Untitled - Eurodesk
Transkrypt
Untitled - Eurodesk
SPIS TREŚCI 3 4-5 6-7 8-9 10 - 11 12 - 13 14 - 15 16 - 17 19 - 21 22 - 23 24 - 25 26 - 27 28 30 -33 34 - 35 36 - 38 40 - 43 44 - 47 48 - 51 52 - 53 54 - 55 56 - 57 58 - 61 62 - 63 2 WSTĘP MOŻESZ PRACOWAĆ „NA BIAŁO” PRZYJEŻDŻASZ I... CO DALEJ? HALO, CZY JESTEŚ UBEZPIECZONY? SOCJAL - JAK ZAPEWNIĆ SOBIE ŚWIADCZENIA? SEZON NA... PRACOWNIKA MŁODZIEŻY, DO PRACY! WŁASNA I WCALE NIE CIASNA - FIRMA! ZAWODY SPECJALNEGO ZNACZENIA AUSTRIA BELGIA DANIA CYPR FRANCJA GRECJA HISZPANIA HOLANDIA IRLANDIA NIEMCY NORWEGIA SZWECJA PORTUGALIA WIELKA BRYTANIA WŁOCHY PUBLIKACJA BEZPŁATNA Opieka nad projektem: Wawrzyniec Pater Tekst: Anna Smoczyńska, Katarzyna Różycka Redakcja: Jagna Kaczanowska Redakcja merytoryczna: Magdalena Skrzypek-Terlecka Korekta: Weronika Walasek Projekt: Wojciech Maciąg. Wydawca: Eurodesk Polska Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji Ul. Mokotowska 43 00-551 Warszawa Tel. (22) 622 66 70, faks (22) 622 80 81 e-mail: [email protected] ISBN 978-83-60058-65-7 GRUDZIEŃ 2009 Sfinansowano ze środków Komisji Europejskiej oraz Ministerstwa Edukacji Narodowej w ramach programu „Młodzież w działaniu”. Publikacja odzwierciedla jedynie stanowisko jej autorów i Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialnośc za umieszczoną w niej zawartość merytoryczną. WSTĘP Dla Unii, dla obywateli W Unii Europejskiej, poza Polską, pracuje ponad dwa miliony Polaków. To dużo, choć dynamikę emigracji w ostatnich latach nieznacznie powstrzymał kryzys. W roku 2009 po raz pierwszy od wejścia Polski do Unii do europracy wyjechało mniej Polaków niż rok wcześniej. Polacy nie zarzucili jednak myśli o wyjeździe. Masowych powrotów do kraju też nie było. Polacy pracujący za granicą okrzepli. Są bardziej ambitni i wymagający. Szukają nie tylko większego zarobku, także możliwości rozwoju, pracy zgodnej z wykształceniem i na kierowniczych stanowiskach. Zwracają większą uwagę na bezpieczeństwo socjalne. Nie wszystkim to w smak, ale – suma sumarum – Europa patrzy na nas bardziej przychylnym okiem. Wieszczonej inwazji Europejczyków ze wschodu na starą Europę nie było. Stanowią oni zaledwie pół procenta ludności dawnej „piętnastki”. Aż trudno uwierzyć, że obawy Francuzów przed polskim hydraulikiem były „na poważnie” - w ciągu 5 lat do Francji wyjechało 147 obywateli tego zawodu. Nic dziwnego, że większość krajów szybko zniosła ograniczenia dla przedstawicieli nowych państw UE. Pozwolenia na pracę wymagają od nas już tylko dwa kraje. A jeszcze 5 lat temu było ich dwanaście… Zwiększenie mobilności Europejczyków pozostaje priorytetem Unii Europejskiej. A Polacy… pozostają w czołówce najbardziej mobilnych narodów Europy. Myśl o wyjeździe – na kilka miesięcy, na rok, na wakacje – kiełkuje zapewne w niejednej głowie. Wydając kolejną już czwartą edycję „Na biało” realizujemy zatem zapotrzebowanie i władz Unii, i jej mieszkańców. Krajowe Biuro Eurodesk Polska 3 MOŻESZ PRACOWAĆ „NA BIAŁO”! Bo tak jest bezpiecznie. Bo chroni cię prawo pracy, a w razie choroby czy wypadku – nie zostaniesz bez grosza przy duszy. Bo... tak wolno! Sześć lat po wejściu Polski do UE możemy pracować bez pozwolenia w 24 krajach członkowskich! 4 Jak łatwo policzyć, nie wszystkie państwa UE otworzyły dla nas swoje rynki pracy. Albo jedynie nieco „uchyliły” do nich drzwi! Czasowe ograniczenia obowiązują w Austrii (patrz str. 22 - 23), Niemczech (patrz str. 48 - 51) i na Malcie, oraz w krajach należących do Europejskiego Obszaru Gospodarczego: Lichtensteinie i Norwegii (patrz str. 52 - 53). Ale uwaga: zgodnie z Traktatem Akcesyjnym okresy przejściowe mogą trwać maksymalnie do 1 maja 2011 roku. Po tej dacie Unia Europejska nie będzie już miała żadnych granic – przynajmniej dla pracowników. Co to w praktyce znaczy otwarty rynek pracy? To znaczy, że: Pracując w danym kraju UE, masz takie same prawa, ale i obowiązki, jak jego obywatel. Nie dostajesz do ręki wszystkich zarobionych pieniędzy, bo część odprowadzana jest na podatki, składki. Ale możesz liczyć na płatny urlop, chorobowe, ubezpieczenie z tytułu wypadku przy pracy... A jeśli pracodawca cię wykorzysta, oszuka – możesz pozwać go do sądu. Możesz korzystać za darmo z publicznych służb pośrednictwa pracy. Czyli możesz iść do zagranicznego „pośredniaka” MOŻESZ PRACOWAĆ „NA BIAŁO”! i zapytać urzędnika, czy nie ma dla ciebie ciekawej posady. Za swoją pracę dostaniesz tyle samo, co obywatel danego kraju. Nie będziesz pracował za pół darmo dlatego, że jesteś Polakiem. Pracodawca nie będzie mógł odrzucić twojej kandydatury, bo wolałby zatrudnić osobę tej samej co on narodowości. W Unii Europejskiej wszyscy obywatele są równi. Niezależnie od tego, gdzie się urodzili! W sektorze publicznym mogą obowiązywać nieco inne reguły niż w pozostałych sektorach rynku pracy. Państwa członkowskie UE mają prawo zastrzec określone stanowiska jedynie dla swoich obywateli - chodzi tu głównie o sądownictwo, siły zbrojne, policję i służby dyplomatyczne. Równe szanse to nie znaczy zero wymagań! Skoro chcesz być obywatelem Europy, porozumiewaj się jak obywatel Europy. Pracodawca może oczekiwać, że dogadasz się z nim w jego ojczystym języku albo przynajmniej - po angielsku. Bez znajomości tej „łaciny Europy” może ci być bardzo trudno znaleźć dobrą pracę. Warto pracować „na biało”, legalnie. To prawo, o które zabiegaliśmy, starając się o przyjęcie w poczet krajów Unii Europejskiej. Możesz teraz z niego korzystać - więc korzystaj! 5 PRZYJEŻDŻASZ I... CO DALEJ? Nie ma kontroli granicznej, nie musisz wyciągać dowodu, paszportu, badań lekarskich. Wsiadasz do samochodu, autobusu, pociągu i jedziesz! Ale, przyjeżdżając do danego kraju UE, by tam szukać zatrudnienia i pracować, musisz jakoś dać o sobie znać. Najczęściej oznacza to wizyty w kilku urzędach, w których musisz postarać się o meldunek i pozwolenie na pobyt. 6 W większości państw UE nie musisz meldować się w miejscowym urzędzie (biura imigracyjne, jednostki policji, urzędy ds. cudzoziemców, instytucje samorządowe), jeśli przyjechałeś turystycznie, pozwiedzać i nie planujesz zostać na dłużej niż trzy miesiące. Ale uwaga! Są kraje, które żądają, byś się zameldował w ciągu trzech dni od przyjazdu. Często od tego obowiązku zwolnieni są ci, którzy mieszkają na kempingach, w schroniskach czy hotelach, których właściciele dopełniają za nas obowiązku meldunkowego. Kraje, w których nie ma obowiązku zameldowania, jeśli pobyt nie trwa dłużej, niż trzy miesiące: Kraje, w których istnieje obowiązek meldunkowy: Cypr, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Hiszpania, Grecja, Holandia, Irlandia, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Malta, Portugalia, Słowacja, Słowenia, Szwecja, Węgry, Wielka Brytania. Austria, Belgia, Bułgaria, Niemcy, Rumunia, Włochy. PRZYJEŻDŻASZ I... CO DALEJ? Jeśli planujesz zostać za granicą dłużej niż 3 miesiące, postaraj się o pozwolenie na pobyt. Co musisz zrobić, by je zdobyć? 1 2 Przedstawić paszport (ważny jeszcze przynajmniej trzy miesiące) lub oryginał odpowiedniego dokumentu tożsamości (dowód osobisty - ważny minimum kolejne pół roku). Władze danego kraju mogą żądać przedstawienia dodatkowych dokumentów: zaświadczenia o zatrudnieniu od przyszłego pracodawcy, dokumentów uwiarygodniających status osób samozatrudniających się, zabezpieczenia finansowego (w przypadku osób chcących założyć firmę i studentów), ubezpieczenia (studenci, emeryci i renciści). Pozwolenie na pobyt wydawane jest zazwyczaj na pięć lat. Pozwolenia dla studentów ważne są przez rok, z możliwością przedłużenia. Pozwolenie pozostaje ważne nawet, gdy jego posiadacz przebywał poza krajem do pół roku lub odbywał służbę wojskową w kraju ojczystym. Opłata za wydanie pozwolenia na pobyt dla obywateli państw UE nie może przekraczać sumy pobieranej od obywateli danego kraju za wydanie dowodu tożsamości. 7 HALO, CZY JESTEŚ UBEZPIECZONY? No właśnie, jesteś? To bardzo istotne pytanie. Musisz o to zadbać, bo w ten sposób dbasz o siebie i zabezpieczasz sobie środki utrzymania i opiekę lekarską na wypadek, gdyby coś ci się stało albo gdybyś zachorował... 8 Bez ubezpieczenia władze danego kraju będą żądały od ciebie pokrycia kosztów leczenia, a to często ogromne sumy - kilka, kilkadziesiąt, a nawet kilkaset tysięcy złotych. Dlatego postaraj się o Europejską Kartę Ubezpieczenia Zdrowotnego (EKUZ). Jest to dokument upoważniający cię w trakcie czasowego pobytu w krajach UE do korzystania z systemu opieki zdrowotnej. Musisz jednak pamiętać, że dotyczy to sytuacji nagłych, wymagających natychmiastowej pomocy medycznej. Bezpieczniej jest wykupić także dodatkowe, prywatne ubezpieczenie - EKUZ nie zapewnia pokrycia kosztów transportu medycznego do Polski i procedur medycznych płatnych w większości państw. Trzeba pamiętać, że to lekarz udzielający pomocy decyduje, czy dane świadczenie jest konieczne, biorąc pod uwagę cel i przewidywany okres pobytu pacjenta zagranicą. HALO, CZY JESTEŚ UBEZPIECZONY? - Osoby zamieszkujące i pracujące legalnie w kraju UE oraz odprowadzające składki na ubezpieczenia mają takie same prawa do świadczeń medycznych, jak obywatele państwa, w którym przebywają. Prawa te przysługują także najbliższej rodzinie. rodziny. Jednak prawo do opieki wygasa, jeśli w ciągu trzech miesięcy nie znajdzie się pracy. WWW - Osoby bezrobotne wyjeżdżające w poszukiwaniu pracy mają prawo do świadczeń zdrowotnych, o ile są ubezpieczone w NFZ, przez co najmniej cztery tygodnie były zarejestrowane w urzędzie pracy, pobierały zasiłek. Muszą pobrać jednak z urzędu pracy w Polsce druk E-303 i nie później niż 7 dni od przyjazdu zgłosić się do urzędu w kraju, w którym chcą poszukiwać pracy. Opieką objęci są także członkowie zajrzyj tu! Szczegółowe zasady korzystania z opieki zdrowotnej w trakcie pobytu czasowego w poszczególnych państwach UE znajdziesz na: www.nfz.gov.pl. Jeśli w Polsce byłeś zarejestrowany jako bezrobotny, przed wyjazdem powinieneś pobrać w wojewódzkim urzędzie pracy formularz E-303 - na jego podstawie można zaopatrzyć się w formularz E-119 (formularze dostępne w oddziale NFZ-u). A ten upoważnia do zarejestrowania się w instytucji ubezpieczenia zdrowotnego w państwie UE, do którego się wybierasz. EKUZ jest ważna: dwa miesiące w przypadku wyjazdów turystycznych, pięć lat dla emerytów i rencistów; traci ważność z końcem roku szkolnego w przypadku studentów i uczniów kształcących się w innych państwach UE. 9 SOCJAL - JAK ZAPEWNIĆ SOBIE ŚWIADCZENIA? Praca „na biało” to nie tylko umowa, z góry określona płaca i podatki. To także możliwość korzystania z przysługujących za granicą świadczeń: socjalnych, chorobowych, emerytalnych. A także urlopu! Jakie to świadczenia? Wszystkim legalnie zatrudnionym na terenie UE pracownikom przysługują: świadczenia w razie choroby i macierzyństwa; z tytułu inwalidztwa (w tym np. na rehabilitację, dzięki której będziesz mógł wrócić do pracy zarobkowej); przed i po emerytalne; z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych; zasiłki pogrzebowe; świadczenia w razie bezrobocia; świadczenia rodzinne. 1 2 Możesz otrzymywać świadczenie tylko z jednego państwa. Prawo działa na twoją korzyść: w każdej sytuacji dostaniesz świadczenie w najwyższej możliwej wysokości. Okresy ubezpieczenia w poszczególnych krajach UE są uwzględniane w pozostałych państwach członkowskich. Oznacza to, że wszystkie lata, jakie przepracowałeś w Polsce, są wliczane do okresów ubezpieczenia zagranicą. Może to oznaczać wyższe świadczenia lub przyznanie świadczenia, którego bez sumowania okresów ubezpieczenia z kilku państw, nie otrzymałbyś. WWW zajrzyj tu! 10 Szczegółowe informacje na temat organizacji systemów zabezpieczenia społecznego w krajach Unii Europejskiej: www.zus.pl/files/orgsys.pdf. SOCJAL - JAK ZAPEWNIĆ SOBIE ŚWIADCZENIA? Swobodni jeźdźcy w Europie Zasada swobody przepływu pracowników zapewnia ci możliwość korzystania ze wszystkich zabezpieczeń socjalnych w każdym kraju UE, na równi z pracownikami, urodzonymi w kraju zatrudnienia. Z takich samych praw korzystają też członkowie najbliższej rodziny (małżonek, dzieci i pozostający na twoim utrzymaniu rodzice). A jeśli nie pracujesz na etacie? Nie wszyscy wyjeżdżający zagranicę mogą liczyć na stałą umowę i wszystkie wynikające z niej świadczenia. Co wtedy? 1 2 3 Jeśli jesteś pracownikiem sezonowym... Jeśli jesteś zatrudniony w Polsce, przebywasz na płatnym urlopie wypoczynkowym i dodatkowo podejmujesz pracę w krajach UE, podlegasz polskim przepisom, i składki z tytułu pracy sezonowej powinny być odprowadzane do polskiego systemu ubezpieczeniowego. Te same reguły obowiązują osoby pracujące na własny rachunek, w tym rolników. Jeśli jesteś nieaktywny zawodowo... Bezrobotny, student, emeryt, przebywający na urlopie bezpłatnym, a także niezarejestrowany w charakterze bezrobotnego – jeśli podejmują pracę sezonową w UE, podlegają przepisom ubezpieczeniowym w państwie zatrudnienia. Jeśli nie zostałeś zatrudniony za granicą za pośrednictwem polskiego pracodawcy... Nie podlegasz obowiązkowi opłacania składek ZUS. Powinieneś być ubezpieczony w kraju zatrudnienia. 11 SEZON NA... PRACOWNIKA Znajdź w sezonie fajną pracę za granicą. Można całkiem dobrze zarobić, a przy okazji pozwiedzać, poznać ludzi, miejscowe obyczaje i kuchnię, i mieć udane wakacje. Wcześniej jednak sprawdź, jak takiej sezonowej pracy szukać, gdzie i... jak nie dać się wyprowadzić w pole nieuczciwym pośrednikom. 12 Na prace sezonowe panują różne mody. Był czas, gdy najmodniejsze były wyjazdy na winobranie do Francji. W przerwie między zrywaniem gron rozmawiało się wtedy o Cortazarze. Potem był szał na zbieranie runa leśnego (jagód, borówek itp.) w Skandynawii. Wtedy najmodniejszy był Bułhakow. A teraz? Chyba na topie jest praca w restauracji, gdzieś na południu. A co się czyta? Co łączy wszystkie te zajęcia? No cóż: praca sezonowa to najczęściej ciężka, fizyczna robota. Mimo to na większości stanowisk oferowane jest wynagrodzenie na poziomie płacy minimalnej w kraju zatrudnienia. Dlaczego tak niedużo? Bo wspólnym mianownikiem wszystkich prac sezonowych jest brak doświadczenia i wysokich kwalifikacji. To coś, co może robić każdy: bezrobotny, który chce dorobić czy student... Nie daj się oszukać! Zgodnie z polskim prawem za pośrednictwo pracy za granicą nie można pobierać opłaty, pośrednik może jednak zażądać opłaty za koszty transportu, badań, szkoleń... Nie może natomiast wymagać przedpłaty, kaucji, zwrotu kosztów, niezwiązanych ze skierowaniem cię na dane stanowisko. Ani polski, ani zagraniczny pośrednik nie ma prawa pobierać od ciebie opłat za znalezienie pracy. Te sprawy załatwiają między sobą zagraniczny pracodawca i zagraniczny pośrednik, ty nic nie płacisz! SEZON NA... PRACOWNIKA 1 WWW zajrzyj tu! Oferty pracy: w urzędach pracy (m.in. z Niemiec, Hiszpanii, Francji); Eures www.europa.eu.int/eures, www.holidayresortjobs.co.uk, www.pickingjobs.com, www.in-focus.org, www.holidaybreakjobs.com, www.seasonworkers.com, www.fruitfuljobs.com, http://backdoorjobs.com, www.summerjobs.com, www.anyworkanywhere.com, www.vacansoleil.com/ vacatures.php?land=uk, www.holidayresortjobs.co.uk. 2 Dobrze jest sprawdzić, czy pracodawca zapewni ci wyżywienie i zakwaterowanie. Oblicz koszty, sprawdź, czy to ci się opłaca. Pracownicy sezonowi po powrocie do Polski mają możliwość odebrania części podatku zapłaconego w kraju, w którym byli zatrudnieni. Chodzi o nadpłatę zaliczek pobranych na poczet podatku dochodowego. Dlatego zawczasu sprawdź, ile wynosi kwota wolna od podatku w kraju, do którego się wybierasz. Kwoty wolne od podatku co roku zmieniają się. Informacje na ten temat można znaleźć w wydziałach ds. Promocji Handlu i Inwestycji Ambasad RP w krajach UE: polska.trade.gov.pl, „wybierz wydział” i w wybranym kraju zajrzyj do „przewodnika po rynku”. Dla kogo praca sezonowa? Za pracę sezonową uznaje się tę wykonywaną jedynie w określonych porach roku (np. sadzenie melonów, zbieranie szparagów, kwiatów, praca w restauracjach), a także w takim wypadku, gdy okres zatrudnienia w kraju UE trwa do ośmiu miesięcy (zazwyczaj). Aby zdobyć taką pracę, trzeba mieć ukończone 18 lat. W niektórych przypadkach (restauracje, hotele, zbiór owoców) pracodawcy mogą wymagać doświadczenia. 13 MŁODZIEŻY, DO PRACY! Nie tylko do książek, ale i do: zbierania owoców, roznoszenia potraw w restauracji... W każdym razie: nie do łopaty ani kilofa. Niepełnoletni w krajach UE mogą legalnie wykonywać tylko prace lekkie, nieuciążliwe i nieszkodliwe dla zdrowia. 14 Praca dla młodych – to oczywiście głównie praca wakacyjna. A więc czekają na ciebie restauracje, kawiarnie, bary - choć już nie kluby nocne. Nocą młodzież ma - zdaniem urzędników unijnych - spać, a nie pracować. Zatrudnienie możesz też znaleźć w rolnictwie, hodowli kwiatów, przy zbieraniu owoców. A nawet w parkach rozrywki - tu będziesz mógł zarobić, paradując po alejkach i wśród kawiarnianych stolików przebrany za postać z bajki. Bajecznie! Zanim zaplanujesz już ze szczegółami swoją zagraniczną karierę zawodową, sprawdź, czy możesz w ogóle legalnie pracować w wybranym kraju (patrz na następnych stronach). Każde państwo ma własne regulacje: w Norwegii i Holandii możesz znaleźć coś dla siebie nawet, jeśli masz skończone jedynie 13 lat. Ale już we Francji możesz w zasadzie o tym zapomnieć: tam pracodawcy wymagają ukończonych minimum 17 lat. Gdzie szukać ofert dla młodych? Nie ma portali oferujących ogłoszenia o pracy specjalnie dla nieletnich. Planując wyjazd warto więc udać się do biura OHP (Ochotnicze Hufce Pracy), które dysponuje ofertami pracy sezonowej w krajach UE. Część tych prac może być wykonywana przez nieletnich. MŁODZIEŻY, DO PRACY! Formalności, czyli papierologia 1 2 3 Ile możesz pracować Chcesz samodzielnie podróżować po Unii? Jak wolność, to wolność, ale... Podstawowymi dokumentami pozwalającymi podróżować po UE dzieciom i młodzieży są paszport lub dowód osobisty (legitymacja szkolna nie jest wystarczająca). Natomiast, jeśli jesteś niepełnoletni i jedynie dopisano cię do paszportu (starego typu) któregoś z rodziców, to nie możesz przekroczyć granicy samodzielnie. Musi towarzyszyć ci rodzic z paszportem. • 8 godzin dziennie i 40 tygodniowo - jeśli ukończyłeś szkołę lub masz wakacje • 2 godziny dziennie i 12 tygodniowo - jeśli chodzisz do szkoły Na szczęście, możesz mieć własny, osobny paszport. To dzisiaj nie problem - taki dokument można wyrobić nawet niemowlakowi. Oczywiście, będzie potrzebna zgoda rodziców. Poproś ich o pomoc przy wypełnianiu formalności. • 12 godzin odpoczynku i to bez przerwy przysługuje w ciągu dnia każdemu nieletniemu. Pracodawcy boją się młodych „na gigancie”. I mają do tego prawo. W zawiązku z tym szef, który chce zatrudnić nieletniego, może zażądać pisemnej zgody jego rodziców. Są to wymogi dla wszystkich krajów UE, jednak poszczególne państwa mogą zaostrzyć wymogi uregulowane dyrektywą unijną. Nie mogą natomiast wprowadzać łagodniejszych regulacji krajowych. 15 WŁASNA I WCALE NIE CIASNA - FIRMA! Jeśli czujesz, że masz żyłkę do interesów i drzemie w tobie prawdziwy przedsiębiorca - możesz śmiało sprawdzić się za granicą. Nie będziesz miał żadnych przeszkód w zakładaniu firm, spółek, rozkręcaniu biznesu. I czasem mniej formalności niż w Polsce... To właśnie jest wolna Europa. I okazuje się nawet, że w niektórych krajach łatwiej jest założyć firmę niż zdobyć pozwolenie na pracę (które gdzieniegdzie jeszcze obowiązuje). Władze wszędzie przychylnie patrzą na przedsiębiorców. Polacy mogą prowadzić działalność gospodarczą oraz wykonywać pracę na zasadach samozatrudnienia we wszystkich krajach UE oraz państwach EOG - Europejskiego Obszaru Gospodarczego (Norwegii, Islandii i Lichtensteinie). Przedsiębiorcy mogą zakładać firmy główne i podległe, takie jak filie, agencje, oddziały. Ale uwaga: nie każdą działalność można prowadzić na zasadach samozatrudnienia. Innymi słowy: w każdym państwie chronione są pewne branże czy zawody, najczęściej takie, które wiążą się z zaufaniem publicznym (prawnik) czy bezpieczeństwem innych ludzi (lekarz). Patrz także: str. 19 - 21 oraz w opisach poszczególnych krajów. Co będzie ci potrzebne przy rejestrowaniu firmy: 1 2 16 Zazwyczaj wymagane są: dowód osobisty lub paszport, akt urodzenia, zaświadczenie o meldunku, o niekaralności i o posiadaniu konta bankowego. W Holandii i Austrii trzeba przedłożyć biznesplan. WŁASNA I WCALE NIE CIASNA - FIRMA! 3 4 5 W zależności od tego, czy działalności wymaga wizyt klientów, czy to ty wychodzisz do klienta, będziesz poproszony o przedstawienie przy rejestracji umowy najmu, własności lokalu na siedzibę firmy lub wskażesz jako siedzibę adres zameldowania. W większości krajów unijnych trzeba też dokonać wpisu do rejestru handlowego. W niektórych krajach, żeby prowadzić niektóre rodzaje działalności (gabinet fryzjerski, dentystyczny) trzeba okazać uprawnienia. W przypadku innych (punkty gier losowych, produkcja leków, obrót bronią) wymagane są licencje i koncesje. A co z emeryturą, świadczeniami? Jeśli zamierzasz prowadzić działalność gospodarczą w innym kraju UE, zarówno ty, jak i członkowie twojej najbliższej rodziny będziecie podlegali ogólnoeuropejskim zasadom – składki płaci się tylko w jednym państwie, z reguły tam, gdzie prowadzona jest firma. Ale jeśli jej właściciel przenosi się do innego kraju, opłacane składki i prawo do świadczeń nie przepadają. Przy obliczaniu wysokości emerytury osoby, która pracowała w dwóch państwach, będą brane pod uwagę wszystkie opłacane składki. I to tak, żebyś na tym bilansie nie stracił, a raczej zyskał! A co z podatkami? Płacisz je tam, gdzie działa twoja firma, zgodnie z prawem podatkowym obowiązującym w danym państwie UE. Prawo to określa m.in. wysokość stawek podatkowych i termin ich płacenia. Wysokość podatków może mieć decydujący wpływ na rozwój przedsiębiorstwa, dlatego przed założeniem firmy zapoznaj się z obowiązującym w danym kraju systemem podatkowym. Może się okazać, że planowany przychód znacznie się pomniejszy po zapłaceniu wszystkich podatków. Weź pod uwagę, że w wielu krajach UE obowiązują wyższe stawki podatkowe i składki ubezpieczeniowe. 17 ZAWODY SPECJALNEGO ZNACZENIA Otwarty rynek pracy nie oznacza, że nie kierują nim żadne zasady. Każde państwo sprawuje kontrolę nad takim rynkiem. I dba o to, by pewne szczególne profesje – jak np. lekarz – były wykonywane przez osoby kompetentne, doświadczone, zaznajomione z przepisami prawa kraju, w którym chcą pracować. Dla ciebie może to oznaczać niestety nieco więcej formalności. Takie szczególne profesje nazywa się zawodami regulowanymi (lub działalnością regulowaną). Władzom danego kraju nie robi różnicy, czy kelner–cudzoziemiec wie, z której strony podawać talerz, a z której – nalewać wino. Najwyżej pomyli się, obleje gościa burgundem i wyleci z pracy. Ale jeśli pomyli się lekarz? Prawnik? Pilot samolotu? Maszynista pociągu? Dlatego urzędnicy wszystkich państw UE zastrzegają sobie możliwość potwierdzenia kompetencji i wiedzy osoby, która chciałaby w tym państwie wykonywać ten szczególny, regulowany zawód. To oznacza, że musisz potwierdzić dyplom. Konieczne jest to, gdy będziesz świadczyć usługi w ramach samozatrudnienia - założysz firmę. W pozostałych przypadkach zatrudnienie pracownika na podstawie dyplomu uzyskanego w innym państwie zależy od pracodawcy. 19 ZAWODY SPECJALNEGO ZNACZENIA Profesje specjalne, czyli... Z prawnego punktu widzenia Zawody regulowane (władze każdego kraju samodzielnie ustalają ich listę) to przede wszystkim takie, które związane są z dużą odpowiedzialnością za bezpieczeństwo innych ludzi. Do ich wykonywania niezbędne są więc specjalne uprawnienia: studia kierunkowe, egzaminy państwowe lub odpowiednie certyfikaty. Z takim zawodem będzie się nam kojarzył pilot, kierowca, maszynista, ale wśród zawodów regulowanych są też takie, które są zawodami zaufania publicznego. W Polsce, Czechach, Niemczech czy na Węgrzech takich zawodów jest około 300, ale już np. w Holandii - 80, a w Finlandii - jedynie dziesięć. Jeżeli dany zawód jest regulowany, państwo musi wyznaczyć urzędy i instytucje, które podejmują decyzje o uznaniu dyplomów, certyfikatów, koniecznych do wykonywania tego zawodu, a zdobytych w Polsce. 20 1 2 Dyrektywy systemu ogólnego wymagają, aby twoje kwalifikacje - czyli to, czego nauczyłeś się w Polsce - były uznawane, chyba, że zostaną wskazane zasadnicze różnice (np. pomiędzy systemami kształcenia w Polsce i kraju, w którym chcesz pracować). Dyrektywy sektorowe regulują dostęp do następujących zawodów w UE: lekarz, pielęgniarka odpowiedzialna za opiekę ogólną, dentysta, położna, farmaceuta, lekarz weterynarii, architekt, prawnik. Wymogi dotyczące kształcenia w tych zawodach są takie same w całej Unii. To oznacza, że uznawanie kwalifikacji odbywa się automatycznie (pod warunkiem, że dyplom jest zgodny z wymogami dyrektywy sektorowej). Informację, czy dyplom wydany przez uczelnię polską jest zgodny z postanowieniami dyrektyw, można uzyskać w izbie branżowej. Prawo do wykonywania tych zawodów uzyskane w jednym z krajów unijnych upoważnia do pracy w całej UE. ZAWODY SPECJALNEGO ZNACZENIA Uznawanie dyplomu w 5 krokach 1 2 3 4 5 Lepiej zawczasu upewnij się, czy będziesz mógł wykonywać swój zawód zagranicą. Mówiąc językiem urzędowym: musisz dowiedzieć się, czy twoje kwalifikacje zawodowe będą w danym kraju uznane. Zwróć się w tej sprawie do ośrodka informacji danego państwa członkowskiego (np. izby branżowej). Nie dowiesz się, czy będziesz musiał uzupełnić swoje kwalifikacje, zanim nie złożysz wniosku o uznanie swojego wykształcenia (możesz też przesłać go pocztą). Wymagane dokumenty w każdym kraju są inne, ale wszędzie żąda się notarialnie potwierdzonego i przetłumaczonego dyplomu. WWW zajrzyj tu! Dodatkowe informacje na temat uznawania kwalifikacji znajdziesz na stronie: www.buwiwm.pl. Teksty dyrektyw systemu ogólnego i dyrektyw sektorowych można znaleźć na stronach: http://www.buwiwm.edu.pl/eu/ public/pl/leg_pl/dir_pl/ (wersja polska). Odpowiedź dostaniesz najpóźniej po czterech miesiącach (przeważnie czeka się ok. dwóch miesięcy). Jeśli nie dostaniesz w terminie odpowiedzi albo twój dyplom nie zostanie uznany, masz prawo odwołać się do sądu. 21 AUSTRIA Najważniejsze formalności A Aby pracować w Austrii trzeba otrzymać zezwolenie na pracę – ta sytuacja może trwać jednak maksymalnie do 1 maja 2011 r. 22 Jeśli chcesz legalnie pracować w Austrii, musisz najpierw znaleźć pracodawcę, który w twoim imieniu występuje do urzędu pracy z prośbą o wydanie pozwolenia na pracę. Pozwolenie na stałe zatrudnienie otrzymasz jedynie wtedy, gdy do pracy nie będzie chętnych Austriaków oraz innych obywateli dawnej „piętnastki”. Bez problemu pozwolenie dostaje tzw. personel kluczowy, czyli osoby, których umiejętności i wykształcenie są w Austrii poszukiwane. Natomiast naukowcy w ogóle nie potrzebują pozwolenia, podobnie jak au pair (jeśli mają 18 do 28 lat i nie będą pracować dłużej niż rok). W ciągu trzech dni od przyjazdu trzeba się zameldować w magistracie lub gminie. Musisz także pamię- tać, że przy wyjeździe z tego kraju należy się wymeldować. Jak się tu pracuje? Tydzień pracy to 40 godzin, 8 dziennie (dopuszcza się 10 godzin dziennie, przez 4 dni w tygodniu). Zatrudnieni na pełnym etacie mają prawo do 30 dni urlopu. Bilans zysków i strat Ile można zarobić... W Austrii nie istnieje minimalne wynagrodzenie. Średnia roczna pensja to ok. 25 tys. euro. Średnia stawka pielęgniarki to 7 euro za godzinę, a budowlańca od 6 - 8. W sezonie w turystyce można zarobić 4-6 euro za godzinę, z napiwkami AUSTRIA ok. 2 tys. euro miesięcznie. a ile wydać... Najdrożej jest w Wiedniu. Na życie będziesz musiał przeznaczyć co najmniej 700 euro. Koszty zakwaterowania to ok. 400 euro, a jedzenia 300 euro. Info w sieci Serwis informacyjny: www.austria.gv.at. Austriackie pośrednictwo pracy: www.ams.or.at. Oferty pracy: www.jobcenter.at, www.tourismusbetriebe.at, www.jobpilot.at, www.personalberatung.at. Informator o możliwościach zatrudnienia: www.handelsratpolen.at. Poszukiwany Poszukiwana O pracę jest trudno. W sezonie najłatwiej na budowie. Sporo pracy czeka także w hotelarstwie, gastronomii, szpitalach (dla lekarzy i pielęgniarek) oraz domach opieki. W sezonie narciarskim problemów ze znalezieniem pracy nie powinni mieć instruktorzy narciarstwa. Lista zawodów, w których od 1 stycznia 2008 r. łatwiej uzyskać zezwolenie na pracę w Austrii: www.wien.polemb.net/files/WE_ polski/Inernet-informacja%20 o%20zawodach.pdf. Na swoim - czyli załóż firmę Nie będziesz potrzebować pozwolenia na pracę. Musisz jednak przygotować biznesplan na 5 lat, dobrze mieć wynajęty lokal. Więcej o możliwościach samozatrudnienia: www. wien.polemb.net/files/WE_polski/ Samozatrudnienie_12_05_wersja_1_A5.pdf. Praca dla małolata W tym kraju dzieci między 13. a 16. rokiem życia mogą pracować wyłącznie w rodzinnej firmie. Natomiast starsza młodzież może być legalnie zatrudniana, jeśli nie chodzi do szkoły. Przed ukończeniem 19 lat pracodawca nie może ci przydzielać zadań, które mogłyby zaszkodzić twojemu zdrowiu lub moralności. Jeśli jesteś niepełnoletni, wolno ci pracować jedynie 40 godzin tygodniowo. Nie możesz także pracować w nocy (między 20.00 a 6.00). W tygodniu należą ci się dwa dni wolnego. 23 BELGIA B W maju 2009 roku władze Belgii zadecydowały o otwarciu rynku pracy dla Polaków i obywateli „nowych” krajów UE. To dobra wiadomość tym bardziej, że w kraju, słynącym z produkcji wyśmienitej czekolady wciąż brakuje rąk do pracy. Niekoniecznie w cukiernictwie… 24 Najważniejsze formalności Bilans zysków i strat Jeśli chcesz zostać w Belgii dłużej niż na 3 miesiące, musisz w ciągu 8 dni od przyjazdu wybrać się do urzędu miejskiego, by się zameldować. Dzięki temu otrzymujesz nie tylko prawo pobytu, ale i prawo ubiegania się o zasiłek. Jeśli masz już podpisaną umowę z pracodawcą, otrzymasz tzw. elektroniczną kartę E - daje ci ona prawo mieszkać i pracować na terenie Belgii przez 5 lat. Jeśli dopiero zamierzasz szukać pracy, dostaniesz jedynie numer identyfikacyjny - coś w rodzaju polskiego numeru PESEL i tymczasową kartę pobytu, ważną przez okres nie dłuższy niż 3 miesiące. Ile można zarobić... Minimalna płaca to 1440 euro. Na początek możesz dostać 500 - 2000 euro. a ile wydać... Przyjmuje się, że na utrzymanie w Belgii potrzeba co najmniej 500 euro na miesiąc. Najdrożej jest w Brukseli: 400 euro za pokój w tzw. dzielnicy europejskiej, do 800 euro za kawalerkę. Jedzenie i rozrywka to wydatek rzędu 200 - 300 euro miesięcznie. Jak się tu pracuje? Tydzień pracy w Belgii to 39 godzin, nie więcej niż 8 godzin dziennie. Nie wolno pracować w niedzielę! Po roku pracy otrzy- BELGIA masz prawo do urlopu - 24 dni. Płatny urlop przysługuje ci także w 10 dni świątecznych. Info w sieci Ambasada Belgii w Polsce: www.diplomatie.be/warsawpl. Polskie forum: www.belgia.net. Urząd pracy Flandria VDAB: www.vdab.be. Urząd pracy Walonia FOREM: www.leforem.be. Oferty pracy: www.arbajob.com, www.job-career.be, www.expatriates.com/ classifieds/belgium, www.jobs-brussels.com. Poszukiwany Poszukiwana Belgowie chętnie zatrudniają: opiekunki do dzieci, osób starszych, pielęgniarki i lekarzy, sprzątaczki, kucharzy, ogrodników, inżynierów, kierowców, leśników, krawcowe, architektów i księgowych. Na swoim - czyli załóż firmę Możesz prowadzić działalność jednoosobową lub mieć spółkę. Aby założyć firmę, musisz być pełnoletni, posiadać zaświadczenie z urzędu gminy o zameldowaniu i lokal, w którym zamierzasz prowadzić działalność (może to być twoje mieszkanie). Firmę musisz zarejestrować w rejestrze han- dlowym (La Banque - Carrefour des Entreprises). Na terenie Belgii działa 230 tzw. okienek przedsiębiorstw. Praca dla małolata W Belgii możesz pracować bez przeszkód, jeśli skończyłeś 15 lat. Ale uwaga: jeśli masz 15 - 16 lat, ale nie ukończyłeś dwóch pierwszych klas szkoły średniej - nikt cię nie zatrudni. Takie są przepisy. 25 DANIA DK Od maja 2009 r. Polacy mogą bez przeszkód podejmować pracę w tym kraju. I coraz więcej osób decyduje się właśnie na Danię - bo można tu znaleźć dobrze płatną pracę, a nad Wisłę jest przysłowiowy „rzut beretem”: wystarczy 6 - 10 godzin podróży promem i już jest się w domu! 26 Najważniejsze formalności Nie musisz już mieć pozwolenia na pracę, ale musisz wystarać się o kartę pobytową w duńskim urzędzie administracyjnym Stats- Bilans zysków i strat Ile można zarobić... Najmniejsza przepisowa stawka to 13 - 14 euro brutto za godzinę. Pracownicy wykwalifikowani dostają 16 - 30 euro za godzinę. W Danii nie istnieje płaca minimalna. Minimalne wynagrodzenia ustalane są dla poszczególnych branż. a ile wydać... Mieszkanie można wynająć za 6000 koron miesięcznie, dom za 10000 - 40000 koron (plus forvaltning - oczywiście, jeśli zamierzasz zostać w Danii dłużej niż 3 miesiące. Karta pobytowa jest ważna maksimum rok, ale będziesz mógł przedłużyć ją na kolejne 3 lata. opłaty). Przy pracy sezonowej jest łatwiej. Kiedy jest ciepło (czyli od maja do września) zawsze znajdziesz miejsce na rozbicie namiotu u swojego pracodawcy. Pracodawca na ogół zapewnia też łazienkę i dostęp do kuchni. W pozostałych miesiącach masz zagwarantowane lokum, choć czasem płatne. W Danii obowiązują korony duńskie (1 DKK = 0,55 PLN). Uwaga: w Danii są bardzo wysokie podatki. Podatek dochodowy to niemal 50 %! DANIA Jak się tu pracuje? Dobrze, bo… tylko przez 37 godzin tygodniowo. W dodatku jeśli zatrudnisz się na drugą i trzecią zmianę, możesz dostać dwie godziny urlopu za każdy pełny tydzień pracy! W ogóle pracownicy w Danii mają prawo do aż 5 tygodni urlopu rocznie, w tym 18 dni nieprzerwanego urlopu musi przypaść między 1 maja a 30 września. Info w sieci Ambasada Królestwa Danii w Warszawie: www.ambasadadanii.pl. Praktyczne informacje o życiu i pracy: www.nyidanmark.dk/da-dk, www.workindenmark.dk. Informacje dla przedsiębiorców: www.investindk.dk. Ministerstwo Pracy: www.bm.dk. Duńskie pośrednictwo pracy: www.ams.dk, www.jobnet.dk. Oferty pracy: www.jobbank.dk, www.stepstone.dk, www.seasonalwork.dk. Poszukiwany Poszukiwana Pracę znajdą pielęgniarki, pracownicy opieki społecznej, opiekunowie osób starszych i chorych, kucharze, kelnerzy. W sezonie najłatwiej znaleźć coś w rolnictwie: przy zbiorze truskawek, grochu, cebuli, kukurydzy, jabłek, gruszek, w szkółkach ogrodniczych, przy drzewkach bożonarodzeniowych lub adwentowych wiankach. Praca sezonowa zaczyna się w marcu (szkółki), kończy w grudniu (świąteczne drzewka). Uwaga: nie musisz znać duńskiego. W wielu firmach językiem roboczym jest angielski. Na swoim - czyli załóż firmę Tak naprawdę najprościej jest założyć firmę jeszcze w Polsce, a w Danii zarejestrować tylko jej filię. Wykonując taki manewr, nie musisz udowadniać przed urzędnikami, że masz potrzebne na rozkręcenie własnej działalności środki. Jeśli jednak zdecydujesz się rejestrować firmę w Danii, wcześniej zasięgnij porady w biurze doradztwa zawodowego w twojej gminie zamieszkania. Więcej informacji znajdziesz na portalu dla przedsiębiorców: www.virk.dk. 27 CYPR C Cypryjczycy poszukują rąk do pracy i chętnie zatrudniają Polaków. Trzeba jednak uważać na nieuczciwe agencje zatrudnienia. Przypilnuj też pracodawcę, żeby zawarł z tobą umowę o pracę na piśmie i dokładnie ewidencjonował twój czas pracy. Jak się tu pracuje? W większości firm pracuje się od 8.00 do 17.30, z przerwą od 13.00 do 14.30. 28 Najważniejsze formalności Info w sieci Jeśli zamierzasz zostać tu dłużej niż na trzy miesiące, musisz uzyskać prawo pobytu. Załatwiasz je w biurze imigracyjnym. Oficjalna strona Cypru: www.cyprus.gov.cy. Cypryjskie Centrum Promocji Handlu w Warszawie: www.cyprustrade.pl. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Cypru (wydział ds. migracji): www.moi.gov.cy. Portal cypryjski: www.cyprus-net.com. Portal dla Polaków na Cyprze: www.kypros.org.pl. Bilans zysków i strat Ile można zarobić... Płaca minimalna wynosi 840 euro (po 6 miesiącach zatrudnienia i w wybranych grupach zawodowych). Przykładowe zarobki: szef kuchni - 1400 euro, kucharz - 700 euro, pomocnik kucharza - 600 euro, kelner - 600 euro plus napiwki. a ile wydać... Cypr jest drogim krajem. Na życie potrzebujemy ok. 700 euro. Trzeba się liczyć z cenami co najmniej 30 proc. wyższymi niż w Polsce. Poszukiwany Poszukiwana Na Cyprze pracy nie brakuje. Zwłaszcza w sezonie, w branży turystycznej i hotelarskiej. FRANCJA F Najważniejsze formalności Możesz legalnie przebywać na terenie Francji, nie posiadając karty pobytu, choć możesz ją sobie wyrobić. Francuscy urzędnicy dzielą obcokrajowców na cztery kategorie: pracownik, osoba nieaktywna, student lub członek rodziny osoby, 30 Francja długo wzbraniała się przed otwarciem swojego rynku pracy. Początkowo trzeba było mieć pozwolenie na pracę i kartę pobytu. Dziś nie jest to już konieczne. Możesz robić karierę nad Sekwaną - mile widziani są tam zwłaszcza pracownicy służby zdrowia, menadżerowie, pracownicy bankowości, finansów, ubezpieczeń, ale... Uwaga! W przypadku wielu branż znalezienie posady utrudniają skomplikowane procedury. należącej do jednej z poprzednich grup. Jeśli jesteś pracownikiem lub studentem, kwestie związane z ubezpieczeniem masz zapewne z głowy. Ale jeśli jesteś „nieaktywny” (czyli np. szukasz pracy), jesteś zobowiązany posiadać ubezpieczenie zdrowotne: prywatne francuskie lub zagraniczne albo polskie. Możesz też zostać popro- szony o udowodnienie, że masz odpowiednie środki pozwalające ci się utrzymać we Francji. Jak już przeczytałeś we wstępie, we Francji istnieje grupa tzw. zawodów regulowanych, do których dostęp jest utrudniony. Nie chodzi o to, że obcokrajowcy podlegają tu jakimś specjalnym rygorom po prostu muszą spełnić te same FRANCJA wymogi, co ich francuscy koledzy. A te mogą się nieco różnić od polskich. Do tej specjalnej grupy zawodów należą m.in.: lekarze, pielęgniarki, psychologowie, weterynarze, technicy medyczni, architekci, geodeci, adwokaci, biegli księgowi, rewidenci, agenci nieruchomości, rzeczoznawcy, tłumacze konferencyjni, fryzjerzy, kosmetyczki, przedsta- wiciele tzw. zawodów morskich. Jeśli chcesz któryś z tych zawodów wykonywać na terenie Francji, musisz przede wszystkim postarać się o uznanie twojego dyplomu za równoważny z francuskim, a także zdać egzaminy będące dowodem twoich kompetencji. Pamiętaj też, że urzędy francuskie bezwzględnie wymagają, aby polskie dyplomy były poświadczane przez polskie izby zawodowe i tłumaczone przez francuskich tłumaczy przysięgłych. W przypadku lekarzy, prawników i księgowych samo potwierdzenie dyplomu nie wystarczy - aby zacząć praktykę, trzeba jeszcze uzyskać zgodę właściwej izby branżowej we Francji, a także zostać wpisanym na listę uprawnionych do wykonywania zawodu. Bilans zysków i strat płace: budowlańcy - od 1500 euro do 2500 euro miesięcznie, fizjoterapeuci - 1300 do 1400 euro, inżynierowie - ok. 2000 euro, lekarz ok. 4400 euro. a ile wydać... W Paryżu na życie wydasz raczej nie mniej niż 1000 euro miesięcznie - głównie ze względu na wysokie ceny najmu. Za kawalerkę zapłacisz 800 euro, a za mieszkanie dwupokojowe 1000 - 1400 euro. Bilet miesięczny to wydatek rzędu 50 euro, rogalik maślany kosztuje 1 euro, trzy razy więcej zapłacisz za butelkę niedrogiego wina. Ile można zarobić... Minimalne miesięczne zarobki wynoszą 1337 euro dla pracowników powyżej 18. roku życia. Jeśli będziesz zarabiać więcej niż 1500 euro, musisz założyć konto, na które będzie przelewana twoja pensja. Przykładowe 31 FRANCJA Info w sieci Jak się tu pracuje? Ambasada Francji: www.ambafrance-pl.org. Ambasada RP we Francji: www.paris.polemb.net. Ministerstwo Pracy: www.travail.gouv.fr. Krajowa Agencja ds. Zatrudnienia: www.anpe.fr. Centrum pracy dla młodzieży: www.paris-jeunes-emploi.org. Porady na temat zakładania firmy: www.apce.com. Oferty pracy: www.monster.fr, www.emploi-saisonnier.com. Oferty pracy sezonowej: www.cidj.com, www.emploi.org, www.keljob.com. Tydzień pracy liczy jedynie 35 godzin (maksymalnie 48, ale każda dodatkowa godzina jest słono płatna). Za 12 miesięcy pracy przysługuje ci 30 dni urlopu (lub 5 tygodni). Każda osoba legalnie zatrudniona we Francji jest ubezpieczona w tzw. Caisse Primaire d’Assurance Maladie (kasa chorych), m.in. od wypadku przy pracy. Do pracy we Francji można też wyjechać w ramach wymiany stażystów - co roku załapuje się na nią 1000 osób między 18. a 35. rokiem życia, z dobrą znajomością francuskiego i co najmniej zawodowym wykształceniem. Staż trwa 3 miesiące (można go przedłużyć aż do 28 miesięcy). Więcej na stronie Stowarzyszenia na Rzecz 32 Rozwoju Wymiany Zawodowych Stażystów w Europie: www.adespe.org/po/presentation.php. Ciekawe... Francuzi niezbyt chętnie uczą się języków obcych, a szczególną awersję mają do... angielskiego. Nie znając choćby podstaw francuskiego, możesz mieć nie tylko kłopot ze znalezieniem pracy, ale nawet z zamówieniem śniadania w centrum Paryża! FRANCJA Poszukiwany Poszukiwana Mile widziani we Francji są pracownicy służby zdrowia, handlowcy, specjaliści bankowości i ubezpieczeń, księgowi, menadżerowie, budowlańcy. Większość osób, które chciałyby znaleźć we Francji pracę w jednym z tych zawodów, musi biegle posługiwać się językiem francuskim. W sezonie rolnicy chętnie zatrudniają Polaków przy zbiorze winogron, jabłek, borówek. Na swoim - czyli załóż firmę Przede wszystkim musisz określić rodzaj działalności, którą zamierzasz się na terenie Fran- cji zająć: handlowa, rzemieślnicza, wolny zawód. To rozróżnienie jest ważne - w zależności od tego, do której grupy się kwalifikujesz, będziesz musiał dopełnić nieco innych formalności. Teoretycznie nad Sekwaną panuje swoboda prowadzenia działalności gospodarczej, ale w praktyce trzeba czasami uzyskać dodatkowe koncesje (np. w sektorze użyteczności publicznej). Przede wszystkim, by założyć firmę, musisz być pełnoletni, nie możesz jednocześnie być urzędnikiem czy funkcjonariuszem państwowym, musisz posiadać lokal. Dokumenty rejestracyjne firmy składasz w Centrum Formalności Przedsiębiorstw (CFE), rejestracja trwa ok. tygodnia. Praca dla małolata Możesz szukać szczęścia nad Sekwaną, jeśli masz skończone 17 lat. Nie będziesz jednak mógł pracować dłużej niż 35 godzin tygodniowo ani brać nocnych zmian. Wynagrodzenie musi wynosić co najmniej 90 proc. płacy minimalnej (póki nie skończysz 18 lat). Polska i Francja mają identyczny wskaźnik PDI (power distance index). To oznacza, że w Polsce i we Francji w relacjach podwładny – szef obowiązują podobne reguły zażyłości i bliskości. 33 GRECJA G Grecja to raj dla turystów. Dlatego większość miejsc pracy wiąże się z hotelarstwem czy gastronomią i ma charakter sezonowy. 34 Najważniejsze formalności Bilans zysków i strat Osoby, które zamierzają pozostać w Grecji dłużej niż 90 dni, są zobowiązane do złożenia wniosku o pozwolenie na pobyt na posterunku policji, w ciągu 14 dni od przyjazdu. Jeśli chcesz pracować w Grecji, ty lub twój pracodawca musicie złożyć też wniosek o wydanie „europejskiego pozwolenia na pobyt z prawem do pracy”. Będziesz potrzebował: potwierdzonej notarialnie kopii dowodu lub paszportu, trzech zdjęć, zaświadczenia o miejscu zamieszkania, o posiadaniu ubezpieczenia, umowy o pracę (poświadczonej przez Urząd Inspekcji Pracy). Ile można zarobić... Dniówka w sezonie wynosi 25 - 30 euro. Średnia pensja robotnika na budowie to 1200 euro miesięcznie. Płaca minimalna to 701 euro miesięcznie. a ile wydać... Wynajęcie kawalerki to wydatek rzędu 300 - 400 euro. Za tani obiad zapłacisz 10 - 20 euro. Jeśli na obiad wystarczy ci hamburger, wydasz na niego jedynie 2 euro. Chleb kosztuje 1 euro, a mleko - 1,34 euro. Grecy są rodzinni, uprzejmi i bardzo życzliwi. Niech nie zdziwi cię w restauracji widok gości, jedzących rękoma lub ze wspólnej miski! GRECJA W Grecji niezwykle ważna jest sjesta, która przypada najczęściej na godziny 15.00 - 17.00 (latem niezwykle upalne). Większość sklepów i instytucji jest w tym czasie zamknięta. Info w sieci Greckie pośrednictwo pracy: www.oaed.gr. Oferty pracy: www.justjobs.gr, www.kariera.gr, www.ekep.gr. Strony poświęcone Grecji: www.gogreece.com, www.visitgreece.gr, www.greece.pl. Jak się tu pracuje? Tydzień pracy trwa 40 godzin (z nadgodzinami - nie więcej niż 48). Aby dostać urlop (na początku 20 dni), musisz przepracować u jednego pracodawcy pełny rok. Poszukiwany Poszukiwana Najłatwiej o pracę sezonową na budowach, przy zbiorze owoców, a także w turystyce. Jednak w restauracjach i hotelach na zatrudnienie mogą liczyć tylko ci, którzy mogą pochwalić się znajomością angielskiego lub niemieckiego. Kobiety są chętnie zatrudniane w charakterze sprzątaczek i opiekunek osób starszych. Grecy cenią też polskich inżynierów, architektów, marynarzy. Na swoim - czyli załóż firmę Musisz otrzymać od władz zezwolenie na prowadzenie działalności. Jej zakres jest dowolny, choć w niektórych obszarach obowiązuje posiadanie koncesji, np. na eksploatację złóż, obrót bronią, zarządzanie portami. Praca dla małolata Jeśli nie masz skończonych 18 lat, potrzebujesz pozwolenia na pracę. Bez niego będziesz mógł udzielać się jedynie w biznesie rodzinnym lub jako twórca dzieł sztuki i artysta. Osobom niepełnoletnim nie wolno pracować w niebezpiecznych i szkodliwych warunkach, a także więcej niż 6 godzin dziennie (i 30 tygodniowo). 35 HISZPANIA E Hiszpania otworzyła dla nas swój rynek pracy już 1 maja 2006 r. Przeszkodą w znalezieniu super posady jest często brak znajomości języka hiszpańskiego. Najważniejsze formalności Bilans zysków i strat Nie musisz rejestrować pobytu, ale musisz wystąpić na komisariacie policji o wydanie Numero de Identifcation de Extranjero (NIE - Numer Identyfikacji Cudzoziemca). Musisz mieć ważny paszport lub dowód, a także zaświadczenie o zameldowaniu z urzędu miasta. Meldunek jest ważny: przyda się przy zapisywaniu dziecka do szkoły, zarejestrowaniu w urzędzie zatrudnienia i... oddaniu głosu w wyborach lokalnych! Ile można zarobić... Płaca minimalna wynosi 700 euro miesięcznie. Przykładowe płace: sprzątaczka w Madrycie zarabia 8 euro na godzinę, kelnerka w restauracji - 700 euro miesięcznie plus napiwki (często drugie tyle), asystentka - ok. 1700 euro, informatyk 2000 euro. Może ucieszyć cię informacja, że po pół roku pracy możesz liczyć w czerwcu na dodatkową, wakacyjną pensję (coś w rodzaju naszej „trzynastki”).Pracodawcaniejestjednak zobowiązany do jej wypłacenia. Dodatkowa 14 pensja wypłacana jest w okresie świąt Bożego Narodzenia. a ile wydać... Za kawalerkę w średniej wielkości mieście zapłacisz 250 - 300 euro miesięcznie, za pokój - do 200 euro. Nie chcesz narobić sobie wrogów? Nie krytykuj corridy! 36 HISZPANIA Droga jest Barcelona - tu za małe mieszkaniewłaścicieleżądają360euro za miesiąc. Na jedzenie wydasz ok. 300 euro miesięcznie, na bilet 30 euro. Hamburger kosztuje 2 - 5 euro. Info w sieci Ambasada RP w Hiszpanii: www.polonia.es. Krajowe pośrednictwo pracy: www.inem.es. Oferty pracy: www.monster.es, www.recursoshumanos.net, www.turijobs.com (turystyka), www.primerempleo.com (pierwsza praca). Poszukiwany Poszukiwana Pracę najłatwiej znaleźć w budownictwie i rolnictwie. W tej pierwszej branży najwyżej cenieni są wykwalifikowani specjaliści: murarze, tynkarze, hydraulicy. Szybko też trafisz na ciekawą ofertę, jeśli jesteś projektantem dróg, architektem lub operatorem maszyn. Praca w rolnictwie to przede wszystkim pomoc przy zbieraniu truskawek i oliwek. W sezonie wakacyjnym łatwo zaczepić się w turystyce: w restauracji na sali (jeśli znasz angielski, niemiecki lub hiszpański), w hotelu czy na zmywaku, a także w charakterze animatora kultury. Tradycyjnie cenieni są lekarze, a szczególnie specjaliści z radiologii czy onkologii. Jeśli ci się poszczęści, możesz znaleźć zatrudnienie jako lektor albo... specjalista ds. logistyki czy obrotu nieruchomościami w tych branżach biegła znajomość języków innych niż zachodnie jest atutem. Jeśli jesteś z kimś umówiony, czy to prywatnie, czy służbowo, nie bądź zaskoczony, gdy rozmówca się spóźni i to znacznie. Cóż – punktualność nie znajduje się wysoko w hierarchii wartości mieszkańców Południa. 37 HISZPANIA Jak się tu pracuje? Nie trzeba mieć pisemnej umowy - dopuszczalna jest forma ustna, choć coraz rzadziej jest stosowana. Tydzień pracy wynosi 40 godzin, nie więcej niż 9 godzin dziennie. Płatny urlop nie może być krótszy niż 30 dni (razem z weekendami). Hiszpanie mają aż 12 świąt państwowych i 2 święta lokalne - to jeden z najbardziej „rozcelebrowanych” narodów Europy. W środku dnia zazwyczaj jest sjesta, która trwa kilka godzin. Pracę nierzadko kończy się więc ok. 20.00. Uwaga! Jeśli zostałeś zwolniony przez szefa, tracisz prawo do ubiegania się o zasiłek dla bezrobotnych! 38 Na swoim - czyli załóż firmę Jeśli chcesz prowadzić firmę, musisz mieć zezwolenie władz lokalnych i wpis do rejestru. Szczegółowe wymagania są różne, w zależności od tego, czym chcesz się zajmować jako przedsiębiorca. Podstawą do rejestracji firmy będzie jednak twój numer NIE. Praca dla małolata W Hiszpanii zatrudniana jest młodzież po ukończeniu 15. roku życia. Jeśli jednak jesteś niepełnoletni, podlegasz szczególnej ochronie: pracodawca nie może zatrudniać cię w warunkach szkodliwych dla zdrowia (pod ziemią, przy substancjach chemicznych), dawać ci nadgodzin ani „nocek”. Szukasz mieszkania w Hiszpanii? Idź do... kościoła! Polskie parafie pełnią specyficzną rolę pośrednika przy wynajmie mieszkań. Po mszy ksiądz czyta oferty - wiele z nich jest bardzo atrakcyjnych. W Madrycie są aż trzy polskie kościoły. Warto wiedzieć, że część Hiszpanów posługuje się językami regionalnymi. Swoją mowę mają mieszkańcy Galicji, Katalonii, a także Kraju Basków. Jeśli wybierasz się w te rejony, byłoby dobrze, gdybyś poznał podstawy tych języków. HOLANDIA NL Najważniejsze formalności Jeśli zamierzasz pracować w Holandii np. tylko przez wakacje (nie dłużej niż 4 miesiące), musisz wyrobić sobie numer SoFi - coś w rodzaju polskiego NIP-u. Otrzymasz go w urzędzie skarbowym (Belastingdienst) na podstawie paszportu lub dowodu osobistego. Pamiętaj, by w formularzu zgłoszeniowym, w rubryce dotyczącej zamieszkania, podać adres 40 Od maja 2007 nie potrzebujesz pozwolenia na pracę. W Holandii, kraju kanałów i tysiąca serów, szczególnie poszukiwani są... marynarze. W końcu znajdują się tu wielkie porty, firmy transportowe. Ale zajęcie znajdzie też personel medyczny, a także pracownicy sezonowi: w rolnictwie i hodowli kwiatów, przy sortowaniu ryb, warzyw, owoców w portach. holenderski, a nie polski adres zameldowania! Jeśli natomiast chcesz przebywać w Holandii dłużej niż 4 miesiące, musisz zameldować się w miejscu zamieszkania. Idź po prostu do urzędu gminy, zgłoś się w dziale ewidencji ludności. Otrzymasz tam numer BSN (Burger Service Nummer) - będzie ci on potrzebny także w celach podatkowych. Jest jeszcze jedna formalność: po 3 miesiącach pobytu musisz zgłosić się do Urzędu Imigracji i Naturalizacji (IND) - więcej informacji na stronie: www.ind.nl. Oczywiście przyda ci się konto bankowe. Możesz wyrobić je bez problemu na podstawie indywidualnego numeru, nadanego ci przez holenderskie władze. Składki na emeryturę, ubezpieczenie na wypadek niezdolności do pracy, choroby czy od następstw nieszczęśliwych wypadków odprowadza za ciebie pracodawca. Ale już ubezpieczenie zdrowotne musisz zapewnić sobie sam. HOLANDIA To nie taki horrendalny wydatek: od 80 do 120 euro miesięcznie, a zapewnia ci dostęp do darmowej opieki medycznej, a często nawet bezpłatnych leków. Więcej informacji na stronie Instytutu Świadczeń Pracowniczych: www.uwv.nl. Bilans zysków i strat żej. Tańszym dla ciebie rozwiązaniem jest wynajęcie pokoju - od 250 do 350 euro. Ile można zarobić... Minimalna pensja dla pracowników powyżej 23 roku życia wynosi 1398 euro miesięcznie, 322,75 euro tygodniowo. Przykładowe płace: inżynier - 3000 euro, sekretarka - 2400 euro, kierowca - 2000 euro, informatyk od 3000 euro w górę. a ile wydać... Na mieszkanie będziesz potrzebować od 400 do 600 euro w średnich miastach; w Amsterdamie, Rotterdamie czy Hadze będzie oczywiście dro- Oferty mieszkań do wynajęcia szukaj na na: www.studentsforstudents.nl, www.opkamers.nl, www.kamernet.nl, www.woonbelang.nl, www.woninghuren.com, www.woonkrant.nl, www.waarnaartoe.nl. Info w sieci Ambasada Królestwa Niderlandów: www.nlembassy.pl. Krajowe pośrednictwo pracy: www.werk.nl. Oferty pracy: www.monsterboard.nl, www.job.nl, www.abu.nl. Portale polonijne: www.e-holandia.info, www.mojaholandia.nl, www.wiatrak.nl. Poradnik dla szukających pracy w Holandii: www.haga.polemb.net/index. php?document=168&PHPSESSID=4efacf8941a895ad5ddb0cec651a68c8. 41 HOLANDIA Jak się tu pracuje? W każdym wypadku – nie dłużej niż 10 godzin dziennie i 45 godzin tygodniowo. Ciekawostką jest fakt, że wiele dużych firm wprowadza czterodniowe tygodnie pracy, po 9 godzin dziennie, a to oznacza dłuższy weekend! Przeciętny holenderski Kowalski dostaje 28 dni urlopu płatnego. Mało kto wie, że w Holandii to twój szef będzie się troszczył o to, byś nie wydał całej pensji w ciągu roku i miał za co pojechać na wypoczynek - co miesiąc będzie potrącał ci 8 proc. twojej płacy na tzw. „wakacyjne” - pieniądze te otrzymasz przelewem na konto w czasie urlopu! Z kolei tzw. „urlopowe” to extra dni urlopu płatnego - dwa za każde 160 godzin pracy. Jeśli masz dzieci, pewnie ucieszy cię wiadomość, że możesz liczyć na za- 42 siłek rodzinny (kinderbijslag - więcej informacji na stronie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych: www.svb.nl/ int/en/kinderbijslag/index.jsp), a także kindgebonden - wypłacane co miesiąc środki na utrzymanie dzieci do 18. roku życia. Na każdym kroku porozumiesz się po angielsku. Holendrzy to naród otwarty na świat, liberalny. Poszukiwany Poszukiwana Ze znalezieniem pracy problemu nie będą mieć lekarze, pielęgniarki, personel medyczny - choć wymagane są referencje i doświadczenie. Zawsze łatwo w Holandii zaczepić się przy hodowli kwiatów, w hurtowniach i magazynach, z których w świat jadą tulipany, ryby, owoce i warzywa. Jest także sporo zajęć dla spawaczy, monterów. Ale uwaga! Kryzys w 2009 r. sprawił, że stanęły wszystkie budowy, spadło także zatrudnienie w branżach metalurgicznej i petrochemicznej. HOLANDIA Na swoim - czyli załóż firmę Aby zarejestrować firmę, będziesz musiał skierować swe kroki do znanego ci już Urzędu Imigracji i Naturalizacji (IND), gdzie złożysz: wyciąg z rejestru holenderskiej Izby Przemysłowo – Handlo- wej, dotyczący planowanej przez ciebie działalności (więcej informacji: www.kvk.nl), opis zakresu działalności twojej firmy, biznesplan (musi zawierać sporządzoną przez księgowego prognozę finansową - pamiętaj, że twoje zarobki netto muszą wynieść min. 81 proc. zysku firmy brutto), deklarację z Urzędu Podatkowego z decyzją administracyjną o przyznaniu numeru identyfikacji podatkowej, kopię umowy zakupu lub najmu lokalu dla firmy, akt założycielski (jeśli zamierzasz rejestrować spółkę akcyjną lub z ograniczoną odpowiedzialnością). Praca dla małolata Holandia jest jednym z niewielu krajów, w których wolno pracować już dzieciom między 13. a 15. rokiem życia, choć pod nadzorem i bez gwarancji płacy minimalnej. Jeśli masz skończone 16 lat, masz te same prawa i obowiązki, co pracownicy pełnoletni. W Holandii coraz większym problemem jest brak mieszkań. Trzeba uważać na tzw. „dojarki mieszkaniowe” (huisjesmelker) - spekulantów, którzy wynajmują za zawyżoną cenę, zaniedbane lokale ludziom w trudnej sytuacji mieszkaniowej. 43 IRLANDIA Najważniejsze formalności IRL Rynek pracy jest otwarty już od maja 2004 r. Przez pierwsze dwa lata wyjechało do pracy w Irlandii ok. 80 tys. Polaków. Ale kraj, który za przykład cudu gospodarczego podawał premier Tusk (mieliśmy być „drugą Irlandią”) bardzo ucierpiał w wyniku kryzysu 2009 r. O pracę tu nie jest już tak łatwo... 44 Jeśli zamierzasz zostać w Irlandii dłużej niż trzy miesiące, powinieneś postarać się o residence permit, czyli pozwolenie na pobyt. Jak to załatwić? Zgłoś się do urzędu imigracyjnego lub na lokalny posterunek policji i wypełnij stosowny formularz. Musisz w nim udowodnić, że masz legalną pracę lub własną firmę: jednym słowem, że masz za co żyć. Takie pozwolenie wydawane jest najczęściej na 5 lat. Kolejna formalność: przyznanie irlandzkiego numeru ubezpieczenia społecznego (PPS – Personal Public Service Number). Aby go otrzymać, musisz udać się do miejscowego Wydziału Spraw Społecznych i Rodziny. Musisz mieć ze sobą: paszport, drugi dokument ze zdjęciem potwierdzający tożsamość, dokument poświadczający miejsce zamieszkania. Więcej informacji uzyskasz pod numerem telefonu: 01-8748444 lub na stronie Departamentu ds. Społecznych i Rodziny: www.welfare.ie/EN. Jak się tu pracuje? Długo - bo tydzień pracy to aż 48 godzin! Wiele firm skraca jednak pracę w piątek tak, by można było wyjść do domu o godzinę czy dwie wcześniej. Irlandzkiemu pracownikowi przysługują co najmniej 4 tygodnie urlopu rocznie. Masz prawo zwalniać się z pracy, jeśli idziesz do lekarza, ale nie zawsze możesz liczyć na to, że za takie nieobecności szef policzy ci pełną dniówkę. Wyjątkiem są kobiety w ciąży. IRLANDIA Bilans zysków i strat Ile można zarobić... Minimalna płaca to 1462 euro miesięcznie jednak prawo do takiej pensji mają tylko ci, którzy ukończyli 18 lat i mają za sobą co najmniej dwa lata doświadczenia. W pierwszym roku pracy minimalna stawka godzinowa to 6,92 euro, w drugim - 7,79 euro. Średnie zarobki w przemyśle to 650 euro tygodniowo, w budownictwie - 820 euro, w sektorze publicznym - 740 euro. Sekretarka zarabia 2000 euro, podobnie jak kierowca, kucharz - 1600 euro, informatyk - na- wet 4000 euro. Wypłaty dostaje się najczęściej co tydzień. a ile trzeba wydać... Irlandia jest naprawdę drogim krajem, jednym z najdroższych w całej UE. Za kawalerkę w Dublinie zapłacisz 1200 euro, do 1600 euro będzie cię kosztowało mieszkanie dwupokojowe. Na skromne jedzenie wydasz 12 euro dziennie: lunch w barze to wydatek rzędu 6 euro. Za bilet na komunikację miejską zapłacisz 16 euro. Na szczęście, spore wydatki równoważone są przez wysokie płace. Utrzymasz się, a nawet coś zaoszczędzisz. Jeśli nie chcesz narobić sobie tutaj wrogów, nie poruszaj tematów religijnych, ani nie mów nic na temat IRA. Info w sieci Ambasada Polska w Irlandii: www.dublin.polishembassy.ie. Ministerstwo Przedsiębiorczości, Handlu i Zatrudnienia: www.entemp.ie. Irlandzkie służby zatrudnienia: www.irishjobs.ie. Portal Polonii w Irlandii: www.gazeta.ie. Oferty pracy: www.stepstone.ie, www.monster.ie, www.jobs.ie, www.recruitireland.ie. Organizacja, służąca informacją i wsparciem w kwestiach mieszkaniowych: www.threshold.ie. Portal dla młodzieży, poświęcony pracy: www.youthworkireland.ie. 45 IRLANDIA Poszukiwany Poszukiwana Na swoim - czyli załóż firmę Ze znalezieniem pracy nie powinni mieć problemów specjaliści z zakresu budownictwa - choć czasy, gdy każdy Polak mógł, podając się za glazurnika czy dekarza, dostać w Irlandii pracę, minęły wraz z giełdową hossą. Poszukiwani są także informatycy, specjaliści ds. bankowości i finansów, kierowcy, piekarze, barmani, rzeźnicy. Oraz - jak niemalże w każdym kraju UE - lekarze, pielęgniarki, technicy medyczni. W sezonie bez trudu załapiesz się w restauracji, hotelu lub przy sprzątaniu. Podstawowym kryterium jest oczywiście znajomość angielskiego. Najpierw wymyśl nazwę dla swojej firmy i sprawdź na stronie www.cro.ie/search, czy podmiot o takim „imieniu” już nie istnieje. W przeciwnym wypadku nie zarejestrujesz działalności. Jeśli twoja nazwa jest niepowtarzalna, możesz śmiało udać się 46 do Company Registration Office, by ją zarejestrować. Następnie musisz wybrać formę prawną dla prowadzonej działalności i dokonać kolejnej rejestracji w Company Registration Office linage do dour. Kolejny krok to wizyta w urzędzie podatkowym (Revenue), ubezpieczenie firmy i otworzenie konta bankowego. Choć Polska nie stała się drugą Irlandią, będąc w Dublinie (i nie tylko) trudno oprzeć się wrażeniu, że Irlandia stała się drugą Polską... Na każdym kroku słychać język polski. W kiosku dostaniesz bez problemu polskie gazety, a kiełbasę wiejską i kiszone ogórki kupisz w jednym z wielu sklepów z „polskim żarciem”, są nawet polskie puby, odbywają się koncerty polskich zespołów. Wśród tylu rodaków nie będziesz czuł się obco. IRLANDIA Praca dla małolata Dostaniesz pracę, jeśli masz ukończone 15 lat. Dzieciom nie wolno jednak pracować w fabrykach oraz wykonywać zawodów, które związane są z pracą w szkodliwych dla zdrowia i życia warunkach. Regularną pracę możesz podjąć dopiero po ukończeniu 16. roku życia. Nieletnim przysługuje półgodzinna przerwa po przepracowaniu 4,5 godziny. Stawka godzinowa dla osób, które nie mają skończonych 18 lat to co najmniej 6,06 euro za godzinę. Safe Pass To odpowiednik polskiego bhp - obowiązkowe szkolenie, bez którego nie można podjąć pracy w sektorze budowlanym. Wymaga się go również od pracowników tymczasowych na budowie, kierowców dostarczających materiały na budowę lub osób sprzątających. Kurs Safe Pass trwa 8-10 godzin i kończy się egzaminem. Musisz mieć przy sobie ważny paszport, dwa zdjęcia paszportowe oraz irlandzki adres korespondencyjny. Koszt szkolenia to ok. 100 euro. W Irlandii musisz mieć tzw. „książkę najmu”, w której zapisywane są wszystkie szczegóły umowy najmu oraz płatności czynszu. Książka powinna zawierać: adres nieruchomości, nazwisko właściciela oraz jego adres, twoje nazwisko, datę rozpoczęcia i czas trwania umowy najmu, kwotę kaucji, kwotę czynszu i informację, jak ma być płacony, szczegóły wszystkich innych płatności, np. ogrzewania, oświadczenie dotyczące praw i obowiązków właściciela i wynajmującego, listę wszystkich mebli oraz urządzeń, które należą do właściciela. 47 NIEMCY Najważniejsze formalności D Dyskusje o otwarciu niemieckiego rynku pracy dla członków nowych krajów UE toczą się za naszą zachodnią granicą od lat. Efekt jest taki, że... pozostanie on zamknięty do 1 maja 2011 r. Mimo to aż 300 tysięcy Polaków szuka możliwości zarabiania właśnie za Odrą. 48 Niemcy lubią mieć porządek w papierach. Jeśli zamierzasz zostać w ich kraju powyżej 7 dni, musisz zgłosić się we właściwym dla twojego miejsca zamieszkania urzędzie meldunkowym. Nie ma jednej, centralnej instytucji, która się tym zajmuje – w każdym landzie meldunki załatwia się gdzie indziej. Informacji szukaj więc na miejscu. Jeśli twój pobyt przeciąga się powyżej 3 miesięcy, w tym samym urzędzie meldunkowym wystaraj się o prawo do pobytu. Wymagane jest także pozwolenie na pracę – wydaje je Niemiecka Agencja ds. Zatrudnienia (Bundesagentur fur Arbeit – BA). Występuje o nie twój pracodawca, a nie ty. Za Odrą najłatwiej i najszybciej znaleźć pracę sezonową. Polacy mogą w ten sposób przepracować mak- symalnie 4 miesiące w ciągu roku kalendarzowego. Niemiecki pracodawca zgłasza chęć zatrudnienia polskich pracowników do centralnego biura pośrednictwa pracy, a stamtąd poprzez polskie ministerstwo oferty trafiają do wojewódzkich urzędów pracy. Oferty pojawiają się na przełomie października i listopada lub na początku grudnia. Mogą z nich skorzystać studenci studiów dziennych (ale nie ci z ostatniego roku), w wieku od 18 do 35 lat, znający język niemiecki. Zwykle jest więcej chętnych niż miejsc, dlatego o tym, kto pojedzie, decyduje ślepy los. Polacy mogą też podejmować w Niemczech pracę w charakterze pracownika-gościa. Jest to specyficzna oferta - możesz z niej skorzystać tylko wtedy, gdy zatrudnienie da ci szansę na podnoszenie kwalifikacji zawodowych i językowych, i nie możesz pracować w ten sposób dłużej NIEMCY niż rok. Niemcy co roku przygotowują nową listę poszukiwanych zawodów (tych, które można wykonywać „gościnnie”). Są to m.in.: inżynierowie, mechanicy, pielęgniarze, pracownicy gastronomii, sprzedawcy. O oferty pytaj w urzędach pracy. Z reguły nabór prowadzony jest dwa razy w roku. Podania składa się w polskich urzędach pracy. Uwaga! Polski pracownik po przepracowaniu 12 miesięcy dostaje prawo nieograniczonego dostępu do niemieckiego rynku pracy! Od 1 stycznia 2009 r. łatwiej podejmować pracę w Niemczech absolwentom szkół wyższych. Zniesiony został wymóg sprawdzenia, czy pracodawca nie był w stanie znaleźć pracownika niemieckiego. Absolwenci uczelni i wysoko wykwalifikowani pracownicy będą mogli po dwóch latach pracy w Niemczech w swoim zawodzie ubiegać się o specjalną kategorię stałego pozwolenia na pobyt: „dla celów zatrudnienia”. Czas między 9.30 a 10.00 jest święty. To czas na śniadanie! Jest on wolny, choć bezpłatny. Niemcy rzadko zostają po godzinach. Jeśli ktoś siedzi w biurze do późna, to znak, że nie potrafi podołać obowiązkom. Bilans zysków i strat (jest to jedna z najwyższych stawek w Europie, w Niemczech inżynierów brakuje, dlatego ci z Polski mogą liczyć na ułatwienia w formalnościach pobytowych). Sekretarka może zarobić nawet 3000 euro, budowlaniec - od 1500 euro, kucharz - 1600 euro, informatyk - 3000 euro. a ile trzeba wydać... Pracownikom sezonowym mieszkanie za- pewniają pracodawcy, choć na luksusy nie ma co liczyć. Wynajęcie kawalerki w mieście to koszt do 700 euro. Za bilet miesięczny zapłacisz ok. 70 euro, bilet do kina kosztuje 8 euro, a do teatru 15. Na obiad w restauracji wydasz 15 euro. Na zakupach za kilo jabłek zapłacisz 2 euro, za sześć jajek 1,30 euro, chleb - 1,80 euro. Ile można zarobić... Robotnicy sezonowi mogą liczyć na 4 - 6 euro za godzinę. W usługach zarabia się średnio 2700 euro miesięcznie, w handlu i przemyśle - 2900 euro. Najwięcej zarabiają inżynierowie: od 3000 do 6000 euro miesięcznie 49 NIEMCY Info w sieci Ambasada Niemiec w Warszawie: www.ambasadaniemiec.pl. Federalna Agencja Zatrudnienia: www.arbeitsagentur.de. Oferty pracy: http://jobboerse.arbeitsagentur.de, www.jobs3000.de, www.az-online.de, www.worldwidejobs.de, www.stepstone.de. Krajowe Pośrednictwo Pracy: www.bundesverwaltungsamt.de. Szczegółowe informacje na temat zatrudnienia w Niemczech: www.wirtschaft-polen.de/pl. Informacje prawne dla pracujących studentów: www.dgb-jugend.de/studium. 50 Jak się tu pracuje? Średnio w Niemczech pracuje się 39 godzin tygodniowo: od poniedziałku do czwartku 8 godzin i jedynie 7 godzin w piątek. W ciągu miesiąca od chwili zatrudnienia trzeba podpisać umowę o pracę. Minimalny urlop wypoczynkowy to 24 dni robocze, przysługuje on po przepracowaniu 6 miesięcy. Liczba dni urlopu wzrasta wraz ze stażem pracy. Jeśli twój pracodawca będzie od ciebie wymagał pracy w soboty, zyskasz prawo do 28 dni pełnego urlopu. Poszukiwany Poszukiwana W sezonie najczęściej zatrudniani są pracownicy do zbioru owoców (jabłek i truskawek) oraz warzyw (szparagi i pomidory). Trafia się praca sezonowa w przetwórstwie, ogrodnictwie, leśnictwie, w knajpach, restauracjach, hotelach, ale też i w tartakach, przy obsłudze imprez objazdowych np. kiermaszy, wesołych miasteczek czy cyrków. Niemcy poszukują również inżynierów, informatyków, lekarzy, pielęgniarek, opiekunek osób starszych. Ordnung muss sein (z niem. Porządek musi być) to zasada, której Niemcy podporządkowują się w pracy i życiu prywatnym. Nie ma mowy o żadnym „spontanie” w miejscu pracy. Musisz ściśle wykonywać swoje obowiązki. NIEMCY Na swoim - czyli załóż firmę Choć rynek pracy nie został dla Polaków otwarty, możesz założyć w Niemczech własną firmę. Jeśli będzie ona jednoosobowa - nie musisz dokonywać wpisu do rejestru handlowego, prowadzić pełnej księgowości i sporządzać bilansu. Jako przedsiębiorca musisz natomiast być zameldowany w Niemczech i znaleźć lokal na siedzibę firmy. Siedzibą Praca dla małolata Możesz znaleźć coś, jeśli masz skończone 15 lat, ale do 18. roku życia nie wolno ci pracować dłu- może być twoje miejsce zamieszkania. Następnie możesz zgłosić działalność w urzędzie ds. gospodarczych (Gewerbeamt/ Wirtschaftsamt), właściwym dla miejsca siedziby firmy. Opłata rejestracyjna wynosi od 15 do 30 euro. Szczegółowe informacje o zakładaniu firmy w Niemczech znajdziesz w broszurze opracowanej przez sieć EURES: www.eures. praca.gov.pl/zal/warunki_zycia/ EURES_Swiadczenie_uslug_w_ UE.pdf. żej niż 8 godzin dziennie. Jeśli twój dzień pracy wynosi od 4 do 6 godzin, masz prawo do 30 minut przerwy. Jeśli zaś więcej, możesz się urwać aż na godzinę. Niemcy cenią prywatność. Przed wejściem do zamkniętego pomieszczenia zapukaj i poczekaj na zaproszenie. Uważaj też, by nie naruszać strefy intymnej twojego niemieckiego rozmówcy - dystans interpersonalny pomiędzy dwoma osobami wynosi w Niemczech... ok. 2 metrów. Nie próbuj podejść bliżej, bo zostaniesz uznany za natręta. Pamiętaj, że Niemcy są mniej towarzyscy i żywiołowi niż Polacy czy np. Rosjanie. Nie lubią bratania się, nie przechodzą szybko na „ty”. 51 NORWEGIA N Pracy w Norwegii jest sporo. Najwięcej ofert czeka na ciebie w budownictwie. Niestety, zanim podpiszesz umowę, musisz zdobyć pozwolenie na pracę i pobyt. 52 Najważniejsze formalności Najpierw musisz znaleźć osobę, która zechce cię zatrudnić. Potem dopiero starasz się o pozwolenie na pracę. W tym celu składasz wniosek wraz z potwierdzeniem zatrudnienia (dostępny na stronie Ambasady Norwegii: www.amb-norwegia.pl). Jeśli jednak już wyjechałeś do Norwegii, idziesz z tymi dokumentami na policję. Wszystkie te formalności może też załatwić twój pracodawca. Złożenie wniosku jest bezpłatne. Wyjątkiem są au-pair (płacą 800 koron, 1 NOK = 0,49 PLN). Jeśli chcesz w tym kraju przebywać dłużej niż trzy miesiące, musisz wystąpić o pozwolenie na pobyt i zarejestrować się w Urzę- dzie Ewidencji Ludności. Szybko postaraj się o kartę podatkową (skattekort)! Dopóki nie dostarczysz jej pracodawcy, będzie on odprowadzał z twojej płacy 50 proc. podatku. Bilans zysków i strat Ile można zarobić... W Norwegii nie ma przepisu określającego wysokość płacy minimalnej. Pensje są negocjowane przez pracodawców i związki zawodowe. Te ostatnie bardzo pilnują, żeby pracownicy z Europy ŚrodkowoWschodniej nie zarabiali mniej niż Norwegowie. Lekarz może dostać od 3000 do 10000 euro, budowlańcy od 2000 euro. Najniższa stawka godzinowa - według związkowców wynosi 120 - 130 koron brutto. NORWEGIA a ile trzeba wydać... Koszty wynajmu i utrzymania są wysokie. Na mieszkanie np. w Oslo musisz przeznaczyć 3700 koron miesięcznie, drugie tyle wydasz na jedzenie. Na wcale nierozrzutne życie będziesz potrzebował ok. 8200 koron, czyli ponad 1000 euro! Pamiętaj! W Norwegii obowiązują korony norweskie. Jak się tu pracuje? Najwyżej 40 godzin tygodniowo i 9 godzin dziennie. Legalnie zatrudnionym pracownikom przysługuje 25 dni urlopu (nie licząc weekendów). Po 5 latach stałej pracy w Norwegii możesz starać się o częściową norweską emeryturę, która wynosi ok. 2000 - 2500 zł miesięcznie. Info w sieci Poszukiwany Poszukiwana Oficjalna strona Norwegii w Polsce: www.amb-norwegia.pl. Wszystko o życiu w Norwegii: www.norwegia.pl. Informacje o Norwegii: www.norge.no, www.visitnorway.com. Krajowa lista ofert pracy: www.norsk.lysningsblad.no. Przeglądarka stron internetowych, zawierających oferty pracy w Norwegii: www.stillinger.no. Oferty pracy i informacje opublikowane przez Norweski Urząd Zatrudnienia: www.nav.no. Urząd ds. Cudzoziemców: www.udi.no. Najwięcej ofert czeka w budownictwie. Zatrudnienie znajdą także inżynierowie i robotnicy chętni do pracy na platformach wiertniczych, stoczniowcy, spawacze, elektrycy, pielęgniarki i informatycy. W sezonie letnim łatwo także znaleźć coś w branży turystycznej. Na swoim - czyli załóż firmę Możesz świadczyć usługi w oparciu o działalność zarejestrowaną w Polsce. Starając się o pobyt, musisz udowodnić, że twoja firma przyniesie wystarczające zyski, byś mógł się bez problemu w Norwegii utrzymać. 53 SZWECJA S Szwecja jest znana z wysokich zarobków oraz dobrych warunków socjalnych. W służbie zdrowia pracuje już kilka tysięcy polskich lekarzy i pielęgniarek. 54 Najważniejsze formalności Nie potrzebujesz pozwolenia na pracę. Jeśli jednak zamierzasz zostać w Szwecji dłużej niż 90 dni, musisz zarejestrować się w Urzędzie Migracyjnym i złożyć Bilans zysków i strat Ile można zarobić... W Szwecji nie istnieje coś takiego jak płaca minimalna. Średnio na miesiąc dostaje się 20 000 koron (1 SEK = 0,39 PLN) . Dentyści i lekarze zarabiają 25 000 - 60 000 koron, informatycy - 32 000 koron, sprzątaczki - 16 000 koron. Zbieracze runa leśnego mogą dostać od 160 do 800 koron dziennie. Za kilogram jagód w skupie płacą wniosek o pozwolenie na pobyt. Jeśli jesteś zapobiegliwy, możesz te formalności załatwić jeszcze przed wyjazdem: składając wniosek w Ambasadzie Szwecji w Warszawie lub w konsulacie w Gdańsku. Więcej informacji na: www.migrationsverket.se/english.jsp. 8 - 10 koron, borówek - 6 koron, malin bagiennych - 55 koron. Dziennie dobry zbieracz oddaje do skupu od 40 do 100 kilogramów jagód. a ile trzeba wydać... Najmniej na utrzymanie wydadzą zbieracze runa leśnego - mogą zatrzymać się na kempingu, a tam wynajęcie miejsca w domku kosztuje jedynie 30 - 50 koron za dobę. Pokój przy rodzinie to wydatek rzędu 2000 - 3000 koron miesięcznie, za dwupokojowe mieszkanie zapłacisz 5000 koron, czteropokojo- SZWECJA we na prowincji to wydatek rzędu 6000 - 7000 koron. Weź pod uwagę, że koszty utrzymania w Szwecji są bardzo wysokie: na żywność wydasz nawet 1000 koron tygodniowo. Info w sieci Informacje ogólne: www.sweden.se. Centralny Urząd Pracy: www.ams.se. Oferty pracy: www.jobline.se, www.manpower.se, www.stepstone.se, www.poolia.se. Poradnik dla zbieraczy runa leśnego: www.szwecja.igns.pl/ poradnik,praca.html. Jak się tu pracuje? Nie musisz mieć podpisanej umowy o pracę, wystarczy jej forma ustna, a nawet... domniemana. Za to na piśmie pracodawca musi przedstawić ci warunki zatrudnienia. W Szwecji tydzień pracy trwa 40 godzin, dodatkowo maksymalnie 8 - 10 godzin nadliczbowych. W zamian otrzymujesz prawo do 25 dni urlopu. Poszukiwany Poszukiwana W Szwecji mile widziane są pielęgniarki, lekarze, dentyści, opiekunki osób starszych, specjaliści z branży informatycznej i telekomunikacyjnej, biotechnolodzy, inżynierowie, budowlańcy, pracownicy sezonowi w rolnictwie i ogrodnictwie. Na swoim - czyli załóż firmę Własną firmę rejestrujesz w urzędzie patentowo-rejestrowym. Następnie występujesz do urzędu podatkowego (www.skatteverketse) o nadanie numeru VAT. Pamiętaj: wszystkie dokumenty muszą być przetłumaczone na język angielski lub szwedzki i poświadczone w konsulacie Szwecji w Polsce. Więcej informacji: www.nutek. se, http://www.polcommerce. com/index_pl.htm. Praca dla małolata W Szwecji można pracować po ukończeniu 16 lat. Młodzieży nie wolno jednak zatrudniać w godzinach nocnych. 55 PORTUGALIA P Kto nie ma ochoty na deszczowe lato, ale chciałby popracować - niech jedzie do Portugalii. W tym kraju nie potrzeba pozwolenia na pracę, ale miejsc jest niewiele. A i zarobki niższe niż np. w dżdżystej Irlandii... 56 Najważniejsze formalności Bilans zysków i strat Aby pracować, musisz złożyć podanie o przyznanie numeru identyfikacji podatkowej (zwanego Número de Identificaçăo Fiscal – NIF albo Número de Contribuinte). Szczegółowe informacje na stronie:www.lojadocidadao.pt. Jeśli chcesz zostać dłużej niż trzy miesiące, zarejestruj się w lokalnym oddziale Urzędu ds. Cudzoziemców i Granic lub w urzędzie miasta. Składasz tam wniosek o wydanie karty pobytu obywatela UE. Więcej informacji znajdziesz w oficjalnym serwisie dla obcokrajowców: www.sef.pt. Ile można zarobić... Płaca minimalna to 497 euro. W sezonie kelner zarabia z napiwkami 1000 euro. Inżynier może liczyć na 2400 euro, informatyk dostanie ok. 1100 euro. a ile trzeba wydać... Za małe mieszkanie w Lizbonie zapłacisz 500 - 1000 euro. Jedzenie to wydatek 150 - 200 euro miesięcznie. Bilet do kina kosztuje 5 euro, bilet miesięczny ok. 44 euro, obiad w restauracji 15 euro, a kilogram jabłek 0,70 euro. Jak się tu pracuje? Tydzień pracy wynosi 40 godzin. Obowiązuje sjesta - godzinna lub dwugodzinna przerwa po południu. Praca w czasie obowiązkowego PORTUGALIA dnia wolnego od pracy uprawnia do jednego dnia płatnego urlopu, który musisz wykorzystać w ciągu trzech dni. Jeśli jesteś zatrudniony na cały etat, należy ci się 22 dni urlopu. Dwa razy w roku – na Boże Narodzenie i wakacje pracownik otrzymuje premię równą miesięcznemu wynagrodzeniu. Info w sieci Instytut Zatrudnienia i Szkolenia Zawodowego: www.iefp.pt. Oferty pracy: www.adecco.pt, www.netjobs.pt, Lista agencji pracy czasowej: www.iefp.pt/emprego/procurar/ Paginas/ProcuraEmprego.aspx. Poszukiwany Poszukiwana Na swoim - czyli załóż firmę Najwięcej ofert czeka na lekarzy, pielęgniarki, dentystów, budowlańców. W sezonie potrzebne są osoby do zbioru winogron i truskawek. Sporo pracy jest także na wybrzeżu w turystyce. Mile widziani są tam kucharze, pokojówki i kelnerzy. Uwaga! Największą barierą przy poszukiwaniu pracy jest nieznajomość języka. Jeśli jednak nie znasz portugalskiego, ale porozumiewasz się po hiszpańsku, to na pewno dasz sobie radę. Musisz mieć siedzibę. Wniosek o zarejestrowanie firmy i wydanie tymczasowego numeru identyfikacji podatkowej NIP składasz do Głównego Rejestru Podmiotów Gospodarczych. Praca dla małolata Możesz pracować w Portugalii legalnie, jeśli skończyłeś 16 lat. Młodsi mogą być dorywczo zatrudniani do prac lekkich. 57 WIELKA BRYTANIA GB Wielka Brytania już 1 maja 2004 r. otworzyła dla Polaków swój rynek pracy. Żeby pracować legalnie, nie potrzeba żadnych specjalnych zezwoleń. O Londynie mówi się nawet „siedemnaste województwo Polski” lub pieszczotliwie: „Lądek Zdrój”! 58 Najważniejsze formalności Polacy, którzy podejmują pracę na dłużej niż miesiąc, muszą zarejestrować się w specjalnym rejestrze pracowników (WRS – Worker Registration Scheme), prowadzonym przez Home Office. W tym celu należy wypełnić formularz WRS, dołączyć do niego kopię kontraktu lub potwierdzenie zatrudnienia, dwa zdjęcia, paszport i potwierdzenie wpłaty 90 funtów. Jeśli ktoś potrzebuje pomocy przy wypełnianiu, otrzyma ją dzwoniąc pod numer 0114 207 4074 lub pisząc na adres: [email protected]. gsi.gov.uk. Wypełniony dokument należy wraz z załącznikami wysłać na adres: Work Permits WRS, PO Box 492, Durham, DH99 1 WU. Zarejestrować się trzeba jak najszybciej po zatrudnieniu, najpóźniej miesiąc po podpisaniu kontraktu. Jeśli nie załatwisz tych formalności w przepisowym terminie, możesz stracić pracę! Po zarejestrowaniu urząd odsyła złożony wcześniej paszport czy dowód osobisty. Bilans zysków i strat Ile można zarobić... Minimalna stawka godzinowa wynosi 4,77 funta (dla osób między 18. a 21. rokiem życia) i 5,80 funta dla tych, którzy skończyli 22 lata. Kucharz w Wielkiej Brytanii zarobi 1200 1400 funtów miesięcznie, lekarz specjalista z doświadczeniem - nawet 6000 funtów, kierowcy - od 1500 funtów, budowlańcy - 1200 funtów, inżynier - 2000 funtów, a sekretarka - nawet 2500 funtów. a ile trzeba wydać... Utrzymanie WIELKA BRYTANIA w Wielkiej Brytanii jest bardzo drogie, a przoduje w tej konkurencji oczywiście Londyn. Na życie w stolicy musisz wydać nawet o 25 proc. więcej, niż twoi koledzy mieszkający na prowincji, czyli ok. 180 funtów na tydzień. Połowa tej sumy to koszty wynajmu, reszta - wydatki na jedzenie, przejazdy itp. Uwaga! Jeśli wybierasz się do Wielkiej Brytanii, nie mając zagwarantowanej pracy, musisz zabrać ze sobą 1000 - 1500 funtów, by mieć za co żyć, zanim znajdziesz posadę. Jak się tu pracuje? Z reguły – bez umowy o pracę, natomiast w ciągu dwóch miesięcy pracodawca zobowiązany jest ci dostarczyć oświadczenie, zawierające twoje dane i szczegóły, dotyczące twojej pracy i płacy. Tydzień pracy to średnio 40 godzin, nie więcej niż 48 go- Brytyjczycy są powściągliwi i nie okazują uczuć. Nie są też zbyt chętni, by zapraszać nowo poznane osoby do domu. Wszak to właśnie z ich kraju wywodzi się znane powiedzenie: My home is my castle (Mój dom jest moją twierdzą). dzin. Od kwietnia 2009 r. pracownikom przysługuje 28 dni urlopu płatnego. Szukając zatrudnienia w Wielkiej Brytanii, uważaj na naciągaczy! Nie wszyscy pośrednicy uczciwie wykonują swoją pracę. W tym kraju szukający pracy nie ponoszą żadnych opłat za pośrednictwo - warto o tym pamiętać. W Wielkiej Brytanii obowiązuje zakaz palenia w miejscach publicznych, co oznacza, że nie ma szans na „dymka” w miejscu pracy. Nie zapalisz także w pubie ani restauracji. 59 WIELKA BRYTANIA Info w sieci Ambasada Wielkiej Brytanii w Polsce: http://ukinpoland.fco.gov.uk/en. Publiczne urzędy zatrudnienia: www.jobcentreplus.gov.uk. Program Rejestracji Pracowników: www.workingintheuk.gov.uk. Izby Handlowe w Wielkiej Brytanii: www.britishchambers.org.uk. Poszukiwany Poszukiwana Wielka Brytania to raj dla kierowców oraz budowlańców (także inżynierów). Z pracą nie powinny mieć problemu także pielęgniarki, dentyści i opiekunowie osób starszych. O zatrudnienie łatwo w sklepach, gastronomii, hote- 60 Prawa wynikające z umowy, warunki pracy, płaca minimalna: www.berr.gov.uk. Opodatkowanie i składki na ubezpieczenie: www.inlandrevenue.gov.uk. Emerytury, zasiłki, międzynarodowe ubezpieczenia społeczne: www.dwp.gov.uk. Gazety: http://jobs.independent.co.uk, http://jobs.timesonline.co.uk, www.jobs.telegraph.co.uk, www.jobs.guardian.co.uk. Strona rządu szkockiego: www.scotlandistheplace.com. Oferty pracy: www.monster.co.uk, www.britishjobs.net, www.topjobs.co.uk, www.thebestjobs.co.uk, www.workthing.com, www.hotrecruit.com. larstwie i na farmach, ale nie w sezonie (wtedy miejsca zajmują studenci z całego świata). Dużo jest ofert pracy z call center i działów obsługi klienta (trzeba dobrze znać angielski). W ogóle: bez znajomości angielskiego w stopniu co najmniej komunikatywnym, trudno będzie ci znaleźć coś dla siebie. Anglicy po prostu nie widzą potrzeby porozumiewania się z pracownikami na migi tylu jest wszędzie wokół chętnych, z którymi można się dogadać... Jeśli zamierzasz wyjechać do pracy na lato, zacznij jej szukać znacznie wcześniej, np. w maju. Potem może być już za późno! WIELKA BRYTANIA Na swoim - czyli załóż firmę Polacy mają prawo do założenia jednoosobowej firmy wykonującej prace na zlecenie. Takie osoby nie muszą się rejestrować w Home Office w programie WRS. Muszą natomiast dokonać rejestracji w urzędzie podatkowym (HMRC), płacić podatki i składki na ubezpieczenie społeczne - ich wysokość zależy od dochodów netto. Standardowa składka dla samozatrudnionych będzie wynosić (w latach 2009 - 2010) 2,40 funta tygodniowo, płatne raz na kwartał. Więcej informacji znajdziesz na: www.hmrc.gov.uk. Brytyjczycy naprawdę serio traktują to, co się do nich mówi. Dla nich to forma umowy. Jeśli się do czegoś zobowiążesz, nie tłumacz się potem, że „tak ci się chlapnęło”. Praca dla małolata Jeśli masz skończone 16 lat, śmiało możesz szukać sobie pracy w Wielkiej Brytanii. Ale są pewne ograniczenia: będziesz mógł wykonywać jedynie prace lekkie, w określonych godzinach. Za prace niestosowne dla młodzieży Nigdy nie mów źle o rodzinie królewskiej i jej członkach! Brytyjczycy są bardzo dumni z tego, że mają królową. Zawsze możesz zagaić o pogodzie - to ukochany temat w Wielkiej Brytanii. I można ponarzekać, co z kolei jest podobno polską specjalnością... uważa się np. rozwożenie mleka, obsługę w kinach i teatrach, pracę w kuchni, barze, nocnym klubie. Minimalna płaca dla osób między 16. a 17. rokiem życia wynosi 3,53 funta na godzinę. Dla tych, którzy skończyli 17 lat, ale jeszcze nie mają 18., jest to 3,57 funta za godzinę. 61 WŁOCHY I Od sierpnia 2006 r. Polacy mogą podejmować w tym kraju pracę bez żadnych ograniczeń. A latem, w sezonie można nie tylko zarobić w jednym z nadmorskich kurortów, ale i złapać nieco śródziemnomorskiej opalenizny! 62 Najważniejsze formalności Bilans zysków i strat Jeśli chcesz zatrzymać się we Włoszech na dłużej niż trzy miesiące, musisz zgłosić się na komisariat policji i złożyć wniosek o wydanie karty pobytu obywatela UE. Zabierz ze sobą: paszport lub dowód, dwa zdjęcia paszportowe, zaświadczenie o celu pobytu, o ubezpieczeniu zdrowotnym. Zostaniesz też poproszony o wypełnienie formularza. We Włoszech obowiązuje powszechny system ubezpieczenia zdrowotnego. Oznacza to, że każda osoba musi odprowadzać od swoich dochodów składkę w wysokości 5 proc. Aby jednak korzystać z tego systemu, musisz zarejestrować się w urzędzie ds. opieki zdrowotnej (Azienda Unita Sanitaria Locale - AUSL). Ile można zarobić... We Włoszech minimalne wynagrodzenie jest ustalane odrębnie dla odpowiednich grup zawodowych. Przykładowo: kelner w pubie dostaje 6 - 7 euro za godzinę, robotnik na budowie 50 - 100 euro za dzień, pomoc domowa ok. 600 euro za miesiąc, opiekunka do dzieci, pielęgniarka w prywatnej klinice od 1300 do 2000 euro na miesiąc. a ile trzeba wydać... W Mediolanie, uważanym za najdroższe miasto, za kawalerkę trzeba zapłacić od 700 euro, a za mieszkanie dwu- lub więcej pokojowe od 1,5 tys. euro. W Rzymie zapłacimy od 400 euro za kawalerkę, za mieszkanie dwupokojowe od 1200 euro, w Katanii zaś odpowiednio - 350 i 600 euro. WŁOCHY Info w sieci Włoskie ministerstwo pracy: www.welfare.gov.it. Wydział ds. Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP we Włoszech: www.infopolonia.it. Portal włoski dla cudzoziemców we Włoszech: www.stranieriinitalia.it. Ambasada Polski we Włoszech: www.ambasciatapolonia.it. Oferty pracy: www.lavoro.org, www.uplevel.it, www.jobonline.it, www.infojobs.it, www.mercurius.it, www.monster.it, www.catapulta.it, www.cliccalavoro.it, www.joblitz.com. Jak się tu pracuje? Czas pracy to we Włoszech 40 godzin tygodniowo. Wraz z nadgodzinami nie może on przekroczyć 48 godzin. Poszukiwany Poszukiwana Zatrudnienie znajdą pielęgniarki, opiekunki osób starszych, pomoce domowe, inżynierowie budowlani, opiekunki do dzieci, wykwalifikowani pracownicy budowlani. O pracę łatwo jest także w sezonie. Latem w nadmorskich miejscowościach poszukuje się przede wszystkim kucharzy, barmanów i kelnerów. Na północy praca czeka w winnicach i sadach, a na południu na plantacjach pomidorów, papryki i cytrusów. Na swoim - czyli załóż firmę Aby założyć firmę, musisz mieć numer identyfikacji podatkowej IVA, konto bankowe oraz wpis w rejestrze handlowym lub rękodzieła (patrz na: www.cameradicommercio.it). Może się okazać, że musisz też dopełnić innych formalności - w zależności od miasta, w którym zamierzasz zarejestrować działalność. Informacji szukaj w lokalnej Izbie Handlowej. Praca dla małolata Niepełnoletni we Włoszech mogą pracować powyżej 15. roku życia. Pod warunkiem, że zakończyli obowiązkowy etap nauki szkolnej. Jednak osobom poniżej 16. roku życia nie wolno wykonywać prac niebezpiecznych, męczących. 63