Prognoza oddziaływania na środowisko
Transkrypt
Prognoza oddziaływania na środowisko
Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” Łańcut 2013 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” Spis treści 1. STAN FORMALNO-PRAWNY I CEL SPORZĄDZENIA PROGNOZY .............................. 4 2. ZAKRES MERYTORYCZNY PROGNOZY ODDZIAŁYWANIA PROGRAMU USUWANIA WYROBÓW ZAWIERAJĄCYCH AZBEST ............................................................................... 5 3. PRZEDMIOT I CEL PROGNOZY......................................................................................... 7 3. METODYKA OPRACOWANIA PROGNOZY ....................................................................... 8 4. INFORMACJE O ZAWARTOŚCI, GŁÓWNYCH CELACH PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJĄCYCH AZBEST ........................................................... 9 4.1. Zawartość Programu ..................................................................................................... 9 4.2 Główne cele .................................................................................................................. 11 5. POWIĄZANIA PROGRAMU Z INNYMI DOKUMENTAMI .................................................. 12 6. STAN I OCENA ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY ŁAŃCUT ORAZ POTENCJALNE ZMIANY STANU ŚRODOWISKA W PRZYPADKU BRAKU REALIZACJI PROGRAMU....... 21 6.1 Powietrze i hałas........................................................................................................... 21 6.2. Geologia i klimat .......................................................................................................... 24 6.3 Jakość wód ................................................................................................................... 25 6.4 Jakość gleb ................................................................................................................... 40 6.5. Przyroda ...................................................................................................................... 41 6.6. Flora i fauna ................................................................................................................. 42 6.7. Potencjalne zmiany stanu środowiska w przypadku braku realizacji Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 20132032 .................................................................................................................................... 43 7. OCENA SKUTKÓW DLA ŚRODOWISKA WYNIKAJĄCYCH Z ZADAŃ PRZEWIDZIANYCH DO WYKONANIA W PROGRAMIE ...................................................... 45 7.1. Oddziaływanie na ludzi ................................................................................................ 45 7.2. Oddziaływanie na krajobraz......................................................................................... 46 7.3 Oddziaływanie na wody i gleby..................................................................................... 47 7.4 Oddziaływanie na powietrze i zmiany klimatu .............................................................. 47 7.5 Oddziaływanie na różnorodność biologiczną................................................................ 48 7.6. Oddziaływanie na dobra materialne i zabytki .............................................................. 49 7.7. Transgraniczne oddziaływanie realizacji Programu ..................................................... 49 7.8 Oddziaływanie na obszary NATURA 2000 i obszary chronionego krajobrazu ............. 49 7.9. Pozytywne i negatywne skutki oddziaływania realizacji zadań przewidzianych do wykonania w Programie...................................................................................................... 50 2 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” 8. ROZWIĄZANIA MAJĄCE NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZANIE LUB KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZĄ NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO, MOGĄCYCH BYĆ REZULTATEM REALIZACJI PROGRAMU ............................................. 53 8.1 Rozwiązania organizacyjno - techniczne w zakresie postępowania z odpadami azbestowymi ....................................................................................................................... 53 8.2 Zapobieganie, ograniczanie lub kompensacja przyrodnicza negatywnych oddziaływań na środowisko w tym na gatunki i siedliska projektowane do objęcia w ramach obszarów NATURA 2000 oraz na florę i faunę nieobjęte ochroną prawną ......................................... 54 9. ANALIZA ROZWIĄZAŃ ALTERNATYWNYCH DO ROZWIĄZAŃ ZAPROPONOWANYCH W PROGRAMIE ORAZ METODY ANALIZY SKUTKÓW REALIZACJI POSTANOWIEŃ PROJEKTU PROGRAMU ORAZ CZĘSTOTLIWOŚĆ JEJ PRZEPROWADZANIA ............... 55 10. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM ............................................... 56 11. WYKORZYSTANE MATERIAŁY ...................................................................................... 57 Spis tabel Tabela 1 Wykaz punktów badawczych sieci monitoringu rzeki Wisłok na terenie Powiatu Łańcuckiego ........................................................................................................................... 30 Tabela 2 Jednolite części wód powierzchniowych na terenie Gminy Łańcut ......................... 31 Tabela 3 Przewidywane oddziaływania określonych w Programie zadań na aspekty środowiska. ............................................................................................................................ 52 Spis rysunków Rysunek 1 Mapa rozkładu wyników klasyfikacji stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych w 2011 r. .................................................................................................. 29 Rysunek 2. Ocena stopnia eutrofizacji jednolitych części wód powierzchniowych, wywołanej zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych na obszarze województwa podkarpackiego w latach 2008-2011 (Źródło: Raport WIOS 2010)........................................ 33 Rysunek 3 Obszary zalewowe na terenie gminy Łańcut. ....................................................... 34 Rysunek 4 Obszary Jednolitych Części Wód Podziemnych .................................................. 38 Rysunek 5 Lokalizacja GZWP 425 na obszarze Powiatu Łańcuckiego ................................. 40 3 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” 1. STAN FORMALNO-PRAWNY I CEL SPORZĄDZENIA PROGNOZY Obowiązek sporządzenia prognozy oddziaływania na środowisko do projektów dokumentów strategicznych - programów, planów i polityk wynika z art. 46 oraz art. 51 ustawy z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r. Nr 199 poz. 1227) zwanej ustawą UIOŚ. Przepisy tej ustawy zobowiązują organ opracowujący Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032 do sporządzenia dokumentacji prognozy oddziaływania na środowisko oraz przeprowadzenia postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko z udziałem społeczeństwa. Niniejsza Prognoza w myśl art. 46 ww. ustawy stanowi element strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Prognoza jest dokumentem wspierającym proces decyzyjny i procedurę konsultacji. Wskazuje na możliwe negatywne skutki realizacji Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest i przedstawia zalecenia dotyczące przeciwdziałania ewentualnym negatywnym skutkom oraz przedstawia sposoby ich minimalizacji. Obowiązujące aktualnie polskie przepisy prawne w tym zakresie pozostają w pełnej zgodności z przepisami unijnymi. 4 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” 2. ZAKRES MERYTORYCZNY PROGNOZY ODDZIAŁYWANIA PROGRAMU USUWANIA WYROBÓW ZAWIERAJĄCYCH AZBEST Podstawą prawną sporządzenia niniejszej Prognozy oddziaływania na środowisko Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest jest art. 46 i art. 51 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r. Nr 199 poz. 1227 z późn. zm.). Zapisy ww. artykułu nakładają na organy administracji opracowujące projekty planów obowiązek przeprowadzenia postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko skutków jego realizacji. Zakres Prognozy wynika z art. 51 ust. 2 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Zgodnie tym artykułem Prognoza powinna: 1) zawierać: a) informacje o zawartości, głównych celach projektowanego dokumentu oraz jego powiązaniach z innymi dokumentami, b) informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu prognozy, c) propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu oraz częstotliwości jej przeprowadzania, d) informacje o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko, e) streszczenie sporządzone w języku niespecjalistycznym; 2) określać, analizować i oceniać: a) istniejący stan środowiska oraz potencjalne zmiany tego stanu w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu, b) stan środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem, c) istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności dotyczące obszarów podlegających ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, 5 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” d) cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu, oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiska zostały uwzględnione podczas opracowywania dokumentu, e) przewidywane znaczące oddziaływania, w tym oddziaływania bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe, stałe i chwilowe oraz pozytywne i negatywne, na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru, a także na środowisko, a w szczególności na: - różnorodność biologiczną, - ludzi, - zwierzęta, - rośliny, - wodę, - powietrze, - powierzchnię ziemi, - krajobraz, - klimat, - zasoby naturalne, - zabytki, - dobra materialne - z uwzględnieniem zależności między tymi elementami środowiska i między oddziaływaniami na te elementy; 3) przedstawiać: a) rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatem realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru, b) biorąc pod uwagę cele i geograficzny zasięg dokumentu oraz cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru – rozwiązania alternatywne do rozwiązań zawartych w projektowanym dokumencie wraz z uzasadnieniem ich wyboru oraz opis metod dokonania oceny prowadzącej do tego wyboru albo wyjaśnienie braku rozwiązań alternatywnych, w tym wskazania 6 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” napotkanych trudności wynikających z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy. Zakres i stopień szczegółowości informacji wymaganych w prognozie oddziaływania na środowisko sporządzanej do projektu „Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu gminy Łańcut na lata 2013-2032” na podstawie art. 53 ustawy z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko został uzgodniony z Regionalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska w Rzeszowie oraz z Podkarpackim Państwowym Wojewódzkim Inspektorem Sanitarnym. W wyniku tego uzgodnienia Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Rzeszowie wskazał, iż prognoza oddziaływania na środowisko powinna dodatkowo zawierać: 1) opis lokalizacji terenów objętych przedmiotowym projektem Programu względem: - ujęć wody i ich stref ochronnych, - terenów zagrożonych zalewaniem wodami powodziowymi, - Głównego Zbiornika Wód Podziemnych. 2) ocenę oddziaływania skutków realizacji dokumentu planistycznego na stan wód powierzchniowych i podziemnych objętych postanowieniami ww. projektu Programu, w tym: - identyfikację jednolitej części wód powierzchniowych, określając jej typ, status, stan, ocenę ryzyka nieosiągnięcia celów środowiskowych, ewentualne derogacje oraz wskazać cele środowiskowe, - identyfikację jednolitej części wód podziemnych, określając jej typ, status, stan, ocenę ryzyka nieosiągnięcia celów środowiskowych, ewentualne derogacje oraz wskazać cele środowiskowe. 3. PRZEDMIOT I CEL PROGNOZY Bazowym dokumentem źródłowym, stanowiącym jednocześnie przedmiot Prognozy, jest „Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu gminy Łańcut na lata 2013-2032” 7 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” Prognoza ma służyć między innymi ulepszeniu dokumentu poddawanego ocenie, tak aby możliwe było zminimalizowanie jego niekorzystnego oddziaływania na środowisko. Jako główne cele Prognozy wskazano: - ocenę pozytywnych i negatywnych skutków środowiskowych wynikających z działań uwzględnionych w Programie; - ocenę aspektów środowiskowych zawartych w dokumencie; - przedstawienie rozwiązań mających na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatem realizacji Programu; - przedstawienie rozwiązań alternatywnych do rozwiązań zawartych w Programie. 3. METODYKA OPRACOWANIA PROGNOZY Metodyka ocen oddziaływania na środowisko oraz obowiązujące przepisy nie wskazują konkretnych metod sporządzania prognoz do projektów dokumentów strategicznych. Prognoza oddziaływania na środowisko została przeprowadzona równolegle z opracowywaniem dokumentu podstawowego. Prognoza dotyczy dokumentu, który będzie podlegał procedurze przyjęcia przez Radę Gminy Łańcut. Dla przeprowadzenia przedmiotowej prognozy wykorzystane zostały dane GUS, WUS, WIOŚ, Urzędu Gminy Łańcut, a także dane uzyskane z Urzędu Marszałkowskiego dotyczące ilości zinwentaryzowanych i unieszkodliwionych wyrobów azbestowych na ternie województwa podkarpackiego. Do sporządzenia Prognozy oddziaływania na środowisko wykorzystano również: - wyniki i analizy badań dotyczących aktualnego stanu środowiska na terenie Gminy Łańcut, w tym aktualnego stanu środowiska glebowego i atmosferycznego, przy czym ze zrozumiałych względów główny nacisk położono na stan atmosfery; - wyniki badań i dane z literatury, dotyczące oddziaływania wyrobów zawierających azbest na poszczególne komponenty środowiska, w tym na człowieka; 8 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” - obowiązujące i projektowane normy i rozporządzenia z zakresu postępowania z wyrobami zawierającymi azbest. Głównym celem realizacji Programu jest doprowadzenie do usunięcia z terenu gminy i bezpiecznego dla środowiska i ludzi unieszkodliwienia wyrobów zawierających azbest, przez co nastąpić ma znaczne zmniejszenie narażenia na kontakt z wyrobem niebezpiecznym. W konsekwencji skutkować to będzie likwidacją szkodliwego oddziaływania azbestu na środowisko i ludzi, w tym poprawę kondycji zdrowotnej narażonych populacji. Zakres prognozy jest określony w art. 51 ust. 2 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r. nr 199, poz.1227 z późn. zm.). 4. INFORMACJE O ZAWARTOŚCI, GŁÓWNYCH CELACH PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJĄCYCH AZBEST 4.1. Zawartość Programu Program przedstawia działania, pozwalające na zminimalizowanie, a w pewnych przypadkach nawet wyeliminowanie negatywnego oddziaływania odpadów zawierających azbest na zdrowie ludzi i środowisko. Brak tych działań skutkowałby dalszym zanieczyszczeniem środowiska azbestem i pogłębianiem się niekorzystnych skutków zdrowotnych oraz środowiskowych (przede wszystkim jakości powietrza). „Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu gminy Łańcut na lata 2013-2032” składa się z dziesięciu rozdziałów merytorycznych, w których opisano zagadnienia związane z szeroko rozumianą problematyką azbestu: Rozdział 1. Wprowadzenie - Scharakteryzowano gminę Łańcut. Określono główne cele i zadania Programu, zaprezentowano metodykę opracowania Programu. Przedstawiono najistotniejsze zapisy wynikające z Wojewódzkiego Programu Usuwania Azbestu na lata 2009-2032 oraz Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami. 9 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” Rozdział 2. Przedstawiono akty prawne, zarówno ustawy jak i akty wykonawcze, które w kompleksowy sposób regulują postępowanie z azbestem – od obowiązku dokonywania przeglądów technicznych wyrobów azbestowych przez usuwanie azbestu po deponowanie wytworzonych odpadów na składowiskach odpadów. Rozdział 3. Został poświęcony charakterystyce wyrobów zawierających azbest. Opisano rodzaje azbestu, jego budowę, właściwości i zastosowanie azbestu w poszczególnych gałęziach przemysłu oraz w budownictwie. Przedstawiony został wpływ azbestu na organizm ludzki, rodzaje narażenia oraz choroby powodowane przez azbest. Rozdział 4. Opisano sposoby właściwego postępowania z azbestem i wyrobami zawierającymi azbest. Przedstawiono zagadnienia związane z użytkowaniem wyrobów zawierających azbest, warunki przystąpienia do prac polegających na usuwaniu wyrobów zawierających azbest oraz metody bezpiecznego postępowania podczas usuwania tych wyrobów. Następnie wymieniono procedury dotyczące postępowania z wyrobami i odpadami zawierającymi azbest. Rozdział 5. Przedstawia aktualny stan w zakresie wyrobów zawierających azbest i gospodarki odpadami azbestowymi w Gminie Łańcut. Według danych Urzędu Gminy Łańcut na terenie gminy zinwentaryzowano w 2008 roku 2009,838 Mg wyrobów zawierających azbest (w tym 2,332 Mg u osób prawnych). Były to płyty cementowo-płaskie stosowane w budownictwie W01 – 611,650 Mg i płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa W02 – 1398,188 Mg. Wskazano, iż w latach 2005-2012 wytworzono na terenie gminy 353,521 Mg odpadów azbestowych. Nadal jednak na terenie gminy pozostaje do usunięcia 1656,317 Mg wyrobów zawierających azbest, w tym: 1653,985 Mg znajduje się u osób fizycznych. Przedstawiono miejscowości, w których występuje najwięcej wyrobów zawierających azbest, są to: Kosina i Kraczkowa. W rozdziale tym zawarto zestawienia tabelaryczne i graficzne obrazujące zinwentaryzowane, usunięte i pozostałe do usunięcia ilości wyrobów azbestowych w gminie w podziale na poszczególne miejscowości. Graficznie przedstawiono także informacje nt. ilości wyrobów pozostałych do usunięcia według stopnia pilności. 10 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” Zobrazowano miejsca najbardziej zagrożone azbestem tj. Kosina i Kraczkowa (odpowiednio 38,17 Mg/km2 i 21,74 Mg/km2), jednakże najwięcej wyrobów zaliczanych do 2 stopnia pilności zinwentaryzowano w miejscowości Sonina. Ponadto na terenie miejscowości Albigowa 6 km sieci wodociągowej wykonane jest z rur azbestowo-cementowych Ø 200 Rozdział 6. Scharakteryzowano funkcjonujące na terenie Województwa Podkarpackiego składowiska w Pysznicy, Młynach i Kozodrzy. Zawarto także informacje, iż w miejscowości Futory w budowie jest kwatera składowiska na odpady azbestowe. Rozdział 7. Przedstawiono harmonogram i koszty realizacji zadań związanych z usuwaniem azbestu. Opisano cele krótko, średnio i długoterminowe, a także określono działania zmierzające do usunięcia z terenu gminy wyrobów zawierających azbest. Wskazano zadania dla poszczególnych szczebli odpowiedzialnych za realizację określonych w Programie celów. Rozdział 8. Dokonano obliczeń szacunkowych kosztów usunięcia z terenu gminy wyrobów zawierających azbest a także przedstawiono koszty wymiany pokrycia dachowego na bezazbestowe. Rozdział 9. Przedstawiono możliwości finansowania usuwania wyrobów zawierających azbest ze środków krajowych i środków unijnych. Rozdział 10. Wskazano wskaźniki monitoringu. 4.2 Główne cele Głównym celem „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” jest bezpieczne dla zdrowia mieszkańców i środowiska naturalnego usunięcie wyrobów zawierających azbest z obszaru gminy do końca 2032 roku. Cel ten jest możliwy do osiągnięcia poprzez realizowanie określonych w Programie celów krótko, średnio i długookresowych. 11 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” 5. POWIĄZANIA PROGRAMU Z INNYMI DOKUMENTAMI Wyznaczone w Programie cele oraz przewidziane formy ich osiągania (działania) determinowane są zapisami dokumentów strategicznych kształtujących politykę państwa i województwa, bądź stanowią narzędzie realizacji celów programowych polityk i strategii przyjmowanych na poziomie kraju, województwa i szczeblu międzynarodowym. W związku z powyższym w niniejszym rozdziale przeprowadzono analizę zawartości kluczowych dokumentów strategicznych w kontekście zakresu oraz celów analizowanego Programu. Analizie poddano strategie, polityki, plany i programy wojewódzkie, krajowe i unijne, a wśród nich: Dokumenty programowe o charakterze strategicznym: - Strategię Rozwoju Kraju na lata 2007 - 2015 (SRK); - Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007 - 2013 - Narodowa Strategia Spójności (NSRO); - Strategię rozwoju Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2020; - Strategię rozwoju społeczno-gospodarczego Powiatu Łańcuckiego 2007-2014; - Strategię rozwoju gminy na lata 2008-2020; Dokumenty programowe regulujące gospodarkę odpadami azbestowymi na poziomie krajowym i wojewódzkim: - Program oczyszczania kraju z azbestu na lata 2008 – 2032 (POKA); - Wojewódzki Program Usuwania Azbestu na lata 2009-2032; - Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2010 (KPGO 2010); - Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami. 12 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” Strategia Rozwoju Kraju na lata 2007 – 2015 Strategia Rozwoju Kraju na lata 2007 - 2015 (SRK) przyjęta przez Radę Ministrów w listopadzie 2006 r., jest obecnie podstawowym dokumentem strategicznym określającym cele i priorytety rozwoju społeczno - gospodarczego oraz warunki, które powinny ten rozwój zapewnić. Uchwalając ją przyjęto, że będzie to dokument nadrzędny, określający wieloletnią wizję strategicznego rozwoju społeczno - gospodarczego kraju, który będzie stanowił punkt odniesienia zarówno dla innych strategii i programów rządowych, jak i dokumentów opracowywanych przez jednostki samorządu terytorialnego. Dokument opracowano przy uwzględnieniu zasady zrównoważonego rozwoju i wyznaczono w nim cele, na których skoncentrowane będą działania państwa oraz zidentyfikowano obszary uznane za najważniejsze z punktu widzenia osiągnięcia tych celów. Jednocześnie w strategii uwzględniono najważniejsze trendy rozwoju światowej gospodarki oraz cele, jakie ustanowiła Unia Europejska w tzw. „Odnowionej Strategii Lizbońskiej”. Celem głównym realizacji postanowień strategii jest: podniesienie poziomu i jakości życia mieszkańców Polski: poszczególnych obywateli i rodzin. Przedstawiona w dokumencie wizja rozwoju Polski ma zostać zrealizowana poprzez szereg działań, planowanych do realizacji w latach 2007 - 2015, w ramach 6 głównych priorytetów: - wzrost konkurencyjności i innowacyjności gospodarki; - poprawa stanu infrastruktury technicznej i społecznej; - wzrost zatrudnienia i podniesienie jego jakości; - budowa zintegrowanej wspólnoty społecznej i jej bezpieczeństwa; - rozwój obszarów wiejskich; - rozwój regionalny i podniesienie spójności terytorialnej. Cel strategii związany z podniesieniem poziomu i jakości życia mieszkańców Polski jest realizowany poprzez działania ukierunkowane na poprawę zdrowia 13 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” mieszkańców oraz życie w czystym, zdrowym i sprzyjającym środowisku przyrodniczym i osiągany m.in. dzięki oczyszczeniu kraju z azbestu. Realizacja celów generalnych Programu wpisuje się w cele 3 priorytetów SRK: Priorytet 1: Wzrost konkurencyjności i innowacyjności gospodarki w zakresie podniesienia poziomu technologicznego gospodarki przez rozwój badań oraz innowacje, w tym eko-innowacje jako inwestycje przyszłości, wśród których wymienia się wycofywanie substancji uznanych za toksyczne i niebezpieczne; Priorytet 2: Poprawa stanu infrastruktury technicznej i społecznej w zakresie kształtowania warunków dla rozwoju inwestycji w mieszkalnictwie m.in. przez wspieranie działań na rzecz inwentaryzacji zasobów, w których zastosowano materiały niebezpieczne dla zdrowia i zastępowanie tych materiałów nowoczesnymi oraz w zakresie infrastruktury ochrony środowiska przez przedsięwzięcia związane m.in. z zagospodarowaniem odpadów i rekultywacją terenów zdegradowanych; Priorytet 6: Rozwój regionalny i podniesienie spójności terytorialnej przez działania związane m.in. z wyrównaniem szans rozwoju obszarów problemowych, w tym obszarów wymagających szczególnych działań na rzecz poprawy stanu środowiska przyrodniczego. Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007 – 2013 Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007 - 2013 (NSRO), zwane też Narodową Strategią Spójności (NSS) przyjęte zostały przez Radę Ministrów 29 listopada 2006 r. Jest to dokument mający na celu wsparcie wzrostu gospodarczego i zatrudnienia. Na realizację krajowych priorytetów i służących im działań, przeznaczone zostały fundusze unijne i środki krajowe, których rozdysponowanie przewidziano na lata 2007 - 2013. Dokument ten, w odróżnieniu od Strategii Rozwoju Kraju wymaga akceptacji Komisji Europejskiej, która swoją pozytywną decyzję w tym względzie, w stosunku do polskiego dokumentu, podjęła 7 maja 2007 r. Od tego momentu NSRO stanowią 14 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” prawnie wiążący dokument określający kierunki wydatkowania środków unijnych w Polsce. Celem strategicznym NSRO jest tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności gospodarki polskiej opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz wzrost poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej. Cel strategiczny NSRO osiągnięty ma zostać poprzez realizację szczegółowych celów horyzontalnych. W odniesieniu do celów Programu ważna jest realizacja 3 celu szczegółowego NSRO tj. budowa i modernizacja infrastruktury technicznej i społecznej mającej podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjności Polski, który jest spójny ze Strategicznymi Wytycznymi Wspólnoty w zakresie wzmacniania synergii między ochroną środowiska a wzrostem gospodarczym. Kluczowe znaczenie dla funkcjonowania i rozwoju polskiej gospodarki ma bowiem także infrastruktura ochrony środowiska, np. składowiska odpadów niebezpiecznych (azbestowych) oraz bezpieczeństwo ekologiczne, w tym np. procedury dotyczące demontażu wyrobów zawierających azbest oraz transportu i składowania odpadów azbestowych. Zwiększanie świadomości ekologicznej poprzez np. działania edukacyjno- informacyjne prowadzone w ramach realizacji Programu, przyczyniają się do poprawy jakości życia mieszkańców Gminy. Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego Powiatu Łańcuckiego na lata 2007-2014 W 2007 roku opracowano Strategię rozwoju społeczno-gospodarczego Powiatu Łańcuckiego na lata 2007-2014, w której m. in. wskazano obszar 4 – Infrastruktura techniczna, bowiem budowa odpowiedniej infrastruktury jest warunkiem koniecznym dla rozwoju społeczno-gospodarczego powiatu. Rozwój infrastruktury powinien odbywać się w sposób skoordynowany z działaniami podejmowanymi w gminach wchodzącymi w skład powiatu. Działania zaproponowane w poszczególnych celach służyć mają ponadto podniesieniu konkurencyjności regionu jako ośrodka przyjaznego mieszkańcom i inwestorom. Dbanie o środowisko odgrywa istotną rolę dla mieszkańców, ich zdrowia i komfortu życia. Jednym z celów określonych w tym obszarze wskazano rozwiązywanie 15 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” problemów w zakresie ochrony środowiska, co może być realizowane m. in. poprzez kontynuację programów edukacyjno-ekologicznych dla szkół i promowanie zachowań proekologicznych. Można zatem stwierdzić, iż realizacja celów określonych w Programie jest zgodna określonymi w Strategii rozwoju społeczno-gospodarczego Powiatu Łańcuckiego na lata 2007-2014 obszarami i przyczyni się podniesienia poziomu społeczno-gospodarczego powiatu. Strategia Rozwoju Gminy Łańcut na lata 2008-2020 Uchwałą Nr XII/137/08 z dnia 5 lutego 2008 roku rada Gminy Łańcut przyjęła Strategię Rozwoju Gminy Łańcut na lata 2008-2020, w której określono podstawowe kierunki społeczno-gospodarczego rozwoju gminy. W dokumencie tym określono następujące obszary strategiczne: - Obszar 1. Podniesienie poziomu infrastruktury technicznej i ochrony środowiska . - Obszar 2. Wsparcie lokalnej gospodarki - Obszar 3. Rozwój kapitału społecznego - Obszar 4. Wzmocnienie potencjału kulturowego, turystyki i sportu. W obszarze infrastruktura techniczna i ochrona środowiska określone zostały cztery cele strategiczne, tj. rozbudowa i modernizacja układu drogowego, rozwój systemu usług telekomunikacyjnych, efektywne zagospodarowanie przestrzeni i obiektów gminnych oraz ochrona środowiska i gospodarka wodna. Cele te są zbieżne z założeniami zawartymi w Strategii Rozwoju Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2020 w jej trzech obszarach, tj. Infrastruktura techniczna, Ochrona środowiska i Obszary wiejskie i rolnictwo oraz w Strategii Rozwoju Społeczno – Gospodarczego Powiatu Łańcuckiego na lata 2007-2014 chociażby w obszarze Infrastruktura techniczna. Sukcesywna rozbudowa infrastruktury technicznej pozytywnie wpłynie na poprawę warunków życia mieszkańców gminy. Jest ona również ważnym elementem prowadzenia działalności gospodarczej oraz lokalizacji inwestycji na terenie gminy. Należy zaznaczyć, iż w obszarze tym określono Cel 4. Ochrona środowiska i gospodarka wodna, w ramach którego Działanie 3 Likwidacja materiałów zawierających azbest oraz innych odpadów niebezpiecznych bez wątpienia wpisuje się w określone w Programie cele. 16 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” Program oczyszczania kraju z azbestu na lata 2008 – 2032 Uchwałą Rady Ministrów nr 39/2010 z dnia 15 marca 2010 r. przyjęto Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032 (POKzA). Jest on kontynuacją i aktualizacją celów i działań zawartych w uchwalonym w 2002 roku Programie usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski. Program określa obowiązki dla każdego szczebla administracji samorządowej. Na poziomie gminnym za realizację Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032 odpowiada samorząd gminy. Cele wyznaczone w Programie: - usunięcie i unieszkodliwienie wyrobów zawierających azbest; - minimalizacja negatywnych skutków zdrowotnych spowodowanych obecnością azbestu na terytorium kraju; - likwidacja szkodliwego oddziaływania azbestu na środowisko. Dokument grupuje zadania przewidziane do realizacji na 7 bloków tematycznych: - zadania inwestycyjne w zakresie usuwania wyrobów zawierających azbest, oczyszczanie miejsc publicznych, budowa składowisk odpadów azbestowych oraz budowa instalacji i urządzeń do unicestwiania włókien azbestu w odpadach azbestowych; - zadania organizacyjne, w tym opracowywanie planów i programów oczyszczania z azbestu na wszystkich szczeblach, prowadzenie inwentaryzacji wyrobów zawierających azbest, prowadzenie bazy danych o wyrobach i odpadach zawierających azbest; - szkolenia pracowników administracji rządowej i samorządowej w zakresie szeroko rozumianej problematyki azbestowej oraz w zakresie pozyskiwania dodatkowych środków finansowych na oczyszczanie kraju z azbestu; - działalność edukacyjna i informacyjno-popularyzacyjna oraz promocja technologii unicestwiania włókien azbestu w odpadach azbestowych; 17 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” - współpraca zagraniczna z instytucjami i organizacjami międzynarodowymi, m.in. wymiana doświadczeń, inicjowanie projektów badawczych i pozyskiwanie nowych technologii oraz szkolenia, seminaria, konferencje, kongresy, sympozja - udział i organizacja; - koordynacja i monitoring realizacji „POKA” oraz ocena technologii unicestwiania włókien azbestu w odpadach azbestowych; - działania związane z ochroną zdrowia w tym działalność Ośrodka Referencyjnego Badań i Oceny Ryzyka Zdrowotnego Związanych z Azbestem. Cele i działania przedstawione w Programie są zgodne z określonymi w POKA celami i kierunkami, a ich realizacja przyczyni się do wykonania założeń krajowych w zakresie usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest. Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2010 Dla osiągnięcia celów określonych w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2006/12/WE z dnia 5 kwietnia 2006 r. w sprawie odpadów każde Państwo Członkowskie zobowiązane zostało do sporządzenia planu gospodarowania odpadami. Rada Ministrów podjęła uchwałę Nr 233 w sprawie „Krajowego planu gospodarki odpadami 2010” (KPGO 2010). Przedstawione w planie cele i zadania dotyczą okresu 2007 - 2010 oraz perspektywicznie okresu 2011 - 2018. W KPGO 2010 określono zakres zadań koniecznych do zapewnienia zintegrowanej gospodarki odpadami w kraju w sposób zapewniający ochronę środowiska, uwzględniając obecne i przyszłe możliwości i uwarunkowania ekonomiczne oraz poziom technologiczny istniejącej infrastruktury. Uwzględniono w nim tendencje we współczesnej gospodarce światowej, jak również krajowe uwarunkowania rozwoju gospodarczego. W szczególności zostały w nim określone: - rodzaje, ilości oraz pochodzenie odpadów przeznaczonych do odzysku lub unieszkodliwiania; - ogólne wymogi techniczne; 18 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” - wszelkie szczegółowe uzgodnienia dotyczące określonych rodzajów odpadów; - miejsca lub urządzenia do unieszkodliwiania odpadów. W analizie stanu gospodarki odpadami wskazano konieczność zwiększenia liczby składowisk przeznaczonych do gromadzenia odpadów zawierających azbest. Wśród zidentyfikowanych problemów w obszarze gospodarki odpadami zawierającymi azbest wymieniono: − brak zachęt ekonomicznych dla prywatnych posiadaczy do demontażu wyrobów zawierających azbest (eternit); − trudności w lokalizacji ogólnodostępnych składowisk odpadów zawierających azbest. Prognozowane w KPGO 2010 zmiany w zakresie gospodarki odpadami zakładają m.in. wzrost udziału odpadów pochodzących z wyrobów zawierających włókna azbestowe (chryzotyl). Przyjęte w KPGO 2010 cele w odniesieniu do gospodarki odpadami zawierającymi azbest zakładają sukcesywne osiąganie celów określonych w przyjętym Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu. W rozdziale 5 określono kierunki działań w zakresie zapobiegania powstawaniu odpadów oraz kształtowania systemu gospodarki tymi odpadami. W odniesieniu do odpadów zawierających azbest osiągnięcie zamierzonych w tym obszarze celów wymaga realizacji działań w zakresie: - monitoringu prawidłowego postępowania z odpadami zawierającymi azbest, szczególnie obejmującego indywidualnych posiadaczy i firm zajmujących się demontażem; - modernizacji i/lub budowy składowisk odpadów azbestowych. Jako wskaźnik monitoringu realizacji KPGO 2010 wyznaczono m.in. wskaźnik określający masę pozostałych do usunięcia i unieszkodliwienia, zinwentaryzowanych wyrobów zawierających azbest. 19 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” Zatem określone w Programie cele: bezpieczne dla zdrowia mieszkańców i środowiska naturalnego usunięcie wyrobów zawierających azbest z obszaru gminy czy choćby prowadzenie działalności informacyjnej i edukacyjnej skierowanej do właścicieli i użytkowników budynków zawierających azbest w zakresie obowiązku inwentaryzacji i sprawozdawczości oraz zwiększenie świadomości mieszkańców w zakresie bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest, w tym ze szczególnym naciskiem na zagrożenia wynikające z niewłaściwego, samodzielnego demontowania azbestowych pokryć dachowych wpisują się bez wątpienia w cele określone w KPGO 2010. Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami (WPGO) przyjęty został Uchwałą Sejmiku Województwa Podkarpackiego z dnia 27 sierpnia 2012 roku. W odniesieniu do odpadów azbestowych w WPGO zawarto informacje nt. ilości wytworzonych i unieszkodliwionych odpadów, scharakteryzowano znajdujące się na terenie województwa składowiska, na których były deponowane odpady o kodach: 170601 i 170605 oraz określono przewidywane zmiany w zakresie ilości powstających odpadów azbestowych. Najważniejszym problemem w zakresie gospodarowania odpadami zawierającymi azbest zdefiniowanym w Wojewódzkim Planie Gospodarki Odpadami jest słaba świadomość mieszkańców dotycząca szkodliwości dla zdrowia i życia ludzi odpadów zawierających azbest (w tym niezgodnego z wymogami prawa usuwania wyrobów zawierających azbest). W WPGO określono następujące kierunki działań w postępowaniu z odpadami niebezpiecznymi – zawierającymi azbest: - informowanie społeczeństwa o zagrożeniu zdrowia ludzi przy samodzielnym usuwaniu wyrobów zawierających azbest, - zapewnienie finansowania usuwania wyrobów zawierających azbest przez fundusze ochrony środowiska oraz inne fundusze zewnętrzne, - monitoring prawidłowego postępowania z odpadami zawierającymi azbest, szczególnie wśród indywidualnych posiadaczy i firm zajmujących się demontażem wyrobów budowlanych zawierających azbest, 20 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” - modernizacja i/lub budowa składowisk (kwater) na odpady azbestowe lub zagospodarowanie azbestu metodami innymi niż składowanie, - wspieranie inicjatyw zmierzających do usuwania wyrobów budowlanych zawierających azbest. W WPGO wskazano także plan unieszkodliwiania substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska, w tym dla odpadów zawierających azbest: 1.Prowadzenie akcji informacyjno – edukacyjnej nt. szkodliwości azbestu i prawidłowego usuwania wyrobów zawierających azbest. 2.Realizacja zadań w zakresie gospodarowania odpadami zawierającymi azbest, zgodnie z Wojewódzkim Programem Usuwania Azbestu na lata 2009 - 2032. 3.Wybudowanie kwater/składowisk na odpady zawierające azbest oraz stosowanie innych, dozwolonych prawem metod zagospodarowania odpadów azbestowych. Określone w Programie cele są spójne z zawartymi w WPGO kierunkami działań w postępowaniu z odpadami zawierającymi azbest. 6. STAN I OCENA ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY ŁAŃCUT ORAZ POTENCJALNE ZMIANY STANU ŚRODOWISKA W PRZYPADKU BRAKU REALIZACJI PROGRAMU. 6.1 Powietrze i hałas Stopień uprzemysłowienia gminy jest niewielki, zlokalizowane są tu jedynie podmioty gospodarcze zaliczane do małych i średnich. Wielkość emisji zanieczyszczeń do powietrza pochodzi głównie z lokalnych kotłowni pracujących na rzecz szkół i budynków użyteczności publicznej, gospodarstw domowych oraz ruchu samochodowego (szczególnie w otoczeniu trasy E-4; Kraków – Przemyśl). Trasy komunikacyjne stanowią liniowe źródło zanieczyszczeń. Kotłownie lokalne opalane są zazwyczaj drewnem lub węglem kamiennym o zróżnicowanych parametrach – często wysokiej zawartości siarki. Niejednokrotnie w kotłowniach domowych (szczególnie w okresie zimowym) spalane są różnego rodzaju odpady (tworzywa sztuczne, tekstylia, opony). Zanieczyszczenia powstające w wyniku spalania takiego „paliwa” nie tylko powodują wprowadzanie do środowiska szkodliwych gazów jak np. 21 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” chlor, dioksyny i furany, ale powodują także uciążliwości zapachowe dla sąsiadujących gospodarstw. Z uwagi na stwierdzone przekroczenie poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10, poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM2,5 oraz poziomu docelowego benzo(a)pirenu w 2013 roku opracowano Program Ochrony Powietrza dla strefy podkarpackiej wraz z Planem Działań Krótkoterminowych. Podstawowym dokumentem wskazującym na konieczność wykonania Programu Ochrony Powietrza w tej strefie, w zakresie zanieczyszczeń pyłem PM10 i PM2,5 oraz benzo(a)pirenem była ocena jakości powietrza w Województwie Podkarpackim za 2011 rok, wykonana przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie, w której strefa podkarpacka została zakwalifikowana do klasy C pod względem ochrony zdrowia mieszkańców. W Programie Ochrony Powietrza dla strefy podkarpackiej wymieniono następujące obszary przekroczeń zlokalizowanych m. in. na terenie gminy Łańcut: - Obszar przekroczeń Pk11sPkPM10d14 zlokalizowany jest na terenie miasta i gminy Łańcut; zajmuje powierzchnię 2883,5 ha, zamieszkiwany jest przez 24,8 tys. osób; jest to obszar o charakterze miejskim i rolniczym; emitowany ładunek PM10 ze wszystkich typów źródeł wynosi 567,4 Mg; stężenia średnie dobowe osiągają maksymalnie 79,8 μg/m3, stężenia średnie roczne osiągają maksymalnie 46,4 μg/m3; maksymalna liczba przekroczeń poziomu dopuszczalnego wynosi 149; w stężeniach przeważa emisja powierzchniowa. - Obszar przekroczeń Pk11sPkB(a)Pa14 jest największym obszarem na terenie strefy podkarpackiej, zlokalizowany jest na terenie miast: Dębicy, Brzostka, Pilzna, Jasła, Kołaczyc, Jedlicz, Rymanowa, Łańcuta, Mielca, Przecławia, Radomyśla Wielkiego, Przeworska, Kańczugi, Ropczyc, Sędziszowa Małopolskiego, Błażowej, Boguchwały, Głogowa Małopolskiego, Tyczyna, Strzyżowa, Baranowa Sandomierskiego, Krosna i Tarnobrzega, oraz gmin: Haczów, Dębica, Brzostek, Czarna, Jodłowa, Pilzno, Żyraków, Jasło, Brzyska, Dębowiec, Kołaczyce, Nowy Żmigród, Osiek Jasielski, Skołyszyn, Tarnowiec, Niwiska, Chorkówka, Dukla, Iwonicz-Zdrój, Jedlicze, Korczyna, Krościenko Wyżne, Miejsce Piastowe, Rymanów, Wojaszówka, Łańcut, Białobrzegi, Czarna, Markowa, Rakszawa, Żołynia, Mielec, Borowa, Czermin, Gawłuszowice, Padew Narodowa, Przecław, Radomyśl Wielki, Tuszów Narodowy, Wadowice Górne, Przeworsk, Gać, Kańczuga, Tryńcza, 22 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” Zarzecze, Iwierzyce, Ostrów, Ropczyce, Sędziszów Małopolski, Błażowa, Boguchwała, Chmielnik, Głogów Małopolski, Hyżne, Krasne, Lubenia, Świlcza, Trzebownisko, Tyczyn, Czudec, Frysztak, Niebylec, Strzyżów, Wiśniowa, Baranów Sandomierski, Nowa Dęba, Krosno, Rzeszów i Tarnobrzeg; zajmuje powierzchnię 307 025 ha, zamieszkiwany jest przez ok. 675 tys. osób; jest to obszar o charakterze miejskim i rolniczym; emitowany roczny ładunek B(a)P ze wszystkich typów źródeł wynosi 2 389,8 kg; stężenia średnie roczne osiągają maksymalnie 5,0 ng/m3; w stężeniach w obszarach miejskich przeważa emisja z ogrzewania indywidualnego, w obszarach pozamiejskich przeważa napływ. Na terenie Województwa Podkarpackiego ani na terenie Gminy Łańcut nie prowadzono badań dotyczących zawartości włókien azbestu w powietrzu atmosferycznym. W Programie ochrony środowiska przed hałasem dla obszarów położonych w pobliżu głównych dróg w województwie podkarpackim o obciążeniu ruchem powyżej 6 milionów przejazdów rocznie, który swym zakresem obejmuje tereny położone w sąsiedztwie najbardziej obciążonych ruchem odcinków drogi krajowej nr 4 i 28, zlokalizowanych w województwie podkarpackim wskazano m. in. odcinek drogi krajowej nr 4 Rzeszów – Łańcut. Analizowany ciąg drogi krajowej Nr 4 składa się z dwóch odcinków położonych między miejscowościami Rzeszów i Łańcut. Pierwszy odcinek rozpoczyna się na wschodniej granicy miasta Rzeszów, a kończy w miejscowości Kraczkowa. Drugi odcinek rozpoczyna się w Kraczkowej a kończy w Łańcucie. Na północ od analizowanego ciągu biegnie linia kolejowa Nr 91. Na obszarze sąsiadującym z odcinkiem Kraczkowa-Łańcut zlokalizowana jest zwarta zabudowa jednorodzinna oraz handlowo-usługowa (miejscowości Krzemienica i Łańcut). Na pozostałym obszarze dominują użytki rolne oraz luźna zabudowa. W Programie tym wskazano tereny zagrożone hałasem na następujących orientacyjnie kilometrażach drogi krajowej 4 położonych na terenie gminy Łańcut: - od 606+550 do 608+800; Pierwsza linia zabudowy znajduje się w strefie poziomu dźwięku określonego wskaźnikiem LDWN o wartości 70 – 75 dB na całej długości odcinka. Priorytet: Bardzo wysoki; - od 609+450 do 609+700; Pierwsza linia zabudowy znajduje się w strefie poziomu dźwięku określonego wskaźnikiem LDWN o wartości 70 – 75 dB w rejonie km 609+500. Pozostałe budynki zlokalizowane na tym odcinku w większej odległości od 23 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” drogi znajdują się w zasięgach oddziaływania hałasu o poziomie przekraczającym wartości dopuszczalne; Priorytet: Niski; - od 610+050 do 610+850; Pierwsza linia zabudowy znajduje się w strefie poziomu dźwięku określonego wskaźnikiem LDWN o wartości 70 – 75 dB na całej długości odcinka. Priorytet: Bardzo wysoki; - od 610+850 do 611+550; Pierwsza linia zabudowy znajduje się w strefie poziomu dźwięku określonego wskaźnikiem LDWN o wartości 70 – 75 dB w rejonie km 610+900. Pozostałe budynki zlokalizowane na tym odcinku w większej odległości od drogi znajdują się w zasięgach oddziaływania hałasu o poziomie przekraczającym wartości dopuszczalne. Priorytet: Niski. Wpływ na kształtowanie klimatu akustycznego w sąsiedztwie dróg mają działania w strefie imisji. W chwili obecnej najbardziej popularnym środkiem mającym na celu ograniczenie hałasu w tej strefie jest stosowanie ekranów akustycznych. Należy jednak zaznaczyć, że w wielu przypadkach zastosowanie tych urządzeń nie jest możliwe, np. ekranów akustycznych nie można zastosować na tych odcinkach dróg, gdzie po ich wybudowaniu nastąpi pogorszenie warunków bezpieczeństwa ruchu drogowego. 6.2. Geologia i klimat Budowa geologiczna obszaru gminy jest dość urozmaicona. Rzeźba terenu ukształtowała się w okresie trzeciorzędu. Między pasmami wyżyn znajdują się długie doliny. Powiat łańcucki wraz z gminą Łańcut położony jest w obrębie dwóch dużych krain geograficznych – Kotliny Sandomierskiej oraz Pogórza Karpackiego. Kotlina Sandomierska – wytworzyła się w okresie trzeciorzędu i tworzą ją głównie iły i piaski. Pogórze Karpackie - zbudowane jest z układów fliszowych, złożonych ze skał osadowych. W budowie geologicznej pogórza występują naprzemianlegle warstwy piasków i łupków ilastych. Część nizinna charakteryzuje się słabo urzeźbioną powierzchnią, miejscami tylko pofalowaną o średnich wysokościach 150 – 250 m n.p.m. Panuje tu klimat umiarkowanie wilgotny, cieplejszy, o średniej rocznej opadów atmosferycznych 600 – 700 mm. Część górzysta charakteryzuje się urozmaiconą rzeźbą terenu tworzoną 24 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” przez pasma wzgórz przebiegających z północnego zachodu na południowy wschód. Średnia wysokość terenu wynosi 350 – 420 m n.p.m. Najwyższe wzniesienie to wzgórze Patria pomiędzy Handzlówką a Husowem o wys. 418 m. Klimat w rejonie Pogórza posiada charakter przejściowy, między nizinnym a górskim. Występują tu niższe temperatury powietrza o 6 - 7°C, większa wilgotność oraz większa średnia roczna opadów atmosferycznych wynosząca 700 – 850 mm. W opracowaniu „Raport o stanie zagospodarowania przestrzennego w województwie podkarpackim” ( WIOŚ, 2009 r.) wskazano, że ryzyko powodziowe na obszarze województwa stwarza m. in. rzeka Wisłok wraz z dopływami, w tym także z rzeką Sawa płynącą przez gminę Łańcut. 6.3 Jakość wód Wody powierzchniowe Teren gminy w całości należy do zlewni rzeki Wisłok przepływającej w odległości ok. 2-3 km od jej północnej granicy. Sieć wewnętrzną wód gminy tworzą potoki: Sawa, Kosinka, Kraczkowski, Graniczny i potoki bezimienne. Główne cieki gminy - Sawa i Kosinka są prawobrzeżnymi dopływami Wisłoka płynącymi w kierunku z południa na północ. Rzeka Sawa wypływa w Handzlówce, następnie przepływając przez Albigową, Wysoką, Soninę i Głuchów zbiera po drodze wody bezimiennych dopływów. Powyżej miejscowości Wysoka przyjmuje wody potoku Kraczkowskiego (płynącego przez Kraczkową) posiadającego rozbudowaną sieć bezimiennych dopływów spływających z Pogórza. Rzeka Kosinka (przepływająca przez Kosinę) bierze swój początek na terenie gminy Markowa, odwadnia wschodnią część gminy i nie posiada gęstej sieci dopływów. Obok Sawy i Kosinki do Wisłoka wpływa również potok Graniczny biorący swój początek w Soninie i przepływający następnie przez Głuchów. Ogólna długość rzek na terenie gminy wynosi 39,8 km, w tym 12,5 km uregulowanych. Na obszarze dorzecza Wisły wyznaczonych (przy zastosowaniu systemu A wg Ramowej Dyrektywy Wodnej) jest obecnie: 2660 jednolitych części wód rzek, 5 jednolitych części wód przejściowych, 6 jednolitych części wód przybrzeżnych, 25 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” 481 jednolite części wód jezior. Zidentyfikowane typy cieków na obszarze dorzecza Wisły reprezentowane są we wszystkich regionach hydrograficznych oraz we wszystkich wyróżnionych typach krajobrazów wodnych. Na obszarze dorzecza Wisły określono 23 typy rzek. Dla cieków sztucznych nie określono typu. Na obszarach nizinnych < 200 m n.p.m. reprezentowane są wszystkie typy wielkościowe rzek: typ 16 – Potok nizinny lessowo-gliniasty zarówno – małe cieki na lessach (94 JCWP), typ 17 – Potok nizinny piaszczysty – cieki na utworach staroglacjalnych (1099 JCWP) typ 18 – Potok nizinny żwirowy – cieki na utworach młodoglacjalnych (72 JCWP), typ 19 – Rzeka nizinna piaszczysto-gliniasta – rzeki średnie na utworach staroglacjalnych (151 JCWP), typ 20 - Rzeka nizinna żwirowa – rzeki na utworach młodoglacjalnych (38 JCWP). Jako jeden typ, wydzielono typ 21 – Wielka rzeka nizinna ze względu na wielkość zlewni – rzeki wielkie > 10 000 km2 (39 JCWP). Do niezróżnicowanego wielkościowo typu 22 - Rzeka przyujściowa pod wpływem wód słonych, zakwalifikowano odcinki przyujściowe, pod wpływem wód słonych\ (9 JCWP). Dodatkowo wyróżnione zostały cztery typy cieków, których funkcjonowanie ekologiczne jest niezależne od ekoregionów: typ 23 – małe cieki na obszarze będącym pod wpływem procesów torfotwórczych (193 JCWP), typ 24 – małe i średnie rzeki na obszarze będącym pod wpływem procesów Według informacji WIOŚ w Rzeszowie występujące na terenie gminy cieki wodne zostały zaliczone jako potok nizinny lessowo-gliniasty, potok nizinny piaszczysty i rzeka nizinna lessowa (tabela nr 1). Woda płynąca przez Gminę Łańcut należy do silnie zmienionej jednolitej części wód powierzchniowych, posiada zarówno potencjał ekologiczny jak i stan ekologiczny na 26 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” poziomie umiarkowanym. Pod względem biologicznym jej stan jest dobry, jednak ogólna ocena jednolitej części wód powierzchniowych jest zła. Przez silnie zmienioną jednolitą część wód powierzchniowych (art. 2 ust. 9 Ramowej Dyrektywy Wodnej) rozumie się jednolitą część wód powierzchniowych, której charakter został w znacznym stopniu zmieniony w następstwie fizycznych przeobrażeń, będących wynikiem działalności człowieka. Podstawą prawną wszystkich pojęć i działań związanych z wydzielaniem SCW i SZCW jest DYREKTYWA 2000/60/WE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO i RADY z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej zwana dalej Ramową Dyrektywą Wodną (RDW). Przepisy RDW zostały przetransponowane do prawodawstwa polskiego poprzez ustawę Prawo Wodne Jednolita część wód powierzchniowych może zostać wyznaczona jako sztuczna lub silnie zmieniona, jeżeli: 1) zmiana jej cech hydromorfologicznych, konieczna dla osiągnięcia dobrego stanu ekologicznego, miałaby znaczące negatywne oddziaływanie na: a) środowisko, b) żeglugę i infrastrukturę portową lub korzystanie z wód w celach rekreacyjnych, c) prowadzenie działalności, dla której jest dokonywane piętrzenie wody, w szczególności na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, wytwarzania energii elektrycznej lub nawadniania, d) regulację stosunków wodnych, ochronę przed powodzią i melioracje odwadniające, e) przedsięwzięcia inne niż wymienione w lit. b—d, stanowiące równorzędny interes publiczny istotny dla zrównoważonego rozwoju; 2) realizacja celów publicznych, którym służy sztuczna lub silnie zmieniona jednolita część wód powierzchniowych, z przyczyn technicznych lub z uwagi na nieproporcjonalnie wysokie, w stosunku do spodziewanych korzyści, koszty ich realizacji, nie jest możliwa w inny sposób, mniej obciążający środowisko. Wyznaczenie jednolitej części wód powierzchniowych jako sztucznej lub silnie zmienionej wymaga szczegółowego uzasadnienia w planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza i podlega weryfikacji co 6 lat. 27 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” W pierwszym cyklu planowania gospodarowania wodami w Polsce, cele środowiskowe granicznych dla części poszczególnych wód zostały oparte wskaźników głównie na fizyko-chemicznych, wartościach biologicznych i hydromorfologicznych określających stan ekologiczny wód powierzchniowych oraz wskaźników chemicznych odpowiadających warunkom świadczących o stanie osiągnięcia przez te chemicznym wody dobrego wody, stanu, z uwzględnieniem kategorii wód, wg rozporządzenia w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych. Wg oceny Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej (RZGW) w Krakowie, w regionie Górnej Wisły nie występuje zagrożenie zanieczyszczenia wód związkami azotu ze źródeł rolniczych, w związku z czym nie wyznaczono obszarów szczególnie narażonych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych. Stan ekologiczny jednolitych części wód powierzchniowych klasyfikuje się przez nadanie im jednej z pięciu klas jakości: I klasa - stan bardzo dobry, II klasa stan dobry, III klasa - stan umiarkowany, IV klasa - stan słaby, V klasa - stan zły. W przypadku potencjału ekologicznego części wód silnie zmienionych lub sztucznych I klasa oznacza maksymalny potencjał, II klasa - dobry potencjał, III klasa umiarkowany potencjał, IV klasa - słaby potencjał i V klasa - zły potencjał ekologiczny. Stan chemiczny określany jest na podstawie wskaźników chemicznych, które charakteryzują występowanie w wodach substancji priorytetowych i innych substancji zanieczyszczających, wymienionych w rozporządzeniu w sprawie sposobu klasyfikacji jednolitych części wód powierzchniowych (2008). Stan chemiczny klasyfikowany jest jako „dobry” lub „poniżej dobrego”. Ocena stanu wód w jednolitych częściach wód powierzchniowych objętych monitoringiem operacyjnym sporządzona jest na podstawie mniejszej niż w przypadku monitoringu diagnostycznego liczby wskaźników. Przede wszystkim ukierunkowana jest na presję, oddziałującą na daną część wód. Jednolite części wód na terenie gminy nie były przez WIOŚ Rzeszów badane. Natomiast potencjał ekologiczny JCW Wisłok od zbiornika Rzeszów do Starego 28 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” Wisłoka został określony jako umiarkowany, natomiast stan chemiczny wskazano jako dobry. Rysunek 1 Mapa rozkładu wyników klasyfikacji stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych w 2011 r. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie w ramach monitoringu środowiska prowadzi badania jakości wód powierzchniowych. Ponieważ potoki z terenu gminy znajdują się w zlewni rzeki Wisłok wpływają na jakość wody w tej rzece (potoki na terenie gminy nie były poddane badaniom jakości wód). Stąd też przedstawiona została jakość wody w tej rzece w punktach pomiarowych zlokalizowanych w powiecie łańcuckim (tabela nr 1). 29 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” Tabela 1 Wykaz punktów badawczych sieci monitoringu rzeki Wisłok na terenie Powiatu Łańcuckiego Nazwa przekroju Rzeka Wisłok pomiarowokontrolnego Wisłok – Czarna PL01S1601_3310 km biegu Miejscowość rzeki 36,8 Czarna Gmina Klasa elementów biologicznych Klasa elementów fizykochemicznych Czarna III II Na obszarze Gminy Łańcut zostało zidentyfikowanych 10 jednolitych części wód powierzchniowych. Niektóre z nich znajdują się na terenie gminy w znikomej części. Zgodnie z danymi Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie jednolite części wód powierzchniowych na terenie Gminy Łańcut przedstawia tabela nr 2. 30 Tabela 2 Jednolite części wód powierzchniowych na terenie Gminy Łańcut Kod JCW Nazwa JCW Typ status Ocena stanu Ocena ryzyka nieosiągnięcia celów środowiskowych Cele środowiskowe PLRW200006226594 Malawka (Młynówka) Potok wyżynny substratowy z węglanem drobnoziarnistym na lessach i lessopochodnych Naturalna część wód zły niezagrożona Nadrzędnym celem Ramowej Dyrektywy Wodnej jest osiągnięcie dobrego stanu wód do roku 2015. Wody powierzchniowe, w tym silnie zmienione i sztuczne jednolite części wód, powinny do tego czasu osiągnąć dobry stan chemiczny, oraz odpowiednio, dobry stan ekologiczny PLRW200017226749 Stary Wisłok Potok nizinny piaszczysty Naturalna część wód zły niezagrożona PLRW200016226756 Mikośka Potok nizinny lessowogliniasty Silnie zmieniona część wód zły niezagrożona PLRW200016226769 Sawa Potok nizinny lessowogliniasty Silnie zmieniona część wód zły niezagrożona PLRW200016226789 Kosinka Potok nizinny lessowogliniasty Naturalna część wód zły niezagrożona PLRW200016226869 Markówka Potok nizinny lessowogliniasty Naturalna część wód zły niezagrożona Uwagi Dla żadnej JCW nie przewiduje się odstępstwa od celów środowiskowy ch(derogacji) Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” PLRW200016226898 Strzyganka Potok nizinny lessowogliniasty Silnie zmieniona część wód zły niezagrożona PLRW200001922699 Wisłok od Starego Wisłoka do ujścia Rzeka nizinna piaszczysto-gliniasta Silnie zmieniona część wód zły niezagrożona PLRW200012226568 9 Strug do Chmielnickiej rzeki Potok fliszowy Silnie zmieniona część wód dobry niezagrożona PLRW200016226892 9 Nowosiółka Potok nizinny lessowogliniasty Silnie zmieniona część wód zły niezagrożona 32 W obrębie gminy Łańcut nie występują większe zbiorniki wód stojących. Do największych zaliczyć można naturalny zbiornik bezodpływowy - „Święte Jezioro” w miejscowości Rogóżno o powierzchni 3,5 ha. W miejscowości Sonina zlokalizowany jest zalew o powierzchni 1,2 ha oraz pojemności 12 130 m3 wody. W miejscowości Głuchów, na potoku Graniczny został utworzony zbiornik retencyjny o powierzchni 1,5 ha i pojemności 36 600 m3 wody. Zadaniem zbiornika jest retencja wody z możliwością wykorzystania zasobów dla celów rolniczych, wodociągowych i rekreacyjnych oraz zabezpieczenia gruntów przyległych użytkowanych rolniczo przed zalewaniem podczas dużego przypływu wód opadowych. Jakość wody w tych zbiornikach nie była monitorowana. Rysunek 2. Ocena stopnia eutrofizacji jednolitych części wód powierzchniowych, wywołanej zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych na obszarze województwa podkarpackiego w latach 2008‐2011 (Źródło: Raport WIOS 2010) 33 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” Największym zagrożeniem dla niespełnienia celów określonych dla jcw na terenie Gminy Łańcut mogą być odprowadzane w sposób nielegalny nieoczyszczone ścieki komunalne, zanieczyszczenia rolnicze czy też dzikie wysypiska odpadów. Na terenie Gminy Łańcut tereny zalewowe występują w miejscowości Głuchów oraz w znikomym stopniu w miejscowości Sonina i Wysoka. Obszary zalewowe przedstawiono na Rysunku 3. Rysunek 3 Obszary zalewowe na terenie gminy Łańcut. Wody podziemne Rozmieszczenie i wielkość zbiorników wód podziemnych znajdujących się na obszarze gminy związane są z budową geologiczną. Poziom tych wód jest różny w zależności od charakteru skał, podłoża i rzeźby terenu. Wyróżniono trzy obszary występowania wód głębinowych: teren Pradoliny Podkarpackiej (charakteryzujący się jednolitym, zasobnym poziomem wód aluwialnych), Podgórze Rzeszowskie (o jednolitym poziomie wód) oraz Pogórze Dynowskie (o niejednolitym poziomie wód, występującym na różnych głębokościach i mało zasobnym). 34 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” Na obszarach wodonośnych znajdują się studnie głębinowe zasilające wiejskie studnie i sieci wodociągowe. Podstawowe dane o ujęciach wody w gminie Łańcut przedstawiają się następująco: Ujęcie w Albigowej Posiada 4 studnie głębinowe o średniej wydajności jednej studni 30 m3/h, wydajność całego ujęcia wynosi 700 m3/d. Ujęcie obsługuje mieszkańców jednej miejscowości – Albigowa i Handzlówka. Ujęcie w Handzlówce Posiada 3 studnie głębinowe o średniej wydajności jednej studni 12 m3/h, wydajność całego ujęcia wynosi 240 m3/d. Ujęcie obsługuje mieszkańców jednej miejscowości – Handzlówka. Ujęcie w Głuchowie Posiada 4 studnie głębinowe o średniej wydajności jednej studni 100 m3/h, wydajność całego ujęcia wynosi 2 200 m3/d. Ujęcie obsługuje mieszkańców trzech miejscowości – Głuchów, Sonina i Wysoka. Ujęcie w Kosinie Posiada 3 studnie głębinowe o średniej wydajności jednej studni 72 m3/h, wydajność całego ujęcia wynosi 800 m3/d. Ujęcie obsługuje mieszkańców dwóch miejscowości – Kosina i Rogóżno. Ujęcie w Kraczkowej Posiada 2 studnie głębinowe o średniej wydajności jednej studni 40 m3/h, wydajność całego ujęcia wynosi 900 m3/d. Ujęcie obsługuje mieszkańców dwóch miejscowości – Kraczkowa i Cierpisz z możliwością obsługi Wysokiej. Znaczna część gminy Łańcut została włączona w obręb strefy ochronnej wokół Głównego Zbiornika Wód Podziemnych - 425 - „Dębica - Stalowa Wola Rzeszów", największego i najbardziej zasobnego w wodę zbiornika czwartorzędowego w rejonie Zapadliska Przedkarpackiego. W pobliżu gminy Łańcut zlokalizowany jest jeden punkt krajowej sieci monitoringu. Jest to punkt w Łańcucie, w obrębie Głównego Zbiornika Wód Podziemnych. Na podstawie wykonywanych przez WIOŚ w Rzeszowie badań można stwierdzić, iż wody w tym punkcie należy zaliczyć do II klasy tj. wody o dobrej jakości. 35 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” Jednolita część wód podziemnych – oznacza określoną objętość wód podziemnych występującą w obrębie warstwy wodonośnej lub zespołu warstw wodonośnych. Obowiązująca wersja jednolitych części wód podziemnych w Polsce zawiera 161 wydzieleń, tj. jednostek, dla których określany jest stan ilościowy i chemiczny oraz prowadzone są analizy presji antropogenicznych. W granicach administracyjnych województwa podkarpackiego zlokalizowanych jest siedem jednolitych części wód podziemnych (w całości lub części) o numerach: 109, 126, 127, 139, 157, 158, 160, które znajdują się w obszarze dorzecza Wisły oraz jedna jednolita część wód podziemnych o numerze 159, która znajduje się w obszarze dorzecza Dniestru. Żadna z wymienionych jednolitych części wód podziemnych nie ma statusu zagrożenia nieosiągnięcia dobrego stanu. Dobry stan wód to taki, w którym stan osiągnięty przez jednolite części wód podziemnych zarówno w ujęciu ilościowym, jak i chemicznym, jest określony jako „dobry”. Ponieważ jednolite części wód podziemnych, wyznaczone w granicach województwa podkarpackiego, nie mają statusu zagrożonych, badania stanu wód prowadzone są tu tylko w sieci monitoringu diagnostycznego. Na obszarze Gminy Łańcut zidentyfikowano: Nr JCWPd: 127 i Nr JCWPd: 158. Charakterystyka JCWPd Nr 127 Powierzchnia: 8 956,3 km2 . Obejmuje on region: Górnej Wisły w pasie Północnego Podkarpacia i Wyżyny Lubelsko-Lwowskiej Powiaty: leżajski, lubaczowski, stalowowolski, niżański, rzeszowski, grodzki Rzeszów, kolbuszowski, łańcucki, przeworski, jarosławski, przemyski, grodzki Przemyśl, ropczycko-sędziszowski, strzyżowski. W piętrze czwartorzędowym występuje jeden poziom wodonośny związany z utworami akumulacji rzecznej (piaski, żwiry). Piętro wodonośne kredowe zbudowane jest z utworów węglanowych. Strefa aktywnej wymiany wód zwykłych występuje do głębokości około 100 - 120 m p.p.t.). Lokalnie może występować łączność hydrauliczna piętra czwartorzędowego i kredowego. Q – wody porowe w utworach akumulacji rzecznej (piaski, żwiry) 36 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” Cr – wody szczelinowe w utworach węglanowych (wapienie, margle, opoki) Cecha szczególna JCWPd (ilościowa, chemiczna): Q - ilościowo – stan dobry, jakościowo – dobry, Cr - ilościowo – stan dobry, jakościowo – dobry. GZWP występujące w obrębie JCWPd: 460 (Cr), 407 (Cr), 425 (Q), 428 (Q), 429 (Q). JCWPd 127 badany był w 2007 r i jego stan chemiczny oraz ilościowy jednolitych części wód określono jako dobry ( Raport WIOS Rzeszów 2010). OCENA STANU JCWPd PUNKTY MONITORINGU ILOŚCIOWEGO: Szczecyn, Łysaków, Pysznica, Leżajsk, Jarosław; PUNKTY MONITORINGU CHEMICZNEGO: Łysaków (3 pkt), Pysznica, Stalowa Wola, Biłgoraj, Hedwiżyń, Łańcut, Rzeszów, Wielkie Oczy, Przemyśl; OCENA STANU WÓD - Stan Chemiczny Dobry Brak przyczyny zagrożenia nieosiągnięcia celów środowiskowych. Zgodnie z informacjami Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska stan ilościowy i jakościowy JCWPd 127 został określony jako dobry. Także w ocenie ryzyka niespełniania celów środowiskowych wskazano JCWPd 127 jako niezagrożony. Jednocześnie zidentyfikowano problemy związane z możliwością zanieczyszczenia wód podziemnych i zaliczono do nich niedostateczną sanitację obszarów wiejskich i rekreacyjnych oraz zanieczyszczenia ze źródeł rolniczych. Charakterystyka JCWPd Nr 158 Powierzchnia: 3 811,3 km2 Region: Górnej Wisły w pasie Zewnętrznych Karpat Zachodnich, Beskidów Wschodnich i Wschodniego Podkarpacia; Powiaty: bieszczadzki, leski, sanocki, brzozowski, przemyski, grodzki Przemyśl, jarosławski, przeworski, grodzki Rzeszów, rzeszowski, strzyżowski, łańcucki. Cecha szczególna JCWPd (ilościowa, chemiczna): Q - ilościowo – stan dobry, jakościowo – dobry, Cr - ilościowo – stan dobry, jakościowo – dobry. GZWP występujące w obrębie JCWPd: 460 (Cr), 407 (Cr), 425 (Q), 428 (Q), 429 (Q) 37 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” OCENA STANU JCWPd PUNKTY MONITORINGU ILOŚCIOWEGO: Makluczka, Hadle Szklarskie, Bircza, Sanok, Lesko, Bezmiechowa Górna, Radoszyce, Rabe, Bystre; PUNKTY MONITORINGU CHEMICZNEGO Makluczka, Babice, Sanok, Lesko, Rabe, Radoszyce STAN ILOŚCIOWY [2005 r.] Dobry STAN ILOŚCIOWY [2015 r.] Dobry OCENA STANU WÓD - Stan Chemiczny Dobry OCENA RYZYKA NIESPEŁNIENIA CELÓW ŚRODOWISKOWYCH - Niezagrożona PRZYCZYNA ZAGROŻENIA NIEOSIĄGNIĘCIA CELÓW ŚRODOWISKOWYCH Brak ISTOTNE PROBLEMY: Niedostateczna sanitacja obszarów wiejskich i rekreacyjnych, zanieczyszczenia ze źródeł rolniczych. Rysunek 4 Obszary Jednolitych Części Wód Podziemnych 38 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” Monitoring jakości wód podziemnych jest systemem oceny stanu i oceny zmian stanu chemicznego wód podziemnych, polegającym na prowadzeniu w reprezentatywnych miejscach (otwory studzienne, piezometry czy obudowane źródła) powtarzalnych pomiarów i badań, a także interpretacji wyników tych badań. Monitoring jakości wód podziemnych prowadzony jest w oparciu o program krajowy przez Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. W 2011 r. badanie jakości wód podziemnych (terenowe i laboratoryjne) zrealizowano w ramach monitoringu operacyjnego. Analizę laboratoryjną próbek pobranych z punktów pomiarowych, przeprowadziło Centralne Laboratorium Chemiczne PIG- PIB. W każdej próbce wykonano oznaczenia wskaźników jakości i fizykochemicznych cech wody w zakresie podstawowym, a w części z nich rozszerzony zakres badań wskaźników organicznych. W 2011 na terenie województwa podkarpackiego badaniami monitoringowymi objęto jedynie obszar jednolitej części wód podziemnych o numerze 126, która została uznana za zagrożoną niespełnieniem określonych dla niej celów środowiskowych. Jednolita część wód podziemnych nr 126, o powierzchni 1 892,3 km2 , położona jest w regionie wodnym Górnej Wisły w pasie północnego Podkarpacia. Jej obszar częściowo pokrywa się z Głównymi Zbiornikami Wód Podziemnych : Dębica- Stalowa Wola – Rzeszów nr 425, Dolina kopalna Kolbuszowa nr 426, Dolina Borowa nr 424. Znaczna część gminy Łańcut została, zgodnie z zatwierdzoną dokumentacją hydrogeologiczną, włączona w obręb strefy ochronnej wokół Głównego Zbiornika Wód Podziemnych - 425 - „Dębica - Stalowa Wola -Rzeszów" na terenie którego nie wykonywano pomiarów. Najbliżej położony punkt pomiarowy znajduje się w Turzy, gdzie woda charakteryzuje się dobrym stanem chemicznym zaliczonym do III klasy. Lokalizację GZWP 425 na obszarze Powiatu Łańcuckiego przedstawiono na rysunku nr 4. 39 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” Rysunek 5 Lokalizacja GZWP 425 na obszarze Powiatu Łańcuckiego 6.4 Jakość gleb Pod względem klas bonitacyjnych wśród gruntów ornych przeważają gleby klasy III (ponad 67%) oraz klasy II (ponad 20%). Grunty na terenie gminy są zmeliorowane, ich utrzymanie i konserwacja w sześciu miejscowościach (z wyłączeniem Albigowej, Kosiny i Kraczkowej) należy do Spółki Wodnej. W 2005 r. na obszarze powiatu łańcuckiego odnotowano przekroczenia standardów ziemi i gleby. Natomiast przeprowadzone badania gleb na zawartość metali ciężkich wzdłuż trasy A-4 nie wykazały nadmiernego ich zanieczyszczenia. 40 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” 6.5. Przyroda Na podstawie ogólnych zaleceń Dyrektywy Polska została zobligowana do zaprojektowania sieci NATURA 2000. Na terenie gminy nie ma zatwierdzonych a jedynie projektowane obszary Natura 2000: - Dolny San i Wisłok /Shadow List 2006/ Powierzchnia: 3648.3 ha Kod obszaru : pltmp211 - Nad Husowem /Shadow List 2008/ Powierzchnia : 3490,25 ha Kod obszaru : pltmp526 Wg danych grunty leśne w Gminie Łańcut zajmują 260 ha. Powierzchnię tą stanowią łącznie lasy nie będące własnością Skarbu Państwa oraz grunty Lasów Państwowych. Lasy będące własnością osób fizycznych i prawnych wykorzystywane są w znacznej części do pozyskiwania drewna. Na terenie powiatu łańcuckiego nadzór nad stanem lasów sprawuje Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Krośnie, nadleśnictwa: Leżajsk i Kańczuga. Większość obszarów leśnych Gminy Łańcut należy do Nadleśnictwa Kańczuga. Są to tereny znajdujące się w południowej i południowo-wschodniej części gminy. Obszar Handzlówki wraz z fragmentem wsi Albigowa przynależy do Hyżneńsko–Gwoźnickiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Obszar ten na terenie gminy zajmuje powierzchnię 290 ha, co stanowi ok. 1,18% ogólnej jego powierzchni i ok. 2,72% powierzchni gminy. W drzewostanie chronionego obszaru dominuje: jodła, buk, sosna i grab w wieku od 60 do 80 lat, a starsze spotykane są sporadycznie, głównie jodły, buki i dęby. Runo bogate jest w gatunki górskie, chronione i rzadkie. Spośród gatunków zwierząt spotyka się tu: niepylaka mnemozynę, rzekotkę, krogulca, puchacza orlika, borsuka. Tereny te zasiedla również wiele gatunków ptactwa (ok. 100 gatunków) w tym tak rzadkie jak: jarząbek, krogulec, myszołów, pustułka, pliszka górska i siwa, zimorodek, kruk, orlik krzykliwy. Spotykane są również górskie gatunki płazów; salamandra plamista, traszka karpacka, kumak górski, ropucha szara oraz gady; jaszczurka zwinka, padalec, żmija zygzakowata. Na tym obszarze spotkać można prawie wszystkie formy geologiczne i biocenozy zbliżone do naturalnych. W lasach występuje buk i grab, jednak dominuje jodła. 41 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” POMNIKI PRZYRODY Za pomniki przyrody uznawane są drzewa odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych, w szczególności sędziwe i okazałych rozmiarów. Do niedawna na terenie gminy Łańcut tylko jedno drzewo uznane było jako pomnik przyrody – wpisane do wojewódzkiego rejestru pomników przyrody. Drzewem tym jest dąb szypułkowy rosnący w miejscowości Kraczkowa, w bardzo bliskiej odległości od drogi gminnej “Kraczkowa przez wieś”. Jego obwód (na wysokości 1,30 m) wynosi 540 cm, wysokość 29 m, zaś wiek oceniono na około 340 lat. Dąb ten ma wyniosłą sylwetkę o długim pniu rozwidlającym się w pięknie uformowaną, symetryczną koronę. W 2001 roku Rada Gminy Łańcut uchwałami uznała trzy drzewa rosnące na terenie gminy pomnikami przyrody. Dwa z nich znajdują się na terenie wsi Kraczkowa. Pierwsze – to dąb szypułkowy. Jest on usytuowany na terenie pofolwarcznym wśród innych drzew tego samego gatunku. Jego obwód (na wysokości 1,30 m) wynosi 490 cm, wysokość 18 m. Drzewo ma lekko pochylony pień i charakterystyczną kulistą sylwetkę. Drugie – to lipa szerokolistna. Jej obwód (na wysokości 1,30 m) wynosi 380 cm, wysokość 25 m, zaś wiek ocenia się na około 170 lat. Pień drzewa rozwija się na szereg grubych konarów tworząc piękną koronę, sięgającą dolnymi gałęziami niemalże ziemi. Ostatnie drzewo pomnikowe – dąb szypułkowy o obwodzie na wysokości 1,30 m – 395 cm i wysokości 25 m. Rośnie w miejscowości Cierpisz, w niewielkiej odległości od drogi gminnej “Srokówka”. Usytuowany jest wprawdzie na uboczu jednak ze względu na ukształtowanie terenu jest widoczny ze znacznej odległości i stanowi cenny element krajobrazu. Wszystkie drzewa opatrzone są tabliczkami „Pomnik przyrody”. 6.6. Flora i fauna Najbardziej rozpowszechnionymi skupiskami roślinnymi gminy są zbiorowiska łąkowe, pastwiskowe i murawowe. Obszar gminy jest prawie bezleśny, tylko ok. 5% ogólnej jego powierzchni zajmują lasy. Praktycznie wszystkie kompleksy leśne znajdują się w południowej części gminy. Dominują tu zbiorowiska grądowe oraz buczyna karpacka. Na pozostałym obszarze występują jedynie fragmenty łęgów w dolinach rzecznych. 42 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” Spośród gatunków roślin chronionych na terenie gminy znajdują się: - objęte ścisłą ochroną bluszcz pospolity i storczyk plamisty, - objęte częściową ochroną kalina koralowa, kopytnik pospolity, kruszyna pospolita, marzanka wodna i pierwiosnka wyniosła, - rośliny rzadkie takie jak biedrzeniec mniejszy, chaber driakiewnik, driakiew gołębia i ostrożeń siwy. Zróżnicowany teren gminy stwarza dość urozmaicone warunki bytowania dla zwierząt. Dominujące tutaj tereny otwarte spowodowały, iż najliczniej reprezentowaną grupę stanowią ptaki, wśród których warto wymienić bociana białego, puszczyka, sójkę, jastrzębia, myszołowa, pustułkę, wilgę. Największymi ssakami spotykanymi na terenie gminy są jeleń, sarna i dzik. Spośród drapieżników występują m.in. borsuk, lis, kuna leśna, tchórz, łasica natomiast spośród gryzoni warto wymienić piżmaka i chomika. Najczęściej spotykanymi gadami są jaszczurki zwinka i żyworodna, padalec zwyczajny, zaskroniec, natomiast spośród płazów licznie występują ropucha szara, kumak nizinny czy rzekotka drzewna. 6.7. Potencjalne zmiany stanu środowiska w przypadku braku realizacji Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032 Możliwe do przewidzenia efekty zmiany środowiska naturalnego, mogące wystąpić w wyniku braku realizacji Programu będą miały zarówno wymiar środowiskowy, jak i społeczno - ekonomiczny. Azbest z punktu widzenia technicznego zastosowania charakteryzuje się dużą odpornością na bardzo wysokie temperatury, termoizolacyjnością, odpornością na działanie substancji chemicznych oraz dużą sprężystością i wytrzymałością mechaniczną. Z punktu widzenia oddziaływania na środowisko w tym człowieka, z uwagi na swą włóknistą strukturę, jest substancją niebezpieczną. Podstawową korzyścią ekologiczną jaką przynieść powinna realizacja celów Programu będzie stopniowe ograniczanie, a docelowo całkowita eliminacja narażenia środowiska na azbest. Narażenie takie powstaje na skutek emisji do powietrza włókien azbestu z uszkodzonych wyrobów zawierających azbest oraz ich odpadów, a także na skutek niewłaściwie prowadzonych procesów eksploatacji 43 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” i usuwania tych wyrobów. Poważne zanieczyszczenie środowiska naturalnego powstaje również na skutek emisji azbestu z tzw. „dzikich” wysypisk odpadów głównie w lasach. Zaniechanie działań przewidzianych w Programie w zakresie aktualizacji inwentaryzacji wyrobów azbestowych, ich sukcesywnego demontażu i zgodnego z procedurami i prawem unieszkodliwiania oraz szeroko zakrojonej akcji informacyjno-edukacyjnej skutkowało będzie pogarszaniem jakości powietrza oraz lokalnych warunków miejsc przebywania ludzi i zwierząt. Bez wdrażania rozwiązań zaproponowanych w Programie odpady zawierające azbest będą mogły trafiać na dzikie wysypiska lub wprost do lasu lub na drogi. Realizacja zapisów Programu korzystnie wpłynie na poprawę ochrony zdrowia mieszkańców, będącą konsekwencją zmniejszenia emisji substancji niebezpiecznych na skutek oczyszczenia gminy ze szkodliwych wyrobów. Jednakże w przypadku rezygnacji z realizacji Programu, pomijając fakt niewypełnienia zobowiązań unijnych i krajowych w zakresie usuwania wyrobów zawierających azbest, należy oczekiwać nieakceptowalnych społecznie konsekwencji zdrowotnych, skutkujących rosnącym poziomem zagrożenia utraty życia ludzi narażonych na działanie włókien azbestu uwalniających się z uszkodzonych mechanicznie, zwietrzałych czy zużytych wyrobów z azbestu. Analizując negatywne konsekwencje braku realizacji Programu należy zwrócić uwagę na choroby azbestozależne, na które zapadają osoby narażone na kontakt z jego włóknami zawieszonymi w powietrzu. Liczba tych przypadków w sytuacji braku realizacji Programu będzie sukcesywnie rosła i będzie tym większa im dłuższy będzie kontakt ze źródłem zanieczyszczenia. Zasadniczą intencją Programu jest usunięcie do 2032 roku wszystkich wyrobów zawierających azbest zgromadzonych na terenie gminy Łańcut. Uwarunkowania prawne, przyjęta strategia rozwoju kraju, krajowy i wojewódzki plan gospodarki odpadami, wojewódzki program usuwania azbestu oraz korzyści wynikające z realizacji celów określonych w Programie w zasadzie wykluczają możliwość i celowość rezygnacji z jego realizacji. 44 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” 7. OCENA SKUTKÓW DLA ŚRODOWISKA WYNIKAJĄCYCH Z ZADAŃ PRZEWIDZIANYCH DO WYKONANIA W PROGRAMIE W Programie zostały określone kierunki działań mających na celu poprawę sytuacji w środowisku związanej z zagrożeniem środowiska wyrobami i odpadami zawierającymi azbest poprzez ich konsekwentne usuwanie. Główny cel Programu jest jak najbardziej proekologiczny, aczkolwiek w trakcie realizacji zaplanowanych działań mogą wystąpić nowe, szczególne aspekty oddziaływania na środowisko. Najważniejszym zagrożeniem dla środowiska związanym z realizacją Programu może być nieterminowe realizowanie zapisanych w nim działań. Dotyczy to przede wszystkim realizacji zadań w zakresie usuwania wyrobów zawierających azbest, których dalsze użytkowanie powodowałoby uwalnianie się włókien azbestu do środowiska. 7.1. Oddziaływanie na ludzi Zanieczyszczenie środowiska azbestem wydaje się mieć najbardziej znaczące skutki w przypadku oddziaływania na środowisko bytowania i pracy ludzi. Wzrost poziomu zanieczyszczenia azbestem wiąże się tam każdorazowo ze wzrostem ryzyka zdrowotnego a negatywne skutki narażenia na azbest ujawniają się często po kilkunastu, a nawet kilkudziesięciu latach, przez co narażenie jest zbyt późno identyfikowane. Wyniki badań epidemiologicznych i toksykologicznych jednoznacznie wskazują na mierzalne ryzyko zdrowotne wynikające z ekspozycji na azbest na skutek wdychania włókien. Mikroskopijne włókienka azbestu, unoszące się łatwo w powietrzu, wprowadzane podczas oddychania na błony śluzowe dróg oddechowych i do płuc, tworzą zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi, przy czym stopień zagrożenia zależy od rodzaju pyłu, wielkości i gęstości ziarna, stopnia zapylenia i czasu oddziaływania na poszczególne osoby, a także od czynników takich jak odporność i styl życia. Szkodliwość włókien azbestowych zależy od ich średnicy i długości. Wyniki badań wskazują, że większe włókna są mniej groźne, gdyż w przeważającej części zatrzymują się w górnych drogach oddechowych, skąd są usuwane przez rzęski. Włókna bardzo drobne usuwane są przez system odpornościowy. Najbardziej 45 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” niebezpieczne są włókna długie (>5 μm), ale cienkie (o średnicy <3 μm) o stosunku długości do średnicy powyżej 3:1. Przenikają one do dolnych dróg oddechowych, gdzie pozostają i w wyniku wieloletniego drażnienia komórek wywołują nowotwory. Wdychanie włókien azbestu może doprowadzić do jednej z następujących chorób: - pylicy azbestowej (azbestozy), czyli tworzenia się blizn na tkance płucnej (utrudnia oddychanie, może być czynnikiem zwiększającym śmiertelność), - zwłóknienia opłucnej (nie są złośliwe i zazwyczaj nie wpływają na normalną pracę płuc), - raka płuc (prowadzi do śmierci w 95% przypadków, może być następstwem pylicy azbestowej), - międzybłoniaka, czyli rodzaju raka opłucnej lub otrzewnej (choroba nieuleczalna, prowadząca do śmierci w ciągu 12-18 miesięcy od stwierdzenia choroby). Znajdujące się w ziemi rury azbestowo-cementowe nie stanowią bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia ludzi. 7.2. Oddziaływanie na krajobraz Wpływ Programu… na krajobraz będzie miał miejsce podczas demontażu wyrobów zawierających azbest. Nastąpią wówczas krótkotrwałe zmiany w krajobrazie powstałe w wyniku prac budowlanych. Będą tu miały miejsce zmiany spowodowane montażem specjalistycznych urządzeń (windy do zdejmowania azbestu na ziemie) oraz ewentualne rusztowania. Kolejnym elementem będą doraźnie gromadzone na miejscu demontażu wyroby zawierające azbest. Ponadto w przypadku podjęcia decyzji o usunięciu rur azbestowo-cementowych, z których częściowo jest zbudowana sieć kanalizacyjna wystąpią niekorzystne zmiany w krajobrazie (wykopy, sprzęt). Wszystkie te zmiany będą mieć charakter krótkotrwały. W przedmiotowym Programie… nie przewiduje się na terenie Gminy budowy składowiska odpadów, więc wpływ ograniczy się do demontażu i transportu wyrobów 46 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” zawierających azbest. Usunięcie wyrobów zawierających azbest z dachów budynków wpłynie pozytywnie na krajobraz. 7.3 Oddziaływanie na wody i gleby Czynnikami powodującymi uwalnianie włókien azbestu do środowiska, w tym do wód i do gleb, są zarówno procesy naturalnej, postępującej degradacji, erozji i starzenia się skał i gleb, jak i eksploatacja, czy obróbka mechaniczna produktów zawierających azbest wytworzonych przez człowieka. Największe narażenie na działanie azbestu odnotowuje się w miejscach demontażu elementów izolacyjnych i konstrukcyjnych zawierających jego domieszki, a także w punktach, w których są one poddawane rozładunkowi. Znajdujące się w ziemi rury azbestowo-cementowe nie oddziaływują na wody i gleby, nie stanowią także bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia. Stąd też proces ich wymiany może nastąpić przy modernizacji sieci. Dodatkowo należy pamiętać, iż realizacja Programu powinna wyeliminować powstawanie dzikich wysypisk odpadów azbestowych (np. eternitu) stanowiących duże zagrożenie dla środowiska oraz zdrowia i życia człowieka. Usunięcie wyrobów zawierających azbest stanowiących potencjalne źródło zanieczyszczenia wody i gleby będzie miało wpływ pozytywny na ich stan. Zgromadzone na terenie zalewowym odpady azbestowe przed przekazaniem ich do unieszkodliwiania w przypadku zalania ich wodą nie będą negatywnie oddziaływały na środowisko. 7.4 Oddziaływanie na powietrze i zmiany klimatu Oddziaływanie na powietrze związane jest z emisjami o charakterze zanieczyszczeń komunikacyjnych powstających w czasie transportu odpadów zawierających azbest z miejsc ich wytwarzania do miejsc unieszkodliwiania. Ponadto emisje pyłów zawierających włókna azbestu powstawać mogą w trakcie prac demontażowych wyrobów zawierających azbest (w przypadku prowadzenia działań niezgodnie z procedurami oraz w sytuacjach awaryjnych) oraz na skutek wtórnego pylenia z powierzchni ziemi. Zakłada się, że prace demontażowe prowadzone będą zgodnie z procedurami wymaganymi prawem i zastosowaniem wymaganych zabezpieczeń. W takich 47 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” sytuacjach pylenie włókien azbestu będzie znacznie ograniczone lub nie będzie występować. Możliwe jest punktowe (w otoczeniu źródła) zwiększenie stężenia włókien azbestu w powietrzu również z pylenia wtórnego z powierzchni ziemi, które będzie minimalizowane po wystąpieniu opadów. W zakresie oddziaływania na klimat głównym źródłem będzie transport odpadów zawierających azbest do miejsc unieszkodliwiania. Dokładniejsze oszacowanie ilościowe może nastąpić po skonkretyzowaniu tras przewozowych, jednak już obecnie można stwierdzić, że wzrost oddziaływania w tym zakresie można uznać za pomijalny, gdyż będzie ono rozłożone w czasie. 7.5 Oddziaływanie na różnorodność biologiczną Wpływ na florę wiązać się może z osadzaniem pyłów azbestu na powierzchni liści, w wyniku czego następuje zaburzenie procesu fotosyntezy, które osadzając się na powierzchni liści, blokują drożność aparatów szparkowych roślin, a w konsekwencji utrudniają przebieg fotosyntezy. Oddziaływanie zanieczyszczeń pochodzących z środków transportu wynikające z realizacji Programu nie będzie stanowić istotnego zagrożenia dla kondycji roślin. Proces transportu demontowanych elementów zawierających azbest na składowiska będzie rozciągnięty w czasie (lata 2013-2032), co oznacza, że mimo ilości transportowanych samochodami ciężarowymi odpadów, presja na środowisko zanieczyszczeń transportowych będzie długotrwała, ale rozłożona na 20 lat nie będzie nadmiernie intensywna. Pośrednim oddziaływaniem na faunę, mogącym być potencjalnie wynikiem zwiększenia natężenia ruchu samochodów ciężarowych (szczególnie w wymiarze lokalnym), jest zwiększenie śmiertelności zwierząt na drogach. Wpływa ono negatywnie, w sposób bezpośredni, na stan bioróżnorodności. W celu zachowania różnorodności biologicznej należy podjąć działania zapobiegające: - fragmentacji i izolacji zbiorowisk roślinnych i populacji zwierząt, - ograniczeniu możliwości przemieszczania się zwierząt wewnątrz areałów osobniczych i terytoriów, 48 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” - ograniczaniu lub uniemożliwianiu migracji dalekiego zasięgu. 7.6. Oddziaływanie na dobra materialne i zabytki Skutki oddziaływania na zabytki i inne dobra kultury będą raczej mieć wymiar pomijalny, jednak realizacja działań przewidzianych do realizacji w Programie może ewentualnie mieć wpływ na tereny i obiekty objęte ochroną i może potencjalnie, w skrajnych przypadkach, doprowadzić do: - pogorszenia stanu zabytków architektonicznych poprzez wzrost zanieczyszczenia powietrza z emisji spalin oraz drgania podłoża; - zmiany otoczenia cennych zabytków. Przewiduje się, jednoznacznie korzystny wpływ planowanych w ramach Programu działań na dobra materialne. Najistotniejszymi efektami realizacji planowanych zamierzeń inwestycyjnych będą: poprawa wyglądu zewnętrznego oraz stanu technicznego obiektów budowlanych, a w konsekwencji również przedłużenie ich okresu użytkowania. Przewidywany jest również wzrost wartości nieruchomości (mieszkań i budynków) oraz gruntów. 7.7. Transgraniczne oddziaływanie realizacji Programu Projekt Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032 nie przewiduje działań mogących oddziaływać transgraniczne na środowisko. 7.8 Oddziaływanie na obszary NATURA 2000 i obszary chronionego krajobrazu Usuwanie wyrobów zawierających azbest odbywać będzie się zgodnie z obowiązującymi przepisami, w taki sposób aby nie powodować pogorszenia się stanu środowiska po realizacji zadania (zwiększenie ilości włókien azbestu w powietrzu atmosferycznym). Zatem realizacja takiego usuwania w sposób zorganizowany również nie spowoduje oddziaływania na środowisko w tym na projektowane obszary Natura 2000 i występujące na terenie gminy obszary chronionego krajobrazu. Realizacja Programu w dłuższej perspektywie czasowej 49 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” może znacząco wpłynąć na poprawę stanu powietrza atmosferycznego na tych obszarach, co w znaczący sposób podniesie ich walory. Wyroby zawierające azbest występują na terenie zamieszkałym, w skupiskach siedzib ludzkich, dlatego też usuwanie niebezpiecznych pokryć dachowych w tym rejonie nie powinno znacząco wpłynąć na przyrodnicze obszary chronione. Przeprowadzenie usuwania azbestowych pokryć dachowych nie będzie oddziaływać na siedliska przyrodnicze oraz chronione gatunki roślin i zwierząt. 7.9. Pozytywne i negatywne skutki oddziaływania realizacji zadań przewidzianych do wykonania w Programie Skutki pozytywne W wyniku realizacji celów przyjętych w Programie usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu gminy Łańcut na lata 2013-2032 nastąpi poprawa stanu następujących komponentów środowiska: - objęcie mieszkańców gminy zorganizowanym demontażem azbestu i urządzeń instalacji zawierających azbestowych, przez niekontrolowane azbest wraz uprawniony, wprowadzanie ze zbiórką wykwalifikowany azbestu środowiska, wytworzonych zespół. co odpadów Wyeliminuje będzie to skutkowało ograniczeniem negatywnych wpływów na środowisko. - działania mające na celu edukację ekologiczną mieszkańców – efektem będzie wzrost świadomości społeczeństwa, a co za tym idzie ograniczenie niepożądanych zachowań, co będzie bezpośrednio skutkowało zmniejszeniem emisji zanieczyszczeń do powietrza, lokalnego wpływu na zdrowie ludzi (narażenia mieszkańców na substancje kancerogenne), a pośrednio ograniczeniem presji na pozostałe komponenty środowiska, - deponowanie odpadów na składowiskach odpadów niebezpiecznych, w specjalnie przygotowanych kwaterach – bezpośrednim efektem realizacji tego zadania będzie brak powstawania „dzikich wysypisk”, a co się z tym wiąże ograniczenie negatywnego wpływu na powierzchnię ziemi, - propagowanie zagospodarowania odpadów azbestowych w sposób prawidłowy, określony w ustawodawstwie, przy wsparciu gminy czy też funduszy unijnych, 50 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” w długim okresie czasu pozwoli osiągnąć założenia demontażu azbestu do 2032r., określone w Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032, w bezpieczny sposób. Wszystkie wymienione czynniki będą miały pozytywny wpływ na jakość powietrza, co bezpośrednio przekłada się na zdrowie ludzi. Istotnym elementem jest również to, iż środowisko stanowi komponent jako całość, w związku z czym poprawa stanu jednego z jego elementów, przyczyni się także do poprawy stanu pozostałych Potrzeba demontażu materiałów konstrukcyjnych łączona często z termomodernizacją i renowacją budynków przynosi jeszcze jedną korzyść przedłużenie okresu użytkowania obiektów budowlanych oraz uzyskanie lepszych parametrów eksploatacyjnych, co wiąże się z poprawą efektywności energetycznej budynków mieszkalnych i obiektów użyteczności publicznej. Rezygnacja z realizacji Programu może okazać się jednym z czynników demotywujących właścicieli tych nieruchomości. Działania w zakresie termomodernizacji mają charakter fakultatywny, a inicjatywy państwa w tym obszarze przyjmują formę ewentualnych zachęt finansowych w postaci wdrażania i promocji mechanizmów dofinansowania ze środków unijnych, udzielania kredytów preferencyjnych z możliwością umorzenia części zadłużenia. Skutki negatywne W związku z demontażem azbestu na terenie Gminy Łańcut zwiększeniu ulegnie (w stosunku do stanu obecnego) częstotliwość wywozu odpadów. Wobec powyższego wzrośnie ilość pojazdów transportujących, obsługujących mieszkańców, co może spowodować zwiększoną emisję substancji zanieczyszczających powietrze oraz pogorszenie klimatu akustycznego. Fizyczne naruszenie struktury wyrobów zawierających azbest potencjalnie stwarza zagrożenie dla mieszkańców oraz osób dokonujących demontażu. Należy podkreślić jednak, iż w kontekście sąsiedztwa, takie oddziaływanie będzie miało charakter krótkotrwały a osoby zajmujące się prowadzeniem prac demontażowych są świadome zagrożeń związanych z tym środowiskiem pracy. Stąd też by minimalizować potencjalny negatywny wpływ na ich zdrowie są przeszkolone i wyposażone w środki ochrony indywidualnej. 51 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” Wnioski Realizacja zadań przewidzianych w Programie wpłynie przede wszystkim na: • zmniejszenie ilości wytwarzanych odpadów w sposób niekontrolowany, • ograniczenie emisji włókien azbestowych i pyłów do powietrza, • zmniejszenie ryzyka narażenia ludności na substancje kancerogenne. Wobec powyższego stwierdza się, iż realizacja zadań wynikających z Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu gminy Łańcut na lata 2013-2032 przyczyni się do poprawy stanu środowiska na obszarze gminy. Różnorodność biologiczna Ludzie Zwierzęta Rośliny Wodę Powietrze Powierzchnię ziemi Krajobraz Klimat Zasoby naturalne Zabytki Dobra materialne NAZWA ZADANIA Natura 2000 Tabela 3 Przewidywane oddziaływania określonych w Programie zadań na aspekty środowiska. + + + + + + + + + + + + + -/+ -/+ -/+ -/+ -/+ + -/+ -/+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + 0 -/+ -/+ -/+ -/+ 0 -/+ -/+ -/+ -/+ -/+ -/+ -/+ LP 1. Pozyskiwanie funduszy ze źródeł zewnętrznych na realizację Programu 2. Usuwanie wyrobów zawierających azbest Organizacja kampanii informacyjnej o szkodliwości azbestu i 3. bezpiecznym użytkowaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest Aktualizacja informacji zawartych w bazie azbestowej wraz ze 4. szkoleniem pracowników administracji samorządowej w zakresie obsługi bazy Organizacja akcji odbioru odpadów azbestowych w postaci zdemontowanych, 5. niszczejących płyt z posesji osób fizycznych i kierowania ich na składowisko + oddziaływanie pozytywne - oddziaływanie negatywne 52 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” -/+ realizacja celu może spowodować zarówno negatywne jak i pozytywne skutki 0 brak oddziaływania ewentualnie śladowe oddziaływanie 8. ROZWIĄZANIA MAJĄCE NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZANIE LUB KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZĄ NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO, MOGĄCYCH BYĆ REZULTATEM REALIZACJI PROGRAMU 8.1 Rozwiązania organizacyjno techniczne w zakresie postępowania z odpadami azbestowymi Jedyną stosowaną zawierających azbest w jest Polsce ich metodą składowanie unieszkodliwiania na składowiskach odpadów odpadów niebezpiecznych lub też na wydzielonych kwaterach przeznaczonych do składowania odpadów niebezpiecznych na składowiskach odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne. Uregulowania uwarunkowania wynikające prawne z funkcjonujące członkowstwa w w Unii Polsce, uwzględniając Europejskiej, określają precyzyjnie zasady budowy i funkcjonowania składowisk odpadów, na których mają być deponowane odpady azbestowe. Ich prowadzenie powinno odbywać się zgodnie z przyjętymi procedurami, a przyjmowane do unieszkodliwienia odpady powinny być zabezpieczone poprzez opakowanie ich w szczelne opakowania foliowe. Ponadto, w celu zapobiegania negatywnym oddziaływaniom na środowisko mogącym powstać podczas użytkowania wyrobów zawierających azbest, a także demontażu i transportu odpadów, należy postępować zgodnie z przepisami obowiązującego postępowania prawa. Przydatne opracowane i w tym opublikowane zakresie przez mogą być Ministerstwo procedury Gospodarki, obejmujące: GRUPA I. Procedury obowiązujące właścicieli i zarządzających obiektami, instalacjami lub urządzeniami zawierającymi azbest lub wyroby zawierające azbest. Procedura 1. Obowiązki i postępowanie właścicieli oraz zarządców, przy użytkowaniu obiektów i terenów z wyrobami zawierającymi azbest. 53 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” Procedura 2. Obowiązki i postępowanie właścicieli i zarządców, przy usuwaniu wyrobów zawierających azbest z obiektów lub terenów. GRUPA II. Procedury obowiązujące wykonawców prac polegających na usuwaniu wyrobów zawierających azbest - wytwórców odpadów niebezpiecznych. Procedura 3. Postępowanie przy pracach przygotowawczych do usuwania wyrobów zawierających azbest. Procedura 4. Prace polegające na usuwaniu wyrobów zawierających azbest, wytwarzaniu odpadów niebezpiecznych, wraz z oczyszczeniem obiektu, terenu, instalacji. GRUPA III. Procedura obowiązująca prowadzących działalność w zakresie transportu odpadów niebezpiecznych zawierających azbest. Procedura 5. Przygotowanie i transport odpadów niebezpiecznych zawierających azbest. GRUPA IV. Procedura obowiązująca zarządzających składowiskami odpadów niebezpiecznych zawierających azbest. Procedura 6. Składowanie odpadów na składowiskach lub wydzielonych kwaterach przeznaczonych do wyłącznego składowania odpadów zawierających azbest. 8.2 Zapobieganie, ograniczanie lub kompensacja przyrodnicza negatywnych oddziaływań na środowisko w tym na gatunki i siedliska projektowane do objęcia w ramach obszarów NATURA 2000 oraz na florę i faunę nieobjęte ochroną prawną Działaniami ograniczającymi potencjalny, negatywny wpływ na środowisko, powstający w wyniku realizacji Programu, przez wzmożony transport, wskazać można: - stosowanie nowoczesnego taboru samochodów ciężarowych; - ograniczenie transportu trasami w bliskim sąsiedztwie terenów chronionych; 54 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” - transportowanie odpadów zabezpieczonych zgodnie z obowiązującym prawem i przyjętymi procedurami, - ograniczanie powstawania dzikich wysypisk odpadów azbestowych poprzez prowadzenie ewidencji odpadów (karty przekazania i odbioru). - edukacja ekologiczna mieszkańców uświadamiająca szkodliwość niewłaściwego usuwania azbestu oraz jego magazynowania bez zabezpieczenia, - zabezpieczenie techniczne sprzętu i miejsca realizacji, w czasie realizacji przedsięwzięcia. Jako działania zapobiegawcze, w odniesieniu do etapu demontażu produktów zawierających azbest, wskazać można jedynie prowadzenie prac przez wyspecjalizowane w tym zakresie firmy, zgodnie ze wszystkimi przyjętymi zabezpieczeniami, ograniczającymi emisję włókien azbestu do powietrza. Efektem ekologicznym podejmowanych działań będzie usunięcie wszystkich wyrobów zawierających azbest z terenu gminy. Przyniesie ono pozytywny efekt ekologiczny zarówno na zdrowie ludzi jak i na stan środowiska. 9. ANALIZA ROZWIĄZAŃ ALTERNATYWNYCH DO ROZWIĄZAŃ ZAPROPONOWANYCH W PROGRAMIE ORAZ METODY ANALIZY SKUTKÓW REALIZACJI POSTANOWIEŃ PROJEKTU PROGRAMU ORAZ CZĘSTOTLIWOŚĆ JEJ PRZEPROWADZANIA Rozwiązaniem alternatywnym mogłoby być zaniechanie realizacji Programu, co spowodowałoby znacznie poważniejsze skutki środowiskowe, inaczej rozłożone w czasie i przestrzeni, a także o wiele bardziej groźne skutki zdrowotne. Jednak przyjęte cele Programu nie mają alternatyw w obowiązującym stanie prawnym. Zaproponowane w Programie przedsięwzięcia mają w efekcie pozytywny wpływ na środowisko, proponowanie innych rozwiązań alternatywnych nie ma uzasadnienia. Wyjątkiem jedynie może być podjęcie decyzji o pozostawieniu (w latach obowiązywania Programu) w ziemi odcinka sieci wodociągowej zbudowanej z rur azbestowo-cementowych, których ze względu na znikome oddziaływanie wymiana może nastąpić w momencie modernizacji tej sieci. 55 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” Podstawą właściwego systemu oceny realizacji Programu jest system monitoringu w ramach obowiązujących przepisów prawnych, w odniesieniu do ilości i stanu technicznego wyrobów i możliwości ich dalszego bezpiecznego użytkowania. Stopnie pilności określone na podstawie wytycznych wyznaczają poniekąd tryb postępowania, aczkolwiek ze względu na fakt, iż inwentaryzacja wyrobów zawierających azbest znajdujących się na terenie Gminy była przeprowadzona w 2008 roku należy dokonać jej aktualizacji. Zestawienie wskaźników rocznej oceny realizacji zadań 1. Ilość azbestu zdemontowanego na terenie gminy [Mg]; 2. Ilość azbestu przekazanego z terenu gminy do unieszkodliwienia w danym roku [Mg]; 3. Pozostała do usunięcia ilość azbestu [Mg]. W oparciu o analizę m. in. ww. wskaźników w kolejnych latach będzie możliwa ocena efektywności realizacji Programu dla gminy Łańcut. 10. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM Prognoza oddziaływania na środowisko dla Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032 została opracowana zgodnie z obowiązującą literą prawa. Najistotniejszym celem Programu jest usunięcie z terenu gminy wyrobów zawierających azbest przy jednoczesnej minimalizacji skutków ich demontażu (płyt azbestowo-cementowych) oraz organizacja transportu i składowania wyrobów zdemontowanych. Celem prognozy jest określenie i ocena skutków realizacji założeń Programu na środowisko przyrodnicze i zdrowie człowieka. W programie dokonano inwentaryzacji i oceny stanu technicznego azbestu i wyrobów zawierających azbest. Spośród korzyści ekologicznych najistotniejsze będzie stopniowe ograniczanie, a następnie całkowita eliminacja narażenia środowiska na azbest poprzez likwidację źródeł emisji włókien azbestowych. Natomiast jako efekty ekonomiczne należy wskazać: przyrost 56 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” wartości gruntów i nieruchomości, poprawa stanu technicznego obiektów budowlanych, jak również zmniejszenie kosztów leczenia chorób azbestozależnych. Prognoza zawiera w szczególności: - analizę i ocenę zgodności zapisów i propozycji sformułowanych w Programie z wymogami, postulatami i celami innych dokumentów strategicznych; - omówienie możliwych do określenia środowiskowych skutków realizacji Programu; - wskazanie sposobów ograniczania negatywnych oddziaływań. Realizacja Programu spowoduje ograniczone, co do skali i miejsca występowania, skutki przyrodniczo - przestrzenne. Źródłami potencjalnych negatywnych skutków środowiskowych będzie zwiększenie ruchu samochodowego na istniejących drogach dojazdowych w kierunku istniejących i projektowanych składowisk odpadów mogących przyjmować do składowania odpady azbestowe oraz w przypadku działań prowadzonych niezgodnie z procedurą - demontaż/usuwanie wyrobów zawierających azbest. Skala skutków środowiskowych dla Gminy Łańcut związanych z realizacją Programu jest stosunkowo ograniczona. Realizacja działań Programu nie będzie powodować transgranicznego oddziaływania na środowisko. 11. WYKORZYSTANE MATERIAŁY W trakcie opracowywania Programu skorzystano z następujących publikacji: Poradnik dla użytkowników wyrobów azbestowych, Ministerstwo Gospodarki, Departament Instrumentów Środowiskowych, Warszawa 2008, Marek K. „Ryzyko nowotworowe związane z narażeniem na azbest.” Medycyna Pracy 2002 Bezpieczne postępowanie z azbestem i materiałami zawierającymi azbest, Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie Wydział Inżynierii Materiałowej i Ceramiki Katedra Technologii Materiałów Budowlanych - opracowano na podstawie przepisów prawnych według stanu na dzień 30 czerwca 2007 r. („Informator o przepisach i procedurach dotyczących bezpiecznego 57 Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Łańcut na lata 2013-2032” postępowania z wyrobami zawierającymi azbest” - wyd. MGPiPS Warszawa 2003 – z aktualnymi uzupełnieniami) Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski” 2002 Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032 Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Podkarpackiego, sierpień 2012 Wojewódzki program usuwania azbestu na lata 2009-2032 Program Ochrony Powietrza dla strefy podkarpackiej wraz z Planem Działań Krótkoterminowych Program ochrony środowiska przed hałasem dla obszarów położonych w pobliżu głównych dróg w województwie podkarpackim o obciążeniu ruchem powyżej 6 milionów przejazdów rocznie „Raport o stanie zagospodarowania przestrzennego w województwie podkarpackim” ( WIOŚ, 2009 r.) Ponadto wykorzystane zostały materiały informacyjne zamieszczone na stronach internetowych: Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego Urzędu Gminy Łańcut Starostwa Powiatowego w Łańcucie Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Rzeszowie. 58