Wiedza o kulturze 4

Projekt zajęć poświęconych rozważaniom na temat kiczu:
Niedyskretny urok kiczu. Jak uczyć kiczem?
Temat zajęć: Niedyskretny urok kiczu (2h).
Cel zajęć
Uczeń:
•
zna i rozumie pojęcie kiczu,
•
potrafi wskazać cechy kiczu,
•
wyszukuje przykłady kiczu w otoczeniu,
•
potrafi wskazać swoje stanowisko wobec opisywanego zjawiska.
Przygotowanie:
Uczniowie mają za zadanie przygotować informacje na temat kiczu; wyszukują w dostępnych źródłach etymologię słowa, warto im podsunąć „Słownik literatury popularnej”,
wskazać strony internetowe, np. wikipedię, kiczosferę itp. Ich zadaniem jest zrobić fiszki
(najlepiej na kolorowych karteczkach samoprzylepnych) z różnymi spostrzeżeniami na temat
kiczu; muszą wypisać jedną z definicji (np. kolor żółty), kilka cech kiczu, które im najbardziej
utkwiły w pamięci (np. kolor różowy) oraz dowolne przykłady będące ilustracją zjawiska (np.
kolor niebieski). O ile to możliwe, powinni przynieść te przykłady na zajęcia (reklamy, filmy,
muzyka, książki itp.). Może stwierdzą nawet, że taki wybór koloru karteczek jest już kiczem… Wszyscy powinni również obejrzeć jakiś „kasowy” film, np. którąś część „Piratów
z Karaibów”.
Zajęcia I
Tok zajęć:
1. Uczniowie prezentują swoje przygotowania. Potrzebne będą trzy tablice – plansze
do przyklejania definicji kiczu, cech i przykładów.
2. Uczniowie podchodzą do plansz i naklejają kartki.
3. Praca w grupach. Zadaniem każdej będzie przeanalizować zgromadzony materiał, wyselekcjonować i stworzyć listę: definicji, cech i przykładów.
4. Prezentacja.
Przykłady:
•
Definicja: tandeta, coś wykonane niedbale, szmira, chałtura, twórczość nakierunkowania na chwytliwe idee, bez zaangażowania w nie; ale również może to być coś, co
nas zwyczajnie razi.
•
Cechy kiczu: piękno, bo musi się podobać; przeciętność (w odniesieniu do dzieła
i odbiorcy); naśladownictwo – jest pozorem sztuki autentycznej; podporządkowanie
raz obranej konwencji – nie może wykroczyć poza narzucone sobie ramy; sentymentalizm – budzi reakcje emocjonalne, ale nie przemyślenia; synteza – ma oddziaływać na
wiele zmysłów na raz (produkty typu 2w1); szczęście – odrealnia świat, daje go widzieć takim, jakiego pragnie odbiorca, nie powoduje niepokoju, nie jest przekorny;
kontekst – przedmiot należy „badać” w otoczeniu innych przedmiotów, rzeczywistości. (Tu należy jednak podkreślić, że bywa to również zjawisko celowe, np. w sztuce
pop – artu w A. Warhola).
•
Przykłady zjawisk będących kiczem: twórczość zespołów „Ich Troje” lub „Łzy”; seriale telewizyjne typu: „Klan”, „M jak miłość”, „Na Wspólnej”; książki z serii „Harlequin” lub inne wykorzystujące utarte schematy np. „Dziennik Brigiet Jones”; filmy
z serii o agencie 007, „Terminator”, kolejne filmy o przygodach Indiany Jonesa; reklamy telewizyjne i prasowe kosmetyków, jedzenia, proszków do prania itp.
Zajęcia II
Tok zajęć:
1. Celem tych zajęć jest wskazanie i nazwanie cech kiczu w serii filmów pt. „Piraci
z Karaibów”.
2. Warto pokazać uczniom, że kręcenie sequeli jest celowe – stanowi o sukcesie kasowym filmu, daje łatwą rozrywkę, jest odpowiedzią na zapotrzebowanie mas.
3. Dobrze byłoby odtworzyć fragmenty poszczególnych części, wtedy łatwiej wskazać
cechy kiczu a jednocześnie uzmysłowić „produkcję dla mas”.
4. Przykładowe cechy kiczu w „Piratach…”:
•
piękno – aktorów i krajobrazów,
•
widowiskowość, przygoda, poszukiwanie skarbu,
•
sentymentalizm,
•
egzotyczność zarówno bohaterów (szczególnie Jack Sparrow) jak i miejsc,
•
trójkąt miłosny – koniec drugiej części,
•
synteza – oddziaływanie na wiele zmysłów – kolory, dźwięki.
5. Przy okazji należy pokazać, że filmowi towarzyszy cała gadżetów: koszulki, kubki,
zabawki itp. z wizerunkami piratów bądź pirackimi emblematami.
Na zakończenie zajęć proponuję powrót do tematu i refleksję. Niedyskretny urok kiczu. Kicz rzuca się w oczy, emanuje na wiele sposobów, a jednocześnie jego „piękno”, sentymentalizm, zaspokajanie głodu odczuć i uczuć powoduje często, że nie zauważamy go. Coś
nam się podoba lub nie i na tym poprzestajemy. Warto jednak poddać dyskusji na ile to, co
oglądam, powoduje refleksje, na ile sprawia, że zastanawiam się nad życiem, uczuciem, a na
ile tylko przeżywam czy zachwycam się. Warto zaznaczyć i uświadomić uczniom, że kicz
może też czegoś nauczyć, np. obrony przed nim samym.
Na koniec można odczytać następującą wypowiedź: „Jedyną bronią przeciw kiczowi w filmie
i w nas jest spokojna refleksja nad dziełem filmowym. Jest ona warunkiem koniecznym i z reguły wystarczającym, by dostrzec w dziele jego wielkość lub małość” (W. Bobiński, Rozbrajanie filmowego kiczu, „Polonistyka” 1994, nr 3, s.158) i zostawić z nią naszych uczniów…
Jest to oczywiście tylko projekt, propozycja zajęć dotyczących kicz. W zależności od
preferencji i zdolności naszych uczniów możemy dowolnie modyfikować tę propozycję, zakładając, że otaczający nas kicz, nie spowoduje, że sami staniemy się „kiczowaci”…