Krótka historia życia zakonnego w Kościele katolickim 1. Początki

Krótka historia życia zakonnego w Kościele katolickim 1. Początki

Krótka historia życia zakonnego w Kościele katolickim
1. Początki życia zakonnego
1.1.
Geneza monastycyzmu
1.1.1.
Poszukiwanie doskonałości
1.1.2.
Opór wobec masowej wersji chrześcijaństwa
1.1.3.
Zbieżne zjawiska w każdej zorganizowanej religii:
judaizm, helleński pitagoreizm, buddyzm, islam
1.1.3.1. Zbieżność ani nie zakłada, ani nie wyklucza
zapożyczeń
1.2.
Początki na Wschodzie
1.2.1.
Egipt
1.2.1.1. Antoni i Paweł, 2 połowa III wieku
1.2.1.1.1. O Pawle niewiele pewnych informacji – życiorys
legendarny pióra Hieronima.
1.2.1.1.2. Lepiej znamy Antoniego; jego życie spisał
Atanazy
1.2.1.1.2.1. Ubóstwo i wyrzeczenie się wszystkiego
1.2.1.1.2.2. Życie samotne i praktykowanie doskonałości
1.2.1.1.2.3. Gromadzenie się uczniów
1.2.1.2. Pachomiusz, 1 połowa IV wieku
1.2.1.2.1. Ubóstwo, asceza i odejście od świata jak u
pustelników
1.2.1.2.2. Posłuszeństwo i życie wspólne – nowe drogi
uświęcenia
1
1.2.1.2.3. Klasztory dla kobiet
1.2.2.
Inne ogniska monastycyzmu wschodniego
1.2.2.1. Palestyna – Arabia
1.2.2.2. Syria – Armenia
1.2.2.3. Kapadocja
1.2.3.
Bazyli Wielki
1.2.3.1. Nowy impuls
1.2.3.2. Potrzeba kultury i nauki w klasztorach
1.2.4.
Od V wieku klasztory pojawiają się w miastach –
zwłaszcza Konstantynopol
1.2.5.
Aberracje i dziwactwa
1.2.5.1. Stylityzm
1.2.5.2. Messalianizm
1.2.5.3. Fanatyzacja mnichów w czasie sporów teologicznych
1.3.
Na Zachodzie
1.3.1.
Kopiowanie modelu wschodniego
1.3.2.
Nowe wzorce
1.3.2.1. Klasztory biskupie (IV/V w.)
1.3.2.1.1. Biskupi, którzy zetknęli się z życiem mniszym
(Euzebiusz z Vercelli, Hilary z Poitiers, Augustyn,
Paulin z Noli)
1.3.2.1.2. Wychowani w takich klasztorach biskupi (Marcin z
Tours)
1.3.2.1.3. Duchowieństwo miasta mniej bądź bardziej ściśle
podporządkowane regule
2
1.3.2.2. Św. Benedykt i jego reguła (V/VI w.)
1.3.2.2.1. Życie i dzieło św. Benedykta opisane i
popularyzowane przez św. Grzegorza Wielkiego
1.3.2.2.1.1. Rezygnacja ze świata
1.3.2.2.1.2. Życie pustelnicze
1.3.2.2.1.3. Próby reformy istniejącej wspólnoty
1.3.2.2.1.4. Tworzenie własnej wspólnoty
1.3.2.2.1.5. Kolejne fundacje
1.3.2.2.1.6. Klasztor św. Scholastyki
1.3.2.2.2. Reguła zbierająca wcześniejsze doświadczenia
1.3.2.2.3. W średniowieczu reguła św. Benedykta zdobywa
coraz większą popularność. Starsze klasztory
reformowane zgodnie z nią. Nowe fundacje zakładane
w oparciu o nią.
2. Wczesne średniowiecze
2.1.
Klasztory własnych reguł – każdy klasztor niezależny
2.2.
św. Benedykt (V/VI w.)
2.2.1.
Klasztory benedyktyńskie zaangażowane w dzieło
chrystianizacji nowych ludów
2.3.
Klasztory iroszkockie
2.3.1.
św. Patryk (IV/V w.)
2.3.2.
Monastyczna struktura Kościoła Irlandii
2.3.3.
Klasztory Irlandii – Szkocji – Anglii
2.3.4.
Peregrinatio pro Christi amore
3
2.3.4.1. św. Kolumban
2.3.4.2. św. Bonifacy
2.3.5.
Spowiedź uszna
2.3.6.
Liturgia łacińska
2.4.
Renesans karoliński (VIII w.)
2.4.1.
św. Benedykt z Aniane
2.4.2.
Synod akwizgrański 816
2.4.3.
Ujednolicenie klasztorów w państwie karolińskim
według reguły benedyktyńskiej
3. Szczyt średniowiecza
3.1.
Reforma Cluny (X w.)
3.1.1.
Egzempcja
3.1.2.
Kongregacja
3.1.3.
Ośrodek reformy całego Kościoła – ottońskiej i
gregoriańskiej
3.2.
Reforma Cîteaux XI/XII
3.2.1.
św. Robert z Molesme i św. Bernard z Clairvaux
3.2.2.
Powrót do pierwotnej reguły
3.2.3.
Prostota i ubóstwo
3.2.4.
Zakon scentralizowany
3.3.
Zakony rycerskie (XI-XII w.)
4
3.3.1.
Wyprawy krzyżowe, rekonkwista, ochrona
pogranicza
3.3.2.
Templariusze
3.3.3.
Joannici
3.3.4.
Krzyżacy
3.3.5.
Zakony hiszpańskie – Collatrva, Alcantara
3.3.6.
Kawalerowie mieczowi i bracia dobrzyńscy
4. Jesień średniowiecza
4.1.
Idea ubóstwa w ruchach reformy Kościoła i herezjach
średniowiecza
4.2.
Zakony żebrzące
4.2.1.
Franciszkanie (1223)
4.2.1.1. św. Franciszek (1181-1226)
4.2.1.1.1. Jan Bernardone – syn kupca
4.2.1.1.2. udział w wojnie Asyżu z Perugią
4.2.1.1.3. nawrócenie i wydziedziczenie
4.2.1.1.4. życie pokutne i zbieranie towarzyszy – braci
mniejszych
4.2.1.2. zakon
4.2.1.2.1. problemy i podejrzenia wobec towarzystwa
Franciszka
4.2.1.2.2. 1210 – papież Innocenty III wstępnie zatwierdza
wspólnotę i bierze ją pod opiekę papieską
5
4.2.1.2.3. próba misji wśród muzułmanów
4.2.1.2.4. organizacja zakonu – kapituła matka (1221,
3000 franciszkanów)
4.2.1.2.5. II reguła zatwierdzona przez Honoriusza III (1223)
4.2.1.2.6. głoszenie Ewangelii jako cel; ubóstwo jako
zasada i charyzmat
4.2.1.3. rozwój, reformy i podziały
4.2.2.
Dominikanie (1216)
4.2.2.1. św. Dominik Guzman (1170-1221)
4.2.2.2. Misja wśród albigensów
4.2.2.2.1. wspólnota kapłanów – kaznodziejów (1215)
4.2.2.3. Reguła i konstytucje (1216)
4.2.2.3.1. reguła św. Augustyna regulowana
konstytucjami
4.2.2.3.2. ubóstwo jako skuteczny środek do głoszenia
Słowa, które jest celem zakonu
4.2.2.3.3. nacisk na wykształcenie
4.2.3.
Inne zakony żebrzące i reforma starszych zakonów
4.2.3.1. Karmelici
4.2.3.2. Augustianie
4.2.4.
Żeńskie gałęzie
4.2.4.1. Klara i klaryski (1212)
6
4.2.4.2. Dominikanki (1207)
4.2.5.
4.3.
Ruch trzecich zakonów
Kryzys życia monastycznego
4.3.1.
Zakony mnisze
4.3.1.1. Obciążenie feudalne
4.3.1.2. Początki instytucji komendy
4.3.1.3. Upadek dyscypliny duchowej
4.3.1.4. Ruchy odrodzeńcze
4.3.2.
Zakony mendykanckie
4.3.2.1. Realia historyczne zmuszają do odstąpienia od
pierwotnych zasad ubóstwa
4.3.2.2. Ruchy odrodzeńcze
4.3.2.3. Powstawanie nowych gałęzi i tendencja do
podziałów
4.3.2.4. Zjawiska „charyzmatyczne”
5. Okres trydencki
5.1.
Radykalne zakwestionowanie życia zakonnego przez
reformatorów
5.2.
Odnowa życia zakonnego w zreformowanym Kościele
katolickim
5.2.1.
Reforma starych zakonów
5.2.1.1. Przykładem reforma zakonu karmelitańskiego
5.2.1.2. Reguła pozostaje ta sama
7
5.2.1.3. Nowe konstytucje
5.2.1.4. Wyodrębnia się nowa gałąź lub cały zakon poddaje
się reformie
5.2.2.
Nowe zakony
5.2.2.1. Przykładem Towarzystwo Jezusowe
5.2.2.2. Zakon od początku przyjmuje za swój charyzmat
duszpasterstwo
5.2.2.3. Wśród członków dominują prezbiterzy
5.2.2.4. Inne przykłady takich instytutów
5.2.2.4.1. Teatyni
5.2.2.4.2. Barnabici
5.2.2.4.3. Filipini – Oratorianie
5.2.2.4.4. Redemptoryści
5.2.2.4.5. Pijarzy
5.2.3.
Nowe formy życia zakonnego kobiet
5.2.3.1. Pierwsza próba – wizytki
5.2.3.1.1. Św. Franciszek Salezy i św. Joanna Franciszka de
Chantal
5.2.3.1.2. Próba ukonstytuowania żeńskiego zakonu bez
klauzury
5.2.3.1.3. Nie powiodła się
5.2.3.2. Szarytki
5.2.3.2.1. Św. Wincenty à Paulo i św. Ludwika de Marillac
8
5.2.3.2.2. Pierwotnie grupa kobiet podejmujących pomoc
charytatywną
5.2.3.2.3. Z czasem coraz bardziej instytucjonalizowana
5.2.3.2.4. Ostatecznie stowarzyszenie osób
konsekrowanych o ślubach prostych
6. Kryzys przełomu XVIII i XIX w.
6.1.
Największe załamanie w dziejach zakonów
6.2.
Kryzys wewnętrzny
6.2.1.
W zakonach mniszych
6.2.1.1. Latyfundia
6.2.1.2. Komenda
6.2.1.3. Upadek życia duchowego
6.2.1.4. Nadużycia w dyscyplinie
6.2.2.
Zakony mendykanckie
6.2.2.1. Odstępstwo od charyzmatu
6.2.2.2. Podziały
6.2.2.3. Brak zaangażowania – wypalenie się dotychczasowej
formy
6.2.3.
Specjalny przypadek jezuitów
6.2.3.1. Zaangażowanie polityczne
6.2.3.2. Zaangażowanie biznesowe
6.2.3.3. Problemy z teologią – zwł. teologią moralną
9
6.2.3.4. Atak dworów burbońskich
6.2.3.5. Kasata 1773 dla ratowania ludzi
6.3.
Atak z zewnątrz
6.3.1.
Oświecenie i powiązane z nim prądy umysłowe
6.3.2.
Kryzys monarchii absolutnej
6.3.3.
Wielka rewolucja francuska
6.3.3.1. Wrogość wobec zakonów
6.3.3.2. Grabienie mienia
6.3.3.3. Prześladowania zakonników i zakonnic jako czynnika
reakcyjnego
6.3.3.4. Rozpowszechnienie idei i instrumentów prawnych po
całej Europie
6.3.3.5. Wielka sekularyzacja: Francja, Niemcy, Polska (atlas
105 + 139)
6.3.3.6. Po upadku Napoleona nie dokonano restytucji
7. Odrodzenie życia zakonnego w XIX i XX wieku
7.1.
Odrodzenie zakonów tradycyjnych
7.1.1.
Zakony mnisze
7.1.1.1. Nowa sytuacja materialna
7.1.1.1.1. Ziemia i nieruchomości zagrabione
7.1.1.1.2. Konieczność szukania nowych możliwości
utrzymania
7.1.1.2. Zaangażowanie duszpasterskie
10
7.1.1.3. Działalność misyjna
7.1.1.4. Ośrodki duchowości liturgicznej
7.1.2.
Zakony żebrzące
7.1.2.1. Nie były tak konsekwentnie kasowane
7.1.2.2. Odrodzenie na zasadzie powrotu do charyzmatu
7.1.3.
Przywrócenie zakonu jezuitów
7.1.3.1. Zakon przetrwał na ziemiach zabranych
Rzeczpospolitej przez Rosję oraz przez pewien czas w
Prusach
7.1.3.2. Stopniowe odradzanie się zakonu na zasadzie
tymczasowości
7.1.3.3. Decyzja papieża o odrodzeniu zakonu 1814 (po 40
latach)
7.1.3.4. Odbudowa struktur i powrót do zadań apostolskich
7.1.4.
Nowe instytuty zakonne
7.1.4.1. Odpowiedź na wyzwania czasów
7.1.4.2. Instytuty męskie o charakterze zgromadzeń i
stowarzyszeń życia apostolskiego
7.1.4.2.1. Celem jest wspólnotowa działalność
duszpasterska lub szerzej apostolska
7.1.4.2.2. Zasadniczo są instytutami kleryckimi
7.1.4.2.3. Nie podlegają już klasycznemu podziałowi na
zakony mnisze i mendykanckie
7.1.4.2.4. Wielka różnorodność
11
7.1.4.3. Nowe instytuty żeńskie
7.1.4.3.1. Czas „wybuchu” żeńskich zgromadzeń czynnych
7.1.4.3.2. Powstają setki instytutów
7.1.4.3.3. Często mają charakter lokalny
7.1.4.3.4. Charyzmat instytutów to nade wszystko
działalność charytatywna, edukacyjna i misyjna
7.1.4.3.5. Z czasem Stolica Apostolska zachęca instytuty o
podobnym charyzmacie do łączenia się
7.1.4.4. Ruch honoracki na ziemiach polskich
8. Sobór Watykański II i czasy posoborowe
8.1.
Życie zakonne we wszystkich swych wymiarach zyskało
uznanie Soboru (dekret o przystosowanej odnowie życia
zakonnego „Perfectae caritatis”)
8.2.
Kryzys zakonów i powołań
8.3.
Poszukiwanie dróg reformy i powrotu do charyzmatów
8.4.
Nowe formy życia konsekrowanego
8.4.1.
Konsekrowane dziewictwo
8.4.2.
Konsekrowane wdowieństwo
8.4.3.
Tak zwane nowe wspólnoty łączące różne formy
życia oddanego Bogu
8.4.4.
8.5.
Prałatury personalne
Ruchy reformistyczne dawnych zakonów
9. Zamiast zakończenia
12
Zaraz też przynaglił uczniów, żeby wsiedli do łodzi i wyprzedzili Go na
drugi brzeg, zanim odprawi tłumy. Gdy to uczynił, wyszedł sam jeden
na górę, aby się modlić. Wieczór zapadł, a On sam tam przebywał.
Łódź zaś była już sporo stadiów oddalona od brzegu, miotana falami,
bo wiatr był przeciwny. Lecz o czwartej straży nocnej przyszedł do
nich, krocząc po jeziorze. Uczniowie, zobaczywszy Go kroczącego po
jeziorze, zlękli się myśląc, że to zjawa, i ze strachu krzyknęli. Jezus
zaraz przemówił do nich: «Odwagi! Ja jestem, nie bójcie się!» Na to
odezwał się Piotr: «Panie, jeśli to Ty jesteś, każ mi przyjść do siebie po
wodzie!» A On rzekł: «Przyjdź!» Piotr wyszedł z łodzi, i krocząc po
wodzie, przyszedł do Jezusa. Lecz na widok silnego wiatru uląkł się i
gdy zaczął tonąć, krzyknął: «Panie, ratuj mnie!» Jezus natychmiast
wyciągnął rękę i chwycił go, mówiąc: «Czemu zwątpiłeś, małej
wiary?» Gdy wsiedli do łodzi, wiatr się uciszył. Ci zaś, którzy byli w
łodzi, upadli przed Nim, mówiąc: «Prawdziwie jesteś Synem Bożym».
Mt 14, 22-33
13