieniu do innych obszarów Polski i Unii
Europejskiej wynikają z polityki prowadzonej zarówno w czasach zaborów, ale także
z działań prowadzonych w czasach PRL-u, po II Wojnie Światowej, kiedy to pomimo
ideologicznego głoszenia równości regionów większość inwestycji mających wpływ na
dynamikę rozwoju gospodarczego lokowano poza obszarem województw Polski Wschodniej.
W latach 1950 – 1985 na 18 (z 49) województw przynależnych terytorialnie do aktualnego
obszaru Polski Wschodniej przypadło poniżej 0,1 % inwestycji przemysłowych w kraju.
Gospodarka centralnie planowana ograniczała powstałe dysproporcje poprzez transfery
finansowe do województw najbiedniejszych bez uwzględniania bilansu regionalnego
zależnego od dochodów i wydatków województw. Takie działania sprawiały że różnice
w poziomach dochodów ludności poszczególnych województw były stosunkowo niewielkie.
W II połowie ubiegłego wieku, zwłaszcza w latach 70-tych dynamika rozwoju przemysłu
w Polsce była najwyższa w historii, niestety inwestycje technologiczne i przemysłowe na
obszarze Polski Wschodniej miały charakter punktowy, często ideologiczny – oderwany od
rzeczywistości gospodarczej, rachunku ekonomicznego i potrzeb regionalnych. Obszar ów
wyróżniał również niski poziom oferowanych usług w stosunku do reszty kraju.
Recesja gospodarcza, do jakiej doszło w Polsce w latach osiemdziesiątych jeszcze bardziej
pogłębiła dysproporcje pomiędzy województwami Polski Wschodniej, a resztą kraju.
Dodatkowo negatywnie na rozwój obszaru Polski Wschodniej wpłynął znaczny spadek
potencjału przemysłowego wynikający z likwidacji i restrukturyzacji przedsiębiorstw
państwowych.
Skutki transformacji próbowano niwelować tworzeniem Specjalnych Stref
Ekonomicznych, co w pewnym stopniu ograniczyło bezrobocie i pozwoliło na generowanie
produkcji przemysłowej. W tym samym czasie likwidacji ulegały państwowe gospodarstwa
rolne (PGR), co jeszcze bardziej pogarszało sytuacje na analizowanym obszarze.
Również środki przewidziane w ramach funduszy przedakcesyjnych dla Polski w znacznie
117
mniejszym zakresie niż dla innych regionów były dedykowane Polsce Wschodniej. Niezbyt
trafioną, z punktu widzenia Polski Wschodniej, była również polityka wydatkowania środków
UE w okresie 2004-2006, która to dedykowała środki głównie na duże inwestycje związane
z ochroną środowiska i transportem dla Polski Centralnej i Zachodniej.
Środki UE w latach 2004-2006 pozwoliły jedynie na rozwiązanie wybranych problemów na
obszarze Polski Wschodniej. Dopiero w NSRO 2007-2013 wskazano peryferyjność
obszarów zlokalizowanych w Polsce Wschodniej, a pośród wskaźników realizacji
umieszczono m.in. „średnie roczne tempo wzrostu PKB na mieszkańca dla 5 województw
Polski Wschodniej”.
Kluczowym elementem rozwoju Polski Wschodniej jest również rolnictwo, co znalazło swoje
odniesienie w Krajowym Planie Strategicznym Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 20072013, a co za tym idzie dostępnością środków w ramach Programu Rozwoju Obszarów
Wiejskich na lata 2007-2013.
Kolejnym, sprzyjającym dla Polski Wschodniej, krokiem były zapisy Krajowego Programu
Reform 2005-2008, gdzie wśród spraw priorytetowych zdefiniowano:

Rozwój przedsiębiorczości,

Wzrost innowacyjności przedsiębiorstw,

Rozwój i modernizacja infrastruktury oraz zapewnienie warunków konkurencji
w sektorach sieciowych,

Konsolidacja finansów publicznych,

Poprawa zarządzania finansami publicznymi,

Tworzenie i utrzymanie nowych miejsc pracy oraz zmniejszenie bezrobocia,

Poprawa zdolności adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorstw przez inwestowanie
w kapitał ludzki
Kluczowym
w tym
kontekście jest
również wspieranie rozwiązań związanych
z innowacjami i sektorem B + R.
Kolejny okres programowania Unii Europejskiej 2014-2020 powinien uwzględniać
potrzeby ekonomiczne województw Polski Wschodniej.
118
6.2. Otoczenie demograficzne
Znaczącym czynnikiem decydującym o możliwościach rozwojowych zarówno całej Polski
Wschodniej jak i obszaru oddziaływania przedmiotowej strategii są:

Mieszkańcy,

Osoby odwiedzające analizowany obszar – turyści,

Inwestorzy krajowi i zagraniczni.
Obszar Polski Wschodniej (w stosunku do liderów rozwoju regionalnego w kraju) ma
trudności z przyciągnięciem specjalistów o wysokich kwalifikacjach i kompetencjach. Drugim
z problemów dotyczących demografii są procesy migracji i emigracji.
Średnioroczne tempo przyrostu ludności w województwach, których dotyczy strategia ma
charakter ujemny. Jedynie w gminach ulokowanych wokół największych miast Polski
Wschodniej odnotowywany jest dodatni wskaźnik w tym zakresie.
Podobnie jak w przypadku innych obszarów kraju, także w Polsce Wschodniej odnotowuje
się
postępujące
starzenie
się
społeczeństwa.
Mieszkańcy
Polski
Wschodniej
w zdecydowanej większości są urodzeni na tym terenie. Jednakże tym co wyróżnia ten
obszar od pozostałych części kraju jest wyższe niż w innych regionach ujemne saldo
migracji. Czasowe migracje zagraniczne cechuje także wskaźnik ujemny. Główne kierunki
migracji to: Wyspy Brytyjskie, USA, Włochy, Francja, Niemcy, Kraje Beneluksu, Kraje
Skandynawskie. Głównym motyw migracji zagranicznych stanowią aspekty majątkowe
i poszukiwanie pracy. Migracje przede wszystkim dotyczą ludzi młodych, w wieku
produkcyjnym.
Województwa Polski Wschodniej charakteryzuje niższa niż pozostałe części kraju gęstość
zaludnienia.
119
6.3. Otoczenie prawne
W średnim i długoterminowym horyzoncie czasowym perspektywy rozwoju analizowanego
obszaru a co za tym idzie województw Polski Wschodniej uzależnione są między innymi od
odpowiednich zapisów programowych i prawnych, o charakterze europejskim i krajowym.
Zapisy tego typu ujęte w unijnych wytycznych i dokumentach programowych decydują
o możliwościach podziału środków, stanowiących wsparcie UE.
Należy również zaznaczyć iż krajowa polityka fiskalna nie stwarza przyjaznego klimatu dla
rozwoju przedsiębiorczości, zwłaszcza w lokalizacjach odstających od innych regionów kraju.
W obecnym systemie prawnym istnieje również wiele problemów bezpośrednio lub
pośrednio powiązanych z funkcjonowaniem i prowadzeniem społeczno-gospodarczej
działalności rozwojowej zarówno przez samorządy, jak i partnerów społecznych oraz
przedsiębiorczość. Często te trudności stają na drodze przedsięwzięć sieciowych
i partnerstw.
Podobnie ma się sytuacja związana z uwarunkowaniami prawnymi finansów publicznych.
Przy obecnym kształcie legislacji rozbudowane uprawnienia posiada administracja publiczna
/ centralna, natomiast ograniczenia występują w polityce finansowej samorządów. Zmiana tej
tendencji jest możliwa jedynie przez wprowadzenie ustawowych ograniczeń administracji
centralnej i wdrożenie rozwiązań przyjaznych polityce finansowej samorządów. Wśród
głównych uwarunkowań prawnych mogących mieć wpływ na realizację zapisów niniejszej
strategii, czy też na ograniczone możliwości niektórych działań należałoby wymienić także:

Niewłaściwy model finansów publicznych i samorządowych, nie gwarantujący
optymalnej efektywności wykorzystania środków finansowych,

Brak elastyczności w polityce fiskalnej państwa,

Regulacje z zakresu ochrony środowiska i dostosowanie kwestii środowiskowych do
norm unijnych wymagające angażowania znaczących środków finansowych
zazwyczaj przewyższających możliwości wszystkich sektorów,

Brak skutecznych mechanizmów reagowania systemowego w zakresie spójności
systemu edukacji z dynamiką zmian na rynku pracy,

Pasywna
polityka
społeczna
dedykowana
osobom
zmarginalizowanym
i
wykluczonym społecznie.
120
6.4. Otoczenie społeczne
Różnice w poziomie wykształcenia mieszkańców województw objętych oddziaływaniem
przedmiotowej strategii potwierdzają iż na przedmiotowym obszarze wciąż brak wysoko
wykwalifikowanych kadr / specjalistów, na których jest jednocześnie na rynku pracy wysoki
popyt. Brak też pracowników wykonujących prace proste i administracyjne. Zmiany
spowodowane kryzysem gospodarczym w większości Państw Europy mogą znacząco
utrudniać niwelację tych proporcji w najbliższym czasie.
Niższa niż w innych częściach kraju zamożność mieszkańców województw Polski
Wschodniej
wynika z analizy dochodów budżetów rodzinnych oraz dochodów z budżetów
gmin. Przeciętne miesięczne wynagrodzenia brutto również bywają niższe aniżeli w innych
częściach kraju. Mediana wartości dochodów własnych w przeliczeniu na 1 mieszkańca jest
również niższa od mediany ogólnopolskiej. Szczególnie duże dysproporcje panują
w odniesieniu do obszarów wiejskich. Dochody własne gmin wiejskich plasują się także
zdecydowanie poniżej średniej ogólnokrajowej.
Nieco lepiej wygląda sytuacja analizowanego obszaru w przypadku rozpatrywania i oceny
ogólnych warunków życia. Pozytywnie oceniane dla obszaru Polski Wschodniej są takie
aspekty jak: uczestnictwo w kulturze, wyżywienie, warunki mieszkaniowe, zasobność
materialna, możliwości kształcenia dla dzieci na obszarach wiejskich. Jednak przede
wszystkim wysokiej ocenie podlegają warunki kulturowe na tym obszarze, a dopiero
w dalszej kolejności poziom zamożności.
Wskaźnik przedsiębiorczości, dla analizowanej piątki, jest również niższy w stosunku do
reszty kraju. Szczególnie niskie jest nasycenie obszaru mikro przedsiębiorstwami.
Wartość produktu krajowego brutto na jednego mieszkańca Polski Wschodniej również
odbiega na minus od pozostałych obszarów kraju.
Wartość dodana brutto analizowanego obszaru
wskazuje na różne wartości w różnych
województwach, w zakresie rolnictwa.
Niezbędna jest także dalsza restrukturyzacja i modernizacja przemysłu Polski Wschodniej.
Poziom wartości dodanej brutto w przetwórstwie przemysłowym na jednego pracującego jest
niższy od średniej krajowej.
121
6.5. Otoczenie technologiczne
6.5.1. Nowoczesne technologie i komercjalizacja innowacji
Nakłady ponoszona na działalność badawczo – rozwojową w przemyśle wypadają nieco
bardziej optymistycznie, w stosunku do pozostałych regionów Polski, wymagają jednak
dalszych działań i wsparcia zarówno ze środków publicznych (krajowych), jak i prywatnych
oraz budżetu Unii Europejskiej w procesie programowania 2014-2020. Większość
przedsiębiorstw
Polski
Wschodniej
jest
mniej
innowacyjna
w
porównaniu
z przedsiębiorstwami z innych obszarów kraju. W zakresie wdrażanych innowacji
produktowych są jednak bardzo dobre przykłady, które możemy zidentyfikować w Polsce
Wschodniej. Dobre praktyki dotyczą także klastrów i sieci przedsiębiorstw.
Ogólne nakłady inwestycyjne są w Polsce Wschodniej niższe aniżeli wymagają tego procesy
restrukturyzacji i reorganizacji przedsiębiorstw.
Niska atrakcyjność inwestycyjna obszaru, pomimo znaczących środków przeznaczonych na
ten Cel w okresie programowania UE 2007-2013, wymaga dalszych działań inwestycyjnych
i informacyjno-promocyjnych, połączonych z procesem kształcenia (w tym kształcenia
dorosłych – doskonalenia kompetencji) oraz z dedykowanymi programami sprzyjającymi
pozyskiwaniu i utrzymywaniu w firmach i ośrodkach badawczych analizowanego obszaru
wysokiej klasy specjalistów.
Atrakcyjne dla kapitału zagranicznego, zainteresowanego inwestycjami w Polsce Wschodniej
są następujące czynniki:

Lokalizacja i zainteresowanie silnymi dziedzinami gospodarki regionu,

Zainteresowanie niskimi kosztami siły roboczej,

Lokalizacje w największych centrach gospodarczych i w ich bliskim sąsiedztwie,

Lokalizacja na terenach SSE.
Stosunkowo dobrze w Polsce Wschodniej na tle kraju wypada rozwój usług nierynkowych.
Duża liczba studentów świadczy o tym, iż główne ośrodki rozwoju społeczno-gospodarczego
stanowią atrakcyjne zaplecze akademickie. Uczelnie i szkoły wyższe zlokalizowane w Polsce
wschodniej powinny jednak zwiększyć swoją efektywność w zakresie konkurencji
międzynarodowej, zintensyfikowania powiązań z gospodarką, zwiększenia możliwości
absorpcyjnych na środki z programów naukowych UE w okresie programowania
122
2014 – 2020. Należałoby również sukcesywnie zwiększać zatrudnienie w działalności B + R
pracowników naukowo-badawczych. Nakłady inwestycyjne w sferze B + R na mieszkańca,
w porównaniu z resztą kraju, nadal są w Polsce Wschodniej zbyt niskie.
W każdym z województw Polski Wschodniej działają Instytucje Otoczenia Biznesu
o znaczącym potencjale. Podmioty te posiadają doświadczenie w realizacji przedsięwzięć
współfinansowanych ze środków UE. Rozwijają się ośrodki transferu innowacji.
6.5.2. Społeczeństwo informacyjne i teleinformatyka
Znaczący wpływ na rozwój społeczeństwa informacyjnego na analizowanym obszarze mają
przedsięwzięcia realizowane w ramach „Sieci Szerokopasmowej Polski Wschodniej”. Szkoły
podstawowe w województwach Polski Wschodniej są relatywnie dobrze wyposażone
w dostęp do Internetu. Najmniej uczniów przypada na jeden komputer z dostępem do
Internetu na obszarach wiejskich analizowanej piątki województw.
Rozwój społeczeństwa informacyjnego powiązany jest również z dynamiką rozwoju
technologii umożliwiającej dostęp do Internetu, a także z możliwością korzystania z dostępu
do Internetu za pośrednictwem operatorów telefonii komórkowej.
Koniecznym jest zarówno dalsze rozwijanie infrastruktury teleinformatycznej oraz wdrażanie
różnego rodzaju e-usług, które mogą ułatwiać życie zarówno mieszkańcom, a także stanowić
wartość dodaną dla przedsiębiorstw.
123
7. Diagnoza strategiczna punktów węzłowych
7.1. Charakterystyka ogólna punków węzłowych
W skład obszaru objętego projektem wchodzi 6 gmin: Spiczyn, Wolka, Cieszanów, Horyniec
Zdrój,
Chęciny,
Zagnańsk,
zlokalizowanych
na
terenie
województwa
lubelskiego,
podkarpackiego i świętokrzyskiego.
Tabela 8 Punkty węzłowe - lokalizacja
Wyszczególnienie
Województwo
Powiat
Gmina Spiczyn
Powiat łęczyński
Gmina Wólka
Powiat lubelski
Gmina Cieszanów
Powiat lubaczowski
Gmina Horyniec Zdrój
Powiat lubaczowski
Gmina Chęciny
Powiat kielecki
Gmina Zagnańsk
Powiat kielecki
Obszar badawczy obejmuje 4 gminy wiejskie, 2 gminy miejsko-wiejskie. Największą pod
względem
powierzchni
jest
gmina
miejsko-wiejska
Cieszanów.
Największa
liczba
mieszkańców charakteryzuje natomiast gmina miejsko-wiejska Chęciny.
Podstawowe dane liczbowe dotyczące obszaru projektowego zawiera poniższa tabela:
Tabela 9 Punkty węzłowe - charakterystyka
Wyszczególnienie
Charakter gminy
Powierzchnia
(km2)
Ludność
Gmina Spiczyn
wiejska
83,1
5422 (stan na 2004)
Gmina Wolka
wiejska
72,75
9874 (stan na 2009)
Gmina Cieszanów
miejsko-wiejska
219,35
7260 (stan na 2004)
Gmina Horyniec Zdrój
wiejska
202,78
4933 (stan na 2004)
Gmina Chęciny
miejsko-wiejska
127,39
14 853 (stan na
2010)
Gmina Zagnańsk
wiejska
124,37
12 746 (stan na
2006)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Statystycznego oraz danych z dokumentów
strategicznych gmin
124
SPICZYN
Gmina Spiczyn położona jest we wschodniej części Polski w odległości 25 km od stolicy
województwa – Lublina w kierunku północno-wschodnim i 60 km od granicy Polski z Ukrainą.
Jest jedną z 6 gmin powiatu łęczyńskiego i sąsiaduje bezpośrednio z: z gminami Lubartów
i Niemce od zachodu, od południa z gminą Wólka, od wschodu z gminami: Łęczna i Ludwin,
a od północy z gminami Serniki i Ostrów Lubelski (rysunek poniżej).
Ogólna powierzchnia gminy wynosi 8309 ha, z czego 5485 ha to użytki rolne, 1930 ha lasy,
a pozostałą część stanowią grunty pod zabudową, wodami, nieużytki i inne. Powierzchnia
gminy stanowi 13,1% obszaru powiatu łęczyńskiego i ponad 0,3% obszaru województwa
lubelskiego. Teren gminy zamieszkuje 5434 mieszkańców, co stanowi 9,5 % ludności
powiatu łęczyńskiego i ponad 0,2% ludności województwa lubelskiego.
W skład gminy wchodzi 13 sołectw: Charlęż, Jawidz, Zawieprzyce, Zawieprzyce-Kolonia,
Nowy Radzic, Nowa Wólka, Januszówka, Stoczek, Ziółków, Stawek, Ludwików, Kijany,
Spiczyn. Do najbardziej zaludnionych sołectw należą: Jawidz – 1323 mieszkańców (65,4
osoby/km2), Charlęż – 740 mieszkańców (84,1 osoby/km2), Spiczyn – 668 mieszkańców
(105,9 osoby/km2) i Kijany – 643 mieszkańców (96,8 osoby/km2). Średnia gęstość
zaludnienia w gminie wynosi 65,4 osoby na 1 km2 i jest niższa od gęstości zaludnienia
powiatu łęczyńskiego (90 os./km2) i województwa lubelskiego (86,5 os./km2).
Decydujące znaczenie dla rozwoju osadnictwa na terenie gminy miał przebieg szlaków
komunikacyjnych i dolin rzecznych: Wieprza i Bystrzycy. Jest to ściśle powiązane ze źródłem
utrzymania ówczesnej ludności, a więc myślistwem, rybołówstwem i handlem. Rzeki
i porastające ich brzegi, lasy były źródłem pożywienia, a szlaki komunikacyjne stwarzały
możliwość sprzedaży nadwyżek żywności i wytwarzanych produktów.
Również dzisiaj teren gminy Spiczyn przecinają dwie największe rzeki Wyżyny Lubelskiej:
Wieprz i Bystrzyca. Dolina Wieprza i Bystrzycy stanowią korytarz ekologiczny o randze
krajowej, w dolinach tych rzek znajdują się starorzecza.
WÓLKA
Gmina Wólka jest wiejską gminą leżącą w województwie i powiecie lubelskim. Od południa
sąsiaduje ze stolicą województwa - Lublinem, którego peryferie stanowi w istocie znaczna
część obszaru gminy. Związki obszaru gminy z Lublinem wzmacnia fakt, że przez gminę
przebiega główny szlak łączący stolicę województwa z Pojezierzem Łęczyńsko-Włodawskim,
będącym popularnym obszarem wypoczynku wakacyjnego i weekendowego dla wielu
125
mieszkańców miasta wojewódzkiego. Pozostałe gminy sąsiadujące z gminą Wólka to:
Niemce (położone również w powiecie lubelskim), Świdnik i Mełgiew (leżące w powiecie
świdnickim)
oraz
Łęczna
i
Spiczyn
(z
powiatu
łęczyńskiego).
Pod
względem
administracyjnym obszar gminy podzielony jest na 18 sołectw: Bystrzyca, Długie,
Jakubowice Murowane, Biskupie-Kolonia, Kolonia Pliszczyn, Kolonia Świdnik Mały,
Łuszczów Drugi, Łuszczów Pierwszy, Łysaków, Pliszczyn, Rudnik, Sobianowice, Świdniczek,
Świdnik Duży Drugi, Świdnik Duży Pierwszy, Świdnik Mały, Turka, Wólka.
Powierzchnia administracyjna gminy Wólka wynosi 7.265 ha Rozciąga się ona przede
wszystkim na obszarze 2 rozdzielonych doliną Bystrzycy mezoregionach Wyżyny Lubelskiej:
Płaskowyżu Nałęczowskim i Płaskowyżu Świdnickim. Jest to obszar z lekka pofałdowany,
z wyrazistymi dolinami rzecznymi Bystrzycy i Ciemięgi. Północny skraj obszaru gminy,
oddzielony doliną Ciemięgi, to południowy fragment Wysoczyzny Lubartowskiej, będącej
częścią Niziny Południowopolskiej. Najwyżej położony punkt w gminie znajduje się pomiędzy
miejscowościami Rudnik i Elizówka, na wysokości ok. 214 metrów n.p.m. Z kolei punkt
najniższy leży na wysokości 155 m n.p.m., w miejscu, w którym Bystrzyca opuszcza granice
gminy. Gmina liczy 18 sołectw.
CIESZANÓW
Gmina
Cieszanów
położona
jest
w
południowo-wschodniej
Polsce,
w
powiecie
lubaczowskim, woj. podkarpackim, w dolinach rzek Brusienka i Wirowa oraz potoków
Łówcza i Buszcza. Pod względem terytorialnym gmina należy do średnich, zajmuje
powierzchnię 21.935 ha. Miasto Cieszanów zajmuje powierzchnię 1.509 ha. Gmina ma
charakter miejsko-wiejski, w jej skład, oprócz miasta Cieszanów, wchodzi 11 sołectw oraz
2 osiedla: Chotylub, Dąbrówka, Dachnów, Folwarki, Gorajec, Kowalówka, Niemstów, Nowe
Sioło, Nowy Lubliniec, Stary Lubliniec, Żuków, Osiedle Nowe Sioło, Osiedle Stary Lubliniec.
Od wschodu gmina graniczy z Gminą Horyniec, z Gminą Lubaczów od południa, od zachodu
z Gminą Oleszyce, Stary Dzików i Obszar (woj. lubelskie), od północy z gminą Narol.
Przez teren Gminy Cieszanów przebiega trasa łącząca dwa drogowe przejścia graniczne
z Ukrainą: Hrebenne i Korczowa. Na terenie gminy Cieszanów mieszka 7.893 osoby,
z czego 50,12 % stanowią kobiety (3.956 osoby), a 49,88% mężczyźni (3.937 osób).
Ludność miejska stanowi 26,11% (2.061 osób), ludność wiejska zaś 73,89% (5.832 osoby).
Gęstość zaludnienia kształtuje się na poziomie 36 osób/km2. Liczba ludności gminy
w ostatnich latach utrzymuje się na tym samym poziomie z tendencją do lekkiego spadku.
126
Gmina Cieszanów należy do słabiej zaludnionych. Jej gęstość zaludnienia jest znacznie
niższa niż w województwie. Niewielki spadek liczby mieszkańców związany jest ze
znacznym odpływem ludności poza teren gminy. Świadczy o tym ujemne saldo migracji,
widoczne zarówno na terenie miasta, jak również gminy Cieszanów.
HORYNIEC-ZDRÓJ
Horyniec-Zdrój położony jest na północno-wschodnim krańcu województwa podkarpackiego,
w powiecie lubaczowskim, w odległości około 20 km na północny wschód od Lubaczowa.
Miejscowość Horyniec-Zdrój jest wsią stosunkowo dużą, uzdrowiskiem i ośrodkiem gminy,
przestrzennie bardzo rozległą, posiadającą znaczące walory rekreacyjno-wypoczynkowe.
Uzdrowisko w Horyńcu-Zdroju funkcjonujące już od ponad stu lat dysponuje zasobnymi
źródłami niezwykle cennych wód mineralnych i złożem borowiny, największym w Polsce.
W zasięgu gminy znajdują się najładniejsze fragmenty Roztocza, w tej części nazywanego
Roztoczem Południowym. Ta kraina niepozornych wzgórz i rozległych lasów, pełna jest
osobliwego uroku i sielskich krajobrazów.
Obszar gminy Horyniec-Zdrój rozciąga się na terenie dwu krain fizyczno geograficznych Płaskowyżu
Tarnogrodzkiego
należącego
do
Kotliny
Sandomierskiej
i
Roztocza
Południowego nazywanego też Wschodnim, stanowiącego skrajną część długiego wału
Roztocza. Niemal dokładnie na pograniczu obu mezoregionów leży Horyniec Zdrój.
Gmina Horyniec − Zdrój zajmuje obszar o powierzchni 203,03 km2. W porównaniu do
rozległości terenu jest stosunkowo słabo zaludniona. Średnio na l km2 terenu przypada
25 osób. Gmina sąsiaduje od północnego zachodu z gminą Lubaczów, od zachodu z gminą
Cieszanów oraz od północy z gminami Narol i Lubycza Królewska (woj. lubelskie).
Południowo-wschodnia granica gminy pokrywa się z granicą państwową z Ukrainą.
Gmina posiada charakter typowo rolniczy. Na jej terenie znajduje się ogółem 7479 ha
użytków rolnych, w tym: gruntów ornych 5451 ha, łąk 688 ha i pastwisk 1332 ha. Dominują
gospodarstwa chłopskie, drobnotowarowe. Łącznie 795 gospodarstw.
Pod względem administracyjnym obszar gminy podzielony jest na 11 jednostek sołeckich
i 1 obręb geodezyjny.
CHĘCINY
Gmina Chęciny (do 1954 gmina Korzecko) to gmina miejsko-wiejska w środkowej części
województwa świętokrzyskiego, w powiecie kieleckim. W latach 1975-1998 gmina położona
127
była w województwie kieleckim. Siedziba gminy to Chęciny. Jedna z gmin aglomeracji
kieleckiej. Na koniec 2010 r. gminę zamieszkiwały 14853 osoby.
Według stanu na 1 stycznia 2011 r. powierzchnia gminy wynosi 127,39 km², z czego miasto
Chęciny zajmuje 14,13 km², zaś obszary wiejskie – 113,26 km². W 2007 r. 66% obszaru
gminy stanowiły użytki rolne, a 22% – użytki leśne.
W
skład
gminy
wchodzi
21
miejscowości
w
18
sołectwach.
Gmina
sąsiaduje
z Małogoszczem, Morawicą, Piekoszowem, Sitkówką-Nowiny oraz Sobkowem.
ZAGNAŃSK
Zagnańsk to gmina
wiejska w województwie
w otulinie Suchedniowsko-Oblęgorskiego
Parku
świętokrzyskim,
w powiecie kieleckim,
Krajobrazowego,
na
terenie
Gór
Świętokrzyskich, w dolinie rzeki Bobrzy. Część jej obszaru należy do Leśnego Kompleksu
Promocyjnego - "Puszcza Świętokrzyska" utworzonego przez Dyrektora Generalnego Lasów
Państwowych.
Lasy znajdujące się na terenie Gminy Zagnańsk wchodzą w skład dawnego kompleksu
Puszczy Jodłowej i zajmują ponad połowę powierzchni gminy 7 216 ha to jest około 58,2%.
Dla porównania lesistość Polski wynosi 28,5%, Województwa Świętokrzyskiego 26,9%,
a Powiatu Kielce 34,9%. Średnia europejska to 32%, przy czym dla Unii Europejskiej
wskaźnik lesistości wynosi 42%.
Gmina zajmuje powierzchnię 12 487 ha, rozciąga się na długości około 13,5 km w kierunku
północ – południe i ponad 15 km w kierunku wschód – zachód.
Od północy sąsiaduje z gminami: Stąporków (powiat konecki), Bliżyn i Suchedniów (powiat
skarżyski), od wschodu z gminą Łączna (powiat skarżyski), od południa z gminą Masłów
(powiat kielecki), od południowego zachodu z gminą Miedziana Góra (powiat kielecki) i od
zachodu z gminą Mniów (powiat kielecki).
Na jej obszarze mieszka ponad 12,7 tys. osób. Gmina należy do Kieleckiego Obszaru
Metropolitarnego w skład którego wchodzi miasto Kielce i 11 ościennych gmin.
Gmina obejmuje 36 miejscowości podzielone na 17 sołectw: Bartków, Belno, Chrusty,
Długojów,
Gruszka,
Janaszów,
Jaworze,
Kajetanów,
Kaniów,
Kołomań,
Lekomin,
Samsonów, Szałas, Tumlin, Umer, Zachełmie, Zagnańsk. Siedzibą gminy jest Zagnańsk.
128
7.2. Audyt turystyczny punków węzłowych
7.2.1. Analiza atrakcyjności turystycznej
Atrakcyjność turystyczna — właściwość obszaru lub miejscowości wynikająca z zespołu
cech przyrodniczych lub pozaprzyrodniczych, która stanowi o zainteresowaniu ze strony
turystów. O stopniu atrakcyjności turystycznej danego obszaru lub miejscowości decydują:

walory turystyczne - zespół elementów środowiska naturalnego oraz elementów
pozaprzyrodniczych,
które
wspólnie
lub
każde
z osobna
są
przedmiotem
zainteresowań turysty. Jest to suma składników, stworzonych przez naturę,
ukształtowanych przez historię i tworzonych przez współczesność.

zagospodarowanie turystyczne – infrastruktura turystyczna (baza noclegowa
i gastronomiczna) oraz paraturystyczna (sportowo-rekreacyjna, kulturowa, szlaki)

dostępność komunikacyjna - stopień łatwości z jakim można dostać się do danego
miejsca, dzięki istnieniu sieci infrastruktury i usług transportowych.
Szansą na specjalizację gospodarczą terenu 6 gmin należy upatrywać w rozwoju usług oraz
różnych form turystyki zakorzenionych w dziedzictwie Jana III Sobieskiego, w wiejskiej
tradycji polskiej szlachty, wykorzystujących w zrównoważony sposób potencjały środowiska
naturalnego, kultury oraz potencjały rolnicze.
SPICZYN
Gmina Spiczyn leży w zlewni dwóch rzek Bystrzycy i Wieprza; ich doliny zostały
zakwalifikowane jako korytarze ekologiczne o randze krajowej. Nadwieprzański Park
Krajobrazowy obejmujący dolinę Wieprza, którego powierzchnia na terenie gminy wynosi
6,65 km2 co stanowi 8% powierzchni gminy i jest bardzo atrakcyjnym terenem dla turystów.
Park krajobrazowy na terenie gminy obejmuje fragment doliny Wieprza znanej jako
Łęczyński Przełom Wieprza. Poza występowaniem w strefie głównej parków krajobrazowych
gmina Spiczyn znajduje się w otulinach Nadwieprzańskiego i Kozłowieckiego Parku
Krajobrazowego i zajmuje odpowiednio 17,5 km2 i 5,4 km2. Stanowią one strefę ochronną
dla parków krajobrazowych. Gmina Spiczyn posiada również 3 pomniki przyrody.
Ponadto w gminie projektowane są użytki ekologiczne tj :

„Zawidzki Kąt” w dolinie rzeki Wieprz (ok.15 ha) z rzadkimi i chronionymi gatunkami
roślin i zwierząt.
129

„Torfowisko k. Kolonii Zawieprzyce” przy lesie Zawieprzyckim (ok.30 ha). Chronione
gatunki flory występujące na terenie projektowanego użytku to: żurawina błotna,
modrzewica zwyczajna, wełnianka pochwowata, wełnianka wąskolistna, rosiczka
okrągłolistna i rosiczka pośrednia oraz mszaki. Jest to także miejsce bytowania wielu
zwierząt (miejsca lęgowe, miejsca żerowania, kryjówki itp.).

Użytek
ekologiczny
w
Ziółkowie
w
obrębie
Nadwieprzańskiego
Parku
Krajobrazowego. Rzadkie gatunki roślin występujące na tym terenie to: jeżyna
popielica, szczaw omszony, rutewka mniejsza, werbena pospolita i dziewięćsił
pospolity.

Użytek ekologiczny w kolonii Spiczyn – w dolinie Bystrzycy składający się z obszaru
źródliskowego obejmującego boczną dolinkę z wypływem wody podziemnej
i płynącym strumykiem oraz kilku torfiarek położonych przy wylocie dolinki.
Użytek ekologiczny w Charlężu – obejmuje strome zbocze doliny Bystrzycy na wchód od wsi
Charlęż ze zbiorowiskami kserotermicznymi.
Ślady króla Jana III Sobieskiego w:

Kijanach (gmina Spiczyn) – z kościołem pośrednio powstałym za sprawą Jana III
Sobieskiego, gdyż Atanazy Miączyński, udając się na bitwę pod Wiedniem pod
dowództwem Sobieskiego uczynił votum, że o ile Bóg pozwoli mu wrócić szczęśliwie,
wybuduje w Kijanach murowany kościół;

Zawieprzycach (gmina Spiczyn) – posiadłości Atanazego Miączyńskiego wraz z lipą
zasadzoną na pamiątkę przyjazdu króla do Zawieprzyc, legendy (w tym pisane
i namalowane) dotyczące skarbów po wiktorii wiedeńskiej z 1683 r.
Dwory, dworki, pałace i kompleksy pałacowo-parkowe:

Jawidz (gmina Spiczyn) – zespół folwarczny w Jawidzu na który składają się:
gorzelnia, magazyn spirytusu przy gorzelni, rządcówka (obecnie szkoła), dwa
czworaki, stajnia, obora (magazyn), dawna kuźnia. W Jawidzu zachowały się też
pozostałości po planowanej fabryce broni i amunicji;

Kijany (gmina Spiczyn) – zespół pałacowo-parkowy w Kijanach, na który składają się:
oficyna przypałacowa, dwa czworaki, stajnia (obecnie szkoła), obora, suszarnia
(obecnie magazyn), dawna piekarnia, młyn, szkoła rolnicza z parkiem, dawna
cukrownia (z 1853 r.) spalona częściowo w 1901 r. po której pozostały dwa budynki:
130
siedziba zarządu cukrowni (tzw. budynek F) oraz obecny ośrodek zdrowia, gdzie
mieścił się magazyn cukru;

Ludwików (gmina Spiczyn) – zespół folwarczny na który składają się oficyna
podworska/rządówka z około 1850 r., czworaki z 1910 r. i z 1932 r., dwie obory oraz
brama wjazdowa do dawnego folwarku;

Zawieprzyce (gmina Spiczyn) – zespół pałacowo-parkowy w Zawieprzycach z XV w.
(wielokrotnie przebudowywany, w tym poważnie w XVI i XIX w.), na który składają
się: pałac z XVI w. powstały jako rozbudowa wcześniejszego zamku, XVII wieczny
lamus, kaplica z końca XVII w., oficyna z XVIII w. , stajnia z XIX w., brama wjazdowa
z XVII w. XIX wieczna oranżeria, park wzorowany w XVII w na wilanowskim z lipą
Sobieskiego (odrost od korzenia) otoczony XIX wiecznym murem, wysoki krzyż na
kopcu z XVII w. miejsce (podwaliny) po tzw. dworku Skłodowskich z XIX w.,
zasypane piwnice/lochy posiadające kilka kondygnacji;

Ziółków (gmina Spiczyn) – był tu folwark z młynem wodnym, tartakiem i kopalnią
kamienia, karczmą cegielnią, gorzelnią oraz dwór rozebrany w 1910 r. Obecnie
folwark praktycznie nie istnieje, można go jednak zlokalizować na podstawie map
i fragmentów budowli;
Architektura sakralna:

Charlęź (gmina Spiczyn) – kapliczka przydrożna, cmentarz wojenny z I wojny
światowej;

Jawidz (gmina Spiczyn) – murowany kościół w Jawidzu pw. MB Nieustającej
Pomocy, wybudowany we wczesnych latach 80-tych jako filia par. Bystrzyca, dwie
kapliczki przydrożne;

Kijany (gmina Spiczyn) – kościół parafialny p.w. Św. Anny z lat 1686-1723, założony
na planie krzyża łacińskiego, jednonawowy, z kryptą pod prezbiterium. Bogate
wnętrze rokokowe z końca XVIII w. i bogato wyposażona zakrystia. Dzwonnica
dwukondygnacyjna z XX w. Plebania jednokondygnacyjna z 1904 r. Cmentarz
z nagrobkami z XIX w. został założony na planie czworoboku, z regularnym układem
kwater, alejek i mogił. Wśród nich grób rodziny Skłodowskich w kształcie cokołu
zwężającego się ku górze; krzyż przydrożny i kaplica z figurą św. Kajetana.

Spiczyn (gmina Spiczyn) – kaplica z figurą św. Floriana, kaplica z figurą Najświętszej
131
Maryi Panny;

Stoczek (gmina Spiczyn) – niewielka parafia Kościoła Katolickiego Mariawitów pod
wezwaniem Matki Boskiej Nieustającej Pomocy, kaplica przydrożna;

Zawieprzyce (gmina Spiczyn) – kopiec z krzyżem z XVII wieku oraz kaplica
przypałacowa z XVII w., z późnobarokową polichromią z lat 1723-48, kaplica z figurą
Jana Nepomucena.
Tereny podregionu związane są również żołnierzami niezłomnymi, którzy na tych terenach
do roku 1963 ukrywali się z bronią w ręku i walczyli z sowiecka okupacją. W gminie Spiczyn
walczył, działał i ukrywał się Zdzisław Broński "Uskok", który wraz ze swoimi towarzyszami
walczył o niepodległą Polskę. Ci bohaterowie mogą również stać się przyczyna do rozwoju
turystyki Ci bohaterowie również zasługują na pamięć.
Ponadto ważnym elementem mogącym mieć wpływ na rozwój turystyki są inne postacie
historyczne jak np. Maria Skłodowska-Curie, która bywała w gminie Spiczyn, szczególnie
w Zawieprzycach, gdzie jej rodzina posiadała włości.
Ważnym elementem mogącym mieć wpływ na rozwój turystyki są zachowane tradycje
kulturalne:

kamieniarskie (wydobycie i obróbka białego kamienia) – zachowało się rzemiosło,
kopalnie oraz budownictwo z białego kamienia,

garncarskie

kowalskie – zachowało się rzemiosło, kuźnie (często w ruinie) oraz kowale,
które przy odpowiednim ukierunkowaniu mogą tworzyć przewagę konkurencyjna nad
podobnymi produktami, a tym samym przyciągnąć świadomych turystów, przy zastosowaniu
integracyjnego podejścia np. przy budowie wiosek tematycznych.
WÓLKA
Spośród obszarów chronionych największy powierzchniowo jest Obszar Chronionego
Krajobrazu ,,Dolina Ciemięgi”. Obejmuje on atrakcyjną krajobrazowo dolinę rzeczną,
wcinająca się na 30–40 m poniżej terenów sąsiadujących. Dolina jest dość kręta, z płaskim
dnem o zmiennej szerokości 100–500 m, oraz stromymi, a na niektórych odcinkach
urwistymi zboczami. W kilku miejscach zbocza te rozcięte są przez wąwozy. Na obszarze
OCK „Dolina Ciemięgi”
występują istotne ograniczenia swobody gospodarowania.
132
polegające zwłaszcza na ochronie punktów i panoram krajobrazowych, naturalnego
krajobrazu dolin rzecznych oraz powiązań pomiędzy obszarami o wysokiej aktywności
biologicznej.
Oprócz OCK „Dolina Ciemięgi”, na obszarze gminy Wólka zostało ustanowionych 13
pomników przyrody obejmujących pojedyncze cenne drzewa lub skupiska rzadkiej
roślinności. Są to m.in. płaty roślinności stepowej w Łysakowie oraz cenne drzewa lub
szpalery drzew w zespołach dworsko-parkowych w Bystrzycy i Sobianowicach.
Ślady króla Jana III Sobieskiego w:

Jakubowicach Murownych (gmina Wólka) – pałac przebudowany lub pobudowany
przez Jakuba Sobieskiego;

Sobianowicach Kolonii (gmina Wólka) – według legendy figurę Jana Nepomucena
ufundował tu Jan III Sobieski jako votum dziękczynne za wygraną bitwę z Turkami,
nad rzeką Bystrzycą;

Turce (gmina Wólka) – miejsce obozowania żołnierzy tureckich przed bitwą
z wojskami Rzeczypospolitej pod wodzą Jana III Sobieskiego.
Dwory, dworki, pałace i kompleksy pałacowo-parkowe:

Bystrzyca (gmina Wólka) – zespół pałacowo-parkowy, na który składają się: pałac z II
połowy XVIII w. (od frontu budynek został ozdobiony portykiem wspartym na czterech
kolumnach, kolistym podjazdem oraz klombem), obora, spichlerz z XIX w. oraz park
o pięknych i malowniczych walorach krajobrazowych. Obok znajduje się zespół
budynków gospodarczych: dwie obory i spichlerz wzniesione na przełomie XIX i XX
w.;

Łuszczów (gmina Wólka) – do dziś zachowało się rozplanowanie zespołu obejmujące
dawne stawy, zabytkowy drzewostan, aleję dojazdową oraz jeden budynek
gospodarczy (dawna stajnia);

Pliszczyn (gmina Wólka) – zespół pałacowo-parkowy, na który składają się: dwór z II
połowy XIX w., park z fosą, aleja dziesięciu lip drobnolistnych o wymiarach do 385 cm
i sosna wejmutka o obwodzie 220 cm;

Sobianowice (gmina Wólka) – zespół pałacowo-parkowy na który składają się dwór
z XIX w., w sąsiedztwie dworu znajduje się lodownia, której komora podziemna
założona została na rzucie koła. Dawna kuźnia w stanie całkowitej ruiny;
133

Świdnik Duży (gmina Wólka) – dwór z I połowy XIX w. w złym stanie otoczony
parkiem. W parku możemy znaleźć następujące przykłady ciekawych drzew, m.in. 14
dębów szypułkowych o obwodach pni 230 – 460 cm w pobliżu niedalekiej leśniczówki
z 1925 r.;

Turka (gmina Wólka) – zespół pałacowo-parkowy z rozebranym dworem z XIX wieku
i powstałą w tym miejscu nową budowlą, nieużytkowane stajnie, dawny chlew oraz
park z fragmentami alei dojazdowej;
Architektura sakralna:

Bystrzyca (gmina Wólka) – zespół kościoła parafialnego pod wezwaniem
Wniebowzięcia NMP z I połowy XVIII w., z wystrojem i wyposażeniem w zabytki
ruchome. Na szczególną uwagę zasługuje drewniany, rokokowy ołtarz główny
prawdopodobnie z 1775 r., z obrazem Wniebowzięcia NMP (XVIII w.), obraz Św.
Trójcy z postaciami prawdopodobnie fundatorów (XVIII lub XIX w.), a także cztery
ołtarze boczne. Obok kościoła położony jest XIX-wieczny cmentarz z pomnikiem
rodziny Wierzbickich;

Długie (gmina Wólka) – mogiła, dawne cmentarzysko z wojen tureckich;

Łuszczów (gmina Wólka) – zespół kościoła parafialnego pod wezwaniem Św.
Barbary z I poł. XVIII w. W kościele znajdują się trzy drewniane ołtarze pochodzące
z okresu baroku. W głównym znajduje się obraz św. Barbary z XVII w., w bocznym po
lewej jest umiejscowiony krucyfiks, zaś w prawym obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem,
tzw. Matka Boska Śnieżna z XVII w. Obok ołtarza głównego umiejscowiony jest obraz
Zwiastowania NMP z XVII w. Wokół ogrodzenie z dzwonnicą-bramą i trzema
dzwonami. Na cmentarzu przykościelnym figura Chrystusa i zabytkowy drzewostan;

Pliszczyn (gmina Wólka) – znajduje się tu klasztor o.o. Sercanów;
CIESZANÓW
Gmina
Cieszanów
położona
jest
w
północno-wschodniej
części
województwa
podkarpackiego na terenie Płaskowyżu Tarnogrodzkiego, w dolinach rzek Brusienka,
Wirowa, Łówczanka, Buszcza. Jej północne obszary usytuowane są na skraju Roztocza
i graniczą z masywem Puszczy Solskiej. Pod względem terytorialnym gmina należy do
średnich, zajmuje powierzchnie 21.935 ha. Gmina ma charakter miejsko-wiejski.
Walory turystyczno-krajoznawcze ziemi cieszanowskiej są stosunkowo wysokie. Samo
134
miasto ma wielokulturowy charakter, wyróżnia się spośród podobnych mu kształtem
zabudowy oraz zabytkowymi budowlami, należącymi do spuścizny Kresów Wschodnich
dawnej Rzeczypospolitej.
Teren gminy oferuje dobre warunki do uprawiania turystyki pieszej i rowerowej ze względu
na malownicze okolice, bogactwo lasów, zbiorników i cieków wodnych, które stwarzają
atrakcyjne warunki do aktywnego wypoczynku.
Do najważniejszych wewnętrznych uwarunkowań rozwoju gminy zaliczyć należy wysoką
jakość środowiska naturalnego m.in. regionu, stwarzającą możliwości rozwoju turystyki
i rekreacji.
Wody powierzchniowe obszaru Gminy Cieszanów należą do dorzecza rzeki San i jej
prawych dopływów, rzek: Tanew i Lubaczówka. System hydrograficzny Gminy Cieszanów
jest bardzo bogaty i przestrzennie zróżnicowany. Obok obszarów o dużym zagęszczeniu
cieków wodnych i towarzyszących im kompleksów stawów występują tereny pozbawione
sieci rzecznej.
Położenie i ukształtowanie terenu Gminy Cieszanów oraz warunki naturalne stanowią
doskonałą podstawę do wykorzystania tych terenów jako bazy dla prowadzenia działalności
rekreacyjno – wypoczynkowej w bezpośrednim kontakcie z przyroda. Około 38%
powierzchni gminy (8.365 ha) zajmują lasy, przeważnie iglaste, a około 2% wody stojące
i płynące, tj. stawy, zalewy i rzeki oraz cieki wodne. Osnowę przyrodniczą Gminy Cieszanów
tworzą następujące elementy objęte ochrona prawna:

Park Krajobrazowy Puszczy Solskiej (część) z licznymi zalesieniami i ciekami
i zbiornikami wodnymi,

Południoworoztoczanski Obszar Chronionego Krajobrazu,

Rezerwaty Przyrody „Jedlina”, „Tepiły” oraz „Bruszczyn”,

Użytki ekologiczne „Dzikowskie Bagno”, „Za Dachnowskimi Łąkami”, „Koman” oraz
użytek ekologiczny Sopilne,

pomniki przyrody.
Obszar Parku Krajobrazowego został włączony w wykaz ostoi Europejskiej Sieci
Ekologicznej „NATURA 2000” jako Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków – OSO Dyrektywa
Ptasia.
135
Zabytkowy krajobraz miasta i gminy Cieszanów jest niezwykle urozmaicony. Ze względu na
swój wielokulturowy charakter posiada dużą
wartość, należąc do spuścizny Kresów
Wschodnich dawnej Rzeczypospolitej.
Występuje tu bardzo dużo obiektów, które zasługują na ochronę prawną, a liczne zabytki są
już objęte tą ochroną. Do rejestru zabytków zostało wpisanych 12 obiektów zespołów
zabytkowych usytuowanych na terenie sołectw Chotylub, Cieszanów, Dachnów, Gorajec,
Kowalówka, Niemstów i Nowe Sioło.
Do najciekawszych obiektów dziedzictwa kulturowego na terenie Gminy Cieszanów należą:

Cieszanów (gmina Cieszanów) – Kościół parafialny p. w. św. Wojciecha z 1800 r.
Fundacja Jana Jakuba Zamoyskiego, wojewody podolskiego. Kościół przebudowany
w 1889 r. W świątyni znajduje się słynący łaskami obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem
(Różańcowej), namalowany w 2. połowie XIX w. na wzór wcześniejszego wizerunku
z XVII w.
Cerkiew z interesującą polichromia wykonana przez Hrehorego
Kuźniewcza, uznanego artystę działającego w okresie międzywojennym. Cmentarz
z najstarszymi
nagrobkami
w
formie
krzyży
kamiennych,
pochodzącymi
prawdopodobnie z przełomu XVII i XVIII w. Tu także występują rzeźbiarskie nagrobki
Rojowskich z XIX w. oraz mogiły powstańców listopadowych i styczniowych.
Synagoga z końca XIX w., wystawiona dla miejscowej społeczności wyznania
mojżeszowego. Pomnik upamiętniający króla Jana III Sobieskiego. Obelisk
ufundowany został w 1883 r. z okazji dwusetnej rocznicy Wiktorii Wiedeńskiej, na
pamiątkę zwycięskiej walki z Tatarami, stoczonej w 1672 r. pod Cieszanowem przez
wojska Sobieskiego. Tradycyjna zabudowa małomiasteczkowa z 1. tercji XX w. (ul.
Kościuszki i ul. Skorupki). Budynki mieszkalne, zarówno drewniane, jak i murowane,
posiadają charakterystyczne zdobnictwo, nawiązujące do architektury tyrolskiej.

Nowe Sioło (gmina Cieszanów) – zrujnowany pałac wzniesiony na początku XIX w.
dla Rojowskich. Pomimo późniejszych przekształceń zachował klasycystyczne
elementy stylowe. Budynek stoi na miejscu wcześniejszego dworu obronnego,
śladem, którego są unikalne umocnienia bastionowe z XVII w. Przy zachodnim boku
pałacu założono w XIX w. park krajobrazowy z rzadkimi gatunkami drzew. Cerkiew
wzniesiona przy udziale miejscowych właścicieli ziemskich w 1907 r. Obecnie kościół
parafialny.
136

Gorajec (gmina Cieszanów) – cerkiew gr. – kat., pochodząca w swej najstarszej
części z 1586 r. W cerkwi zachowała się cenna polichromia z XVII w., która wraz
z malowidłami z XIX stulecia współtworzy bogaty wystrój wnętrza. Ruiny murowanej
kaplicy gr. – kat. Postawionej nad potokiem Łówczanka w końcu XIX w. z fundacji
Brunickich. Cmentarz z godnymi uwagi Heliwnymi nagrobkami rodziny miejscowych
właścicieli ziemskich.

Kowalówka (gmina Cieszanów) – cerkiew drewniana z korzeniami sięgającymi XVII
w. Późniejsze przebudowy zatarły pierwotny układ przestrzenny. Na wyposażeniu
świątyni znajduje się ikonostas, wykonany w pierwszej połowie XVIII w. w warsztacie
malarza Michała Rudkiewicza z Żółkwi. Cerkiew obecnie pełni role kaplicy rzymskokatolickiej.

Dachnów (gmina Cieszanów) – cerkiew wzniesiona w 1735 r. Po kilku remontach
w latach trzydziestych XX w., uzyskała ciekawy plan z trójbocznym zamknięciem
poszczególnych części i obszerna kopuła na skrzyżowaniu ramion.

Chotylub (gmina Cieszanów) – Cerkiew drewniana z 1888 r. o tradycyjnym
trójdzielno – podłużnym założeniu, z dwoma kopułami i piętrową częścią zachodnia.
Pozostałości założeń ogrodowych i parkowych z XIX w. na miejscu chotylubskiego
dworu oraz lesniczówki.

Niemstów (gmina Cieszanów) – Pałac Avenariusów, którego budowę rozpoczęto
w latach 30. XX w. i przed wybuchem wojny nie zdołano ukończyć. Zachowane
w dobrym stanie mury, pokryte kamienna okładzina, świadczą o rozmachu całego
założenia,
łączącego
elementy
neoklasycyzmu
i
modernizmu.
Kapliczka
z późnobarokowa rzeźba sw. Jana Nepomucena (w pobliżu pałacu). Niewielka
kapliczka domkowa z 1842 r., w której znajduje sie rzeźba św. Floriana (w centrum
Niemstowa). Cerkiew z 1912 r. Obecnie kościół parafialny.

Nowy Lubliniec (gmina Cieszanów) – cerkiew gr. – kat., wzniesiona w 1908 r. dla
uczczenia 60. rocznicy panowania cesarza Franciszka Józefa II. Drewniana
biblioteka, istniejąca przy miejscowej szkole, wzniesiona w latach 30. XX w.

Stary Lubliniec (gmina Cieszanów) – Cerkiew wzniesiona w latach 1926-1927
o ciekawej
dekoracji
architektonicznej,
nawiązującej
do
rodzimych
odmian
neostylowych. Obecnie kościół parafialny.
137
Na uwagę zasługują również zabytki militarne z czasów ostatniej wojny. Na terenie
Cieszanowa, Nowego Sioła i Dachnowa, na dawnej sowiecko – niemieckiej linii
demarkacyjnej z 1939 r., rozlokowane są rosyjskie bunkry. Stanowią one fragment tzw. Linii
Mołotowa, budowanej w latach 1940- 1941.
Unikalne zasoby przyrodnicze – leśne i wodne, dobry przyjazny klimat, walory kultury
materialnej i duchowej – stwarzają warunki dla rozwoju turystyki wiejskiej i agroturystyki.
HORYNIEC ZDRÓJ
Horyniec Zdrój to miejscowość uzdrowiskowa położona w powiecie lubaczowskim
w malowniczej kotlinie u podnóża Roztocza na pograniczu Płaskowyżu Tarnogrodzkiego
a wyżyny Roztocza Wschodniego, w wąskiej dolinie Kotliny Sandomierskiej otwierającej się
ku zachodowi. Nieco na północ od tej miejscowości podnoszą się pierwsze wzniesienia
Roztocza. Południowo-wschodnia granica gminy pokrywa się z granicą państwową
z Ukrainą.
Gmina posiada charakter typowo rolniczy. To cicha i spokojna miejscowość położona z dala
od wielkich aglomeracji, zatłoczonych dróg i szlaków komunikacyjnych. Piękne okolice
Roztocza w jakich jest położona, czyste powietrze, duże zalesienie i wyjątkowo sprzyjające
warunki klimatyczne, stwarzają tam szerokie możliwości wypoczynku, turystyki, rekreacji
i lecznictwa uzdrowiskowego. Klimat tego regionu pozostający pod wyraźnym wpływem
oddziaływania wyżyn i bardzo odczuwalnych wpływów kontynentalnych, wyróżnia się nieco
ostrzejszym klimatem, dłuższą i bardziej mroźną zimą, a dla równowagi także dłuższym
i ciepłym latem. W Horyńcu-Zdroju, ze względu na jego lokalny mikroklimat latem jest tu
przeciętnie o jeden stopień chłodniej, natomiast zimą, zwykle o jeden stopień cieplej.
Powietrze sprzyja wypoczynkowi i kuracjuszom, ze względu na jego duże nasycenie tlenem
produkowanym przez lasy. A ponieważ przeważają tam lasy sosnowe wytwarzają one tzw.
fitoklimat, przesycony oparami olejków eterycznych, szczególnie korzystnych i cennych dla
zdrowia. Mikroklimat uzdrowiska sprzyja także pacjentom ze współistniejącym nadciśnieniem
tętniczym I i II stopnia. Poza klimatem, ogromnym atutem Horyńca-Zdroju jako uzdrowiska
są jego zasobne źródła wód mineralnych - słabo mineralizowanych wód siarkowowodorowych, wodorowo-węglanowych i wapniowo- sodowych oraz złoża borowiny
o znakomitych właściwościach leczniczych.
Terytorium gminy charakteryzuje się stosunkowo dużym stopniem zalesienia. W obrębie
Roztocza lasy zajmują ponad 50 % powierzchni terenu.
138
Zbiorowiska roślinne Roztocza cechuje duża różnorodność. Występuje tu wiele gatunków
roślin bardzo rzadkich, często reliktowych i podlegających ochronie.
Bogactwem gminy są naturalne źródła wód mineralnych i złoża borowiny, mimo rozwoju
uzdrowiska, ciągle jeszcze w niedostatecznym stopniu spożytkowane. Praktycznie nie
wykorzystywane pozostają zasobne złoża wapieni i piaskowców, tylko w znikomym stopniu
eksploatowane w kamieniołomach Brusna Starego.
Jedyny czynny kamieniołom wapienia budowlanego w rejonie nieistniejącej wsi Stare
Brusno, zaspokaja potrzeby lokalne i stanowi kontynuację funkcjonujących na tym terenie od
kilku wieków kamieniołomów (wyroby kamieniarskie: nagrobki, krzyże, pomniki, detale
architektoniczne) słynnej do II wojny światowej „szkoły bruśnieńskiej". Rozpatrywany
w kategoriach: kontynuacji tradycji kamieniarskiej oraz promocji regionalizacji architektury,
kamieniołom powinien funkcjonować i w przyszłości.
Piękno okolicznego krajobrazu zachęca do pieszych jak i rowerowych wycieczek. Znajduje
się tam szlak turystyczny im. św. Brata Alberta (znaki zielone) prowadzący z Horyńca Zdroju
do Narola oraz ścieżka przyrodniczo-kulturowa z Horyńca-Zdroju do Nowin Horynieckich.
W samym Horyńcu warto zobaczyć: Pałac Ponińskich, Klasztor OO.Franciszkanów, Teatr
dworski.
Cały obszar gminy Horyniec-Zdrój objęty jest prawną ochroną krajobrazu. Około 1/3 obszaru,
zajmująca południowo-zachodnią część gminy, położona jest w granicach Roztoczańskiego
Obszaru
Chronionego
Krajobrazu.
Pozostałe
2/3
gminy
przynależy
do
Południoworoztocznskiego Parku Krajobrazowego.
Obok ochrony krajobrazu, prawna ochrona środowiska przyrodniczego w gminie Horyniec –
Zdrój obejmuje również:

rezerwaty przyrody - „Sołokija", 6 obszarów proponowanych do uznania za rezerwaty
przyrody: Monasterz, Dahany, Kiemiczki, Dublen, Buczyna Horyniecka, Prusie,

stanowiska dokumentacyjne - 2 ostańce wapienne w miejscowości Nowiny
Horynieckie - tzw. Kamienie Kultu Słońca,

pomniki przyrody - 8 obiektów przyrodniczych: dęby szypułkowe, grusza polna oraz
4 ostańce skalne w m. Monasterz.
Natomiast zwiedzając okolice Horyńca nie można pominąć takich miejsc jak: cerkiew
greckokatolicka w Radrużu - zabytek klasy "0", Kapliczka w Nowinach Horynieckich (tutaj
139
według podań objawiła się Matka Boża trojgu małym dzieciom. Wodzie z "cudownego"
źródełka, przypisuje się właściwości uzdrawiające, szczególnie w chorobach oczu),
"Diabelski kamień" to jeden z sześciu wapienno-marglistych monolitów znajdujących się
w okolicy Manasterza, "Kaskady Sopotu" (to kilka małych progów skalnych na potoku Sopot),
unikalny rezerwat jałowca pospolitego "Sołokija" koło Dziewięcierza oraz Tajemnicze
kamienne kręgi zwane "Świątynią Słońca" w okolicach Nowin Horynieckich.
Do dziedzictwa kulturowego należy pas umocnień tzw. Linia Mołotowa. W sumie na terenie
gminy zachowanych jest 23 betonowych schronów bojowych. Schrony stanowią obiekty 2-3kondygnacyjne. Bunkry stanowiąc współcześnie przykład fortyfikacyjnej sztuki obronnej
z połowy XX w.
Na terenie gminy znajdują się następujące obiekty sakralne:

4 drewniane cerkwie w: Nowym Bruśnie, Prusiu i 2 w Radrużu (2 z nich Prusie
i Radruż użytkowane jako kościoły),

2 cerkwie murowane w: Horyńcu - Zdroju i Werchracie, również użytkowane jako
kościoły,

2 zachowane cerkwiska (teren po nieistniejących obiektach) w Dziewięcierzu
i Podemszczyźnie,

kościół w Nowym Bruśnie,

klasztor 00. Franciszkanów w Horyńcu-Zdroju,

relikty monastyru 00. Bazylianów k. Monastyrze.
Kapliczki i krzyże przydrożne stanowią w uwarunkowaniach gminy Horyniec - Zdrój jeden
z lepiej zachowanych elementów Dziedzictwa Kulturowego. Jest to tym bardziej cenne, że
usytuowanie szeregu kapliczek lub krzyży jest dziś jedynym świadectwem przebiegu
w przeszłości sieci drogowej lub usytuowania nieistniejących już układów osadniczych.
Kapliczki i krzyże przydrożne na terenie gminy niemal wyłącznie stanowią wyroby
„bruśnieńskiej
szkoły
kamieniarskiej"
(z
lokalnych
złóż
wapienia)
prezentujące
niejednokrotnie b. wysoki poziom artystyczny. Do rzadkości należą krzyże drewniane lub
żelazne - te drugie jeżeli już, to w powiązaniu z postumentem kamiennym.
Na terenie gminy znajduje się łącznie 17 cmentarzy, tym 9 cmentarzy greko-katolickich,
4 cmentarze wojenne z okresu I wojny światowej, 2 cmentarze epidemiczne oraz
2 cmentarze katolickie.
140
Z dawnych założeń ogrodowych współcześnie istnieją tylko 2. W miarę kompletnie
zachowane są ogrody pałacowe w Horyńcu - Zdroju i relikty parku dworskiego
w Podemszczyźnie.
CHĘCINY
Gmina Chęciny posiada urozmaiconą rzeźbę terenu, co korzystnie wpływa na rozwój
turystyki. Dlatego też teren gminy jest corocznie odwiedzany przez turystów i studentów
wydziałów przyrodniczych. Obszar gminy Chęciny znajduje się w widłach Białej Nidy wraz
z jej dopływem Łośną (Wierną Rzeką) a także Czarnej Nidy. Biała i Czarna Nida płynąc
wzdłuż południowej granicy gminy łączą się tworząc Nidę.
Gmina Chęciny to gmina miejsko – wiejska o charakterze rolniczo – przemysłowym.
Gmina posiada unikatowe bogactwo historyczne i kulturowe, którego symbolem jest
pochodzący z przełomu XIII i XIV wieku Zamek Królewski, uznawany za jedną
z najpotężniejszych polskich twierdz. Zwoływane tutaj zjazdy rycerstwa dały początek
sejmom. Inne cenne zabytki to: Niemczówka - kamienica z XVI wieku (obecnie Punkt
Informacji Turystycznej), jedna z najstarszych w regionie dawna synagoga z połowy XVI
wieku, zespół klasztorny franciszkanów, zespół klasztorny bernardynek, kościół p.w. św.
Bartłomieja, datujący swe początki na XIV wiek oraz liczne dobrze zachowane kamienice
mieszczańskie z okresu XVI-XIX w.
Również okolice Chęcin obfitują w wiele godnych zobaczenia zabytków: w Podzamczu
Chęcińskim znajduje się XVII wieczny zespół pałacowo-parkowy oraz okazała brama
triumfalna zbudowana na powitanie wracającego spod Wiednia króla Jana III Sobieskiego,
zaś w Bolminie malownicza ruina dworu obronnego. Natomiast przy trasie S7 Warszawa –
Kraków, w miejscowości Tokarnia, znajduje się Muzeum Wsi Kieleckiej, gdzie na obszarze
65 ha znajduje się kilkadziesiąt zabytków architektury drewnianej z XVIII-XIX w.
Chęciny i okolice to prawdziwy rarytas dla miłośników geologii i dziejów Ziemi. Najcenniejsze
obszary to objęte ochroną rezerwaty przyrody nieożywionej: „Góra Miedzianka”, „Góra
Rzepka”, „Góra Zelejowa”, „Jaskinia Piekło” i Jaskinia „Raj”, której fantastyczna szata
naciekowa uznawana jest za najpiękniejszą w Polsce.
W Ostrowie w gminie Chęciny działa Ptasi Azyl - to skrócona nazwa Ośrodka Pomocy
Dzikim Zwierzętom.
W miejscowości Tokarnia znajduje się Park Etnograficzny Muzeum Wsi Kieleckiej z wieloma
141
obiektami lokalnego budownictwa. W skansenie tym od kilku lat w czerwcu odbywa się
impreza folklorystyczna z pokazem wytopu ołowiu w prymitywnych piecach.
Oprócz rezerwatów geologicznych na terenie gminy znajduje się także rezerwat leśny
“Milechowy”.
W miejscowościach posiadających zbiorniki wodne: Bolmin, Lipowica i Żabieniec rozwija się
turystyka weekendowa. Zbiorniki te przyciągają również wiele amatorów wędkarstwa.
Najważniejszymi ograniczeniami wykorzystania walorów turystycznych i wypoczynkowych
gminy jest słabo rozwinięta infrastruktura techniczna i turystyczna. Gmina Chęciny posiada
wiele cennych obiektów i zespołów zabytkowych, co bez wątpienia wpływa na jej wysoką
atrakcyjność kulturową.
Na terenie gminy dostępne są różne formy turystyki: rekreacyjna, weekendowa, rodzinna
oraz krajoznawcza. Szansę rozwoju turystyki należy upatrywać w turystyce tranzytowej,
turystyce objazdowej, turystyce wycieczkowej. Cały obszar gminy posiada tereny o dobrych
warunkach do uprawiania sportu biegowego. Najczęstszym klientem biorącym udział
w turystyce krajoznawczej są wycieczki szkolne. Wypływa to z dydaktycznych walorów
z atrakcji turystycznych gminy Chęciny. Ta grupa klientów sprawia, że szczyt ruchu
turystycznego przypada na maj i wrzesień.
ZAGNAŃSK
Gmina Zagnańsk zajmuje powierzchnię 124,37 km2 i mieszka w niej nieco ponad 12,5 tys.
osób. Gmina leży na terenie Gór Świętokrzyskich w dolinie rzeki Bobrzy. Znaczna część
terenów należy do dawnego kompleksu Puszczy Jodłowej. Lasy zajmują ponad połowę
powierzchni gminy (58,2%). Na terenie gminy istnieją trzy zbiorniki wodne z wyjątkowo
czystą, źródlaną wodą (Kaniów, Zachełmie i Umer) i są to miejsca szczególnie odwiedzane
w upalne, letnie dni. Gmina rozwija się w kierunku obsługi ruchu turystycznego, szybko
powiększa się sieć gospodarstw agroturystycznych.
Na terenie Gminy Zagnańsk znajduje się szereg obiektów zabytkowych będących
w ewidencji Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Kielcach.
Na zachodnim skraju gminy rośnie słynny dąb szypułkowy „Bartek”. Według legend mieli
w jego cieniu wypoczywać królowie. Jest to atrakcja turystyczna, znana w całej Polsce.
Gmina posiada walory turystyczne, ciekawe miejsca poświadczające bogatą historię tego
regionu. Początki Zagnańska sięgają XV wieku, na początku miała charakter osady leśnej.
142
Obszar gminy był terenem przemysłowym. Pod koniec XVI wieku w Samsonowie
wybudowano piec hutniczy. W 1818 z inicjatywy Stanisława Stasica rozpoczęto budowę
nowoczesnego zakładu wielkopiecowego (Huta Józefa). Obiekt ten został spalony w 1866 r.
I wojna światowa dokończyła dzieło zniszczenia. Pozostałości zakładu to unikatowy na skalę
europejską zespół zabytkowy. Choć była to koniunktura okresowa, rozwój zakładów
hutniczych doprowadził do stopniowego wzrostu liczby ludności. Pozostałości wydarzeń
historycznych potwierdzają patriotyzm mieszkańców tego obszaru.
Dużą atrakcją tej gminy i okolic są cenne zabytkowe obiekty techniki świadczące o okresie
świetności przemysłowej Staropolskiego Zagłębia Przemysłowego.
Staropolski Okręg Przemysłowy (SOP) to najstarszy i aż do końca XIX w. największy na
ziemiach polskich rejon górniczo-hutniczy, obejmujący obszar międzyrzecza Wisły, Pilicy
i Nidy. Znajdowały się tu bogate złoża surowców mineralnych, zwłaszcza rud żelaza i metali
nieżelaznych oraz krzemienia, wapieni, piaskowca, marmuru, iłów, glin, margli, piasków
szklarskich a także słonych źródeł.
Istotne znaczenie dla rozwoju SOP miała występująca tu obfitość lasów (węgiel drzewny)
oraz rzek i strumieni dostarczających energii wodnej. Dobrze zachowane zabytki techniki
oraz znacznie liczniejsze relikty (pozostałości) dawnych obiektów przemysłowych z okresu
od starej epoki kamiennej (paleolitu) do początku XX w., świadczą o znaczeniu tego okręgu
przemysłowego w życiu gospodarczym nie tylko rejonu ale całego kraju.
Wielowiekowe tradycje przemysłowe – górnicze, hutnicze, metalowe, kamieniarskie,
drzewne świadczą o specyfice kulturowej tej gminy. Dużo pozostałości po dawnych
zakładach przemysłowych od XVI do XIX wieku znajdują się przede wszystkich wzdłuż rz.
Bobrzy. Istniały tu XVI-wieczne kuźnice – Adamów, Kaniów, Bartków, Janaszów, Jasiów,
Samsonów, Kołomań, Rurania, Szałas, Humer, Światełek, eksploatowano rudy żelaza –
Ławeczna, Dalejów, Żeberka, Grabina, od XVII pracowały wielkie piece hutnicze –
Samsonów, Humer, Szałas i fryszerki – Humer, Światełek, Janaszów, Jasiów, Kaniów, od
wieku XIX wydobywano kamień – Barcza, Zagnańsk, Doły, Tumlin, funkcjonowały także
tartaki i kolejki leśne – Zagnańsk i okolice.
Na terenie gminy można znaleźć wiele miejsc upamiętniających walki narodowowyzwoleńcze z różnych okresów historii: od Powstania Styczniowego, Rewolucji 1905 roku,
I Wojny Światowej a głównie z okresu II Wojny Światowej. O patriotyzmie mieszkańców oraz
walkach toczonych na terenie gminy świadczą upamiętnione miejsca straceń. Mogiły
143
i pomniki znajdują się, między innymi, w Zagnańsku, Samsonowie, Tumlinie, Szałasie,
Kołomani i Zabłociu.
W rejonie Tumlina, na terenie Góry Grodowej zlokalizowany jest pogański obiekt sakralny
z VIII-IX wieku. Wały kultowe tego obiektu są rezerwatem archeologicznym i podlegają
szczególnej ochronie jako obiekt o unikalnym charakterze. W wielu miejscach na terenie
gminy znajdują się także kapliczki, figury i krzyże przydrożne, a szereg z nich ma cechy
zabytkowe.
Atrakcją gminy są szlaki turystyczne (piesze i rowerowe), ścieżki dydaktyczne, liczne pomniki
przyrody, pomniki przyrody nieożywionej – stanowiska geologiczne, rezerwaty i inne. Na
terenie gminy znajdują się liczne siedliska chronionej fauny i flory. Mało znany miejscem jest
Rezerwat Archeologiczno-Geologiczny „Góra Gradowa” w miejscowości Tumlin. Był to
pogański ośrodek kultowy.
Naturalną konsekwencją posiadanych zasobów jest funkcja rekreacyjno-turystyczna.
Obszar Gminy Zagnańsk charakteryzuje się urozmaiconymi walorami przyrodniczymi. Duża
lesistość i zasoby wodne (zarówno powierzchniowe, jak i podziemne), czyste powietrze oraz
bogactwo flory i fauny sprawiają, że region ten pełni bardzo istotną rolę w stabilizowaniu
klimatu obszarów przyległych, w szczególności rejonu Kielc i Skarżyska Kamiennej –
regionów, w których sytuacja ekologiczna jest na wiele niższym poziomie.
Obszar gminy to miejsce, w którym spotykają się zlewnie trzech dopływów Wisły: Nidy,
Kamiennej i Pilicy. W rejonie Zagnańska znajduje się także główny poziom wodonośny
regionu. Z jego zasobów wodnych korzysta cały region, w tym miasto Kielce.
Lasy znajdujące się na terenie Gminy Zagnańsk wchodzą w skład dawnego kompleksu
Puszczy Jodłowej i zajmują ponad połowę powierzchni gminy. Na terenie gminy
zlokalizowany jest fragment Suchedniowsko-Oblęgorskiego Parku Krajobrazowego. Park ten
jest częścią Zespołu Parków Krajobrazowych Gór Świętokrzyskich.
Południowo-wschodni obszar gminy to tereny należące do Podkieleckiego
Obszaru
Chronionego Krajobrazu.
Oprócz tego na terenie gminy znajduje się szereg obiektów ochrony przyrody:

rezerwat przyrody nieożywionej Barcza,

rezerwat przyrody ożywionej w dolinie rzeki Krasnej,
144

rezerwat Archeologiczno-Geologiczny „Góra Grodowa” w miejscowości Tumlin
stanowiący relikt pogańskiego ośrodka kulturowego, zlokalizowany na pograniczu
gmin: Zagnańsk i Miedziana Góra,

pomnik przyrody ożywionej – dąb „Bartek” rosnący w miejscowości Bartków przy
szosie Zagnańsk – Samsonów. „Bartek” to najstarsze (około 700 lat) drzewo
w województwie i jeden z najstarszych dębów w kraju. Główna atrakcja turystyczna
gminy. Dąb „Bartek” stał się symbolem gminy, jego wizerunek znajduje się w herbie
Gminy Zagnańsk,

pomniki przyrody ożywionej – aleja składająca się z 50 drzew, dąb „Dudek”, dąb
„Daniel” , jodła pospolita, modrzew europejski, buk zwyczajny, dwa modrzewie
europejskie,

pomnik przyrody nieożywionej – geologiczny filar skalny zbudowany z dolomitów
środkowego dewonu. Obiekt znajduje się w północnej części nieczynnego
kamieniołomu Zachełmie, około 250 metrów na północ od linii kolejowej Kraków –
Warszawa i dwa kilometry od stacji Zagnańsk,

pomnik przyrody nieożywionej – odsłonięcie geologiczne w okolicy wsi Kajetanów,

użytek ekologiczny bagienny o powierzchni 1,08 ha w lesie w rejonie wsi Długojów.
Na terenie gminy występują także stanowiska ochronne ssaków, owadów oraz grzybów
chronionych.
Funkcję retencyjno-rekreacyjną pełnią na terenie gminy dwa zbiorniki wodne:

zbiornik „Borowa Góra” o powierzchni
1,65 ha
w Kaniowie zasilany przez
Bobrzankę,

zbiornik „Zachełmie” o powierzchni 1,30 ha w Zachełmiu na rzece Bobrzy.
Obecnie trwają prace nad budową zbiornika retencyjnego „UMER” na rzece Bobrzy o max.
powierzchni zalewu 500 000 m2.
Obecnie istniejące zbiorniki wodne na rzece Bobrzy i jej dopływach w miejscowościach:
Zagnańsk, Samsonów, Dudków, Umer nie są w pełni zagospodarowane, a ze względu na
małe pojemności i powierzchnię nie mają również większego znaczenia w bilansie wodnym
rzeki Bobrza oraz pełnią raczej funkcję stawów.
145
7.2.2. Analiza stanu zagospodarowania turystycznego
Ze względu na duże znaczenie stanu zagospodarowania turystycznego na rozwój turystyki
na danym obszarze niniejszy temat został wyodrębniony w osobny podrozdział zawierający
bardziej szczegółowe informację na temat infrastruktury turystycznej – bazy noclegowej
i gastronomicznej, oraz infrastruktury para turystycznej (szlaki turystyczne), stanowiących
elementy zagospodarowania turystycznego.
SPICZYN
Infrastruktura turystyczna gminy Spiczyn jest stosunkowo uboga. w Zawieprzycach jest
schronisko sezonowe przeznaczone dla 6 osób. W gminie Spiczyn istnieje jedno
gospodarstwo agroturystyczne z 6 miejscami noclegowymi. W miejscowości Spiczyn,
Fundacja Nadwieprzańskie Horyzonty posiada obiekt z 45 miejscami noclegowymi – jest to
obiekt całoroczny.
Fundacja oprócz prowadzenia hotelu prowadzi grę terenową za którą została uhonorowana
I nagroda
w
prestiżowym
konkursie
organizowanym
przez
Urząd
Marszałkowski
województwa Lubelskiego. Jest to gra typu LARP opowiadającą o losach nieszczęśliwych
kochanków Laskarisa i Teofanii, których tragiczną miłość przywołują lokalne opowieści.
Uczestnicy gry przekonają się, jak ważna jest umiejętność współpracy w zespole, połączona
z pomysłowością i spostrzegawczością, aby odnaleźć ukryty tajemniczy skarb. Formuła gry
terenowej jest przystępna dla dzieci i atrakcyjna dla młodzieży gimnazjalnej. Uczestnicy uczą
się odpowiedzialności oraz twórczego i aktywnego spędzania czasu. W części typowo
rekreacyjnej będą mogli poznać nieco zapomniane zabawy, wywodzące się z kultury życia
codziennego XVII wieku.
Wytrwali poszukiwacze tajemnic zawieprzyckiego wzgórza, po
odnalezieniu cennego skarbu, będą mogli odpocząć i podzielić się wrażeniami podczas
wspólnego ogniska.
W ofercie nie brakuje innych ciekawych atrakcji takich jak np. Disc Golf czy zjazdy na
linach. Disc Golf jest idealnym rozwiązaniem w czasach, kiedy coraz więcej ludzi podejmuje
działalność rekreacyjną dla poprawy zdrowia i jakości życia. Gra w Disc Golfa jest korzystna
zarówno dla górnej jak i dolnej części ciała, oferuje ćwiczenia aerobowe, ma wpływ na
rozwój zarówno fizycznych jak i intelektualnych umiejętności a przy tym istnieje niewielkie
ryzyko powstania urazów fizycznych i kontuzji. Gra sprzyja poprawie koncentracji poprzez
udoskonalanie techniki rzutów i dawaniu sobie rady z przeszkodami. Disc Golf jest świetną
propozycją dla osób uprawiających sport czy fitness a także na spotkania integracyjne,
146
wypad z przyjaciółmi za miasto czy też na rodzinną zabawę.
Bardzo ważnym o ile nie najważniejszym potencjałem do rozwoju turystyki w podregionie jest
gra terenowa o skarb Króla Jana, której pierwsza edycja rozpocznie się w roku 2013.
Scenariusz gry będzie powiązany ze scenariuszem gry on-line, która zapraszać będzie do
uczestnictwa w wydarzeniach rozgrywających się w Podregionie.
Ważnym
elementem na mapie turystycznej
podregionu jest organizacja Majówki
w Zawieprzycach. Średniowieczną atmosferę dodatkowo podkreśli muzyka z „mrocznej
epoki”, której dźwięki będą rozbrzmiewały w każdym zakątku magicznych ruin.
Na terenie gminy Spiczyn wyznaczono kilka tras rowerowych, które pozwalają poznać wiele
zabytków związanych z historią, kulturą oraz tradycją tych terenów. Można także przyjrzeć
się wsi polskiej, jej przeobrażeniom, gdzie obok nowych domów i nowoczesnych maszyn na
podwórkach, wciąż jednak zauważymy wiele starych chat oraz wozy z zaprzężonym koniem.
Szlak turystyczny „Magia miejsc” o długości ok. 94 km opiera się na historycznym bogactwie
miejscowości powiatu łęczyńskiego i ich związku z historią Polski. Jego uzupełnienie stanowi
przyroda oraz gościnne brzegi rzeki Wieprz i jezior Pojezierza Łęczyńsko – Włodawskiego.
Magiczny szlak turystyczny: Zawieprzyce – Kijany – Łęczna – Ludwin – Dratów – Kaniwola –
Rogoźno – Piaseczno – Cyców, ukazuje bezcenne skarby minionych wieków: prawosławne,
katolickie i żydowskie miejsca kultu religijnego, drzemiące w cieniu parkowego starodrzewia
dwory i pałace oraz skłaniające do refleksji i zadumy miejsca pamięci narodowej, którym
towarzyszy naturalne piękno poleskich krajobrazów.
WÓLKA
Przez Gminę Wólka przebiegają turystyczne szlaki rowerowe, które powinny zaspokoić
potrzeby nawet najbardziej wybrednych cyklistów. Już wczesną wiosną rozpoczyna się na
tym terenie wzmożony ruch rowerowy, a amatorów rowerowych eskapad spotkać można aż
do późnej jesieni. Dobrze oznakowane trasy prowadzą przez najpiękniejsze zakątki gminy.

Szlak „Dolina Ciemięgi” - Szlak prowadzi przez Wólkę, Jakubowice Murowane
i Pliszczyn w kierunku zachodnim (aż do Sadurek w gminie Nałęczów);

Szlak rowerowy Lublin - Wola Uhruska - Szlak umożliwiający docelowo poznanie
Pojezierza Łęczyńsko – Włodawskiego. Przebiega wzdłuż dolin rzecznych Ciemięgi,
Bystrzycy i Wieprza – zmierza bezpośrednio do Poleskiego Parku Narodowego.
W Gminie Wólka trasa przebiega Doliną Ciemięgi przez Jakubowice Murowane
147
(widok na malownicze ruiny zamku) i Pliszczyn. Ta ścieżka rowerowa umożliwia
również zwiedzenie terenów i okolic Łysakowa, Sobianowic i Bystrzycy;

Szlak turystyczny „Zapomnianych Wzgórz” - Szlak ciągnie się przez całą gminę
pokazując jej zasoby turystyczne. Jego głównym celem jest popularyzowanie
zasobów turystycznych terenów gminy. Szlak przebiega przez miejscowości
o walorach przyrodniczych, kulturowych, historycznych oraz wypoczynkowych.
Ponadto do atrakcji
turystycznej gminy należy zaliczyć „Hodowlę koni zimnokrwistych”
i „Hodowlę strusi afrykańskich”, a także Park linowy i organizowanie spływów kajakowych
rzeka Bystrzyca.. Sporym zainteresowaniem cieszy się "Grota Solna" w Jakubowicach
Murowanych. Jest to niezwykle atrakcyjne, wręcz egzotyczne miejsce. Pobyt w grocie
zalecany jest głównie przy schorzeniach górnych dróg oddechowych, alergiach i stanach
przemęczenia. Oferta obejmuje indywidualne seanse dla kuracjuszy, wejścia grupowe,
ponadto festyny dla dzieci z pełną oprawą aranżacyjną.
Baza gastronomiczno – noclegowa:

Pizzeria "Bella Vita" - ul. Klonowa 33; Turka; tel. 81 473 26 26

Restauracja
"Gościniec" -
Wólka
17B;
tel.
81
751
00
89;
e-mail:
[email protected]

Restauracja "W Młynie" - Jakubowice Murowane 88; tel. 81 751 09 09; e-mail:
[email protected]

Zajazd "Borek" - ul. Jeżynowa 13; Turka; e-mail: [email protected]

Zajazd "Sas" - ul. Jeżynowa 1; Turka; tel. 81 759 65 29; e-mail: [email protected]

Motel „Pinus” - w Łuszczowie Pierwszym; tel. 81 750 12 03; e-mail: [email protected]

Restauracja "Hetman" - Łuszczów, tel. 600 880 986
CHĘCINY
Najważniejszymi ograniczeniami wykorzystania walorów turystycznych i wypoczynkowych
gminy jest słabo rozwinięta infrastruktura techniczna i turystyczna. Obecną bazę stanowią:
ośrodek
wypoczynkowy
Franciszkanów,
pole
„Żabieniec”
namiotowe,
z
zespołem
schronisko
domków
młodzieżowe,
turystycznych,
internat,
Klasztor
zajazd
oraz
9 gospodarstw agroturystycznych. Łącznie jest to 19 obiektów, około 500 miejsc
148
noclegowych, z których niektóre funkcjonują jako sezonowe.
Aktualny stan bazy noclegowej wskazuje na brak obiektów o średnim i niższym standardzie
świadczonych usług tj. hoteli, moteli.
Na obszarze gminy Chęciny bazę gastronomiczną otwartą (ogólnodostępną) na potrzeby
turystów stanowią następujące obiekty:

restauracja i kawiarnia “RAJ”,

ośrodek rekolekcyjny Ojców Franciszkanów,

restauracja “Pod Zamkiem”,

restauracja “Okrąglak” w Korzecku,

punkty małej gastronomii.
Bazę gastronomiczną zamkniętą “środowiskową” stanowią następujące obiekty:

stołówka ZSR w Podzamczu,

stołówka “Żabieniec” k. Bolmina,

stołówka Zespołu Szkół ponadpodstawowych w Chęcinach.

Gastronomia w gminie Chęciny często nie jest w stanie sprostać potrzebom turystyki,
zwłaszcza w okresie nasilenia ruchu turystycznego, poziom obsługi, choć ostatnio
uległ poprawie budzi zastrzeżenia w porównaniu z innymi krajami o tradycjach
turystycznych.

Ocena sieci gastronomicznej na terenie gminy Chęciny prowadzi do wniosku, że jej
dotychczasowy rozwój ma charakter żywiołowy, w efekcie, czego powstają jednostki
o różnym standardzie usług, ale ich gama jest uboga, często nietrafiona.

Przez teren gminy przebiegają liczne szlaki turystyczne, które stanowią element
infrastruktury paraturystycznej, m.in. są to:

niebieski - prowadzący z Chęcin do Łagowa,

żółty - z Wiernej Rzeki do Chęcin,

czarny - z Piekoszowa i łączący się ze szlakiem niebieskim w Zgórskich Górach,

czerwony - z Chęcin do Kielc,

geologiczna ścieżka dydaktyczna z Kielc do Chęcin,
149

liczne ścieżki rowerowe (Szlakiem Królowej Bony, Rycerstwa Zamku Królewskiego
oraz Piekielna Trasa do Raju, czyli szlakiem jaskiń i przyrody niesamowitej - szlaki
planowane przez LGD Partnerstwo Chęciny).
Ze względu na swe walory przyrodnicze, krajobrazowe i historyczne gmina stawia na rozwój
turystyki oraz agroturystyki, choć musi poprawić służące temu warunki, a więc polepszyć
sieć dróg oraz rozwinąć bazę noclegową. Istnieje pilna potrzeba tworzenia w Gminie bazy
turystycznej o odpowiednim standardzie.
ZAGNAŃSK
Bliskość obszaru Gór Świętokrzyskich sprawia, że tereny gminy stanowią dobrą bazę
noclegową dla turystów zainteresowanych zwiedzaniem tego obszaru. Zróżnicowane
ukształtowanie terenu sprawia, że możliwy jest także rozwój sezonowej turystyki zimowej
poprzez budowę tras zjazdowych, skoczni narciarskich itp.
W zależności od liczebności grupy można skorzystać z noclegu w niżej wymienionych
gospodarstwach:

„Gościniec Świętokrzyski” - Świetny turystyczny weekend i tetrapody – Zagnańsk;
laureat wielu konkursów i wyróżnień. Zlokalizowany jest w sąsiedztwie pomnika
przyrody - dębu Bartek. Posiada 10 stylowych pokoi (1, 2 i 3-osobowych). Możliwość
zakwaterowania 20-tu osób;

Hotel-Restauracja-Bar "Pod Jaskółką" - Tumlin-Osowa - przyjęcia okolicznościowe do
200 osób, do dyspozycji 38 miejsc noclegowych w pokojach 2 i 4 osobowych;

Arboretum – mini wiejski ogród botaniczny - Władysław i Lilia Kowalewscy Zagnańsk – ogród drzew i krzewów posiadający udokumentowane kolekcje roślin,
utrzymywany w celach naukowych i dydaktycznych, a także ochrony dzikich oraz
uprawnych gatunków i odmian;

Pokoje Gościnne "Pod Tetrapodem" - Zagnańsk - pokoje 1,2 i 3 osobowe;

Ośrodek konferencyjny w Zagnańsku;

Kompleks sportowy „Skrzat” – Zagnańsk, Tumlin Osowa;

Gospodarstwo Agroturytyczne - Mariola Kita – Zagnańsk;

Gospodarstwo Agroturystyczne "Za Siódmą Górą", Witold Zagórski - Zachełmie –
Zagnańsk - 3 duże pokoje 2-4 osobowe;
150

Agroturystyka Aneta Zwierzchowska - Tumlin-Osowa – Zagnańsk;

Gospodarstwa Agroturystyczne Domki w Zagnańsku - Kopcie 19 oraz Osiedle
Wrzosy 5 – Zagnańsk;

Agroturystyka Teresa Jaros - Gruszka 19 – Zagnańsk;

Agroturystyka Mieczysław i Grażyna Gonciarz - Kołomań 18 a – Zagnańsk;

Agroturystyka Katarzyna i Jarosław Stępnień - Kołomań 8 – Zagnańsk;

Agroturystyka "Chata" Józefa Pasternak - Umer 65 – Zagnańsk;

Gospodarstwo Agroturystyczne Zdzisław Chaba -Belno 5A – Zagnańsk;

Restauracja Pizzeria "CHATA" Iwona Kowalska, Paweł Souśnia – Zagnańsk.
Na terenie Gminy Zagnańsk działa Koło agroturystyczne „Bartkowe Bractwo”, które
propaguje i promuje rozwój ruchu agroturystycznego. W 2002 roku we wsi Umer
w gospodarstwie A. i W. Zwierzchowskich wybudowany został pensjonat agroturystyczny.
Ponadto we wsi Belno znajduje się gospodarstwo eko – agro (specjalizacja Zielona Szkoła)
oraz ogród arboretum własności Władysława Kowalewskiego. Rozwijają się także
gospodarstwa agroturystyczne we wsiach: Umer, Gruszka, Kołomań, Tumlin-Osowa
i Borowa Góra.
Walory przyrodniczo-krajobrazowe, kulturowe i historyczne Gminy Zagnańsk sprzyjają
rozwojowi turystyki i uprawianiu sportu. Przez teren gminy częściowo przebiegają dwie trasy
rowerowe, pięć znakowanych pieszych szlaków turystycznych oraz trzy ścieżki dydaktyczne:

szlak czerwony „Kuźniaki – Gołoszyce” , jest to najdłuższy szlak turystyczny Gór
Świętokrzyskich, tym odcinkiem biegnie też szlak rowerowy,

szlak czerwony „Szałas Stary – Polana Partyzantów”, jest to szlak pieszy wiodący ze
Stąporkowa aż do Suchedniowa wiodący drogami leśnymi,

szlak zielony „Zagnańsk – Bliżyn”, jest to pieszy szlak nizinny, którego pokonanie
zajmuje około 6 godzin, przeważający odcinek prowadzi lasami,

szlak żółty „Barcza – Bukowa Góra”, jest to szlak prowadzący tzw. „białą drogą”,
biegnącą północnym zboczem Barczy przez Diabelskie Kamienie do Bukowej Góry,

szlak żółty „W dolinie Krasnej”, jest to szlak pieszy, po tym terenie przebiega też trasa
rowerowa,
151

sozologiczna ścieżka dydaktyczna „Zagnańsk – Bartków – Janaszów”,

przyrodnicza ścieżka dydaktyczna „Ścięgna – Zagnańsk”,

przyrodnicza ścieżka dydaktyczna „Miedziana Góra – Tumlin”.
Z uwagi na Suchedniowsko-Oblęgorski Park Krajobrazowy, który z terenami należącymi do
jego otuliny zajmuję około 86 % powierzchni gminy, dogodne trasy komunikacyjne oraz
wyznaczone tereny na pola namiotowe: obok „Dębu Bartka”, osiedla „Wrzosy”, wsi Zabłocie
i ruin „Huty Józefa” w Samsonowie, sprawiają, że zarówno turystyka piesza i rowerowa,
a szczególnie weekendowy ruch rekreacyjno-wypoczynkowy, ma ogromne możliwości
rozwoju na terenie gminy.
Dodatkowo dwa zbiorniki wodne w Kaniowie i Zachełmiu oraz realizowany w ramach PHARE
2001 w Umrze o powierzchni 11,9 ha stanowią potencjał rozwojowy dla sportów żeglarskich,
kajakarstwa czy windsurfingu szczególnie w okresie letnim. Zimą w Tumlinie czynny jest
oświetlony wyciąg i trasa narciarska, a szereg wzniesień na obszarze gminy sprzyja
uprawianiu saneczkarstwa i innych sportów zimowych.
Walory przyrodniczo-krajobrazowe to zapewne argument przyciągający mieszkańców miast
do tej gminy. Świadczy o tym rosnący w ostatnich latach napływ ludności przybywającej
głównie z miast (60% ogółu przybywającej liczby mieszkańców gminy).
Pojawiające się zakłady o funkcji usługowo-turystycznej jakimi są m. in. usługi turystycznoprzewozowe w Tumlinie, masowy przewóz osób w Wąsoszy i pensjonat „Gościniec
Świętokrzyski” w Bratkowie stanowią dobry początek dla rozwoju tej funkcji, mającej
w gminie Zagnańsk duże szanse rozwojowe.
152
CIESZANÓW
Gmina posiada warunki do rozwoju turystyki sezonowej, jednak w parze z walorami
krajobrazowymi nie idzie odpowiedni stan bazy turystycznej. Brak jest odpowiedniej ilości
miejsc noclegowych (zajazd „Jawa” na 19 miejsc noclegowych), pól namiotowych
i kempingowych, również stan miejsc kąpielowych nie zaspokaja w pełni potrzeb w tym
zakresie. W czerwcu 2005 r. przekazano do użytku kąpielisko w Nowym Siole o powierzchni
lustra wody 3,73 ha.
Brakuje zintegrowanej oferty turystycznej i rekreacyjnej, a świadczone usługi pozostają na
niezadowalającym poziomie.
Gmina podjęła działania dotyczące wytyczenia ścieżek rowerowych i szlaków spacerowych
oraz połączenie ich z sąsiednimi terenami.
Obszar powiatu lubaczowskiego i gminy Cieszanów prezentuje zespół cech, który pozwala
zaliczyć go do obszarów peryferyjnych, a mieszkańców tych terenów do zagrożonych
marginalizacją, ze względu na niską wydajność pracy w rolnictwie, jego niską dochodowość
oraz niski standard dostępu do podstawowej infrastruktury społecznej.
W rejestrze REGON według sekcji PKD w 2009 roku zarejestrowanych było 297 podmiotów
gospodarki narodowej. Najwięcej odnotowano ich w sekcji G (handel i naprawy) – 80
podmiotów, natomiast najmniej – tylko 3 – w sekcji E (dostawa wody, gospodarowanie
ciekami i odpadami). W porównaniu z rokiem 2004 ogólna liczba zarejestrowanych
podmiotów wzrosła o 36 podmiotów. Zwiększyła się liczba podmiotów w sekcjach:
D (wytwarzanie i zaopatrywanie w energie elektryczną, gaz), E (dostawa wody),
F (budownictwo), G (handel i naprawy), K (działalność finansowa i ubezpieczeniowa),
L (obsługa rynku nieruchomości) oraz N (usługi administrowania), O (administracja
publiczna). Zmalała liczba zarejestrowanych w sekcji A (rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo),
I (zakwaterowanie i usługi gastronomiczne – 13 podmiotów w 2004 r. do 10 podmiotów
w 2009 r., J (informacja i komunikacja) i M (działalność profesjonalna).
HORYNIEC ZDRÓJ
W Horyńcu-Zdroju działają obecnie trzy sanatoria które skutecznie wykorzystują zasoby
naturalne regionu:

Centrum Rehabilitacji Rolników (zajmuje się głównie leczeniem chorób kostnostawowych, narządów ruchu i kręgosłupa),
153

Sanatorium Metalowiec (leczy choroby narządów ruchu i reumatologii oraz przemiany
materii i chorób neurologicznych),

Uzdrowisko Horyniec (prowadzi leczenie chorób reumatycznych i narządów ruchu).
W Horyńcu funkcjonują również
Sanatoria: "JAWOR" i "MODRZEW" oraz Ośrodek
Wypoczynkowo-Leczniczy BGŻ.
Naturalne predyspozycje terenu gminy Horyniec położonej w całości w obszarze
chronionego krajobrazu, do rozwijania turystyki, rekreacji i wypoczynku, są oczywiste i nie
wymagają przytaczania szerszej argumentacji. Przy istniejącym zainwestowaniu terenu
infrastrukturą turystyczno - rekreacyjną można jednak mówić raczej o potencjalnych
możliwościach niż o znaczącym ich udziale w życiu gospodarczym gminy.
Z
istniejących
obiektów
i
urządzeń,
do
sfery
turystyki,
rekreacji
i
wypoczynku
w poszczególnych miejscowościach zakwalifikować można:

Horyniec Zdrój:
˗
Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy „Dukat" - całosezonowy, dysponujący
zapleczem noclegowym - 50 łóżek i zapleczem gastronomicznym 25 miejsc
konsumpcyjnych,
˗
8 gospodarstw agroturystycznych, które oferują wyżywienie i wypoczynek dla 36
osób,
˗
zajazd turystyczny „U Flisa" - 140 miejsc konsumpcyjnych i 15 miejsc
noclegowych,
˗
zajazd turystyczny „Myśliwski" - 20 miejsc konsumpcyjnych i 5 noclegowych,
˗
pensjonat „Hetman": - 50 miejsc konsumpcyjnych i 21 miejsc noclegowych,
˗
kompleks gastronomiczny „Zdrojowa",
˗
zalew rekreacyjny na rzece Radrużce - 3,50 ha lustra wody,
˗
stadion sportowy - z zapleczem socjalnym, trybunami, boiskiem piłkarskim
i urządzeniami lekkoatletycznymi, kortem tenisowym - w rejonie zalewu na
Radrużce,
˗
Park Zdrojowy - w dolinie rzeczki Glinianiec,
˗
„Gościniec pod lasem” oferujący 9 miejsc noclegowych, wraz z domkami
154
letniskowymi,

Polanka Horyniecka – Ośrodek Spółki „Amigo" prowadzący stadninę koni dla
turystów oraz ośrodek żywieniowo-noclegowy dla 20 osób,

Radruż – Gospodarstwo agroturystyczne „Procajło” wraz ze stadniną koni dala
turystów,

Nowiny Horynieckie – Stadnina koni dla turystów,

Niwki Horynieckie – Stadnina koni dla turystów,

Werchrata:
˗
Sezonowe schronisko młodzieżowe w szkole podstawowej - czynne w okresie
wakacyjnym,
˗
Ośrodek oazowy przy Parafii Werchrata – 70 miejsc noclegowych, całodobowy.
W sumie baza noclegowo-żywieniowa w gminie dla potrzeb obsługi ruchu turystycznego
dysponuje 200 łóżkami noclegowymi oraz 163 miejscami konsumpcyjnymi.
Do elementów infrastruktury paraturystycznej nalezą:

pieszy szlak turystyczny im. św. Brata Alberta prowadzący z Horyńca - Zdroju do
Narola, wytyczony w 1990 r. (oznaczony w terenie kolorem zielonym). Szlak prowadzi
przez najwyższe i najciekawsze rejony Roztocza Południowego: Dziewięcierz Werchratę - Monastyr - kulminację Wielkiego Działu (ok. 390 m n. p. m.) i Jacków
Ogród,

ścieżka przyrodniczo-kulturowa „Horyniec Zdrój - Nowiny Horynieckie" dla turystyki
pieszej i rowerowej. Ścieżka posiada długość ok. 8 km i znakowana jest w terenie
biało - czerwonymi kwadratami,

ścieżka przyrodo-lecznicza „Nad Niwą” ścieżka w kształcie pętli o długości 3,5 km.
Zaczyna się i kończy w miejscu ogniskowym za „Uzdrowiskiem Horyniec Sp. z o.o.
155
7.3. Analiza dostępności komunikacyjnej punktów węzłowych
Dostępność komunikacyjna wpływa bezpośrednio na stopień ruchu turystycznego obszaru,
a możliwość skorzystania z różnych rodzajów transportu ułatwia turystom zaplanowanie
podróży i staje się istotnym kryterium przy jej planowaniu.
Na dostępność komunikacyjną składa się przede wszystkim sieć dróg kolejowych i kołowych,
częstotliwość połączeń kolejowych i autobusowych PKS utrzymywanych z innymi miastami
oraz bliskość lotnisk. Dostępność komunikacyjna jest elementem kluczowym z punktu
widzenia możliwości rozwoju turystyki. Oczywistym jest, że turystom zależy na jak
najszybszym i bezpiecznym dotarciu do miejsca przeznaczenia.
Z punktu widzenia trendów obserwowanych na rynku turystycznym, najważniejszym
środkiem transportu był i będzie samochód osobowy, stąd niezwykle ważną jest kwestia
gęstości sieci dróg i ich jakości. Na znaczeniu tracić będzie transport autobusowy. Coraz
częściej turyści będą wybierali natomiast samoloty, chociaż w kontekście rozwoju obszaru
projektowego nie będzie to miało znaczenia kluczowego.
SPICZYN
Transport drogowy
Gmina Spiczyn posiada dostateczną ilość dróg gminnych, powiatowych i wojewódzkich
o łącznej długości 104,9 km tj. 1,26 km/km2, w tym:

drogi wojewódzkie - 13,8 km,

drogi powiatowe - 34,8 km,

drogi gminne - 58,3 km.
Istotnym problemem jest jakość wszystkich kategorii dróg. Pomimo utwardzonej nawierzchni
ulegają stałej dewastacji i wymagają ciągłych nakładów finansowych. Nastąpiła natomiast
wyraźna poprawa stanu infrastruktury towarzyszącej. W ścisłej współpracy z ZE Lubartów
wykonano oświetlenie na drogach gminnych i powiatowych, a przy udziale budżetu powiatu
chodnik przy drodze powiatowej w Kijanach.
Ponadto na terenie gminy istnieje szereg dróg gruntowych spełniających rolę dróg
dojazdowych do pól, łąki i lasów lub przeznaczonych do ruchu lokalnego.
Transport kolejowy
Na terenie gminy nie ma sieci kolejowej. Najbliższe połączenie kolejowe jest dostępne
156
z Lublina. Lublin posiada połączenia z większością większych aglomeracji w Polsce (przy
czym bezpośrednie połączenia posiada z Warszawą, Katowicami i Krakowem w ruchu
dalekobieżnym), a główną linią olejową jest linia przebiegająca przez miasto Puławy relacji
Warszawa – Lublin - Dorohusk.
Transport lotniczy
Najbliżej położonymi portami lotniczymi są: port lotniczy Lublin-Świdnik, Międzynarodowy
Port Lotniczy im. F. Chopina w Warszawie oraz Port Lotniczy Rzeszów-Jasionka. Natomiast
w Dęblinie znajduje się lotnisko wojskowe, które obecnie służy do szkolenia pilotów. Znajduje
się tam również Aeroklub Orląt w Dęblinie.
Port lotniczy w Lublinie jest obsługiwany przez linie lotnicze WIZZ AIR oraz RYANAIR, które
oferują połączenia do Londynu, Oslo, Dublina i Liverpoolu (od kwietnia 2013 r.). Lotnisko
obsługuje również loty charterowe.
WÓLKA
Transport drogowy
Osią sieci drogowej gminy Wólka jest droga krajowa nr 82, biegnąca z Lublina do Łęcznej
i Włodawy. Jest ona głównym szlakiem obsługującym ruch ze stolicy województwa
w kierunku jednego z najważniejszych obszarów wypoczynkowych w województwie, czyli
Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego. Ponadto przez obszar gminy przebiega 31,0km dróg
powiatowych, w ok. 90% posiadających utwardzoną powierzchnię bitumiczną. Drogi
powiatowe, obok drogi krajowej, stanowią główne korytarze komunikacyjne łączące gminę ze
światem, a także poszczególne fragmenty gminy ze sobą. Natomiast w skali lokalnej, także
dla obsługi produkcji rolnej, najważniejszą funkcję pełnią drogi gminne. Samorząd gminy
Wólka posiada łącznie 92,81km dróg gminnych z pośród których 36,27km stanowią drogi
o nawierzchni utwardzonej km spośród nich (zatem ok. 40%) to drogi twarde o nawierzchni
ulepszonej (asfaltowej). Pozostałe 56,5km dróg gminnych wciąż posiada nawierzchnię
gruntową.
Przez obszar gminy Wólka planowane jest przeprowadzenie obwodnicy miasta Lublina,
mającej stanowić część przyszłej drogi ekspresowej S-17, która na tym odcinku ma posiadać
wspólny przebieg z drogą S-12. Obwodnica ma zatem obsługiwać ruch samochodowy
z centralnej, środkowej i zachodniej Polski w kierunku Chełma i Zamościa, a także Kijowa
i Lwowa. Przebieg obwodnicy ustalony został w obowiązującym miejscowym planie
157
zagospodarowania przestrzennego gminy Wólka. Ma ona biec południowym skrajem
obszaru gminy, pozostawiając po swojej północnej stronie znaczną większość jej obszaru.
Jednak po południowej stronie obwodnicy mają znaleźć się w całości lub w części takie
miejscowości jak: Rudnik, Jakubowice Murowane, Wólka, Długie i Świdniczek. Ponadto
w rejonie Długiego przewidywane jest powstanie węzła drogowego, łączącego drogę
ekspresową z drogą Lublin-Łęczna.
Gmina Wólka nie posiada własnego systemu osobowego transportu zbiorowego. Jest
natomiast obsługiwana przez autobusy PKS oraz minibusy należące do kilku lokalnych
przedsiębiorstw przewozowych. Na jej teren sięgają także niektóre linie autobusów
komunikacji miejskiej Lublina.
Transport kolejowy
Przez zachodni skraj obszaru gminy przebiega linia kolejowa z Lublina do Parczewa
i Łukowa. Po roku 2000 linia ta, przedtem dość ważna w skali regionalnej, a nawet
ponadregionalnej, nie jest eksploatowana w ruchu pasażerskim. Także ruch towarowy
odbywa się tutaj jedynie sporadycznie.
Transport lotniczy
Najbliżej położonymi portami lotniczymi są: port lotniczy Lublin-Świdnik, Międzynarodowy
Port Lotniczy im. F. Chopina w Warszawie oraz Port Lotniczy Rzeszów-Jasionka. Natomiast
w Dęblinie znajduje się lotnisko wojskowe, które obecnie służy do szkolenia pilotów. Znajduje
się tam również Aeroklub Orląt w Dęblinie.
Port lotniczy w Lublinie jest obsługiwany przez linie lotnicze WIZZ AIR oraz RYANAIR, które
oferują połączenia do Londynu, Oslo, Dublina i Liverpoolu (od kwietnia 2013 r.). Lotnisko
obsługuje również loty charterowe.
CIESZANÓW
Transport drogowy
Całkowita długość dróg wojewódzkich w gminie wynosi ok. 32, 7 km, zaś dróg powiatowych
ok. 39,5 km. Drogi gminne stanowią ok. 36,7 km. Wśród nich wyróżniamy drogi wiejskie
i lokalne miejskie. Drogi wiejskie stanowią ok. 29,5 km, natomiast lokalne miejskie 7,2 km.
Do dróg lokalnych miejskich zalicza się również ulice o nawierzchni gruntowej (ok. 1,9 km).
Długość dróg rolniczych wynosi 71 km. Są to w całości drogi gruntowe (tabele nr 14, 15, 16).
Koniecznością staje się wykonanie w najbliższym czasie obwodnicy dla miasta Cieszanowa,
158
która powodowałaby odciążenie ruchem kołowym pomiędzy dwoma przejściami drogowymi
z Ukrainą zabytkowego centrum miasta. Natomiast utwardzenia wymaga większość dróg
gminnych.
Transport kolejowy
Na terenie gminy nie funkcjonuje stacja kolejowa. Najbliższa stacja znajduje się w HoryńcuZdroju.
Transport lotniczy
Najbliżej położonym lotniskiem jest port lotniczy w Rzeszowie. Lotnisko posiada następujące
połączenia:

Birmingham, Dublin, Manchester, Londyn, East Midlands – Ryanair,

Frankfurt – Lutfhansa,

Warszawa – PLL LOT.
HORYNIEC-ZDRÓJ
Transport drogowy
Podstawowy układ drogowy gminy tworzą drogi publiczne 3-ch kategorii:

wojewódzkiej - droga nr 867 Sieniawa – Hrebenne,

powiatowej - 12 dróg,

gminnej - 32 drogi.
Elementem nadrzędnym całego układu jest droga wojewódzka nr 867 Sieniawa - Hrebenne,
przez: Oleszyce - Lubaczów - Horyniec Zdrój – Werchratę - Prusie. Długość drogi
w obszarze gminy wynosi 23,793 km - na odcinku Prusie - Hrebenne droga ma charakter
gruntowej i jest całkowicie nieprzejezdna. Podstawowym mankamentem funkcjonalnym drogi
w obszarze gminy (oprócz w/w nieprzejezdnego odcinka do Hrebennego jest jej przebieg
przez centrum uzdrowiska Horyniec-Zdrój i wynikający stąd dezyderat planistyczny budowy
obwodnicy uzdrowiska.
Szerokość pasa drogowego jest zmienna i waha się od 16,0 do 24,5 m. Jezdnia 1-pasmowa
- z 2-ma pasami ruchu - szerokości 7,0 m. Ważna funkcjonalnie droga powiatowa nr 531
Płazów - Podemszczyzna (przez Nowe Brusno) wiążąca układy 2 dróg wojewódzkich nr 867
z 865 (Jarosław - Bełżec) na odcinku Nowe Brusno - Podemszczyzna ma charakter
159
kamienny i jest słabo przejezdna.
W aspekcie urbanistycznym ramy układu drogowego gminy tworzą ciągi funkcjonalne 3 dróg:

wojewódzka nr 867 Sieniawa – Horyniec Zdrój - Werchrata – Hrebenne,

powiatowa nr 348 Narol - Wola Wielka – Werchrata,

ciąg funkcjonalny Cieszanów – Horyniec-Zdrój tworzony przez 3 drogi powiatowe:

354 Cieszanów - Nowe Brusno,

351 Płazów - Podemszczyzna (na odcinku Nowego Brusna),

357 Nowe Brusno – Horyniec - Zdrój.
Układ w/w dróg wiąże ze sobą 3 ośrodki gminne w woj. podkarpackim: Narol, Cieszanów
i Horyniec-Zdrój oraz 2 w woj. lubelskim: Bełżec i Lubycza Królewska, stanowiące bazy
wypadowe w Roztocze Wschodnie dla ruchu turystycznego.
Transport kolejowy
Teren gminy jest objęty siecią kolejową dzięki czemu gmina posiada bezpośrednie
połączenia z Rzeszowem.
Transport lotniczy
Najbliżej położonym lotniskiem jest port lotniczy w Rzeszowie. Lotnisko posiada następujące
połączenia:

Birmingham, Dublin, Manchester, Londyn, East Midlands – Ryanair,

Frankfurt – Lutfhansa,

Warszawa – PLL LOT.
CHĘCINY
Transport drogowy
Przecinają ją drogi o znaczeniu międzyregionalnym i regionalnym stanowiące podstawowy
szkielet komunikacyjny gminy. Są to 3 trasy o bardzo wysokich parametrach projektowych:

droga Nr 7 - krajowa Warszawa- Kraków klasy S 2/2,

droga nr 762 – wojewódzka Kielce – Chęciny – Małogoszcz klasy G 1/2,

droga nr 763 – wojewódzka Chęciny – Morawica klasy G 1/2.
160
Drogi powiatowe rozprowadzają ruch do ważniejszych obiektów administracyjnych,
turystycznych, sołectw. Ich sieć jest bardzo nieregularna, dostosowana do niezwykle
zróżnicowanej rzeźby terenu i rozproszonej zabudowy. Niektóre z tych dróg prowadzą
komunikację zbiorową. Przeważnie posiadają nawierzchnię bitumiczną w stanie średnim
(często złym). W skład dróg powiatowych wchodzą drogi zamiejskie i miejskie.
Drogi gminne stanowią najniższy szczebel w obowiązującej klasyfikacji. Obsługują lokalne
połączenia lecz są to niekiedy jedyne możliwości dojazdu i wyjazdu z miejscowości.
Wyposażone są w nawierzchnie o bardzo zróżnicowanym standardzie, lecz z wyraźną
przewagą nawierzchni niebitumicznych (tłuczniowe, żwirowe) w stanie złym. Brak
odwodnienia dróg.
Na teranie gminy znajdują się następujące parkingi:

przy drodze krajowej nr 762 w rejonie wjazdu na Czerwoną Górę,

w Czerwonej Górze przed wjazdem do szpitala,

przy ulicy Armii Krajowej,

przed budynkiem Urzędu Gminy,

przy wjeździe na teren skansenu w Tokarni,

na placu Żeromskiego,

przy stadionie po południowej stronie Góry Zamkowej,

przy zalewie w Bolminie,

przy zalewie w Lipowicy,

przy stacji w Wolicy,

w Starochęcinach

przy jaskini „Raj”.
Teren gminy jest obsługiwany w zakresie przewozów pasażerskich przez następujących
przewoźników:

Miejski Zakład Komunikacji w Kielcach,

Przedsiębiorstwo Państwowej Komunikacji Samochodowej w Kielcach,

przewoźnicy prywatni,
161

Polskie Koleje Państwowe.
Miejski Zakład Komunikacji obsługuje dwie linie: nr 31 do Chęcin i 19 do Lipowicy.
Na terenie gminy funkcjonuje również prywatna komunikacja samochodowa działająca na
zasadach działalności gospodarczej:

Kielce – Łukowa, 10 kursów w dni powszednie, 10 kursów w soboty,

Kielce – Łukowa, 10 kursów w dni powszednie,

Kielce – Chęciny, 12 kursów w dni powszednie, 12 kursów w soboty, 10 kursów
w niedzielę,

Kielce – Czerwona Góra, 14 kursów w dni powszednie.
PKS Kielce obsługuje na terenie gminy 4 linie: Kielce- Jędrzejów, Kielce – Chęciny –
Podzamcze – Chmiełowice/Korytnica – Lipa, Kielce – Małogoszcz – Bukowa/ Jędrzejów,
Kielce – Zawada/ Zajączków/ Bołomin.
Transport kolejowy
Przez teren gminy Chęciny przebiega linia kolejowa Nr 8 Warszawa- Kraków. Kategoria linii
– pierwszorzędna – dwa tory szlakowe. Przecina ona teren gminy na kierunek NE-SW
(generalny przebieg linii północ-południe). Rozcina gminę na dwie części. Część południowa
(t.j. sołectwa Ostrów, Łukowa i Siedlce) bardzo wyraźnie różni się od pozostałej części
gminy. Znajduje się ona w „widłach” komunikacji kolejowej: wyżej wspomnianej linii
Warszawa – Kielce – Kraków oraz Kielce – Busko (przebiegającej poza granicami gminy
Chęciny). Bariery linii kolejowych (zbyt mała liczba przekroczeń) ograniczają możliwości
komunikacyjne wydatnie zmniejszają potencjał gospodarczy terenu.
Na terenie gminy Chęciny na linii kolejowej Warszawa – Kielce – Kraków znajduje się stacja
Wolica (przystanek osobowy, tory ogólne). W bezpośrednim sąsiedztwie granic gminy
Chęciny na tejże linii znajdują się posterunek odgałęźny Radkowice (przystanek osobowy,
bocznica kolejowa) oraz przystanki Sitkówka Nowiny i Sobków. W nieco większej odległości
od granic gminy Chęciny na linii Kielce-Częstochowa zlokalizowany jest przystanek
Rykoszyn. Udział kolei w przewozach pasażerskich systematycznie spada. Ta tendencja
będzie się prawdopodobnie bardzo długo utrzymywać. Wynika to, ze wzrostu motoryzacji
indywidualnej,
większej
dostępności
finansowej
pojazdu
indywidualnego
i
jego
niezaprzeczalnych zalet-zawsze do dyspozycji, transport, ,,od drzwi do drzwi”. Przez bardzo
długi okres czasu ruch ciężarowy dominował na drogach gminy Chęciny. Związane to było
162
z intensywną gospodarką materiałami budowlanymi. Przemysł wydobywczy na terenie gminy
oraz w jej bezpośrednim sąsiedztwie stymulował gospodarkę gminy wszakże był to rodzaj
działalności o bardzo niskim stopniu przetworzenia, nie wymagający wysokich kwalifikacji
pracowników i zaawansowanej technologii i w odległym horyzoncie czasowym skazany na
porażkę. W chwili obecnej dominuje ruch ciężarowy tranzytowy, obciążający przede
wszystkim drogę nr 7 i powodujący dla przyległej zabudowy bardzo znaczne uciążliwości.
Transport lotniczy
Transport lotniczy w województwie świętokrzyskim w chwili obecnej opiera się na lotnisku
komunikacyjnym położonym w miejscowości Masłów koło Kielc. Lotnisko w Masłowie
powstało w 1937 roku. W okresie międzywojennym było drugim lotniskiem w Województwie
Świętokrzyskim (po Sandomierzu). Jest zarejestrowane jako lotnisko komunikacji cywilnej
w Światowej Organizacji Lotnictwa Cywilnego /ICAO/ pod międzynarodowym numerem
rejestrowym EP KA. Lotnisko posiada:

pas asfaltowy 1155 na 30 metrów z nawrotniami na jego końcach,

pas trawiasty 900 na 250 metrów,

światła podejścia do DS 1 dużej intensywności na obydwu kierunkach oraz światła
progów DS i światła krawędziowe DS i DK.
Na terenie lotniska znajduje się międzynarodowe przejście graniczne umożliwiające
przeprowadzenie odprawy celno-paszportowej. Obecnie trwają prace nad modernizacją
lotniska, których celem jest nadanie mu statusu lotniska dolotowo-dyspozycyjnego. W roku
2009 opracowana została Koncepcja Planu Zagospodarowania Lotniska „Masłów”.
Dokument ten w sposób spójny i całościowy przedstawia planowane zagospodarowanie
terenu lotniska z podziałem na funkcje ogólnodostępne i zamknięte związane z obsługą
pasażerów, ruchu lotniczego i komunikacji wewnątrz lotniska. Prace modernizacyjne
prowadzone będą w oparciu o ten dokument. W stanie istniejącym na lotnisku odbywa się
ruch nieregularny o charakterze sportowym i biznesowym. Zwiększenie funkcji i znaczenia
lotniska w Masłowie nastąpi po jego rozbudowie i modernizacji.
ZAGNAŃSK
Podstawowy układ drogowy gminy Zagnańsk składa się z następujących odcinków dróg:

droga Gdańsk-Warszawa-Kraków-Chyżne (krajowa, nr 7, szerokość 12,0 m,
powierzchnia bitumiczna),
163

droga Kielce-Tarnów (krajowa, nr 73),

droga Barcza-Ćmińsk (krajowa nr 750), doprowadzająca ruch z obszaru całej gminy
do Zagnańska i Samsonowa,

droga Zagnańsk-Kielce (wojewódzka, nr 15 478),

droga Samsonów-Miedziana Góra-Kielce (wojewódzka, nr 15.470),

droga Lekomin-Kajetanów-Kielce (wojewódzka, nr 15.480),

droga Wąsosza-Belno-Zalezianka (wojewódzka nr 15.489), doprowadzająca ruch do
drogi nr 7,

droga Samsonów-Szałas-Odworąż (wojewódzka, nr 15.644).
Uzupełniający układ dróg tworzą pozostałe drogi wojewódzkie o znaczeniu lokalnym oraz
drogi gminne o długości 12 km, w tym 8 km o nawierzchni twardej (w 1996 r.). Stan
techniczny dróg gminnych jest dobry w związku z corocznymi remontami i pracami
modernizacyjnymi.
Istniejący układ i stan techniczny dróg w gminie zapewnia sprawne połączenia pomiędzy
poszczególnymi miejscowościami i z ośrodkiem gminnym. Ze względu na duże kompleksy
leśne zewnętrzne powiązania drogowe muszą być ograniczone do istniejących.
Transport kolejowy
Przez gminę Zagnańsk przebiega dwutorowa, zelektryfikowana magistralna linia kolejowa,
łącząca Śląsk z Kielcami, Radomiem, Warszawą i Lublinem. Stacja kolejowa klasy II
znajduje się w Zagnańsku i obsługuje ruch osobowy i towarowy. W miejscowości TumlninWęgle znajduje się przystanek dla obsługi ruchu pasażerskiego. Bocznice kolejowe do
kamieniołomów w Wiśniówce i do byłego Przedsiębiorstwa Przemysłu Drzewnego nie
odgrywają obecnie dawnej roli w związku z likwidacją tych zakładów pracy.
Linia kolejowa przecina na terenie gminy Zagnańsk wszystkie ważne drogi (z wyjątkiem
krajowej nr 7), co powoduje utrudnienia i zagrożenia dla ruchu.
Transport publiczny
Istniejący na terenie gminy Zagnańsk transport publiczny ulega poprawie. Prywatne
Przedsiębiorstwo Usług Transportowo-Autokarowych przestało świadczyć usługi ze względu
na ich niski standard. Od 4 maja 1999 r. w gminie kursuje autobus MZK z Kielc. Jego trasa
biegnie z Kielc (ul. Czerniakowska, dworzec PKS, Okrzei, Jesionowa, Warszawska) do
164
Kajetanowa, Gruszki, Lekomina, Ścięgna-Chrusty, Zagnańska (ulicami: Przemysłową,
Kielecką, Słoneczną, Spacerową i Turystyczną), dalej do Lekomina, Gruszki, Kajetanowa,
Wiśniówki, Dąbrowej i Kielc. Prywatna firma przewozi osoby na trasie Samsonów-ZagnańskKielce. Mają być też realizowane przewozy z Umra i Kołomani do Zagnańska.
Trasy autobusowe przebiegają drogami krajowymi (nr 7 i 750) oraz wojewódzkimi
(Kajetanów-Lekomin,
Wąsosza-Zachełmie,
Samsonów-Odworąż,
Kołomań-Samsonów-
Długojów).
Istniejący układ tras autobusowych zapewnia względnie dobre połączenia komunikacyjne na
terenie gminy i z Kielcami. Poprawa standardu obsługi pasażerów wiąże się ze
zwiększeniem częstotliwości kursowania autobusów oraz poprawą stanu technicznego
przystanków.
Transport lotniczy
Transport lotniczy w województwie świętokrzyskim w chwili obecnej opiera się na lotnisku
komunikacyjnym położonym w miejscowości Masłów koło Kielc. Lotnisko w Masłowie
powstało w 1937 roku. W okresie międzywojennym było drugim lotniskiem w Województwie
Świętokrzyskim (po Sandomierzu). Jest zarejestrowane jako lotnisko komunikacji cywilnej
w Światowej Organizacji Lotnictwa Cywilnego /ICAO/ pod międzynarodowym numerem
rejestrowym EP KA.
Lotnisko posiada:

pas asfaltowy 1155 na 30 metrów z nawrotniami na jego końcach,

pas trawiasty 900 na 250 metrów,

światła podejścia do DS 1 dużej intensywności na obydwu kierunkach oraz światła
progów DS i światła krawędziowe DS i DK.
Na terenie lotniska znajduje się międzynarodowe przejście graniczne umożliwiające
przeprowadzenie odprawy celno-paszportowej. Obecnie trwają prace nad modernizacją
lotniska, których celem jest nadanie mu statusu lotniska dolotowo-dyspozycyjnego. W roku
2009 opracowana została Koncepcja Planu Zagospodarowania Lotniska „Masłów”.
Dokument ten w sposób spójny i całościowy przedstawia planowane zagospodarowanie
terenu lotniska z podziałem na funkcje ogólnodostępne i zamknięte związane z obsługą
pasażerów, ruchu lotniczego i komunikacji wewnątrz lotniska. Prace modernizacyjne
prowadzone będą w oparciu o ten dokument. W stanie istniejącym na lotnisku odbywa się
165
ruch nieregularny o charakterze sportowym i biznesowym. Zwiększenie funkcji i znaczenia
lotniska w Masłowie nastąpi po jego rozbudowie i modernizacji.
Najbliżej położonym lotniskiem obsługującym ruch pasażerski jest port lotniczy im. Fryderyka
Chopina w Warszawie.
7.4. Analiza przedsiębiorczości w punktach węzłowych
Korzyści z rozwoju turystyki dla lokalnej gospodarki wynikają z rozwoju przedsiębiorczości,
powstania nowych miejsc pracy i zmniejszenia bezrobocia, napływu nowych inwestycji,
dochodów uzyskiwanych z obecności turystów. Na obszarach wiejskich, które są atrakcyjne
turystycznie, mieszkańcy rezygnują lub ograniczają swoją działalność w rolnictwie
przechodząc do bardziej dochodowego sektora usług turystycznych.
Punkty
węzłowe
Szlaku
JIIIS
na
Lubelszczyźnie
notują
sukcesywny
wzrost
przedsiębiorczości, reprezentowanych głównie przez mikroprzedsiębiorstwa z branży
transportowej, usług i handlu. Turystyka stanowi niewielki odsetek prowadzonej działalności
gospodarczej, pomimo dużego potencjału do jej rozwoju.
7.4.1. Analiza sektora przetwórstwa w punktach węzłowych
SPICZYN
Gmina Spiczyn jest typową gminą rolniczą: 938 gospodarstw rolnych, o średniej pow. 5,85
ha. Wpływ na możliwości inwestycyjne na terenie Gminy Spiczyn ma jakość wszystkich
kategorii dróg. Obecnie, 60% dróg powiatowych i wojewódzkich i 20 % dróg gminnych nie
spełnia wymaganych parametrów i kwalifikuje się do przebudowy lub remontu. Potencjał do
rozwoju usług stanowić może rozbudowa infrastruktury turystyki w oparciu o posiadane
zasoby dziedzictwa kulturowego- materialnego i niematerialnego (kompleks pałacowoparkowy w Zawieprzycach) oraz ustanowienie zaplecza hotelowego o średnim standardzie
usytuowanego w pobliżu Portu Lotniczego w Świdniku, a jednocześnie w połowie drogi
między miastem wojewódzkim Lublin i miastem górniczym Łęczna.
W Gminie Spiczyn pozycja rolnictwa jest dominującą dziedziną gospodarki. Działalność
rolnicza na terenie gmin opiera się na funkcjonowaniu indywidualnych gospodarstw rolnych
w większości o profilu wielokierunkowym. W produkcji roślinnej dominują gospodarstwa
specjalizujące się w uprawie chmielu, warzyw i zbóż oraz truskawek. Natomiast w produkcji
zwierzęcej przeważają hodowcy bydła mlecznego.
166
Powyżej wspomniane potencjały lokalne oraz łatwy dostęp do zasobów produktów
pierwotnych produkowanych w sąsiednich gminach w sposób naturalny predysponują
lokalnych przedsiębiorców do podejmowania działalności w zakresie turystyki i przetwórstwa
owoców i warzyw, zbóż, mięsa, mleka, paszy dla zwierząt, słomy.
W rejestrze REGON według sekcji PKD 2 2009 roku zarejestrowanych było 278 podmiotów
gospodarki narodowej. Zgodnie z danymi CEIDG z 31.10.2012 w Gminie Spiczyn,
zarejestrowanych jest 128
przedsiębiorstw o statusie aktywne. Statystyka dominującej
w aktywnych przedsiębiorstwach działalności gospodarczej na terenie Gminy Spiczyn,
zgodnie z klasyfikacją PKD wskazuje, iż wśród wszystkich zarejestrowanych przedsiębiorstw
dominują przedsiębiorstwa związane z branżą transportową, handlem oraz usługami –
w zakresie konserwacji i naprawy pojazdów oraz robót budowlanych. Na terenie gminy
funkcjonują głównie mikroprzedsiębiorstwa.
W Gminie Spiczyn działalność przetwórcza figuruje jako wiodąca dla 13 podmiotów
gospodarczych,
co
stanowi
10,15
%
wszystkich
aktywnych
obecnie
podmiotów
gospodarczych w gminie. Dominujące wśród nich pozostają firmy zajmujące się produkcją
wyrobów tartacznych, obróbką i produkcją elementów metalowych.
W zakresie przetwórstwa działalność gospodarcza prowadzona na terenie gminy dotyczy:

produkcji wyrobów tartacznych,

produkcji arkuszy fornirowych i płyt wykonanych na bazie drewna,

produkcji pozostałych wyrobów stolarskich i ciesielskich dla budownictwa,

produkcji ceramicznych wyrobów stołowych i ozdobnych,

obróbki mechanicznej elementów metalowych,

produkcji wyrobów z drutu, łańcuchów i sprężyn,

produkcji
urządzeń,
instrumentów
oraz
wyrobów
medycznych,
włączając
dentystyczne,

produkcji mioteł, szczotek i pędzli.
WÓLKA
Zgodnie z danymi Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG)
z 31.10.2012 w Gminie Wólka, zarejestrowane są 464 przedsiębiorstwa jako aktywne.
Statystyka dominującej w aktywnych przedsiębiorstwach działalności gospodarczej na
167
terenie Gminy Wólka, zgodnie z klasyfikacją PKD wskazuje, iż wśród wszystkich
zarejestrowanych w Gminie Wólka przedsiębiorstw dominują przedsiębiorstwa związane
z branżą transportową, handlem oraz usługami.
Największe zagęszczenie podmiotów gospodarczych przypada w miejscowości Turka, gdzie
od kilkunastu lat rozwija się Osiedle mieszkaniowe Borek, stanowiące zaplecze sypialne dla
mieszkańców Lublin. Dodatkowym elementem wzmagającym aktywność przedsiębiorców
w Gminie jest usytuowanie jej wzdłuż drogi krajowej 82 Lublin-Włodawa.
W Gminie Wólka funkcjonuje 35 podmiotów gospodarczych parających się w głównej mierze
przetwórstwem,
co
stanowi
7,54
%
wszystkich
aktywnych
obecnie
podmiotów
gospodarczych na ternie gminy. Najwięcej z nich-5 para się naprawą i konserwacją maszyn.
Odznacza się również obróbka mechaniczna elementów metalowych-3
i produkcja
konstrukcji metalowych i ich części-3.
Do realizowanych przez przedsiębiorców Gminy Wólka działań w ramach przetwórstwa
należą:

produkcja wyrobów z mięsa, włączając wyroby z mięsa drobiowego,

produkcja soków z owoców i warzyw,

przetwórstwo herbaty i kawy,

produkcja napojów bezalkoholowych; produkcja wód mineralnych i pozostałych wód
butelkowanych,

produkcja toreb bagażowych, toreb ręcznych i podobnych wyrobów kaletniczych;
produkcja wyrobów rymarskich,

produkcja pozostałych wyrobów stolarskich i ciesielskich dla budownictwa,

produkcja papieru i tektury,

produkcja papieru falistego i tektury falistej oraz opakowań z papieru i tektury,

działalność usługowa związana z przygotowywaniem do druku,

produkcja wyrobów dla budownictwa z tworzyw sztucznych,

produkcja pozostałych wyrobów z tworzyw sztucznych,

kształtowanie i obróbka szkła płaskiego,

cięcie, formowanie i wykańczanie kamienia,
168

produkcja konstrukcji metalowych i ich części,

Produkcja metalowych elementów stolarki budowlane,

obróbka mechaniczna elementów metalowych,

produkcja wyposażenia elektrycznego i elektronicznego do pojazdów silnikowych,

produkcja mebli biurowych i sklepowych,

produkcja
urządzeń,
instrumentów
oraz
wyrobów
medycznych,
włączając
dentystyczne,

naprawa i konserwacja maszyn,

naprawa i konserwacja urządzeń elektrycznych,

instalowanie maszyn przemysłowych, sprzętu i wyposażenia.
W produkcji roślinnej zauważalna jest dominacja upraw zbóż. Są to przede wszystkim
pszenica i jęczmień. Z uwagi na sąsiedztwo Lublina, będącego naturalnym rynkiem zbytu na
warzywa. Powierzchnia upraw warzywnych wynosi w gminie ok. 800 ha. Wśród upraw
sadowniczych przeważają wiśnie i jabłonie, a wśród krzewów owocowych – porzeczki
i maliny.
Powyżej wspomniane potencjały lokalne, usytuowanie Gminy Wólka w bezpośrednim
sąsiedztwie łatwy dostęp do zasobów produktów pierwotnych produkowanych w sąsiednich
gminach w sposób naturalny predysponują lokalnych przedsiębiorców do podejmowania
działalności w zakresie przetwórstwa owoców i warzyw, zbóż, mięsa, mleka, paszy dla
zwierząt, słomy.
CHĘCINY
W strukturze usług komercyjnych dominują handel obwoźny, handel stacjonarny, usługi
remontowo- budowlane oraz usługi transportowe. Największą liczbę zakładów tzw. drobnej
przedsiębiorczości posiadają miejscowości: Tokarnia i Siedlce. W zakresie wytwórczości
najwięcej jest zakładów produkujących materiały budowlane.
Gmina Chęciny jest ważnym ośrodkiem przemysłu materiałów budowlanych. Działające na
terenie gminy zakłady reprezentują przede wszystkim sektor wydobywczy. Na terenie gminy
wydobywany jest wapień, a także marmur chęciński.
Przemysł wydobywczy na terenie gminy oraz w jej bezpośrednim sąsiedztwie stymulował
gospodarkę gminy, wszakże był to rodzaj działalności o bardzo niskim stopniu
169
przetworzenia, nie wymagający wysokich kwalifikacji pracowników i zaawansowanej
technologii i w odległym horyzoncie czasowym skazany na porażkę.
W 2006 r. na terenie gminy Chęciny zarejestrowanych było 858 podmiotów gospodarczych.
W strukturze firm dominują te prowadzące działalność handlową (322 zarejestrowane
podmioty gospodarcze). Kolejnymi w sektorze usług są firmy transportowe (110
zarejestrowanych podmiotów) oraz firmy remontowo – budowlane, których zarejestrowano
107.
Sieć sklepów jest dość dobrze rozwinięta, jednak są to placówki niewielkie, o niskim
standardzie wyposażenia. Większość przedsiębiorstw prowadzących zakłady produkcyjne
i usługowe rezygnuje z ich prowadzenia z powodu nieopłacalności.
W strukturze gałęziowej w gm. Chęciny dominuje przemysł wydobywczy i przetwórstwo
surowców mineralnych (zgodnie z tradycją tego regionu), mające negatywny wpływ na
środowisko przyrodnicze.
Na terenie gminy Chęciny funkcjonują następujące zakłady przemysłowe związane
z przemysłem wydobywczym:
1. Zakład górniczo - przetwórczy „Jaźwica", pracujący dla budownictwa, drogownictwa
i przemysłu hutniczego.
2. Pińczowskie Zakłady Kamienia Budowlanego prowadzące kopalnię „Bolechowice"
wydobywającą bloki wapieni dewońskich do produkcji marmurów technicznych.
3. Kieleckie Przedsiębiorstwo Produkcji Elementów Budowlanych „Prelbud" w Wolicy,
obecnie nie prowadzi żadnej działalność gospodarczej.
4. Zakład Produkcji Nawozów Organicznych i Wydobycia Piasku - ZWP Mosty Sp. z o.o.
Zakłady wydobywcze mają charakter ponadlokalny, bowiem ich produkty są przeznaczone
dla obszarów szerszych niż gmina.
Największą
liczbę
zakładów,
tzw.
drobnej
wytwórczości
(wg
rejestru
podmiotów
gospodarczych) posiadają miejscowości: Tokarnia, Siedlce.
W zakresie wytwórczości najwięcej jest zakładów produkujących materiały budowlane oraz
zakładów kamieniarskich i małych zakładów produkujących meble. Nie są to jednak jednostki
o dużym znaczeniu ponadlokalnym.
170
ZAGNAŃSK
Po przemysłowej przeszłości gminy, nie pozostało zbyt wiele. Na terenie gminy występują
surowce mineralne, takie jak: piaskowce triasowe, kwarcytowe, dolomity dewońskie,
wapienie, iły kamionkowe, gliny i piaski czwartorzędowe. W przeszłości surowce te były dość
intensywnie wydobywane, co pozostawiło po sobie wyrobiska i hałdy poeksploatacyjne.
Bogata baza surowcowa była w przeszłości źródłem rozwoju osadnictwa, przemysłu
i zasobności mieszkańców gminy Zagnańsk. Obecnie eksploatowane jest jedynie jedno
złoże piaskowca triasowego.
Rolnictwo nie odgrywa większej roli w gospodarce gminnej i nie jest dla niej gałęzią
perspektywiczną. Bogate zasoby środowiska naturalnego gminy, poza pozyskiwaniem
drewna i miodu oraz amatorskim zbiorem grzybów i jagód są mało wykorzystywane.
Na terenie gminy najlepiej rozwinięte są gałęzie przemysłu związane z handlem, usługami
oraz przemysłem. Stosunkowo niski, biorąc pod uwagę rolniczy charakter całego regionu,
jest udział podmiotów gospodarczych zajmujących się prowadzeniem działalności rolniczej.
Jest to spowodowane jakością gleb i co za tym idzie małą ilością terenów przeznaczonych
pod uprawy rolne. Gmina Zagnańsk była w przeszłości nastawiona bardziej na rozwój
przemysłu niż rolnictwa, co znajduje odbicie także w aktualnej sytuacji na jej terenie.
Na terenie gminy zarejestrowanych jest około 800 podmiotów gospodarczych. Są to zarówno
zakłady prowadzone głównie przez osoby fizyczne jak również spółki.
Główną bazą dla przemysłu w gminie Zagnańsk są bogate lasy, na bazie których funkcjonuje
liczna grupa zakładów branży drzewnej. Są to tartaki w Samsonowie, Zagnańsku, Tumlinie,
Gruszce, zakłady stolarskie w Gruszce i Tumlinie. Reprezentowana jest również branża
spożywcza, do której należą między innymi: ubojnia drobiu w Bartkowie, Kajetanowie,
piekarnie w Zagnańsku, Tumlinie, Samsonowie. Funkcjonuje wiele zakładów usługowych
w zakresie mechaniki pojazdowej, a także szereg placówek handlowych.
Pozytywną cechą działających zakładów jest:

ich
znaczna
różnorodność
dająca
możliwość
zatrudnienia
szerszej
grupie
mieszkańców;

niewielka lub żadna uciążliwość dla środowiska oraz mieszkańców.
Do firm działających w przetwórstwie na terenie Gminy Zagnańsk należy zaliczyć:
171

Firma Produkcyjno – Handlowo – Usługowa „SKORPION” A. Chrzanowski, zajmująca
się obrotem i przetwórstwem metali i kamieniami szlachetnych oraz eksportem
i importem w zakresie produkcji drzewnej.

Zakład Kamieniarski w Kajetanowie – zajmujący się wyrobami ze skał i kamienia
naturalnego.

Zakład Przerobu Kamienia Budowlanego „DĄBRÓWKA” Janina i Wojciech, zajmujący
się wyrobami ze skał i kamienia naturalnego, robotami ogólnobudowlanymi,
sprzedażą detaliczną i hurtową własnych wyrobów oraz świadcząca usługi w zakresie
ochrony zabytków.

Zakład
Produkcyjny
„BLEZER” Jacek Fronio, specjalizujący się w produkcji
i sprzedaży w zakresie dziewiarstwa i konfekcji.

Przedsiębiorstwo Produkcyjno – Handlowo – Usługowe Marta Kopeć, zajmujące się
produkcją pieczywa, wód mineralnych oraz handlem artykułami spożywczymi
i przemysłowymi.
Funkcjonujące na terenie gminy Zagnańsk zakłady produkcyjne i usługowe stanowią głównie
własność prywatną osób fizycznych.
Nie ma wśród przedsiębiorców działających na terenie gminy wielkich inwestorów, są
przedstawiciele
branży
montażowo-budowlanej,
hodowlano-przetwórczej,
usługowo-
handlowej. Przedsiębiorców tych wspierają władze lokalne. Dla inicjatyw gospodarczych na
terenie gminy przewidziano wsparcie w formie ulg podatkowych uzależnionych od liczby
tworzonych miejsc pracy.
Agroturystyka jako alternatywne źródło dochodu, ma szansę w znacznym stopniu poprawić
kondycję finansową gospodarstw prywatnych oraz zmobilizować ich właścicieli do
przetwarzania własnych produktów żywnościowych (pieczenie chleba, wyrób masła), jak
również do podnoszenia standardów sanitarno-użytkowych i zmian w wyglądzie i estetyce
gospodarstw rolnych, które w konkurowaniu o potencjalnych klientów poza dbałością
o bogatą ofertę usług najwyższej jakości, będą dbały również o tak zwane otoczenie
i wizerunek „domu i zagrody”.
CIESZANÓW
Gmina Cieszanów jest gmina typowo rolnicza. Przeobrażenia w ostatnich latach
spowodowały upadek bądź likwidacje przedsiębiorstw dających zatrudnienie kilkuset
172
pracownikom. Obecnie na terenie gminy największym pracodawca jest Fabryka Mebli
w Dachnowie „BLACK RED WHITE”, zatrudniająca ponad 300 pracowników.
Ponadto wśród ogólnej liczby kilkunastu ważniejszych przedsiębiorstw gminy wymienić
należy: Zakład produkcji mebli tapicerowanych WALMEB Sp. z o.o.; Fabryka mebli Jar Sp.
z o.o. Gminna Spółdzielnia Samopomoc Chłopska; Zakład Produkcji Drzewnej w Nowym
Siole; Usługi Budowlane A-W Bau; Zakład Produkcji Mebli – BEPEMA.
Rozwój działalności gospodarczej w gminie Cieszanów uzależniony jest w pewnej mierze od
funkcjonujących struktur instytucji otoczenia biznesu. Powinno ono stanowić bazę wyjściową
dla pozyskanych inwestycji zagranicznych. Jest również podstawą do tworzenia inwestycji
zagranicznych. Na przestrzeni ostatnich kilku lat to najdynamiczniej rozwijający się sektor
gospodarki. Na terenie gminy funkcjonują grupy producenckie, kółka rolnicze oraz Rada
Gospodarcza w Cieszanowie, a także organizacją pozarządowa „Cieszanowskie Forum
Gospodarcze” wspierające lokalne inicjatywy w zakresie działalności gospodarczej. Ponadto
zaplanowane jest utworzenie agencji rozwoju gminy Cieszanów, która prowadziłaby lokalny
inkubator przedsiębiorczości.
Na terenie gminy prowadzone są różne rodzaje działalności gospodarczej. Największy
procentowy udział przypada na handel i usługi dla ludności, natomiast najmniejszy na
produkcje i gastronomie.
ciekami i odpadami).
Położenie gminy oraz jej rolniczy charakter wyraźnie determinują jej misję. Prowadzenie
działalności rolniczej nie musi być jedynym źródłem dochodu na obszarze gminy. Występują
tu potencjalne możliwości rozwoju innej działalności przynoszącej dodatkowy dochód.
Ważnym sposobem rozwoju aktywności zawodowej znacznej części mieszkańców gminy
będzie ukierunkowanie gospodarstw rolnych na działalność pozarolniczą, np. wstępne
przetwórstwo produktów rolnych, agroturystykę, rzemiosło i rękodzielnictwo. W ten sposób
część rolników może zapewnić sobie dodatkowe źródło dochodów w przyszłości.
HORYNIEC ZDRÓJ
Na terenie gminy działa około 125 podmiotów gospodarczych, w większości należących do
173
sektora prywatnego. Zatrudnienie w gospodarce narodowej wynosi 639 osób, z czego
najwięcej przypada na ochronę zdrowia i sferę budżetową
Na terenie gminy nie działają podmioty gospodarcze znaczące w skali kraju lub
województwa. Zaliczyć je można do małych i bardzo małych.
Zdecydowany prym w gminie wiodą podmioty prywatne, które stanowią ponad 90% ogółu
zarejestrowanych podmiotów.
Podmioty gospodarcze gminy Horyniec – Zdrój stanowią ok. 7% ogółu podmiotów
zarejestrowanych na terenie powiatu lubaczowskiego. Wielkość ta jest zbieżna z liczbą
podmiotów gospodarczych rejestrowanych w innych gminach powiatu ( z wyjątkiem ośrodka
miejskiego Lubaczów skupiającego ponad 40% ogółu podmiotów powiatu.),
Zdecydowanie prym pod względem branżowym wiodą handel i usługi, grupujące blisko 50%
wszystkich podmiotów gospodarczych działających na terenie gminy oraz lecznictwo
uzdrowiskowe z uwagi na wielkość zatrudnienia.
Do zidentyfikowanych problemów w zakresie rozwoju przedsiębiorczości na terenie gminy
należą:

powstawanie zakładów przemysłowych, usługowych w okolicznych ośrodkach,

brak środków na inwestycje skutkujące zwiększoną skłonnością do inwestowania na
terenie gminy,

brak w pobliżu wielkich ośrodków miejskich,

słabe zainteresowanie sektora prywatnego działalnością gospodarczą o profilu
lecznictwo uzdrowiskowe, pensjonaty.
7.4.2. Analiza innych sektorów powiązanych z turystyką
Turystyka, podobnie jak większość działalności człowieka, może powodować negatywne
skutki dla środowiska przyrodniczego. Ze względu na rozwój infrastruktury turystycznej,
zmniejsza się powierzchnia obszarów naturalnych będących siedliskami roślin i zwierząt.
Ponadto wzrasta zanieczyszczenie powietrza (głównie ze względu na emisję spalin
samochodowych), zanieczyszczenie wód (ścieki pochodzące z obiektów turystycznych) oraz
poziom hałasu.
Do sektorów powiązanych z turystyką można zaliczyć:
174

sektor biur podróży - podmiotów gospodarczych prowadzących działalność
w zakresie: organizowania, realizowania, sprzedawania usług niezbędnych dla
podróżujących oraz sprzedawania usług komplementarnych i towarzyszących,

sektor promocji i informacji turystycznej - obejmuje on organizacje turystyczne,
zrzeszenia gospodarcze i stowarzyszenia turystyczne oraz regionalne i lokalne
organizacje zajmujące się promocją turystyki na danym terenie, jak również sic
punktów i centrów informacji turystycznej oraz innych podmiotów prowadzących
usługi informacji turystycznej,

obiekty sportowe oraz placówki kultury
SPICZYN I WÓLKA
Rozwój gospodarki oraz zwiększenie jej konkurencyjności będzie stanowiło jedno z głównych
wyzwań rozwojowych Podregionu w ciągu najbliższych lat. Rozwój gospodarki Podregionu
powinien iść w parze z rozwojem jej specjalizacji w określonych niszach produkcyjnych
i usługowych. Wewnętrzne potencjały gmin Partnerstwa międzygminnego, wskazują, że
istnieją realne szanse specjalizacji gospodarczej w obszarze turystyki oraz produkcji
wysokiej jakości żywności, przetwórstwa płodów rolnych oraz rozwoju drobnego przemysłu
pod parasolem marki szlaku Jana III Sobieskiego, Położenie Podregionu oraz szacowane
zasoby ludzkie stwarzają możliwości rozwoju systemu usług, w tym usług specjalistycznych.
Podstawowe działania umożliwiające realizację tego celu powinny dążyć do ograniczenia
bądź wyeliminowania słabych stron gospodarki Podregionu oraz wzmocnienia tych
elementów i dziedzin rozwoju gospodarczego, które w dłuższej perspektywie pozwolą na
ukształtowanie konkurencyjnego profilu gospodarki zdolnej tworzyć i zachowywać trwałe
miejsca pracy oraz przyciągać nowe inwestycje.
Teren Podregionu dysponuje wewnętrznymi potencjałami rozwoju, które przy aktywnym
wsparciu mogą doprowadzić do wykształcenia się gospodarki o określonym profilu
specjalizacji i konkurencyjności (wzrost konkurencyjności regionalnej gospodarki powinien
opierać
się
głównie
na
własnym
potencjale,
który
należy
wesprzeć
działaniami
aktywizującymi). Realizacja racjonalnych działań pozwoli na specjalizację w dziedzinach,
w których możliwe jest osiągnięcie sukcesów gospodarczych przez podmioty Podregionu.
W kręgu interwencji podejmowanych w Podregionie powinien też pozostawać rozwój całej
sfery usług i produktów okołoturystycznych obejmujących także przetwórstwo płodów rolnych
175
(nalewki, sery, wędliny, pieczywo, soki, itd.), tym bardziej, że stanowi ono część dziedzictwa
kulturowego Podregionu. Takie szerokie podejście jest zgodne ze Strategią Rozwoju
Województwa
Lubelskiego
na
lata
2006-2020,
które
zakłada
opieranie
rozwoju
Lubelszczyzny na serii atutów rozwojowych. Zgodnie z zapisami wspomnianego dokumentu
„do głównych atutów rozwojowych województwa należy zaliczyć przede wszystkim korzystne
warunki do produkcji wysokiej jakości żywności, biopaliw i energii ze źródeł odnawialnych.
Inną niszą specjalizacji regionalnej gospodarki powinien być rozwój sektora produkcji i usług
wysoce specjalistycznych, z wykorzystaniem atutów przygranicznego położenia. Szans na
specjalizację gospodarczą województwa należy również upatrywać w rozwoju usług
opiekuńczo-medycznych
oraz
różnych
form
turystyki,
w
tym
turystyki
wiejskiej
i uzdrowiskowej” (s.45). Na terenie podregionu zasoby środowiska przyrodniczego
w szczególności nasłonecznienie (usłonecznienie sięga 50 usłonecznienia względnego przy
jednoczesnym nasłonecznieniu w regionie 1500-1700 h/rok i rocznej sumie energii sięgającej
1000 kwh/m2) pozwalają myśleć o rozwoju przedsiębiorstw, które prosukowały by energię
elektryczną. Warto zwrócić uwagę, że turystyka, OZE i przetwórstwo wymieniane są „jednym
tchem” jako realne atuty rozwojowe regionu. Również jednym tchem określane są jako
„dziedziny wysokiej szansy”. Jak wynika ze Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego
tymi dziedzinami w województwie lubelskim są niewątpliwie szkoły wyższe i nieliczne
instytuty pozauczelniane, dobra turystyczne w środowisku przyrodniczym i kulturowym oraz
możliwość produkowania niektórych dóbr
rynkowych o
wysokiej
jakości,
głównie
pochodzenia rolniczego. Przetwórstwo płodów rolnych jako dziedzina strategiczna nie
powinna zresztą nikogo dziwić. W podregionie, a prawdopodobnie w całym regionie,
przetwórstwo korzeniami sięga co najmniej do czasów szlacheckich i podobnie jak przed
wiekami bazuje na produkcji rolniczej, ta zaś, również od wieków, stanowi jeden
z najważniejszych działów gospodarki regionu. Świadczą o tym duże zasoby ziemi, wysoki
udział ludności rolniczej oraz znaczący udział w produkcji rolniczej. Świadczą też
spontaniczne przekonania mieszkańców Lubelszczyzny, że rolniczy charakter wyróżnia ten
region spośród innych regionów w Polsce.
Wysoka pozycja rolnictwa w regionie jest wynikiem szeregu uwarunkowań tworzących
szansę dalszego rozwoju. Zalicza się do nich ukształtowanie powierzchni, korzystne warunki
klimatyczne i glebowe, wskaźnik jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Duża ilość siły
roboczej zaangażowanej w produkcję rolną jest jednym z podstawowych ograniczeń
rozwojowych sektora rolnego w regionie. Nadmierne zatrudnienie hamuje poprawę struktury
176
agrarnej, efektywność gospodarowania oraz postęp technologiczny, co z kolei przekłada się
na niskie dochody rolnicze i niepełne wykorzystanie potencjału produkcyjnego. Wobec
powyższego przetwórstwo planowane w okresie realizacji Programu jako podporządkowane,
dopasowane do gospodarki turystycznej, posiada odpowiednie zaplecze do tego, by się
usamodzielnić, gdyż wprost odwołuje się do potrzeby skracania kanałów dystrybucji, dając
szansę
rolnikowi-producentowi
na
przetworzenie
towaru,
zmagazynowanie
go
i dystrybuowanie, a więc skrócenie łańcucha dystrybucji i de facto zgromadzenie większego
kapitału. Cieszą deklaracje zawarte w dokumencie Strategii Rozwoju Województwa
Lubelskiego, że proces dostosowywania rolnictwa do gospodarki rynkowej (w tym
w szczególności właśnie poprzez rozwój systemu wspierania przetwórstwa oraz produkcji
zdrowej żywności) trwać będzie co najmniej do 2020 roku. Towarzyszyć temu powinien
rozwój systemu usług, w tym także specjalistycznych oraz rozwój współpracy gospodarczej,
oparty między innymi o przygraniczne położenie regionu oraz dostępność licznych i dobrze
wykształconych zasobów pracy. Warto jest jednak podkreślić, że branża przetwórstwa
rolnego charakteryzuje się względnie wysokimi barierami wejścia do branży (certyfikaty,
ustawy, normy, inspekcje, itd.) dlatego tworząc Markę Szlaku Jana III Sobieskiego należy
skoncentrować się na turystyce jako kole napędowym przekształceń, tym bardziej, że
proponowany produkt turystyczny jest silnie skorelowany ze specyfiką tej konkretnej
przestrzeni na której jest realizowany.
CHĘCINY
Ochrona środowiska
Istniejący na terenie gminy system wodociągowy oparty jest prawie w całości o własne
udokumentowane zasoby wód podziemnych i aktualnie w znikomym procencie uzależniony
jest od zewnętrznych źródeł zasilania i systemów zaopatrzenia w wodę.
Na terenie miasta Chęciny istnieje zorganizowany system odprowadzania i oczyszczania
ścieków bytowo-gospodarczych na oczyszczalni ścieków w Radkowicach.
Na obszarze miasta i gminy brak jest scentralizowanych systemów zbiorowego zaopatrzenia
w ciepło.
Na terenie gminy Chęciny nie ma zorganizowanych składowisk odpadów komunalnych
i przemysłowych. Obecnie gmina i miasto Chęciny nie jest zaopatrywana w gaz z sieci
przewodowej.
177
Gmina posiada dobrze rozwinięty system telekomunikacji przewodowej. System łączności
telekomunikacyjnej na terenie gminy i miasta Chęciny funkcjonuje w oparciu o automatyczną
centralę telefoniczną zlokalizowaną w Chęcinach włączoną do centrali nadrzędnej
w Kielcach. System ten jest powiązany z krajowym systemem telekomunikacji,
Na terenie gminy Chęciny brak jest zakładów przemysłowych, które by figurowały na liście
zakładów uciążliwych dla środowiska z uwagi na emisję zanieczyszczeń do powietrza.
Promocja oraz informacja turystyczna
Na terenie gminy Chęciny funkcjonuje punkt informacji turystycznej - Centrum Informacji
Turystycznej i Historycznej Gminy Chęciny "Niemczówka", które jest częścią Referatu
Funduszy Pomocowych i Promocji Urzędu Gminy i Miasta Chęciny.
Siedziba Centrum Informacji mieści się w XVI-wiecznej kamienicy tzw. "Niemczówce".
Centrum jest czynne od poniedziałku do soboty w godzinach od 9 do 17.
W roku 2010 obiekt został gruntownie zmodernizowany w ramach realizacji projektu pn.
"Odnowa potencjału historyczno-kulturowego zabytkowego budynku tzw. "Niemczówki"
w Chęcinach
poprzez
utworzenie
kompleksowego
centrum
informacji
turystycznej
i historycznej", dofinansowanego z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa
Świętokrzyskiego na lata 2007-2013.
W Chęcinach funkcjonuje Biuro Podróży Łysogóry, które od kilkunastu lat jest liderem
w województwie świętokrzyskim w organizowaniu wycieczek w region świętokrzyski. Nowa
lokalizacja biura to obiekt przy Jaskini Raj. Oferta zawiera bogatą propozycję wycieczek
w najpiękniejsze zakątki regionu. Opracowane zostały dobre i sprawdzone trasy wycieczek
jedno, dwu i trzydniowych po Górach Świętokrzyskich, uwzględniając coraz to nowe atrakcje
turystyczne. Jako jedyne, biuro prowadzi sprzedaż pakietów programowych: dla przedszkoli,
szkół, zakładów pracy.
Placówki kultury
Wielokierunkowa działalność, upowszechnienie i promocja lokalnej kultury to główne
założenia i priorytet rozwoju gminy. Organizowane są wiele imprez kulturalnych cieszących
się ogromną popularnością m.in. Dni Chęcin, kiedy Drużyna Rycerska Ziemi Chęcińskiej
prezentuje stroje, zbroje, broń palną i białą, imitując walki rycerskie, Dni Kupały, Święto
Pieczonego Ziemniaka, Europejskie Dni Dziedzictwa Kulturowego, Zamkowe Spotkania
z Muzyką Poważną itd.
178
Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Chęcinach pełni rolę centrum działań kulturalnych
obejmujących miasto i gminę. Efektem tej współpracy są cykliczne imprezy, m.in. takie jak
wyścig kolarski „Gonitwa wokół zamku”, zamkowe spotkania z Muzyką oraz plenery
plastyczne i wystawy po plenerowe.
Na terenie Gminy odbywa się każdego roku wiele imprez o charakterze lokalnym, jak
również ogólnopolskim, w których startowało po kilkaset uczestników np.
Świętokrzyski
Maraton rowerowy MTB Piekło-Raj, Wyścig Kolarski „Gonitwa wokół Zamku”.
Obiekty sportowe
Gmina Chęciny proponuje również bogatą ofertę sportowo-rekreacyjną, do której zaliczyć
można m.in. mini maraton, zawody kolarskie - Puchar Gór Świętokrzyskich, Mistrzostwa
Województwa w Szachach oraz Motorowe Mistrzostwa Europy Enduro. Na terenie gminy
działają liczne kluby sportowe, które zdobywają najwyższe laury w rywalizacji sportowej
w skali regionu i kraju.
Na terenie gminy i miasta Chęciny działalność w zakresie kultury fizycznej prowadzi pięć
Klubów Sportowych: „ZNICZ” Podzamcze (sekcja zapasów); „ŚWIT” Wolica (sekcja piłki
ręcznej); „PIAST” Chęciny (sekcja piłki nożnej), Uczniowski Klub Sportowy „Ikar” w Polichnie,
„SOKÓŁ” Siedlce (sekcja piłki nożnej).
Szczególnie ważnym problemem jest konieczność poprawy bazy materialnej służącej
rozwojowi sportu i rekreacji.
Społeczeństwo Gminy i znacząca jego część zaangażowana aktywnie w uprawianie sportu
oczekuje zdecydowanej poprawy standardu i ilości obiektów do podnoszenia swych
umiejętności i rozwoju talentu sportowego. W mieście i gminie znajdują się obiekty sportowe
i tereny rekreacyjne, które jednak ze względu na wieloletnie zaległości remontowe są
znacznie dekapitalizowane.
ZAGNAŃSK
Ochrona środowiska
Obecnie na terenie Gminy Zagnańsk nie występują zakłady przemysłowe przekraczające
dopuszczalne normy zanieczyszczeń. Przynależność gminy Zagnańsk do Stowarzyszenia
Zdrowych Miast z siedzibą w Danii jest potwierdzeniem dobrego stanu czystości powietrza
w tym regionie.
Problemem jest konieczność rekultywacji wyrobisk po eksploatacji surowców mineralnych,
179
przerwanie dzikiej eksploatacji oraz zagospodarowanie dzikich wyrobisk i kontrola wydobycia
surowców naturalnych
Należy podjąć również działania zmierzające do zmniejszenia uciążliwości komunikacyjnych.
Hałas notowany na terenie gminy wzdłuż drogi krajowej nr 7 Gdańsk -Warszawa – Kraków –
Chyżne
Gmina leży w strefie słabych zagrożeń przemysłowych, toteż dzięki stosunkowo małemu
zanieczyszczeniu środowiska naturalnego istnieją dogodne warunki dla rozwoju rolnictwa
ekologicznego.
Wysoka jakość środowiska naturalnego i sąsiedztwo aglomeracji miasta Kielc stwarzają
zapotrzebowanie na dostęp do przyrody gminy, to z kolei może pobudzić rozwój funkcji
mieszkaniowej gminy (głownie dla osób z Kielc), rozwój handlu i usług obsługujących ruch
turystyczny i weekendowy ruch wypoczynkowo-rekreacyjny, rozwój agroturystyki oraz rozwój
kultury lokalnej poprzez organizację imprez takich jak: festyny, koncerty, turnieje sportowe,
przeglądy folklorystyczne itp.
Placówki kultury oraz obiekty sportowe
Wiodącą rolę w aktywności kulturalnej i sportowej w gminie Zagnańsk pełni Gminny Ośrodek
Kultury, Sportu i Rekreacji. Jest administratorem hali sportowej przy ul. Turystycznej 59 b,
w której to jednocześnie znajduje się siedziba Ośrodka. W obiekcie hali sportowej GOKSiR
znajdują się, pełnowymiarowe boiska do piłki ręcznej, koszykówki, piłki siatkowej (istnieje
możliwość rozgrywania 3 spotkań równocześnie poprzez podzielenia płyty boiska kotarami
na 3 boiska) oraz tenisa ziemnego. Na płycie boiska można również rozgrywać spotkania
w piłkę nożną halową – futsal, które to cieszą się największą popularnością w gminie.
W Gminie Zagnańsk działają następujące kluby sportowe:

KS „Skała” Tumlin
- sekcja narciarska oraz sekcja piłki

KS „Lubrzanka” Kajetanów - prowadzący rozgrywki piłki nożnej

KS „Leśnik” Zagnańsk - prowadzący rozgrywki piłki nożnej

KS „Samson” Samsonów - prowadzący rozgrywki piłki nożnej

KS „Dajar” Zachełmie – juniorzy.
Łącznie na terenie gminy jest 12 boisk w miejscowościach: Tumlin, Kajetanów, Zagnańsk,
Samsonów, Kaniów i Jaworze, ponadto w gminie znajdują się 4 sale gimnastyczne. Boisko
180
do siatkówki plażowej zlokalizowane przy zbiorniku „Borowa Góra”, jest wykorzystywane
głownie w okresie letnim przez okolicznych mieszkańców oraz turystów chętnie
odwiedzających to miejsce. W dniu 29 maja 2004 roku została oddana do użytku
nowoczesna Hala Sportowa w Zagnańsku.
CIESZANÓW
Ochrona środowiska
Na wskutek systematycznej redukcji emitorów zanieczyszczeń powietrza (zmiana systemu
zasilania lokalnych kotłowni z węgla na paliwo gazowe) oraz braku w gminie przemysłu
uciążliwego, największą uciążliwością jest zatruwanie powietrza i hałas spowodowany przez
komunikacje kołowa.
Aktualnie na terenie Gminy Cieszanów zlokalizowane sa 3 przestarzałe, nie nadające sie do
adaptacji składowiska odpadów komunalnych. Składowiska te nie spełniają podstawowych
wymogów ochrony środowiska.
System zbiorowego zaopatrzenia w wodę Gminy Cieszanów jest dobrze rozwinięty,
wszystkie miejscowości są zaopatrywane w wodę bieżącą z wodociągu.
Gmina Cieszanów prowadzi ożywione prace przy budowie oczyszczalni ściekowi sieci
kanalizacyjnych. W chwili obecnej na terenie gminy znajduje się osiem oczyszczalni,
różnego rodzaju (dwie biologiczne, cztery mechaniczno- biologiczne, mechaniczna
i biologiczno- trzcinowa).
W zakresie telekomunikacji istnieje potrzeba rozbudowy sieci telekomunikacyjnej, głownie ze
względu na konieczność zapewnienia dostępu do Internetu.
Promocja i informacja turystyczna
Na terenie gminy nie zidentyfikowano punktów informacji turystycznej, działających
wypożyczalni sprzętu sportowo-rekreacyjnego, funkcjonowania biur podróży lub usług
przewodnickich.
Placówki kultury
Działaniami z zakresu kultury na obszarze gminy Cieszanów zajmuje się przede wszystkim
Centrum Kultury i Sportu w Cieszanowie. Obecnie po przebudowach i remontach obiekt
posiada salę widowiskową na 120 osób, garderobę, salę prób, salę konferencyjną oraz
kawiarenkę internetową. Koncentruje się w nim życie kulturalne gminy.
181
Jednostkami podlegającymi pod Centrum Kultury i Sportu w Cieszanowie są wiejskie domy
kultury w Dachnowie i Starym Lublińcu oraz świetlice wiejskie w Żukowie, Kowalówce,
Dąbrówce i Folwarkach. Z ich pomieszczeń korzystają dzieci i młodzież, a także
poszczególne Koła Gospodyń Wiejskich. Przy Centrum Kultury i Sportu w Cieszanowie
działają następujące zespoły:

Kapela Ludowa „Sokoły” z Cieszanowa,

Miejska Orkiestra Dęta z Cieszanowa

Młodzieżowa Kapela Ludowa „Żarek” z Cieszanowa.
Na terenie gminy Cieszanów od roku 1949 funkcjonuje Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy
w Cieszanowie. Biblioteka posiada filie w Nowym Siole, Dachnowie i Nowym Lublińcu.
Biblioteka posiada czytelnię oraz stanowiska komputerowe z dostępem do internetu.
Obiekty sportowe
Infrastruktura sportowo-rekreacyjna gminy Cieszanów obejmuje:

stadion piłkarski wraz z trybunami na ok. 600 oraz trybunami przenośnymi na ok. 300
osób,

dwa korty tenisowe, boisko do siatkówki oraz budynek zaplecza w Nowym Siole;

boisko do piłki nożnej w Dachnowie;

boisko do piłki nożnej w Starym Lublińcu;

wielofunkcyjne boisko w Nowym Siole przy Szkole Podstawowej;

asfaltowe boisko do piłki ręcznej przy Zespole Szkół Publicznych w Nowym Lublińcu;

boisko trawiaste do piłki nożnej przy Szkole Podstawowej w Chotylubiu;

boisko trawiaste przy Szkole Podstawowej w Niemstowie;

boisko trawiaste przy Szkole Podstawowej w Kowalówce.
HORYNIEC ZDRÓJ
Ochrona środowiska
Teren całej gminy Horyniec – Zdrój , należy do „obszarów specjalnie chronionych". Głównym
źródłem zanieczyszczenia powietrza na terenie gminy Horyniec są procesy spalania paliw
stałych - głównie węgla - dla potrzeb bytowo-grzewczych gospodarstw domowych.
182
Badania zbiorniku wodnego na potoku Radrużka wykazały II klasę czystości wody pod
względem ogólnym.
Przez analogię można sądzić, że podobnie nie odpowiadające normatywom wody prowadzą
inne potoki wodne.
Na terenie gminy brak zagrożeń ze strony hałasu przemysłowego. Podstawowym źródłem
zagrożeń hałasem jest transport samochodowy związany z główną arterią komunikacyjną
gminy - drogą wojewódzką nr 867 relacji Sieniawa -Hrebenne (przez Horyniec-Zdrój), oraz
linia kolejowa Medyka – Bełżec.
Zagadnienie odprowadzania i oczyszczania ścieków na terenie gminy jest nierozwiązane
kompleksowo z wyjątkiem Horyńca - Zdroju.
Na terenie gminy nie ma w pełni funkcjonującego, kompleksowego systemu gospodarki
odpadami.
W uwarunkowaniach gminy Horyniec – Zdrój rozwiązania wymaga zagadnienie istniejącego
wysypiska śmieci w Horyńcu - Zdroju, nie spełnia ono bowiem wymagań ustawowych i musi
być zamknięte.
Nasycenie rynku usług komercyjnych w zakresie handlu, gastronomii, rzemiosła,
bankowości, ubezpieczeń społecznych, itp aktualnie i w perspektywie będzie wystarczające.
Dla jakości życia mieszkańców gminy daleko ważniejsze znaczenie mają niekomercyjne
i jednocześnie deficytowe usługi publiczne typu: oświatowego, zdrowia i opieki społecznej,
kultury, sportu i bezpieczeństwa publicznego.
Promocja i informacja turystyczna
Na terenie gminy funkcjonuje jeden Punkt Informacji Turystycznej usytuowany przy ul Jana II
Sobieskiego 4. Punkt jest czynny od wtorku do soboty od godziny 8 do 20tej, w niedziele od
14 do 20, w poniedziałek – nieczynny.
Firma Voyager z Tomaszowa Lubelskiego, chcąc zdominować bardzo chłonny rynek na
turystów, jakim są Horynieckie sanatoria, postanowiła otworzyć swoje biuro w Horyńcu.
Niedługo powinno mieć miejsce otwarcie biura, godziny przyjmowania klientów: od 10:00 do
18:00 od poniedziałku do piątku. Gdy biuro zostanie otwarte, horyniec.info poda więcej
informacji o tym przedsięwzięciu.
183
Placówki kultury oraz obiekty sportowe
Z punktu widzenia oferty turystycznej dla mieszkańców i turystów w zakresie kultury, sportu
i rekreacji jest ona bardzo znikoma spowodowana brakiem odpowiedniej bazy.
Natomiast na terenie gminy nie zidentyfikowano działających wypożyczalni sprzętu
sportowo-rekreacyjnego.
7.5. Analiza potencjału punktów węzłowych w zakresie
odnawialnych źródeł energii
Produkcja energii „ekologicznie czystej” ze źródeł odnawialnych, wykorzystuje naturalne
zasoby środowiska jakimi są: energia spiętrzeń wodnych, promieniowanie słoneczne, wód
geotermalnych, spalanie biomasy, siła wiatru. Dla określonego zrównoważonego rozwoju
może stanowić ważny element przynoszący wymierne efekty ekologiczno-energetyczne. Jej
wykorzystanie ma na celu ograniczenie szkodliwych produktów spalania paliw kopalnych,
wyczerpywanie się zasobów kopalnych oraz dążenie do zapewnienia bezpieczeństwa
energetycznego poszczególnych regionów.
Odnawialne źródło energii to źródło wykorzystujące w procesie przetwarzania energię wiatru,
promieniowania słonecznego, geotermalną, fal, prądów i pływów morskich, spadku rzek oraz
energię pozyskiwaną z biomasy, biogazu wysypiskowego, a także z biogazu powstałego
w procesach odprowadzania lub oczyszczania ścieków albo rozkładu składowanych
szczątek roślinnych i zwierzęcych.
WÓLKA I SPICZYN
Tereny gmin cechuje najniższe zachmurzenie w Polsce 6,3-6,6 stopni w jedenasto
stopniowej skali pokrycia nieba, a usłonecznienie sięga 50 usłonecznienia względnego przy
jednoczesnym nasłonecznieniu w regionie 1500-1700 h/rok i rocznej sumie energii sięgającej
1000 kwh/m2. Jest to wiec obszar idealny do rozwoju energetyki słonecznej zarówno w celu
ogrzewania wody użytkowej wśród mieszkańców podregionu jak również produkcji energii
przez przedsiębiorstwa. Dogodne warunki wietrzne w gminach: Mełgiew, Wólka, Spiczyn
(zasoby wiatrów na wysokości 30 m sięgają 110 KW/rok) sprawiają, źe możliwe jest
uruchomienie w tym gminach elektrowni wiatrowych. gmina Piaski, Rybczewice oraz cześć
gminy Wólka to obszary perspektywiczne dla rozwoju elektroenergetyki geotermalnej
(tem>150 stopni Celsjusza). Ze względu na dobre gleby w gminach: Gorzków Piaski
Rybczewice i Mełgiew, obszar ten jest predysponowany do upraw roślin energetycznych
184
o dużych wymaganiach glebowych. W gminie Piaski powstała pierwsza w tym regionie
elektrownia na biomasę o mocy blisko 1 MW. Rozpoczęcie procesu technologicznego miało
miejsce 7 października 2011 r. Wytwarzanie biogazu odbywa się w procesie rozkładu
biomasy pochodzenia rolniczego. Głównym surowcem do pozyskiwania biogazu będzie
odnawialne źródło w postaci specjalnie przygotowanego wsadu roślinnego (kukurydzy)
z dodatkiem substratów płynnych (serwatki i gnojownicy).
Gminy Spiczyn i Wólka znajdują się również w obszarze
perspektywicznych lokalizacji
odwiertów badawczych związanych z energetyka geotermalną, a gmina Gorzków jako
zasoby energii odnawialnej bierze pod uwagę drewno, którego pobiera 61/m3/ ha.
Na terenie
podregionu powstała idea powołania strefy energii odnawialnej Scutum
Sobiescianum (ScS) , która to powstała po przeanalizowaniu endogennych potencjałów
energii odnawialnych obszaru 6 gmin Szlaku JIIIS (jedne z najlepszych w Polsce zasobów
helioenergetycznych, dogodne warunki wietrzne, dogodne zasoby eksploatacyjne wód
i energii geotermalnej – wody o temperaturze powyżej 150°C, dogodne warunki rolnicze dla
upraw energetycznych, zaplecze dla produkcji biomasy i biogazu). Warunki te coraz częściej
dostrzegają przedsiębiorcy, dlatego w obrębie gmin Szlaku JIIIS powstają fermy wiatrowe
i biogazownie (np. jedna z pierwszych w Polsce południowo-wschodniej bioelektrownia
metanowa w Piaskach). Jedną z ważnych cech charakterystycznych koncepcji ScS jest
akcentowanie oprócz efektywności energetycznej roli związku instalacji OZE z krajobrazem
naturalnym i kulturowym. Wspieranie rozwoju systemu wykorzystania energii odnawialnej,
w tym Pilotażowa Strefa Energii Odnawialnej Scutum Sobiescianum została wpisana do
„Programu
Ochrony
Środowiska
Województwa
Lubelskiego
na
lata
2012-2015
z perspektywą do roku 2019” przyjętego w dniu 30 lipca 2012 r. przez Sejmik Województwa
Lubelskiego.
CIESZANÓW
Gmina Ciechanów zainwestowała w energię odnawialna. W ramach Regionalnego Programu
Operacyjnego Województwa Podkarpackiego na lata 2007 – 2013 gmina Ciechanów
realizuje projekt „Odnawialne źródła energii dla Miasta i Gminy Cieszanów – I etap”. Wartość
projektu ogółem 2 784 138,55 zł, dofinansowanie 2 366 517,76 zł., co stanowi 85 % kosztów
kwalifikowanych. Okres realizacji inwestycji: od dnia 13.10.2010 r. do dnia 29.06.2012 r.
Celem projektu jest zwiększenie wykorzystania energii pochodzącej z odnawialnych źródeł.
Projektem objęte są wyłącznie budynki użyteczności publicznej w Gminie Cieszanów,
185
a zmiana źródła ciepła na energię odnawialną realizowana będzie kompleksowo we
wszystkich możliwych do adaptacji kotłowniach w budynkach użyteczności publicznej
będących własnością Gminy Cieszanów.
Realizacja projektu obejmowała prace polegające na przebudowie kotłowni gazowych na
kotłownie na biomasę w 8 budynkach użyteczności publicznej. Modernizacja systemu
ogrzewania polegała m.in. na zmianie rodzaju paliwa z gazowego na biomasę oraz montażu
nowoczesnych niskotemperaturowych wodnych kotłów na biomasę.
W przeważającej części źródła ciepła opalane sa węgłem i gazem.
Podstawowy węzeł energetyczny gazowy gminy stanowi stacja redukcyjno –pomiarowa
zlokalizowana w przysiółku Nowego Sioła – Sosnina. Program gazyfikacji obejmuje 90%
obszaru gminy.
Z uwagi na rolniczy charakter gminy, na jej obszarze nie występują duże, scentralizowane
źródła ciepła. Zaopatrzenie mieszkańców gminy w ciepło oparte jest na indywidualnych
i spółdzielczych źródłach ciepła oraz kotłowniach zakładowych.
Stosowanie alternatywnych źródeł energii, zwłaszcza gazu ziemnego, ograniczone jest
dostępnością. W miejscowości Dachnów w fabryce mebli funkcjonuje kotłownia z dwoma
piecami na biomasę (trociny, odpady drzewne).
HORYNIEC ZDRÓJ
Na terenie gminy Horyniec-Zdrój brak jest takich źródeł energii jak siłownie wiatrowe oraz
elektrownie wodne. Na terenie gminy wyklucza się lokalizowanie siłowni wiatrowych, gdyż
gmina została objęta różnymi formami ochrony przyrody mimo, że warunki klimatyczne są
korzystne dla takich lokalizacji.
Na terenie gminy pracują kotłownie opalane biomasą, głownie na potrzeby indywidualnych
gospodarstw domowych oraz w zakładzie przetwarzającym drewno. Odpady drewna są
wykorzystywane jako paliwo biomasowe, np. ZPD PRO-DREW w Werchracie. Brak jest
szczegółowych danych o ich ilości, wydajności i osiąganych efektach ekonomicznych.
Na terenie gminy Horyniec-Zdrój instalacje biogazowe, wykorzystujące biogaz (gaz
wysypiskowy) nie występują i nie są ekonomicznie uzasadnione.
Wykorzystanie czystej energii promieniowania słonecznego może znaleźć zastosowanie do
wspomagania ogrzewania budynków użyteczności publicznej, budynków jednorodzinnych,
gospodarczych oraz podgrzewania wody w basenach. Brak danych z terenu gminy
186
o zastosowanych rozwiązaniach tego typu w indywidualnych gospodarstwach.
CHĘCINY
Z uwagi na niski stopień retencji wodnej energetyka wodna na terenie gminy Chęciny ma
niewielkie szanse rozwoju na dużą skalę. Dotyczy to również energetyki wiatrowej.
Największe szanse na terenie województwa świętokrzyskiego posiada obecnie energetyczne
wykorzystanie biomasy. Aktualnie w regionie nie funkcjonują jeszcze zakłady produkcji
paliwa wtórnego z biomasy. Docelowo planuje się wykorzystanie do tego celu
szybkorosnących gatunków wierzby i malwy pensylwańskiej. Istnieje szansa na znaczny
popyt na tego rodzaju paliwa z uwagi na prowadzone próby nad wykorzystaniem biomasy do
produkcji energii w Elektrociepłowni Kielce. Również w Elektrowni w Połańcu trwają prace
przygotowawcze do wykorzystania biomasy do produkcji energii.
Może to być również szansa rozwoju dla części gospodarstwa rolnych z terenu gminy
Chęciny, które mogłyby się przestawić na tego typu produkcję.
Powiatowy Zakład Usług Starostwa Powiatowego realizuje program operacyjny związany
z promocją biopaliw. Powstało Centrum Promocji Biopaliw Odnawialnych, dla potrzeb
którego zagospodarowywane są tereny w Podzamczu Chęcińskim. Na powierzchni 3 ha
założono matecznik wierzby energetycznej – akcję rozpoczęto w 2001 roku. Docelowo na
terenach użytków i nieużytków zlokalizowanych wzdłuż rzeki Nidy w gminie Chęciny wierzbą
obsadzony będzie obszar około 30 ha. Prowadząc działalność w zakresie edukacji
ekologicznej Powiatowe Centrum Promocji Biopaliw Odnawialnych ściśle współpracuje ze
świętokrzyskim Centrum Innowacji i Transferu Technologii w Kielcach.
ZAGNAŃSK
Ze wszystkich źródeł energii, energia słoneczna jest najbezpieczniejsza. W gminie Zagnańsk
generalnie istnieją dobre warunki do wykorzystania energii słonecznej. Największe szanse
rozwoju mają technologie konwersji technicznej oparte na wykorzystaniu kolektorów
słonecznych. Roczna gęstość promieniowania słonecznego na terenie gminy wynosi ok. 985
KWh/m2, natomiast średnie usłonecznienie wynosi 1600 godzin na rok. Na terenie gminy
zlokalizowany jest kolektor słoneczny w miejscowości Bartków.
W Bartkowie u jednego z mieszkańców pracuje „brykieciarka,” czyli urządzenie doza
gęszczania trocin drzewnych. W wyniku zagęszczania i prasowania trocin otrzymuje się
5 centymetrowej średnicy brykiety. Jest to biomasa (biopaliwo), które można stosować do
187
opalania np. kominków. Emituje śladowe ilości zanieczyszczeń do atmosfery a kaloryczność
ma bardzo dużą – porównywalną ze średniej jakości węglem kamiennym. Zamiast trocin
w brykieciarce można prasować inne surowce: gorsze gatunki siana, słomę lub wierzbę
energetyczną.
Na podstawie analizy budowy geologicznej stwierdzono, iż na terenie województw
świętokrzyskiego nie ma korzystnych warunków geotermalnych. W rejonie Kielc występują
ujęcia wód o dużej wydajności i temperaturze ok. 9 – 11 °C istnieją perspektywy dla tzw.
geotermiki niskich temperatur.
Traktowanie odpadów komunalnych jako potencjalnego paliwa alternatywnego pozwala na
wykorzystanie ich właściwości energetycznych. Przeznaczyć należy do tego frakcje
o najwyższej kaloryczności (najgrubsza frakcja odpadów).
Na terenie gminy Zagnańsk możliwe jest pozyskiwanie odpadów, z przeznaczeniem ich do
produkcji paliwa alternatywnego, poprzez ich
segregację „u źródła”. Dalsze procesy
pogłębionego przetwarzania wysortowanych materiałów, tj. mechaniczno – termiczno –
chemiczne, polegające na dalszym oddzieleniu substancji mineralnych, usunięcie składników
szkodliwych, głębokie rozdrobnienie, suszenie, wzbogacanie w związki chemiczne jest
możliwe tylko w zakładzie przetwarzania odpadów komunalnych już poza gminą Zagnańsk.
7.6. Analiza potencjału współpracy B + R i punktów węzłowych
Badania i rozwój (B + R) - dwa wzajemnie powiązane procesy, w wyniku których przez
zastosowanie innowacji powstają nowe produkty albo nowe postaci danych produktów.
Sfera B+R - ogół instytucji i osób zajmujących się pracami twórczymi, podejmowanymi dla
zwiększenia zasobu wiedzy, jak również dla znalezienia nowych zastosowań dla tej wiedzy.
W skład sfery B+R w Polsce wchodzą następujące rodzaje jednostek:

placówki
naukowe
Polskiej
Akademii
Nauk
obejmujące
instytuty
naukowe
i samodzielne zakłady naukowe,

jednostki badawczo-rozwojowe - państwowe jednostki organizacyjne tworzone w celu
prowadzenia prac badawczych i rozwojowych, których wyniki powinny znaleźć
zastosowanie w określonych dziedzinach gospodarki narodowej i życia społecznego,

jednostki prywatne, których podstawowy rodzaj działalności zaklasyfikowany został
do działu 73 według PKD 2004 „Działalność badawczo-rozwojowa”,
188

szkoły wyższe: publiczne i prywatne prowadzące działalność B+R w zakresie tej
działalności,

jednostki obsługi nauki (biblioteki naukowe, archiwa, stowarzyszenia, fundacje itp.),

jednostki rozwojowe, w przeważającej części są to przedsiębiorstwa przemysłowe
posiadające własne zaplecze badawczo-rozwojowe a także zakłady rolnicze
i zootechniczne, gospodarstwa i stacje doświadczalne, centra naukowo-techniczne,
itp.,

pozostałe jednostki, pozostałe podmioty gospodarki narodowej nie wymienione
powyżej (m. in. szpitale).
7.6.1. Analiza potencjału współpracy sektora B + R w województwie
lubelskim
Sfera B+R, od której zależy polityka innowacyjna oparta jest o zasadę współdziałania
i interakcji pomiędzy sektorem nauki i biznesu. Dla tworzenia długodystansowego klimatu
sprzyjającego innowacji konieczne jest także prowadzenie odpowiedniej polityki ułatwiającej
współpracę w tym co najmniej polityki finansowej, działań budujących kapitał społeczny
oraz edukacji, w szczególności nakierowanej na zwiększenie zasobów wiedzy HRST
(Human Resources for Science and Technology).
W związku z powyższym innowacyjność
danego obszaru wzrasta zgodnie z natężeniem współpracy i interakcji pomiędzy sferą nauki,
biznesu i edukacji, w szczególności w zakresie HRST. W związku z powyższym kondycja
sektora B+R ukazywana będzie poprzez wskaźniki dotyczące sfery nauki, przedsiębiorczości
i edukacji.
Obecna sytuacja sektora B+R w Polsce na tle Europy nie wygląda zadowalająco. Ilustruje go
np. wskaźnik ilości wniosków patentowych EPO na milion mieszkańców. Pod koniec 2007
roku osiągnął on wartość dla kraju 3,54.
Identyczne miary wskaźnika dotyczą także
Lubelszczyzny. Świadcz to o tym, że sfera B+R na Lubelszczyźnie bliska jest przeciętnej
ogólnopolskiej. Podobnie wskaźnik dotyczący pracowników sfery B+R w % ludności aktywnej
zawodowo w 2007 roku wynosił dla Polski 0,58%, i identycznie dla Lubelszczyzny 0,58%.
Słabiej
natomiast
niż
średnia
ogólnopolska
przedstawia
się
wskaźnik
dotyczący
wynalazczości wśród pracowników naukowo-badawczych. W 2007 roku w stosunku do
średniej ogólnopolskiej, która wynosiła 2,5, na Lubelszczyźnie wskaźnik ten wynosił 1,7
wynalazków na 100 pracowników naukowo-badawczych i plasował województwo w końcu
189
stawki ogólnopolskiej (13 pozycja).
Biorąc pod uwagę dane z 2008 r. dotyczące nakładów wewnętrznych bieżących na
działalność B+R z podziałem na badania podstawowe, stosowane, rozwojowe zauważyć
można różnice wyróżniające Lubelszczyznę na tle kraju. Na badania podstawowe na
Lubelszczyźnie przeznacza się 55,3% , zaś w Polsce 38, 2% całości wydatków na B+R. Na
badania stosowane na Lubelszczyźnie przeznacza się identyczna ilość wydatków jak w skali
kraju (22,4%), natomiast na prace rozwojowe. 22,3%, tj. mniej niż w skali całego kraju, gdzie
wskaźnik procentowy wynosi 39,4%. Podsumowując: na Lubelszczyźnie inaczej niż w skali
kraju dzieli się nakłady wewnętrzne na sferę B+R, tj. więcej przeznacza się na badania
podstawowe, i mniej na badania rozwojowe.
W tym samym 2008 r. nakłady wewnętrzne bieżące na działalność B+R w tysiącach złotych
przedstawiają się następująco:
Tabela 10 Nakłady wewnętrzne bieżące na działalność B+R
Polska
Lubelszczyzna
Badania podstawowe
2 285 738
113 768, 8
Badania stosowane
1 338 956,2
46 182,9
Prace rozwojowe
2 355 258, 1
Razem
5 979 952,3
45 812,4
205 764,1
Znaczy to, że w podziale procentowym nakłady Lubelszczyzny na badania podstawowe to
5,0% nakładów w skali kraju (czyli mniej niż średnia), nakłady Lubelszczyzny na badania
stosowane to 3,4% nakładów w skali kraju (czyli mniej niż średnia), nakłady Lubelszczyzny
na prace rozwojowe to 1,9% nakładów w skali kraju (czyli mniej niż średnia). Całościowo
nakłady Lubelszczyzny na B+R to 3,4% nakładów w skali kraju.
Biorąc pod uwagę podział procentowy źródeł finansowania nakładów wewnętrznych na
działania B+R w 2008 r. ze względu na źródła finansowania (środki budżetowe, środki PAN,
środki jednostek badawczo-rozwojowych, środki szkół wyższych, środki przedsiębiorstw,
środki własne) zauważamy kolejne różnice i podobieństwa Lubelszczyzny wobec całego
kraju.
Otóż najwięcej środków na zadania
B+R pochodzi ze środków budżetowych: na
Lubelszczyźnie jest to 71,3%, zaś w Polsce 56,1%. Kolejnym ważnym źródłem są środki
190
własne: na Lubelszczyźnie jest to 18%, zaś w skali Polski Polska 31,9%. Przedsiębiorstwa
na Lubelszczyźnie zainwestowały w 2008 r w sferę B+R 3,1% całości nakładów na strefę
B+R na Lubelszczyźnie, natomiast w strukturze ogólnopolskiej ten rodzaj nakładów obejmuje
5,7%. Nieco więcej niż średnia krajowa wydawano na Lubelszczyźnie na B+R środków PAN
i jednostek badawczo-rozwojowych (0,6%), natomiast w strukturze wydatków Polski
wskaźnik ten wynosił 0,5%. Nieco więcej niż średnia ogólnopolska (0,2%) wynosi średnia
Lubelszczyzny nakładów B+R pochodzących ze środków szkół (0,6%).
Podsumowując na Lubelszczyźnie więcej niż średnia krajowa środków na B+R pochodzi ze
źródeł budżetowych, mniej natomiast stanowią środki własne oraz środki przedsiębiorstw.
Środki PAN oraz szkół wyższych stanowią śladowe ilości nakładów na sferę B+R zarówno
na Lubelszczyźnie, jka w skali kraju.
W 2008 roku na Lubelszczyźnie było 39 jednostek B+R (w Polsce było to 1157). Stanowi to
mniej niż wynikałoby z obszaru jaki zajmuje województwo Lubelskie.
W 2008 r. nakłady wewnętrzne na sferę B+R w % PKB
(GERD/GDP) wyniosły na
Lubelszczyźnie 0,51%, tj. mniej niż w skali ogólnopolskiej która, gdzie wskaźnik ten wyniósł
0,57%.
Prawie o połowę mniej niż średnia ogólnokrajowa (0,17%) wyniosły natomiast na
Lubelszczyźnie
w 2008 r. nakłady
na B+R finansowane przez biznes w % PKB
(BERD/GDP) tj. 0,09%.
Z porównania wskaźników dla 2008 i 2009 roku mniej też niż ogólnokrajowa średnia wyniosły
wskaźniki dotyczące nakładów wewnętrznych na B+R na 1 mieszkańca (w złotych). W 2008
r. było to dla Lubelszczyzny 111,00 (w skali Polski 202,1), natomiast w 2009 r. było to dla
Lubelszczyzny 137,2 (w skali Polski 237,6). Porównując dane z 2008 i 2009 r. nastąpił
wzrost tego rodzaju nakładów zarówno w skali ogólnopolskiej jak i województwa natomiast
nie był on na Lubelszczyźnie na tyle znaczny by „dogonić” średnią ogólnopolską.
Podsumowując powyższy zbiór wskaźników należy stwierdzić, że środki przeznaczane na
Lubelszczyźnie na rozwój sfery B+R pochodzące z obszaru nauki, jak również efekty
polegające na rozwoju sfery B+R na Lubelszczyźnie są poniżej średniej krajowej.
Biorąc pod uwagę działalność innowacyjną sektora przedsiębiorstw
na Lubelszczyźnie
w stosunku do średniej krajowej zauważyć można następujące tendencje: w Lubelskim firmy
powyżej 49 osób przeznaczają więcej procentowo środków własnych na działalność
191
innowacyjną w przemyśle, tj. w 2008 r. 80,3% co dawało 6 pozycję wśród województw
w stosunku do średniej dla Polski – 70,9%, natomiast w 2009 – 86% co dało pozycję
w początku stawki województw (poz. nr 2) w stosunku do średniej krajowej – 68,4%. Znaczy
to, że na Lubelszczyźnie zwiększają się nakłady firm na działalność innowacyjną
w przemyśle, natomiast w skali ogólnopolskiej zmniejszają.
Podobnie wskaźnik dotyczący udziału środków budżetowych w finansowaniu działalności
innowacyjnej w przemyśle w % (w przedsiębiorstwach powyżej 49 osób) w latach 2008
i 2009 plasował Lubelskie powyżej średniej krajowej – w 2008 r. w województwie było to
4,2% (w Polsce 1,3%), zaś w 2009 r. 1,5% (w Polsce 1,1%).
Inaczej natomiast przedstawia się tabela wskaźników w odniesieniu do kwot pieniężnych. Tu
wskaźniki plasują województwo dużo poniżej średniej krajowej. Biorąc pod uwagę wskaźniki
nakładów na jedno przedsiębiorstwo prowadzące działalność innowacyjną w usługach w tys.
złotych (w przedsiębiorstwach o liczbie pracujących powyżej 9 osób w 2008 i 2009)
otrzymujemy dla Lubelszczyzny w 2008 r. wartość 1 383,3 tyś zł (średnia dla Polski 3 919,5
tyś zł), co dawało województwu 7 pozycję, zaś dla 2009 r. kwotę 1028,8 tyś zł (średnia dla
Polski to 3 603,9 tyś zł) co dawało województwu 9 pozycję wśród województw. Widoczna jest
tu tendencja spadkowa, przy czym w skali kraju wynosi ona około 8%, natomiast na
Lubelszczyźnie 26%.
Nisko też plasuje się Lubelszczyzna ze względu na wskaźnik udziału nakładów
inwestycyjnych na maszyny i urządzenia techniczne w nakładach na działalność
inwestycyjną w % (w przedsiębiorstwach powyżej 49 osób) w 2008 i 2009 r. Otóż w 2008
roku Lubelszczyzna zajmowała 14 miejsce wśród województw – było to 31,7% w stosunku
do średniej ogólnopolskiej 57%, natomiast w 2009 r. zajmowała 12 miejsce wśród
województw – było to 52,9% w stosunku do średniej ogólnopolskiej wynoszącej 62,2%.
Nastąpił więc znaczący rozwój w zakresie inwestycji na maszyny i urządzenia techniczne na
Lubelszczyźnie, lecz ze względu na rozwój tego wskaźnika w innych województwach nie
przyniosło to znaczącej poprawy pozycji Lubelszczyzny wobec innych województw.
Podobnie niską lub b. niska pozycję zajmują przedsiębiorstwa Lubelszczyzny ze względu na
dostępność do sieci internetowej, która w obecnym czasie jest kluczowym czynnikiem
decydującym o dostępie do aktualnej informacji. Udział przedsiębiorstw posiadających
bezprzewodowy internet sieci LAN w przedsiębiorstwach ogółem w % (firmy powyżej 9 osób)
w 2008 roku plasował Lubelszczyznę na ostatniej pozycji (14,3%), przy średniej dla Polski
192
22,6%. W 2009 r. pozycja Lubelszczyzny w dostępie do tego rodzaju sieci się poprawiła
(poz. nr 12) zwiększając się o ponad 6 pkt procentowych (20,6%). Jednocześnie ciągle było
to mniej niż średnia ogólnokrajowa wynosząca dla tej kategorii 24,8%.
Wskaźnik dotyczący udziału przedsiębiorstw posiadających szerokopasmowy internet
w przedsiębiorstwach ogółem w % (firmy powyżej 9 osób) w 2008 r. przedstawiał się nieco
lepiej dając Lubelszczyźnie 10 pozycję ze wskaźnikiem procentowym 57 (przy średniej dla
Polski 58,7%), natomiast w 2009 r. pozycja Lubelszczyzny spadła na koniec stawki (poz. nr
14,) a wskaźnik procentowy zmniejszył się do poziomu 49,8%, natomiast w skali Polski
zmniejszył się do poziomu 58,1%.
Całościowo udział przedsiębiorstw posiadających internet w przedsiębiorstwach ogółem w %
(firmy powyżej 9 osób) w 2008 r. plasował Lubelszczyznę na ostatniej pozycji (17,6% wobec
26,1% średniej krajowej), natomiast w 2009 r. plasował Lubelszczyznę na 13 pozycji (24,2%
wobec 28,2 średniej krajowej).
Zatrudnienie w przedsiębiorstwach w usługach wysokiej techniki w % ogółu pracujących
w 2008 r. plasowało Lubelszczyznę przy końcu stawki województw, dając województwu
pozycję 11 przy średniej dla Lubelskiego 1,84%, wobec średniej dla kraju 2,57%.
Zatrudnienie w średnio wysokiej i wysokiej technice przetwórstwa przemysłowego w % ogółu
pracujących w 2008 r plasowało Lubelszczyznę na ostatniej pozycji wśród 16 województw,
przy średniej dla Lubelszczyzny 2,34%, wobec średniej kraju 5,5%.
Podsumowując ten dział sfery B+R należy stwierdzić, że dane dotyczące przedsiębiorstw
i ich inwestycji a także dostępności do sfery B+R oraz do rynku innowacyjności plasuje
Lubelszczyznę w końcówce województw, a niejednokrotnie na ostatniej pozycji.
Sfera edukacji mająca wpływ na rozwój sfery B+R ukazuje Lubelszczyznę na skali
województw oraz średniej krajowej jako typowego „średniaka” plasującego się ze względu na
różne wskaźniki nieco ponad średnią, jako zgodną ze średnią lub poniżej średniej.
W szczególności, ze względu na edukację wyższą, Lubelszczyzna zajmowała 6 pozycję
w 2008 roku oraz 6 pozycję w 2009 roku. Jednocześnie było to minimalnie poniżej średniej
krajowej, tj. w 2008 r. średnia dla Lubelszczyzny studentów szkół wyższych na 10 tyś
ludności wyniosła dla Lubelszczyzny 471,8 w stosunku do średniej kraju 497,1, natomiast
w 2009 r. średnia ta wyniosła dla Lubelszczyzny 469,9 wobec średniej krajowej 488,2.
Ze względu natomiast na wskaźnik dotyczący studentów szkół wyższych na kierunkach
193
inżynieryjno-technicznych na 10 tyś ludności pozycja województwa lubelskiego była grubo
poniżej średniej krajowej tj. studentów takich kierunków w województwie było 25, natomiast
w skali ogólnopolskiej było to 34 osoby. W rok później w skali Lubelszczyzny było to 24
osoby przy średniej krajowej 33.
Także ze względu na wskaźnik dotyczący wykształcenia według zasobów wiedzy HRST
(Human Resources for Science and technology) – praca twórcza, rozwój upowszechnianie
wiedzy i jej zastosowanie w % ludności ogółem w 2008 r. plasował Lubelszczyznę na pozycji
nr 8 wśród województw (20,3% w województwie przy średniej krajowej 21,4%), natomiast
w 2009 r. pozycja Lubelszczyzny spadła na pozycję nr 10 mimo zwiększenia procentowego
udziału w tym zakresie do średniej dla województwa 21,6% przy średniej krajowej 22,6%.
Podsumowując całościowo obraz województwa Lubelskiego na tle kraju ze względu na trzy
kluczowe czynniki: naukę (kwestie badawczo rozwojowe), przedsiębiorczość (innowacyjność
w przedsiębiorstwach), edukację (w tym kierunki ścisłe i HRST) Lubelszczyzna przedstawia
się poniżej średniej krajowej. Najniższe wskaźniki dotyczą:

zatrudnienia w średnio wysokiej i wysokiej technice przetwórstwa przemysłowego
w % ogółu pracujących (poz. 16),

udziału przedsiębiorstw posiadających internet w przedsiębiorstwach ogółem w %
(firmy powyżej 9 osób) – poz. 16,

udziału nakładów inwestycyjnych na maszyny i urządzenia techniczne w nakładach
na działalność inwestycyjną w % (w przedsiębiorstwach powyżej 49 osób) – poz. 14.
Najwyższą Pozycję zajmuje Lubelszczyzna ze względu na wskaźnik ilości studentów szkół
wyższych na 10 tyś ludności (poz. nr 6). Pozostałe pozycje ze względu na wymienione
wskaźniki plasują Lubelszczyznę poniżej średniej ogólnopolskiej.
7.6.2. Analiza potencjału współpracy sektora B+R w województwie
podkarpackim
Nakłady na działalność innowacyjną
O innowacyjności gospodarki regionu może świadczyć przede wszystkim poziom inwestycji
na działalność o charakterze inwestycyjnym. Nakłady na działalność innowacyjną ponoszone
przez średnie i duże przedsiębiorstwa z terenu województwa podkarpackiego plasują je
w czołówce polskich regionów. Przedsiębiorstwa z Podkarpacia znajdują się w czołówce firm
194
przeznaczających część swoich dochodów na działalność innowacyjną. Analiza odsetek
obrotu, jaki jest przeznaczany na działalność innowacyjną przez przedsiębiorstwa
przemysłowe województwa podkarpackiego świadczy o dużej świadomości ich właścicieli
i kierownictwa
dotyczącej
znaczenia
innowacji
w
rozwoju
przedsiębiorstwa
oraz
kształtowaniu jego pozycji konkurencyjnej.
Dane
statystyczne
potwierdzają
zatem
niskie
niestety
zaangażowanie
podmiotów
gospodarczych w zakresie usług w działalność innowacyjną, w porównaniu z wiodącymi
regionami kraju. Dotyczy to zwłaszcza działalności usługowej, która w przypadku
województwa
podkarpackiego
jest
słabo
rozwinięta,
zwłaszcza
w
porównaniu
z województwem małopolskim i lubelskim, w przypadku których inwestycje w usługach są
wyższe. Biorąc pod uwagę sąsiadujące województwa, jedynie w świętokrzyskim odnotowano
poza rokiem 2009 niższe inwestycje w przedsiębiorstwach usługowych. Jednak w 2009 roku
nakłady liczone na 1 przedsiębiorstwa w tym regionie były już ponad dwukrotnie wyższe.
Nakłady finansowe na jedno przedsiębiorstwo prowadzące działalność innowacyjną
kształtują się różnie, w zależności od specyfiki działalności. Znacznie większe nakłady na
innowacje przeznaczają przedsiębiorstwa przemysłowe, w porównaniu z przedsiębiorstwami
usługowymi. Szczególnie w sferze usług stawia to województwo podkarpackie znacznie
poniżej średniej dla kraju.
Interpretując nakłady wewnętrzne na działalność badawczo-rozwojową w poszczególnych
województwach można zauważyć, że w większości województw ponad połowę tych
nakładów stanowią środki budżetowe. W największym stopniu dotyczy to województw:
świętokrzyskiego
(76,1%),
warmińsko-mazurskiego
(72,7%)
i
lubelskiego
(71,3%).
Województwo podkarpackie charakteryzuje się całkowicie inną sytuacją, gdyż wykazuje, że
jedynie 33,2% nakładów pochodzi z budżetu państwa, zaś 61% ze środków własnych.
Wykorzystanie Internetu w przedsiębiorstwach
Bezprzewodowe sieci LAN w podkarpackich przedsiębiorstwach są wykorzystywane rzadziej
niż przeciętnie w kraju, ale istotne jest, że w latach 2007-2008 nastąpił znaczny postęp
w tym przypadku. Województwo awansowało z 15 na 9 pozycję w kraju.
Intranet jest rozwiązaniem, które ze względu na poziom wykorzystania przez firmy plasuje
województwo podkarpackie wśród regionów najsłabiej rozwiniętych pod tym względem
(podkarpackie - 14 miejsce, świętokrzyskie - 15). Może to powodować wolniejszy przepływ
informacji wewnątrz samych firm i znacząco hamować tempo rozwoju oraz negatywnie
195
oddziaływać
na
szybkość
uczenia
się,
transferu
wiedzy
i
wdrażania
zmian
w przedsiębiorstwach.
Jakość kapitału ludzkiego
Szczególnie źle wypada ocena województwa podkarpackiego pod względem poziomu
wykształcenia ludzi młodych. Osób w wieku 19-24 lata legitymujących się wykształceniem
średnim i wyższym jest o około 50% mniej niż średnia krajowa. Jeszcze gorzej wypada
porównanie z liderami, do których zaliczyć należy przede wszystkim te województwa,
w których
bardzo
dobrze
rozwinięte
jest
szkolnictwo
wyższe,
czyli
województwa
mazowieckie, małopolskie i dolnośląskie. Zdecydowanie wyższe lokaty zajmują także
województwa świętokrzyskie i lubelskie. To kolejny czynnik, który z pewnością niekorzystnie
wpłynie na możliwości rozwoju innowacyjności gospodarki, gdyż w tym przypadku
wymagane jest dysponowanie dobrze przygotowaną kadrą zarówno w przedsiębiorstwach,
jak też w jednostkach otoczenia biznesu i administracji.
Ważnym czynnikiem kapitału ludzkiego w aspekcie innowacyjności sfery B+R jest wskaźnik
liczby studentów szkół wyższych na 10 tys. ludności. Sytuacja Podkarpacia pod względem
liczby studentów przypadających na 10 tysięcy mieszkańców, który to wskaźnik plasuje
województwo na przedostatnim miejscu w kraju. Z pewnością będzie to prowadziło do
dalszego pogłębiania się różnic między gospodarką Podkarpacia i województw znajdujących
się obecnie w lepszej sytuacji, tym bardziej, że należy uwzględnić również odpływ
wykształconych osób w wyniku migracji.
Porównując pod tym względem województwo podkarpackie z danymi dla Polski
i województw ościennych wyraźnie widać, że klasyfikuje się pod tym względem na ostatnim
miejscu. Wskaźnik dla Polski w roku 2009 wyniósł 488,2 studentów na 10 tys. mieszkańców
(o 156,9 więcej w stosunku do Podkarpacia), dla województwa świętokrzyskiego – 416,6
(o 85,3 więcej), dla lubelskiego – 469,9 (o 138,6 więcej).
Analizując jakość kapitału ludzkiego w zakresie innowacyjności sfery B+R ważniejszym
wskaźnikiem jest liczba studentów kierunków inżynieryjno-technicznych na 10 tys. ludności.
Ten wskaźnik decyduje o potencjale kapitału ludzkiego w regionie w aspekcie
innowacyjności sektora B+R. W porównaniu do wskaźnika dla Polski i województw
sąsiadujących Podkarpacie pod tym znacznie lepiej niż w dotąd analizowanych wskaźnikach.
Wprawdzie wskaźnik dla Polski jest wyższy i wynosi na koniec 2009 roku 33 studentów na
10 tys. mieszkańców (więcej o 8 studentów niż na Podkarpaciu), zaś dla województwa
196
małopolskiego 54 studentów na 10 tys. mieszkańców (więcej o 29 studentów), to już
w województwie lubelskim jest niższy – 24 studentów na 10 tys. mieszkańców (mniej
o 1 studenta niż na Podkarpaciu) a w województwie świętokrzyskim – 20 (mniej
o 5 studentów). We wszystkich ościennych województwach w porównaniu do roku 2004
wartość wskaźnika obniżyła się, to w województwie podkarpackim utrzymany został na tym
samym poziomie. Największe spadki zanotowano w świętokrzyskim (o 14 studentów)
i w małopolskim.
Następnym niezwykle ważnym wskaźnikiem w analizie kapitału ludzkiego są pracownicy
naukowo-badawczy sfery B+R. województwie podkarpackim w latach 2004-2007 wskaźnik
ten kształtuje się na niezmienionym poziomie – 0,27. W porównaniu do regionów
sąsiadujących oraz Polski wskaźnik w województwie podkarpackim jest jedynie wyższy niż
w województwie świętokrzyskim (0,18). W województwie lubelskim w roku 2007 jest ponad
dwa razy wyższy (0,56).
7.6.3. Analiza potencjału współpracy sektora B+R w województwie
świętokrzyskim
W strategii województwa świętokrzyskiego do roku 2020 określono następujące kierunki
działań w zakresie budowy społeczeństwa informacyjnego i gospodarki opartej na wiedzy:

wspieranie transferu efektów badań naukowych i innowacji do przedsiębiorstw,

zwiększanie potencjału firm w zakresie absorpcji innowacji oraz technologii
informatycznych i komunikacyjnych,

warunków
tworzenie
do
rozwoju
badań
naukowych
i
prac
rozwojowych
działalnością
gospodarczą
ukierunkowanych na wykorzystanie w gospodarce,

zwiększanie dostępności do usług sektora B+R,

zacieśnianie
więzi
pomiędzy
sektorem
nauki,
i samorządem terytorialnym,

rozwój społeczeństwa informacyjnego poprzez zapewnienie powszechnego dostępu
do
usług
elektronicznych
dzięki
wykorzystaniu
nowoczesnych
technologii
informatycznych,

wspieranie rozwoju instytucjonalnego otoczenia przedsiębiorstw ukierunkowanego na
transfer nowych technologii do gospodarki,
197

rozwijanie infrastruktury dostępu szerokopasmowego do Internetu dla sfery publicznej
(edukacja, nauka, kultura) i komercyjnej,

wdrażanie systemów teleinformatycznych i usług elektronicznych w gospodarce –
handel, bankowość,

usługi turystyczne, usługi medyczne itp.,

elektroniczna Platforma Usług Administracji Publicznej.
Sytuacja poprawi się w wyniku realizacji projektu Świętokrzyskiej Regionalnej Sieci
Komputerowej w ramach „e-świętokrzyskie”. Projekt obejmuje budowę Świętokrzyskiej
Regionalnej Sieci Komputerowej.
Dostępność terytorialna województwa
Obszar województwa świętokrzyskiego jest otoczony z trzech stron czterema największymi
aglomeracjami miejskimi w Polsce: warszawską, łódzką, śląską i krakowską. Miasta
centralne
tych
aglomeracji
są
stolicami
województw
bezpośrednio
sąsiadujących
z województwem świętokrzyskim. Wymienione aglomeracje mają istotne strefy wpływów na
terenie województwa świętokrzyskiego. Dotyczy to głównie powiązań rynkowych, obsługi
komunikacyjnej, usług dydaktycznych szkół wyższych i kontaktów społecznych. Wpływy tych
aglomeracji nie są obecnie jednoznacznie korzystne lub niekorzystne dla województwa
świętokrzyskiego.
Korzyścią jest niewątpliwie duża i stosunkowo łatwa dostępność do tych aglomeracji, w tym
do rynków pracy i młodzieży do szkół wyższych. Natomiast niekorzystne może być
utrzymanie się przewagi konkurencyjności wymienionych aglomeracji i ich województw nad
województwem świętokrzyskim.
Druga grupa uwarunkowań obejmuje dostępność obszaru województwa do krajowych
i międzynarodowych szlaków komunikacyjnych oraz do przejść granicznych. Województwo
charakteryzuje się niską dostępnością komunikacyjną. Położone jest poza siecią dróg
transeuropejskich.
Realizacja PO Polska Wschodnia na poziomie centralnym jako specjalny instrument
wspierania rozwoju województw Polski Wschodniej czyni z województwa lubelskiego
i podkarpackiego najbardziej naturalnych partnerów współpracy międzyregionalnej.
Świętokrzyskie pod względem wyposażenia infrastrukturalnego jest słabsze zarówno od
regionów Unii Europejskiej, jak i większości polskich województw. Niedostateczny stan
198
infrastruktury
komunikacyjnej
stanowi
istotny
czynnik
hamujący
napływ
inwestycji
zewnętrznych, jak również rozwój rodzimych podmiotów gospodarczych. Na podstawie
danych statystycznych jednoznacznie można stwierdzić, że inwestorzy, w szczególności
zagraniczni, preferują obszary w znacznym stopniu zurbanizowane, z dobrze rozwiniętą
infrastrukturą i łatwym dostępem do obiektów biurowych i przemysłowych.
Funkcja metropolitalna stolicy województwa
Miasto
Kielce
podjęło
działania
w
kierunku
utworzenia
Kieleckiego
Obszaru
Metropolitalnego. Kielce jako centralne miasto Kieleckiego Obszaru Metropolitalnego
powinny zabiegać o rozwój funkcji świadczących o metropolitalnym charakterze miasta.
Coraz częściej bowiem podkreśla się, że o byciu metropolią przesądza skupienie w obrębie
miasta instytucji i wydarzeń o znaczeniu ogólnokrajowym czy międzynarodowym, bycie
ośrodkiem administracyjnym, handlowym, finansowym, akademickim czy kulturalnym
właściwej skali, nie zaś liczba mieszkańców4. Siła metropolii, a w przypadku Kielc – przyszłej
metropolii, powinna tkwić w zasobach wykształconej kadry, wykorzystaniu szerokiego
zaplecza naukowo-badawczego, wspartych oczywiście działaniami na rzecz budowania
niezbędnej infrastruktury technicznej służącej rozwojowi całego obszaru metropolitalnego.
Podstawowe kierunki migracji zawodowej mieszkańców
Malejąca od kilku lat liczba mieszkańców województwa świętokrzyskiego spowodowana jest
bardzo niskim przyrostem naturalnym oraz ujemnym saldem migracji – napływ ludności jest
niższy niż odpływ poza województwo. Istnieje silna zależność pomiędzy wielkością migracji,
a możliwością zatrudnienia, poziomem bezrobocia, kondycją przemysłu i budownictwa
mieszkaniowego, relacjami cen mieszkań i wysokości dochodów w stosunku do np.
Warszawy czy województw ościennych. Najbardziej niekorzystnym i niepokojącym jest fakt,
że wśród migrujących dominują ludzie młodzi w wieku do 24 lat, którzy stanowią 48%
ludności odpływowej. Z tych 48% migrujących blisko 28% to ludzie z wyższym
wykształceniem, a ponad 30% migrujących legitymuje się wykształceniem licencjackim,
policealnym i średnim – nabytym w szkołach i uczelniach w Kielcach.
Podstawowe sektory gospodarki regionu i ich tendencje rozwojowe
Niska lokata województwa wynika ze struktury gospodarki regionu, w której dominują mało
efektywne działy produkcji. Udział regionu w liczbie pracujących w kraju wynosi około 3,5%,
przy czym w rolnictwie aż 6,81%, a w przemyśle 2,67%. Przedsiębiorstwa istniejące
w regionie są niedoinwestowane.
199
Wartość wydatków na badania i rozwój w sektorze przedsiębiorstw jest o wiele niższa od
średniej
krajowej
i
wpływa
na
zwiększanie
się
dystansu
względem
najbardziej
konkurencyjnych województw. Działalność badawczo-rozwojowa w województwie w 2004 r.
prowadzona była w 10 jednostkach. Do najbardziej znaczących instytucji w tej dziedzinie
należą: Politechnika Świętokrzyska, Państwowy Instytut Geologiczny – Oddział w Kielcach,
Instytut Podstawowych Problemów Techniki PAN, Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin
w Sandomierzu. Słabą stroną regionu jest wciąż niski stopień powiązania nauki
z przemysłem. Jej przełamaniu ma służyć powołane z inicjatywy samorządu województwa
Świętokrzyskie Centrum Innowacji i Transferu Technologii.
Kluczowymi czynnikami decydującymi o konkurencyjności gospodarki jest wysoki poziom
innowacyjności przedsiębiorstw oraz efektywne wykorzystanie przez przemysł wiedzy
i badań naukowych. Liczne badania i analizy dowodzą, że zdolność polskich przedsiębiorstw
do tworzenia i wdrażania nowych technologii i produktów jest bardzo niska. Na tym tle
sytuacja przedsiębiorstw funkcjonujących w województwie świętokrzyskim wyróżnia się
szczególnie niekorzystnie. Uwzględniając kryteria oceny firm wysokiej techniki województwo
świętokrzyskie plasuje się na jednej z ostatnich pozycji w kraju. Na 1000 firm produkcyjnych
w województwie świętokrzyskim 2,9 zalicza się do sektora wysokiej techniki, przy średniej
krajowej 5,9. Ponad połowa najważniejszych wyrobów wytwarzanych przez przemysł należy
do sektora niskiej techniki.
Spośród 130 przebadanych jednostek przemysłowych ponad 70% odczuwa dużą potrzebę
wprowadzenia nowych produktów i usług. Ale jeśli chodzi o poprawione lub nowe sposoby
pracy, metody efektywnego zarządzania firmą, to taką potrzebę odczuwa zaledwie 50%
z nich. Jedno na cztery przedsiębiorstwo budowlane deklaruje współpracę z jednostkami
B+R, a połowa analizowanych jednostek śledzi na bieżąco wyniki prac badawczorozwojowych. „Gazelami innowacyjności” są duże przedsiębiorstwa; MŚP to zazwyczaj
podwykonawcy. Współpraca ta uruchamia pośredni transfer organizacji pracy, zarządzania
oraz standardu usług, jak i wdrażania technologii wymuszanych przez głównych partnerów.
Tym niemniej istotne jest to, iż większość badanych jednostek uważa, że kwestii
innowacyjności należy poświęcić więcej uwagi w przyszłości.
Komputerowe sterowanie procesami technologicznymi, w 2004 r. wykorzystywały 802
przedsiębiorstwa, natomiast 169 firmy wykorzystywały przemysłowe linie produkcyjne
sterowane komputerem. Wskaźniki te stanowią odpowiednio 3,3% i 2,18% udziału w kraju.
200
Na niskim poziomie przedstawia się również wykorzystanie mediów elektronicznych przez
świętokrzyskich przedsiębiorców. W 2002 r. w Świętokrzyskim 157 przedsiębiorstw
posiadało lokalne sieci komputerowe (LAN), a 240 przedsiębiorstwa korzystały z usług
Internetu, co sytuowało wówczas Świętokrzyskie odpowiednio na przedostatniej i 13 pozycji
wśród polskich województw.
Dotychczasowa współpraca jednostek gospodarczych z jednostkami B+R i otoczenia
biznesu jest niewielka. Praktycznie nie istnieje bezpośrednia pomoc w tworzeniu rozwiązań
innowacyjnych i sprzedaż gotowych rozwiązań technologicznych, czy organizacyjnych dla
sektora MŚP. Duże firmy, w większości międzynarodowe, nie potrzebują właściwie kontaktu
z jednostkami B+R, bo same takie jednostki wewnętrzne posiadają.
W przekonaniu przedstawicieli zarówno dużych jak i średnich firm krajowych państwo
powinno tworzyć systemy wsparcia innowacji i udzielać gwarancji kredytowych na wdrożenie
takich systemów. Pomoc powinna objąć również wsparcie przy wdrażaniu procedur
normalizacyjnych i uzyskiwaniu międzynarodowych certyfikatów.
Nakłady inwestycyjne w 2004 r. w sektorze przedsiębiorstw w Województwie Świętokrzyskim
wyniosły 1,78% nakładów tego sektora w kraju, co plasowało nas na ostatniej pozycji;
w porównaniu z rokiem 2003 nakłady inwestycyjne nieznacznie wzrosły.
Natomiast nakłady na działalność badawczo-rozwojową w sektorze przedsiębiorstw wzrosły
z 6,5 mln zł w 2002 r. do 11,1 mln zł w 2004 r. Stanowiło to jednak jedynie 0,75% nakładów
poniesionych na ten cel w całym kraju.
System edukacji publicznej i niepublicznej w województwie oraz jakość i dostępność
systemu zapewnienia publicznych świadczeń socjalnych (ochrona zdrowia)
Na przestrzeni ostatnich lat w szkolnictwie wyższym nastąpiło znaczne poszerzenie oferty
edukacyjnej, zarówno w zakresie form jak i treści kształcenia. Niezależnie od prowadzonego
powszechnie przez uczelnie państwowe kształcenia studentów w systemie dziennym,
wieczorowym, zaocznym, eksternistycznym i podyplomowym, rozwija się sieć szkół
wyższych niepaństwowych, mających coraz szerszą ofertę edukacyjną. W roku akademickim
2005/2006, na terenie województwa funkcjonowało 14 szkół wyższych, z tego 11 w Kielcach.
Największym ośrodkiem akademickim są Kielce, na terenie których funkcjonują 2 uczelnie
państwowe: Akademia Świętokrzyska i Politechnika Świętokrzyska oraz 9 uczelni
niepaństwowych. Pozostałe 3 niepaństwowe szkoły wyższe to: Wyższa Szkoła Biznesu
i Przedsiębiorczości
w
Ostrowcu
Świętokrzyskim,
Wyższa
Szkoła
Humanistyczno-
201
Przyrodnicza w Sandomierzu oraz Wyższa Szkoła Umiejętności Zawodowych w Pińczowie.
Do największych placówek typu zamiejscowego należy filia Akademii Świętokrzyskiej
w Piotrkowie Trybunalskim. Ponadto funkcjonuje Wydział Zamiejscowy Wyższej Szkoły
Handlowej w Tarnobrzegu oraz filia Wszechnicy Świętokrzyskiej w Lublinie. Punkty
Konsultacyjne Akademii Ekonomicznej w Krakowie działają w Kielcach i Staszowie.
Politechnika Świętokrzyska jest jedyną dużą uczelnią techniczną w województwie. Prowadzi
kształcenie na sześciu kierunkach technicznych i jednym menedżersko–inżynierskim oraz
trzeci stopień studiów, studia doktoranckie, w dwóch dyscyplinach naukowych, zapewniając
niezbędną do wspierania gospodarki opartej na wiedzy, kadrę inżynierską i menedżerską,
a także jej rozwój. Prowadzone kierunki studiów są zgodne z kierunkami rozwoju
gospodarczego województwa świętokrzyskiego.
Stacjonarna opieka zdrowotna w województwie świadczona jest przez 20 szpitali ogólnych,
dwa
szpitale
psychiatryczne,
12
zakładów
opiekuńczo-leczniczych,
dwa
zakłady
pielęgnacyjno-opiekuńcze oraz dwa zakłady paliatywno-hospicyjne.Na terenie województwa
świętokrzyskiego znajduje się 548 zakładów ambulatoryjnej opieki zdrowotnej. Wśród nich
zdecydowaną większość stanowią niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej, których liczba
stale wzrasta.
Ważną dziedziną ochrony zdrowia w województwie jest lecznictwo uzdrowiskowe. Na terenie
województwa świętokrzyskiego znajduje się 11 sanatoriów z 1449 łóżkami oraz trzy szpitale
uzdrowiskowe z 517 łóżkami (7. pozycja w kraju).
7.7. Analiza podmiotów zainteresowanych projektem
w punktach węzłowych
Podmiotami zainteresowanymi projektem (interesariuszami) są wszystkie osoby, grupy osób,
instytucje lub firmy, które mogą mieć udział w projekcie. Mogą one pośrednio lub
bezpośrednio oraz pozytywnie lub negatywnie wpływać lub być pod wpływem procesu oraz
rezultatów projektów lub programów. Często podczas analizy dzieli się ich na różne
podgrupy.
Interesariuszami mogą być lokalne społeczności jak również poszczególne osoby oraz ich
formalni i nieformalni przedstawiciele, władze samorządowe i krajowe, politycy, przywódcy
religijni,
organizacje
społeczeństwa
obywatelskiego,
grupy
specjalnych
interesów,
społeczności akademickie oraz przedstawiciele biznesu. W danym projekcie wyodrębniono
202
i poddano analizie cztery grupy interesariuszy: sektor samorządowy, pozarządowy,
przedsiębiorców oraz mieszkańców i innych grup nieformalnych.
7.7.1. Sektor samorządowy
Zaangażowanie urzędów gmin jako jednostek samorządowych w dany projekt zwiększa jego
prestiż i może pomóc zdobyć zaufanie mieszkańców. Władze lokalne mogą także
motywować ekspertów do zaangażowania się w niektóre kwestie, takie jak planowanie
przestrzenne, ochrona środowiska, wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, itp.
Władze regionalne działają na większym niż gmina obszarze i także mogą mieć wpływ na
wdrażanie innowacyjnych rozwiązań. Urząd Marszałkowski, działający na obszarze całego
województwa, jest odpowiedzialny za politykę regionalną, dystrybucję funduszy unijnych oraz
tworzenie regionalnych strategii i ich realizację. Duże znaczenie może mieć także
Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, który posiada środki na
finansowanie niektórych projektów związanych z ochroną środowiska.
SPICZYN
W Gminie Spiczyn 100% wydatków majątkowych przeznaczono na wydatki inwestycyjne.
Wydatki majątkowe inwestycyjne stanowiły 12% wydatków ogółem w budżecie gminy.
Wydatki na oświatę i wychowanie stanowiły w 2010 43% ogółu wydatków budżetu, natomiast
wydatki na pomoc społeczną i pozostałe zadania z zakresu polityki społecznej stanowiły 22%
wydatków budżetu gminy. Subwencja oświatowa w gminie wyniosła 3687,8 zł, natomiast
wydatki na przeciwdziałanie alkoholizmowi w 2010 r. wyniosły 45840,83 zł, a na gospodarkę
mieszkaniową 0,5% ogółu środków. Dochody od osób prawnych i osób fizycznych stanowiły
19% ogółu dochodów budżetu gminy, natomiast dochody z tytułu udziału w podatku
dochodowym od osób fizycznych wyniosły 7% ogółu dochodów budżetu gminy. W 2010 r.
Gmina Spiczyn pozyskała 465 tyś. zł z Unii Europejskiej na finansowanie programów
i projektów unijnych.
W Gminie Spiczyn pracuje również 5 członków Zespołu Think-Tank im. Jana III Sobieskiego,
realizującego
zadania
w
ramach
programu
„Marka
lokalna
szansą
rozwoju
przedsiębiorczości na Szlacheckim Szlaku w woj. Lubelskim”.
Do zadań zespołu Think-Tank im. Jana III Sobieskiego należy:

określanie strategicznych kierunków rozwoju Szlaku Jana III Sobieskiego,

moderowanie nawiązywania partnerstwa strategicznych dla rozwoju Szlaku JIIIS
203
(placówki naukowe, biznes, JST, NGO),

nadzór na d funkcjonowaniem portalu www.szlaksobieskiego.info,

reprezentowanie Szlaku JIIIS na konferencjach i seminariach zewnętrznych.
WÓLKA
W Gminie Wólka 100% wydatków majątkowych przeznaczono na wydatki inwestycyjne.
Wydatki majątkowe inwestycyjne stanowiły 19% wydatków ogółem w budżecie gminy.
Wydatki na oświatę i wychowanie stanowiły w 2010 33% ogółu wydatków budżetu, natomiast
wydatki na pomoc społeczną i pozostałe zadania z zakresu polityki społecznej stanowiły 16%
wydatków budżetu gminy. Subwencja oświatowa w gminie wyniosła 4643,4 zł, natomiast
wydatki na przeciwdziałanie alkoholizmowi w 2010 r. wyniosły 75435,99 zł, a na gospodarkę
mieszkaniową 2% ogółu środków. Dochody od osób prawnych i osób fizycznych stanowiły
30% ogółu dochodów budżetu gminy, natomiast dochody z tytułu udziału w podatku
dochodowym od osób fizycznych wyniosły 14% ogółu dochodów budżetu gminy. W 2010 r.
Gmina Wólka pozyskała 55,3 tyś. zł z Unii Europejskiej na finansowanie programów
i projektów unijnych.
CIESZANÓW
Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Cieszanowie jest jednostką organizacyjną
gminy realizującą zadania z zakresu pomocy społecznej, współpracującą w realizacji tych
zadań z organizacjami społecznymi i pozarządowymi, Kościołem Katolickim i innymi
kościołami, związkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi i prawnymi. Pomoc społeczna
to zadania, które spoczywają na samorządach lokalnych, mające na celu niwelowanie
dysproporcji poziomu życia jednostki czy rodziny.
W gminie Cieszanów w ramach akcji masowej „Przejrzysta Polska” zrealizowano 6 zadań
obligatoryjnych i 9 fakultatywnych, nad wdrożeniem których pracował 12 osobowy zespół
złożony z pracowników urzędu oraz jednostek organizacyjnych gminy.
Gmina aktywnie uczestniczy w pozyskiwaniu środków finansowych z Unii Europejskiej. Do
głównych projektów zrealizowanych lub będących w trakcie realizacji należą:

w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego na
lata 2007-2013, Oś. Priorytetowa nr 5 „Infrastruktura publiczna”, nr 5.3 „Infrastruktura
sportowa i rekreacyjna” - projekt pt. „Rozwój infrastruktury sportowo – rekreacyjnej
w Gminie Cieszanów”. Głównym celem projektu jest stworzenie warunków rozwoju
204
kapitału społecznego oraz wzrost atrakcyjności inwestycyjnej gminy poprzez
inwestycję w rekreację i sport.

lata 2007-2013, Oś. Priorytetowa nr 2 „Infrastruktura techniczna”, działanie 2.1
„Infrastruktura komunikacyjna” - projekt p.t. „Utworzenie komunikacji publicznej w
Gminie Cieszanów” . Celem projektu jest poprawa dostępności do transportu
publicznego w Gminie Cieszanów, a także zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej
gminy.

w 2004 r. ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Sąsiedztwa Polska Białoruś - Ukraina INTERREG lll/TACIS CBC 2004 – 2006 powstał projekt
zagospodarowania zdegradowanych terenów przy Zespole Szkół Publicznych w
Cieszanowie, złożono wniosek o dofinansowanie projektu p.n. ”Przygraniczne
Centrum Kultury i Sportu Wędrowiec w Cieszanowie”. Głównym celem projektu jest
stworzenie bazy materialnej dla istniejącej współpracy transgranicznej, szczególnie
intensywnej w wymianie pomiędzy szkołami z Cieszanowa i Żółkwii. Planowane jest
też organizowanie obozów, kolonii dla dzieci w okresie letnim, wymiany w zakresie
sztuki ludowej, prezentacji dorobku etnicznego i kulturalnego, wymiany sportowców
i ich udział w zawodach międzynarodowych. Wybudowanie kompleksu kulturalno –
sportowego rozwinie infrastrukturę okołobiznesową i turystyczną, przez co region
przygraniczny stanie się bardziej atrakcyjny, podniesiony zostanie poziom życia oraz
nastąpi społeczno – gospodarcza integracja regionu cieszanowskiego z żółkiewskim
na Ukrainie.

w dniu 2009-03-31 Gmina Cieszanów złożyła wniosek do Marszałka Województwa
Podkarpackiego w ramach RPO o dofinansowanie projektu p.n. „Utworzenie Centrum
Edukacji Ekologicznej w Cieszanowie”. Utworzenie Centrum Edukacji Ekologicznej
w Cieszanowie
jest
elementem
projektu
ujętego
w
Wieloletnim
Programie
inwestycyjnym Gminy Cieszanów pn. „Roztoczański Program Rozwoju Turystyki –
etap I”. Projekt i jego działania skierowane są do wszystkich mieszkańców Gminy
Cieszanów a przede wszystkim do dzieci i młodzieży szkolnej. Mieszkańcy Gminy
będą mogli uczestniczyć aktywnie we wszystkich działaniach realizowanych przez
Centrum Edukacji Ekologicznej m.in. kampaniach promocyjnych, szkoleniach,
konkursach ekologicznych.
205

lata 2007 – 2013, nazwa osi priorytetowej: nr 7 „Spójność wewnątrzregionalna”,
nazwa działania „Rewitalizacja obszarów zdegradowanych”. Cel główny projektu Rewitalizacja społeczna mieszkańców terenów popegeerowskich oraz poprawa
estetyki przestrzeni publicznej miejscowości Niemstów poprzez adaptację budynku
na lokale socjalne wraz z zagospodarowaniem terenu.

w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, działanie „Odnowa i rozwój wsi”,
pn. „Przystosowanie Wiejskiego Domu Kultury w Dachnowie do pełnienia
współczesnych funkcji – I etap”. Celem realizowanej operacji jest podniesienie
standardu świadczonych usług kulturalnych poprzez przebudowę i przystosowanie
Wiejskiego Domu Kultury w Dachnowie do pełnienia współczesnych funkcji.
HORYNIEC ZDRÓJ
Rada Gminy w Horyńcu-Zdroju powołuje Komisję Rewizyjną oraz niżej wymienione komisje
stałe: Komisję Uzdrowiskową, Zdrowia, Oświaty, Sportu i Kultury Fizycznej działającą
w zakresie spraw:
szkolnictwa i
wychowania młodzieży,
upowszechniania oświaty
i czytelnictwa, przedszkoli i świetlic, działalności kulturalnej i amatorskiej twórczości
artystycznej, ochrony zabytków, kultury fizycznej, sportu i turystyki, wykorzystania walorów
leczniczych uzdrowiska, utrzymania i eksploatacji urządzeń lecznictwa uzdrowiskowego,
funkcjonowania naczelnych lekarzy uzdrowisk, ochrony zdrowia i opieki społecznej.
Samorząd Gminy Horyniec Zdrój wyróżnia bardzo wysoka aktywnością w zakresie
pozyskiwania środków finansowych z UE, są to m.in. projekty związane z rozwojem turystyki
w regionie:

projekty dofinansowane z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich w ramach
działania "Odnowa i rozwój wsi":
-
„Doposażenie Gminnego Ośrodka Kultury w Horyńcu-Zdroju poprzez zakup
sceny mobilnej z nagłośnieniem i oświetleniem”, projekt obejmuje zakup sceny
mobilnej wraz z nagłośnieniem i oświetleniem.
-
"Modernizacja i zagospodarowanie Parku Zdrojowego w Horyńcu-Zdroju"
obejmuje budowę szaletów, miejsc postojowych wraz z oświetleniem oraz
dostawę wyposażenia placu zabaw.
-
"Modernizacja Wiejskiego Domu w Nowym Bruśnie"
206
-
"Remont i doposażenie Gminnego Ośrodka Kultury w Horyńcu-Zdroju"
obejmuje remont z dostosowaniem do obowiązujących norm i przepisów
instalacji elektrycznej w budynku Gminnego Ośrodka Kultury w Horyńcu-Zdroju,

wyznaczanie tras turystycznych na terenie gmin Lubaczów i Horyniec-Zdrój wraz z
niezbędną renowacją i modernizacją infrastruktury kulturowej i rekraacyjnej", Projekt
dofinansowany
z
Regionalnego
Programu
Operacyjnego
Województwa
Podkarpackiego w ramach Osi priorytetowej 6 - Turystyka i kultura, realizowany
w partnerstwie z Gminą Lubaczów,

"Podkarpacki System e-Administracji Publicznej"
komputerowego
w
Urzędzie
Gminy
obejmuje wymianę sprzętu
Horyniec-Zdrój,
projekt
dofinansowany
z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego na lata
2007-2013 w ramach Osi priorytetowej 3 - Społeczeństwo informacyjne.

"Budowa kompleksu boisk sportowych - ORLIK 2012" obejmuje budowę boiska ze
sztuczną
nawierzchnią,
ogrodzonego
oraz
oświetlonego,
budowa
boiska
wielofunkcyjnego o nawierzchni poliuretanowej, ogrodzone o raz oświetlone oraz
zaplecza sanitarno szatniowego, projekt dofinansowany z budżetu państwa oraz
Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego,

"Wspólne działania promocyjne miast Tomaszów Lubelski i Horyniec-Zdrój szansą na
dynamiczny rozwój gospodarczy Roztocza Środkowego i Wschodniego" obejmuje
wydanie przewodników w liczbie 3 tysięcy, filmu promocyjnego w licznie 1 tysiąca,
2 witacze, 20 tablic informacyjnych, spacer wirtualny po gminie, promocję w telewizji,
radiu oraz prasie.

Projekt zrealizowany w partnerstwie z Urzędem Miasta Tomaszów Lubelski w ramach
Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej, działanie I.4 Promocja
i współpraca

"Trasy rowerowe" w ramach Programu operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej
działanie P V Zrównoważony rozwój potencjału turystycznego opartego o warunki
naturalne obejmuje budowę tras rowerowych na terenie województw wchodzących
w skład tzw. "ściany wschodniej" tj. przygotowanie nawierzchni, oznakowanie, punkty
przystankowe, wydanie przewodników, promocja.

Sieć szerokopasmowa Polski Wschodniej" w ramach Programu Operacyjnego
207
Rozwój
Polski
Wschodniej
działanie
P
II
Infrastruktura
społeczeństwa
informacyjnego. Celem projektu Sieć Szerokopasmowa Polski Wschodnie jest
zapewnienie do końca 2013 roku dostępu do usług szerokopasmowych dla 90%
gospodarstw domowych i 100 % instytucji publicznych i przedsiębiorców w
5 województwach Polski Wschodniej.
CHĘCINY
Gmina Chęciny, szukając nowych możliwości rozwoju, prowadzi aktywną współpracę
z czterema gminami zagranicznymi, tj. Schöneck w Niemczech, Rønde w Danii oraz Gminy:
Jaworow
i
Skvyra
na
Ukrainie.
Porozumienia
zakładają
wymianę
doświadczeń
w funkcjonowaniu samorządów, wzajemne poznawanie środowiska, gospodarki, kultury
i historii partnerskich gmin. Ważnymi jej elementami są wizyty studyjne i robocze, projekty
szkoleniowe i doradcze, a także wspieranie wymiany młodzieży.
Placówki oświatowe prowadzone przez Gminę:

szkoły podstawowe w Bolminie, Łukowej, Polichnie, Starochęcinach, Tokarni,

zespoły szkół ogólnokształcących w Chęcinach i Wolicy,

przedszkole samorządowe w Chęcinach.
Oprócz tego przez Powiat jest prowadzony zespół szkół w Chęcinach.
Przez Gminę są prowadzone placówki kultury takie jak Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury,
Biblioteka Publiczna w Chęcinach, jak również jednostka organizacyjna gminy MiejskoGminny Ośrodek Pomocy Społecznej.
Samorząd gminy uczestniczy w pozyskiwaniu środków finansowych na rozwój turystyki
w regionie, są to m.in. projekty, które uzyskały dofinansowanie z RPO WŚ na 2007-2013:

Muzeum Wsi Kieleckiej — "Rozbudowa Infrastruktury Parku Etnograficznego
w Tokarni i Dworku Laszczyków w Kielcach,

Budowa nowoczesnego i funkcjonalnego kompleksu sportowo - rekreacyjnego wraz
z infrastrukturą towarzyszącą w Chęcinach,

Modernizacja infrastruktury drogowej i parkingu w Chęcinach odciążająca ruch
kołowy w centrum miasta,

Kompleksowa rewitalizacja historycznego centrum Chęcin mająca na celu odbudowę
i promocję unikatowych walorów historycznych i kulturowych miasta,
208

Kampania promocyjna "Historia Państwa Polskiego na przykładzie dziejów Zamku
Królewskiego w Chęcinach - wielkie inscenizacje, czyli bezcenne lekcje historii na
żywo”,

Odnowa
potencjału
historyczno
kulturowego
zabytkowego
budynku
tzw.
„Niemczówki” w Chęcinach poprzez utworzenie kompleksowego centrum informacji
turystycznej i historycznej.
Oprócz tego Zarząd Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej dnia 01.09.2005 roku podjął
decyzję przyznania dotacji Gminie Chęciny na projekt, którego jednym z głównych zadań jest
pomoc mieszkańcom Gminy w zdobyciu wiedzy z zakresu polityki rolnej UE i Polski, ochrony
środowiska, gospodarki odpadami, agroturystyki oraz prawidłowego i zrównoważonego
rozwoju z wykorzystaniem zasobów środowiska naturalnego, poprzez organizację przy
Konferencji, Centrum Informacji Ekologicznej.
Kolejnym ośrodkiem działającym na terenie gminy Chęciny pozyskującym dofinansowania
z Unii Europejskiej jest Regionalne Centrum Naukowo-Technologiczne (RCN-T), którego
celem jest wspieranie inicjatyw lokalnych i regionalnych dla rozwoju gospodarczego
województwa świętokrzyskiego poprzez wdrażanie innowacji w sektorze turystyki, B+R i life
science. RCN-T realizuje takie projekty jak:

Tworzenie kompleksowych terenów inwestycyjnych w Podzamczu koło Chęcin –
RPO WŚ, działanie 2.4,

Laboratorium Nauki – RPO WŚ, działanie 2.1,

Utworzenie Regionalnego Centrum Naukowo-Technologicznego w Województwie
Świętokrzyskim – PO RPW, działanie 1.3,

Szlak Jana III Sobieskiego parasolowym produktem rozwoju regionalnego Polski
Wschodniej – PO RPW 1.4.
ZAGNAŃSK
Działalność władz samorządowych gminy Zagnańsk była niejednokrotnie wyróżniana.
Spośród kilkudziesięciu nagród, jakie zdobyto w ciągu ostatnich lat wymienić należy:

w 1991 roku Gmina Zagnańsk została wpisana na listę Polskiej Sieci Zdrowych
miejscowości w Kopenhadze,

w 1999 roku Gmina Zagnańsk zajęła III miejsce w konkursie na najbardziej
ekologiczną gminę Województwa Świętokrzyskiego,
209

w 2003 roku Gmina Zagnańsk zajęła III miejsce w konkursie na najbardziej
ekologiczną gminę Województwa Świętokrzyskiego,

w 2004 roku Gmina Zagnańsk zajęła III miejsce w konkursie „Mała retencja na
terenach wiejskich”,

w
2004
roku
Gmina
Zagnańsk
zdobyła
wyróżnienie
w
konkursie
„Na
zagospodarowanie odpadów na terenach wiejskich”,

w 2007 roku Gmina Zagnańsk zajęła I miejsce z zakresu edukacji ekologicznej
w latach 2003-2006,

w 2009 roku Gmina Zagnańsk zdobyła wyróżnienie w dziedzinie ekologia
w plebiscycie EURO-GMINA 2008/2009,

w latach 2003-2006 gmina pozyskała środki unijne na realizację 8 projektów
inwestycyjnych, w tym budowa zbiornika małej retencji w miejscowości Umer.
7.7.2. Sektor pozarządowy
SPICZYN I WÓLKA
W gminie Wólka stanowiącej punkt węzłowy Szlaku Jana III Sobieskiego działa 28 jednostek
posiadających status organizacji pozarządowej, w tym
14 wpisanych do rejestru KRS
(3 fundacje [jedna z nich jest oddziałem zamiejscowym fundacji z Lublina], 2 kółka rolnicze,
9 stowarzyszeń [w tym 1 sportowe, 5 OSP, 3 inne]), a także: 8 zwykłych stowarzyszeń
sportowych, 1 zwykłe stowarzyszenie, 5 parafii rzymskokatolickich. Jednocześnie mieszka
tu 10 380 mieszkańców (stat.gov.pl), tj. średnia ilość NGO na 10 tyś mieszkańców wynosi tu
13,49 (liczba zarejestrowanych w KRS organizacji pozarządowych * [10 000 osób/liczba
mieszkańców]).
W gminie Spiczyn
stanowiącej punkt węzłowy Szlaku Jana III Sobieskiego
działa 23
jednostek posiadających status organizacji pozarządowej, w tym 18 wpisanych do KRS
(2 fundacje, 1 kółko rolnicze, 15 stowarzyszeń [ w tym 8 OSP oraz 1 oddział zamiejscowy
stowarzyszenia spoza obszaru], a także 1 koło gospodyń wiejskich oraz 4 parafie [w tym
3 kościoła rzymskokatolickiego i 1 kościoła mariawitów]. Jednocześnie mieszka tu 5 503
osoby, tj. średnia ilość NGO na 10 tyś mieszkańców wynosi tu 32,71 (liczba
zarejestrowanych w KRS organizacji pozarządowych * [10 000 osób/liczba mieszkańców]).
Z porównania danych dotyczących średniej ilości organizacji pozarządowych w stosunku do
210
10 tyś mieszkańców wynika rozbieżność pomiędzy punktami węzłowymi w zakresie ilości
organizacji pozarządowych. Dane ilościowe niezbicie świadczą, że w gminie Spiczyn na
10 000
mieszkańców
zarejestrowanych
jest
ponad
dwukrotnie
więcej
organizacji
pozarządowych niż w gminie Wólka.
Zasobność portfela organizacji pozarządowych z punktów węzłowych oraz inne wskaźniki
świadczące o kondycji III sektora na obszarze objętym oddziaływaniem strategii
Niniejsze podrozdział zawiera dane szacunkowe i ma charakter jedynie poglądowy, gdyż
dostęp do tego typu danych jest utrudniony . Podstawą do określeń poniższych wskaźników
są dane zaczerpnięte od Centrum Informacji i Wsparcia Organizacji Pozarządowych z Piask
oraz analiza danych dotyczących wsparcia jakie dla wsparcia działań pożytku publicznego
przeznaczają gminy punktów węzłowych.
Ilość środków przeznaczonych na realizację zadań publicznych przez NGO w punktach
węzłowych:
W 2010 na realizację zadań pożytku publicznego (zlecenie lub powierzenie zadań ) punkty
węzłowe przeznaczyły kwotę:
Gmina Spiczyn 40 000 zł
Gmina Wólka 40 000 zł
W 2011 roku na realizację zadań pożytku publicznego punkty węzłowe Spiczyn i Wólka
przeznaczyły:


W 2012 roku na realizację zadań pożytku publicznego punkty węzłowe przeznaczyły:


W roku 2013 na realizację zadań pożytku publicznego w/w gminy zamierzają przeznaczyć
kwotę :


Z badania przeprowadzonego w 2010 roku, jak również w pierwszej połowie 2012 r. przez
211
Centrum Informacji i Wsparcia Organizacji Pozarządowych w Piaskach wśród 10 NGO
z punktów węzłowych Szlaku JIIIS wynika, że zasobność portfela tutejszych NGO w 2010 r.
wynosiła 90% przychody poniżej 20 tyś. do 100 tyś., 10% wyższe niż 100 tyś.- 10% Struktura
przychodów NGO w 2012 r. całościowo poprawiła się nieznacznie.
Wśród realizowanych projektów przez tutejsze NGO w 2010 r. dominowały sport i działania
antyalkoholowe. W 2012 roku poprawił się zakres udzielanego wsparcia dla NGO, tj. poza
działaniami sportowymi i zabezpieczeniem socjalnym obejmują one także pomoc społeczną,
w tym rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównywanie szans tych rodzin
i osób, przeciwdziałanie uzależnieniom i patologiom społecznym, kultura i dziedzictwo
narodowe, podtrzymywanie i upowszechniania tradycji narodowej
Z badań prowadzonych w 2010 r. przez Ekologiczny Klub UNESCO w Piaskach wynika
względna równowaga w sytuacji kobiet i mężczyzn w sektorze pozarządowym.
Wsparcie dla sektora organizacji pozarządowych w punktach węzłowych świadczone jest
przez Centrum Wsparcia i Informacji o Organizacjach Pozarządowych (CIWOP) w Piaskach (ul. Lubelska 80) prowadzone przez Ekologiczny Klub UNESCO Pracownia na Rzecz
Bioróżnorodności,
tel./fax
81
5821312,
www.tarczasobieskiego.pl,
e-mail
[email protected]
CIESZANÓW
Na obszarze Gminy Cieszanów funkcjonują 29 organizacji pozarządowych, stowarzyszenia
i fundacje, wśród których są: Ludowy Klub Sportowy „Ursus” Dachnów; Miejski Klub
Sportowy „Juwenia” Cieszanów; Ludowy Klub Sportowy „ZALEW” Stary Lubliniec;
Uczniowski Klub Sportowy „Meteor” przy Zespole Szkół Publicznych w Dachnowie;
Uczniowski Klub Sportowy „Puma” przy Zespole Szkół Publicznych w Cieszanowie; OgniskoKlub Sportowy Towarzystwa Krzewienia Kultury Fizycznej ”Gwiazda”; Cieszanowskie
Towarzystwo Muzyczne; Stowarzyszenie Popularyzacji Miasta i Regionu „Żarek”; Katolickie
Stowarzyszenie Młodzieży przy Parafii Podwyższenia Krzyża Świętego w Dachnowie;
Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży przy Parafii Świętego Wojciecha w Cieszanowie;
Gminne Stowarzyszenie Kół Gospodyń Wiejskich w Cieszanowie; Stowarzyszenie „Strzelec
”w Cieszanowie; Stowarzyszenie Inicjatyw Oświatowych „Brusienka”; Stowarzyszenie „Kresy
–
Pokolenie
Nowych”;
Rzeczypospolitej
Polskiej
Towarzystwo
i
Byłych
Przyjaciół
Więźniów
Lublińca;
Związek
Politycznych.
Koło
Kombatantów
Miejsko-Gminne
w Cieszanowie; Towarzystwo Rolnicze w Cieszanowie; Cieszanowskie Forum Gospodarcze;
212
Stowarzyszenie Czereśnian; Ochotnicza Straż Pożarna w Nowym Siole; Ochotnicza Straż
Pożarna w Cieszanowie, w Kowalówce – Żukowie, w Chotylubiu, w Folwarkach,
w Dachnowie, w Niemstowie, w Nowym Lublińcu; Lokalna Grupa Działania „SERCE
ROZTOCZA” w Cieszanowie; Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Zaburzeniami Psychicznymi
i Przewlekle Chorych Oraz Ich Rodzin/Opiekunów „VIVERE” w Cieszanowie.
W skład LGD „Serce Roztocza” wchodzą gminy miejsko-wiejskie Cieszanowa i Narolu oraz
gmina Horyniec-Zdrój.
HORYNIEC ZDRÓJ
Rady Gminy Horyniec-Zdrój w dniu 30 listopada 2012r. uchwaliła Wieloletni Program
Współpracy Gminy Horyniec-Zdrój z organizacjami pozarządowymi.
Celem głównym Wieloletniego Programu jest kształtowanie partnerstwa Gminy HoryniecZdrój z organizacjami pozarządowymi dla wspólnych działań służących definiowaniu
i zaspokajaniu potrzeb mieszkańców oraz wzmacnianie aktywności społeczności lokalnej.
Cel realizowany będzie poprzez następujące cele szczegółowe:

podejmowanie i inicjowanie różnorodnych form współdziałania Gminy Horyniec-Zdrój
z organizacjami pozarządowymi dla efektywnej realizacji zadań publicznych
w obszarze pożytku publicznego,

promowanie idei społeczeństwa obywatelskiego oraz dążenie do wywoływania
potrzeby społecznej partycypacji mieszkańców, zmierzające do ciągłej poprawy
jakości ich życia,

wspieranie integracji podmiotów pozarządowych i samorządowych realizujących
wspólne cele,

wytyczanie jasnych, przejrzystych i akceptowalnych zasad współpracy między
sektorami, opierających się na wzajemnym doświadczeniu i zdobytej wiedzy, w celu
maksymalizacji zysków z podejmowanych wspólnie działań,

analizowanie
i
ocenianie
rezultatów
współpracy
oraz
realizowanie
działań
usprawniających,

zwiększenie aktywności organizacji pozarządowych oraz podmiotów w wykorzystaniu
środków pozabudżetowych na rzecz mieszkańców Gminy Horyniec-Zdrój.
Zadania priorytetowe w zakresie współpracy Gminy Horyniec-Zdrój z organizacjami
213
pozarządowymi na lata 2013-2014 to:

„Nauka, szkolnictwo wyższe, edukacja, oświata i wychowanie”;

„Kultura, sztuka, ochrona dóbr kultury i dziedzictwa narodowego” - ochrona
i popularyzowanie tradycji i dziedzictwa kulturowego Gminy Horyniec-Zdrój oraz jej
mieszkańców;

„Wspieranie i upowszechnianie kultury fizycznej dla mieszkańców gminy;

„Turystyka i krajoznawstwo” - wspieranie powstawania nowych oraz promocja już
istniejących atrakcji turystycznych;

„Podtrzymywanie i upowszechnianie tradycji narodowej, pielęgnowanie polskości
oraz rozwój świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej” - organizacja imprez
kulturalnych o zasięgu lokalnym, upamiętniających ważne wydarzenia historyczne,
społeczne, narodowe;

„Działalności wspomagającej rozwój wspólnot wysokość społeczności lokalnych” wspieranie programów, projektów oraz imprez integrujących i aktywizujących
społeczność lokalną;

„Przeciwdziałanie uzależnieniom i patologiom społecznym”.
CHĘCINY
Wśród aktywnie działających organizacji pozarządowych można wymienić:

Koła Gospodyń Wiejskich,

zespoły folklorystyczne,

zespoły młodzieżowe,

kluby sportowe,

jednostki OSP,

Fundacja „Ptasi Azyl”,

Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Chęcińskiej,

Stowarzyszenie Nauczycieli Polonistów w Podzamczu Chęcińskim.
Samorządy wspierają również rozwój turystyki poprzez uczestnictwo w targach turystycznych
i w Regionalnej Organizacji Turystycznej.
214
Przez Stowarzyszenie są prowadzone szkoły podstawowe w Korzecku, Sadkowicach oraz
Siedlcach.
ZAGNAŃSK
Gmina realizuje Program Leader+ i jest członkiem Lokalnej Grupy Działania „Dorzecze
Bobrzy”.
Stowarzyszenie uczestniczyło w II Schemacie programu LEADER tzw. Pilotażowy Program
LEADER +. W ramach tego projektu w okresie 01.03.2007-31.05.2008 został zrealizowany
projekt na kwotę 733000 zł.
Obecnie LGD w ramach Osi 4 Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich wdraża następujące
działania:

Wdrażanie Lokalnych Strategii Rozwoju,

Współpraca międzyregionalna i międzynarodowa,

Nabywanie umiejętności, aktywizacja i koszty bieżące lokalnych grup działania.
Wdrażanie działań osi 4. LEADER opiera się w głównej mierze na wykorzystaniu dla rozwoju
regionu wiedzy i doświadczenia lokalnej społeczności. Włączanie partnerów społecznych
i gospodarczych do planowania i wdrażania lokalnych inicjatyw ma służyć lepszemu
zdefiniowaniu problemów obszaru oraz znalezieniu lepszych sposobów na ich rozwiązanie.
Oprócz tego Gmina Zagnańsk należy do stowarzyszenia Związek Gmin Świętokrzyskich
oraz Związek Gmin Powiatu Kieleckiego w zlewni Górnej Nidy.
Na terenie gminy Zagnańsk funkcjonuje ok. 30 organizacji trzeciego sektora, najwięcej
w formie prawnej stowarzyszenia rejestrowego.
Wśród najbardziej znanych organizacji są m.in.: Stowarzyszenie Razem dla Wszystkich,
Stowarzyszenie na rzecz Wychowania, Edukacji i Rozwoju „Knieja", Stowarzyszenie
„Goszen", Stowarzyszenie Zwykłe Przymierze, Towarzystwo Ziemi Samsonowskiej, Szałas
2012, Fundację
„Europomost", LGD Dorzecze Bobrzy, Ochotnicze Straże Pożarne,
Towarzystwo Aktywnych Kobiet TAK.
7.7.3. Przedsiębiorcy
SPICZYN I WÓLKA
Ze względu na ukierunkowanie gmin partnerskich Szlaku JIIIS na Lubelszczyźnie na rozwój
215
gospodarczy oparty o dziedzictwo kulturowe będące spuścizną XVII wieku, istnieje
podstawa, by analizować potencjał gospodarczy gmin partnerskich budujących markę
terytorialną Szlaku JIIIS porównawczo – w odniesieniu do siebie samych oraz zbiorczo –
w odniesieniu do gmin sąsiednich.
Przedsiębiorczość w podregionie Szlaku JIIIS na Lubelszczyźnie charakteryzuje się,
w odniesieniu do średniego wskaźnika nasycenia działalnością gospodarczą w całym
województwie lubelskim, który wynosi 762 (2010 r.), niską liczbą podmiotów gospodarczych.
Dla podregionu 6 gmin wskaźnik ten wyniósł w roku 417 (2010 r.).
W
obu
punktach
węzłowych
notowany
jest
stały
wzrost
wskaźnika
podmiotów
gospodarczych zarejestrowanych w rejestrze REGON na 10 tys. mieszkańców w kolejnych
latach.
Dla punktów węzłowych dynamika ilości osób fizycznych prowadzących działalność
gospodarczą (w latach 2004/2011) wygląda następująco:

Gmina Spiczyn: wzrost o 31,36% (169 podmiotów w roku 2004 i 222 podmiotów
w 2011),

Gmina Wólka: wzrost o 103,00% (327 podmiotów w roku 2004 i 664 podmiotów
w 2011),
Jak dotąd nie dostrzega się w punktach węzłowych Szlaku JIIIS na Lubelszczyźnie
wynikających ze specyfiki Szlaku szczególnych preferencji do podejmowania przez
przedsiębiorców określonych typów działalności gospodarczej. Dominują handel lokalny,
usługi dla ludności, w tym głównie związane z serwisem pojazdów samochodowych
i robotami budowlanymi.
W podregionie stosunkowym novum wydaje się być nie kultywowana tutaj wcześniej, z racji
nie dostrzegania oczywistych walorów kulturowo-historycznych, działalność na polu turystyki.
Przetwórstwo stanowi natomiast wciąż niedostrzeżony potencjał, który dzięki bliskości
różnorodnych rynków zbytu, winien być wsparty i wykorzystany przez mieszkańców Szlaku
JIIIS.
CIESZANÓW
Na terenie gminy prowadzone są różne rodzaje działalności gospodarczej. Największy
procentowy udział przypada na handel i usługi dla ludności, natomiast najmniejszy na
produkcje i gastronomie.
216
ciekami i odpadami).
Gmina Cieszanów jest gmina typowo rolnicza. Przeobrażenia w ostatnich latach
spowodowały upadek bądź likwidacje przedsiębiorstw dających zatrudnienie kilkuset
pracownikom. Obecnie na terenie gminy największym pracodawca jest Fabryka Mebli
w Dachnowie „BLACK RED WHITE”, zatrudniająca ponad 300 pracowników.
Ponadto wśród ogólnej liczby kilkunastu ważniejszych przedsiębiorstw gminy wymienić
należy: Zakład produkcji mebli tapicerowanych WALMEB Sp. z o.o.; Fabryka mebli Jar Sp.
Z o.o. Gminna Spółdzielnia Samopomoc Chłopska; Zakład Produkcji Drzewnej w Nowym
Siole; Usługi Budowlane A-W Bau; Zakład Produkcji Mebli – BEPEMA.
HORYNIEC ZDRÓJ
Na terenie gminy działa około 125 podmiotów gospodarczych, w większości należących do
sektora prywatnego. Zatrudnienie w gospodarce narodowej wynosi 639 osób, z czego
najwięcej przypada na ochronę zdrowia i sferę budżetową
Zdecydowanie prym pod względem branżowym wiodą handel i usługi, grupujące blisko 50%
wszystkich podmiotów gospodarczych działających na terenie gminy oraz lecznictwo
uzdrowiskowe z uwagi na wielkość zatrudnienia.
CHĘCINY
Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w gminie Chęciny wynosi 2 248.
W strukturze gałęziowej w gm. Chęciny dominuje przemysł wydobywczy i przetwórstwo
surowców mineralnych (zgodnie z tradycją tego regionu), mające negatywny wpływ na
środowisko przyrodnicze.
Na terenie gminy Chęciny funkcjonują następujące zakłady przemysłowe związane
z przemysłem wydobywczym:

Zakład górniczo - przetwórczy „Jaźwica", pracujący dla budownictwa, drogownictwa
i przemysłu hutniczego.

Pińczowskie Zakłady Kamienia Budowlanego prowadzące kopalnię „Bolechowice"
wydobywającą bloki wapieni dewońskich do produkcji marmurów technicznych.
217

Kieleckie Przedsiębiorstwo Produkcji Elementów Budowlanych „Prelbud" w Wolicy,
obecnie nie prowadzi żadnej działalność gospodarczej.

Zakład Produkcji Nawozów Organicznych i Wydobycia Piasku - ZWP Mosty Sp. z o.o.

Zakłady wydobywcze mają charakter ponadlokalny, bowiem ich produkty są
przeznaczone dla obszarów szerszych niż gmina.
Największą
liczbę
zakładów,
tzw.
drobnej
wytwórczości
(wg
rejestru
podmiotów
gospodarczych) posiadają miejscowości: Tokarnia, Siedlce.
W zakresie wytwórczości najwięcej jest zakładów produkujących materiały budowlane oraz
zakładów kamieniarskich i małych zakładów produkujących meble. Nie są to jednak jednostki
o dużym znaczeniu ponadlokalnym.
ZAGNAŃSK
Dla potrzeb lokalnych budownictwa drogowego i ogólnego eksploatowany jest piasek
w okolicach Kołomani, Samsonowa, Umera, Jasiowa i Zachełmia.
Do zakładów produkcyjnych funkcjonujących na bazie kopalin należą:

kopalnia kwarcytu i dolomitu – Wiśniówka i zakład kamieniarski – Mardo
w Kajetanowie;

zakłady kamieniarskie w Tumlinie (J. Lesińska, R. Borucka, M. Domagała).
Główną bazą dla rozwijającego się przemysłu w okresie między i powojennym były okoliczne
bogate lasy, które obecnie również stanowią bazę dla funkcjonowania najliczniejszej grupy
zakładów branży drzewnej. Należą do nich:

tartaki – w Samsonowie (J. Linek), Zagnańsku (Polmaik, T. Jabłowski, L. Świerszcz –
produkcja drewna), Wąsoszy (C. Sarnat, R. Olearczyk), Tumlinie (C. Stefański),
Kołomani (W. Zatorski), Gruszce (Z. Kędracki);

usługowy zakład wyrobów drewnianych i opakowań w Gruszce oraz Zakłady
stolarskie – w Gruszce (J. Kędracki) i Tumlinie (B. Kondrak).
Drugą branżę najliczniej rozwijającą się na terenie gminy Zagnańsk jest branża spożywcza,
do której należą:

masarnia w Kaniowie (Terlecki);

ubojnia drobiu w Zagnańsku (R. Zapała), Kajetanowie (Foksdrób);
218

produkcja wędlin – w Lekominie (K. Bernatek);

piekarnie – w Zagnańsku (GS-u, K. Kamusiński), Tumlinie (M. Gumuła), Samsonowie
(Dulęba), Wąsoszy (S. Kopeć);

wytwórnia wód gazowanych – w Bartkowie, Samsonowie, Zagnańsku, Wąsoszy.
Ponadto zakłady produkcyjne działające na terenie gminy to:

zakłady
remontowo-budowlane
w
Kajetanowie
(A.
Król),
w
Wąsoszy
(K.
Kołodziejczyk), zakład „Jezierski” okna PCV w Lekominie;

Przedsiębiorstwo Budownictwa Przemysłowego i Robót Inżynieryjnych – Kołdico
w Kajetanowie;

zakład mechaniki pojazdowej w Kaniowie, lakiernictwo samochodowe w Zagnańsku
i ślusarstwo samochodowe w Wąsoszy;

dziewiarstwo w Zagnańsku i krawiectwo w Tumlinie;

dwie stacje paliw w Zagnańsku.
7.7.4. Mieszkańcy i grupy nieformalne
Mieszkańcy są niezwykle ważni w kontekście zmian wprowadzanych lokalnie, ponieważ
każde podejmowane decyzje wpływają bezpośrednio lub pośrednio na jakość ich życia.
Wszelkie strategiczne decyzje podjęte bez uczestnictwa społeczności lokalnej mogą spotkać
się z niezadowoleniem i sprzeciwem z ich strony. Mieszkańcy są często najlepszymi
ekspertami w ocenie sytuacji i istotności lokalnych problemów. Pamiętać jednak należy, że
raczej niemożliwe do przewidzenia są postawy całego społeczeństwa w stosunku do danej
innowacji, ponieważ każdy obywatel może mieć inny punkt widzenia.
SPICZYN I WÓLKA
Zgodnie ze stat.gov.pl w punkcie węzłowym gmina Spiczyn mieszka 5503 osób. Ludność na
1 km 2 – 66. Ilość kobiet w stosunku do ilości mężczyzn -101/100.
Liczba ludności w wieku nieprodukcyjnym w stosunku do 100 osób w wieku produkcyjnym:
84.Dochody budżetu gminy na 1 mieszkańca – 130,90.
W 2010:

pracujący: 308

bezrobotni zarejestrowani: 233, w tym kobiety 50,6%.
219
Udział beneficjentów pomocy społecznej w % ogółu mieszkańców:12,9%
Zgodnie z danymi ze strony gmina Wólka w gminie mieszka 10 380 mieszkańców. Ludność
na 1 km 2 144. Ilość kobiet w stosunku do ilości mężczyzn 103/100.
Liczba ludności w wieku nieprodukcyjnym w stosunku do 100 osób w wieku produkcyjnym:
55,2.Dochody budżetu gminy na 1 mieszkańca – 115,00.
W 2010:

pracujący: 658

bezrobotni zarejestrowani: 318, w tym kobiety 50,6%.
Udział beneficjentów pomocy społecznej w % ogółu mieszkańców:5,1%
Razem więc mieszka tu 15 883 mieszkańców.
Zgodnie z szacunkami Centrum Informacji i Wsparcia Organizacji Pozarządowych działa tu
kilkanaście grup nieformalnych tj. nierejestrowanych nigdzie ( w tym do grup nieformalnych
zalicza się rady rodziców, grupy kościelne, grupy i zespoły śpiewacze, taneczne, itd.).
W oparciu o realizację modelu budżetu partycypacyjnego i połączenie ich ze współpracą
z NGO i JST w oparciu o metodę Ekologicznego Klubu UNESCO z Piaski i inne techniki
partycypacyjne, a także w oparciu o formułę i inicjatywy lokalnej wynikającą z ustawy
o wolontariacie
i
pożytku
publicznym
można
zwiększyć
ilość
grup
nieformalnych
angażujących się w działania PRO PUBLICO BONO kilkukrotnie. Obecny działania
społeczeństwa tutejszych mieszkańców w tej materii są mizerne: jak do tej pory mieszkańcy
nie zorganizowali się na tyle silnie by zorganizować tu akcję protestacyjną (m.in. pikiety,
przemarsze, uliczne akcje), nie mówiąc już o akcjach pozytywnych – wspierających.
Ważną formą aktywności społecznej mieszkańców pozostają działania parafii, w tym
w szczególności celebracje publiczne świąt. W mniejszym zakresie realizowana jest ona
przez działania w ramach imprez publicznych lub działania związków zawodowych. Najmniej
mieszkańców organizuje się w działania codzienne tutejszych stowarzyszeń i fundacji, przy
czym działania tutejszych straży pożarnych i kół gospodyń wiejskich odbiegają in plus od
średniej.
CIESZANÓW
Liczba ludności gminy w ostatnich latach utrzymuje się na tym samym poziomie z tendencja
do lekkiego spadku. Gmina Cieszanów należy do słabiej zaludnionych. Jej gęstość
220
zaludnienia jest znacznie niższa niż w województwie. Niewielki spadek liczby mieszkańców
związany jest ze znacznym odpływem ludności poza teren gminy. Świadczy o tym ujemne
saldo migracji, widoczne zarówno na terenie miasta, jak również gminy Cieszanów. Podobne
zjawisko można zaobserwować na terenie całego powiatu .
Zgodnie z danymi Głównego Urzędu Statystycznego według stanu z dnia 31 grudnia 2009
roku gminę Cieszanów zamieszkiwało 7 232 osoby, w tym 3 649 mężczyzn (50,5 %) oraz
3 583 kobiety (49,5 %). Średnia gęstość zaludnienia wynosiła wówczas 33 osoby na km2.
Analizując udział ludności według ekonomicznych grup wieku można wskazać, że: w wieku
przedprodukcyjnym znajduje się 20,7 % mieszkańców, w wieku produkcyjnym – 63,7%
mieszkańców, w wieku poprodukcyjnym – 15,6 % mieszkańców.
Analiza ekonomicznej struktury wiekowej mieszkańców gminy Cieszanów pozwala zauważyć
niekorzystne zjawiska występujące w tej sferze. Stale zmniejsza się i tak niewielki odsetek
ludności w wieku przedprodukcyjnym tj. do 17 lat. Zaobserwować można również, stały
wzrost liczby osób w wieku produkcyjnym. Ustabilizował się natomiast odsetek osób w wieku
poprodukcyjnym.
Sytuacja gminy Cieszanów pod względem migracji ludności przedstawia się mało korzystnie.
Jedynie w 2009 roku odnotowano dodatnie saldo, wynikające z licznych zameldowań
w ruchu wewnętrznym. W pozostałych latach na ujemne wartości salda wpływa znaczna
liczba osób, które wyjeżdżają z gminy.
HORYNIEC ZDRÓJ
Gmina Horyniec – Zdrój posiada 4976 mieszkańców W porównaniu do rozległości obszaru
jest stosunkowo słabo zaludniona. Średnio na l km2 terenu przypada 25 osób.
Charakterystyczną cechą trendów demograficznych w gminie jest systematycznie rosnąca
liczba mieszkańców ośrodka gminnego w Horyńcu Zdroju - w tempie ok. 20 osób rocznie
i systematycznie malejąca liczba mieszkańców w pozostałych miejscowościach - w tempie
ok. 70 osób rocznie.
Wobec braku jakichkolwiek alternatywnych miejsc pracy na miejscu, bardziej przedsiębiorczy
mieszkańcy emigrują zarobkowo poza gminę i zagranicę, a część osiedli nabiera charakteru
hotelowego, zmierzające do ich wyludnienia w niedalekiej przyszłości.
Przy zmniejszaniu się liczby mieszkańców w terenie, trendy systematycznego wzrostu liczby
mieszkańców Horyńca - Zdroju należy uważać za trwałe i prawidłowe. Do takiej konkluzji
221
skłania
systematyczna
rozbudowa
bazy
leczniczej
uzdrowiska,
przede
wszystkim
wybudowanie nowego zakładu przyrodoleczniczy, budowa krytej pływalni przy CRR KRUS,
ale również rozwój funkcji usługowej w ośrodku gminnym.
Mieszkańcy gminy Horyniec -Zdrój kulturowo i wyznaniowo związani byli w przeszłości
z dwoma nurtami polskim o wyznaniu rzymsko – katolickim i unickim greko – katolickim.
Wśród miejscowej ludności żyje bardzo nieliczna społeczność ukraińska. Zamieszkuje ona
w kilku małych wioskach i przysiółkach, m.in. w Werchracie, Prusiu, Dziewięcierzu.
W niepamięć poszły tu dawne waśnie polsko-ukraińskie, skoro niektóre świątynie
rzymskokatolickie
użytkowane
są
także
przez
wyznawców
obrządku
bizantyjsko-
ukraińskiego.
Do zidentyfikowanych problemów należy odpływ młodej, wykwalifikowanej kadry do
ośrodków miejskich.
CHĘCINY
Wysoki udział ludności w wieku przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym populacji ogółem
świadczy o dużym potencjale rozwojowym gminy i miasta Chęciny. Z drugiej jednak strony
oznacza to wzrost zasobów pracy, – co przy braku rozwoju gminy rzutować może na poziom
bezrobocia. W gminie i mieście niski jest poziom osób z wykształceniem wyższym
i policealnym a wyższy z wykształceniem podstawowym ukończonym, nieukończonym.
ZAGNAŃSK
Jednym z podstawowych czynników warunkujących rozwój gminy oraz charakteryzujących
jej atrakcyjność są jej mieszkańcy.
W ciągu ostatnich lat w gminie Zagnańsk obserwowany jest systematyczny wzrost liczby
mieszkańców.
Do elementów demograficznych charakteryzujących ludność należy również struktura
wykształcenia mieszkańców, którą w gminie Zagnańsk należy ocenić pozytywnie.
Pozytywne czynniki demograficzne pozwalają prognozować wzrost ludności gminy. Wzrost
liczby mieszkańców to zwiększenie potencjału gospodarczego gminy, a także zróżnicowanie
funkcji ekonomicznych, poziomu infrastruktury technicznej i społecznej oraz wzrost
zapotrzebowania na całą infrastrukturę.
Korzystna struktura wieku i wykształcenia mieszkańców gminy Zagnańsk, duży udział
222
ludności wiejskiej o niewielkich możliwościach zatrudnienia oraz korzystne warunki
przyrodnicze stwarzają możliwości dla rozwoju turystyki (agroturystyki) oraz rozwoju
rolnictwa ekologicznego, a więc zawodowego uaktywnienia jej mieszkańców.
W Gminie Zagnańsk pod względem rozwoju zasobów ludzkich, należy położyć nacisk na
przygotowanie kadr managerów, konsultantów, doradców gospodarczych i rolniczych oraz
przedsiębiorców. Jakość kadr przyczyni się do podnoszenia konkurencyjności gminy,
rozwoju społeczności lokalnych i wzrostu przedsiębiorczości, a w efekcie poprawi jakość
życia mieszkańców. Filar ten sprzyjać będzie pobudzaniu aktywności społeczności lokalnych
w celu samodzielnego rozwiązywania problemów rozwojowych. Słabą stroną gminy jest brak
poczucia przyszłości wśród młodzieży w kontekście nauki, pracy i kariery, czego przykładem
są dążenia emigracyjne wśród najzdolniejszej części młodych ludzi do większych miast.
Mocną stroną jest jej turystyczno-rekreacyjny charakter, który odpowiednio wykorzystany
może przyczynić się do postrzegania gminy, przez młodych ludzi jako miejsce do życia
i pracy na stałe. Ważne jest również, by stworzyć system motywacyjny dla najzdolniejszych
uczniów, aby zdobywali wyższe wykształcenie oraz rozwijali swoje zainteresowania
w kierunkach rokujących rozwój i łatwiejsze znalezienie pracy w Gminie Zagnańsk.
223
8. Segmentacja rynku
8.1. Zdefiniowanie kryteriów segmentacji
Aby prawidłowo wyodrębnić segment należy wyróżnić cechy obiektywne konsumenta, tzw.
kryteria segmentacji (zmienne opisujące). Mogą to być:

kryterium geograficzne, miejsce zamieszkania (miasto, wieś), klimat, typografia
(ukształtowanie terenu), wielkość miasta (liczba mieszkańców), gleba, ustrój
polityczny;

kryterium demograficzne: wiek, płeć, rasa, wyznanie (np.: różne sposoby żywienia),
pochodzenie etniczne, wykształcenie, stan cywilny, zdrowie, budowa ciała;

kryterium ekonomiczne: zawód, dochód na osobę, dochód gospodarstwa domowego,
źródła dochodów, majątek;

kryterium społeczne: klasa społeczna, grupa odniesienia, styl życia, stadium życia
rodzinnego, osobowość;

kryterium
psychograficzne:
styl
życia,
osobowość,
preferencje,
motywy
podróżowania.
Dzielą się one na:
1.
Zmienne obiektywne:

kryteria demograficzne m.in.: wiek, płeć, faza cyklu życia rodziny, wielkość
gospodarstwa domowego, zawód, dochód, wykształcenie, narodowość;

kryteria geograficzne m.in.: obszar geograficzny, odległość pomiędzy miejscem
zamieszkania, a miejscem docelowym, typ miejsca zamieszkania,

2.
kryteria geodemograficzne.
Zmienne subiektywne: cel podróży, poszukiwanie korzyści, kryteria psychospołeczne
i styl życia, osobowość, nawyki, przyzwyczajenia, zwyczaje, postawy, podatność na wpływ
innych osób, styl życia, szczególne wydarzenia w życiu człowieka, reakcja na produkt, status
nabywcy, częstotliwość zakupu, sposób zakupu, stopień lojalności, faza podejmowania
decyzji nabywczej, cena produktu.
Do kryteriów poprawnej segmentacji natomiast należą:
224

Identyfikowalność – segment powinien być relatywnie łatwy do wyróżnienia, czyli
posiadać specyficzne cechy, które wyróżniają go na całym rynku.

Komunikatywność
–
polega
na
łatwości
dotarcia
z
określoną
propozycją
marketingową do konkretnego konsumenta.

Pojemność, rozległość segmentów – konsumenci wchodzący w skład danego
segmentu powinni być na tyle liczni, aby opłacało się zastosowanie konkretnej
strategii.

Opłacalność – koszty wejścia na rynek i funkcjonowania na tym rynku powinny być
znacznie niższe, niż uzyskiwane na tym rynku dochody.

Dostępność, związana z brakiem barier prawnych, organizacyjnych oaz technicznych
przy wejściu przedsiębiorstwa na rynek.

Wymierność – możliwość uzyskania informacji o cechach konsumentów tworzących
dany segment rynku.
Cechami prawidłowo wyodrębnionego segmentu są:

mierzalność – określenie, jaką ilość konsumpcji daje zysk,

rozległość – określenie, na jakim obszarze opłaca się producentowi działać,

dostępność – określenie miejsc, w których konsumenci na pewno kupią dany produkt.
Jak widać segmentacji rynku można dokonywać wg różnych kryteriów przy czym należy
pamiętać, iż ten sam rynek może być segmentowany wielokrotnie wg różnych kryteriów.
Z punktu widzenia budowania oferty turystycznej, kluczowe znaczenie mają jednak motywy
związane z podejmowaniem aktywności turystycznej. W związku z powyższym poniżej
dokonano segmentacji według tzw. kryterium motywacji podróży, za wyjątkiem turystyki
weekendowej pozostającej na pograniczu kryterium motywacji i długości pobytu oraz
turystyki tranzytowej i przygranicznej (kryterium według cechy zasadniczej, z punktu
widzenia podmiotu turystyki).
8.2. Opis segmentów
Opis poszczególnych segmentów został sporządzony wg następującego schematu:

ogólny opis segmentu,

opis segmentu wg zmiennych geograficznych i demograficznych,
225

opis preferencji i zainteresowań,

prezentacja wykorzystywanych potencjałów,

opis motywów uprawiania danego rodzaju turystyki.
Segmenty podstawowe:

turyści kulturowi,

dzieci i młodzież (turystyka edukacyjna),

turyści aktywni i specjalistyczni,

agroturystyka, turystyka na obszarach wiejskich, ekoturystyka,

turyści weekendowi.
Segmenty uzupełniające:

turyści motywacyjni i integracyjni.

Hobbyści.
SEGMENTY PODSTAWOWE
Tabela 11 Segmenty podstawowe – turystyka kulturowa
SEGMENT: TURYSTYKA KULTUROWA
Turystyka kulturowa związana jest z motywem poznawczym. Jej uczestnicy podróżują w celu poznania historii,
zwiedzania zabytków, muzeów, w związku z odbywającymi się imprezami, etc. Należy zwrócić uwagę, iż zmienia się
charakter turystyki kulturowej, która obecnie przyjmuje formę związaną z dużą aktywnością turysty. Pragnie on
bowiem angażować się w proces poznawczy. Stąd bardzo duże znaczenie interaktywnych form eksponowania
walorów kulturowych oraz różnego rodzaju imprez tematycznych (m.in. rekonstrukcje wydarzeń historycznych, żywe
lekcje historii), w tym przede wszystkim tematycznych szlaków kulturowych, które są jedną z najszybciej
przeobrażających się i najbardziej popularnych form turystyki kulturowej.
Są zdecydowanie świadomi swoich potrzeb. W związku z powyższym zwracają uwagę na zagospodarowanie
ciekawych miejsc i ich odpowiednie wyeksponowanie.
Segment ten obejmuje:

turystykę związaną z historią regionu (powiązanie z historią rodu Sobieskich oraz innych powiązanych
z nimi),

turystykę związaną ze sławnymi ludźmi (miejsca związane z pobytem Sobieskich),

turystykę związaną z kulturą ludową i działalnością kulturalną, opartą o tradycje rękodzieła ludowego,
historycznego przemysłu i rzemiosła, obrzędowość oraz unikalne imprezy.
Kryteria geograficzne,
demograficzne
Wiek: 10+
Płeć: kobiety i mężczyźni
Wykształcenie: średnie i wyższe
226
Dochód: średnia krajowa i powyżej
Geografia:
Polska – województwo lubelskie, województwo podkarpackie, województwo
mazowieckie, podlaskie, świętokrzyskie
Zagranica – Ukraina, Rosja, Słowacja, Węgry, Austria
Preferencje i zainteresowania
Osoby poszukujące ciekawych możliwości
w różnych formach obcowania z kulturą
spędzenia
wolnego
czasu
Osoby zainteresowane zwiedzaniem ciekawych miejsc związanych z historią,
architekturą, kulturą, etc. – muzea, zabytki, miejsca pamięci, cmentarze.
Osoby pragnące poznać tradycje i historię obszaru objętego projektem –
poprzez udział w imprezach, rekonstrukcjach oraz osoby zainteresowane
udziałem w warsztatach, pokazach, etc.
Osoby zainteresowane udziałem w imprezach tematycznych, np. związanych
z ważnymi wydarzeniami historycznymi etc.
Osoby poszukujące ciekawych formuł zwiedzania, nie tylko w kontekście
interaktywności, ale również w kontekście pakietowania oferty (np. tradycyjna
kuchnia, ciekawe obiekty noclegowe, imprezy fabularne etc.).
Osoby te często pragną łączyć zwiedzanie z poznaniem przyrody, są wrażliwe
na piękno otaczającego ich krajobrazu.
Rodziny z dziećmi, chcące zainteresować młode pokolenie historią, chcące
wychowywać w duchu patriotycznym.
Motywy
Kierują się motywem poznania, przy czym poszukują aktywnych form
poznania kultury, historii, w tym przypadku historii Bitwy Warszawskiej etc.
Uprawianie turystyki kulturowej może stanowić ich hobby, sposób na realizację
pasji.
Tabela 12 Segmenty podstawowe – turystyka edukacyjno-rekreacyjna dzieci i młodzieży
SEGMENT: TURYSTYKA EDUKACYJNO-REKREACYJNA DZIECI I MŁODZIEŻY
Turystyka edukacyjna dzieci i młodzieży związana jest z wyjazdami na tzw. białe i zielone szkoły oraz obozy, czy
kolonie. Jest to również turystyka związana z wyjazdami jednodniowymi, stanowiącymi żywe lekcje historii. Jej
podstawowym celem jest „uczyć poprzez podróżowanie”. Zakłada przede wszystkim zwiedzanie ciekawych pod
względem kulturowym miejsc, a także korzystanie z wypoczynku aktywnego. Edukacyjne wyjazdy w teren są
uzupełnieniem programu szkolnego. W kontekście Szlaku Jana III Sobieskiego to nie tylko lekcja historii, ale również
patriotyzmu i powrót do chwały polskiego oręża.
demograficzne
Wiek: 7-18
Płeć: dziewczynki i chłopcy/młode kobiety i młodzi mężczyźni
Wykształcenie: w trakcie procesu kształcenia (szkoły podstawowe, szkoły
średnie)
Dochód: średnia krajowa, nieco poniżej średniej krajowej
Geografia:
Polska – województwo lubelskie, województwo lubelskie, województwo
227
mazowieckie, podlaskie, świętokrzyskie
Dzieci i młodzież szkolna ukierunkowana na poznawanie walorów obszaru
zarówno naturalnych, jak i kulturowych.
Wykorzystują infrastrukturę paraturystyczną (szlaki turystyczne, obiekty
sportowo-rekreacyjne), biorą udział w imprezach sportowych, rekreacyjnych
i kulturalnych, warsztatach, pokazach, inscenizacjach, lekcjach edukacji
ekologicznej oraz lekcjach muzealnych.
Są gotowi współtworzyć produkt pod warunkiem zaangażowania nauczycieli
(plenery malarskie, fotograficzne, rzeźbiarskie, konkursy wiedzy, zbieranie
informacji, współtworzenie historii mówionej).
Chęć poznania i wypoczynku
Motywy
Integracja grupy szkolnej
Realizacja programu nauczania = odbycie żywej lekcji historii, biologii etc.
Tabela 13 Segmenty podstawowe – turystyka aktywna i specjalistyczna
SEGMENT: TURYSTYKA AKTYWNA I SPECJALISTYCZNA
Turystyka aktywna i specjalistyczna związana z różnymi formami aktywnego spędzania czasu wolnego, m.in.
w formule np. turystyki rowerowej, konnej, kajakowej, etc. Dotyczy ona przede wszystkim osób pracujących
umysłowo, mieszkańców większych miast, którzy najbardziej efektywnie odpoczywają aktywnie. Z punktu widzenia
turysty niezwykle ważna jest tutaj infrastruktura głównie paraturystyczna i rekreacyjna, która pozwala na bezpieczne
wykorzystywanie istniejących walorów naturalnych, głównie w postaci zagospodarowanych szlaków, kąpielisk, etc.
demograficzne
Wiek: 18+
Geografia:
Polska – głównie mieszkańcy województwa lubelskiego, mazowieckiego,
świętokrzyskiego, podkarpackiego, podlaskiego, łódzkiego, małopolskiego
Zagranica – Ukraina, Białoruś, Rosja, Niemcy, Belgia, Holandia
Osoby poszukujące możliwości relaksu poprzez aktywność fizyczną w jej
różnych formach, ceniące sobie wysoki poziom bezpieczeństwa.
Osoby ceniące sobie możliwość ciekawego spędzenia wieczorów: grill,
ognisko, regionalna impreza.
Osoby zainteresowane walorami naturalnymi i krajoznawczymi obszaru,
ceniące przyrodę i zwracające uwagę na jej ochronę oraz formułę ich
wykorzystania i eksponowania (szlaki rowerowe, zagospodarowanie akwenów
wodnych i rzek).
Osoby poszukujące możliwości połączenia form aktywnego wypoczynku
i aktywnego poznania dziedzictwa kulturowego.
228
Chęć aktywnego wypoczynku, odstresowanie się, odpoczynek od zgiełku
dużego miasta i codziennych obowiązków.
Motywy
Poznanie walorów przyrodniczo-krajobrazowych.
Realizacja pasji.
Tabela 14 Segmenty podstawowe – turystyka na obszarach wiejskich, agroturystyka
i ekoturystyka
SEGMENT: TURYSTYKA NA OBSZARACH WIEJSKICH, AGROTURYSTYKA I
EKOTURYSTYKA
Jest to segment wyodrębniony w nawiązaniu do walorów przyrodniczych, produkcji zdrowej żywności oraz
funkcjonujących gospodarstw agroturystycznych lub dysponentów kwater prywatnych na wsi. Z tej formy
wypoczynku korzystają osoby nastawione na zdrowy tryb życia, poszukujące ciszy i spokoju, pragnące poznać smak
życia na wsi.
Turystyka na terenach wiejskich, w przeciwieństwie do turystyki masowej oferowanej przez przemysł
turystyczny stwarza możliwość bliskiego kontaktu z przyrodą, poznania lokalnej kultury, lokalnych zwyczajów,
korzystania ze zdrowej żywności, itp.
Najistotniejszym czynnikiem, który przyciąga turystów jest nieskażone środowisko naturalne. Drugim
czynnikiem, mającym duże znaczenie dla turystów są walory kulturowe regionu: interesujące obiekty, tradycyjne
rzemiosło, gwara, dania regionalne, imprezy folklorystyczne.
demograficzne
Wiek: 10+
Geografia:
Polska
–
mieszkańcy
województwa
podkarpackiego,
świętokrzyskiego, podlaskiego, mazowieckiego i małopolskiego
lubelskiego,
Zagranica – mieszkańcy Ukrainy i Białorusi (w tym w szczególności ruch
tranzytowy), Włochy
Przywiązują znaczenie do ekologii i kontaktu z przyrodą.
Przyciąga ich dobra kuchnia, przede wszystkim „zdrowa żywność”, żywność
ekologiczna, produkty wytworzone w gospodarstwie.
Lubią wycieczki po okolicy (lasy, jeziora, zabytki).
Turysta sezonowy, związany z przerwami szkolnymi dzieci oraz okresem
świątecznym, choć wybierający również podróże podczas weekendów.
Oczekują bezpiecznej infrastruktury dla dzieci.
Cena jest istotnym kryterium przy wyborze bazy noclegowej
gastronomicznej, wybierają jednak średni, dobry standard.
Preferują podróżowanie samochodem.
229
bądź
Motywy
Poszukiwanie ciszy i spokoju, kontaktu z otoczeniem.
Chęć odpoczynku na łonie wsi i uczestniczenie w życiu gospodarstwa,
szczególnie istotne w odniesieniu do turystów z dziećmi.
Konkurencyjność cenowa gospodarstw.
Możliwość spotkań i poznania ludzi (często gospodarze stają się dobrymi
przyjaciółmi, turyści spędzają w gospodarstwach nie tylko wakacje, ale także
święta).
Wypoczynek w czystym otoczeniu.
Tabela 15 Segmenty podstawowe – turystyka weekendowa
SEGMENT: TURYSTYKA WEEKENDOWA
Turystyka weekendowa jest w Polsce najbardziej rozwojową formą turystyki z uwagi na powszechność
długich weekendów oraz popularność wyjazdów weekendowych. Jej popularność dotyczy krótkotrwałego
wypoczynku poza miejscem pracy i zamieszkania, ale w niezbyt dużej odległości od tych miejsc. Potrzeba
odbudowy, zachowania oraz ochrony sił fizycznych i psychicznych współczesnego człowieka po cotygodniowej
pracy i życiu w zwłaszcza dużym mieście stanowi ważny czynnik popytu na ten rodzaj turystyki.
Turystyka weekendowa jest bardzo specyficzną formą turystyki, trudno poddającą się klasyfikacji. Turyści
weekendowi korzystają z całego potencjału tj. walorów naturalnych i antropogenicznych oraz atrakcji, usług
i infrastruktury.
Turystyka weekendowa może być zorganizowana lub indywidualna. Turysta weekendowy, przyjeżdżający
na wypoczynek w pobliże miejsca zamieszkania na czas stosunkowo krótki zgłasza szczególne wymagania, jeśli
chodzi o usługi noclegowe, żywieniowe i wypoczynkowe. Turysta weekendowy szuka spokoju i dba o czynne
spędzanie czasu wolnego oraz o rozrywkę. Popularne są też wyjazdy weekendowe odbywane w konkretnym celu,
nierzadko ten cel może stać się pretekstem wyjazdu.
demograficzne
Wiek: 18-65
Geografia:
Polska
–
mieszkańcy
województwa
podkarpackiego,
świętokrzyskiego, łódzkiego, mazowieckiego i małopolskiego
lubelskiego,
Zagranica – mieszkańcy Ukrainy i Białorusi (w tym w szczególności ruch
tranzytowy)
Osoby poszukujące 2-3 dniowego wypoczynku, w niedalekiej odległości od
miejsca zamieszkania.
Poszukują ciekawej oferty noclegowej i gastronomicznej oraz różnych form
spędzania czasu wolnego, począwszy od wypoczynku biernego, skończywszy
na uprawianiu sportów.
Wyjazdy często przyjmują formę wyjazdów „kombinowanych” – łączących
poznanie walorów naturalnych z kulturowymi.
Często poszukują bliskich kontaktów z gestorami bazy noclegowej.
230
Poszukują atrakcyjnej możliwości spędzenia wolnego czasu.
Motywy
Odpoczynek fizyczny i psychiczny od dnia codziennego i pracy (nierzadko
intensywnej, stresującej, o długim dniu).
Poznanie i aktywność fizyczna.
Uczestnictwo w ciekawych imprezach.
Wyjazd z przyjaciółmi.
SEGMENTY UZUPEŁNIAJĄCE
Tabela 16 Segmenty uzupełniające – turystyka motywacyjna
SEGMENT: TURYSTYKA MOTYWACYJNA
Turystyka motywacyjna (tzw. incentive tours) obejmuje pobyty pracowników wysyłanych przez pracodawcę w tzw.
podróż motywacyjną uważaną za środek nowoczesnego zarządzania, element motywacji pracowników do lepszej
pracy oraz formę nagrody.
Jest to turystyka grupowa o specyficznych wymaganiach klienta, który oczekuje oferty pakietowej, komplementarnej
i wyróżniającej się oryginalnością.
demograficzne
Wiek: 25-60
Geografia:
Polska
–
mieszkańcy
województwa
lubelskiego,
podkarpackiego,
Ciekawa baza noclegowa i gastronomiczna
konferencyjne wraz ze sprzętem).
(wyposażona
w
sale
Łatwy dostęp do produktów i usług, umożliwiających realizację celu wyjazdów
integracyjnych i motywacyjnych.
Możliwie zdywersyfikowana oferta.
Stosunkowo wysoka jakość usług.
Duża ilość atrakcji zorganizowanych typu team building lub atrakcji
tematycznych.
Możliwość zorganizowania imprez wieczornych (ogniska, grillowanie, dancingi,
itp.).
Motywy
Motywacja pracowników, wyjazd = nagroda za dobrą pracę.
Zintegrowanie grupy pracowników.
Aktywny wypoczynek (np. w formule zawodów, survival, etc), umożliwiający
bardziej efektywną pracę po powrocie.
231
Tabela 17 Segmenty uzupełniające – turystyka hobbystyczna
SEGMENT: TURYSTYKA HOBBYSTYCZNA
Turystyka hobbystyczna dotyczy osób, które z uwagi na chęć realizacji swoich pasji, podróżują w miejsca, które im
to umożliwiają. Poszukują nie tylko możliwości samorealizacji, ale również kontaktów z innymi hobbystami. Dobrze
przygotowana oferta jest w stanie przyciągnąć ich nawet z dalekich zakątków Polski, Europy, a nawet świata.
demograficzne
Wiek: 18-65
Geografia:
Polska
–
mieszkańcy
województwa
podkarpackiego,
lubelskiego,
Tania baza noclegowa o akceptowalnym standardzie.
Łatwy dostęp do produktów i usług, umożliwiających realizację pasji.
Osoby zainteresowane historią, w tym w szczególności dziejami rodu
Sobieskich, dziejami XVII – wiecznej Europy, kulturą sarmacką etc.
Motywy
Realizacja zainteresowań, hobby.
Spotkania z ludźmi o podobnych zainteresowaniach.
Uczestnictwo w imprezach związanych z zainteresowaniami (rekonstrukcje
historyczne, pokazy, inscenizacje, poszukiwanie informacji, śledztwa
historyczne).
Odpoczynek od zgiełku życia codziennego.
Tabela 18 Segmenty uzupełniające – Przetwórstwo
SEGMENT: Przetwórstwo
Poszukują nie tylko zdrowej żywności, ale również kontaktów z tradycją, historii, wykwintnego smaku, elementów
kuchni tradycyjnej. Dobrze przygotowane produkty i dobrze opakowane, oznaczone marką z terenów ekologicznie
czystych są w stanie przyciągnąć ich do zakupu z dalekich zakątków Polski, Europy, a nawet świata.
demograficzne
Wiek: 18-65
Wykształcenie: dowolne, głownie średnie i wyższe
Geografia:
232
SEGMENT: Przetwórstwo
Poszukują nie tylko zdrowej żywności, ale również kontaktów z tradycją, historii, wykwintnego smaku, elementów
kuchni tradycyjnej. Dobrze przygotowane produkty i dobrze opakowane, oznaczone marką z terenów ekologicznie
czystych są w stanie przyciągnąć ich do zakupu z dalekich zakątków Polski, Europy, a nawet świata.
Polska
–
mieszkańcy
województwa
podkarpackiego,
lubelskiego,
Dodatkowi klienci instytucjonalni: Hotele, restauracje, sklepy ze zdrową
żywnością, firmy reklamowe oferujące niekonwencjonalne artykuły promocyjne
np. koszyk smaków, sklepy internetowe
Podróże, uwzględniające kulinaria, chęć spróbowania innych smaków, nowych
przetworów, potraw, nawiązanie do tradycyjnej kuchni regionalnej.
Łatwy dostęp do produktów i usług, umożliwiających realizację zakupu.
Motywy
Kulinaria, eksperymenty kulinarne, ciekawość smaków tradycyjnych, związki
z historią (marka)
Uczestnictwo w imprezach związanych z zainteresowaniami (rekonstrukcje
historyczne, pokazy, inscenizacje, poszukiwanie informacji, śledztwa
historyczne).
Odpoczynek od zgiełku życia codziennego.
233
9. Analiza SWOT, wnioski i rekomendacje
rozwojowe
9.1. Analiza mocnych i słabych stron
I. OBSZAR ZASOBY LUDZKIE
Mocne strony
Chęciny:
 Doświadczenie kadry instytucji
zlokalizowanych na terenie gminy Chęciny w
obszarze turystyki
 Działanie organizacji pozarządowych
zrzeszających mieszkańców (m.in. Centrum
Informacji Turystycznej i Historycznej)
 Prężnie działające instytucje (Dom Kultury,
Klasztor Franciszkanów, Stowarzyszenie
Drużyna Rycerska)
 Położenie gminy Chęciny blisko drogi
krajowej nr 7 (Warszawa – Kraków), w bliskiej
odległości Kielc
 Istnienie średniej szkoły o profilu hotelarskim
na terenie Gminy
Zagnańsk:
 Istnienie grupy stałych, „wyspecjalizowanych”
liderów
 Wysokie kwalifikacje mieszkańców ze
względu na bliskość centrum akademickiego
– Kielc
 Silna grupa stowarzyszonych artystów
lokalnych (rzeźbiarze, malarze, twórcy
ludowi, poeci)
 Istniejące zespoły ludowe (pieśni i tańca)
 Napływ nowych mieszkańców
 Dobrze rozwinięta sieć szkół (podstawowych
i gimnazjalnych) oraz istniejąca szkoła
średnia (ZSL) w gminie Zagnańsk
Spiczyn:
 Wzrost liczby mieszkańców – dodatnie saldo
migracji
 Pozytywne włączanie się osób osiedlających
się w gminie – przypadki
 Gotowość ludzi do współpracy w określonych
obszarach
 Funkcjonujące, prężne NGO
 Stosunkowo wysoki poziom wykształcenia
mieszkańców
 Wysoka świadomość w zakresie uzyskania
wyższych kwalifikacji
Słabe strony
Chęciny:
 Brak wiedzy części mieszkańców na temat
zasobów turystycznych zlokalizowanych na
terenie gminy
 Brak inicjatyw klastrowych integrujących
działające podmioty turystyczne i
okołoturystyczne
 Niska aktywność i mała liczba organizacji
pozarządowych w obszarze turystyki
Zagnańsk:
 Mało nowych liderów, zwłaszcza wśród
młodzieży
 Brak następców dla starszych liderów
 Mała aktywność społeczna, ludzie zajęci są
bieżącymi sprawami
 Brak wiedzy na temat przygotowania kadr do
obsługi ruchu turystycznego
 Ujemny przyrost naturalny, starzenie się
społeczeństwa
 Brak w niektórych miejscowościach miejsc
umożliwiających prowadzenie działalności
lokalnym liderom
Spiczyn:
 Wolna asymilacja osób osiedlających się w
gminie
 Małe przygotowanie NGO do zarządzania
projektami/ wykorzystanie środków
publicznych
Wólka:
 Bardzo słaba kondycja finansowa NGO
 Ograniczone możliwości wsparcia NGO przez
gminę
 Niski udział mieszkańców w zarządzaniu
gminą
 Niewystarczający poziom współpracy
pomiędzy gminą a NGO
 Duża liczba osób napływowych/ „sypialnia
Lublina”
 Mało działań integrujących środowisko
 Słaba integracja środowiska
 Niedostateczna oferta spędzania wolnego
234
Wólka:
 Dobre położenie geograficzne gminy (w
bezpośrednim sąsiedztwie Lublina)
 Pozytywne przykłady włączania się
mieszkańców w działania na rzecz swojego
środowiska
 Przykłady aktywnego działania w swoim
środowisku organizacji pozarządowych
Cieszanów:
 Teren rolniczy
 Rozwijający się wolontariat przy organizacji
imprez
 Przedsięwzięcia integrujące mieszkańców
 Gminny kalendarz imprez
 Istniejące organizacje pozarządowe
 Zasoby lokalowe
 Energia, zapał, chęć zaangażowania i
działanie
 Zaangażowanie młodzieży na rzecz osób
starszych
 Jednostki Kultury i oświatowe wyposażone w
sprzęt multimedialny
 Aktywna działalność szkół na rzecz
środowiska
 Liderzy przygotowani do pracy z młodzieżą
Horyniec-Zdrój:
 Zwiększająca się od kilku lat liczba
mieszkańców
 Wysoka aktywność mieszkańców
 Obecność NGO (w tym Stowarzyszenie
Przyjaciół Ziemi Horynieckiej , Koło Gospodyń
Wiejskich, stowarzyszeń kombatanckich i
innych)
 Liczne imprezy cykliczne i okolicznościowe
integrujące mieszkańców
 Wzrost poziomu wykształcenia mieszkańców
Szanse
Chęciny:
 Szkoły wyższe o profilu (specjalności):
turystyka, zarządzanie i marketing w
Kielcach
Zagnańsk:
 Istniejące miejsca pracy na terenie Kielc dla
mieszkańców gminy
 Gmina staje się sypialnią dla okolicznych
miast (Kielce, Skarżysko Kamienna) – tu się
przenoszą, działają i płacą podatki, gmina nie
traci liczby mieszkańców
Spiczyn:
 Łatwy dostęp do zmiany i podnoszenia
kwalifikacji zawodowych (Lublin)
Wólka:
 Funkcjonujące
instytucje
udzielające
czasu dla osób starszych i samotnych
Mała znajomość mieszkańców gminy na
temat zasad Funkcjonowania samorządu
 Bardzo mało nieodpłatnej, atrakcyjnej oferty
spędzania wolnego czasu dla dzieci i
młodzieży po szkole
 Bardzo mały udział młodzieży w zarządzaniu
gminą lub w działaniach na rzecz swojego
środowiska
 Niewystarczająca lokalna oferta kulturalna dla
mieszkańców
 Niski poziom utożsamiania się mieszkańców z
gminą
Cieszanów:
 Mała znajomość Internetu przez osoby
starsze
 E-wykluczenie
 Ograniczona ilość miejsc pracy
 Niż demograficzny
Horyniec-Zdrój:
 Wysoka liczba osób bezrobotnych, w tym bez
prawa do zasiłku
 Mały rynek pracy – niewielkie możliwości
zatrudnienia
 Odpływ osób dobrze wykształconych do
większych miast, zazwyczaj tam, gdzie
kończą studia
 Brak bogatej oferty spędzania czasu wolnego
 Mała aktywność społeczna ludzi młodych

Zagrożenia
Zagnańsk:
 Emigracja młodzieży za granicę i do Kielc
Spiczyn:
 Wybory negatywne liderów;
 Duże
obciążenie
samorządu
administrowaniem
–
mało
czasu
na
budowanie relacji z mieszkańcami
Wólka:
 Wybory negatywne liderów
 Duże
obciążenie
samorządu
administrowaniem
–
mało
czasu
na
budowanie relacji z mieszkańcami
Cieszanów:
 Migracja młodych (studia, praca)
 Konkurencyjny rynek pracy w regionie
235
wsparcia organizacjom pozarządowym
Dostępne środki pomocowe na wspieranie
działalności NGO
Cieszanów:
 Dostępne środki pomocowe na tworzenie
miejsc pracy
 Programy pomocowe w zakresie integracji i
aktywizacji środowisk lokalnych
Horyniec-Zdrój:
 Środki pomocowe na wspieranie
działalności NGO
 Dotacje na tworzenie nowych miejsc pracy
 Dobrze rozwinięta sfera społeczna
 Rezerwy potencjału ludzkiego w rolnictwie

Horyniec-Zdrój:
 Starzejące się społeczeństwo
 Duża migracja ludzi młodych
 Duża konkurencja ośrodków tworzących
miejsca
pracy
dla
osób
dobrze
wykształconych
OBSZAR II: PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ I TURYSTYKA
Mocne strony
Chęciny:
 Istniejące atrakcje (obiekty) turystyczne
 Unikalny produkt turystyczny: zwiedzanie
Chęcin nocą (w tym roku 7 edycja) –
inicjatywa lokalna Towarzystwa Przyjaciół
Ziemi Chęcińskiej
 Szlak archeo-geologiczny
 Szlak budownictwa drewnianego
 Bogata historia gminy
 Walory historyczne i przyrodnicze (geologia,
górnictwo kruszcowe)
 Istniejąca oferta agroturystyczna
 Istniejąca ścianka wspinaczkowa w
kamieniołomie Stokówka
 Powstanie Regionalnego Centrum NaukowoTechnologicznego
 Biobank Świętokrzyski
Zagnańsk:
 Unikalne na skalę światową atrakcje
turystyczne: Dąb Bartek, ślady stóp
Tetrapoda przy zabytkowym kościele w
Zachełmiu, ruiny Huty Józef w Samsonowie
 Istniejące dwa zbiorniki wodne w: Umrze i
Kaniowie
 Istniejące szlaki turystyczne: krosowe,
rowerowe, konne i geologiczne
 Istniejące szlaki piesze, ścieżki dydaktyczne
 Lasy stanowiące 78% powierzchni gminy
 Istniejąca infrastruktura szlaków konnych
 Istniejące miejsca pamięci walk narodowowyzwoleńczych (porządkowane i
utrzymywane przez lokalnych liderów i
społeczności)
 Istniejąca baza noclegowa internatu ZSL
Słabe strony
Chęciny:
 Niewystarczająco wypromowana oferta
agroturystyczna
 Niewystarczająca oferta gastronomiczna i
hotelarska
 Niewypromowane lokalne produkty tradycyjne
(dania regionalne, rzemiosło, itp.)
Zagnańsk:
 Brak zagospodarowania terenu
(infrastruktury) przy Dębie Bartku oraz przy
śladach Tetrapoda
 Turystyka tranzytowa (wycieczki autokarowe)
 Brak wyodrębnionych miejsc do uprawiania
sportów motorowych
 Niewystarczająca baza gastronomiczna w
gminie
 Brak infrastruktury turystycznej w postaci
miejsc postojowych i parkingów
 Niewystarczająca baza małej architektury
 Brak wyodrębnionych miejsc pod pola
namiotowe, kemping
 Słabo zagospodarowane tereny leśne (brak
ławek, zadaszeń, koszy na śmieci, miejsca do
grillowania)
 Zaśmiecenie lasów
 Brak kompleksowego systemu promocji i
informacji (w tym system informacji
przestrzennej)
 Brak materiałów promocyjnych angielsko i
niemieckojęzycznych
 Mała liczba przedsiębiorców na terenie gminy
(głównie handel i usługi)
Spiczyn:
 Ograniczony kapitał na rozpoczęcie
236
(blisko 400 miejsc noclegowych)
Spiczyn:
 Próby promowania walorów turystycznych
przez NGO-sy
 Wzrost dochodów własnych gminy z tytułu
podatku dochodowego
 Dodatnie saldo migracji
 Korzystne położenie gminy na styku z
Pojezierzem Łęczyńsko-Włodawskim i
Poleskim Parkiem Narodowym
 Wysoki pozi4tom wiedzy fachowej i
doświadczenia rolników
 Uwarunkowania, walory turystyczne
podnoszące atrakcyjność gminy
 Dogodny teren do uprawiania turystyki pieszej
i rowerowej
 Wyznaczone ścieżki rowerowe: wojewódzka i
powiatowe
Wólka:
 Dogodne położenie ze względu na możliwość
rozwijania działalności gospodarczej – duży,
bliski rynek zbytu
 Atrakcyjne tereny do rozwijania turystyki
krótkopobytowej
 Przebiegające przez Gminę rowerowe szlaki
turystyczne: Szlak „Dolina Ciemięgi”, Szlak
rowerowy Lublin - Wola Uhruska, Szlak
turystyczny „Zapomnianych Wzgórz”, „Szlak
Jan III Sobieskiego”
 Istniejące prywatne tereny inwestycyjne
 Łatwy dostęp do podnoszenia, bądź zmiany
kwalifikacji zawodowych
 Duże tradycje w produkcji rolniczej
Cieszanów:
 Projekt „ścieżka rowerowa po bunkrach linii
Mołotowa”
 Kąpielisko „Wędrowiec”
 Linia Mołotowa
 Zalew Stary Lubliniec
 Bliskość roztocza
 Dużo terenów inwestycyjnych
 Promocja zagraniczna
 Przygraniczne Centrum Kultury i Sportu
 Dobrze rozwinięte rolnictwo i hodowla
 Natura (czyste powietrze, grzyby, ryby, lasy)
 Pieczarkarstwo
 Cieszanów Rock Festiwal
 Miody i ich pochodne
 Potrawy regionalne (KGW)
Horyniec-Zdrój:
 Obecność sanatoriów uzdrowiskowych
 Walory przyrodnicze, sprzyjające rozwoju
turystyki
działalności gospodarczej
Niewielka ilość podmiotów zatrudniających
osoby i tworzących miejsca pracy
 Mało podmiotów gospodarczych zajmujących
się produkcją rynkową i przetwórstwem
 Słaba znajomość zasad gospodarowania
zgodnie z wymogami UE
 Zła struktura obszarowa gospodarstw rolnych
 Brak urynkowienia produktów rolniczych
 Bardzo duży odsetek osób utrzymujących się
z rolnictwa
 Bardzo ograniczone środki finansowe na
inwestowanie w gospodarstwa rolne
 Brak kultury organizowania się w grupy
producenckie, stowarzyszenia pracodawców,
klastry wśród przedsiębiorców
 Niski poziom współpracy rolników
 Ukryte bezrobocie w rolnictwie
 Bardzo duży odsetek osób utrzymujących się
z niezarobkowych źródeł
 Bardzo słabo rozwinięta infrastruktura
turystyczna
 Słabo rozwinięta agroturystyka
 Brak wyznaczonych szlaków turystycznych
 Brak bazy i systemu informacji turystycznej
oraz całorocznego grafiku atrakcyjnych
wydarzeń turystycznych
 Ograniczona oferta turystyczna
Wólka:
 Brak dużych przedsiębiorstw na terenie gminy
 Coraz
większe
problemy
lokalnych
przedsiębiorstw z utrzymaniem płynności
finansowej
 Szara strefa w zatrudnieniu
 Ograniczona
dostępność
terenów
inwestycyjnych pod działalność gospodarczą
 Bardzo ograniczone wsparcie działalności
gospodarczej przez Gminę
 Lokowanie przedsięwzięć na terenie gminy
przez firmy mające siedzibę na zewnątrz –
„odpływ” podatków
 Rozdrobniona baza noclegowa
 Niewystarczająco rozwinięta oferta
turystyczna
 Nierozwinięta infrastruktura turystyczna:
 brak przystani kajakowych na rzekach
 brak miejsc noclegowych dla większych
zorganizowanych grup turystycznych
 brak wyznaczonych/zabezpieczonych
technicznie szlaków pieszych, konnych i
rowerowych
 brak gruntów gminnych pod miejsca
biwakowe/ wypoczynku

237




Nadal rozwijająca się baza turystyczna
Gospodarstwa agroturystyczne
Dostępna infrastruktura okołoturystyczna
Wyznaczenie tras turystycznych na terenie
gmin Lubaczów i Horyniec-Zdrój wraz z
niezbędną
renowacją
i
modernizacją
infrastruktury kulturowej i rekreacyjnej
 Budowa tras rowerowych
Szanse
Spiczyn:
 Spływy na Wieprzu – wyrobiona marka
turystyczna
 Rosnące zainteresowanie aktywna
turystyką/wypoczynkiem w sąsiedniej
aglomeracji
 Rozpoczęta
inwentaryzacja
produktów
turystycznych w województwach objętych
projektem
 Rozwijana sieć ścieżek rowerowych na
brak wyznaczonych/dostępnych terenów
pod imprezy masowe
 Niewykorzystane inicjatywy w zakresie
tworzenia oferty turystycznej;
 Brak kalendarza stałych imprez
turystycznych;
 Brak współpracy/ słaba komunikacja
podmiotów branży turystycznej w zakresie
rozwoju oferty turystycznej;
 Brak współpracy/ słaba komunikacja
samorządu z podmiotami branży turystycznej;
 Brak gospodarstw agroturystycznych;
 Niski poziom urynkowienia produktów rolnych
na poziomie gospodarstw;
 Niedostatecznie wykorzystana renta miejsca
– bliski rynek zbytu na produkty rolne i usługi;
 Ograniczone możliwości powiększania
gospodarstw rolnych;
 Niska efektywność produkcji rolniczogospodarczej gospodarstw rolnych;
Cieszanów:
 Peryferyjne położenie
 Słaba infrastruktura turystyczna
 Słaby przyrost naturalny
 Brak informacji turystycznej
 Mała liczba gospodarstw agroturystycznych
świadczących usługi
 Brak bazy hotelarskiej
 Słaba promocja zasobów turystycznych
 Wysokie bezrobocie
 Mała liczba specjalistów w branżach
poszukiwanych przez rynek pracy
Horyniec-Zdrój:
 Niskie dochody mieszkańców
 Niewielkie gospodarstwa rolne, zaspakajające
praktycznie
tylko
własne
potrzeby
konsumpcyjne
 Niewielka oferta handlowa i rozrywkowa dla
turystów i kuracjuszy
 Brak inwestorów zewnętrznych
 Ograniczone
środki
finansowe
na
inwestowanie w gospodarstwa rolne
Zagrożenia
Spiczyn:
 Wysokie koszty pracy
 Utrudniony dostęp do środków pomocowych
 Konkurencja
ze
strony
podmiotów
zlokalizowanych w Lublinie
Wólka:
 Atrakcyjne, zagospodarowane, z rozwiniętą
infrastrukturą tereny turystyczne
 Konkurencja w zakresie oferty kulturowej i
turystycznej ze strony Lublina

238
terenie województwa
Dostępne, rozwinięte doradztwo rolnicze
ODR Końskowola
 Ujęcie Gminy w Planie marketingu turystyki
w Województwie Lubelskim na lata 20072013 jako strategicznego obszaru dla
rozwoju turystyki w województwie
Wólka:
 Współpraca z innymi gminami w ramach
projektu „Szlak Jan III Sobieskiego”
 Bliskość Lublina – potencjalni odbiorcy oferty
turystycznej, rynek zbytu dla produkcji rolnej
i usług
 Moda na zdrowy styl życia
 Funkcjonujące na terenie Lublina instytucje
wsparcia przedsiębiorców
 Działalność ODR Końskowola
Cieszanów:
 Dostęp do środków unijnych
Horyniec-Zdrój:
 Promocja samozatrudnienia i dotacje na
rozwój przedsiębiorczości
 Wzrost zainteresowania agroturystyką
 Duża promocja województwa
podkarpackiego
 Środki unijne na rozwój turystyki i obszarów
wiejskich
 Bliskość atrakcji turystycznych Roztocza


Słaba współpraca gmin na rzecz rozwoju
wspólnej oferty turystycznej
 Spadek dochodów w rolnictwie
 Trudny dostęp do dotacji na rozwój i
modernizację gospodarstw
Cieszanów:
 Emigracja
 Kopiowanie pomysłów
Horyniec-Zdrój:
 Zmniejszające się refundacje na leczenie
uzdrowiskowe
 Wysoka
zależność
od
kontraktów
Narodowego Funduszu Zdrowia
 Wysoka konkurencyjność ofert ośrodków
uzdrowiskowych
 Brak szerokiego rynku odbiorców usług
 Ograniczenia wynikające z ustawy o
uzdrowiskach
OBSZAR III: PRZESTRZEŃ I ŚRODOWISKO
Mocne strony
Chęciny:
 Chronione zasoby przyrodnicze gminy
 Wysokie walory krajobrazowe
 Atrakcyjne ukształtowanie terenu (potencjał
dla tras rowerowych i wodnych)
 Nieużytkowane kamieniołomy jako atrakcje
turystyczne (siedliska gatunków chronionych,
…)
 Realizowana rewitalizacja rynków w
Chęcinach
 Pozyskane środki na rewitalizację zamku i
jego otoczenia (w tym ścieżka prowadząca
do rynku)
 Wybudowana hala widowiskowo – sportowa
na ponad 1 300 osób
 Powołana od 1 stycznia jednostka
zarządzająca halą i ośrodkiem kultury oraz
świetlicami, muzeum górnictwa, orlikiem
Zagnańsk:
 Istniejący MPZP
Słabe strony
Chęciny:
 „Białe zagłębie” – istniejące kamieniołomy,
cementownie szpecące krajobraz
 Obszar Natura 2000 blokujący inwestycje
 Nieuregulowane i niezagospodarowane rzeki i
zbiorniki wodne
 Niewystarczająca, niedostosowana do potrzeb
turystów infrastruktura turystyczna (przystanie,
itp.)
Zagnańsk:
 Zanieczyszczone lasy przez ludność
miejscową i przejezdną
 Brak kanalizacji w niektórych miejscowościach
 Wylewanie nieczystości na pola –
sporadycznie
 Spalanie odpadów w sezonie grzewczym
 Zbyt mała liczba interwencji w przypadku
działań zagrażających środowisku
 Brak skutecznej metody segregacji śmieci
 Brak wykorzystania lokalnych naturalnych
239

Zidentyfikowane tereny budowlane
odpowiadające na potrzeby ludności
 Bliskość drogi krajowej nr 7
 Czyste środowisko – certyfikat ekologicznej
gminy
 Świadomość na temat możliwości
wykorzystania energii odnawialnej w
szczególności słonecznej
Spiczyn:
 Uporządkowana gospodarka odpadami
stałymi
 Rozpoczęte inwestycje kanalizacyjne
 Wysoki poziom zgazyfikowania gminy
 Cała gmina zwodociągowana
 Zorganizowane punkty dostępowe do
internetu w obiektach publicznych na terenie
gminy
 Aktualny plan zagospodarowania
przestrzennego obejmujący teren całej
gminy.
Cieszanów:
 Rozwinięta infrastruktura sportowa
 Dobrze rozwinięta infrastruktura drogowa
 Przygotowane tereny pod inwestycje
 Selektywna zbiórka odpadów
 Czysta woda, bujna zieleń
 Funkcjonujące kotłownie na zrębki
 Uchwalony plan zagospodarowania
przestrzennego
 Dobre położenie geograficzne
Wólka:
 Bardzo dobre warunki klimatyczne
(nasłonecznienie) do budowania instalacji
solarnych
 W opracowaniu plan zagospodarowania
przestrzennego
 Atrakcyjne tereny inwestycyjne
 Wprowadzona segregacja śmieci
 Wysoki poziom zwodociągowania gminy
 Rozbudowa kanalizacji
 Prowadzone
w
szkołach
programy
popularyzujące ochronę środowiska
 Korzystne ceny działek w porównaniu z
obszarem
bezpośredniego
sąsiedztwa
Lublina
Horyniec-Zdrój:
 Bliskość miasta Lubaczów
 Status uzdrowiska dysponujące zasobnymi
źródłami wód mineralnych i złożem borowiny,
największym w Polsce
 Położenie z dala od wielkich i tłocznych
aglomeracji, w okolicach Roztocza
 Liczne dobrze zachowane zabytki oraz
zasobów w budownictwie
Spiczyn:
 Słaba jakość dróg gminnych
 Niewystarczająca infrastruktura towarzysząca
szlakom komunikacyjnym
 Ograniczony dostęp do sieci
teleinformatycznej
 Mały odsetek gospodarstw domowych
korzystających z gazu przewodowego
 Mała ilość gospodarstw domowych
korzystających z odnawialnych źródeł energii
 Silna emisja pyłów i gazów pochodzących
przestarzałych systemów grzewczych
 Niewykorzystana możliwość opierania rozwoju
infrastruktury, w tym dróg, ścieżek;
rowerowych, tras wodnych, konnych itd. W
oparciu o koncepcję szlaku Jana III
Sobieskiego
 Słabo rozwinięta infrastruktura kanalizacyjna i
oczyszczania ścieków
Cieszanów:
 Bardzo ograniczone środki na renowację i
utrzymanie zabytków kulturowych
 Niedostatecznie
wykorzystane
walory
przyrodnicze
 Daleko od składowisk śmieci, brak spalarni
Wólka:
 Uciążliwość
oczyszczalni
ścieków
dla
okolicznych mieszkańców
 Niepełne skanalizowanie gminy
 Nieświadomość/brak motywacji do
zagospodarowania odpadów organicznych w
warunkach gospodarstwa wiejskiego
 Położenie przy trasach dojazdowych do lublina
o dużym natężeniu ruchu
Horyniec-Zdrój:
 Niewielka ilość gospodarstw domowych
korzystających z odnawialnych źródeł energii
 Brak sieci gazowej
 Niedostateczna liczba miejsc parkingowych
240
miejsca widokowe
Boisko „Orlik”
Ścieżki przyrodniczo-kulturowe
Brak zakładów przemysłowych
Obszar czysty ekologicznie
Modernizacja i zagospodarowanie Parku
Zdrojowego w Horyńcu-Zdroju z pozyskanych
środków unijnych
 Budowa kanalizacji sanitarnej
 Remont i doposażenie Gminnego Ośrodka
Kultury





Szanse
Spiczyn:
 Środki pomocowe na rozwój infrastruktury;
 Realizacja
projektów
zwiększających
dostępność i umiejętność korzystania z
internetu
Wólka:
 Programy
pomocowe
na
rozbudowę
infrastruktury ochrony środowiska
Cieszanów:
 Zainteresowanie turystów atrakcjami gminy
 Zainteresowanie ze strony inwestorów
zewnętrznych
 Dostępne środki na remonty zabytków
 Realizowane projekty ze środków ue
Horyniec-Zdrój:
 Edukacja ekologiczna mieszkańców
 Rozwój rolnictwa ekologicznego
 Remonty
i
rewitalizacja
obiektów
zabytkowych
 Poprawa stanu dróg
 Nowa perspektywa programowania Unii
Europejskiej na lata 2014 – 2020
 Nacisk
prawodawstwa
na
promocję
rozwiązań ekologicznych
Zagrożenia
Spiczyn:
 Słaba jakość dróg ponadgminnych
 Wysokie i rosnące wydatki budżetowe na
oświatę i opiekę społeczną
 Ograniczony dostęp do sieci
teleinformatycznej
 Słaby dostęp do Internetu
 Wysokie koszty instalacji wykorzystujących
energię z odnawialnych źródeł
Wólka:
 Utrudniony
dostęp
do
dotacji
na
przedsięwzięcia związane z odnawialnymi
źródłami energii;
Cieszanów:
 Zbyt restrykcyjne przepisy związane z
realizacją inwestycji
 Rosnące koszty inwestycji
 Wysokie koszty utrzymania inwestycji
 Mała opłacalność inwestycji w stosunku do
kosztów
Horyniec-Zdrój:
 Wysokie koszty instalacji wykorzystujących
energię z odnawialnych źródeł
 Brak dotacji na odnawialne źródła energii
OBSZAR IV: MARKETING TERYTORIALNY
Mocne strony
Chęciny:
 Zamek i jego wizerunek wpływający na
postrzeganie gminy jako miejsca
historycznego z tradycjami rycerskimi
 Duża liczba turystów odwiedzających
atrakcje turystyczne w Chęcinach (zamek,
Jaskinia Raj, skansen) – w zależności od
roku pierwsza piątka lub dziesiątka w
województwie
Zagnańsk:
 Obecność gminy w mediach: regionalnych,
krajowych a nawet zagranicznych
Słabe strony
Chęciny:
 Drogie bilety wstępu na zamek
 Marka Chęciny nie prezentuje się na żadnych
targach
 Pozostałe szlaki i produkty turystyczne są
zdominowane przez zamek
 Atrakcje takie jak: Jaskinia Raj, Skansen w
Tokarni nie są kojarzone z Chęcinami
 Niewystarczająca reklama w mediach
Zagnańsk:
 Zbyt mała liczba materiałów promocyjnych
 Brak kompleksowego przewodnika,
241

Realizowane przez szkoły programy
wymiany młodzieży
 Aktywność grupy sołtysów promujących
gminę (sołtys Zagnańska sołtysem roku)
 Realizowane spotkań w celu realizacji
wspólnych przedsięwzięć i informowania o
możliwościach gminy
 Udział młodzieży i dzieci w ogólnopolskich
konkursach
 Organizowanie zawodów o zasięgu:
regionalnym, ogólnopolskim a nawet
europejskim (zawody: taneczne, sporty
walki, kolarstwo, szachowe, piłka halowa,
itp.)
 Aktywizowanie młodzieży na rzecz promocji
gminy
 Organizacja integracyjnych imprez
plenerowych: urodziny Dębu Bartka, święto
świętokrzyskiej niezapominajki oraz
konkursów: świętokrzyska potrawa, plastyki i
malarstwa
Spiczyn:
 Proces informatyzacji nie zapewnia
powszechnego dostępu do informacji
Wólka:
 Korzystna gminna polityka przestrzenna i
finansowa
 Niewygórowane podatki od nieruchomości
 Zwolnienia z podatków od nieruchomości
bezpośrednio związane z prowadzeniem
działalności gospodarczej
 Konkurencyjna cenowo polityka taryfowa
samorządu gminnego w zakresie usług
komunalnych
 Tereny inwestycyjne
Cieszanów:
 Iso – gmina przychylna petentom
 Pomnik Jana III Sobieskiego
 Wysokie miejsca w rankingach krajowych
pod kątem wykorzystania środków z UE
 Inwestowanie w promocję
 Dostępne tereny przychylne inwestorom
 Udział gminy w projekcie „Szlak Jana III
Sobieskiego”
 Imprezy kulturalne o ogólnopolskim
rozgłosie
 Skuteczność w wykorzystywaniu środków
unijnych
Horyniec-Zdrój:
 Bogata historia miejscowości i dziedzictwo
kulturowe
 Ugruntowana pozycja ośrodków
uzdrowiskowych zlokalizowanych w
informatora po gminie
Brak mapy obszaru gminy w formie
elektronicznej
 Brak punktu informacji turystycznej
 Brak promocji i miejsc sprzedaży lokalnych
produktów
 Brak osoby odpowiedzialnej za promocję
gminy
 Brak dostatecznej bazy danych odnośnie
historii gminy oraz brak zewidencjonowanych
obiektów kultury materialnej i niematerialnej
gminy
 Istniejące muzeum - od dwóch lat niedostępne
dla zwiedzających
Spiczyn:
 Niewystarczające działania promocyjne
 Niska aktywność organizacji pozarządowych
 Niski stopień identyfikacji mieszkańców gminy
z jej dorobkiem i dziedzictwem jako realną
wartością
Wólka:
 Niedostateczny stopień skomunalizowania
perspektywicznych terenów pod inwestycje
Cieszanów:
 Dotychczas słaba promocja walorów gminy
 Raczkująca promocja
 Rozpoznawalność głównie marki spożywczej
 Brak szkół ponadgimnazjalnych na terenie
gminy
 Mała atrakcyjność dla inwestorów – „nie
przyciągamy inwestorów”
 Położenie z dala od regionalnych ośrodków
wzrostu
 Mała atrakcyjność dla turystów – „nie
przyciągamy turystów”
Horyniec-Zdrój:
 Brak dostatecznej promocji marki
 Niewielka reklama w mediach
 Brak promocji produktów lokalnych

242
miejscowości
Wyrobiona marka uzdrowiskowa
Szanse
Spiczyn:
 Ujęcie Gminy w Planie marketingu turystyki
w Województwie Lubelskim na lata 20072013 jako strategicznego obszaru dla
rozwoju turystyki w województwie
Wólka:
 Duży, potencjalny rynek na towary, usługi i
inne dobra – Lublin
Cieszanów:
 Duża liczba miast partnerskich w ramach
UE
 Funkcjonujące programy i projekty
pomocowe wzmacniające rozwój lokalny
Horyniec-Zdrój:
 Promocja regionu
 Współpraca z innymi gminami przy
opracowaniu wspólnej strategii promocyjnej
i marketingowej
 Stała poprawa wizerunku gminy
 Promocja województwa, powiatu i gminy
jako terenów atrakcyjnych klimatycznie i
przyrodniczo

Zagrożenia
Spiczyn:
 Wysoka atrakcyjność Pojezierza ŁęczyńskoWłodawskiego
Wólka:
 Konkurencja ze strony innych gmin o
podobnym położeniu w stosunku do Lublina
 Atrakcyjne tereny turystyczne – Pojezierze
Łęczyńsko-Włodawskie
Cieszanów:
 Odległe rynki zbytu dla produkcji rolnej
 Wysokie koszty prowadzenia akcji
promocyjnych
Horyniec-Zdrój:
 Duża konkurencja innych miejscowości, w tym
uzdrowiskowych
 Wysoka promocja ośrodków SPA (pakiety
promocyjne)
OBSZAR V: WSPARCIE INSTYTUCJONALNE
Mocne strony
Chęciny:
 Istniejące wsparcie ze strony: Uniwersytetu
Warszawskiego, ŚCIiTT, ROT, LGD
 Podejmowane działania promocyjne ze
strony gminy
 Pozyskiwanie przez gminę i inne instytucje
środków zewnętrznych na realizację
przedsięwzięć z zakresu turystyki
Zagnańsk:
 Istniejąca pomoc prawna ze strony gminy
dla zakładających stowarzyszenia
 Otwartość Gminy jest na stowarzyszenia,
zachęcanie do ich tworzenia
 Niewygórowane stawki podatkowe dla
przedsiębiorców
 Gmina Zagnańsk jest członkiem LGD
„Dorzecze Bobrza” – istnieje możliwość
pozyskania środków na działalność
 Współpraca gminy w zakresie ochrony Dębu
Bartka, śladów Tetrapoda, stanowisk
geologicznych w gminie (Góra Grodowa,
tzw. „Kamienne Kręgi”) z naukowcami z UW
i Instytutu Geologicznego w Kielcach oraz
Słabe strony
Chęciny:
 Niski poziom wykorzystania wsparcia
instytucjonalnego na terenie gminy:
o Brak pomysłów,
o Brak zainteresowania,
o Niski poziom wiedzy na temat
istniejących możliwości
 Niska absorpcja środków zewnętrznych ze
strony przedsiębiorców działających w branży
turystycznej i około turystycznej
 Bardzo niskie kwoty możliwe do
przeznaczenia na promocję ze strony gminy
 Brak ulg podatkowych dla przedsiębiorców
decydujących się na inwestowanie w profil
turystyczny na terenie Gminy
Zagnańsk:
 Mała liczba projektów skierowanych do
przedsiębiorców działających w branży
turystycznej
 Brak inicjatywy ze strony gminy i instytucji
pozarządowych w zakresie wzmacniania
współpracy przedsiębiorców w tym z branży
turystycznej
243
Ministerstwem Środowiska
Przyznawane corocznie nagrody dla
najbardziej aktywnych przedsiębiorców
Spiczyn:
 Uczestnictwo w programach i projektach
wspierających branżę turystyczną;
Wólka:
 Korzystna gminna polityka przestrzenna i
finansowa
 Niewygórowane podatki od nieruchomości
 Zwolnienia z podatków od nieruchomości
bezpośrednio związane z prowadzeniem
działalności gospodarczej na okres roku, a
w przypadku zatrudnienia mieszkańców
gminy - na dwa lata
 Konkurencyjna cenowo polityka taryfowa
samorządu gminnego w zakresie usług
komunalnych
 Około 200 ha terenów zlokalizowanych w
Świdniku
Dużym,
Wólce,
Turce
i
Łuszczowie
stanowiące
rezerwę
przeznaczoną na cele produkcyjne i
składowe - nie posiadają one jeszcze
pełnego uzbrojenia
Cieszanów:
 Prowadzone
szkolenia
podnoszące
kwalifikacje zawodowe lub umożliwiające
zmianę kwalifikacji zawodowych
 Duża baza rekreacyjno-sportowa
 Rozwinięta infrastruktura (media + drogi)
 Postępujący rozwój infrastruktury
turystycznej
 Atrakcyjne walory przyrodnicze (zalew w
Starym Lublińcu/Jedlina)
 Dostępne tereny inwestycyjne
 Ciekawe walory kulturowo-historyczne
 Przedsiębiorczość mieszkańców
 Uchwalony plan zagospodarowania
przestrzennego
Horyniec-Zdrój:
 Doświadczenie instytucji publicznych w
realizacji zadań współfinansowanych ze
środków zewnętrznych
 Działalność instytucji takich jak Gminny
Ośrodek Kultury
 Działania promocyjne realizowane ze
środków unijnych (film promocyjny, tablice
informacyjne)
 Inwestycje w infrastrukturę informatyczną
 Możliwość załatwiania spraw drogą
elektroniczną


Brak integracji środowiska przedsiębiorców
związanych z branżą turystyczną
 Rozproszone usługi agroturystyczne, brak
wspólnej promocji, niewystarczająca
współpraca właścicieli gospodarstw
agroturystycznych
 Niewystarczająca współpraca przedstawicieli
podmiotów branży turystycznej i
okołoturystycznej w gminie
 Brak koordynacji usług turystycznych i
okołoturystycznych na terenie Gminy
Spiczyn:
 Brak podmiotów i instytucji zajmujących się
przede wszystkim wspieraniem
przedsiębiorców i turystyki
 Brak podmiotów i instytucji działających w
sferze B+R
Wólka:
 Ograniczona
dostępność
uzbrojonych
komunalnych
terenów
pod
inwestycje
związane z działalnością gospodarczą
 Powszechnie nieznana i nierozpropagowana
polityka gospodarcza gminy
Cieszanów:
 E-wykluczenie
 Mała liczba mieszkańców
 Niska frekwencja na szkoleniach
 Mała świadomość mieszkańców gminy w
zakresie podnoszenia kwalifikacji zawodowych
 Niewystarczająca promocja walorów gminy
 Peryferyjne położenie
Horyniec-Zdrój:
 Niewielkie możliwości finansowe gminy (mały
budżet gminy)
 Brak podmiotów i instytucji działających w
sferze badania i rozwój
244
Szanse
Zagnańsk:
 Istniejące środki pomocowe (krajowe i
europejskie)
Spiczyn:
 Istnienie silnego ośrodka wzrostu miasta
Lublin: uczelnie, instytucje i inne podmioty
wspierające rozwój
Wólka:
 Rzetelna obsługa podmiotów
gospodarczych przez Bank Polskiej
Spółdzielczości
 Bliskość ośrodka wzrostu – Lublina
Cieszanów:
 Dostępne środki pomocowe
Horyniec-Zdrój:
 Rozbudowa infrastruktury gminnej
 Tworzenie centrów kulturalnych i
sportowych zapisanych w strategii rozwoju
 Dostępność dotacji i innych środków
pomocowych, w tym środków
przeznaczonych na rozwój Polski
Wschodniej
 Poprawa infrastruktury uzdrowiskowej
(sanatoriów i ich wyposażenia)
Zagrożenia
Spiczyn:
 Ograniczony dostęp (skomplikowane i
długotrwałe procedury, wymagany wkład
własny) do środków pomocowych na rozwój
Wólka:
 Utrudnienia biurokratyczne związane z
podejmowaniem i prowadzaniem działalności
gospodarczej
Cieszanów:
 Sąsiedztwo dużych miast
 Kursy zawodowe prowadzone przez pup
niedostosowane do potrzeb rynku pracy
 Rosnąca migracja
 Utrudniony dostęp do środków na wsparcie
MŚP (wymogi, kryteria formalno-prawne)
Horyniec-Zdrój:
 Nadmierna biurokracja związana z
przyznawaniem środków pomocowych
9.2. Analiza szans i zagrożeń
Wśród głównych szans umożliwiających rozwój punktów węzłowych Szlaku Jana III
Sobieskiego w należałoby wskazać:

Dostępność środków Unii Europejskiej w okresach programowania 2007-2013 oraz
2014-2020, z uwzględnieniem zabezpieczenia środków na dedykowany program
wspierający zmiany w Polsce Wschodniej.

Współpracę, wspieranie sieciowania punktów węzłowych oraz tworzenie obszarów
funkcjonalnych wokół gmin objętych projektem z uwzględnieniem założeń Szlaku
Jana III Sobieskiego.

Poprawę i stałe rozwijanie infrastruktury technicznej punktów węzłowych w wyniku
dofinansowania zewnętrznego i kapitału własnego.

Inicjowanie współpracy interdyscyplinarnej punktów węzłowych z silnymi ośrodkami
wzrostu i władzami regionalnymi w zakresie rozwoju Szlaku Jana III Sobieskiego.

Dobrą, na tle innych państw Europy kondycję społeczno-gospodarczą Polski.
245

Trendy rozwojowe innowacji i komercjalizacji wynalazków oraz postępująca
współpraca w sektorze B + R.

Poszerzające się zainteresowanie Polską na świecie oraz intensyfikację promocji
turystycznej i inwestycyjnej.

Przyjazny klimat i dostępność środków mających na celu wspieranie rewaloryzacji
zabytków, pielęgnację dziedzictwa kulturowego i historycznego oraz adaptację na
cele społeczne i gospodarcze.

Uwarunkowania
środowiskowe
i
polityka
ochrony
środowiska
sprzyjająca
popularyzacji i wykorzystaniu Odnawialnych Źródeł Energii.

Wzrost znaczenia organizacji pozarządowych, społeczeństwa obywatelskiego
i wolontariatu w życiu społecznym.

Internacjonalizacji idei Szlaku Jana III Sobieskiego.

Kreowanie przyjaznych warunków dla rozwoju mikro i małej przedsiębiorczości, także
na obszarach wiejskich.
Wśród najważniejszych zagrożeń utrudniających rozwój Szlaku Jana III Sobieskiego
należałoby wymienić:

Niestabilną sytuację ekonomiczną Europy wywołaną kryzysem gospodarczym.

Nadmierną polityką fiskalną państwa szczególnie ograniczającą innowacyjność
mikro i małych firm.

Dużą konkurencję turystyczną ze strony krajów europejskich i pozaeuropejskich.

Ograniczony dostęp do wysokiej klasy kadr B + R.

Procesy migracji krajowych i międzynarodowych.
246
9.3. Wnioski i rekomendacje
Tabela 19 Wnioski i rekomendacje
Silne strony wynikają przede wszystkim z: uwarunkowań przyrodniczych
i antropogenicznych (w tym wysokich walorów naturalnych i kulturowych),
niskiego poziomu zanieczyszczenia środowiska, zróżnicowania produkcji
rolnej, przetwórstwa rolno-spożywczego oraz stosunkowo dobrze
rozwiniętego rzemiosła i rękodzieła artystycznego. Istotne są również
aspekty związane z infrastrukturą techniczną i społeczną, a także kwestie
OZE i B+R Ważne jest to, iż wśród mocnych stron znalazło się również
dziedzictwo związane z Janem III Sobieskim oraz Szlak Jana III
Sobieskiego.
Słabe strony punktów węzłowych związane są przede wszystkim
z niewystarczającym zagospodarowaniem infrastrukturalnym (technicznym,
turystycznym, społecznym, para turystycznym), niewystarczającą promocją
posiadanego potencjału, niską świadomością ekologiczną mieszkańców
oraz niewystarczającą ofertą turystyczną.
Punkty węzłowe posiadają potencjał rozwojowy, a stymulatorem tego
Szanse i zagrożenia
rozwoju może być szeroko pojęta gospodarka turystyczna, B+R, odnawialne
źródła energii, przetwórstwo wykazujące powiązania z rolnictwem, ekologia,
lokalna wytwórczością etc.
Produkty lokalne, ekologiczne i OZE, agroturystyka, współpraca B+R,
rozwój infrastruktury technicznej i społecznej zdefiniowane zostały jako
szanse rozwojowe obok współpracy w ramach Szlaku Jana III Sobieskiego,
a także dostępnych zewnętrznych źródeł finansowania.
Strategia tzw. harmonijnego rozwoju obszaru oraz strategia dyferencjacji na
Wnioski
rynku ofert turystycznych poprzez kreację i wdrożenie koncepcji rozwoju
zintegrowanego produktu turystycznego punktów węzłowych.
Do elementów realizacji strategii powinny należeć m.in.:
 wdrożenia projektów partnerskich zgodnie z wyznaczonymi
priorytetami w oparciu o punkty węzłowe,
 oparcie elementów promocji o markę Szlaku Jana III Sobieskiego,
 rozwój współpracy i partnerstwa,
 rozszerzanie oddziaływania Strategii i tworzenie wokół punktów
węzłowych obszarów funkcjonalnych.
Strategia rozwoju powinna opierać się na następujących filarach:
Rekomendacje
 rozwój szeroko pojętej turystyki,
 rozwój przedsiębiorczości i przetwórstwa,
 rozwój zasobów ludzkich,
 rozwój odnawialnych źródeł energii,
 rozwój nowoczesnej infrastruktury,
 rozwój sektora B+R,
 rozwój obszarów funkcjonalnych i systemu instytucjonalnego,
 wdrożenie skutecznych narzędzi marketingowych.
Wziąwszy pod uwagę, iż marka Szlaku Jana III Sobieskiego stanowić ma
koło zamachowe dla projektów realizowanych przez podmioty zlokalizowane
w punktach węzłowych i obszarach funkcjonalnych, kluczowe znaczenie
mają inicjatywy partnerskie i pozyskiwanie nowych partnerów do kolejnych
inicjatyw opartych o wskazaną markę.
Silne i słabe strony
Niniejsza strategia odpowiada na zdefiniowany w SIWZ zestaw pytań, przedstawiony poniżej
247
wraz z odpowiedziami.
1. Które z potencjałów Szlaku JIIIS, a w szczególności potencjałów punktów
węzłowych są najbardziej predystynowane do budowania współpracy B+R?
Współpraca B+R powinna kreować rozwiązania na potrzeby Szlaku JIIIS, musi ona
wynikać
z
zapotrzebowania
poszczególnych
obszarów ujętych
w
Strategii.
Współpraca B+R powinna doprowadzać do transferu i adaptacji różnorakich
technologii w punktach węzłowych i obszarach funkcjonalnych.
2. W jaki sposób i w jakich dziedzinach należy zaplanować współpracę B+R jako
wiodącą dla rozwoju Szlaku JIIIS?
Zaleca się opracowanie Strategii Innowacji dla planowanych do utworzenia obszarów
funkcjonalnych, w której to znaleźć się powinny rozwiązania dedykowane
poszczególnym obszarom i punktom węzłowym.
3. Które z potencjałów Szlaku JIIIS , a w szczególności potencjałów punktów
węzłowych są najbardziej predestynowane do ewokowania innowacji?
Innowacje przede wszystkim powinny być wykorzystywane w zakresie eksploatacji
odnawialnych źródeł energii, ale również w przedsiębiorczości i działalności
społeczno-edukacyjnej. Niezbędnym jest też wdrażanie innowacji w obszarze
turystyki. Należy również pamiętać o wykorzystaniu nowoczesnych technologii
informatycznych, które same w sobie zawierają wielość innowacji technologicznych
i procesowych.
węzłowych są najbardziej predestynowane do tworzenia ram i stałych struktur
współpracy na Szlaku JIIIS?
Stałe struktury współpracy należy tworzyć w oparciu o struktury gminne, organizacje
pozarządowe i przedsiębiorców. Najbardziej stabilnym pod względem gwarancji
finansowych w zakresie współpracy są JST, które to poprze wsparcie instytucjonalne
i
finansowe
(system
grantowy)
powinny
wspierać
zarówno
NGO’sy,
jak
i przedsiębiorców w procesie integracji i budowania trwałych ram współpracy.
Interesariusze z punktów węzłowych powinni w celu utrwalania współpracy korzystać
również z zewnętrznych środków finansowych realizując projekty partnerskie. Zaleca
się utworzenie obszarów funkcjonalnych, co znacząco ułatwiłoby współpracę
i wzmocniło ramy instytucjonalne współpracy, kreując trwałe struktury.
248
węzłowych są najbardziej predestynowane do stymulowania rozwoju na
poziomie lokalnym?
a) dziedzictwo króla Jana III Sobieskiego – potencjał do tworzenia oferty turystycznej,
powiązanej z innymi dziedzinami życia gospodarczego i społecznego na poziomie
lokalnym
–
rdzeń
produktu
uruchamiający
procesy
rozwojowe
–
magnes
przyciągający turystów, powód i pretekst odbycia podróży Szlakiem Jana III
Sobieskiego;
b) walory i atrakcje turystyczne punktów węzłowych – składniki subproduktów
turystycznych w punktach węzłowych, „zmuszające” turystów do zatrzymania
w punktach węzłowych i zakupu konkretnych dóbr i usług, punkt wyjścia do
kreowania specyfiki Szlaku w punktach węzłowych (specjalizacja „krain” na trasie
Szlaku);
c) unikatowe produkty turystyczne tzw. turystyczne hity (np. w Zagnańsku, Chęcinach,
Horyńcu) o ustalonej renomie, lokomotywy rozwojowe, napędzające ruch turystyczny,
magnesy umożliwiające sprzedaż mniej znanych produktów niejako „przy okazji”;
d) potencjał w zasobach ludzkich:
˗
rozwinięty trzeci sektor (NGO),
˗
twórcy ludowi,
˗
lokalni liderzy, społecznicy, entuzjaści;
e) położenie geograficzne i dostępność komunikacyjna;
f)
rozwinięta infrastruktura techniczna;
g) polityka proinwestycyjna prowadzona przez władze gminy, potencjał do przyciągania
inwestorów;
h) polityka proekologiczna;
i)
potencjał do rozwoju przetwórstwa rolno-spożywczego.
6. Które z dziedzin i obszarów aktywności na Szlaku JIIIS, a w szczególności
w punktach
węzłowych
są
najbardziej
predystynowane
do
budowania
współpracy multisektorowej oraz tworzenia sieci współpracy/ klastrów/
porozumień?
W sposób naturalny największy potencjał do rozwoju klastrów posiadają:
249
a) gospodarka turystyczna – multisektorowa, generująca konieczność współpracy
pomiędzy partnerami, których oferta sumarycznie składa się na produkt turystyczny;
b) sektor B+R – posiada potencjał do tworzenia innowacyjnych sieci współpracy
pomiędzy sektorem badawczym, a sektorami wykorzystującymi wiedzę pochodzącą
z badań dla rozwoju (naturalne podstawy rozwoju klastrów);
c) sektor przetwórczy i spożywczy – wynika to z możliwego do osiągnięcia efektu
synergii, która ułatwia zbyt towarów na większą skalę przy wykreowaniu marki oraz
pod warunkiem utrzymania wysokiej jakości produktów.
7. Które z potencjałów i zasobów na Szlaku JIIIS w województwie lubelskim,
podkarpackim, świętokrzyskim stanowią najbardziej odpowiednią bazę do
wzrostu wykorzystania odnawialnych źródeł energii?
Wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii powinien przejawiać się zarówno
poprzez projekty partnerskie uwzględniające np. zintegrowane przedsięwzięcia
wykorzystujące energię słoneczną do produkcji energii elektrycznej, cieplnej,
oświetlenia. Uzupełnienie stanowić powinna energia geotermalna oraz energia
pozyskiwana z wody. Dodatkowo należy stosować rozwiązania komunikacyjne
dedykowane zarówno mieszkańcom, jak i turystom, np. urządzenia i pojazdy
komunikacyjne ekologicznie czyste, zasilane energią elektryczną. Wykorzystanie
potencjału energii odnawialnej w ramach Szlaku JIIIS warunkują dwa aspekty:
poziom zaawansowania dostępnych technologii i ograniczenie w postaci środków
finansowych interesariuszy. Dlatego niezbędne jest w tym zakresie pozyskiwanie
środków zewnętrznych.
podkarpackim, świętokrzyskim stanowią najbardziej odpowiednią bazę dla
wzmacniania przetwórstwa?
Województwo





Potencjały i zasoby
Struktura gruntów
Ilość gospodarstw rolnych
Znacząca pozycja rolnictwa w gospodarce
Łatwy dostęp do produktów pierwotnych
produkowanych w sąsiednich gminach =
przetwórstwa owoców i warzyw, zbóż, mięsa,
mleka, paszy dla zwierząt, słomy
Działalność przetwórcza figuruje jako wiodąca (710% wszystkich aktywnych obecnie podmiotów
gospodarczych)
250









Lokalizacja, skutkująca naturalnymi rynkami zbytu
Potencjały
lokalne
potencjał
uprawny
i hodowlany: uprawy zbóż (pszenica i jęczmień),
chmiel, warzywa, truskawki, wiśnie i jabłonie,
a wśród krzewów owocowych – porzeczki i maliny
Potencjały lokalne, usytuowanie, łatwy dostęp do
zasobów produktów pierwotnych produkowanych
w sąsiednich gminach w sposób naturalny
predysponują lokalnych przedsiębiorców do
podejmowania
działalności
w
zakresie
przetwórstwa owoców i warzyw, zbóż, mięsa,
mleka, paszy dla zwierząt, słomy
Potencjał rolniczy, obecnie przetwórstwa brak;
ważnym
sposobem
rozwoju
aktywności
zawodowej znacznej części mieszkańców gminy
będzie ukierunkowanie gospodarstw rolnych na
działalność
pozarolniczą,
np.
wstępne
przetwórstwo produktów rolnych, agroturystykę,
rzemiosło i rękodzielnictwo. W ten sposób część
rolników może zapewnić sobie dodatkowe źródło
dochodów w przyszłości (Cieszanów)
Niski potencjał do rozwoju przetwórstwa w gminie
Horyniec Zdrój
Przetwórstwo surowców mineralnych
Mały potencjał do rozwoju przetwórstwa
spożywczego
Rolnictwo nie jest wiodącą gałęzią
Agroturystyka jako alternatywne źródło dochodu,
ma szansę w znacznym stopniu poprawić
kondycję finansową gospodarstw prywatnych oraz
zmobilizować ich właścicieli do przetwarzania
własnych produktów żywnościowych (pieczenie
chleba, wyrób masła), jak również do
podnoszenia standardów sanitarno-użytkowych
i zmian w wyglądzie i estetyce gospodarstw
rolnych, które w konkurowaniu o potencjalnych
klientów poza dbałością o bogatą ofertę usług
najwyższej jakości, będą dbały również o tak
zwane otoczenie i wizerunek „domu i zagrody”
(dotyczy gminy Zagnańsk)
9. Które z potencjałów i zasobów na szlaku JIIIS
w województwie lubelskim,
rozwoju przedsiębiorczości?
Głównym potencjałem rozwijającym Szlak w kontekście przedsiębiorczości powinny
być przetwórstwo, turystyka i przemysły kreatywne wzbogacające ofertę turystyczną.
Przedsiębiorczość powinna być rozwijana we wszystkich punktach węzłowych
i obszarach funkcjonalnych, gdyż to ona stanowi źródło bogacenia się społeczności
i główny mechanizm rozwoju lokalnego i regionalnego.
251
rozwoju turystyki?
Generalnie w odniesieniu do wszystkim trzech województw jest to dziedzictwo
związane z królem Janem III Sobieskim, które stało się inspiracją do połączenia
posiadanych walorów w Szlak. Szczegółowo potencjały turystyczne zostały
omówione w podrozdziałach 7.2.1, 7.2.2. Poniżej zaprezentowano je w zbiorczym
ujęciu bez precyzowania nazw.
W tym ujęciu do głównych potencjałów należą: walory turystyczne punktów
węzłowych, a do barier – stan zagospodarowania turystycznego punktów węzłowych.
Województwo














Potencjały i zasoby
Lokalizacja
Produkcja wysokiej jakości żywności,
przetwórstwa płodów rolnych oraz drobny
przemysł, rękodzieła lokalne
Walory naturalne: ciekawe cieki wodne –
doliny rzek, korytarze ekologiczne
Obszary cenne przyrodniczo: parki
krajobrazowe, użytki ekologiczne, obszar
chronionego krajobrazu, pomniki przyrody
Walory antropogeniczne: dwory, pałace,
kompleksy parkowo-pałacowe, obiekty
sakralne
Ciekawa historia obszaru
Zachowane
tradycje
kulturalne:
kamieniarskie, garncarskie, kowalskie
Położenie i ukształtowanie powierzchni
Walory naturalne: klimat i mikroklimat,
malownicze okolice, bogactwo lasów,
zbiorników i cieków wodnych, które
stwarzają
atrakcyjne
warunki
do
aktywnego
wypoczynku,
system
hydrograficzny
bardzo
bogaty
i przestrzennie zróżnicowany
Naturalne źródła wód mineralnych i złoża
borowiny
Obszary cenne przyrodniczo: parki
krajobrazowe, użytki ekologiczne, obszar
chronionego
krajobrazu,
pomniki
przyrody, rezerwaty przyrody
Walory
antropogeniczne:
wielokulturowość = obiekty sakralne,
cmentarze, pas umocnień – Linia
Mołotowa
Lokalizacja
Urozmaicona
rzeźba
terenu
i ukształtowanie powierzchni
252





Unikatowe
bogactwo
historyczne
i kulturowe, którego symbolem jest
pochodzący z przełomu XIII i XIV wieku
Zamek Królewski, uznawany za jedną
z najpotężniejszych polskich twierdz.
Walory antropogeniczne: obiekty sakralne
różnych wyznań, tradycje przemysłowe:
górnicze,
hutnicze,
metalowe,
kamieniarskie,
drzewne,
tradycje
narodowowyzwoleńcze,
rezerwaty
archeologiczne
Walory naturalne: geologiczne, doliny
rzeczne, zbiorniki wodne,
Obszary cenne przyrodniczo: rezerwaty,
obszar chronionego krajobrazu, pomniki
przyrody
Turystyczne hity: zamek w Chęcinach,
Park Etnograficzny w Tokarni, dąb Bartek
11. Które z potencjałów i zasobów Szlaku JIIIS w województwie lubelskim,
podkarpackim, świętokrzyskim stanowią podstawę marketingu terytorium
szlaku JIIIS?
Główną podstawę marketingu terytorialnego stanowić powinny potencjał turystyczny,
przyrodniczy i kulturowy, przemysły kreatywne i przetwórstwo. Dziedzictwo punktów
węzłowych i obszarów funkcjonalnych. Uzupełnieniem powinny być zasoby
odnawialnej energii. Wsparcie dla tych potencjałów z kolej stanowić winna
infrastruktura
techniczna
i
rozwój
działań
naukowo-badawczych.
Jednak
najistotniejszym elementem marketingu terytorialnego powinien być zasób ludzki
gdyż to on kreuje wizje i wdraża rozwiązania.
12. Jakie branże i dziedziny powinny stanowić podstawę rozwoju Szlaku JIIIS
poprze punkty węzłowe i jaka powinna być sekwencja działań strategicznych
służących rozwojowi Szlaku JIIIS w województwie lubelskim, podkarpackim,
świętokrzyskim?
Podstawą rozwoju punktów węzłowych i obszarów funkcjonalnych w ramach Szlaku
JIIIS powinna stanowić turystyka, winna ona być kołem zamachowym. Synergię
będzie można osiągnąć jednak wówczas, kiedy wokół idei turystycznej zintegruje się
pozostałe działania
wskazane w Strategii również na
poziomie obszarów
priorytetowych. Sekwencja działań strategicznych powinna obejmować zarówno
realizację postanowień Strategii, jak i tworzenie programów operacyjnych i analiz
wykonalności, przede wszystkim dla partnerskich projektów kluczowych, co
253
zaowocuję m.in. utworzenie obszarów funkcjonalnych. Dalsze działania strategiczne
powinny odnosić się do tychże powstałych obszarów, znacząco wychodząc poza
zapisy związane z punktami węzłowymi. Jednocześnie należy mieć na uwadze
integrację z zapisami innych dokumentów strategicznych i programowych na
poziomie lokalnym, regionalnym, ponadregionalnym i ponadnarodowym. Sekwencja
strategiczna powinna mieć charakter wielowymiarowy.
13. Gdzie są granice oddziaływania punktów węzłowych Szlaku JIIIS?
Zgodnie z powszechnie przyjętymi założeniami granice oddziaływania punktów
węzłowych należy określić w promieniu 15 do 20 km. Wynika to z faktu, iż
przeprowadzone badania wskazują, iż turyści są w stanie zboczyć 15 do 20 km od
głównego szlaku (głównej atrakcji), jeżeli znajdują się tam walory i atrakcji
o unikatowej wartości. Bezpośrednio przekłada się to na fakt, iż potencjały znajdujące
się w promieniu 15-20 km od punktów węzłowych stają się bazą do wykorzystania,
tym samym punkty węzłowe stają się z jednej strony dyfuzorami, a z drugiej
integratorami działań w kontekście gospodarczym i społecznym, w szczególności
przestrzennym.
14. Jakich należy użyć narzędzi dla rozwoju Szlaku JIIIS w oparciu o punkty
węzłowe?
a) Instrumenty finansowe:
˗
bezpośrednie: dotacje, „miękkie” kredyty (o obniżonym lub subsydiowanym
oprocentowaniu), koncesje podatkowe i parapodatkowe, subsydia dla
przedsiębiorstw,
˗
pośrednie: gwarancje bankowe, poręczenia.
b) Rozwój infrastruktury technicznej – przygotowanie terenów inwestycyjnych,
rozwój infrastruktury drogowej – poprawa dostępności komunikacyjnej.
c) Rozwój
„miękkiej” infrastruktury (otoczenia instytucjonalnego biznesu),
wsparcie głównie na rzecz:
˗
dostępu do informacji i doradztwa,
˗
szkoleń,
˗
B+R (Badań i Rozwoju),
254
˗
transferu technologii i innowacji.
d) Realizacja wspólnych projektów – zabezpieczenie wkładu własnego.
e) Stałe realizowanie działań promocyjnych – zabezpieczenie środków na
realizację.
Stałe działania skierowane do mieszkańców – informacja, komunikacja,
f)
ułatwienia dla przedsiębiorców.
g) Wspieranie rozwoju przedsiębiorczości w zakresie tematycznie powiązanym
z ideą Szlaku JIIIS.
15. W jaki sposób Szlak JIIIS w województwie lubelskim, podkarpackim,
świętokrzyskim ma stać się obszarem funkcjonalnym?
Obszar
funkcjonalny powinien
zostać
zdefiniowany na
poziomie
Programu
Operacyjnego wraz z uwzględnieniem projektów kluczowych popartych analizami
wykonalności i analizami technicznymi. Przy tego typu założeniu konieczne jest
wsparcie zewnętrznymi środkami finansowymi. Jednocześnie obszar funkcjonalny
powinien powstawać z inicjatywy punktów węzłowych, w ramach budowania
współpracy partnerskiej z gminami ościennymi (pozyskiwanie nowych partnerów
przez wspólne inicjatywy projektowe).
16. Co
stanowić
będzie
przewagę
konkurencyjną
marki
Szlaku
JIIIS
w województwie lubelskim, podkarpackim, świętokrzyskim nad innymi markami
terytorialnymi ze szczególnym uwzględnieniem marek terytorialnych w Polsce
Wschodniej?
O przewadze konkurencyjnej Szlaku JIIIS w Polsce Wschodniej zdecyduje przede
wszystkim rozwój punktów węzłowych i przekształcenie ich w obszary funkcjonalne,
jednocześnie stosując efekt synergii dla którego punktem wyjścia jest turystyka
poparta jednoczesnym rozwojem: przedsiębiorczości, przetwórstwa, OZE, działań
naukowo badawczych, rozwoju zasobów ludzkich oraz wsparcia instytucjonalnofinansowego. Jednocześnie intensyfikacja działań w tym zakresie i wysoka aktywność
interesariuszy jest niezbędna do zbudowania przewagi konkurencyjnej.
17. Co pozwoli na wpisanie Szlaku JIIIS w kontekst szlaku europejskiego
obejmującego co najmniej tereny od zachodniej Ukrainy do dolnej Austrii?
Koniecznym jest inicjowanie multisektorowej współpracy ponadnarodowej, a co za
255
tym idzie realizacja przedsięwzięć międzynarodowych w oparciu o ideę Szlaku. Idea
sieciowania i clusteringu może przyczynić się do wpisania Szlaku JIIIS w kontekst
europejski.
Jednocześnie
należy
realizować
działania
zarówno
społeczno-
gospodarcze, jak i typowo infrastrukturalne na poziomie punktów węzłowych
i obszarów funkcjonalnych. Takie podejście pozwoli jednocześnie zniwelować różnice
pomiędzy elementami uzupełniającymi oferty poszczególnych lokalizacji objętych
szlakiem w różnych miejscach Europy i przyczyni się do wygenerowania spójnej
multisektorowej oferty wszystkich zaangażowanych w rozwój szlaku interesariuszy od
Zachodniej Ukrainy po dolną Austrię.
10.
Drzewo problemów
256
`
11.
Długofalowa koncepcja rozwoju
Szlak Jana III Sobieskiego jako markowy komplementarny produkt turystyczny
Szlak Jana III Sobieskiego jest tematycznym szlakiem turystycznym, którego koncepcja
rozwoju oparta jest w swoich najszerszych ramach na idei dialogu kultur, dając szansę
zrozumienia i docenienia wpływu, jaki miał islam w XVII wieku na kulturę Europy.
Tematyczne szlaki kulturowe to obecnie jedna z najszybciej przeobrażających się form ofert
turystyki kulturowej i nie są one odkryciem naszych czasów, o czym świadczą szlaki takie,
jak Szlak Jedwabny, Szlak Bursztynowy, trasa Orient Expressu czy Szlak Św. Jakuba.
Stanowią one formę zagospodarowania przestrzeni turystycznej, której ideą jest łączenie
różnych obiektów posiadających wspólne elementy i tożsamość, a przez to tworzenie
nowych sieciowych produktów turystycznych.
W przypadku szlaków tematycznych motywem podróży nie jest samo pokonanie przestrzeni,
ale odwiedzenie kolejnych interesujących turystę miejsc i obiektów połączonych szlakiem lub
znajdujących się w ich pobliżu. Dlatego znaczenie ma nie sam przebieg szlaku, chociaż
walory naturalne i antropogeniczne są niezwykle istotne przy ocenie atrakcyjności szlaku,
lecz jakość i wartość poznawcza obiektów które szlak łączy. W przypadku szlaków
tematycznych, niezależnie od ich specyfiki i charakteru, odległości między obiektami mają
kluczowe znaczenie dla atrakcyjności szlaku i powinno się dążyć do ich minimalizacji, przy
zapewnieniu odpowiedniego komfortu podróży i odpowiedniego oznaczenia.
Szlaki tematyczne stanowią istotne narzędzie rozwoju turystyki, zwłaszcza na obszarach
słabych strukturalnie i obszarach wiejskich, jak również dają możliwość kreacji nowych
produktów turystycznych i ich marek, zwłaszcza w zakresie turystyki kulturowej
i przyrodniczej. Rada Europy rezolucją nr CM/Res (2007)12 z października 2007 roku
definiuje kryteria jakim musi spełniać dany szlak oraz określa procedurę certyfikacji szlaku
przez Radę Europy, którą realizuje Europejski Instytut Szlaków Kulturowych znajdujący się
w Luksemburgu (www.culture-routes.lu). Dotychczas ten certyfikat otrzymało 40 szlaków
kulturowych. Szlaki te nawiązują do dziedzictwa, historii i kultury europejskiej i eksponują
wspólnotę kultury europejskiej. Służą wzmacnianiu wspólnej tożsamości ponadnarodowej
i ograniczaniu stereotypów. Spośród szlaków przebiegających przez tereny Polski wyróżnić
tu można Szlak Cysterski oraz Szlak Hanzeatycki.
Szlak JIIIS odwołuje się również do potrzeby zrównoważonego rozwoju, dążąc do
258
`
zmniejszenia rozwarstwienia między miastami i terenami wiejskimi oraz do zmniejszenia
presji człowieka na środowisko naturalne. Koncepcja opiera się na wykorzystywaniu
odnawialnych zasobów przyrody i kultury, harmonizując działania rozwojowe z potrzebą
ochrony
zasobów,
obejmując
obecny
i
przyszły
okres
programowania
funduszy
strukturalnych. Rozwój Szlaku JIIIS zakłada łączenie dwu rodzajów podejść do rozwoju, tj.
podejścia odgórnego i podejścia oddolnego. Z jednej strony tworzone są ramy
instytucjonalne, przestrzenne i ideowe, z drugiej rozwijane jest partnerstwo lokalne na rzecz
rozwoju Szlaku JIIIS. Obydwie formy działania prowadzone są równolegle, przenikając się
wzajemnie, choć w zależności od realizowanego projektu przeważa jedno lub drugie
podejście.
Rdzeniem Szlaku (core area) są miejscowości położone na Ukrainie, Polsce, Słowacji,
Czechach, Węgrzech, Austrii w których zachowało się dziedzictwo Jana Sobieskiego, zaś
naturalnym przedłużeniem Szlaku są z jednej strony tereny Turcji, Rumuni i Mołdawii,
a z drugiej strony Niemiec, Holandii i Francji związane z działalnością Jana III Sobieskiego.
Są to najcenniejsze miejsca w kontekście zachowanego dziedzictwa Sobieskiego (miejsca
pobytu, bitew, pozostałości materialnychych, itd.). Miejsca te otoczone są swoistą otuliną
(Buffer zone) wyznaczoną granicami gmin (poziom NUTS 5), w których położone są
miejscowości rdzenne. Trzecią, ostatnią sferą Szlaku JIIIS, jest strefa przejściowa
(transitional zone) obejmująca terytorium powiatów (NUTS 4), do których przynależą
miejscowości związane z Janem III Sobieskim. To właśnie na tym poziomie Szlak jest spójny
terytorialnie, obejmując na obecnym etapie planowania połączone terytorium powiatów (i ich
odpowiedników w innych krajach) położonych między Oleskiem na Ukrainie, gdzie urodził się
król a Wiedniem, w którego pobliżu wygrał jedną z najważniejszych bitew Europy.
Takie ustrukturalizowanie Szlaku JIIIS zmierza do jego wpisania na listę Europejskich
Szlaków Dziedzictwa Kulturowego Rady Europy w kategorii „Znani ludzie”. W podejściu
ramowym szczególny nacisk położony jest na spójność w sensie terytorialnym,
ekonomicznym i społecznym, co w konsekwencji predysponuje punkty węzłowe do
inicjowania obszarów funkcjonalnych objętych ideą szlaku.
Podstawą tworzenia Szlaku JIIIS jest proces stałego rozszerzania partnerstwa, dlatego
oprócz ram koncepcyjnych tworzone są oddolne porozumienia podmiotów z różnych
sektorów, realizujące projekty i programy, które mogą, lecz nie muszą być uznane za
działania pilotażowe dla całego Szlaku. To podejście do rozwoju Szlaku JIIIS kładzie nacisk
259
`
na działania wypracowane przez społeczności lokalne, oparte na ich rzeczywistych
potrzebach, odwołujące się do zauważanych przez nie problemów i barier oraz potencjałów,
które społeczności te uznają za atuty. To podejście zakłada stopniowe rozszerzanie
terytorium obecnego porozumienia gmin Szlaku JIIIS (w trakcie opracowywania dokumentu
kolejna, szósta gmina dołączyła do partnerstwa), jak również budowanie nowych porozumień
na poziomie podregionów (obszarów funkcjonalnych). W podejściu oddolnym szczególny
nacisk położony jest na wypracowanie metod, modeli i rozwiązań, które po dokonaniu
odpowiednich korekt mogą zostać wykorzystane w innych miejscach Szlaku JIIIS. To
podejście zakłada także dookreślenie specyfiki podregionów Szlaku JIIIS.
Kluczowe dla koncepcji rozwoju Szlaku JIIIS jest zwrócenie uwagi na: dialog kultur,
przenikanie się świata kultury i natury, potrzebę tolerancji, konieczność wykorzystywania
endogennych zasobów oraz niezbywalną rolę wsi i terenów wiejskich w rozwoju
regionalnym. Dzięki koncepcji Szlaku JIIIS po raz pierwszy imię wielkiego Króla
Rzeczypospolitej
Polskiej
może
być
wykorzystywane
w
celach
marketingowych,
gospodarczych i społecznych przez mieszkańców terenów wiejskich, na których znajdują się
ślady bytności Sobieskiego. Szlak ma docelowo ująć w całość obszary naznaczone
kulturowym dziedzictwem materialnym i niematerialnym związanym z sylwetką Jana III
Sobieskiego, dając szanse mieszkańcom tych terenów do odwoływania się i praktycznego
wykorzystywanie tego dziedzictwa. Modelowe rozwiązania, jakich wypracowanie w tym
zakresie stawia przed sobą zespół pomysłodawców Szlaku JIIIS, stanowią o innowacyjności
i niepowtarzalności założeń w skali Europy.
Koncepcja
połączenia
potencjałów
województwa
lubelskiego,
świętokrzyskiego
i podkarpackiego Szlakiem JIIIS jest absolutnie unikatowa. Dziedzictwo Sobieskiego
postrzegane jest w niej jako konglomerat wielu tradycyjnych usług i produktów związanych
z postacią i kolejami losów króla, przy czym nie traktuje się w niej tej spuścizny, ani jako
domeny typowo marketingowej (co od wielu lat z dużym powodzeniem realizują firmy
wykorzystujące w nazwach produktów nazwisko króla – np. wódka Sobieski, papierosy
Sobieski, kawa Sobieski, itd.), ani jako domeny typowo teoretycznej (np. naukowcy taktujący
to dziedzictwo jako element pamięci narodowej, lub regionaliści traktujący je tylko i wyłącznie
jako swoistą ciekawostkę lokalną). Koncepcja Szlaku JIIIS, a w szczególności koncepcja
Szlaku JIIIS w obszarze realizacji programu polega na łączeniu obu tych „podejść” poprzez
stosowanie zasad marketingu terytorialnego. Rezerwuje się w niej miejsce zarówno dla
myślenia o Sobieskim w kategoriach ochrony i zachowania dziedzictwa, jak i w kategoriach
260
`
wykorzystywana i adaptacji dziedzictwa, a zrównoważony rozwój regionalny ukazuje się jako
najlepsze pole dla przenikania się obydwu podejść.
W nawiązaniu do powyższego należy podkreślić, iż koncepcja rozwoju Szlaku JIIIS odnosi
się bezpośrednio do rozdziału 3 tj. interdyscyplinarności gospodarki turystycznej i jej
wielosektorowych powiązań wynikających ze specyfiki produktu turystycznego jako
stymulatora rozwoju turystyki.
W tym kontekście koncepcja rozwoju Szlaku JIIIS pozostaje w ścisłym związku z koncepcją
rozwoju markowego, komplementarnego i unikatowego produktu turystycznego. „Z punktu
widzenia turysty, produkt obejmuje kompletne przeżycia od czasu, kiedy opuszcza dom do
czasu, kiedy do niego wraca”8 . A więc produkt turystyczny jest mieszanką wielu składników
m.in. atrakcji i środowiska miejsca docelowego, infrastruktury i usług miejsca docelowego,
dostępności miejsca docelowego, wizerunków miejsca docelowego oraz ceny płaconej przez
konsumenta. Pod wszystkimi z tych pojęć kryją się konkretne elementy, składające się na
wzmiankowane powyżej przeżycia. Produkt turystyczny jest, zatem pakietem składników
materialnych i niematerialnych, opartych na możliwościach spędzania czasu w miejscu
docelowym. Pakiet jest postrzegany przez turystę jako przeżycie dostępne za określoną
cenę.
Punktem wyjścia do konstruowania produktów turystycznych są motywacje podróży.
Optymalny produkt turystyczny powinien, bowiem przede wszystkim odnosić się i zaspokajać
potrzeby segmentów klientów, do których kierowana jest oferta. Kupujący, a więc także
turyści wybierają te produkty, które postrzegają jako mające największą zdolność do
zaspokajania ich potrzeb. Abraham Maslow zaproponował podział potrzeb ludzkich na
podstawowe – czyli fizjologiczne (głód, pragnienie, sen), bezpieczeństwa (opieka,
bezpieczeństwo) i wyższe – czyli społeczne (przynależność, miłość, przyjaźń), uznania
i szacunku (prestiż, osiągnięcia), samorealizacji (ambicja, samourzeczywistnienie się) oraz
estetyczne. Potrzeby podstawowe powinny być zaspokajane przed potrzebami wyższego
rzędu.
Usługi turystyczne należą do grupy usług zaspokajających wiele potrzeb fizycznych,
społecznych i psychologicznych. Są one związane z takimi motywami podróży jak potrzeba
odpoczynku, chęć ucieczki od otaczającego otoczenia, od rutyny, chęć poszukiwania
nowych i odmiennych doświadczeń, odwiedzenie atrakcyjnych miejsc, poznanie ciekawych
8
V. Middleton, Marketing w turystyce, PAPT, Warszawa 1996, str. 88
261
`
zjawisk przyrodniczych, korzystanie z dóbr kultury. Podczas budowy produktów należy
pamiętać, że turyści chcą zaspokoić w tym samym czasie więcej niż jedną potrzebę.
Produkty odnoszące największy sukces to te, które najlepiej odpowiadają na „wiązkę
potrzeb” określonego segmentu odbiorców. Nie tylko jakość i atrakcje danego miejsca są
motywujące, ale także szeroko pojęta zdolność danego miejsca do pełnego zaspokajania
różnych potrzeb. W tym sensie produktem turystycznym jest oryginalna kompozycja różnych
dóbr turystycznych (walorów i atrakcji) oraz wszelkich usług umożliwiających ich turystyczne
wykorzystanie w trakcie podróży lub pobytu. Dla celów niniejszej Strategii przyjęto jednak, iż
produkt turystyczny to zintegrowany układ oczekiwań, korzyści i wrażeń tworzących unikalną
kompozycję trzech podróży: wyobrażonej, rzeczywistej i zapamiętanej. Innymi słowy to zbiór
użyteczności związanych z podróżami turystycznymi, czyli dostępne na rynku dobra i usługi
turystyczne umożliwiające ich planowanie, odbywanie, przeżywanie oraz gromadzenie
doświadczeń z nimi związanych.
Punktem wyjścia do zdefiniowania szeroko pojętej Strategii rozwoju Szlaku JIIIS jest opis
poszczególnych składników produktu turystycznego Szlaku, które w pierwszym etapie należy
analizować w kategoriach funkcjonalno-strukturalnych, co oznacza, że kompozycje
składników zaspokajających różne komplementarne potrzeby trzeba odnosić do potrzeby
głównej. W tym kontekście produkt turystyczny JIIIS należy ująć na czterech poziomach.
262
`
Rdzeń produktu
odnoszący się do głównego motywu podróżowania. Rdzeń produktu koresponduje z rdzeniem korzyści tj.
zwiedzeniem wyjątkowych miejsc związanych z postacią Jana III Sobieskiego bezpośrednio lub pośrednio.
Rdzeń produktu zaspokaja potrzebę zdobycia wiedzy i poznania miejsc związanych z rodem Sobieskich
oraz potrzebę atrakcyjnego i zdrowego wypoczynku. Należy wszakże pamiętać, iż sam rdzeń nie będzie
przedmiotem transakcji.
Produkt rzeczywisty
umożliwiający zrealizowanie głównego motywu odbycia podróży do miejsc związanych z JIIIS, dzięki
zaspokojeniu potrzeb podstawowych, tj. usługi noclegowe, usługi gastronomiczne, usługi transportowe,
umożliwiające przemieszczanie się pomiędzy poszczególnymi miejscami w Polsce i docelowo zagranicą
zgodnie z obszarem produktu, oznakowanie miejsc, atrakcji i dojazdów do atrakcji za pomocą jednolitego
systemu identyfikacji wizualnej, informacja turystyczna standardowa (w tym materiały promocyjne
i informacyjne), imprezy, sprzedaż produktów sygnowanych marką JIIIS etc.
Produkt poszerzony
odnoszący się do dóbr i usług wyróżniających produkt na rynku tj. gadżety i pamiątki opatrzone logo,
geocatching, GPS, rozwiązania multimedialne (muzea, gry, secondlife, transmisje on-line), infokioski,
imprezy towarzyszące, sprofilowane programy zwiedzania, mapy, przewodniki, publikacje.
Produkt potencjalny
na który składać się będą wszystkie potencjalne składowe w postaci planowanych inwestycji, imprezy oraz
nowe technologie, które rozwiną się w kolejnych latach i zostaną wykorzystane dla uatrakcyjnienia produktu.
263
Poniżej w formie graficznej przedstawiono podstawowe składniki strukturalne produktu turystycznego Szlak JIIIS
Informacja
cyfrowa:
i
RDZEŃ PRODUKTU
rezerwacja
infokioski,
strona
www
GPS,
Geocatching
aplikacje
mobilne
Informacja
turystyczna
Imprezy
towarzyszące
Transport
PRODUKT
Imprezy
RZECZYWISTY
Punkty obsługi
Wycieczki
turystów
zwiedzanie, poznanie,
realizacja pasji,
uczestnictwo w
Zintegrowany
Produkty
system kart i
sygnowane
biletów
marką JIIIS
wstępu
imprezach
Gastronomia
Noclegi
Mapy,
Gadżety z logo
przewodniki
Szlaku JIIIS
Oznakowany i
zagospodarowany szlak
Wycieczki
fakultatywne
sprofilowane
Pakiety
Rozwiązania
multimedialne: transmisje
multimedialne, gry,
Sprofilowane
Internet
PRODUKT
POSZERZONY
11.1. Schemat koncepcji rozwoju
Schemat koncepcji rozwoju Szlaku Jana III Sobieskiego w województwie lubelskim,
świętokrzyskim i podkarpackim ujęty jest za pomocą wizji i misji oraz drzewa celów. Na
początku należy podkreślić, iż przedstawiona poniżej koncepcja rozwoju bezpośrednio
dotyczy 6 punktów węzłowych – gminy Spiczyn i Wólka w województwie lubelskim, gminy
Cieszanów i Horyniec Zdrój w województwie podkarpackim oraz gminy Chęciny i Zagnańsk
w województwie świętokrzyskim. Natomiast zadaniem niniejszej Strategii jest również
skonstruowanie modelu dla innych miejsc zlokalizowanych na Szlaku, stąd większość
zapisów powstała w sposób umożliwiający ich aplikowanie na inne miejsca. Takie ujecie
tematu umożliwi ekspansję punktom węzłowym, a tym samym daje podwaliny do stworzenia
obszarów funkcjonalnych, dla których spoiwem będzie rozpoznawalna, międzynarodowa
marka – Szlak Jana III Sobieskiego.
11.1.1.
Wizja i misja
Wizja to opis stanu idealnego, tego jaki ma być Szlak w przyszłości. Wizja jest opowieścią
o przyszłości, wyobrażeniem o Szlaku i jego kluczowych cechach i atutach. Wizja jest
opisem wizerunku, koncepcją pewnego modelu funkcjonowania.
WIZJA
Szlak Jan III Sobieski jest szeroko rozpoznawalnym w Europie i w Polsce markowym produktem
turystycznym będącym kołem zamachowym w rozwoju gospodarczym i społecznym obszarów nim
objętych w województwach lubelskim, podkarpackim i świętokrzyskim.
Jako międzynarodowa marka stymulująca przedsiębiorczość przyczynia się do rozwoju atrakcyjności
inwestycyjnej obszarów wokół Szlaku oraz wzrostu zamożności mieszkańców.
Swoją atrakcyjność turystyczną Szlak Jana III Sobieskiego zawdzięcza walorom środowiskowym,
atrakcyjnej ofercie kulturalnej, estetycznej przestrzeni, rozwiniętej infrastrukturze oraz dobrej
dostępności komunikacyjnej, promowaniu odnawialnych źródeł energii, rozwojowi przetwórstwa,
przedsiębiorczości i współpracy B+R.
Szlak JIIIS swoją przewagę konkurencyjną buduje przede wszystkim wykorzystując autentyzm w
oferowanych wysokiej jakości produktach i usługach. Ich immanentną cechą jest również innowacyjność,
gwarantująca stałe zainteresowanie ze strony klientów.
Miejsca zlokalizowane na Szlaku JIIIS cechuje głęboko pojmowana tożsamość, spójność terytorialna,
wysoki poziom współpracy pomiędzy partnerami publicznymi, społecznymi i prywatnymi, wysoka jakość
systemu edukacji, powiązanego z rynkiem pracy, co samoistnie definiuje obszar funkcjonalny.
265
Misja to deklaracja dążeń i wartości. Misja koncentruje się na istocie rzeczy, dostosowuje
kierunki działań do długoterminowych celów, pełni też funkcje motywacyjne i promocyjne.
Misja określa charakter Szlaku i pokazuje jego atuty. Z misji także bezpośrednio wynikają
obszary głównej koncentracji działań.
MISJA
Szlak Jana III Sobieskiego gwarantem stabilnego i dynamicznego wzrostu gospodarczego i społecznego
w punktach węzłowych, wysokiej jakości życia mieszkańców oraz sprzyjających warunków prowadzenia
działalności przedsiębiorców.
Logo Szlaku Jana III Sobieskiego jest silną i rozpoznawalną marką dla wszystkich kreowanych produktów
i usług, uruchamiając tym samym pozytywne impulsy rozwojowe.
Szlak Jana III Sobieskiego łączy funkcjonalnie obszary będące dobrymi miejscami do życia, działania i
spędzania czasu, gwarantującymi niezapomniane wrażenia, miłą atmosferę, wysoką jakość usług i
infrastruktury, a także czyste i niezmienione środowisko.
W sposób optymalny Szlak JIIIS korzysta z zasobów naturalnych, dziedzictwa regionalnego
i nowoczesnych technologii, przyciąga potencjalnych klientów, a mieszkańcom stwarza doskonałe
warunki życia i atrakcyjne możliwości wypoczynku.
11.1.2.
Drzewo celów Strategii
Schemat drzewa celów
Drzewo celów Strategii jest skonstruowane na bazie pięciu obszarów priorytetowych. Cele
strategiczne przyporządkowane poszczególnym obszarom podlegają pod najważniejszy cel
Strategii, czyli cel nadrzędny.
266
Schemat 1 Drzewo celów
CEL
NADRZĘDNY
STRATEGII
OBSZAR PRIORYTETOWY
ZASOBY LUDZKIE
Cel strategiczny 1
OBSZAR PRIORYTETOWY
Cel strategiczny 2
OBSZAR PRIORYTETOWY
PRZESTRZEŃ I
ŚRODOWISKO
Cel strategiczny 3
OBSZAR PRIORYTETOWY
WSPARCIE
INSTYTUCJONALNE
Cel strategiczny 4
OBSZAR PRIORYTETOWY
MARKETING
TERYTORIALNY
Cel strategiczny 5
Struktura opisu obszaru priorytetowego została przedstawiona na poniższym schemacie.
Schemat 2 Struktura opisu obszaru priorytetowego
CEL
STRATEGICZNY
CEL
CEL
CEL
OPERACYJNY 1
OPERACYJNY 2
OPERACYJNY 3
DZIAŁANIA
DZIAŁANIA
DZIAŁANIA
1.1.1, 1.1.3.,
1.1.2...
2.1.1,.2.1.2.,
2.1.3...
3.1.1, 3.1.2.,
3.1.3...
Cel nadrzędny – kluczowy cel Strategii, podstawa wyznaczania pozostałych celów i działań,
ściśle podporządkowanych osiągnięciu celu nadrzędnego. Odpowiada na pytanie: co
chcemy osiągnąć?
Cele strategiczne – główne cele określone w 5 obszarach priorytetowych. Stanowią
267
odpowiedź na kluczowe problemy zidentyfikowane w obszarach. Pokazują jednocześnie,
jakie problemy w obszarach priorytetowych muszą zostać rozwiązane, aby osiągnąć cel
nadrzędny.
Obszary priorytetowe – główne obszary koncentracji działań. W ramach poszczególnych
domen zidentyfikowany jest główny cel strategiczny (1 dla każdej domeny) oraz cele
operacyjne i działania operacyjne służące osiągnięciu celów. Obszary priorytetowe określone
są w nawiązaniu do głównego zagadnienia wokół którego koncentruje się rozwój
gospodarczy i społeczny obszaru tj. zrównoważonego rozwoju regionalnego. W związku
z powyższym określone obszary należy postrzegać jako obszary priorytetyzacji zadań
konieczne do osiągnięcia celu nadrzędnego Strategii. Kołem zamachowym stymulującym ten
rozwój jest gospodarka turystyczna wpisana w poszczególne obszary.
Cele operacyjne – wyznaczane dla celów strategicznych, operacjonalizują zapisy celów
strategicznych.
Działania operacyjne – identyfikowane dla celów operacyjnych, pokazują szczegółowe
zadania, jakie muszą zostać wykonane, by osiągnąć cele (operacyjne, strategiczne,
przyczyniając się do osiągnięcia celu nadrzędnego).
DRZEWO CELÓW STRATEGII ROZWOJU SZLAKU JANA III SOBIESKIEGO W WOJEWÓDZTWIE
LUBELSKIM, PODKARPACKIM I ŚWIĘTOKRZYSKIM W OPARCIU O PUNKTY WĘZŁOWE
CEL NADRZĘDNY STRATEGII
ROZWÓJ GOSPODARCZY I SPOŁECZNY ORAZ POPRAWA JAKOŚCI ŻYCIA MIESZKAŃCÓW DZIĘKI OBSZAROM
FUNKCJONALNYM ZBUDOWANYM POPRZEZ MARKĘ „SZLAK JANA III SOBIESKIEGO” W OPARCIU O PUNKTY
WĘZŁOWE
OBSZAR
PRIORYTETO
WY 1
TURYSTYKA
OBSZAR
PRIORYTETOWY 2
I PRZETWÓRSTWO
OBSZAR
PRIORYTETOWY 3
ODNAWIALNE
ŹRÓDŁA ENERGII,
WSPÓŁPRACA B+R
i NOWOCZESNA
INFRASTRUKTURA
OBSZAR
PRIORYTETOWY 4
ZASOBY LUDZKIE
I ROZWÓJ
SPOŁECZNOKULTURALNY
OBSZAR
PRIORYTETOWY
5
WSPARCIE
INSTYTUCJONAL
NE i OBSZARY
FUNKCJONALNE
CEL
STRATEGICZ
NY
Rozwój
funkcji
turystycznych
w obszarze
oddziaływania
Szlaku Jana III
Sobieskiego
CEL STRATEGICZNY
Rozwój
i przetwórstwa
w obszarze
oddziaływania Szlaku
Jana III Sobieskiego
CEL STRATEGICZNY
Wykorzystanie
odnawialnych źródeł
energii, intensyfikacja
współpracy nauki
i biznesu oraz budowa
nowoczesnej
infrastruktury
w obszarze
CEL STRATEGICZNY
Rozwój zasobów
ludzkich oraz
intensyfikacja działań
społecznokulturalnych
w obszarze
CEL
STRATEGICZNY
Stworzenie
obszarów
funkcjonalnych
oraz
wypracowanie
i wdrożenie
efektywnych
mechanizmów
wsparcia
partnerów
268
publicznych,
gospodarczych i
społecznych
w ramach
rozwoju Szlaku
Jana III
Sobieskiego
Cel operacyjny
1.1:
Rozwój
szeroko
dostępnej,
atrakcyjnej,
konkurencyjnej
rynkowo
i dostosowanej
do potrzeb
odwiedzającyc
h produktowej
oferty
turystycznej
Szlaku JIIIS
Cel operacyjny 2.1:
Rozwój
i zwiększanie
konkurencyjności
punktów węzłowych
poprzez sieciowanie
produktów i usług.
Cel operacyjny 3.1:
Wykorzystanie zasobów
naturalnych punktów
węzłowych oraz
wspieranie
przedsięwzięć
wykorzystujących
odnawialne źródła
energii
Cel operacyjny 4.1:
Zwiększanie
kompetencji
kadr
gospodarki,
wielowymiarowe
kształcenie
interdyscyplinarne
Cel operacyjny 5.1:
Kreowanie
obszarów
funkcjonalnych
wokół
punktów
węzłowych Szlaku
JIIIS
Cel operacyjny
1.2:
Rozwój
zasobów
ludzkich oraz
ich
przygotowanie
do aktywnego i
efektywnego
uczestnictwa
na rzecz
zwiększenia
spójności
Szlaku JIIIS
Cel operacyjny 2.2:
Rozwój przetwórstwa,
rolnictwa ekologicznego
i usług
Cel operacyjny 3.2:
Inicjowanie i kreowanie
interdyscyplinarnej
współpracy sektorów
nauki i biznesu,
wspieranie sieciowania i
clusteringu
Cel operacyjny 4.2:
Wzmacnianie pozycji
organizacji społecznych
i kulturalnych oraz
liderów lokalnych
w procesie integracji
i tworzeniu obszarów
funkcjonalnych
Cel operacyjny 5.2
Rozwijanie
instytucjonalnych
i finansowych form
wsparcia
podmiotów
publicznych,
pozarządowych
i prywatnych
zmierzających do
spójności
funkcjonalnej
Szlaku JIIIS
Cel operacyjny
1.3:
Zrównoważony
rozwój oraz
poprawa
spójności
przestrzeni
turystycznej w
punktach
węzłowych
Szlaku JIIIS
oraz terenach
sąsiadujących
Cel
operacyjny
2.3:
Kreowanie powstawania
nowych firm i budowanie
zaplecza finansowego
oraz
doręczeniowego
umożliwiającego
ich
rozwój
Cel operacyjny 3.3:
Budowa i rozbudowa
nowoczesnej
infrastruktury
technicznej
umożliwiającej
dynamiczny rozwój
i obszarów
funkcjonalnych
Cel operacyjny 4.3:
Realizacja
działań
dedykowanych grupom
marginalnym i osobom
wykluczonym społecznie
Cel operacyjny 5.3:
Stworzenie
systemu
monitorowania
i zarządzania
zmianą w punktach
węzłowych
i obszarach
funkcjonalnych
powiązanych
ze
Szlakiem JIIIS
Cel operacyjny 3.4:
Wspieranie procesów
rewitalizacyjnych
w szczególności
w zakresie obszarów
i obiektów stanowiących
Cel operacyjny 4.4:
Tworzenie wspólnej dla
punktów
węzłowych
i obszarów
funkcjonalnych
oferty
społeczno-kulturalnej
Cel operacyjny 5.4:
Poszerzanie
terytorialne
obszaru
oddziaływania
Szlaku JIIIS oraz
Cel operacyjny
1.4
Osiągnięcie
wysokiej
rozpoznawalno
ści Szlaku JIIIS
269
dziedzictwo historyczne
i kulturowe
dedykowanej
mieszkańcom i turystom
kreowanie zmian
w planowaniu
przestrzennym
Cel operacyjny 4.5:
Promocja twórczości,
unikatowych zawodów,
obyczajów, obrzędów
i dziedzictwa
kulturowego
11.2. Cel nadrzędny
ZWIĘKSZENIE SPÓJNOŚCI SPOŁECZNEJ, GOSPODARCZEJ I TERYTORIALNEJ SZLAKU
JIIIS W OPARCIU O PUNKTY WĘZŁOWE
Cel nadrzędny Strategii zakłada dynamiczny rozwój gospodarczy i społeczny punktów
węzłowych, a docelowo obszarów funkcjonalnych, zlokalizowanych wokół Szlaku Jana III
Sobieskiego w województwie lubelskim, podkarpackim i świętokrzyskim, a także poprawę
jakości życia mieszkańców.
Punktem wyjścia dla tego rozwoju jest markowy produkt turystyczny Szlak Jana III
Sobieskiego uruchamiający procesy rozwojowe. Szlak Jana III Sobieskiego jest w tym sensie
postrzegany jako „powód” przyjazdu, czy też magnes dla turystów odwiedzających punkty
węzłowe i obszary funkcjonalne oraz atrakcje zlokalizowane w innych miejscach w pobliżu
Szlaku. To z kolei uruchamia efekty ekonomiczne (finansowe) oraz społeczne związane z ich
pobytem. Turyści korzystają z dostępnych na danym terenie produktów i usług, co powoduje
przepływ pieniądza do destynacji turystycznej. Celem Strategii jest wykreowanie i promocja
silnej marki Szlaku, co ułatwi sprzedaż produktów i usług sygnowanych tą marką. Należy
również pamiętać, iż w ujęciu niniejszej Strategii turystyka jest kołem zamachowym
uruchamiającym rozwój gospodarczy i społeczny w wielu innych dziedzinach życia.
Efekt synergii w rozwoju Szlaku Jana III Sobieskiego zostanie osiągnięty poprzez
intensyfikację rozwiązań wskazanych w pięciu obszarach priorytetowych. Zgodnie z tym
założeniem turystyka jest kołem zamachowym i jednocześnie zalążkiem rozwoju. Wraz z nią
konieczne są przedsięwzięcia związane z pozostałymi dziedzinami wskazanymi w niniejszej
Strategii. Jednocześnie należy rozwijać przedsiębiorczość i przetwórstwo, które to poza
generowaniem miejsc pracy stworzą produkty i usługi wzmacniające gospodarczo punkty
węzłowe i obszary funkcjonalne. Z kolei de działania muszą być podparte rozwiązaniami
z obszaru współpracy B+R, a także wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii. Aby to było
270
możliwe, wymagane są także nakłady na budowę i rozbudowę nowoczesnej infrastruktury
(w tym z zakresu społeczeństwa informacyjnego).
Integralnym elementem budowy marki Szlaku Jana III Sobieskiego w oparciu o punkty
węzłowe i obszary funkcjonalne jest również zachowanie dziedzictwa kulturowego,
regionalnego, w tym działania rewitalizacyjne, społeczno-kulturalne oraz rozwój zasobów
ludzkich. Dopełnieniem tychże rozwiązań powinno być wsparcie instytucjonalne i finansowe,
a przede wszystkim kreowanie, tworzenie i rozwijanie obszarów funkcjonalnych w oparciu
o punkty węzłowe Szlaku Jana III Sobieskiego. Skuteczne zrealizowanie działań Strategii
(i osiągnięcie celu nadrzędnego) będzie miało miejsce w sytuacji, gdy przedstawione
w ramach obszarów priorytetowych działania nawzajem będą się przenikać i uzupełniać.
Istotną rolę w tym procesie odgrywać będą również wskazane w niniejszej strategii projekty
kluczowe.
11.3. Opis obszarów priorytetowych
OBSZAR PRIORYTETOWY 1 – TURYSTYKA
Cel strategiczny: Rozwój funkcji turystycznych w punktach węzłowych Szlaku Jana III
Sobieskiego
Rozwój spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej Szlaku JIIIS w punktach
węzłowych, ale również w odniesieniu do całości szlaku jest ściśle powiązany z rozwojem
szeroko pojętej turystyki w ujęciu, o którym traktuje rozdział 3. Sieć tych powiązań tworzy
sprzężenie zwrotne wynikające z następujących przesłanek:

Szlak JIIIS w założeniu jest sam w sobie wielowątkowym i wielowymiarowym
produktem turystycznym, składającym się z wielu komplementarnych składników.

Tym samym jako produkt turystyczny Szlak JIIIS jest czynnikiem uruchamiającym
procesy rozwojowe w punktach węzłowych oraz poza nimi (szacuje się, iż promień
agregacji wpływu wynosi ok. 15-20 km od miejsca zlokalizowanego na Szlaku).
Rozwój ten dotyczyć będzie docelowo procesów gospodarczych, społecznych oraz
terytorialnych.

Uruchomienie tych procesów z jednej strony skutkować będzie osiągnięciem
większego stopnia spójności Szlaku JIIIS, która z kolei sprzyjać będzie dalszym
procesom rozwojowym.
271
W związku z powyższym zwiększenie spójności Szlaku JIIIS oraz wykorzystanie wszystkich
korzystnych efektów związanych z rozwojem gospodarki turystycznej na szczeblu lokalnymi
i ponadlokalnym wymaga skoncentrowania działań na jego rozwoju jako komplementarnego,
unikatowego produktu turystycznego, o składnikach angażujących jak najwięcej potencjałów.
Z kolei to wymaga rozwoju zdywersyfikowanych funkcji turystycznych Szlaku, które będąc
magnesem dla przyjeżdżających turystów uruchomią procesy gospodarcze i społeczne. Na
poziomie operacyjnym rozwój funkcji turystycznych Szlaku JIIIS można opisać w postaci
następujących obszarów:
1. Rozwój oferty produktowej w punktach węzłowych Szlaku oraz w ich otoczeniu (jeżeli
Szlak traktujemy jako kompleksowy produkt turystyczny, mówimy tu o subproduktach lub
produktach zlokalizowanych w punktach węzłowych mogących również istnieć
niezależnie). Ta sfera działań łączy się bardzo ściśle ze wsparciem i stymulowaniem
rozwoju przedsiębiorczości oraz postaw przedsiębiorczych wśród mieszkańców punktów
węzłowych oraz innych miejsc zlokalizowanych na Szlaku JIIIS. W sposób naturalny do
kluczowych obszarów przedsiębiorczości należy turystyka sensu stricto (usługi
noclegowe, gastronomiczne, agroturystyka), sektor przetwórstwa rolno-spożywczego
oraz innych sektorów, w szczególności usługowych branż okołoturystycznych, ale
również przemysłów kreatywnych, powiązanych z turystyką9. W tym kontekście punktem
wyjścia będą składniki sieciowego produktu turystycznego, a więc mowa tu o m.in.:
firmach eventowych, wypożyczalniach sprzętu sportowego, parkach tematycznych,
lokalnych artystach, twórcach ludowych, przedstawicielach ginących zawodów etc.
W zakresie obszaru mieści się:

wsparcie rozwoju istniejących firm wraz z ukierunkowaniem działań tych firm na
powstawanie nowych produktów i usług w zakresie gospodarki turystycznej oraz
innych sektorów okołoturystycznych,

wypracowanie oraz wdrożenie wysokiej jakości oferowanych na obszarze
projektowym produktów i usług, w szczególności produktów turystycznych oraz
integralnych z nimi produktów żywnościowych, a także stałe zabezpieczenie tej
jakości.
Kreacja oraz rozwój konkurencyjnych
szeroko pojętych sieciowych
produktów
9
W tym kontekście najbardziej adekwatne wydaje się być ujęcie przemysłów kreatywnych w trzech grupach: sztuka (sztuki
performatywne i fotografia, sztuki wizualne i wydarzenia artystyczne itd.),media i rozrywka (film, sektor audiowizualny, literatura
i dziennikarstwo itd.), usługi biznesu kreatywnego (design, moda, architektura, nowe media i gry, reklama, itd.).
272
turystycznych (w nawiązaniu do Szlaku JIIIS jako sieciowego produktu liniowego)
stanowi jedno z najważniejszych zadań niniejszej strategii, ponieważ na współczesnych
rynkach turystycznych dominującą rolę pełnią kompozycje produktowe, czyli produkty
złożone, zespalające różne elementy i składniki oferty (atrakcje, baza turystyczna,
usługi, infrastruktura komunikacyjna, informacja, marka itp.) w spójną dla odbiorcy
całość. Na rynkach europejskich do historii przechodzą czasy „królowania” produktów
prostych, homogenicznych, w których najważniejsze kryterium stanowiła cena oraz
aspekt dostępności.
Stworzenie atrakcyjnych produktów to tylko jeden z etapów programu rozwoju
konkurencyjnych produktów turystycznych. Należy także zadbać o „komfortowy byt
rynkowy” produktów, a więc wspierać ich doskonalenie, procesy modernizacji,
podnoszenia jakości, dzięki m.in. zapewnieniu ich operatorom dostępu do odpowiedniej
wiedzy o zmianach, trendach, konkurencji oraz zmieniających się preferencjach
końcowego odbiorcy. Żeby myśleć o uzyskaniu przewagi konkurencyjnej, należy
wprowadzać innowacyjne elementy i modyfikacje produktowe, czyli wyprzedzać o krok
oczekiwania nabywcy oraz posunięcia konkurentów.
Ważnym elementem działań w ramach obszaru priorytetowego będzie prowadzenie oraz
wykorzystywanie wyników specjalistycznych badań dotyczących analizy popytu, kreacji
kompozycji produktu, jej pozycjonowania oraz udoskonalania produktu.
Podstawowe zasady przyjęte przy realizacji obszaru:

Uwzględnianie i podkreślanie roli jakości w strategiach rozwoju produktu
turystycznego – dotyczy zarówno obszaru koncentracji ruchu (atrakcyjność
turystyczna, ochrona środowiska), przedsiębiorstw działających na tym obszarze,
jak i wielorakich relacji międzyludzkich

Klient-turysta jako punkt wyjścia dla strategii rozwoju produktu turystycznego –
uznanie wagi badań rynkowych, w tym o charakterze regionalnym i lokalnym

Charakter kompleksowy kreowanych rozwiązań produktowych (wg podanej
metodologii – atrakcje, infrastruktura, usługi, promocja, marka)

Spójność kompozycji elementów produktów – ich struktury, zasadności
dobranych składników, szansy na wdrożenie i wyróżnienie rynkowe

Uwzględnienie
aspektu
ekonomicznego
i
gospodarczego
–
rentowność
273
przedsięwzięcia, wiarygodność finansowa, oddziaływanie na rynek pracy,
gospodarkę

Konkurencyjność
rynkowa
(zdolność
do
wyróżnienia,
samodzielnego
funkcjonowania w danym otoczeniu rynkowym)

Trwałość kreowanych rozwiązań – uwzględnianie perspektyw rozwoju rynku

Adekwatność rynkowa – silne powiązanie z realiami rynku (dostosowanie do
potrzeb, klientów, uwzględnianie trendów i uwarunkowań rynkowych)

Wpływ na wyniki turystyki przyjazdowej i krajowej (ogólna liczba podróży
turystycznych na terenie kraju oraz średnie i zagregowane wydatki turystów,
w tym szczególnie turystów zagranicznych)

Stymulowanie i wspieranie rozwiązań innowacyjnych w obszarze rozwoju
produktów turystycznych

Uwzględnienie założeń dotyczących polityki produktu mix

Możliwości komercjalizacji produktów i subproduktów turystycznych
2. Przygotowanie i rozwój zasobów ludzkich dla turystyki oraz innych dziedzin usługowych
stymulowanych poprzez turystykę to jeden z głównych czynników rozwojowych. Obszar
obejmuje przygotowanie społeczności lokalnych gmin do uczestniczenia w rozwoju
Szlaku,
wdrażaniu
Strategii,
ich
profesjonalizację
i
podnoszenie
kwalifikacji,
wprowadzanie w działania partnerskie, służąc budowaniu zaufania społecznego, a także
zaangażowanie mieszkańców w rozwój funduszu lokalnego za pośrednictwem opłaty 1%
podatku na rzecz tego funduszu. W zakresie obszaru mieści się transfer dobrych praktyk
zarówno w kontekście wiedzy, jak i umiejętności, budowania porozumień spółdzielczych
i partnerskich na poziomie branżowym, jak i multisektorowym, doskonalenie kadr,
kształcenie liderów, badanie zasobów ludzkich celem optymalizacji ich wykorzystania na
rynku lokalnym, jak również celem proponowania rozwiązań systemowych służących
lepszemu wykorzystaniu zasobów. Obszar obejmuje także działania edukacyjne oraz
moderowanie procesów samoorganizacji społecznej i demokracji partycypacyjnej
wykorzystując w tym celu narzędzie, jakim są subdotacje (umożliwienie sektorowi
pozarządowemu
samorządowemu
i
biznesowemu
uczestnictwa
w konkursach
grantowych), otwierając tym samym przestrzeń dla podejmowania decyzji w sprawach
publicznych. W kontekście turystycznym sensu stricto działania w ramach obszaru
274
dotyczą podniesienia kwalifikacji zawodowych menedżerów i pracowników w usługach
turystycznych i okołoturystycznych tak, aby doszło do poprawy jakości świadczonych
usług. Rola zasobów ludzkich jest tym istotniejsza, im bardziej traktujemy szeroko pojętą
turystykę, jako branżę opartą na usługach, w których z kolei sukces rynkowy jest
w znacznym stopniu uzależniony od jakości i standardu. Znaczenie profesjonalnych kadr
w turystyce wynika właśnie z jej usługowej specyfiki, która przekłada się bezpośrednio
na fakt ciągłego obcowania ludzi z ludźmi, czyli stałej relacji obsługujący - klient.
Pozytywne lub negatywne doświadczenia turystów-klientów wynikają z ciągłego kontaktu
z wyselekcjonowanymi przedstawicielami rynku usług turystycznych. Stąd na jakość
usługi turystycznej i okołoturystycznej składają się dwa podstawowe elementy:
umiejętności i profesjonalizm oraz serdeczność i życzliwość, która nierzadko decyduje
o ocenie klienta-turysty. Dotyczy to zwłaszcza personelu tzw. pierwszego kontaktu, ale
również
wszystkich
przedstawicieli
społeczności
lokalnych,
którzy
mogą mieć
bezpośredni kontakt z turystą. Od pierwszego wrażenia m.in. na przejściach
granicznych, dworcach, lotniskach, w hotelach i restauracjach, a także od spotkania
z wieloma innymi osobami w sytuacjach codziennych zależy w dużej mierze
postrzeganie
obszaru.
Świadoma
polityka
edukacyjna
i
szkoleniowa
powinna
kształtować postawę wspólną dla wszystkich podmiotów operujących w przemyśle
turystycznym. Wysokie kwalifikacje i umiejętności zawodowe są kluczowym elementem
w osiąganiu wysokiej jakości usług turystycznych i wdrażaniu wysokiej jakości produktów
turystycznych w kontekście szybko zmieniających się potrzeb rynku oraz zmieniającej
się kompozycji kadr. Szeroko pojęty przemysł turystyczny przede wszystkim dzięki
profesjonalnym kadrom może osiągnąć mocną pozycję konkurencyjną oraz kształtować
politykę zrównoważonego rozwoju.
3. Osiągnięcie wysokiej rozpoznawalności punktów węzłowych Szlaku JIIIS oraz
związanych z nimi obszarów funkcjonalnych nie tylko w kontekście turystycznym dzięki
rozwojowi innowacyjnych działań marketingowych. Z jednej strony ta domena
problemowa jest bezpośrednio powiązana z rozwojem funkcji turystycznych w punktach
węzłowych Szlaku JIIIS, w związku z jego ukierunkowaniem na kreowanie wizerunku,
tożsamości i komunikowanie atrakcyjności punktów węzłowych oraz związanych z nimi
obszarów funkcjonalnych również poprzez komunikowanie informacji o dostępnych
produktach i usługach, pozostających w odpowiedzi na oczekiwania klientów. Z drugiej
strony jest to zagadnienie dużo szersze, w jego zakres wchodzi kreowanie wizerunku
275
obszaru nie tylko jako destynacji turystycznej, ale również jako atrakcyjnej lokalizacji
gospodarczej, jako obszaru czystego ekologicznie, respektującego tradycje, silnego
jakością sięgającą rodowodem w szlacheckość podkreśloną skojarzeniami z Janem IIII
Sobieskim. Obszar dotyczy budowy terytorialnej marki parasolowej Szlaku JIIIS, zgodnie
z następującym scenariuszem:

ustalenie tożsamości, archetypu, koszyka produktów i sposobów wizualizacji
marki Szlaku JIIIS,

wspólna promocja istniejących zasobów turystycznych pod marką Szlaku JIIIS
oraz oznaczenie Szlaku (logo, kampania, spotkania informacyjne, uruchomienie
portalu internetowego),

poznawanie dobrych praktyk z Europy w zakresie marketingu terytorialnego,
turystyki i produktów lokalnych (EU i szwajcarskie know-how),

doprecyzowanie standardów dla nowopowstających produktów turystycznych
i okołoturystycznych (ustalenie kryteriów),

uruchomienie, w oparciu o wypracowane standardy (poprzez szkolenia, dotacje,
strategie
i
koncepcje,
fundrising,
pomoc
w
uzyskiwaniu
certyfikatów
zewnętrznych), nowych atrakcji turystycznych (imprezy, obiekty świadczące
działalność kulturalną, atrakcje, oferta wzbogacająca turystykę itd.), infrastruktury
turystycznej (miejsca noclegowe, wypożyczalnie rowerów, itd.), gastronomicznej
(restauracje, kawiarenki, itd.) oraz produktów lokalnych (np. naczynia gliniane a’
la Sobieski, podkowy, szable, itd.), w tym produktów przetwórstwa rolnego
powiązanych z turystyką na Szlaku JIIIS (wędliny, soki, pieczywo, miód pitny,
inne tradycyjne potrawy, itd.),

wspólna promocja zwiększonej
ilości produktów (zmasowana kampania
reklamowa obejmująca wyniki badań wizerunku), docieranie do potencjalnych
turystów za pośrednictwem różnych kanałów, w tym uruchomienie gry o skarb
Jana III Sobieskiego,

uzyskiwanie ponadlokalnej renomy produktu i rozszerzanie zasięgu produktu
m.in. poprzez wpisywanie Szlaku w koncepcje strategiczne powiatów, regionu,
na listę Europejskich Szlaków Dziedzictwa Kulturowego (strategie, lobbing,
fundrising, itd.), co wymusi podwyższenie standardów i poszerzenie zakresu
276
systemu certyfikacji.
Osobnym bardzo istotnym zagadnieniem powiązanych bardzo ściśle z omawianą
tematyką marketingową są badania, pozwalające na projektowanie i prowadzenie
działań na rzecz rozwoju JIIIS jako marki parasolowej oraz jako produktu turystycznego.
Celem przeprowadzenia badań jest określenie profilu potencjalnego turysty, jego
preferencji w zakresie tworzenia i rozwoju przygotowywanego produktu turystycznego,
ustalenie obecnego i pożądanego wizerunku Szlaku, a także określenie efektywnych
narzędzi do precyzyjnej komunikacji marketingowej. Badania te powinny być
przeprowadzone na rynku wewnętrznym – makroregion Polski Wschodniej, jak również
na rynkach emisyjnych dla makroregionu Polski Wschodniej w celu uzyskania jak
najdokładniejszego obrazu potrzeb turystów w zakresie funkcjonowania Szlaku JIIIS jako
produktu turystycznego. Poniżej przykładowe zakresy merytoryczne badań:

badanie wizerunku marki Szlaku JIIIS,

określenie preferencji klientów w zakresie wyboru produktów kulturowych,

określenie wielkości i struktury popytu na produkty turystyki kulturowej,

określenie wrażliwości cenowej klientów turystyki kulturowej w Polsce w zakresie
produktów turystyki kulturowej tego typu oraz elementów tych produktów,

określenie preferowanych przez klientów tego typu turystyki w Polsce
(najskuteczniejszych) form komunikacji marketingowej (informacji i promocji),

określenie cech produktu turystyki kulturowej decydujących o jego wyborze przez
klienta w Polsce.
Opracowanie
szczegółowego
zakresu
oraz
harmonogramu
realizacji
badań
marketingowych w kontekście turystycznym, inwestycyjnym oraz wizerunkowym
powinno być jednym z pierwszych zadań w I etapie wdrażania Strategii.
4. Optymalne wykorzystanie zasobów środowiskowych i kulturowych znajdujących się
w obszarach
funkcjonalnych
Szlaku
JIIIS
oraz
zagospodarowanie
przestrzeni
turystycznej w sposób przyczyniający się do zrównoważonego rozwoju Szlaku Jana III
Sobieskiego oraz terenów nim objętych. Rozwijając gospodarkę turystyczną i dążąc do
rozwoju funkcji turystycznych w punktach węzłowych Szlaku JIIIS konieczne jest
dostrzeganie wpływu turystyki na środowisko przyrodnicze i kulturowe, jak też świadomy
wpływ i kontrola skutków zmian w tym środowisku wywołanych przez turystykę. Wiąże
277
się to ściśle z pojęciem zrównoważonego rozwoju. Nieumiejętne gospodarowanie
zasobami naturalnymi i nieodpowiednie wykorzystanie walorów przestrzeni może
doprowadzić do zmarnowania znaczących atutów turystycznych, które przy właściwym
gospodarowaniu mogą stać się bazą do powstania nowych lub rozwinięcia
dotychczasowych produktów turystycznych, a tym samym podstawą generowania
nowych miejsc pracy. W związku z tym, niezwykle ważne jest zarządzanie
i zagospodarowanie przestrzenią w sposób zrównoważony, zabezpieczający potrzeby
obecnych
i
przyszłych
pokoleń.
Obejmuje
spójne
zarządzanie
przestrzenią
uwzględniające zabezpieczenie i ochronę walorów naturalnych oraz kulturowych
w kontekście dostępności, rozwoju infrastrukturalnego oraz ochrony najcenniejszych
dóbr. Obszar nakierowany jest na tworzenie spójności terytorialnej poprzez m.in.:

wyznaczenie i oznaczenie obszaru Szlaku JIIIS, w tym wyznaczenie obszarów
centralnych, otulinowych i przejściowych, w oparciu o walory kulturowe
i przyrodnicze,

zharmonizowanie przebiegu Szlaku JIIIS z istniejącą i planowaną infrastrukturą
społeczną, kulturalną, turystyczną i drogową,

wyznaczenie specjalnych stref i podstref w najbardziej optymalnych miejscach,

poprawa dostępności komunikacyjnej podregionu oraz miejsc atrakcyjnych
turystycznie,

uporządkowana gospodarka przestrzenna.
Oprócz wyszczególnionych powyżej głównych założeń operacyjnych służących rozwojowi
funkcji
turystycznych
Szlaku
JIIIS
należy
podkreślić
ścisłe
powiązanie
obszaru
priorytetowego z wsparciem instytucjonalnym, które ma największe znaczenie dla
efektywnego
wdrażania
zapisów
Strategii.
Jest
to
tym
bardziej
istotne,
iż
interdyscyplinarność turystyki generuje wielość partnerów zaangażowanych w realizację
poszczególnych zadań. Rozwój turystyki jako dziedziny interdyscyplinarnej, jest w dużym
stopniu uzależniony od działań podejmowanych przez trzy grupy partnerów: władze
samorządowe, organizacje pozarządowe i przedsiębiorstwa prywatne (przede wszystkim
przez branżę turystyczną, ale również przedsiębiorstwa działające w innych sektorach
gospodarki).
Wsparcie instytucjonalne i współpraca wielu partnerów instytucjonalnych oraz osób
278
prywatnych warunkuje możliwość wykorzystania turystycznego potencjału i uczynienia
z turystyki znaczącej dziedziny gospodarki.
OBSZAR PRIORYTETOWY 2 – PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ I PRZETWÓRSTWO
Cel strategiczny: Rozwój przedsiębiorczości i przetwórstwa w obszarze oddziaływania Szlaku
Jana III Sobieskiego.
Działania podejmowane w ramach obszaru są ukierunkowane na wsparcie i stymulowanie
rozwoju przedsiębiorczości oraz postaw przedsiębiorczych wśród mieszkańców punktów
węzłowych oraz obszarów funkcjonalnych zlokalizowanych na Szlaku JIIIS. W sposób
naturalny do kluczowych obszarów przedsiębiorczości należy turystyka (której poświęcono
odrębny obszar priorytetowy), sektor przetwórstwa rolno-spożywczego oraz innych sektorów
w szczególności branż usługowych.

wsparcie rozwoju istniejących firm, w szczególności sektora małych i średnich
przedsiębiorstw dotacjami i doradztwem eksperckim wraz z ukierunkowaniem działań
tych firm na powstawanie nowych produktów i usług oraz przetwórstwa rolnospożywczego, rolnictwa ekologicznego i innych sektorów,

kreowanie procesu powstawania nowych firm (start-up’y) w oparciu o endogenne
potencjały i zasoby,

budowanie otoczenia rozwoju przedsiębiorczości, w tym tworzenie funduszu
lokalnego wraz z foundraisingiem na jego rzecz, tworzenie ułatwień kredytowych
i poręczeniowych,

zapewnienie wsparcia ekspertów i naukowców dla przedsięwzięć badawczorozwojowych B+R,

tworzenie zaplecza kapitałowego dla przedsiębiorczości, w tym w szczególności
turystycznej
i okołoturystycznej
ze
środków
zewnętrznych
i wewnętrznych.

Tworzenie
warunków
do
sieciowania,
współpracy i
zwiększania
potencjału
przedsiębiorczości.
Obszar obejmuje także wspieranie procesu budowania przez istniejące firmy funduszu
lokalnego,
z którego
zasilane
będą
nowe
inicjatywy
przedsiębiorczości.
Działania
279
podejmowane w ramach obszaru ukierunkowane są na wypracowanie oraz wdrożenie
wysokiej jakości oferowanych na obszarze projektowym produktów i usług oraz
integralnych z nimi produktów żywnościowych, a także stałe zabezpieczenie tej jakości.
Podstawowe zasady przyjęte przy realizacji obszaru:

Spójność kompozycji elementów produktów – ich struktury, zasadności dobranych
składników, szansy na wdrożenie i wyróżnienie rynkowe.

Uwzględnienie
przedsięwzięcia,
aspektu
ekonomicznego
wiarygodność
finansowa,
i
gospodarczego
oddziaływanie
na
–
rentowność
rynek
pracy,
gospodarkę.

Konkurencyjność rynkowa (zdolność do wyróżnienia, samodzielnego funkcjonowania
w danym otoczeniu rynkowym).

Trwałość kreowanych rozwiązań – uwzględnianie perspektyw rozwoju rynku.

Adekwatność rynkowa – silne powiązanie z realiami rynku (dostosowanie do potrzeb,
klientów, uwzględnianie trendów i uwarunkowań rynkowych).

Stymulowanie i wspieranie rozwiązań innowacyjnych i sieciowanie.

Uwzględnienie założeń dotyczących polityki produktu mix.

Możliwości komercjalizacji i dystrybucji produktów i usług.
OBSZAR PRIORYTETOWY 3 – ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII, WSPÓŁPRACA B+R
I NOWOCZESNA INFRASTRUKTURA
Cel strategiczny: Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, intensyfikacja współpracy nauki
i biznesu oraz budowa nowoczesnej infrastruktury w obszarze oddziaływania Szlaku Jana III
Sobieskiego
Rozwijając gospodarkę i turystykę w ramach Szlaku Jana III Sobieskiego konieczne jest
dostrzeganie potencjału środowiska naturalnego i zasobów w powiązaniu z sektorem B+R
oraz infrastrukturą tworzoną zgodnie z ideą zrównoważonego rozwoju. Świadome
i ekologiczne eksploatowanie środowiska przyrodniczego przekładalne będzie na korzyści
zarówno dla turystów, jak i mieszkańców punktów węzłowych i obszarów funkcjonalnych.
Innowacyjność w tym obszarze będzie mieć również wymiar promocyjny i zwiększać będzie
zarówno atrakcyjność turystyczną, jak i inwestycyjną punktów węzłowych i obszarów
funkcjonalnych. Realizacja tego typu rozwiązań wywoływać będzie również zmiany,
280
w szczególności w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, co wiąże się
ściśle z zastosowaniem zasady zrównoważonego rozwoju (kwestia ta bardziej szczegółowo
opisana została w ramach Obszaru Priorytetowego 1).
Równie niezbędnym elementem jest rozbudowa podstawowej, nowoczesnej infrastruktury
technicznej, zwłaszcza związanej z ochroną środowiska, co z jednej strony może
„przyciągnąć” inwestycje, z drugiej – zapewniać warunki do zrównoważonego wzrostu.
W sensie przestrzennym rozwój punktów węzłowych jest warunkowany odpowiednią
dostępnością komunikacyjną i systemem komunikacji pomiędzy punktami węzłowymi
i kreowanymi obszarami funkcjonalnymi, co w szczególności wiąże się z rozbudową
i budową nowych lotnisk międzynarodowych, poprawą sieci drogowej oraz komunikacji
kolejowej i autobusowej.
Obszar ukierunkowany na zarządzanie i zagospodarowanie przestrzenią w sposób
zrównoważony, zabezpieczający potrzeby obecnych i przyszłych pokoleń obejmuje spójne
zarządzanie przestrzenią uwzględniające zabezpieczenie i ochronę walorów naturalnych
oraz kulturowych w kontekście dostępności, rozwoju infrastrukturalnego oraz ochrony
najcenniejszych dóbr. Obszar nakierowany jest na tworzenie spójności terytorialnej
akcentując potrzebę funkcjonowania spójnego terytorium położonego na Szlaku JIIIS.
Nie sposób realizować przedmiotowych działań bez udziału podmiotów i jednostek naukowobadawczych, zwłaszcza w kontekście ekologii i wykorzystania odnawialnych źródeł energii,
gdzie współpraca B+R wydaje się być nieodzowna.
W zakres obszaru priorytetowego wchodzi:

zharmonizowanie Szlaku JIIIS z istniejącą i planowaną infrastrukturą techniczną,

wyznaczenie specjalnych stref i podstref (jak strefa energii odnawialnej Scutum
Sobiescianum) w najbardziej optymalnych miejscach i eksploatacja OZE,

poprawa dostępności komunikacyjnej punktów węzłowych i obszarów funkcjonalnych,
a także wyposażenia obszaru w niezbędną infrastrukturę,

uporządkowana gospodarka przestrzenna,

regularna współpraca nauki i biznesu w zakresie odnawialnych źródeł energii,
nowoczesnej infrastruktury z zachowaniem zasad poszanowania środowiska
przyrodniczego i zrównoważonego rozwoju.
Bardzo ważną kwestią jest również zrównoważone gospodarowanie zasobami, w tym
281
również wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii oraz wprowadzanie rozwiązań
ekologicznych w różnych innych aspektach życia gospodarczego i społecznego punktów
węzłowych i obszarów funkcjonalnych Szlaku.
OBSZAR PRIORYTETOWY 4 - ZASOBY LUDZKIE I ROZWÓJ SPOŁECZNO-KULTURALNY
Cel strategiczny: Rozwój zasobów ludzkich oraz intensyfikacja działań społeczno-kulturalnych
w obszarze oddziaływania
Zasoby ludzkie to jeden z głównych czynników rozwojowych dla dziedzin wskazanych
w Strategii. Obszar obejmuje przygotowanie społeczności lokalnych gmin do uczestnictwa
w rozwoju Szlaku, wdrażania Strategii, ich profesjonalizację i podnoszenie kwalifikacji,
wprowadzania w działania partnerskie służąc budowaniu zaufania społecznego, a także
zaangażowania mieszkańców w rozwój funduszu lokalnego za pośrednictwem opłaty 1%
podatku na rzecz tego funduszu.
W zakresie obszaru mieści się transfer dobrych praktyk zarówno w kontekście wiedzy, jak
i umiejętności,
budowania
porozumień
spółdzielczych
i partnerskich
na
poziomie
branżowym, jak i multisektorowym, doskonalenie kadr, kształcenie liderów oraz badanie
zasobów ludzkich celem optymalizacji ich wykorzystania na rynku lokalnym, jak również
celem proponowania rozwiązań systemowych służących lepszemu wykorzystaniu zasobów.
Obszar obejmuje także działania edukacyjne oraz moderowanie procesów samoorganizacji
społecznej i demokracji partycypacyjnej wykorzystując w tym celu narzędzie, jakim są
subdotacje
(umożliwienie
sektorowi
pozarządowemu
samorządowemu
i
biznesowi,
uczestnictwa w konkursach grantowych), otwierając przestrzeń dla podejmowania decyzji
w sprawach
publicznych.
doskonaleniu kadr
Jednocześnie
obszar
na potrzeby tworzenia
obejmuje
działania
dedykowane
i zarządzania obszarami funkcjonalnymi
tworzonymi wokół punktów węzłowych.
Świadoma polityka edukacyjna i szkoleniowa powinna kształtować postawę wspólną dla
wszystkich
podmiotów
operujących
w
ramach
punktów
węzłowych
i
obszarów
funkcjonalnych. Wysokie kwalifikacje i umiejętności zawodowe są kluczowym elementem
w osiąganiu wysokiej jakości usług i wdrażaniu wysokiej jakości produktów w kontekście
szybko zmieniających się potrzeb rynku oraz zmieniającej się kompozycji kadr. Punkty
węzłowe i obszary funkcjonalne przede wszystkim dzięki profesjonalnym kadrom mogą
osiągnąć mocną pozycję konkurencyjną oraz kształtować politykę zrównoważonego rozwoju.
282
OBSZAR PRIORYTETOWY 5 - WSPARCIE INSTYTUCJONALNE I OBSZARY FUNKCJONALNE
Cel strategiczny: Stworzenie obszarów funkcjonalnych oraz wypracowanie
i wdrożenie efektywnych mechanizmów wsparcia partnerów publicznych, gospodarczych
i społecznym w ramach rozwoju Szlaku Jana III Sobieskiego
Realizacja Strategii nie jest możliwa bez wzmocnienia instytucji i systemu, które w różnych
obszarach wspiera rozwój na poziomie ponadregionalnym, regionalnym i lokalnym. Jest to
tym bardziej istotne, iż interdyscyplinarność rozwiązań dedykowanych rozwojowi Szlaku
Jana III Sobieskiego, ich wzajemne przenikanie się i konieczność współpracy wymagają
wielości partnerów zaangażowanych w realizację poszczególnych zadań. Rozwój ten jest
w dużym stopniu uzależniony od działań podejmowanych przez trzy grupy partnerów: władze
samorządowe, organizacje pozarządowe i przedsiębiorstwa prywatne (przede wszystkim
przez branżę turystyczną, ale również przedsiębiorstwa działające w innych sektorach
gospodarki).
Wsparcie instytucjonalne i współpraca wielu partnerów instytucjonalnych oraz osób
prywatnych warunkuje możliwość wykorzystania potencjału punktów węzłowych i uczynienia
z nich centrów dla powstawania obszarów funkcjonalnych.
Obszar jest ukierunkowany na:

wypracowanie efektywnej platformy współpracy pomiędzy wszystkimi partnerami
rynku w punktach węzłowych Szlaku Jana III Sobieskiego zarówno na poziomie
planistycznym, jak i działań operacyjnych oraz projektów kluczowych,

tworzenie obszarów funkcjonalnych wokół punktów węzłowych szlaku,

monitorowanie efektów i zarządzanie zmianą społeczno – gospodarczą.

samodzielność i niezależność zadań programu, tj. systemu wspólnej promocji
(obejmującego również markę i promocję via Internet) i systemu grantowego
zwiększającego ofertę produktów i usług,

wsparcie dla procesu przekształcania się zadań programu w niezależne instytucje
doradcze i badawcze.
Obszar dotyczy (po zakończeniu programu i w miarę generowania przez lokalnych
283
przedsiębiorców produktów przetworzonych) systemu certyfikacji jakościowej obejmującego
produkty Szlaku JIIIS w relacji podaż-popyt, usługodawca-klient. Zarys systemu już został
opracowany i ma charakter pionierski i autorski.
Obszar dotyczy również proponowanego po zakończeniu głównej części programu modelu
zarządzania funduszem lokalnym i jego kapitałem żelaznym, w konstytuowaniu którego
uczestniczą (zgodnie z przyjętym modelem partycypacyjnym) przedstawiciele trzech
sektorów
życia
społecznego:
administracji
publicznej,
biznesu
oraz
organizacji
pozarządowych, aktywnie współtworzący ofertę Szlaku JIIIS. Procesem instytucjonalizacji
objęta zostanie także instytucja szkoleniowa i think tank – dystrybuujące na zewnętrz knowhow wypracowane w trakcie programu.
11.4. Cele strategiczne i działania operacyjne
11.4.1.
Cele strategiczne
Obszar
priorytetowy
Turystyka
Cel strategiczny
Rozwój funkcji turystycznych
w
punktach
węzłowych
Szlaku Jana III Sobieskiego
Uzasadnienie celu strategicznego
w odniesieniu do celu nadrzędnego
Turystyka jako interdyscyplinarna gałąź
ekonomii jest jednym z narzędzi osiągnięcia
spójności gospodarczej, społecznej oraz
terytorialnej Szlaku JIIIS.
Wymaga to
przede wszystkim stymulowania funkcji
turystycznych w punktach węzłowych oraz
w ich otoczeniu (w tym kontekście działania
ściśle
powiązane
z
rozwojem
w
szczególności
w branżach
usługowych
turystycznych
i okołoturystycznych oraz szeroko pojętych
przemysłach kreatywnych).
Jednocześnie sam Szlak jako produkt
turystyczny będzie stymulował powstanie
efektów gospodarczych i społecznych, m.in.
rozwoju przedsiębiorczości, co wynika
z interdyscyplinarności
turystyki
i
jej
wielosektorowych
powiązań.
W
tym
kontekście występuje sprzężenie zwrotne
w rozwoju
lokalnym.
Rozwój
funkcji
turystycznych warunkowany jest z kolei
oryginalną,
komplementarną,
wysokiej
jakości produktową ofertą turystyczną,
zaangażowanymi
i
profesjonalnymi
kadrami, zbudowaniem rozpoznawalnego
i pozytywnego wizerunku Szlaku JIIIS
(w tym pośrednio punktów węzłowych
i powiązanych
z
nimi
obszarów
funkcjonalnych), właściwie zarządzaną
284
Przedsiębiorczość
i przetwórstwo
Rozwój przedsiębiorczości
i przetwórstwa w obszarze
oddziaływania Szlaku Jana III
Sobieskiego
Odnawialne źródła
energii, współpraca
B+R i nowoczesna
infrastruktura
Wykorzystanie odnawialnych
źródeł energii, intensyfikacja
współpracy nauki i biznesu oraz
budowa nowoczesnej
infrastruktury w obszarze
oddziaływania Szlaku Jana III
Sobieskiego
Zasoby ludzkie
i rozwój społecznokulturalny
Rozwój zasobów ludzkich oraz
intensyfikacja działań
społeczno-kulturalnych
w obszarze oddziaływania
Wsparcie
instytucjonalne
i obszary
funkcjonalne
Stworzenie obszarów
funkcjonalnych oraz
wypracowanie i wdrożenie
efektywnych mechanizmów
wsparcia partnerów
publicznych, gospodarczych
i społecznym w ramach rozwoju
i spójną
przestrzenią
turystyczną
w kontekście
jej
dostępności,
zrównoważonego
wykorzystywania
posiadanych potencjałów oraz właściwego
wysycenia
infrastrukturą
turystyczną
i paraturystyczną.
Przedsiębiorczość to domena, która
decyduje o poziomie życia mieszkańców
punktów
węzłowych
i
obszarów
funkcjonalnych. W ramach rozwoju Szlaku
integralnie wiąże się z przetwórstwem,
rolnictwem ekologicznym i turystyką.
Uwzględniając tendencje rynkowe z tym
związane, musi być jednym z głównych
motorów
napędowych
dla
realizacji
postanowień przedmiotowej Strategii.
Odnawialne źródła energii umożliwiają
zrównoważone zarządzanie środowiskiem
naturalnym i jego bezpieczną eksploatację,
poparte
odpowiednimi
badaniami
i długoterminową współpracą sektorów
nauki i biznesu; dają podwaliny pod kolejne
przedsięwzięcia innowacyjne zwiększające
atrakcyjność inwestycyjną, jakość życia
a przy tym przyciągające turystów. W
połączeniu z nowoczesną infrastrukturą
i technologiami informacyjnymi stanowią
uzupełnienie również dla oferty turystycznej
punktów
węzłowych
i
obszarów
funkcjonalnych, wzmacniając efekt synergii.
Kompetencje
kadr
we
wszystkich
dziedzinach objętych Strategią decydują
o sukcesie w realizacji zapisanych w niej
zamierzeń. Czynnik ludzki w realizacji
poszczególnych rozwiązań operacyjnych
ma charakter decydujący i w bezpośredni
sposób wpływa również na rozwój
społeczno-gospodarczy. Dlatego też należy
intensyfikować
działania
dedykowane
lokalnym i regionalnym kadrom. Działania
te
powinny
mieć
charakter
interdyscyplinarny i docelowo wychodzić
poza punkty węzłowe, a nawet prowadzić
ekspansję poza ustanowione obszary
funkcjonalne.
Jednym z najważniejszych aspektów
wdrażania Strategii jest kreowania zmian
i rozszerzanie oddziaływania Szlaku Jana
III Sobieskiego. Jest to możliwe dzięki
uruchomieniu efektywnych mechanizmów
wsparcia wszystkich trzech sektorów –
partnerów realizujących ideę Szlaku.
Niezbędne
jest
również
kreowanie
obszarów funkcjonalnych pozwalających na
285
trwały i dynamiczny rozwój zarówno
punktów węzłowych, jak i obszarów
znajdujących się w ich najbliższym
otoczeniu
–
docelowo
obszarów
funkcjonalnych.
11.4.2.
Działania operacyjne
Obszar
priorytetowy
Turystyka
Cel operacyjny
Działanie operacyjne
1.1 Rozwój szeroko
dostępnej, atrakcyjnej,
konkurencyjnej rynkowo
i dostosowanej do
potrzeb odwiedzających
produktowej oferty
turystycznej Szlaku JIIIS
1.1.1 Podnoszenie
jakości
funkcjonujących usług
turystycznych oraz
produktów
turystycznych
Przykładowe projekty
˗
promocja dobrych
praktyk (szkolenia,
study toury)
˗
warsztaty kreatywności
– specyfika produktów
turystycznych, jakość
w usługach
turystycznych
˗
wspieranie rozwoju
i powstawanie nowych
innowacyjnych
przedsiębiorstw
˗
doradztwo w zakresie
wdrażania innowacji
oraz wprowadzania
systemów jakości
˗
tworzenie klastra/ów
wokół idei Szlaku Jana
III Sobieskiego
˗
wsparcie doradcze
i szkoleniowe
aktywizujące
mieszkańców obszarów
wiejskich w zakresie
i rozwoju firm
˗
certyfikacja produktów
1.1.2 Stymulowanie
˗
powstawania
produktów
turystycznych oraz
subproduktów
Szlaku JIIIS
organizacja konkursów
na produkty turystyczne
– zaangażowanie
lokalnych organizacji
i liderów w tworzenie
produktów
turystycznych
˗
wsparcie procesu
przekształcania atrakcji
w produkty
i subprodukty
286
˗
działania wspierające
w formie dotacji
bezpośrednich
˗
wspieranie projektów
z zakresu przetwórstwa
rolno-spożywczego
i produktów
tradycyjnych
˗
kreowanie smaków
Szlaku Jana III
Sobieskiego
˗
wsparcie procesu
dystrybucji produktów
ekologicznych
i tradycyjnych
˗
stała inwentaryzacja
posiadanego potencjału
˗
szkolenia dla liderów
lokalnej społeczności
(twórców lokalnych)
˗
organizacja
i prowadzenie
projektów regularnego
badania rynku, potrzeb
i oczekiwań klientów,
produktów i usług
oferowanych w ramach
Szlaku Jana III
Sobieskiego
1.1.5 Komercjalizacja ˗
produktów
turystycznych
na
Szlaku JIIIS
projekty dot.
współpracy między tour
operatorami,
a dostawcami
produktów i usług na
szczeblu lokalnym
(powołanie liderów grup
produktowych lub
produktów)
1.1.3 Rozwój
lokalnego małego
przetwórstwa rolnospożywczego oraz
rzemiosła
inspirowanego
dziedzictwem JIIIS
1.1.4 Realizacja
projektów badawczych
służących poznaniu
potrzeb klientów
(badania produktowe)
˗
pakietowanie oferty
(przygotowywanie
konkretnych ofert
sprzedażowych)
˗
szkolenia i warsztaty –
wspólna praca nad
przygotowaniem oferty
˗
promocja dobrych
praktyk – wizyty
studyjne w kraju i za
granicą (w regionach
287
porównywalnych)
1.2 Rozwój zasobów
ludzkich oraz ich
przygotowanie do
aktywnego
i efektywnego
uczestnictwa na rzecz
zwiększenia spójności
Szlaku JIIIS
˗
realizacja projektów
szkoleniowych
związanych
z przekwalifikowaniem
zawodowym
˗
realizacja kursów
językowych
˗
realizacja kursów
komputerowych
˗
szkolenia branżowe
˗
szkolenia z zakresu
turystyki i jej specyfiki
1.2.2 Dostosowywanie
kwalifikacji
zawodowych do
potrzeb rynku pracy
˗
projekty badawcze
dotyczące rynku pracy
˗
stworzenie spójnego
systemu monitorowania
rynku pracy
1.2.3 Podniesienie
kwalifikacji kadr
odpowiedzialnych za
planowanie i rozwój
turystyki
w samorządach
˗
szkolenia i warsztaty
˗
konferencje i seminaria
˗
wizyty studyjne
˗
dystrybucja badań,
raportów oraz innych
dokumentów
specjalistycznych
(stworzenie on-line
biblioteki, wysyłka
newsletterów)
1.2.4 Przygotowanie
˗
lokalnych społeczności
do uczestniczenia
˗
w rozwoju turystyki
kampania społeczna
informacyjna
1.2.1 Rozwój
profesjonalnych kadr
obsługujących ruch
turystyczny
wspieranie lokalnych
liderów
˗
prezentacja dobrych
praktyk – finansowych
i społecznych korzyści
wynikających z rozwoju
turystyki
˗
projekty adresowane
do młodzieży
dotyczące
przedsiębiorczości,
działalności
gospodarczej,
zarządzania projektami
˗
projekty doradcze
i wspierające dla osób
młodych
288
uruchamiających
działalność
gospodarczą
1.2.5 Rozwój
aktywności społecznej
środowisk lokalnych
˗
konkursy dla młodzieży
˗
rozwój rzemiosła,
odtwarzanie ginących
zawodów, powrót do
tradycji i obrzędów
ludowych
(dokumentowanie
dziedzictwa
kulturowego ze
szczególnym
uwzględnieniem
ginących profesji,
stworzenie katalogu
zawodów i procesów
prac, odtwarzanie
obrzędów ludowych,
uruchomienie inicjatyw
umożliwiających
praktyczne poznanie
ginących zawodów
i wytwórczości)
˗
wzrost udziału osób
niepełnosprawnych
w życiu społecznym
(projekty
wolontariackie, projekty
wspierające
niepełnosprawnych
w zakresie pracy,
edukacji,
przedsiębiorczości,
udziału w życiu
społecznym
i kulturalnym, projekty
w zakresie ochrony
zdrowia, kampanie
promocyjne)
˗
zwiększenie ilości osób
działających
w organizacjach
pozarządowych
(promocja roli
społeczeństwa
obywatelskiego,
aktywizacji, sieciowania
i organizacji
pozarządowych)
˗
wzrost liczby NGO oraz
dynamizacja ich
289
działalności (wsparcie
organizacyjne
i finansowe dla
istniejących
i nowopowstających
NGO, pomoc
w pozyskaniu środków
finansowych dla NGO)
1.2.6 Badania rynku
pracy
1.3 Zrównoważony
rozwój oraz poprawa
spójności przestrzeni
turystycznej w punktach
węzłowych Szlaku JIIIS
oraz terenach
sąsiadujących
1.3.1 Zwiększenie
dostępności punktów
węzłowych Szlaku
JIIIS oraz atrakcji
turystycznych
˗
zwiększenie
zaangażowania
młodzieży
w działalność
społeczną (promowanie
idei równości szans
i wolontariatu, akcje
promocyjne kierowane
do dzieci i młodzieży)
˗
projekty badawcze
ilościowe i jakościowe
rynku pracy
˗
badania potrzeb
szkoleniowych
˗
badania efektywności
szkoleń
˗
lobbing na rzecz
integracji środków
transportu
i dostosowania ich do
potrzeb turystów oraz
do natężenia ruchu
turystycznych
w miejscach
atrakcyjnych
turystycznie
˗
oznakowanie dróg
i atrakcji turystycznych
oraz Szlaku JIIIS
˗
dostosowanie godzin
otwarcia atrakcji
turystycznych (w tym
instytucji prowadzących
działalność kulturalną)
do potrzeb ruchu
turystycznego
˗
rozwój alternatywnych
form transportu między
punktami węzłowymi
i innymi miejscami na
Szlaku JIIIS
˗
poprawa wewnętrznej
290
komunikacji między
punktami węzłowymi
oraz innymi miejscami
zlokalizowanymi na
Szlaku JIIIS
˗
poprawa stanu
technicznego
infrastruktury drogowej
1.3.2
˗
Zagospodarowanie
i podnoszenie wartości
przyrodniczych
˗
i kulturowych punktów
węzłowych
zgodnie
z zasadami
˗
zrównoważonego
rozwoju
estetyzacja krajobrazu
(terenów publicznych
i prywatnych)
˗
1.3.3
Rozwój ˗
infrastruktury
turystycznej,
˗
paraturystycznej
i okołoturystycznej
w punktach i wokół
edukacja ekologiczna
mieszkańców (akcje,
szkolenia, konkursy)
renowacja obiektów
zabytkowych
rozwój infrastruktury na
obszarach cennych
przyrodniczo
budowa obiektów
noclegowych
powstanie obiektów
gastronomicznych
nawiązujących do
specyfiki Szlaku JIIIS
oraz obszarów
funkcjonalnych
˗
powstanie architektury
inspirowanej motywem
przewodnim Szlaku
JIIIS (wioski
tematyczne, skanseny,
motywy
architektoniczne)
˗
regionalizacja małej
infrastruktury
˗
powstanie infrastruktury
paraturystycznej
(obiekty sportowe,
rekreacyjne)
˗
modernizacja
istniejącej infrastruktury
˗
powstanie szlaków
kombinowanych
(łączących różne formy
transportu)
połączonych ze
Szlakiem JIIIS
291
1.4 Osiągnięcie
wysokiej
rozpoznawalności
Szlaku JIIIS
1.4.1 Wdrożenie
systemu informacji
turystyczne
(analogowego
i cyfrowego)
1.4.2 Wykreowanie
marki Szlaku JIIIS
˗
system certyfikacji
(rekomendacji)
obiektów na Szlaku
˗
dostosowanie
infrastruktury do
potrzeb osób
niepełnosprawnych
˗
audyt punktów IT
i wskazanie
potencjalnych
możliwości stworzeni
kolejnych punktów
˗
utworzenie nowych
punktów informacji
turystycznej
˗
poddanie CIT i PIT
certyfikacji
ogólnopolskiej zgodnie
z systemem POT
˗
szkolenia dla
pracowników punktów
IT
˗
projektowanie
i przygotowanie
materiałów
promocyjnych
˗
publikacja i dystrybucja
materiałów
promocyjnych
˗
stworzenie wspólnej
bazy danych oraz
systemu zarządzania
bazą
˗
powstanie portalu JIIIS
˗
znakowanie Szlaku
JIIIS w terenie
˗
wdrożenie systemu
identyfikacji wizualnej
˗
organizacja kampanii
wizerunkowej
˗
opracowanie
i wykonanie gadżetów
promocyjnych
˗
organizacja imprez
studyjnych dla
dziennikarzy
˗
realizacja kampanii
292
medialnej
1.4.3 Rozwój
skoordynowanej,
spójnej nowoczesnej i
skutecznej promocji
Szlaku JIIIS w
punktach węzłowych
1.4.4 Rozwój badań
marketingowych
Przedsiębiorczość
i przetwórstwo
2.1: Rozwój
i zwiększanie
konkurencyjności
poprzez sieciowanie
produktów i usług
2.1.1 Wspieranie
w ramach Szlaku Jana
III Sobieskiego
2.1.2 Tworzenie
przyjaznego klimatu
i ulg dla
przedsiębiorców
Inicjowanie klastrów
i sieci współpracy
˗
wspólny kalendarz
imprez
˗
zintegrowanie
działalności targowowystawienniczej
˗
promocja produktów
lokalnych
˗
promocja wydarzeń
o skali lokalnej
i ponadlokalnej
˗
organizacja imprez
masowych pod egidą
Szlaku Jana III
Sobieskiego
˗
przygotowanie
harmonogramu
i określenie zakresów
badań
˗
opracowanie systemu
dostępności
i popularyzacji wyników
badań
˗
udostępnianie wyników
badań
˗
promocja dobrych
praktyk (szkolenia,
study toury)
˗
dystrybucja informacji
przydatnych
przedsiębiorcom
˗
edukacja w zakresie
podejmowania
i prowadzenia
działalności
gospodarczej
˗
wspieranie rozwoju i
powstawanie nowych
innowacyjnych
przedsiębiorstw
˗
wprowadzanie ulg
podatkowych dla
przedsiębiorców
˗
tworzenie sieci
kooperacji i współpracy
– kreowanie klastrów
zrzeszających
podmioty z punktów
293
węzłowych i obszarów
funkcjonalnych
2.2: Rozwój
przetwórstwa, rolnictwa
ekologicznego i usług
2.3: Kreowanie
powstawania nowych
firm i budowanie
zaplecza finansowego
oraz poręczeniowego
umożliwiającego ich
rozwój
˗
działania doradcze
i edukacyjne
obejmujące rolnictwo
ekologiczne
˗
wsparcie finansowe dla
gospodarstw
ekologicznych
˗
promocja gospodarstw
ekologicznych
i produktów w nich
powstających
2.2.2 Wsparcie
przetwórstwa –
kreowanie produktów
markowych
˗
wspieranie rozwoju
opartej na lokalnych
zasobach i produktach
(m.in. rozlewnia wody
źródlanej, zakłady
mięsne w technologii
tradycyjnej, produkcja
nalewek tradycyjnych)
2.2.3 Uruchomienie
usług wspierających
rolników i przetwórców
˗
działania wspierające
w formie dotacji
bezpośrednich
2.3.1 Poprawa
warunków do
prowadzenia
działalności
gospodarczej
˗
wsparcie doradcze
i szkoleniowe
aktywizujące
mieszkańców obszarów
wiejskich w zakresie
i rozwoju firm
˗
rozwój infrastruktury
okołobiznesowej
˗
doradztwo
specjalistyczne, w tym
organizacyjnoksiegowo-prawne dla
nowopowstałych
podmiotów
gospodarczych
˗
doradztwo w zakresie
wdrażania innowacji
˗
promocja gospodarcza
˗
tworzenie funduszy
pożyczkowych
i grantowych
wspierających
przedsiębiorców
2.2.1 Wspieranie
rolnictwa
ekologicznego
2.3.2 Stymulowanie
rozwoju działalności
gospodarczej na
obszarach wiejskich
2.3.3 Tworzenie
mechanizmów
współfinansowania dla
nowych firm
294
Odnawialne źródła
energii, współpraca
B + R i nowoczesna
infrastruktura
3.1: Wykorzystanie
zasobów naturalnych
oraz wspieranie
przedsięwzięć
wykorzystujących
energii
Cel operacyjny 3.2:
Inicjowanie i kreowanie
interdyscyplinarnej
współpracy sektorów
nauki i biznesu,
wspieranie sieciowania
i clusteringu
2.3 4 Tworzenie
mechanizmów
współfinansowania
rozwoju firm
istniejących
˗
tworzenie funduszy
pożyczkowych i
grantowych
wspierających
przedsiębiorców
2.3.5 Poręczenia
kredytowe
˗
tworzenie funduszy
poręczeń kredytowych
wspierających
przedsiębiorców
2.3.6 Specjalizacja
przedsiębiorczości w
punktach węzłowych i
obszarach
funkcjonalnych
˗
opracowanie
i wdrożenie programów
specjalizacji
przedsiębiorczości dla
i obszarów
funkcjonalnych
3.1.1 Promocja OZE
˗
projekty
nieinwestycyjne,
edukacja ekologiczna
i zwiększanie
świadomości
społecznej w zakresie
wykorzystania
odnawialnych źródeł
energii
3.1.2 Rozwój
infrastruktury
wykorzystującej
energii
˗
realizacja inwestycji
wykorzystujących
potencjał naturalny
i odnawialne źródła
energii
3.1.3 Wykorzystanie
zasobów
środowiskowych
zgodnie z zasadą
zrównoważonego
rozwoju
˗
środowiskowych
3.2.1 Realizacja
projektów badawczorozwojowych
˗
projekty badawczorozwojowe w zakresie
OZE, ekologii, turystyki,
przetwórstwa,
rolnictwa, rozwoju
3.2.2 Komercjalizacja
innowacji
˗
wsparcie dla
przedsiębiorstw
i sektora B+R
w procesie
patentowania
i komercjalizacji
innowacyjnych
pomysłów
3.2.3 Kreowanie
˗
tworzenie sieci
295
klastrów, powiązań
kooperacyjnych i
współpracy B + R
3.3: Budowa
i rozbudowa
nowoczesnej
infrastruktury
technicznej
umożliwiającej
dynamiczny rozwój
i obszarów
funkcjonalnych
Zasoby
ludzkie
i rozwój
społecznokulturalny
3.4: Wspieranie
procesów
rewitalizacyjnych
w szczególności
w zakresie obszarów
i obiektów stanowiących
dziedzictwo historyczne
i kulturowe
4.1: Zwiększanie
kompetencji kadr
gospodarki,
wielowymiarowe
kształcenie
interdyscyplinarne
współpracy obszarów
funkcjonalnych
˗
tworzenie i udział
w klastrach
˗
współpraca
ponadregionalna
3.2.4 Inicjowanie
naukowo-badawczej
współpracy
międzynarodowej
˗
kreowanie i wdrażanie
projektów badawczorozwojowych o zasięgu
międzynarodowym
3.3.1 Rozwój
infrastruktury
środowiskowej
3.3.2 Rozwój
infrastruktury
komunikacyjnej
Rozwój infrastruktury
społecznej
Rozwój teleinformatyki
i społeczeństwa
informacyjnego
˗
projekty wod.- kan.
I odpadowe
˗
projekty drogowe,
kolejowe i transportowe
˗
projekty infrastruktury
społecznej, edukacyjnej
kulturalnej i sportoworekreacyjnej
˗
projekty z zakresu ICT
3.4.1 Planowe
długoterminowe
procesy rewitalizacji
˗
rewitalizacja obiektów
i obszarów szczególnie
cennych stanowiących
dziedzictwo regionalne,
kulturalne i historyczne
4.1.1 Wdrożenie
systemu szkoleń
zawodowych
˗
szkoleniowych
związanych
z przekwalifikowaniem
zawodowym
˗
realizacja kursów
językowych
˗
realizacja kursów
komputerowych
˗
szkolenia branżowe
4.1.2 Dostosowywanie
kwalifikacji
zawodowych do
potrzeb rynku pracy
˗
projekty badawcze
dotyczące rynku pracy
˗
stworzenie spójnego
systemu monitorowania
rynku pracy
4.1.3 Realizacja
szkoleń
˗
szkolenia dedykowane
dla przedstawicieli JST
i obszarach
funkcjonalnych
296
˗
study toury
˗
seminaria / konferencje
˗
eventy (wydarzenia)
˗
promocja medialna
˗
wsparcie organizacyjne
i finansowe dla
istniejących
i nowopowstających
NGO,
˗
pomoc w pozyskaniu
środków finansowych
dla NGO
4.3.1 Promocja idei
wolontariatu
˗
promowanie idei
równości szans
i wolontariatu
4.1.4 Promocja
dobrych praktyk
Wsparcie
instytucjonalne
i obszary
funkcjonalne
4.2: Wzmacnianie
pozycji organizacji
społecznych
i kulturalnych oraz
liderów lokalnych
w procesie integracji
i tworzeniu obszarów
funkcjonalnych
4.3: Realizacja działań
dedykowanych grupom
marginalnym i osobom
wykluczonym
społecznie
4.2.1 Wzrost liczby
NGO oraz
dynamizacja ich
działalności
4.3. 2 Wsparcie grup
i osób wykluczonych
społecznie
˗
kompleksowe programy
dedykowane grupom
i osobom wykluczonym
społecznie
4.4: Tworzenie wspólnej
dla punktów węzłowych
i obszarów
funkcjonalnych oferty
społeczno-kulturalnej
dedykowanej
mieszkańcom i turystom
4.4.1 Aktywizacja
społeczno-kulturalna
dzieci i młodzieży
˗
akcje promocyjne
kierowane do dzieci
i młodzieży
4.4.2 Promocja Szlaku
Jana III Sobieskiego wydarzenia
˗
imprezy promocyjne
Szlaku Jana III
Sobieskiego
4.5: Promocja
twórczości, unikatowych
zawodów, obyczajów,
obrzędów
i dziedzictwa
kulturowego
4.5.1
Dokumentowanie
i promocja
unikatowych
technologii
z przeszłości
i ginących zawodów
4.5.2 Digitalizacja
dziedzictwa
kulturowego
˗
opracowania
monograficzne
i multimedialne
˗
działania promocyjne
i wydarzenia
˗
projekty cyfrowe –
gromadzenie zbiorów,
danych i informacji
o dziedzictwie
kulturowym
4.5.3 Pielęgnowanie
tradycji i szczególnie
cennej lokalnej
obrzędowości
˗
organizacja imprez
plenerowych
˗
organizacja wystaw,
spotkań, odczytów,
edukacja regionalna
5.1.1 Wypracowanie
trwałych zasad
definiowania obszarów
funkcjonalnych
˗
opracowanie planu
operacyjnego
i dokumentacji
projektowych
dotyczących obszarów
5.1: Kreowanie
obszarów
funkcjonalnych wokół
297
Szlaku JIIIS
funkcjonalnych
5.2 Rozwijanie
instytucjonalnych
i finansowych form
wsparcia podmiotów
publicznych,
pozarządowych
i prywatnych
zmierzających do
spójności funkcjonalnej
Szlaku JIIIS
5.3: Stworzenie systemu
monitorowania i
zarządzania zmianą
i obszarach
funkcjonalnych
powiązanych ze
Szlakiem JIIIS
5.4: Poszerzanie
terytorialne obszaru
JIIIS oraz kreowanie
zmian w planowaniu
przestrzennym
5.1.2 Tworzenie
obszarów
funkcjonalnych
˗
inicjowanie
i współpraca w zakresie
projektów kluczowych
i partnerskich
5.2.1 Wsparcie
instytucjonalne
interesariuszy
tworzących obszary
funkcjonalne
˗
wsparcie doradcze,
szkoleniowe
i konsultacyjne
interesariuszy
i inicjatorów obszarów
funkcjonalnych
5.2.2 Wsparcie
˗
finansowe działań
dotyczących rozwoju
i obszarów
funkcjonalnych
5.2.3 Kreowanie zasad ˗
spójności
funkcjonalnej
dotacje i granty na
potrzeby rozwoju
obszarów
funkcjonalnych
i punktów węzłowych
sieciowe inicjatywy
branżowe
umożliwiające spójność
funkcjonalną
5.3.1 Opracowanie
systemu zarządzania
zmianą społecznogospodarczą
˗
opracowanie narzędzi
programowych
i informatycznych do
zarządzania zmianą
5.3.2 Monitorowanie
zmian społecznogospodarczych
i obszarów
funkcjonalnych
˗
prowadzenie
monitoringu procesów
społecznogospodarczych
˗
prowadzenie
monitoringu obszarów
funkcjonalnych
5.4.1 Rozszerzanie
obszarów
funkcjonalnych wokół
˗
przyjmowanie do
partnerstwa w ramach
Szlaku Jana III
Sobieskiego kolejnych
gmin i nowych
interesariuszy
5.4.2 Zmiany planów
zagospodarowania
przestrzennego na
potrzeby tworzenia
obszarów
funkcjonalnych
˗
wprowadzanie
niezbędnych zmian do
planów
zagospodarowania
przestrzennego
i dokumentów
programowych
Dodatkowo w Ramach proponowanych działań pilotażowych planuje się uruchomienie
następujących projektów kluczowych o szczególnym znaczeniu dla rozwoju punktów
298
węzłowych i obszarów funkcjonalnych. Należą do nich:

rewitalizacja zespołu pałacowo-parkowego w Zawieprzycach. Zespół wielkości 3,5 ha
wpisany do rejestru zabytków, składający się z ruin zamku/pałacu wraz z piwnicami,
kaplicy przypałacowej z cennymi
freskami, oficyny, lamusa, ruin oranżerii, parku
z odnogą lipy posadzonej przez Jana III Sobieskiego otoczonego częściowo murami.
Do zespołu prowadzi droga dojazdowa z bramą wjazdową. Przestrzeń do
zagospodarowania na cele kulturowe w oparciu o barokowy charakter miejsca
(Gmina Spiczyn).

Adaptacja przestrzeni publicznej miejscowości Rudnik na cele kulturowe. W Rudniku
znajduje się zespół dworski z XIX wieku z częścią nieistniejącego parku,
niefunkcjonujący zabytkowy młyn oraz budynek dawnej szkoły. Przestrzeń do
zagospodarowania na cele kulturowe, w tym m.in. ośrodek kultury oraz centrum
produktu lokalnego (Gmina Wólka).

Rewaloryzacja zespołu parkowo-dworskiego w Wielkopolu. Zespół, w którego skład
wchodzą dwór, budynek gospodarczy, park. Powierzchnia 4,11 ha. Zespół
przeznaczony na cele kulturowe oraz rekreacyjne związane z turystyką. Wielkopole
wraz z tutejszym majątkiem pod koniec XVI wieku weszły w posiadanie Jana III
Sobieskiego (Gmina Gorzków).

Rewitalizacja ruin zboru kalwińskiego „Kościelec”. Ruiny położone są na wzgórzu
otoczonym stawami. Ruiny wraz z otaczającym wzgórzem wpisane są do rejestru
zabytków. Zbór kalwiński pobudowano tu w latach 1793-95 na miejscu poprzedniego
zboru kalwińskiego, który uległ zniszczeniu. Wokół ruin znajduje się dziś już
niewidoczny cmentarz kalwiński. W najbliższym otoczeniu istniały jeszcze co najmniej
dwie świątynie protestanckie, tj. zbór luterański oraz kaplica ariańska wraz
z cmentarzami. Zachowały się także w pobliżu mocno zrujnowane, pozostałości
pałacu / dworu Orzechowskich z XVI wieku. Wzgórze kościelec związane z Janem III
Sobieskim poprzez tutejszych właścicieli z rodziny Suchodolskich, wiernych żołnierzy
Jana III Sobieskiego. Kompleks przeznaczony na cele kulturowe i turystyczne (Miasto
Piaski).

Budowa zalewu w Piaskach na rzece Giełczewka – teren zalewowy rzeki Giełczew
wraz z otaczającymi łąkami obejmujący naturalne zagłębienie koryta rzeki i obszarów
otaczających z malowniczymi wzgórzami i terenami po obu stronach planowanego
zalewu. Przeznaczenie związane z celami kulturowymi i turystycznymi ułatwiającymi
299
rozwój przedsiębiorczości (Miasto Piaski).

Rewitalizacja zespołu pałacowo-parkowego w Rybczewicach. Zespół o powierzchni
8,3 ha, w skład którego wchodzą dwór, dana obora, dawna stajnia cugowa, budynki
łaźni, sanitariatów i hydroforni oraz park z bogatym drzewostanem otoczony
murowanym ogrodzeniem z bramami wjazdowymi. Przeznaczenie – cele kulturowe
i turystyczne w połączeniu z celami przetwórczymi i promocją lokalnych produktów
(Gmina Rybczewice).

Rewitalizacja starościńskiego zespołu dworsko-folwarcznego wraz z historycznym
parkiem w Krasnymstawie. Zespół znajdujący się w obszarze miasta Krasnystaw stał
się częścią włości rodu Sobieskich wraz z przyjęciem przez Jakuba Sobieskiego ojca
Jana III Sobieskiego funkcji starosty krasnostawskiego. Pod koniec XVIII w. zespół
posiadał liczne budynki gospodarcze oraz usytuowane w pobliżu browar i gorzelnię.
Zespół posiada powierzchnię 1,4016 ha. W skład inwestycji wchodzi remont,
przebudowa budynków gospodarczych, rewaloryzacja przestrzeni parkowej, w tym
budowa dróg dojazdowych, oświetlenia, ogrodzenia. Przeznaczenie na cele
społeczno-gospodarze oparte na wykorzystaniu wartości historyczno-kulturowych
miejsca (Miasto Krasnystaw).

Zagospodarowanie kwartału ograniczonego ulicami Mostową, Czystą, Kościuszki,
Zamkową w Krasnymstawie. Zagospodarowanie terenu przy placu z krzyżem zakłada
połączenie okolicznych obiektów kulturowych i rekreacyjnych we wspólne pasmo
rekreacyjno-kulturowe. Zakłada się po zakończeniu inwestycji nadanie obszarowi
także funkcji usługowych i mieszkalnych. Zagospodarowanie kwartału będzie
nawiązywać
także
do
istniejącej
śródmiejskiej
zabudowy
Krasnegostawu,
uwzględniając jej formę, kubaturę, kolorystykę, podziały i proporcje. Zakłada się
odtworzenie nieistniejącej już trzykondygnacyjnej kamienicy wraz z wykorzystaniem
piwnic do celów ekspozycyjnych (Miasto Krasnystaw).

Budowa biogazowni w miejscowości Mełgiew.

Rewitalizacja zespołu pałacowo-parkowego w Podzamczu. Na zabytkowy zespół
pałacowo-parkowy w Podzamczu składa się: barokowy pałac, późnobarokowa
oficyna kuchenna, brama wjazdowa z XVIII w., mur z neogotycką bramą z przełomu
XIX i XX w., furty folwarczne z pocz. XX w., barokowa kapliczka św. Jana
Nepomucena. Właścicielem Mełgwi i pobliskiego Podzamcza był Michał Wąsowicz
herbu Łabędź, który jako jeden z wielu przyjaciół rodziny wspierał syna Jana III
300
Sobieskiego – Jakuba (1667-1737) Sobieskiego w jego staraniach o tron, co nigdy
nie zakończyło się sukcesem. W latach dwudziestych XVIII w. majątek Mełgwi trafił
do rąk Jacka Stoińskiego herbu Janina (1664-1742) marszałka trybunału koronnego
w Lublinie, który pobudował tu kościół rzymskokatolicki oraz dwór w Podzamczu
stojące po dziś dzień. Po śmierci pochowano go na cmentarzu w Mełgwi.
Przeznaczenie obszaru na funkcje kulturowe,
turystyczne i około turystyczne
(Mełgiew).

Rewitalizacja dzielnicy stara Łęczna - generalny remont i przebudowa trzech rynków
w miejscowości Łęczna nawiązując do zabytkowego układu architektonicznego wraz
z budową i przebudową sieci kanalizacyjnej, wodociągowej, układem chodników, ulic
i fontann, wprowadzeniem elementów małej architektury, konserwacja zieleni,
oświetleniem i iluminacją, a także wraz z przebudową i remontem części budynków.
Po wizycie Jana III Sobieskiego w Łęcznej powstał portret króla, który znajduje się
w kościele pw. Św. Marii Magdaleny w Łęcznej. Obecnie trwają prace modernizujące
rynek nr I oraz rynek nr II. Inwestycją kluczową pozostaje modernizacja rynku nr II
(Miasto Łęczna).

Uruchomienie w bliskim sąsiedztwie dębu Bartka Centrum Edukacyjnego na temat
Fauny i Flory Gór Świętokrzyskich. W centrum tym m.in. planowana jest także
ekspozycja dotycząca szlaku Jana III Sobieskiego – wydawnictwa promocyjne
dotyczące szlaku oraz zbroje i stroje z nim związane.

W Samsonowie naprzeciw Ruin Pieca Hutniczego uruchomiony zostanie Punkt
Informacji
Turystycznej.
Dzięki
niemu
turyści
znajdą
informacje
dotyczące
najciekawszych miejsc na terenie gminy, województwa, noclegów, szlaków pieszych,
rowerowych oraz samego Szlaku Jana III Sobieskiego. Za pośrednictwem punktu
rozprowadzane będą materiały promocyjne dotyczące naszego regionu oraz Szlaku
JIIIS.

Geopark-Kraina Tetrapoda i Skamieniałych Wydm. Projekt obejmujący: świat
zwierzęcy obszarów miedzywydmowych, obiekty geologiczne, obiekty przyrodnicze
i zabytki kultury. Obszar proponowanego Geoparku - 5 gmin.
Na obecnym etapie trwają uzgodnienia dotyczące kolejnych inwestycji w obszarze
funkcjonalnym Szlaku JIIIS w województwie lubelskim, dlatego rekomenduje się jak
najszybsze uzupełnienie powyższej
listy tj. wprowadzenie odpowiedniego aneksu do
Strategii w chwili gdy nastąpią już uzgodnienia końcowe.
301
12.
Wdrażanie Strategii
12.1. Organizacja i koordynacja wdrażania
Rozdział dotyczy ogólnych zasad wdrażania w zakresie:

określenia koordynatora oraz innych podmiotów zaangażowanych we wdrażanie
dokumentu oraz ich kompetencji,

określenia zasad realizacji przedsięwzięć i projektów,

określenia ogólnego harmonogramu realizacji działań oraz potencjalnych źródeł
finansowania,

zdefiniowania zasad prowadzenia monitoringu i ewaluacji podczas wdrażania
dokumentu.
Kluczowe zasady wdrażania Strategii to:

zasada komplementarności podejmowanych działań w stosunku do instrumentów
i mechanizmów wspierania gospodarki,

partnerstwo włączające różne podmioty zainteresowane rozwojem Szlaku Jana III
Sobieskiego w realizację poszczególnych działań,

dywersyfikacja źródeł finansowania wdrażania,

transparentność podejmowanych przedsięwzięć,

partycypacja społeczna / obywatelska,

tworzenie i rozwijanie obszarów funkcjonalnych wokół punktów węzłowych i idei
Szlaku Jana III Sobieskiego.
Wdrażanie Strategii odbywać się będzie w dwóch płaszczyznach – wdrażania całego
dokumentu i wdrażania poszczególnych działań rozwojowych wynikających z obszarów ich
koncentracji oraz wymagać będzie spełnienia następujących warunków:

ciągłości prowadzenia prac wdrożeniowych w okresie 2013 – 2020,

równoległości realizacji przez wszystkie zainteresowane podmioty własnych zadań,
których wyniki posłużą w różnych etapach wyżej wymienionego okresu do
osiągnięcia celów,
302

spójności realizowanych działań z oczekiwaniami rynku – koncentracji na
gospodarczym aspekcie,

stworzenia funkcjonalnej płaszczyzny komunikacyjnej pomiędzy poszczególnymi
podmiotami umożliwiającej synergiczne wdrażanie poszczególnych działań,

podjęcia przez instytucje wspólnych zadań służących rozwojowi Szlaku Jana III
Sobieskiego,

rozszerzaniu
obszaru
oddziaływania
strategii
poprzez
uczestnictwo
nowych
podmiotów w partnerstwie i inicjatywach realizowanych w ramach Szlaku Jana III
Sobieskiego, w tym poprzez tworzenie obszarów funkcjonalnych wokół punktów
węzłowych.
Funkcję koordynacyjną wobec całości zapisów przedmiotowej strategii powinien pełnić
Koordynator – Lider projektu, dopuszcza się również sytuację, w której inny podmiot
powołany przez Lidera projektu pełni funkcje koordynacyjne. Jednocześnie koordynator
powinien wspierać, inicjować i monitorować działania poszczególnych partnerów.
12.2. Obszary koncentracji działań
Działania wdrożeniowe powinny być skoncentrowane na następujących obszarach tj.:

Turystyka,

Przedsiębiorczość i przetwórstwo,

Odnawialne źródła energii, współpraca B + R i nowoczesna infrastruktura,

Zasoby ludzkie i rozwój społeczno-kulturalny,

Wsparcie instytucjonalne i obszary funkcjonalne.
Autorzy dokumentu proponują powołanie Zespołów Wdrożeniowych dla każdego ze
wskazanych obszarów. Celem działalności przedmiotowych zespołów powinno być
generowanie przedsięwzięć,
Sobieskiego
poprzez
projektów umożliwiających rozwijanie
działania
dedykowane.
W
skład
Szlaku Jana III
zespołów
powinni
wejść
przedstawiciele Lidera projektu i Partnerów.
W przyszłości zespoły te należałoby przekształcić w instytucje, trwale realizujące działania
w wyznaczonych obszarach. Instytucje takie powinny mieć status niezależnych organizacji
pozarządowych, które mają możliwość pozyskiwania zewnętrznych źródeł finansowania,
303
a JST zabezpieczają w tej sytuacji w przedsięwzięciach tzw. wkład własny. Jednocześnie
Zespoły Wdrożeniowe powinny realizować procesy obsługi grantowej środkami Funduszu
Lokalnego, w ramach obszarów, którymi będą się zajmować. Proces ów powinien mieć
charakter transparentny.
W realizacji działań dla poszczególnych obszarów należy uwzględnić efekt synergii, tym
samym skoordynować w odniesieniu do czasu realizacji i osiąganych wskaźników
poszczególne działania ze sobą.
Szerokie spektrum działań musi być realizowane w oparciu o zachowanie motywu
przewodniego rozwoju społeczno-gospodarczego gmin objętych strategią jakim jest Szlak
Jana III Sobieskiego i jego specyfika turystyczna. To marka i atrakcyjna oferta turystyczna
powinny stać się motorem napędowym do rozwoju innych dziedzin życia takich jak:
przedsiębiorczość i przetwórstwo, innowacje, nowe technologie, ochrona środowiska i OZE,
zasoby ludzkie, infrastruktura, czy działalność społeczno-kulturalna.
Nie należy przy tym zapominać o szansach jakie stwarza kreowanie produktów i usług
sieciowych, a tym samym docelowy ponadregionalny, czy nawet ponadnarodowy charakter
planowanej do wdrożenia inicjatywy Szlaku Jana III Sobieskiego opartej o założenia
obszarów funkcjonalnych budowanych wokół punktów węzłowych.
12.3. Harmonogram wdrażania
Poniżej
wskazano
na
główne,
rekomendowane
obszary
koncentracji
działań
w poszczególnych okresach wdrażania.
Szczegółowy harmonogram powinien zostać opracowany (na podstawie poniższych
wytycznych) i powinien się odnosić do poszczególnych projektów planowanych do realizacji
w ramach rozwoju Szlaku Jana III Sobieskiego. Terminy realizacji poszczególnych
przedsięwzięć w znacznej mierze uzależnione są od terminów uruchomienia środków
finansowych UE w okresie programowania 2014-2020.
304
Tabela 20 Ogólny harmonogram wdrażania
Obszary koncentracji działań
2013
2014-2015
2015-2020
Przyjecie i rozpoczęcie wdrażania
Strategii
Monitoring możliwości
finansowania realizacji działań
Realizacja działań operacyjnych
Analiza ex-post całego dokumentu
Bieżący monitoring procesu
wdrażania
W ramach pierwszego etapu wdrażania przypadającego na początek 2013 roku, po przyjęciu
Strategii, powinny się rozpocząć prace związane z wdrażaniem dokumentu, gdzie okres ten
dotyczy przygotowania technicznego oraz tworzenia struktur wdrożenia i zarządzania. Na
podstawie kryteriów związanych ze źródłami finansowania poszczególnych projektów,
nastąpi inicjacja działań, w tym inwestycyjnych.
305
12.4. Potencjalne źródła finansowania
Opracowanie niniejszej Strategii w tym momencie chronologicznym posiada swoje
konsekwencje dla wskazania źródeł finansowania działań. W chwili obecnej nie ma
zatwierdzonych informacji na temat dokładnego kształtu środków Unii Europejskiej
w następnym okresie programowania, stąd nie ma możliwości precyzyjnego wskazania kwot,
czy programów, z których będzie można korzystać podczas wdrażania Strategii
Należy zaznaczyć, iż znane są i to precyzyjnie obszary wsparcia, mechanizmy oraz zasady
na których odbywać się będzie wsparcie w nowej perspektywie finansowej dlatego
korzystając z dokumentu „Założenia Umowy Partnerstwa – Programowanie perspektywy
finansowej 2014-2020” należy określić możliwe źródła i zasady finansowania przedsięwzięć
wynikających z niniejszej Strategii, zgodnej w aspekcie chronologicznym z nową
perspektywą UE (2014-2020). Jednocześnie, w związku z kończącą się perspektywą
finansową 2007-2013 trudno przewidzieć, w których programach i działaniach (w latach 2013
– 2015) będą jeszcze dostępne fundusze. W tym kontekście należy niniejszy rozdział
traktować jedynie jako przybliżone wskazanie dedykowanych rodzajów finansowania do
wykorzystania podczas realizacji poszczególnych działań.
12.4.1.
Finansowanie własne
Finansowanie własne przedsięwzięć zdefiniowanych w ramach strategii wymaga w wielu
wypadków realizacji w oparciu o środki samorządów, przedsiębiorców, czy organizacji
pozarządowych zaangażowanych w realizacji tychże przedsięwzięć. Optymalnie gdy owe
środki stanowią wkład własny / uzupełnienie dotacji zewnętrznych. Trzeba jednak mieć na
uwadze również to iż część kosztów poszczególnych projektów stanowi koszty
niekwalifikowane, a niektóre z przedsięwzięć muszą być wdrażane ze środków własnych.
Niemniej jednak finansowanie własne stanowi jeden z finansowych filarów powodzenia
Strategii.
12.4.2.
Zewnętrzne źródła finansowania
Przy realizacji przedsięwzięć można korzystać z następujących możliwości finansowych:
1. Finansowanie krajowe.
Finansowanie krajowe obejmuje środki pochodzące z budżetu państwa, budżetów jednostek
306
samorządów terytorialnych i funduszy celowych, których wykorzystanie określa ustawa
o finansach publicznych.
Są to m.in. środki: Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej,
programy właściwych Ministerstw, Wojewódzkiego Programu Opieki nad Zabytkami, dotacje
Urzędów Marszałkowskich, Regionalnych Organizacji Turystycznych.
2.
Finansowanie Europejskie.
Programy 2007-2013 wg kalendarza naborów wniosków ogłaszanych przez instytucje
wdrażające
wśród,
Przedsiębiorczości,
których
Urzędy
do
głównych
Marszałkowskie,
należą:
właściwe
Polska
Agencja
Rozwoju
Do
głównych
Ministerstwa,.
programów należą: Program Operacyjny Kapitał Ludzki, Regionalny Program Operacyjny
Województwa Mazowieckiego 2007-2013, Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka,
Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej
W toku wdrażania dokumentu należy dokonać szczegółowej analizy dostępnych źródeł
finansowania w kolejnym okresie programowania 2014 - 2020 w momencie ostatecznego
zaakceptowania budżetu przez Parlament Europejski i podziału środków w ramach
programów operacyjnych.
3.
Finansowanie publiczno-prywatne.
Projekty turystyczne (podobnie jak inne przedsięwzięcia inwestycyjne) mogą być
realizowane w formie partnerstwa publiczno-prywatnego. Stanowi ono interesujący i warty
rozważenia sposób realizacji różnego rodzaju przedsięwzięć – głównie infrastrukturalnych,
również z zakresu inwestycji turystycznych.
Wszędzie tam gdzie współdziała kapitał publiczny z prywatnym inwestycje są realizowane
szybciej i efektywniej ekonomicznie oraz projekty są bardziej innowacyjne, gdyż wymusza to
konkurencja rynkowa. PPP przynosi także korzyści polegające na redukcji wydatków
inwestycyjnych gmin oraz stymulowaniu lokalnych inwestorów do angażowania się w nowe
obszary aktywności gospodarczej (stwarzanie przez gminę takich możliwości).
4.
Fundusz Lokalny – koncepcja trwałego finansowania zapisów Strategii.
Do osiągnięcia trwałego wzrostu gospodarczego niezbędnym jest stworzenie mechanizmu
umożliwiającego samofinansowanie, czy też długotrwałe wspieranie zmian społecznogospodarczych wynikających z wdrożenia założeń Szlaku Jana III Sobieskiego. Takim
307
narzędziem może być Fundusz Lokalny z kapitałem pomnażanym i przeznaczany na
realizację zapisów strategii w formie grantów, dotacji. Fundusz powinien mieć charakter
długoterminowego narzędzia finansowani i współfinansowania przedsięwzięć. Funduszem
powinny zarządzać Zespoły Wdrożeniowe, które jednocześnie w ramach świadczonych
usług zewnętrznych byłyby w stanie generować zysk powiększający wartość funduszu, tym
samym rozszerzając możliwości finansowe.
12.5. Monitoring i ewaluacja Strategii
12.5.1.
Monitoring
Podczas realizacji założeń dokumentu odbywać się powinien bieżący monitoring procesu
wdrażania. Celem monitorowania jest zapewnienie zgodności realizacji przedsięwzięć
z wcześniej
zatwierdzonymi
założeniami
i
celami
oraz
zarządzanie
informacją
–
wspomaganie procesu decyzyjnego. Końcowym etapem powinno być opracowanie
wniosków dotyczących stopnia wdrożenia jako analiza ex post.
Dla skutecznego prowadzenia monitoringu niezbędne jest gromadzenie i analizowanie
odpowiednich informacji, związanych z przyjętymi założeniami, parametrami, wskaźnikami
oraz uwarunkowaniami rozwoju. W celu monitoringu wdrażania niniejszego dokumentu
konieczne będzie prowadzenie cyklicznych badań konsumenckich, przepustowości,
monitorowania stanu środowiska naturalnego, rozwoju przedsiębiorczości, działalności B+R
oraz jakości usług turystycznych. System monitoringu oraz ewaluacji powinien być oparty na
kilku płaszczyznach, w tym m.in.:

pomiar wskaźników produktu, rezultatu i oddziaływania,

monitoring wewnętrzny prowadzony przez podmioty uczestniczące we wdrażaniu
dokumentu,

monitoring na poziomie operacyjnym, tj. realizacji pojedynczych projektów –
zastosowanie metodyki zarządzania projektem, we współpracy z wybranym
ekspertem zewnętrznym lub partnerem społecznym programu,

monitoring cykliczny z przebiegu i efektów prac bieżących,

oficjalne raporty z analiz okresowych – w tym dwa raporty w trakcie realizacji (analiza
ex middle) oraz po zakończenie cyklu poszczególnych projektów – analiza ex post,
w tym raport (ocena) z oddziaływania oraz wdrażanych działań,
308

raport z oddziaływania całego projektu po jego zakończeniu oraz wdrożonych
w trakcie realizacji działań.
WSKAŹNIKI
WERYFIKACJI REALIZACJI STRATEGII
Zaawansowany system monitoringu oraz ewaluacji Strategii oparty jest na kilku
płaszczyznach, w tym m.in.:

Wskaźniki
Strategii
–
określenie
wskaźników
realizacji
strategii,
w
tym
poszczególnych obszarów priorytetowych.

Monitoring wewnętrzny Strategii.

Monitoring na poziomie systemowym.

Monitoring na poziomie operacyjnym, w tym pojedynczych projektów – zastosowanie
metodyki zarządzania projektem.

Monitoring cykliczny z przebiegu i efektów prac bieżących.

Oficjalne raporty z analiz okresowych (audyty strategii) – w tym dwa raporty w trakcie
realizacji (analiza ex middle) oraz po zakończenie cyklu poszczególnych projektów –
analiza ex post, w tym raport (ocena) z oddziaływania Strategii oraz wdrażanych w jej
ramach działań.

Raport z oddziaływania Strategii oraz wdrożonych w jej ramach działań.
Poniżej podano propozycje wskaźników dla weryfikacji stopnia realizacji Strategii.
Proponowane wskaźniki powinny zostać zweryfikowane w pierwszym etapie wdrażania
Strategii poprzez uwzględnienie metodologiczne możliwości instytucji realizującej Strategię
oraz zdefiniowanie źródeł pozyskiwania informacji, a przede wszystkim należy poszerzyć
zakres wskaźników w momencie publikacji szczegółowych wytycznych do programów
operacyjnych na okres programowania 2014 – 2020.
Tabela 21 Wskaźniki realizacji Strategii
Nazwa wskaźnika
Liczba wypromowanych dobrych praktyk
Liczba projektów dotyczących wspierania rozwoju przedsiębiorczości w ramach Szlaku Jana III
Sobieskiego
Liczba i rodzaj ulg wprowadzonych dla przedsiębiorców
Suma wsparcia przeznaczona na rozwój przedsiębiorczości na obszarach wiejskich
Liczba projektów związana z doradztwem dla przedsiębiorstw
309
Liczba kampanii promujących przedsiębiorczość
Liczba powstałych produktów turystycznych
Liczba zorganizowanych konkursów dotyczących produktów turystycznych
Liczba przedsięwzięć kreujących modę na formy spędzania czasu na szlaku JIIIS
Liczba projektów regularnego badania rynku, potrzeb i oczekiwań klientów, produktów i usług
oferowanych w ramach Szlaku Jana III Sobieskiego
Liczba inicjatyw klastrowych zawiązanych wokół idei Szlaku Jana III Sobieskiego
Liczba partnerskich projektów z zakresu innowacji w turystyce
Liczba projektów i suma wsparcia przeznaczona na kreowanie produktów tradycyjnych i
przedsięwzięć przetwórstwa rolno-spożywczego
Liczba kampanii informacyjno-promocyjnych dotyczących promocji inwestycyjnej
Liczba pozyskanych inwestorów przez punkty węzłowe i obszary funkcjonalne
Liczba, rodzaj i wartość inwestycji z zakresu infrastruktury technicznej
Liczba, rodzaj i wartość inwestycji z zakresu infrastruktury teletechnicznej i e-usług
Liczba, rodzaj i wartość inwestycji z zakresu infrastruktury społecznej
Liczba, rodzaj i wartość inwestycji z zakresu rewitalizacji, dziedzictwa kulturowego i historycznego
Liczba osób przekwalifikowanych zawodowo
Liczba szkoleń dotyczących przekwalifikowania zawodowego
Liczba szkoleń dotyczących turystyki i informacji turystycznej
Liczba osób uczestniczących w szkoleniach z zakresu turystyki i informacji turystycznej
Liczba projektów badawczych dotyczących rynku pracy
Liczba seminariów, study tourów, konferencji i wydarzeń dotyczących Szlaku Jana III Sobieskiego
Liczba, rodzaj, wartość i liczba uczestników projektów dedykowanych osobom zmarginalizowanym i
niepełnosprawnym
Liczba i wartość projektów zrealizowanych przez organizacje pozarządowe
Liczba podmiotów i atrakcji oraz obszar objęty wspólna identyfikacją wizualną
Liczba i rodzaj wykonanych i dystrybuowanych gadżetów związanych ze Szlakiem Jana III
Sobieskiego
Liczba nowo utworzonych punktów IT
Liczba wspólnych uczestnictw w targach i imprezach promocyjnych
Liczba i rodzaj przeprowadzonych badań marketingowych
Liczba wybudowanych obiektów małej infrastruktury turystycznej i około turystycznej
Liczba i rodzaj wdrożonych technologii związanych z OZE
Liczba zlikwidowanych dzikich wysypisk śmieci i odpadów niebezpiecznych
Liczba zrealizowanych konkursów dotyczących poprawy estetyki przestrzeni
Liczba zorganizowanych wydarzeń i konkursów ekologicznych
Liczba zrewitalizowanych obiektów i obszarów historycznie i kulturowo cennych
Liczba i wartość projektów z zakresu infrastruktury i ochrony środowiska
Liczba wybudowanych / nowo uruchomionych obiektów noclegowych i gastronomicznych
310
Liczba nowych i zmodernizowanych obiektów sportowych i rekreacyjnych
Liczba oddanych do uzytku szlaków tematycznych i turystycznych
Liczba utworzonych wiosek tematycznych, osad i skansenów
Liczba i rodzaj projektów współfinansowanych ze środków zewnętrznych
Liczba zrealizowanych projektów partnerskich
Liczba projektów zrealizowanych w formule PPP
Liczba i obszar gmin uczestniczących wokół tworzonych przy punktach węzłowych obszarów
funkcjonalnych
Liczba i rodzaj projektów z zakresu B + R
Liczba nowopowstałych przedsiębiorstw
Liczba turystów krajowych
Liczba turystów zagranicznych
12.5.2.
Ewaluacja
Ewaluacja ma na celu poprawę: jakości, skuteczności i spójności strategii i realizacji
postanowień operacyjnych w odniesieniu do konkretnych zagadnień dotykających Szlaku
Jana III Sobieskiego, z jednoczesnym uwzględnieniem celów i poziomu ich osiągnięcia,
także w ujęciu długoterminowym, co systematyzuje i podnosi efektywność procesu
programowania.
Uwzględniając kryterium celu ewaluacji definiujemy jej dwa rodzaje:

ewaluacje strategiczne (których celem będzie ocena i analiza ewolucji niniejszej
strategii);

ewaluacje operacyjne (których celem będzie wspieranie procesu monitorowania
działań operacyjnych, inicjatyw, projektów).
Ewaluacja strategiczna dotyczyć będzie analizy i oceny na poziomie celów strategicznych.
Przedmiotem ewaluacji strategicznych będzie analiza i ocena trafności ogólnych kierunków
wyznaczonych na etapie programowania. Jednym z istotnych aspektów ewaluacji
strategicznej będzie weryfikacja przyjętej strategii w odniesieniu do aktualnej i przewidywanej
sytuacji społeczno – ekonomicznej.
Ewaluacja operacyjna powiązane jest ściśle z procesem zarządzania i monitorowania.
Celem ewaluacji operacyjnej jest wsparcie koordynatora, partnerów oraz podmiotów
wdrażających i uczestniczących w realizacji przedsięwzięć w zakresie osiągania założonych
celów
operacyjnych
poprzez
dostarczanie
użytecznych
wniosków
i
praktycznych
311
rekomendacji.
W przypadku niniejszej strategii planuje się:

ewaluację bieżącą,

ewaluację ex post (po zakończeniu).
Proces ewaluacji bieżącej powinien jak nazwa wskazuje mieć charakter ciągły. Autorzy
dokumentu proponują przyjęcie kryteriów czasowych i podsumowywanie procesu co 2 lata
raportem ewaluacyjnym, oceniającym postępy w osiąganiu zapisów strategii.
Zaleca się również wykonanie ewaluacji ex post, po zakończeniu okresu obowiązywania
niniejszej strategii. Raport z ewaluacji ex post stanowić będzie jednocześnie punkt wyjścia
podczas przygotowania kolejnego okresu programowania strategii na lata 2020-2027.
Raport z ewaluacji ex post powinien zostać przygotowany nie później niż w II kwartale 2021
roku.
Proces ewaluacji powinien zostać przeprowadzony przez niezależny podmiot dysponujący
odpowiednią wiedzą, doświadczeniem i potencjałem. Zarówno sam proces ewaluacji, jak
i jego wyniki powinny mieć charakter transparentny.
312

strategia rozwoju szlaku jana iii sobieskiego w województwie

Transkrypt

Podobne dokumenty

Pobierz plik

Gdzie Bystrzyca z Wieprzem łączą wody swe

Dominique Strauss-Kahn, dyrektor zarządzający MFW, ma

Zapytanie ofertowe nr 6/III/2015

SZKOLENIE Z ZAKRESU OBSŁUGI INTERNETU I KOMPUTERA

Konferencja „Wymiar gospodarczy Partnerstwa