Owoce i warzywa. Produkcja. Wersja 3

Transkrypt

Seria: Polska wieś w Europie • Produkcja owoców i warzyw
Bożena Nosecka • Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej
_______________________________________________________________________________________
PRODUKCJA OWOCÓW I WARZYW – INFORMACJA DLA PRODUCENTÓW
Bożena Nosecka
1.
Ogólna informacja o branży
Owoce i warzywa uprawiane są na ok. 3% powierzchni użytków rolnych. Ich udział w
globalnej wartości produkcji rolnej wynosi ok. 10%, a w towarowej produkcji roślinnej ok. 20%.
Zbiory owoców wyniosły w latach 2001-2003 średnio 3,2 mln ton, a w 2004 r. – 3,5 mln ton.
Produkcja warzyw gruntowych kształtowała się w tym okresie na poziomie 4,5 mln ton (w 2004 r. –
4,9 mln ton), natomiast produkcja warzyw uprawianych pod osłonami wyniosła w 2003 i 2004 r.
ok. 670 tys. ton.
Zbiory owoców w Polsce stanowiły średnio w latach 2001-2004 ok. 12% zbiorów owoców
klimatu umiarkowanego w UE-25. Dla warzyw wskaźnik ten wyniósł 8%. Polska zajmuje piąte
miejsce w globalnej produkcji owoców i warzyw w rozszerzonej Wspólnocie. Jednocześnie
jesteśmy największym w UE-25 producentem wiśni, porzeczek, kapusty, marchwi – a od 2004 r. –
także jabłek.
W strukturze polskiej produkcji owoców, z udziałem ok. 70%, dominują jabłka (średnio w
latach 2002-2004). Znaczący udział w produkcji mają także: truskawki (5%), porzeczki (6%),
wiśnie (6%) i śliwki (4%). W produkcji warzyw gruntowych podstawowe znaczenie ma kapusta
(ok. 30%). Marchew stanowiła w tym okresie 19% zbiorów warzyw gruntowych, a cebula 16%.
Spośród pozostałych warzyw największy jest udział buraków (8%), ogórków (6%), pomidorów
(5%) i kalafiorów (4%). W produkcji warzyw uprawianych pod osłonami ponad 50% stanowią
pomidory i ok. 30% ogórki. Produkcją warzyw gruntowych zajmowało się w 2002 r. ok. 617 tys.
gospodarstw, w tym zaledwie 6% stanowiły gospodarstwa o powierzchni powyżej 1 ha. Produkcja
owoców prowadzona była w 2002 r. w ok. 513 tys. gospodarstwach, w tym 12% to gospodarstwa o
powierzchni przekraczającej 1 ha. Liczba gospodarstw wysokotowarowych szacowana jest na 40____________________________________________________________________________________
Fundacja Fundusz Współpracy • Biuro Programów Wiejskich
Warszawa • Kwiecień 2005
1
_______________________________________________________________________________________
50 tys. Największy w produkcji owoców jest udział woj.: lubelskiego, mazowieckiego, łódzkiego i
świętokrzyskiego (ok. 70% zbiorów). Mniejsza jest koncentracja terytorialna w uprawie warzyw.
Udział województw o największej produkcji (lubelskie, łódzkie, mazowieckie, wielkopolskie i
świętokrzyskie) w zbiorach krajowych wynosi ok. 60%.
Tabela 1.
Zbiory owoców i warzyw w Polsce w latach 2002-2004
Wyszczególnienie
2002
2003
2004
Owoce
3018
3309
3521
w tym: Jabłka
2168
2428
2522
92
77
87
Śliwy
103
110
133
Wiśnie
173
191
202
Czereśnie
41
44
48
Truskawki
153
26
186
45
131
57
158
43
194
22
192
20
Warzywa gruntowe
3947
20
4916
w tym: Kapusta
1189
1237
1371
Kalafiory
176
189
206
Cebula
585
678
866
Marchew
692
835
928
Buraki
311
333
357
Ogórki
260
290
256
Pomidory
221
234
213
754
671
674
Gruszki
Maliny
Porzeczki
Agrest
Warzywa spod osłon
Źródło: Na podstawie danych GUS
____________________________________________________________________________________
2
_______________________________________________________________________________________
2.
Rynek owoców i warzyw w Polsce i jego organizacja
Globalna produkcja owoców wykazuje powolną, choć systematyczną tendencję wzrostową.
Największa jest dynamika wzrostu zbiorów jabłek i wiśni. Wyraźna tendencja spadkowa
obserwowana jest jedynie w produkcji agrestu, a w miarę stabilna jest produkcja gruszek. Tendencji
wzrostowych nie wykazuje natomiast produkcja większości warzyw gruntowych, a obniża się
produkcja pomidorów. Zbiory zarówno owoców jak i warzyw gruntowych silnie wahają się w
poszczególnych latach. Wpływa to na ogromną zmienność podaży i występowanie okresów
nadmiaru i niedoboru produktów ogrodniczych na rynku krajowym. Skutkiem wahań zbiorów, a
także zmian koniunktury na rynkach zbytu jest ogromna zmienność cen produktów ogrodniczych.
W ostatnich dziesięciu latach jedynie w trzech latach ceny skupu warzyw wzrosły bardziej niż
inflacja, a w odniesieniu do owoców – w pięciu latach. Ponadto w niektórych okresach notowano
spadek nominalnych cen skupu. Bardzo silne były w poszczególnych latach wahania opłacalności
produkcji owoców i warzyw (zwłaszcza owoców miękkich). W produkcji owoców w ostatnich
dziesięciu latach przeważały lata, w których wskaźniki opłacalności produkcji (liczone do kosztów
normatywnych) były niższe od 100%. Opłacalność produkcji jest bardzo zróżnicowana w
zależności od: skali produkcji, jej efektywności, przyjętych rozwiązań technologicznych w uprawie,
kierunku zbytu itp. Przykładowo znacznie wyższa jest opłacalność produkcji jabłek uprawianych w
sadach intensywnych, o dużej skali produkcji, niż w małych sadach ekstensywnych, czy produkcji
truskawek deserowych w porównaniu z przeznaczonymi do przemysłu.
W 2004 r. średnie ceny owoców obniżyły się w stosunku do 2003 r. o ponad 40%, a warzyw
gruntowych o ok. 20%. Najbardziej spadły ceny owoców miękkich i cebuli. Produkcja większości
upraw ogrodniczych była nieopłacalna. Spadek cen i opłacalności produkcji wynikał ze wzrostu
podaży zarówno w Polsce jak i większości krajów europejskich. Ceny produktów ogrodniczych w
Polsce są generalnie niższe wobec wytwarzanych w rozszerzonej Wspólnocie. Dotyczy to
większości uprawianych w naszym kraju warzyw gruntowych, a także owoców jagodowych, wiśni
oraz jabłek. Wyższe są w Polsce natomiast (w porównaniu z południowymi krajami Wspólnoty)
ceny warzyw ciepłolubnych (głównie pomidorów). W 2004 r. różnice cen produktów ogrodniczych
w Polsce i pozostałych krajach UE zwiększyły się.
W Polsce owoce i warzywa świeże kierowane do konsumpcji bezpośredniej sprzedawane są
w ok. 40% na lokalnych targowiskach. Udział rynków hurtowych i giełd towarowych (tereny
____________________________________________________________________________________
3
_______________________________________________________________________________________
sprzedażne wyposażone w odpowiednie środki techniczne i infrastrukturę) – 20%. Bezpośrednia
sprzedaż do sieci detalicznej to ok. 25% podaży oferowanej na rynek przez producentów (z czego
10% to sprzedaż do supermarketów). Pozostałe 15% to bezpośrednia sprzedaż w gospodarstwie i
inne formy sprzedaży (sprzedaż przydrożna, bezpośrednia z samochodów dostawczych). Struktura
poszczególnych kanałów zbytu różni się w zależności od skali produkcji w poszczególnych
gospodarstwach.
Struktura kanałów zbytu owoców i warzyw do konsumpcji bezpośredniej:
Wyszczególnienie
Udział w %
Rynki targowiskowe
40
Rynki i giełdy hurtowe
20
Sieć detaliczna
25
Bezpośrednio w gospodarstwie
10
Inne formy sprzedaży
5
W Polsce jest zaledwie kilka centrów dystrybucyjnych, w których dokonywane jest
formowanie dużych partii produktów i ich przygotowanie do sprzedaży pod kątem wymogów
odbiorców. Integracja z UE przyczynia się do wzrostu liczby tego typu instytucji (prawdopodobnie
przy udziale kapitału zagranicznego), co zwiększa dostosowanie krajowych owoców i warzyw do
unijnych wymogów jakościowych i rozwiąże w dużym stopniu problem niskiej skali produkcji
owoców i warzyw w naszym kraju. Wzrasta zakres bezpośrednich kontaktów producentów ze
sklepami wielkopowierzchniowymi, z czym wiąże się konieczność gwarantowania stabilnych i
dużych dostaw świeżych produktów.
3.
Ogólna informacja o rynku owoców i warzyw w pozostałych krajach UE
W UE-15 powierzchnia zajęta pod owoce i warzywa wynosiła ok. 4% ogólnego areału
użytków rolnych, a produkty ogrodnicze stanowiły ok. 15% końcowej produkcji rolniczej. Łączna
produkcja owoców przekraczała 30 mln ton, a warzyw 50 mln ton. W strukturze produkcji owoców
____________________________________________________________________________________
4
_______________________________________________________________________________________
(z ponad 30% udziałem) dominują owoce cytrusowe – głównie pomarańcze. Inne liczące się owoce
(średnia z lat 2001-2003) to: jabłka (26% produkcji), brzoskwinie (9%), gruszki (8%), winogrona
(6%), nektarynki (3%) i truskawki (2%). W produkcji warzyw największy jest udział pomidorów
(ok. 27% zbiorów). Liczącymi się produktami są także: marchew (7%), sałata (6%), kalafiory (3%),
melony (4%), arbuzy (3%), papryka (3%), kapusta (5%), ogórki (43%) i groszek zielony (2%).
Największymi producentami owoców i warzyw we Wspólnocie są: Hiszpania, Włochy, Grecja,
Portugalia i Francja. Spośród krajów „nowych” członków Wspólnoty największym producentem
owoców i warzyw są (obok Polski) Węgry (ok. 3 mln ton). W produkcji ogrodniczej na Węgrzech
dominują: jabłka, arbuzy, papryka i pomidory. Produkcja w Czechach przekracza 1 mln ton, a w
Słowacji wynosi 0,8-0,9 mln ton. Produkcja upraw ogrodniczych na Litwie wynosi 0,6 mln ton, w
Estonii i na Malcie po ok. 0,1 mln ton. Zbiory w UE-15 i nowych krajach członkowskich były w
miarę stabilne. W 2004 r. produkcja owoców w UE-15 i w nowych krajach członkowskich (bez
Polski) zwiększyła się w porównaniu z rokiem poprzednim o 1,4 mln ton i wyniosła 37,1 mln ton.
Łączna produkcja warzyw w rozszerzonej Wspólnocie (bez Polski) wzrosła z 56,8 do 58,2 mln ton.
Najbardziej zwiększyła się produkcja: brzoskwiń, nektarynek, moreli, śliwek, oraz pomidorów,
kukurydzy i cebuli. W 2004/05 r. rynki większości owoców i warzyw charakteryzują się przewagą
podaży nad popytem, co powoduje obniżenie cen na rynku rozszerzonej Wspólnoty.
W UE-15 poprzez supermarkety i sklepy dyskontowe realizowane jest ok. 55% sprzedaży
owoców i warzyw kierowanych do konsumpcji bezpośredniej. Udział giełd i rynków hurtowych
wynosił ok. 30%, stoisk i małych sklepów detalicznych – 5%. Pozostałe 10% to sprzedaż na targach
cotygodniowych i bezpośrednio w gospodarstwach.
Tabela 2.
Produkcja owoców i warzyw w UE (mln ton)
Wyszczególnienie
2000
UE-15
UE-9
35,0
2,9
UE-15
UE-9
57,8
2,9
2001
Owoce
34,3
2,1
Warzywa
55,4
3,1
2002
2003
20041
33,6
2,0
33,7
2,0
35,0
2,1
53,0
3,1
53,8
3,0
55,0
3,2
1) szacunek własny
Źródło: Na podstawie danych FAO oraz ZMP Bilanz Obst i ZMP Bilanz Gemüse
____________________________________________________________________________________
5
_______________________________________________________________________________________
4.
Regulacje rynku owoców i warzyw w UE
Zgodnie z regulacjami wspólnotowymi polskie owoce i warzywa kierowane do konsumpcji
bezpośredniej dostosowane być muszą do jednolitych dla wszystkich krajów UE wspólnych
wymogów dotyczących standardów handlowych. Standardy te określają: wymagania minimalne,
zasady klasyfikacji produktów do klas: Ekstra, I i II; sposoby pakowania owoców i warzyw, a także
oznaczania opakowań. Obowiązek przestrzegania wspólnych standardów handlowych dotyczy
produktów znajdujących się w obrocie wewnętrznym, jak i będących przedmiotem eksportu i
importu. Z przestrzegania norm są zwolnieni jedynie producenci sprzedający owoce i warzywa
bezpośrednio konsumentom, gdy konsumpcja produktów wynika z silnej lokalnej tradycji i gdy są
one transportowane do punktów ich wstępnego przygotowania i pakowania. Standardy jakościowe
mogą być Rozporządzeniami Komisji zaostrzane lub „liberalizowane’ w zależności od relacji
popytowo-podażowych na rynku Wspólnoty. Polskie normy były zbliżone do unijnych, jednak ich
stosowanie w obrocie wewnętrznym było dobrowolne, co decydowało o niewielkiej skali ich
przestrzegania.
W 2004 r. zmodyfikowane zostały standardy jakości handlowej jabłek, gruszek, wiśni i
czereśni (a także owoców kiwi). Wymagania jakościowe dla jabłek i gruszek określone zostały
oddzielnie (poprzednio obowiązywały wspólne standardy). Zmiany dotyczą dopuszczalnych
wielkości jabłek, tolerancji w zakresie ich wielkości oraz szczegółów oznaczenia opakowań i
ustalenia minimalnej wagi jabłek i gruszek w poszczególnych klasach jakościowych.
Prawodawstwo unijne przewiduje możliwość korzystania przez uznane grupy i organizacje
producentów ze wsparcia finansowego na ich tworzenie i funkcjonowanie. Dopłaty dla grup
producentów ustalane są w procencie wartości produkcji towarowej członków grupy (sprzedanych
poprzez grupę). Ponadto grupy producentów korzystać mogą z unijnych dopłat pokrywających 3050% kosztów inwestycji określonych w tzw. planach dochodzenia do uznania. Pomoc ta ma formę
grantów kapitałowych.
____________________________________________________________________________________
6
_______________________________________________________________________________________
Tabela 3.
Wysokość pomocy finansowej dla wstępnie uznanych grup producentów
Rok
Procent od wartości produkcji towarowej
do 1 mln €
Nie więcej niż
ponad 1 mln €
I
5%
+
2,5%
100 000 €
II
5%
+
2,5%
100 000 €
III
4%
+
2,0%
80 000 €
IV
3%
+
1,5%
60 000 €
V
2%
+
1,5%
50 000 €
Pomoc dla organizacji producentów polega na dopłatach pozwalających na realizację celów
zawartych w tzw. programie operacyjnym. Pomoc ta nie może przekraczać 4,1% wartości produkcji
wytworzonej przez członków organizacji i sprzedanej za jej pośrednictwem. Członkowie
organizacji producentów (a za jej pośrednictwem także producenci niezrzeszeni) mogą także
uzyskiwać stałe dopłaty do produktów niewprowadzanych do obrotu. Produkty te mogą być:
bezpłatnie przekazane organizacjom charytatywnym, szpitalom, domom dziecka, domom opieki
społecznej, zakładom karnym, szkołom (tylko owoce) na cele spożycia bezpośredniego;
przetworzone na pasze i inne produkty niespożywcze; przetworzone na alkohol (jabłka, gruszki,
brzoskwinie, nektarynki); poddane procesowi biodegradacji lub kompostowania (gdy inne sposoby
zagospodarowania nie są możliwe). Dopłaty dotyczą 10% łącznej wielkości produkcji sprzedanej
poprzez organizację, a w przypadku jabłek i gruszek wskaźnik ten wynosi 8,5%. Produkty
niewprowadzane do obrotu spełniać muszą wymogi co najmniej II klasy jakościowej. Spośród 15
produktów objętych dopłatami do wycofania w polskiej produkcji liczą się jedynie: kalafiory,
pomidory, jabłka i gruszki.
____________________________________________________________________________________
7
_______________________________________________________________________________________
Tabela 4.
Wysokość rekompensat za produkty niewprowadzone do obrotu
EUR/100 kg
Produkt
1997/98
1998/99
1999/2000
2000/01
2001/02
od 2002
Kalafiory
9,34
8,88
8,41
7,94
7,48
7,01
Pomidory
6,44
6,12
5,80
5,47
5,15
4,83
Jabłka
10,69
10,32
9,94
9,56
9,18
8,81
Winogrona
10,69
10,15
9,62
9,08
8,55
8,02
Morele
18,90
17,95
17,01
16,06
15,12
14,17
Nektarynki
17,39
16,52
15,65
14,78
13,91
13,04
Brzoskwinie
14,65
13,92
13,18
12,45
11,72
10,99
Gruszki
10,18
9,82
9,46
9,10
8,75
8,39
Organizacje i grupy producentów chcące skorzystać z unijnych dopłat muszą dysponować
minimalną wartością produkcji sprzedanej poprzez organizację, należeć do określonej kategorii
produktów (owoce, warzywa, owoce i warzywa, owoce i warzywa kierowane do przetwórstwa,
grzyby, orzechy), dysponować minimalną liczbą członków, tj. 5 producentów. Minimalna wartość
produkcji w organizacjach producentów musi wynosić 100 tys. €. Natomiast wartość ta dla grup
producentów ustalana jest przez poszczególne kraje członkowskie. W Polsce minimalna wartość
produkcji sprzedanej przez członków organizacji producentów ustalona została na 100 tys. euro, a
produkcji sprzedanej przez członków grup – na 50 tys. euro.
Ponadto grupy producentów starające się o uznanie muszą opracować plany uznania, a
organizacje producentów – programy operacyjne. Plany dochodzenia do uznania opracowywane są
najwyżej na 5 lat i obejmować muszą rozpisaną na poszczególne lata realizację planu produkcji,
programu sprzedaży i planu inwestycji. Program operacyjny (opracowany na 3-5 lat), dotyczący
organizacji producentów, przewidywać musi wykonanie celów określonych prawodawstwem
unijnym (wzrost koncentracji podaży, planowanie produkcji i dostosowanie jej do popytu,
obniżanie kosztów produkcji, stosowanie korzystnych dla środowiska zasad uprawy). Plany uznania
i programy operacyjne muszą być zatwierdzane przez wyznaczone instytucje krajów
członkowskich. Ponadto organizacje producentów opracowują statut, w którym m.in określa się:
zobowiązanie członków do sprzedaży produktów poprzez organizację, kary za niedotrzymanie
____________________________________________________________________________________ 8
_______________________________________________________________________________________
przyjętych zobowiązań, minimalny czas przynależności do grupy. Uzyskanie statusu uznania i
korzystanie z płatności odbywa się na podstawie wniosków składanych przez organizacje i grupy
producentów do wyznaczonych przez poszczególne kraje członkowskie instytucji.
Producenci polscy korzystają też z dopłat do pomidorów kierowanych do przetwórstwa i
przetwarzanych na: koncentrat pomidorowy, sosy, pomidory mrożone, suszone, pomidory obrane i
nieobrane, soki pomidorowe wytwarzane bezpośrednio z surowca. Polska uzyskała próg wsparcia w
wysokości 194,639 ton pomidorów. Stawka pomocy wynosi 34,5 euro/tonę przetworzonych
pomidorów, przy czym w nowych krajach członkowskich producenci w roku handlowym 2004/05
otrzymają 75% tej stawki. Uzupełniające dopłaty dokonane będą po zakończeniu sezonu. Dopłaty
uzyskają członkowie uznanych grup i organizacji producentów (i za ich pośrednictwem członkowie
innych grup i producenci niezrzeszeni) pod warunkiem zawarcia umowy kontraktacyjnej z
zatwierdzonym zakładem przetwórczym. Płatności te realizowane są zgodnie z prawodawstwem
unijnym regulującym rynek przetworzonych owoców i warzyw. W Polsce w roku 2004/05
ilościowy próg wsparcia wykorzystany został w ok. 80%.
W UE rozpoczęła się debata dotycząca możliwości udoskonalenia zasad wspólnej
organizacji rynku ogrodniczego. Przedmiotem rozmów jest głównie: stymulowanie procesu
powstawania grup i organizacji producentów i poprawy efektywności ich funkcjonowania, a także
możliwość oddziaływania na wzrost podaży produktów wysokiej jakości i poprawę spójności
organizacji rynku ogrodniczego z regulacjami dotyczącymi rozwoju obszarów wiejskich.
Przedmiotem dyskusji są też ewentualne zmiany we wsparciu produktów przetworzonych.
Oprócz płatności dla grup i organizacji, polscy ogrodnicy, otrzymywać będą w latach 20042006 dopłaty bezpośrednie w wysokości odpowiednio 25, 30 i 35% poziomu docelowego płatności
bezpośrednich finansowanych z pierwszego filaru Wspólnej Polityki Rolnej. Dokładny opis
dotyczący tego systemu znajduje się w rozdziale „Dopłaty bezpośrednie”. Ponadto, podobnie jak
inni producenci rolni, producenci owoców i warzyw korzystać mogą ze wspierania z funduszy
strukturalnych w ramach Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich i Sektorowego Programu
Operacyjnego. Wsparcie w ramach Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich przewiduje następujące
formy pomocy: dopłaty dla gospodarstw położonych na terenach o niekorzystnych warunkach
gospodarowania, renty strukturalne dla rolników (którzy przekroczyli 55 rok życia i przez ostatnie
10 lat prowadzili działalność rolniczą, a gospodarstwo przekazują następcy), programy rolnośrodowiskowe (stosowanie metod przyjaznych dla środowiska, zagospodarowanie gruntów
____________________________________________________________________________________
9
_______________________________________________________________________________________
zaniedbanych, stosowanie zabiegów w celu ochrony gleby), dopłaty do zalesiania gruntów rolnych.
Innymi formami pomocy w ramach PROW jest: wsparcie gospodarstw niskotowarowych w celu
przekształcenia ich w gospodarstwa towarowe oraz wsparcie na dostosowanie gospodarstw rolnych
do standardów UE w zakresie ochrony środowiska. Uzyskanie pomocy nie wymaga finansowego
udziału beneficjentów.
W ramach Sektorowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja sektora
żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich” producenci owoców i warzyw (oraz inni
producenci rolni) uzyskiwać mogą wsparcie w zakresie:
− refundacji od 50 do 65% kwalifikowanych kosztów inwestycji (w produkcji ogrodniczej do
kosztów kwalifikowanych należą miedzy innymi zakup kombajnów do zbioru owoców i
warzyw, budowa lub modernizacja przechowalni, zakup urządzeń do czyszczenia, sortowania
i kalibrowania owoców, zakładanie sadów lub plantacji wieloletnich) w ramach działania
inwestycje w gospodarstwach rolnych,
− ułatwienia startu młodym rolnikom – pomoc wynosi 50 tys. zł i jest jednorazowa,
− refundacji inwestycji mających na celu podjęcie dodatkowej działalności zbliżonej do
rolnictwa (agroturystyka, usługi na rzecz rolnictwa, prowadzenie na małą skalę przetwórstwa
produktów rolnych). Refundacje wynoszą 50% kosztów kwalifikowanych,
− refundacji inwestycji w mniejszej skali, których celem jest poprawa infrastruktury technicznej
w gospodarstwach. Dopłaty stanowią 50% kosztów kwalifikowanych.
Ze środków pomocowych (w ramach działania: Poprawa przetwórstwa i marketingu
artykułów rolnych) wspierana jest także poprawa infrastruktury handlu hurtowego. Ze środków tych
korzystać mogą grupy i organizacje producentów na tworzenie centrów logistycznych.
W ramach SPO producenci korzystać mogą z efektów wsparcia realizowanych w ramach
działań: Scalanie gruntów, Gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi i Szkolenia i Wsparcie
doradztwa rolniczego. Dysponentami środków wsparcia są tu: starostowie powiatów, Wojewódzkie
Zarządy Melioracji i Urządzeń Wodnych.
Ponadto utrzymane zostały (przez 3 lata po akcesji) dopłaty do oprocentowania kredytów w
zakresie: kredytów inwestycyjnych i klęskowych (udzielonych do dnia akcesji) oraz do kredytów w
ramach preferencyjnych linii kredytowych na realizację przedsięwzięć inwestycyjnych w
rolnictwie, utworzenie lub urządzenie gospodarstw rolnych przez osoby, które nie przekroczyły 40
roku życia, realizację przedsięwzięć inwestycyjnych w ramach Branżowego programu wspólnego
____________________________________________________________________________________ 10
_______________________________________________________________________________________
użytkowania maszyn i urządzeń rolniczych, zakup nieruchomości rolnych przeznaczonych na
utworzenie lub urządzenie gospodarstwa rodzinnego, inwestycje w zakresie nowych technologii
produkcji, wznowienie produkcji w gospodarstwach rolnych znajdujących się na obszarach
dotkniętych klęskami, zakup gruntów rolnych oraz utworzenie lub urządzenie gospodarstwa
rolnego w ramach realizacji programu osadnictwa rolniczego na gruntach skarbu państwa.
Uzyskanie wsparcia przez grupy i organizacje producentów i producentów indywidualnych
(w ramach wspomagania z funduszy strukturalnych) wymaga złożenia wniosków o wsparcie w
wyznaczonej przez kraje członkowskie instytucji. Beneficjenci wsparcia obowiązani są do
przekazywania wszystkich wymaganych dokumentów i poddawania się ustalonym procedurom
kontrolnym.
5.
Instytucje polskie włączone w system zarządzania WPR i procedury uzyskania
wsparcia
Zakres
obowiązywania
wspólnych
wymogów
jakościowych
określony
został
w
odpowiednich Rozporządzeniach Komisji (UE) dotyczących poszczególnych owoców i warzyw.
Rozporządzenia te (określone w nich wymogi) przyjęte zostały do bezpośredniego stosowania przez
polskich producentów po akcesji do UE. Do kontroli jakości owoców i warzyw świeżych (jak i
innych produktów rolno-spożywczych) powołana została Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów
Rolno-Spożywczych. Kontroli jakościowej na szczeblu detalicznym dokonuje Inspekcja Handlowa.
Świadectwa jakości handlowej wydawane są przez inspektorów wojewódzkich. Świadectwa te w
przypadku eksportu dołączone być muszą do zgłoszenia celnego.
W Polsce instytucjami wyznaczonymi do zarządzania i monitorowania realizacji
mechanizmów wspólnej organizacji rynku świeżych owoców i warzyw w zakresie organizacji i
grup producentów są: wojewodowie, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa i Agencja
Rynku Rolnego. Wojewodowie zajmują się przyjmowaniem wniosków o uznanie grup i organizacji
producentów. Uznanie następuje na podstawie decyzji administracyjnej wojewody. We wniosku
podane być muszą: nazwa, siedziba i adres organizacji, kategoria produktów (owoce, warzywa,
owoce i warzywa, owoce i warzywa do przetwórstwa, grzyby, orzechy), ilość członków organizacji
____________________________________________________________________________________ 11
_______________________________________________________________________________________
oraz wartość produkcji wytworzonej przez członków i sprzedanej za pośrednictwem organizacji
producentów (wraz z dokumentami potwierdzającymi). Do wniosku dołącza się: dokument
urzędowy potwierdzający, że wnioskodawca jest osobą prawną oraz statut lub umowę organizacji.
Zatwierdzaniem programów operacyjnych oraz realizacją płatności z tytułu wspomagania i
funkcjonowania grup oraz organizacji producentów zajmuje się Agencja Restrukturyzacji i
Modernizacji Rolnictwa. Zatwierdzanie planów dochodzenia do uznania i wypłata płatności
następuje na podstawie wniosków składanych przez organizacje i grupy do Oddziałów
Regionalnych ARiMR, właściwych ze względu na siedzibę uznanych grup i organizacji oraz ich
związków. Wzory wniosków jak i informacje wymagane od organizacji i grup producentów
uzyskać można w Oddziałach Regionalnych ARiMR.
Agencja Rynku Rolnego zajmuje się uznawaniem instytucji i organizacji uprawnionych do
nieodpłatnego otrzymywania owoców i warzyw niewprowadzanych do obrotu i sposobami
zagospodarowania tych produktów. Zatwierdzenie instytucji uprawnionych do otrzymywania
produktów ogrodniczych następuje na wniosek tych instytucji złożony do Oddziałów Regionalnych
ARR. Wzór wniosku i wymagane dokumenty (statut, umowa organizacji) znajdują się na stronach
internetowych ARR.
Skorzystanie z pozostałych form pomocy (pozostających poza płatnościami wynikającymi
ze wspólnej organizacji rynku produktów ogrodniczych) wymaga złożenia wniosku o wsparcie do
ARiMR. Do Oddziałów Regionalnych ARiMR składane są wnioski o wsparcie w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego, a do Biur Powiatowych ARiMR wnioski o wspomaganie
realizowane w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wielskich. Również do ARiMR składane są
wnioski o pomoc w zakresie płatności dla producentów pomidorów wykorzystywanych w produkcji
przetworów z tych warzyw. W Oddziałach Regionalnych i Biurach Powiatowych ARiMR uzyskać
można szczegółowe informacje dotyczące wszystkich wymaganych dokumentów i czasu ich
składania. Wnioski o wypłatę dopłat bezpośrednich rolnicy składają do Biur Powiatowych ARiMR.
____________________________________________________________________________________ 12
_______________________________________________________________________________________
6. Efekty rynkowe wprowadzenia wspólnej organizacji rynku i innych form wsparcia
Efektem wprowadzenia wspólnych wymogów jakościowych może być wzrost cen świeżych
produktów ogrodniczych. Nadal jednak ceny będą niższe niż w pozostałych krajach UE. Proces
zmniejszania różnic w poziomie cen uzyskiwanych przez polskich i unijnych producentów nie
będzie szybki, a istotną przyczyną będzie tu, wynikająca z kondycji ekonomicznej konsumentów
stabilizacja spożycia. Wynikiem wspierania tworzenia i funkcjonowania grup i organizacji
producentów będzie powolny wzrost koncentracji produkcji, a przez to poprawa efektywności
produkcji i jej organizacji. Służy temu także możliwość skorzystania przez producentów z wielu
form wsparcia dostępnych z unijnych funduszy strukturalnych. Poprawa kondycji ekonomicznej
gospodarstw ogrodniczych zależała będzie przede wszystkim od tempa tworzenia uznanych grup i
organizacji producentów. Tempo to wyznaczać także będzie: skalę i możliwości dostosowania
polskich produktów do wymogów unijnych dotyczących jakości świeżych owoców i warzyw,
możliwości wpływu na poziom cen poprzez wycofywanie produktów z rynku, rolę i znaczenie
pośredników w handlu oraz pozycję producentów wobec sieci handlowej i zakładów
przetwórczych.
7. Podstawy prawne
Ustawy polskie
1. Podstawą prawną umożliwiającą wprowadzenie w Polsce wspólnych norm jakościowych jest
Ustawa o Jakości Handlowej z 21 grudnia 2000 r. (Dz. U. nr 5 z 2001 r.) wyznaczająca
Inspekcję Jakości Handlowej Artykułów Rolno-spożywczych jako instytucję odpowiedzialną za
kontrolę jakości artykułów rolno-spożywczych w tym kontrolę dostosowania polskich owoców i
warzyw świeżych do wymogów unijnych.
2. Organizacja rynku owoców i warzyw świeżych regulowana jest ustawą o organizacji rynku
owoców i warzyw świeżych, rynku chmielu, tytoniu oraz suszu paszowego z dnia 19 grudnia
____________________________________________________________________________________ 13
_______________________________________________________________________________________
2003 r. (Dz. U. nr 223 z 2003 r.). W ustawie tej określone są zasady uznawania i wsparcia grup
producentów prowadzących produkcję ogrodniczą oraz polskie instytucje włączone w system
organizacji rynku owoców i warzyw zgodny z systemem unijnym.
3. Ustawa o organizacji rynku przetworów owocowych i warzywnych – z 19 lutego 2004 r.(Dz. U.
nr 62 z 2004 r.) zmieniająca ustawę z 27 lipca 2002 r. (Dz. U. nr 150 z 2002 r.).
4. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 27 lutego 2004 r. zmieniające
rozporządzenie w sprawie wykazu produktów i grup produktów, dla których mogą być tworzone
grupy producentów rolnych, minimalnej rocznej wielkości produkcji towarowej oraz
minimalnej liczby członków grupy producentów rolnych (Dz. U. nr 43).
5. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 14 maja 2004 r. zmieniające
rozporządzenie w sprawie nabywania uprawnień do wykonywania niektórych czynności
związanych z oceną jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych oraz dokumentowania
tych czynności (Dz. U. nr 128).
6. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 27 maja 2004 r. w sprawie
warunków wstępnego uznania grup producentów owoców i warzyw, uznawania organizacji
producentów owoców i warzyw oraz warunków i wymagań, jakie powinny spełniać plany
dochodzenia do uznania (Dz. U. nr 132).
7. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 7 czerwca w sprawie warunków
przystąpienia osób prawnych i osób fizycznych niebędących producentami owoców i warzyw
do organizacji producentów (Dz. U. nr 144).
8. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8 lipca w sprawie warunków
wypowiedzenia członkostwa w organizacji producentów owoców i warzyw (Dz. U. nr 165).
9. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 sierpnia 2004 r. w sprawie
warunków, zgodnie z którymi organizacja producentów owoców i warzyw może zlecać
realizację zadań, o których mowa w przepisach Unii Europejskiej (Dz. U. nr 197).
Rozporządzenia Unijne
1. Rozporządzenie Rady (UE) nr 2200/96 dotyczące wspólnej organizacji rynku świeżych owoców
i warzyw.
2. Rozporządzenie Rady (UE) nr 2201/96 dotyczące wspólnej organizacji rynku przetworzonych
owoców i warzyw.
____________________________________________________________________________________ 14
_______________________________________________________________________________________
3. Rozporządzenie Rady (UE) nr 2699/2000 w sprawie wspólnej organizacji rynku owoców i
warzyw świeżych i przetworzonych (uzupełniające i zmieniające Rozporządzenie Rady nr
2200/96 i 2201/96).
4. Rozporządzenie Komisji (UE) nr 1432/2003 ustanawiające szczegółowe zasady stosowania
Rozporządzenia Rady (UE) w 2200/96 odnośnie uznawania organizacji i grup producentów.
Rozporządzenia Rady (UE) nr 2200/96 w zakresie programów operacyjnych, funduszy
operacyjnych i wsparcia finansowego udzielanego przez Wspólnotę.
6. Rozporządzenie Komisji (UE) nr 1943/2003 ustanawiające zasady pomocy dla organizacji
producentów, którym udzielono wstępnie uznania.
Rozporządzenia Rady (UE) nr 2201/96 dotyczące schematu pomocy w ramach wspólnej
organizacji rynku przetworzonych owoców i warzyw.
8. Rozporządzenie Komisji (UE) nr 85/2004 dotyczące standardów jakościowych dla jabłek.
9. Rozporządzenie Komisji (UE) nr 86/2004 dotyczące standardów jakościowych dla gruszek.
10. Rozporządzenie Komisji (UE) nr 177/2004 ustalające dopłaty dla przetworzonych pomidorów
w roku handlowym 2004/05.
11. Rozporządzenie Komisji (UE) nr 214/2004 dotyczące standardów jakościowych dla wiśni i
czereśni.
12. Rozporządzenie Komisji (UE) nr 416/2004 ustalające przejściowe zasady płatności dla
przetworzonych pomidorów, brzoskwiń i gruszek w nowych krajach członkowskich.
13. Rozporządzenie Komisji (UE) nr 907/2004 dotyczące standardów jakościowych dla świeżych
owoców i warzyw w zakresie prezentacji i znakowania.
14. Rozporządzenie Komisji (UE) nr 2113/2004 dotyczące pomocy dla grup producentów
(uzupełnienie do Rozporządzenia 1943/2003).
8. Bibliografia
1. Jabłońska L.: Wspólna organizacja rynku owoców i warzyw w UE, FAPA 2002 r.
____________________________________________________________________________________ 15
_______________________________________________________________________________________
2. Polskie rolnictwo w UE. Biuletyn Informacyjny Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz
Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa nr 1/2 2003 r.
3. Izdebski R.: Organizacja rynku owoców i warzyw w Unii Europejskiej FSW, 1999 r.
4. Biuletyny Agencji Rynku Rolnego (miesięczniki) – aktualne przepisy prawne i zasady regulacji
na poszczególnych rynkach.
5. Nosecka B.: Materiały szkoleniowe dotyczące zakresu WPR na rynku owoców i warzyw
przygotowane dla MRiRW, marzec 2003 r.
6. Rowiński J.: System informacyjny dla rolników i społeczności wiejskich przygotowujący ich do
działania w warunkach członkostwa w Unii Europejskiej, Warszawa 2002 Program Agro-Info.
7. Szot E.: Polskie rolnictwo w UE. Fundusz Współpracy 2003 r.
8. Radzyńska S.: Dopłaty obszarowe, IACS; Program Agro-Info – www.agro-info.org.pl,
Warszawa 2004.
9. Nosecka B. i zespół: Rynek owoców i warzyw. Stan i perspektywy. Analizy rynkowe, IERiGŻ.
9. Ważniejsze instytucje i organizacje związane z sektorem świeżych owoców i warzyw
1. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi
00-950 Warszawa, ul. Wspólna 30
e-mail: [email protected]
Departament Rozwoju Obszarów Wiejskich
tel. (022) 623-18-42
Departament Wspólnej Organizacji Rynków Rolnych
tel. (022) 623-22-22
2. Agencja Rynku Rolnego
00-400 Warszawa, ul. Nowy Świat 6/12
tel. (022) 661-78-13, 628-79-53, 628-79-24
Biuro Produktów Roślinnych
tel. (022) 661-78-35
____________________________________________________________________________________ 16
_______________________________________________________________________________________
Biuro Współpracy Europejskiej
tel. (022) 661-71-36
3. Agencja Restrukturyzacji I Modernizacji Rolnictwa
00-175 Warszawa, ul. Jana Pawła II 70
Departament Rozwoju Obszarów Wiejskich
tel. (022) 318-47-00
Departament Płatności Bezpośrednich
tel. (022) 318-49-64
Departament Ewidencji Gospodarstw
tel. (022) 318-45-60
Departament Obsługi Środków Towarzyszących
tel. (022) 318-49-00
4.
Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa
00-950 Warszawa, ul. Wspólna 30
Centrum Informacji i Dokumentacji Integracji Europejskiej
tel. (022) 623-19-90, e-mail: [email protected]
5.
Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych
00-930 Warszawa ul. Wspólna 30
tel. (022) 623-29-00, 623-29-01
6.
Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej
Zakład Ekonomiki Ogrodnictwa
00-002 Warszawa, ul. Świętokrzyska 20
tel. (022) 505-45-53
7.
Związek Sadowników Rzeczpospolitej Polskiej
05-600 Grójec, ul. Piłsudskiego 59
tel. (048) 664-37-79
8.
Związek Sadowników Polskich, Polska Federacja Ogrodnicza
00-336 Warszawa ul. Kopernika 34 p. 41
tel. (022) 827-54-15
9.
Krajowy Związek Zrzeszeń Plantatorów Owoców i Warzyw dla Przemysłu
00-336 Warszawa, ul. Kopernika 34
____________________________________________________________________________________ 17
_______________________________________________________________________________________
tel. (022) 827-54-15
10.
Polski Związek Ogrodniczy
00-002 Warszawa ul. Świętokrzyska 20
tel. (022) 826-02-15
11.
Towarzystwo Rozwoju Sadów Karłowych
20-068 Lublin, ul. Leszczyńskiego 58
tel. (081) 533-82-46
10. Przydatne strony internetowe
Polska
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi – www.minrol.gov.pl
Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa – www.arimr.gov.pl
Agencja Rynku Rolnego – www.arr.gov.pl
Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa – www.iorin.gov.pl
Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych – www.ijhar-s.gov.pl
Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – www.ierigz.waw.pl
Polski Komitet Normalizacyjny – www.pkn.pl
Główny Urząd Statystyczny – www.stat.gov.pl
Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa – www.fapa.com.pl
Fundacja Fundusz Współpracy, Program Agro–Info – www.agro-info.org.pl
Unia Europejska
Główny serwer UE – www.europa.eu.int
Wyszukiwarka aktów prawnych Komisji Europejskiej – www.europa.eu.int/eur-lex/en/index.html
____________________________________________________________________________________ 18

Owoce i warzywa. Produkcja. Wersja 3

Transkrypt

Podobne dokumenty

Scenariusz lekcji geografii Skąd przybyły warzywa

PRELEGENCI SYMPOZJUM KUPS