Katowickie Spotkania Psychometryczne

KOMITET PROGRAMOWY
dr hab. Zbigniew Spendel (przewodniczący)
prof. zw. dr hab. Jerzy Brzeziński
dr hab. Jan Cieciuch
prof. zw. dr hab. Elżbieta Hornowska
dr. hab. prof. UG Roman Konarski
prof. dr hab. Władysław Jacek Paluchowski
dr hab. Romuald Polczyk
prof. zw. dr hab. Bogdan Zawadzki
KOMITET ORGANIZACYJNY
dr hab. Zbigniew Spendel (przewodniczący)
mgr Maria Flakus (sekretarz)
mgr Lidia Baran
mgr Maria Chełkowska – Zacharewicz
mgr Magdalena Hyla
mgr Żaneta Rachwaniec – Szczecińska
1
PRZYDATNE INFORMACJE
WIFI – z przyczyn technicznych hasło do sieci WiFi
będzie zmieniać się co 8 godzin. Aktualne hasła będą się
znajdowały w Rejestracji.
MIEJSCE OBRAD I BANKIETU
2
PROGRAM
I dzień konferencji (26 października 2016 r.)
(Centrum Informacji Naukowej i Biblioteka Akademicka,
ul. Bankowa 11a, Katowice)
11:00 – 12:00 – rejestracja uczestników, powitalna kawa
12:00 – 12:15 – uroczyste otwarcie konferencji, powitanie
uczestników
12:15 – 13:15 – wykład plenarny I:
prof. dr hab. Adam Grobler (Uniwersytet Opolski):
Status ontyczny przedmiotu pomiaru psychologicznego
13:15 – 14:15 – wykład plenarny II:
prof. dr hab. Jerzy Brzeziński (Uniwersytet Adama Mickiewicza):
Czy (i kiedy) psychometria może być użyteczna?
14:30 – 15:30 – przerwa obiadowa
15:30 – 19:00 – sesja tematyczna I: Ocena rzetelności testów
psychologicznych – teoria i praktyka
15:30-16:00
(Uniwersytet
–
dr
hab.
Kazimierza
Barbara
Ciżkowicz
Wielkiego):
Omega
McDonalda jako alternatywa dla alfy-Cronbacha
w szacowaniu rzetelności testów
3
16:00-16:30 – dr Paweł Kleka (Uniwersytet Adama
Mickiewicza): Mityczna moc alfy-Cronbacha
16:30-17:00 – dyskusja
17:00 – 17:30 – przerwa kawowa
17:30-18:00 – mgr Mateusz Blukacz (Uniwersytet
Jagielloński): Mit współczynnika alfa-Cronbacha
18:00-18:30 – mgr Karolina Świst (Instytut Badań
Edukacyjnych): Wpływ pozycji punktowanych
odwrotnie na właściwości psychometryczne skal
wykorzystywanych w badaniach psychologicznych
18:30-19:00 – dyskusja
19:00 – podsumowanie I dnia konferencji
4
II dzień konferencji (27 października 2016 r.)
(Centrum Informacji Naukowej i Biblioteka Akademicka,
ul. Bankowa 11a, Katowice)
9:30 – 10:00 – powitalna kawa
10:00 – 11:00 – wykład plenarny III:
11:00 – 14:00 – sesja tematyczna II: Problemy współczesnej
psychometrii
11:00-11:30 – dr Krzysztof Fronczyk (Uniwersytet
Warszawski): Pomiar czynników zniekształcających
wyniki
kwestionariuszy:
potrzeba
aprobaty
społecznej, potakiwanie, odpowiadanie losowe
11:30-12:00 – dyskusja
12:00 – 12:30 – przerwa kawowa
12:30-13:00 – mgr Mateusz Blukacz (Uniwersytet
Jagielloński):
Integratywna analiza danych w
psychometrii
13:00-13:30
Kostrzanowska
–
mgr
Lilianna
(Uniwersytet
Jarmakowska-
Warszawski):
Czy
bootstrap uratuje nas z opresji? Testowanie hipotez
metodą bootstrapu
13:30-14:00 – dyskusja
5
14:00 – 15:00 – przerwa obiadowa
15:00 – 17:00 – sesja tematyczna III: Problemy oceny trafności
– zagadnienia praktyczne
15:00-15:30 – dr hab. Zenon Uchnast (Akademia
Ignatianum):
Empiryczna
typologia
orientacji
życiowych
15:30-16:00 – mgr Paulina Skórska, mgr Karolina Świst
(Instytut Badań Edukacyjnych): Trafność predykcyjna
wskaźników osiągnięć edukacyjnych
16:00-16:30 – mgr Marta K. Wrońska, prof. dr hab.
Alina
Kolańczyk
(Uniwersytet
SWPS,
Wydział
Zamiejscowy w Sopocie): Jak zmierzyć ulotny stan?
Eyetrackingowa walidacja testu sytuacyjnej szerokości
uwagi
16:30-17:00 – dyskusja
17:00 – podsumowanie II dnia konferencji
19:00 – bankiet (Cafe Kattowitz, ul. Świętego Jana 7, Katowice)
6
III dzień konferencji (28 października 2016 r.)
(Centrum Informacji Naukowej i Biblioteka Akademicka,
ul. Bankowa 11a, Katowice)
8:30 – 9:00 – powitalna kawa
9:00 – 10:00 – wykład plenarny IV:
dr hab. Zbigniew Spendel (Uniwersytet Śląski): O niektórych
nieporozumieniach dotyczących KTT (i nie tylko)
10:00 – 11:30 - sesja tematyczna IV: Nowe narzędzia
psychometryczne – teoria, konstrukcja i walidacja
10:00-10:30
Gdański):
–
dr
Paweł
Jurek
(Uniwersytet
Analiza PLS-PM z wykorzystaniem
środowiska R jako metoda weryfikacji struktury
czynnikowej
narzędzi
psychometrycznych
na
przykładzie SAT-20 – skali do pomiaru satysfakcji z
pracy
10:30-11:00
–
Monika
Gęga
(Alta
HR):
Wielokulturowe narzędzie do oceny osobowości na
przykładzie
Kwestionariusza
Preferencji PAPI 3
11:00-11:30 - dyskusja
11:30 – zamknięcie konferencji
7
Osobowości
i
ABSTRAKTY WYSTĄPIEŃ I POSTERÓW
(w kolejności zgodnej z programem konferencji)
Omega McDonalda jako alternatywa dla α Cronbacha w
szacowaniu rzetelności testów
dr hab. Barbara Ciżkowicz
(Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy)
α Cronbach jest powszechnie używanym współczynnikiem
szacowania rzetelności. Oprócz standardowych założeń KTT
jego stosowanie wymaga dodatkowo jednowymiarowości
pozycji
testu
oraz
równości
ładunków
czynnikowych
wszystkich pozycji (tau-równoważność). Niespełnienie tych
warunków powoduje, że wartość współczynnika alfa nie jest
dobrym oszacowaniem rzetelności w populacji. Podkreślana
jest też potrzeba uzupełniania oszacowania punktowego o
przedział ufności. Pytanie o jakość estymacji rzetelności
przy użyciu α Cronbacha dotyczy szczególnie testów
heterogenicznych.
Metodolodzy
podkreślają
potrzebę
przeprowadzania analizy czynnikowej, jako poprzedzającej
stosowanie α Cronbacha. Promują też współczynnik ω
McDonalda, jako alternatywę dla α. Założenia przy jego
stosowaniu są mniej restrykcyjne (model współpochodny congeneric). Polecane jest stosowanie ωh McDonalda (1999),
jako oszacowania nasycenia wyniku testu czynnikiem
ogólnym. Hierarchiczna omega nie wymaga idealnego
dopasowania modelu CFA, jednak może niedoszacowywać
lub przeszacowywać rzetelność w populacji, jeśli błędy są
skorelowane.
Celem wystąpienia jest krótka prezentacja wskazywanych
przez badaczy zalet i wad współczynników stosowanych do
8
szacowania rzetelności (ze szczególnym uwzględnieniem α
Cronbacha oraz ω McDonalda), jako wstępu do dyskusji nad
ich przydatnością w powszechnym stosowaniu.
Mityczna moc alfy Cronbacha
dr Paweł Kleka
(Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu)
W doniesieniach dotyczących różnorakich narzędzi badawczych
jako miara rzetelności dominuje praktycznie jeden wskaźnik alfa Cronbacha. Jest to bardzo popularna miara z ogólnie
przyjętymi
progami
wielkości
świadczącymi
o
niskiej,
akceptowalnej bądź wysokiej rzetelności danego narzędzia
badawczego. Problematyczne jest jednak to, że niewielu
badaczy zastanawia się nad ograniczeniami tego współczynnika
i zakresem jego stosowalności. Chciałbym przypomnieć jakie
założenia dotyczą alfy Cronbacha oraz pokazać sytuację, gdy
„rzetelność nie jest rzetelnie liczona“. Omówię też podejścia
alternatywne
do
szacowania
jakości
testów
na
gruncie
Klasycznej Teorii Testów oraz takie, które mają zastosowanie do
skal budowanych w modelu probabilistycznym (IRT).
Mit współczynnika alfa-Cronbacha
mgr Mateusz Blukacz
(Uniwersytet Jagielloński)
Współczynnik
alfa-Cronbacha
wykorzystywaną
formę
stanowi
najczęściej
reprezentowania
rzetelności
psychometrycznej testu. Jego popularność nie wynika jednak
z wartości informacyjnej, a raczej ugruntowana została
pozamerytorycznie,
czasopisma
jako
naukowe.
standard
Bezrefleksyjne
dyktowany
jego
przez
stosowanie
sprawiło, że współczynnik alfa-Cronbacha jest powszechnie
9
nadużywany i nadinterpretowany, a w konsekwencji jego
znaczenie dla psychometrii jest wyraźne przeceniane.
Doprowadziło to do niepodejmowania krytyki oraz braku
świadomości, co w rzeczywistości odzwierciedla wartość
współczynnika alfa.
Prezentacja skupia się na omówieniu popularnych mitów
związanych
z
wykorzystaniem
współczynnika
alfa-
Cronbacha oraz udzieleniu odpowiedzi na pytania: Czy
rzeczywiście współczynnik alfa odzwierciedla rzetelność
testu, jego jednowymiarowość czy spójność wewnętrzną?
Dlaczego stosunkowo duże ograniczenia współczynnika nie
są powszechnie znane? Co oznacza "alfa" w nazwie
współczynnika i dlaczego Lee Cronbach nie chciał by
nazywano go jego nazwiskiem? Czy istnieją alternatywne
współczynniki pozwalające szacować rzetelność testu?
Dlaczego współczynnik alfa nie wystarcza by odzwierciedlać
precyzję pomiaru oraz dlaczego nie był przewidziany jako
uniwersalna miara rzetelności?
Przedstawienie wspartych przykładami wad współczynnika
alfa-Cronbacha uzupełnione zostanie propozycją stosowania
innych sposobów szacowania rzetelności, które umożliwiają
przezwyciężenie jego ograniczeń, redukcję problemów
interpretacyjnych oraz pełniejszą analizę psychometryczną.
Wpływ pozycji punktowanych
psychometryczne
skal
odwrotnie na właściwości
wykorzystywanych
w
badaniach
psychologicznych
mgr Karolina Świst
(Instytut Badań Edukacyjnych)
W
skalach
psychologicznych,
wykorzystywanych
część
pozycji
w
badaniach
jest
zazwyczaj
sformułowana i punktowana odwrotnie (reverse-worded
10
items). Celem tej procedury jest zmniejszenie obciążenia
związanego ze stylem odpowiedzi (Rorer, 1965; Weijters,
2006; Nunnally, 1978; Podsakoff i in., 2003). W sposób
ukryty zakłada się, że pozycje sformułowane w sposób
odwrotny i pozycje sformułowane pozytywnie mierzą tę
samą cechę ukrytą, a zabieg ten nie zmienia właściwości
psychometrycznych skali (Dalal i Carter, 2015). Jednakże
wskazuje
się
też,
że
pozycje
odwrotne
zmniejszają
wewnętrzną spójność oraz rzetelność skali (Schriesheim i
Eisenbach, 1995), a także ładują osobny czynnik podczas
analizy czynnikowej (Herche i Engelland, 1996). Dlatego też,
co raz większa liczba badaczy (np. van Sonderen, Sanderman
i Coyne, 2013; DiStefano i Motl, 2009) uważa, że pytania
odwrotne zaburzają właściwości psychometryczne skal. W
niniejszym wystąpieniu przedstawiony zostanie przegląd
doniesień dotyczących wpływu pozycji odwrotnych na
właściwości
psychometryczne
narzędzi
badawczych.
Przegląd zostanie zilustrowany analizami rzetelności oraz
trafności strukturalnej (przy pomocy konfirmacyjnej analizy
czynnikowej) bazującymi na skróconym Inwentarzu Wielkiej
Piątki (BFI-S, Gerlitz i Schupp, 2005) wykorzystanym w
badaniu postPIAAC (2015) oraz dostępnej w pakiecie psych
skali EPI (Eysenck Personality Inventory, Eysenck &
Eysenck, 1968; Revelle, 2015). Przedstawione zostaną
rekomendacje dotyczące wykorzystania pozycji odwrotnych
w konstruowaniu psychologicznych narzędzi badawczych.
11
Pomiar czynników zniekształcających wyniki kwestionariuszy:
potrzeba aprobaty społecznej, potakiwanie, odpowiadanie
losowe
dr Krzysztof Fronczyk
(Uniwersytetu Warszawskiego)
W wystąpieniu zaprezentowane zostanie proces konstrukcji
narzędzia
do pomiaru potrzeby
aprobaty
społecznej.
Konstrukcja ta przebiegała kilkuetapowo według strategii
indukcyjnej. Badanie rozpoczęto od łącznej puli 169 itemów
dotyczących zróżnicowanych przejawów potrzeby aprobaty
społecznej. W kolejnych etapach eliminowano itemy o
niskich parametrach psychometrycznych oraz weryfikowano
strukturę czynnikową. Wbrew przypuszczeniom opartym na
przeglądzie
literatury
światowej,
potrzeba
aprobaty
społecznej w polskiej populacji okazała się być konstruktem
jednowymiarowym. Finalne narzędzie zweryfikowane na
próbie 1700 osób cechuje się rzetelnością 0,85.
Jedynie we wstępnej puli itemów wykryto dwa czynniki.
Okazało się jednak, że reprezentuje on styl odpowiadania
polegający na potakiwaniu. W celu wyodrębnienia tej
zmiennej zastosowano procedurę opisaną przez Ten Berge
(1999) polegającą na wyłączeniu z macierzy korelacji
zmienności związanej z potakiwaniem i przeprowadzeniu
analizy głównych składowych na tak zmodyfikowanej
macierzy.
Ponadto podjęto próbę identyfikacji osób odpowiadających
losowo. W tym celu wygenerowano przy użyciu programu
komputerowego dane losowe, które posłużyły jako dane
kryterialne
w
pochodzących
stosunku
od
osób
do
rzeczywistych
badanych.
Spośród
danych
szeregu
analizowanych wskaźników najlepsza okazała się odległość
12
Mahalanobisa,
umożliwiająca
w
98%
prawidłową
klasyfikację.
Integratywna analiza danych w psychometrii
mgr Mateusz Blukacz
(Uniwersytet Jagielloński)
Integratywna analiza danych (Integrative Data Analysis;
IDA) stanowi stosunkowo nowe podejście metodologiczne,
które
oferuje
szerokie
i
niedostępne
dotychczas
zastosowania w bardzo wielu dziedzinach naukowych, w tym
w obszarze psychometrii.
IDA opiera się na jednoczesnym analizowaniu danych
pochodzących z dwóch lub większej liczby niezależnych
badań, które wykorzystują te same konstrukty teoretyczne.
Ponadto, opieranie pomiaru na tym samym narzędziu nie
jest wymagane, choć warunkiem koniecznym jest spójność
skalowania konstruktu. W oparciu o tę własność, IDA
umożliwia analizowanie pomiaru przeprowadzonego na
różnych próbach przy użyciu różnych metod pomiarowych,
jeśli tylko analizują te same konstrukty teoretyczne. W
przeciwieństwie do metaanaliz, które używają statystyk
pochodzących z modeli wcześniej obliczonych na różnych
zbiorach danych, integratywna analiza danych wykorzystuje
dane surowe z więcej niż jednego zbioru, dzięki czemu
opiera się na większej ilości informacji i w konsekwencji
cechuje się wyższą mocą. Pomimo niedługiej historii, IDA
znalazła zastosowanie w wielu obszarach badań, szczególnie
w analizach longitudinalnych i replikacyjnych. Jednocześnie
jest ona silnie osadzona w psychometrii i mocno związana z
Item Response Theory (IRT). Prezentacja ma na celu
przybliżenie metodologii IDA, możliwości i ograniczeń jej
13
wykorzystania
w
psychometrii
oraz
przedstawienie
przykładów praktycznego zastosowania.
Czy bootstrap uratuje nas z opresji? Testowanie hipotez metodą
bootstrapu
mgr Lilianna Jarmakowska-Kostrzanowska
(Uniwersytet Warszawski)
Testowanie istotności hipotezy zerowej (NHST) bardzo
często odwołuje się do praw asymptotycznych, które z
pewnością działają dla dużych prób, ale takie próby nie
zawsze są dostępne w psychologii. Metody statystyczne
wykorzystujące symulacje komputerowe rozbudziły duże
nadzieje co do metody bootstrappingu, stosowanego do
oszacowania precyzji estymatora. Tymczasem bootstrap ma
też inne zastosowanie - do testowania hipotez m.in. w celu
ominięcia Centralnych Twierdzeń Granicznych.
Mimo początkowych, obiecujących wyników pokazujących,
że dzięki bootstrapowi lepiej aproksymujemy rozkład
statystyki testowej, który jest podstawą obliczania pwartości, wyniki symulacji nie potwierdzają początkowych
entuzjastycznych oczekiwań.
Podczas
prezentacji
zostaną
pokazane
rezultaty
bootstrapowej wersji testu t-Studenta niezależnych prób w
odniesieniu do najczęstszych rozkładów normalnych i
wykładniczych i dla prób 30-elementowych.
Empiryczna typologia orientacji życiowych
dr hab. Zenon Uchnast
(Akademia Ignatianum w Krakowie)
Główne źródłem inspiracji podjętego tematu jest Abrahama
Maslowa (1986) koncepcja motywacji rozwoju ku pełni
14
człowieczeństwa,
określonego
w
terminach
dylematu
wzrost. Nadto Maslow przyjął, iż proces zdrowego wzrostu
jest nigdy nie kończącym się ciągiem sytuacji wolnego
wyboru, wobec których jednostka staje w każdym momencie,
kiedy
musi
bezpieczeństwa
wybierać:
a
między
wzrastaniem,
przyjemnościami
zależnością
a
niezależnością, regresem a postępem. Niemniej, mimo
uznania instynktoidalnego charakteru motywacji do wzrostu
ku pełni człowieczeństwa, Maslow stwierdził: „Jest to dla
mnie największą tajemnicą, dlaczego jedni rozwijają się w
kierunku pełnej samoaktualizacji, a inni pozostają na
poziomie „potrzeb braku”. Wyrażam przekonanie, iż brak
pozytywnej
weryfikacji
hipotezy
o
instynktoidalnym
charakterze tendencji do pełnej samoaktualizacji jest jej
sformułowanie i weryfikowanie jedynie według zasad
podejścia
nomotetycznego.
Tymczasem
podejście
idiograficzne umożliwia empiryczne badania sposobów
organizacji (typów) ludzkiej aktywności w sytuacjach
wolnego wyboru. Lamiell (2003) zwraca uwagę, iż Allport,
promując podejście idiograficzne, nie uwzględniał istotnych
założeń
Windelbadana,
twórcy
klasyfikacji
nauk
empirycznych na nomotetyczne i idiograficzne, odnośnie do
ich komplementarnego charakteru. Głównym przedmiotem
referatu będzie prezentacja wyników z przeprowadzonych
badań orientacji życiowych w ich dwubiegunowym wymiarze
zabezpieczanie siebie/obrona – współdziałanie oraz ich
interpretację
zarówno
w
aspekcie
nomotetycznego, jak i idiograficznego.
15
podejścia
Trafność predykcyjna wskaźników osiągnięć edukacyjnych
mgr Paulina Skórska, mgr Karolina Świst
(Instytut Badań Edukacyjnych)
Trafność predykcyjna obrazuje w jakim stopniu punkty
uzyskane na danej skali umożliwiają przewidywanie wyniku
uzyskanego za pomocą innego narzędzia pomiarowego
(Cronbach i Meehl, 1955). W badaniach edukacyjnych,
wskaźniki (zazwyczaj oceny szkolne lub wyniki egzaminów
zewnętrznych)
późniejszych
powinny
pozwalać
osiągnięć
uczniów.
na
przewidywanie
Kombinacja
obu
wskaźników osiągnięć – odzwierciedlających inne aspekty
umiejętności uczniów - w największym stopniu pozwala
prognozować ich późniejsze wyniki. Większość badań nad
trafnością predykcyjną dotyczy tego, w jakim stopniu wyniki
na studiach dadzą się przewidzieć na podstawie osiągnięć w
szkole średniej. Brakuje badań dotyczących trafności
predykcyjnej na wcześniejszych etapach edukacyjnych –
aspekt ten zostanie poruszony w niniejszym wystąpieniu.
Odpowiemy na pytanie, na ile wyniki matury z języka
polskiego i matematyki (z lat 2014 i 2015) dawały się
przewidywać na podstawie znajomości wcześniejszych
osiągnięć ucznia (z lat 2011 i 2012) – gimnazjalnych ocen
szkolnych i wyników egzaminów. Analizy przeprowadzono
przy
pomocy
hierarchicznych
modeli
liniowych
oraz
modelowania IRT. Wyniki wskazują na wysoki potencjał
predykcyjny wskaźników osiągnięć uczniów. W przypadku
matematyki wyniki z gimnazjum pozwalają przewidywać
wyniki maturalne w około 55-67%. W przypadku języka
polskiego trafność predykcyjna jest znacznie niższa (około
28-39% wyjaśnionej wariancji wyników matury). Podczas
wystąpienia przedyskutowane zostaną potencjalne źródła
wariancji
niezwiązanej
z
16
mierzonym
konstruktem
(construct-irrelevant variance, CIV), obniżającej trafność
predykcyjną wskaźników.
Jak zmierzyć ulotny stan? Eyetrackingowa walidacja testu
sytuacyjnej szerokości uwagi
mgr Marta Katarzyna Wrońska, prof. dr hab. Alina Kolańczyk
(Uniwersytet Humanistyczno-Społeczny SWPS w Sopocie)
Wśród konstruktów psychologicznych wyróżniamy cechy
(np. lęk, względnie stały na przestrzeni życia) oraz stany (np.
lęk, zależny od bieżącej sytuacji). Istniejące narzędzia
mierzą szerokość uwagi jako cechę (Kasof, 1997; Lin, Hsu,
Chen, & Chang, 2013), lecz brakuje metod pomiaru
szerokości uwagi jako stanu. Zgodnie z teorią uwagi
ekstensywnej-intensywnej (Kolańczyk, 2011) w stanie uwagi
ekstensywnej
(intensywnej)
pole
uwagi
jest
szerokie
(wąskie), a informacje przetwarzamy płytko (głęboko). Test
Elips mierzy szerokość uwagi jako stan (Roczniewska i in.,
2011); odległe skoki kursorem na ekranie świadczą o
szerokiej uwadze. Celem badań była walidacja narzędzia
przy użyciu eyetrackera przy założeniu, że bardziej odległe
sakkady świadczą o szerszej uwadze. W eksperymencie 1a (N
= 73) i 1b (N = 64), odbywającym się tydzień po 1a, wzięły
udział
te
same
osoby.
W
obu
eksperymentach
manipulowałyśmy uwagą, a następnie rejestrowałyśmy
sakkady podczas rozwiązywania paralelnych wersji Testu
Elips. Analiza wykazała brak różnic międzygrupowych
(trafność
trudnością
teoretyczna
niepotwierdzona),
ekstensyfikacji
uwagi
przy
związany
z
eyetrackerze.
Jednocześnie uzyskałyśmy wysoką rzetelność test-retest (r =
0,75; p < 0,001). Dyskusji poddamy różne metody walidacji
testów wykonaniowych.
17
Analiza PLS-PM z wykorzystaniem środowiska R jako metoda
weryfikacji struktury czynnikowej narzędzi psychometrycznych
na przykładzie SAT-20 – skali do pomiaru satysfakcji z pracy
dr Paweł Jurek
(Uniwersytet Gdański)
PLS-PM (Partial Least Squares Path Modeling) to metoda
analityczna stworzona na potrzeby radzenia sobie z
szerokim zakresem analiz danych takich jak eksploracja,
wizualizacja,
predykcja,
wyjaśnianie,
klasyfikacja,
czy
badanie struktury danych. Może być ona również traktowana
jako schemat pozwalający na analizę hierarchicznych i
strukturalnych relacji między zmiennymi (Sanchez, 2013).
Jest to podejście oparte na iteracyjnym szacowaniu
komponentów modelu, co odróżnia je od modelowania
równań strukturalnych, opartego na odzyskiwaniu macierzy
kowariancji. Metoda PLS-PM bardziej koncentruje się na
maksymalizowaniu wielkości wyjaśnionej wariancji aniżeli
na dokładności szacunków statystycznych. Modelowanie
strukturalne metodą PLS bierze pod uwagę dwa modele:
model
pomiarowy,
przedstawiający
relacje
między
obserwowanymi danymi a zmiennymi ukrytymi, oraz model
strukturalny, opisujący relacje między zmiennymi ukrytymi.
Algorytm iteracyjny oszacowuje zmienne ukryte za pomocą
modelu pomiarowego i strukturalnego w naprzemiennych
etapach.
Metoda
rozpowszechniona
PLS-PM
jak
nie
metody
jest
oparte
tak
na
szeroko
macierzy
kowariancji. Poniekąd odpowiada za to znacznie lepszy
dostęp do oprogramowania używającego tej drugiej klasy
metod. Jednocześnie metoda PLS-PM jest doskonałym
potwierdzeniem analiz dokonywanych metodą największego
prawdopodobieństwa a czasem dostarcza rozstrzygnięcia
tam,
gdzie
metody
typu ML
18
nie
są
jednoznaczne.
Przeprowadzona analiza wyników badań standaryzacyjnych
z zastosowaniem SAT-20 (skali do badania satysfakcji z
pracy), w których wzięło udział N = 1586 pracowników
różnych organizacji, pozwoliła na porównanie rezultatów
analizy
PLS-PM
z
wynikami
konfirmacyjnej
analizy
czynnikowej metodą klasyczną (CFA). W obliczeniach
wykorzystano
pakietami:
środowisko
lavaan
R
oraz
wraz
plspm.
z
dedykowanymi
W
podsumowaniu
zaprezentowano korzyści uzupełnienia analizy CFA o użycie
metody PLS-PM. Uzyskane wyniki skomentowano również w
kontekście zastosowania metody PLS-PM do weryfikacji
struktury czynnikowej narzędzi w przypadkach, w których
pozycje testowe lub zebrane wyniki badań sprawiają
trudności (np. niejednolite skale pomiarowe, brak spełnienia
wymogu o normalności rozkładu odpowiedzi, mało liczne
próby).
Wielokulturowe narzędzie do oceny osobowości na przykładzie
Kwestionariusza Osobowości i Preferencji PAPI 3
Monika Gęga
(Agencja Doradztwa Personalnego ALTA w Siemianowicach
Śląskich)
W ostatnim czasie można zaobserwować istotny wzrost
znaczenia oceny osobowości w sytuacjach zawodowych.
Szczególnego znaczenia nabierają te narzędzia, które oprócz
informacji
o
cechach
ujawnianych
w
zachowaniu,
umożliwiają pozyskanie wiedzy na temat nie zawsze w pełni
uświadamianych potrzeb i preferencji.
Firmy
zajmujące
się
tworzeniem
narzędzi
psychometrycznych, takie jak Cubiks, stawiają sobie za cel
umożliwienie wykorzystania testów osobowości również w
środowisku wielokulturowym. Stało się to szczególnie
19
uzasadnione
ze
względu
na
dynamikę
procesów
globalizacyjnych. Sprawiły one, że coraz więcej osób żyje
poza granicami swojego kraju, pracuje w zróżnicowanych
narodowościowo zespołach, biorąc udział w realizacji
międzynarodowych projektów.
Do tej pory, gdy istniała potrzeba wykorzystania testów w
innym kraju niż miejsce, w którym powstały, były one
najczęściej po prostu tłumaczone, a w najlepszym razie
poddawane procedurom adaptacji kulturowej. Jednak nawet
najlepiej przeprowadzona adaptacja kulturowa testu nie
gwarantuje eliminacji błędów kulturowo wrażliwych.
Odpowiedzią
na
potrzebę
uwzględnienia
aspektu
wielokulturowości w narzędziach do oceny osobowości jest
zrealizowany przez firmę Cubiks projekt kolejnej rewizji
testu PAPI. Proces tworzenia i wdrażania testu PAPI3 trwał
ponad 3 lata i od samego początku miał charakter
wielokulturowy, obejmując kluczowe fazy współpracy w
międzynarodowych zespołach. Badane wymiary, pozycje czy
pytania
testowe
były
projektowane
z
zachowaniem
równowagi różnych kultur, a badania walidacyjne zostały
zrealizowane w środowisku międzynarodowym. Rezultatem
tych
prac
jest
możliwe
do
wykorzystania
w
międzynarodowych organizacjach narzędzie uwzględniające
aspekt wielokulturowości.
20
PATRONATY
21