Ikonografia świętego Jakuba583.64 kB

Święty Jakub Apostoł
 Syn Zebedeusza
i Salome
 z bratem Janem nosili
przydomek „synowie
gromu”
 jeden z najbliższych
apostołów Jezusa
 poniósł męczeńską śmierć
w 44 r. w Palestynie
 według tradycji
wprowadzał
chrześcijaństwo na terenie
Hiszpanii
ROZWÓJ KULTU W SANTIAGO DE COMPOSTELA
 odnalezienie grobu św. Jakuba w 813 r.
 budowa pierwszej bazyliki w latach 877-899
 997 r. – muzułmanie zniszczyli bazylikę i miasto
 silny rozwój pielgrzymowania od XI w.
 rozwój Camino de Santiago
ważne miasta na szlaku: Paryż, Vezeley, Le Puy, Arles,
Montpellier, Tuluza, Irun
IKONOGRAFIA NA SZLAKU ŚW. JAKUBA
 liczni święci oraz pielgrzymi
 wizerunki św. Jakuba
 wierne przedstawienia
świętych
św. Jakub był określany jako
„piękny i czysty”
 formy plastyczne:
malarstwo, rzeźba,
złotnictwo, hafciarstwo,
rytownictwo
IKONOGRAFIA ŚW. JAKUBA
 Najczęściej spotykane przedstawienia
ikonograficzne św. Jakuba:
 jako apostoł
 jako pielgrzym
 jako rycerz
ŚW. JAKUB JAKO APOSTOŁ I PIELGRZYM
 Przed odnalezieniem grobu św. Jakuba w Composteli był
on przedstawiany jako apostoł i męczennik
 Atrybuty św. Jakuba: księga lub zwój, w scenie
męczeństwa miecz lub ścięta głowa
 Zazwyczaj w scenach zbiorowych, z Chrystusem lub innymi
apostołami (fasada katedry w Santiago, renesansowe
i barokowe ołtarze np. w Burgos, Castrojeriz, Descalzas
Reales w Madrycie)
ŚW. JAKUB JAKO APOSTOŁ I PIELGRZYM
 Kształtowanie się od IX w. wizerunku św. Jakuba jako
pielgrzyma
 odnalezienie grobu
 ogłoszenie przez bpa Beato de Lebana jeszcze w VIII w.
św. Jakuba głównym świętym Kościoła na Półwyspie
Pirenejskim
 Wizerunki Jakuba pielgrzyma już w sztuce romańskiej
 Portyk Chwały: św. Jakub ze zwojem w ręku, ale również
z muszlą i kijem pielgrzymim.
 Pod koniec XII w. popularny w całej Europie Zachodniej
wizerunek Jakuba w kapeluszu ozdobionym muszlą, z
laską, torbą i tykwą
 Relikwiarze
ŚIĘTY JAKUB JAKO RYCERZ
 chrześcijański rycerz posłany przez samego Boga
 obrońca w walce z muzułmanami, Matamoros czyli
pogromca Maurów
 zwycięski rycerz na białym koniu lub pieszo z mieczem w
dłoni
 tympanon w transepcie katedry w Santiago nawiązujący do
bitwy pod Clavijo: Jakub Apostoł na koniu, z mieczem w
prawej ręce i chorągwią w lewej
WIZERUNKI ŚW. JAKUBA W HISZPANII
 Różnorodność wątków tematycznych:
 tematy z życia Apostoła - śmierć męczeńska (Escorial, El
Prado „Męczeństwo Santiago” autorstwa Zurbarana),
powołanie Jakuba i Jana, nawrócenie Hermogenesa
 sprowadzenie ciała św. Jakuba do Galicji (kaplica Santiago
w Vilcazar de Sirga)
 cuda za pośrednictwem św. Jakuba i opieka nad
monarchami i wojskami Hiszpanii, częstym
przedstawieniem była interwencja Apostoła podczas bitwy
pod Clavijo w 844 r.
 św. Jakub jako patron Hiszpanów w ich zamorskich
wyprawach (wspomagać miał H. Corteza, A. de Ojeda,
F. Pizzaro)
WIZERUNKI ŚW. JAKUBA POZA HISZPANIĄ
 najstarsze z VI w. w kościele San Vitale i kaplicy





arcybiskupiej w Rawennie: dojrzały mężczyzna z długą
brodą, w ręku zwój pisma
XII w. – relief krużganku w katedrze w Moissac we Francji;
XIII –wieczny witraż w bazylice św. Franciszka w Asyżu
katedra w Kolonii: relikwiarz Trzech Króli z XII w., gdzie św.
Jakub trzyma w dłoni miecz oraz posąg z XIV w. z kijem
pielgrzymim i torbą
wizerunek św. Jakuba na sztandarze księcia Karola
Śmiałego z XV w. (zbiory Musee des Beaux-Arts w Dijon)
Włochy: muzeum Uffizi i katedra we Florencji, kościół św.
Leona w Wenecji
w scenach zbiorowych na gotyckich portalach (Amiens,
Chartres, Reims)
WIZERUNKI ŚW. JAKUBA POZA HISZPANIĄ
 w scenach z innymi apostołami: portal katedry w Leon,
muzeum w Londynie, Strasburgu
 nawrócenie Hermogenesa: witraże w Chartres, malowidło
tablicowe Lorenzo Monaco, obraz Francesco Angelica
 Galeria dell Academia w Wenecji obraz Marco Basaiti z
1515 r. Powołanie Jakuba, kościół św. Jakuba w Antwerpii
Ścięcie Jakuba
 drzeworyt z XVI w. w Bibliotece Narodowej w Paryżu Jakub
głoszący kazanie Hiszpanom
 Santa Fe (Meksyk): Jakub głoszący nauki Indianom (XVIII
w.)
WIZERUNKI ŚW. JAKUBA W POLSCE
 kaplica biskupa Zadzika w katedrze na Wawelu:
alabastrowy posąg św. Jakuba z XVII w.
 Śląsk: figury św. Jakuba w dekoracjach ambon kościołów
 przedstawienie św. Jakuba w kościele w Sobótce