więcej

Akademia PLANETE+ DOC. Oblicza Globalizmu w filmie.
Przedmiot fakultatywny dla Szkół Wyższych.
Na program zajęć Oblicza Globalizmu PLANETE+ DOC (projekcji i dyskusji) składają się filmy
ukazujące różne wymiary globalizmu na świecie: ekonomiczny, etyczny, ekologiczny, problemy
władzy, mediów itd. Są to głównie filmy dokumentalne, ale nie tylko. Celem cyklu jest wyjście
poza abstrakcyjne uniwersyteckie rozważania i ukazanie konkretnych miejsc i ludzi, których
problemy globalizmu bezpośrednio dotykają i dopiero wówczas stosowanie do ich analizy teorii i
modeli. W programie znalazły się filmy o tematyce obejmującej szerokie konteksty związane z
globalną wymianą, dotykającą jednostki i społeczności w wielu zakątkach globu. Celem zajęć jest
rozszerzenie dyskusji o globalizmie poza kwestie ekonomiczne; istotne są tu przede wszystkim
dla humanisty kwestie etyczne oraz kwestie idei związanych z wprowadzaniem reguł bądź
postawą laisse-fairyzmu w stosunku do regulacji związanych z korzystaniem z dóbr. Ponieważ
postępowanie ludzi wiąże się z postawami etycznymi oraz wiedzą pozwalającą na stosowanie
tych reguł w odpowiednich kontekstach, dla liderów opinii społecznej szerszy namysł nad
globalizmem i relacjami między pieniądzem, sacrum, konsumpcjonizmem i np. terroryzmem jest
niezbędny. Kolejne wykłady i projekcje będą rozszerzać spojrzenie o nowe argumenty za i
przeciw zjawisku, by na koniec można było sformułować esej, w którym będzie można zająć
stanowisko, dotyczące reguł mogących mieć sens przy obecnym i przewidywalnym
zaawansowaniu globalnych procesów na świecie i ich wpływu na społeczeństwa czy jednostki.
AGAINST GRAVITY Sp. z o.o.
ul. Widok 5/7/9, pok. 410, 00-023 Warszawa, tel./fax: +48 22 828 10 79
[email protected]
www.againstgravity.pl, www.planetedocff.pl
www.akademia.planetedocff.pl
PROGRAM:
Część I: EKONOMIA
1. Temat: Świat na talerzu w restauracji: globalny handel. Jak ryby zamieniają się w karabiny.
Film: „Koszmar Darwina” reż. Hubert Sauper
W latach 60. ubiegłego wieku naukowcy przeprowadzili niewielki eksperyment. Do Jeziora
Wiktorii wpuścili okonia nilowego – rybę drapieżnika, która w szybkim czasie zniszczyła
praktycznie wszystkie inne gatunki ryb żyjące w jeziorze. Niebawem okoń nilowy zaczął
rozmnażać się z zawrotnym tempie, a jego mięso zaczęło być sprzedawane na całym świecie.
Obecnie, szacuje się, że około dwóch milionów ludzi dziennie spożywa ten rodzaj ryby. Transport
ryb odbywa się na pokładach olbrzymich, rosyjskich samolotów towarowych, które codziennie
przylatują do Afryki. Jednak samoloty nie przylatują puste. Na ich pokładzie znajdują się broń i
amunicja, które następnie przemycane są w głąb Czarnego Lądu.
2. Temat: Oblicza postkolonializmu. Stosunki władzy a stosunki ekonomiczne.
Film: „Raj: miłość” reż. Urlich Seidl
Tytułowy “raj” to okolice nadmorskich kurortów w Kenii, gdzie Europejki w średnim wieku (tzw.
“sugar mamas”) udają się na poszukiwanie “beach boysów”, czyli młodych Afrykańczyków, którzy
za pieniądze spełniają ich seksualne fantazje. Dla osamotnionej Teresy, matki dojrzewającej
nastoletniej córki, to wymarzone miejsce na huczne spędzenie pięćdziesiątych urodzin. Decyzję
podejmuje bez wahania. Zostawia pod opieką córkę i jedzie na wakacje do afrykańskiego kurortu
z nadzieją na znalezienie miłości i przeżycie seksualnej historii swojego życia. Rzeczywistość
okazuje się jednak daleka od rajskiego ideału. Wędrując od plaży do plaży z nadzieją na
znalezienie prawdziwego uczucia, zmieniając kolejnych ciemnoskórych kochanków, przeżywa
jedno rozczarowanie za drugim. Tracąc wrażliwość i stopniowo pozbywając się złudzeń, dochodzi
do gorzkiego wniosku – na kenijskich plażach miłość nie jest wcale wymarzonym rajem, lecz
płatną transakcją, która staje się zakamuflowaną formą prostytucji. Czy różnica w dochodach
musi zaburzać międzyludzkie stosunki?
3. Tematyka: Nędza globalnej solidarności. Kim są swoi i obcy w dzisiejszym świecie?
Film: „Zaróbmy jeszcze więcej” reż. Erwin Wagenhofer
Większość z nas nie zdaje sobie sprawy, gdzie dokładnie znajdują się nasze pieniądze. Możemy
być jednak pewni, że nie ma ich w bankach. Współczesny świat, jak nigdy dotąd, to układ naczyń
AGAINST GRAVITY Sp. z o.o.
ul. Widok 5/7/9, pok. 410, 00-023 Warszawa, tel./fax: +48 22 828 10 79
[email protected]
www.againstgravity.pl, www.planetedocff.pl
www.akademia.planetedocff.pl
połączonych. Kryzys na jednym rynku osłabia pozostałe. Widz przygląda się funkcjonowaniu
światowego systemu finansowego. Najlepiej kupować, gdy krew jest na ulicach – tłumaczy
inwestor, rezydujący w Singapurze. Wtedy zarabia się najwięcej. Zamknięte środowisko
doradców finansowych i bankierów na naszych oczach tworzy rzeczywistość dynamicznego
wzrostu i błyskawicznych profitów. Austriacki filmowiec zderza poglądy beneficjentów
liberalnego kapitalizmu z punktem widzenia jego ofiar, stara się prześledzić i odtworzyć
mechanizmy nowoczesnego rynku bez granic. Jaki to ma związek z nami? Co nasze oszczędności
mają wspólnego z zadłużeniem każdego nowonarodzonego dziecka w Burkina Faso, czy
gigantomanią rynku nieruchomości w Hiszpanii? Czy pieniądze mają narodowość i czy istnieje
coś takiego, jak „społeczność międzynarodowa”?
4. Tematyka: Czy w obliczu globalizmu obowiązuje nas uniwersalna etyka?
Film: „Hair India” reż. Raffaele Brunett, Marco Leopardi
Bogaci składają w ofierze pieniądze i klejnoty, a biedni zostawiają w świątyni własne włosy, nie
zastanawiając się, co dzieje się z ich ofiarą. Jakiś czas temu zarząd świątyni uznał, że na włosach
można zarobić. Sprzedaje je więc do specjalistycznych zakładów, które przygotowują z nich
peruki i pasma, służące do przedłużania włosów. To ostatni krzyk mody wśród gwiazd Hollywood
i… bogatych Hindusek. Potentatem na tym rynku jest firma Great Lenghts, której siedziba mieści
się we Włoszech. Z kolei jej klientem są indyjskie salony piękności wypełnione kobietami,
marzącymi o falujących włosach półmetrowej długości. Film przynosi konfrontację religijnego i
świeckiego rytuału. Biedacy, pielgrzymując, zapewniają sobie opiekę bóstw. Bogaci, korzystając
metaforycznie i materialnie z ich ofiary, również pragną sobie zapewnić wstęp do lepszego
świata, zamieszkałego przez indyjskich celebrytów. Pytanie, czy i jak jesteśmy zobowiązani w
globalizmie uznawać czyjeś sacrum, jeśli obiekty złożone w ofierze mogą być cennym zasobem?
Część II: IDEOLOGIE
5. Temat: Wytwarzanie wiarygodności w obliczu globalizmu. Media jako środek legitymacji.
Film: „Yes-Meni naprawiają świat” reż. Andy Bichlbaum, Mike Bonanno
„Yes-Meni naprawiają świat” (początek cudzysłowu) to dokument z kilkunastomiesięcznej
“partyzantki”, uprawianej w podobnym stylu przez Andy’ego Bichlbauma i Mike’a Bonanno. “Czy
można naprawić dzisiejszy świat?” i “Dokąd chciwość zaprowadzi ludzi?” – proste, nieco naiwnie
brzmiące pytania, kilka lat temu stały się kołem zamachowym działań tego duetu. Bohaterowie
przeobrażają się w fałszywych korporacyjnych menedżerów.. Świadomi roli mediów we
współczesnym świecie na różne sposoby przyciągają ich uwagę, zyskując tym samym rozgłos dla
AGAINST GRAVITY Sp. z o.o.
ul. Widok 5/7/9, pok. 410, 00-023 Warszawa, tel./fax: +48 22 828 10 79
[email protected]
www.againstgravity.pl, www.planetedocff.pl
www.akademia.planetedocff.pl
sprawy. Zwieńczeniem wielomiesięcznych działań jest ich osobista wersja “New York Timesa”,
którą zamieniono w społeczno-polityczny koncert życzeń. Na stronach gazety-fałszywki pojawiają
się artykuły wybiegające do przodu o kilka miesięcy, opisujące świat takim, “jakim chcielibyśmy
za kilka miesięcy zastać”. Gdzie znajduje się etyczna granica walki o lepsze jutro?
6. Temat: Ideologie globalne, czyli o co walczymy i jakie modele biznesowe warte są stosowania
w szczytnych celach?
Film: „Fuck for Forest” reż. Michał Marczak
Młody Norweg Danny w Berlinie spotyka grupę Fuck for Forest, która gromadzi pieniądze na
ratowanie przyrody, sprzedając amatorskie porno w Internecie. Wszystkie filmy są własnej
produkcji, do której czasami zapraszani są również przechodnie na ulicy. Członkowie grupy
głęboko wierzą w to, że wyzwolą świat z seksualnych zahamowań. „Fuck
for Forest” zbiera 420 000 euro i jedzie do Amazonii kupić ziemię, aby oddać ją za darmo
Indianom. Na miejscu ich wyobrażenia dotyczące życia Indian są weryfikowane. Czy można
ludziom zabronić wycinania ich lasów? Kto o tym ma decydować i dlaczego? Gdzie się kończy
prawo własności i jakie kraje są silniej poddane międzynarodowej presji?
7. Temat: Konsumpcja a religia, konsumpcja a duchowość.
Film: „Gunnar szuka Boga” reż. Gunnar Hall Jensen
Brak absolutu rodzi niepokój, a poczucie duchowego wypalenia powoduje wewnętrzne
wyjałowienie. W konsekwencji nieodzowna okazuje się potrzeba zmiany. Gunnar decyduje się na
wyjazd do pierwszego chrześcijańskiego klasztoru w Egipcie, gdzie chce odnaleźć zaginioną w
sobie duchowość. To tutaj wspólnie z trójką przyjaciół stanowiących jednocześnie jego ekipę
filmową, chce poszukać odpowiedzi na nurtujące go pytania. Czy jednak ten sposób życia, jest
tym, czego żyjący w konsumpcyjnej i materialnej rzeczywistości Gunnar tak naprawdę
potrzebuje? Czy wiara i konsumpcja mogą iść w parze? Czy konsumpcja niszczy sacrum? Czy w
konsumpcji możliwy jest jeszcze post?
8. Temat: Kultura ma znaczenie: jak wzory myślenia wpływają na wzory działania.
Film: „Pułapki rozwoju” reż. Mathieu Roy, Harold Crooks
Czym jest postęp? Zbliżamy się do punktu, w którym postęp techniczny, rozwój gospodarki i
wzrost liczby osób na świecie zagrażają istnieniu ludzkości. Od 200 lat tkwimy w pułapce
myślenia, że postęp to „więcej czegoś”, że trzeba robić lepsze maszyny i w większej liczbie.
„Pułapki rozwoju” to filmowy esej, oparty na książce Ronalda Wrighta pt. „Krótka historia
rozwoju”. Odwołując się do historii cywilizacji, reżyserzy filmu pokazują pułapki rozwoju, w które
wpadały kolejne cywilizacje na Ziemi, a nasza – jak się okazuje – wcale nie jest w tym procesie
AGAINST GRAVITY Sp. z o.o.
ul. Widok 5/7/9, pok. 410, 00-023 Warszawa, tel./fax: +48 22 828 10 79
[email protected]
www.againstgravity.pl, www.planetedocff.pl
www.akademia.planetedocff.pl
wyjątkiem. Przytaczając mocne naukowe argumenty teoretyków i praktyków ekonomii, w tym:
Stephena Hawkinga, Jane Goodall, Margaret Atwood, Vaclava Smila, Daniela Povinelliego,
Gary’ego Marcusa, czy Mariny Silvy, ukazują różne orientacje myślenia w stosunku do idei
postępu.
Część III: OBCY
9. Temat: Migracje i stereotypy: skąd czerpiemy wiedzę w globalnej wiosce.
Film: „Gra” reż. Ruben Östlund
To historia grupy ciemnoskórych chłopców z biedniejszych środowisk, którzy, wykorzystując
panujące na ich temat stereotypy, okradają dzieci z dobrych rodzin. Młodociani oprawcy
pogrywają stereotypami na temat swoich ofiar, a reżyser robi to samo wobec widzów, którym
trudno zająć jednoznaczną postawę i ocenić, po której stronie mają się opowiedzieć. Inspiracją
dla „Gry” były prawdziwe zdarzenia. Parę lat temu w Göteborgu grupa nastoletnich
ciemnoskórych chłopców okradała dzieci, stosując wobec nich przemoc psychiczną. Film wywołał
ożywioną dyskusję w Szwecji. Obrazując współczesne szwedzkie społeczeństwo klasowe, reżyser
Ruben Östlund chciał wywołać debatę nie tylko na temat rasizmu, ale również agresji, przemocy
nieletnich i ich zachowania w grupie. Czy mamy wpływ na tworzenie się tych grup?
10. Tematyka Miraż uniwersalnej perspektywy a globalizm.
Film: „Na przemiał” reż. Mahmoud al Massad
Film skupia się na sylwetce Abu Ammara, biednego muzułmanina, byłego mudżahedina w
Afganistanie. Abu Ammar mieszka w milionowym Az-Zarka, w drugim co do wielkości mieście
Jordanii. Mieszka na tej samej ulicy, gdzie żył i dorastał Abu Musa Az-Zarkawi brutalny przywódca
Al-Kaidy. Bohater zarabia na życie jeżdżąc dookoła miasta starym volkswagenem busem i
zbierając ze swoimi synami puste kartony na przemiał. W spotkaniu z Abu Ammarem stajemy
twarzą w twarz z Arabem, muzułmaninem, z człowiekiem, który ma dwie – chodzące w burkach
– żony, który pisze książkę ku chwale islamu, który z kolegami rozmawia o potrzebie „świętej
wojny”, ale nie rozumie widzianej z perspektywy Zachodu jej krwiożerczości. Śledzimy, w jaki
sposób terroryzm rodzi się po cichu, rozwija niepostrzeżenie, w najzwyklejszych codziennych
okolicznościach. Stopniowo dostrzegamy tworzące go, ukryte czynniki, takie jak bieda, brak
możliwości rozwoju, sztywna doktryna religijna. Powstaje pytanie, w jakim stopniu terroryzm nie
musi być skutkiem politycznego spisku czy wyrachowania.
AGAINST GRAVITY Sp. z o.o.
ul. Widok 5/7/9, pok. 410, 00-023 Warszawa, tel./fax: +48 22 828 10 79
[email protected]
www.againstgravity.pl, www.planetedocff.pl
www.akademia.planetedocff.pl
11. Tematyka: Konsumpcja a kondycja człowieka w globalnej wiosce. Czy wszystko może być
towarem?
Film: „Chwała dziwkom” reż. Michael Glawogger
„Chwała dziwkom” to spojrzenie na prostytucję w trzech odległych geograficznie miejscach,
gdzie obowiązują różne kultury, języki i religie. W Tajlandii prostytutki czekają na klientów za
weneckim lustrem, patrząc obojętnym wzrokiem na swoje ciała. W Bangladeszu mężczyźni
odwiedzają dzielnicę slumsów, by zaspokoić pożądanie wśród miejscowych kurtyzan. W Meksyku
kobiety modlą się do litościwej Pani Śmierci, zaklinając codzienność. O ile w Tajlandii najstarszy
zawód świata jest traktowany dość liberalnie, niemal w lekkim tonie, tak w Bangladeszu wiążę
się ze społecznym piętnem, a w Meksyku przyjmuje osobliwą formę celebracji śmierci,
pragnienia przejścia “na drugą stronę”. Pytanie, które stawia film, to również: czy powinniśmy
zachowania w świecie oceniać miarą wartości swojej kultury?
12. Temat: Żyć razem i przeżyć. Biologiczne uwarunkowania życia w megamiastach.
Film: „Zurbanizowani” reż. Gary Hustwit
Na początku XIX wieku w miastach mieszkało nie więcej niż 30 milionów ludzi, co stanowiło 2,5%
ludności świata. Przez następne 100 lat liczba ta wzrosła do 2 miliardów. Według raportu Banku
Światowego, ludność miejska stanowi już ponad połowę populacji świata, a zgodnie z
prognozami w roku 2030 udział ten przekroczy 60%. Jeżeli proces migracji ludności wiejskiej do
miast nie spotka się z odpowiednią polityką rozwojową, zainteresowaniem władz i obywateli,
urbanizacja może przybrać postać slumsów. Poprzez współczesne ruchy obywatelskie (protest
Stuttgart 21) i wypowiedzi ekspertów, aż po spektakularne porażki zarządzania przestrzenią
zabudowaną (Brazylia jako nieudane wcielenie idei modernizmu), film pokazuje, kto i w jaki
sposób naprawdę kształtuje miasto. Jak biologia wyposażyła nas do życia w takich skupiskach i
jak sobie z tym naturalnym bądź nienaturalnym środowiskiem radzić?
Część IV: WŁADZA
13. Tematyka: Symulakrum, czyli telewizja jako życie prawdziwsze. Polityka jako robienie
globalnego wrażenia.
Film: „Wideokracja” reż.Erik Gandini
W 1976 roku jedna z lokalnych stacji pokazała późnym wieczorem teleturniej, w którym po
każdej poprawnej odpowiedzi obecna w studio gospodyni domowa zdejmowała kolejną część
swojej garderoby. Następnego dnia do stacji telewizyjnej wpłynęły skargi od miejscowych
przedsiębiorców, bo większość oglądających program mężczyzn, nazajutrz spóźniła się do pracy.
AGAINST GRAVITY Sp. z o.o.
ul. Widok 5/7/9, pok. 410, 00-023 Warszawa, tel./fax: +48 22 828 10 79
[email protected]
www.againstgravity.pl, www.planetedocff.pl
www.akademia.planetedocff.pl
Wydarzenie to pokazało przyszłość telewizji. Jej głównym przekazem stała się zabawa. A
najlepszą zabawę włoskiej widowni telewizyjnej zapewniają tłumy roznegliżowanych kobiet.
Najważniejsze to być zauważonym: sława i pieniądze pojawią się wkrótce automatycznie.
Marzeniem włoskich dziewczyn jest zostanie „veliną” – piękną ozdobą telewizyjnych programów,
której jedyne zadanie to: ładnie wyglądać. Na telewizyjne ekrany chce się także dostać robotnik
Ricky Canevali. Zrobi wszystko, by zdobyć popularność. I uważa, że ma potrzebne do tego atuty –
śpiewa i tańczy jak Ricky Martin, a w sztukach walki jest równie sprawny jak Jean-Claude Van
Damme. O tym, kto dostanie się na wizję, decydują ludzie tacy jak Lele Mora. Lele tworzy
celebrytów, na których zarabia cały przemysł. Również Fabrizio Corona, szef zespołu paparazzich,
który wykorzystuje do szantażu zarejestrowane przez swoich ludzi materiały. Pytanie, które
stawia film: po której stronie ekranu jest „prawdziwe życie” i co to znaczy?
14. Temat: Globalizm a prawa pracownicze. Czy walka o prawa człowieka jest pełna hipokryzji?
Film: „Chiny w kolorze blue” reż. Micha X. Peled
Dokument ukazuje dość typowe w Chinach warunki życia w fabryce odzieży na przykładzie Lifeng
Factory w Shaxi, w której bardzo młode Chinki szyją dżinsy. To obraz mentalności chińskich
przedsiębiorców; łamanie podstawowych praw pracowniczych, surowe zasady wynagradzania i
karania, pobieranie kaucji (brak pierwszej pensji), niezwykle niskie zarobki, zmuszanie
pracownika do niewiarygodnego wysiłku, do pracy nawet 20 godzin na dobę. Często bez
wolnego weekendu. Dokładnie przedstawione jest także życie w hotelu pracowniczym, który
przypomina dawno opuszczone koszary i nie oferuje nawet ciepłej wody w kranie do mycia się
lub prania. Za 1 juana pracownica ma możliwość zakupienia kubła wrzątku z hotelowej kotłowni.
To nie są wyjątki, to reguła zgodna z tamtejszymi zasadami. Dokument przedstawia jednak nie
tylko ciemną i smutną stronę pracy w fabryce, do której młode kobiety zmusiła bieda. Stawia
pytanie: czy nędza pracowników nie jest w istocie koniecznym etapem postępu w ich kraju?
15. Temat: Współczesne cesarstwa, współczesne księstwa
Film: „Bankier” reż. Costa-Gavras
Dyrektor olbrzymiego, europejskiego banku inwestycyjnego rozpaczliwie szuka wyjścia z sytuacji,
w której jedna z amerykańskich spółek próbuje wykupić jego udziały. Scenariusz oparty został na
wydanej w 2004 roku powieści Stephane’a Osmonta „Le Capital”, niejako antycypującej
nadchodzący kryzys, obnażającej świat wielkiej finansjery.
AGAINST GRAVITY Sp. z o.o.
ul. Widok 5/7/9, pok. 410, 00-023 Warszawa, tel./fax: +48 22 828 10 79
[email protected]
www.againstgravity.pl, www.planetedocff.pl
www.akademia.planetedocff.pl
WIEDZA STUDENTA PO ZALICZENIU FAKULTETU:
• Student zna najważniejsze konteksty globalizmu.
• Student wie, przed jakimi międzynarodowymi wyzwaniami stoją współczesne systemy
polityczne i gospodarcze.
• Student zna problematykę poruszaną w filmach dokumentalnych związanych z
globalnymi procesami na świecie.
UMIEJĘTNOŚCI STUDENTA PO ZALICZENIU FAKULTETU:
• Student potrafi samodzielnie poszerzać konteksty związane ze zjawiskami globalizacji w
debacie publicznej.
• Student potrafi samodzielnie argumentować w różnych kontekstach, a zwłaszcza
etycznych, zagadnienia związane z globalizacją.
• Student potrafi wskazać wady i zalety procesów globalizacji.
LITERATURA:
(red.) Anette Y Lee-Chai, John A. Bargh, Władza. Pokusy i zagrożenia.
(red.) A. Sztompka, Socjologia codzienności
Program przygotowali:
dr Jacek Wasilewski Instytut Dziennikarstwa (kierunek: dokumentalistyka) Uniwersytetu Warszawskiego
dr Łukasz Szurmiński Instytut Dziennikarstwa Uniwersytetu Warszawskiego.
AGAINST GRAVITY Sp. z o.o.
ul. Widok 5/7/9, pok. 410, 00-023 Warszawa, tel./fax: +48 22 828 10 79
[email protected]
www.againstgravity.pl, www.planetedocff.pl
www.akademia.planetedocff.pl