docWYSTĄPIENIA PLENARNE Psychoterapeuta jako obywatel
download 
Reklamacja Transkrypt
WYSTĄPIENIA PLENARNE Psychoterapeuta jako obywatel
WYSTĄPIENIA PLENARNE PROF. DR HAB. BOGDAN DE BARBARO LEK. MED. JAKUB BOBRZYŃSKI MGR KATARZYNA GDOWSKA Psychoterapeuta jako obywatel Zjawiska społeczne obserwowane ostatnio w Polsce skłaniają do stawiania istotnych pytań w obszarze psychoterapii. Narastające napięcia, a zwłaszcza poziom agresji politycznej w skali nieznanej w okresie od uzyskania niepodległości w 1989 roku stawiają przed psychoterapeutą nowe wyzwania, nowe dylematy i nowe pytania. - Kiedy lęk społeczny, agresja publiczna czy bunt są przejawem neurotyzmu lub niedojrzałości i wymagają terapii, a kiedy są znakiem dojrzałego nonkonformizmu? Na ile osobiste poglądy terapeuty mogą utrudniać namysł nad tym zagadnieniem? - Czy jest możliwe rozróżnienie między rolą psychoterapeuty a rolą obywatela? Czy terapeuta, zobowiązany kodeksami etycznymi do neutralności ma prawo do społecznego zaangażowania? Czy psychoterapeuci powinni zawsze zachowywać neutralność w sprawach politycznych? Czy psychoterapeuta ma prawo do publicznego wyrażania swoich Zakład Terapii Rodzin Katedry Psychiatrii UJ CM poglądów (politycznych, religijnych)? społecznych, -Czy wiedza psychoterapeutów i psychiatrów może być wykorzystywana przez nich w przestrzeni publicznej do wyjaśniania zjawisk społecznych? Czy „ekspertyzy” psychologiczne, psychiatryczne, psychologiczne, opisujące zjawiska społeczno-polityczne byłyby wyrazem potrzebnej społeczeństwu obywatelskiej wrażliwości czy raczej byłby to wyraz postaw patriarchalnych i paternalistycznych? Kiedy powinni, a kiedy im nie wolno komentować sytuacji społecznopolitycznej z wykorzystaniem wiedzy profesjonalnej? -Czy mogą zachodzić okoliczności, a jeśli tak, to jakie, kiedy neutralność i dystansowanie się od bieżących problemów społeczno-politycznych może oznaczać obojętność i szkodliwy konformizm? Wystąpienie będzie uszczegółowieniem tych pytań, a także – w ograniczonym zakresie – próbą znalezienia na nie odpowiedzi. 1 PROF. DR HAB. MARIA BEISERT Agresja w seksualności człowieka norma vs patologia Agresja i przemoc są często jeszcze pojęciami traktowanymi synonimicznie. Oddzielenie ich znaczenia ma dla oceny seksualności człowieka kluczowe znaczenie. O ile przemoc (i jedna z jej podkategorii – przymus) jest jednoznacznie zaliczana do patologii seksualnej o tyle status pojęcia agresji w ocenie seksualności i aktywności LEK. MED., MGR JOANNA DUCHNIEWICZ Zakład Seksuologii Społecznej i Klinicznej, Instytut Psychologii UAM, Poznań seksualnej człowieka nie jest jasny. Wystąpienie jest próbą przedstawienia roli agresji w żeńskiej i męskiej linii rozwoju seksualnego w koncepcji rozwoju człowieka według O.F.Kernberga. Rozróżnienie między agresją prowadzącą do destrukcji a agresją warunkującą osiąganie celów rozwojowych może się okazać pomocne w rozumieniu, diagnozowaniu i leczeniu zaburzeń seksualnych. Klinika Psychiatrii Wieku Rozwojowego, Laboratorium Psychoedukacji Złość, wściekłość, agresja w ujęciu terapii ISTDP Intensywna Krótkoterminowa Psychoterapia Dynamiczna (ISTDP) należąca do grupy opartych na doświadczaniu terapii dynamicznych (EDT), to zapoczątkowany przez Habiba Davanloo, psychiatrę i psychoanalityka w latach 60-tych ubiegłego wieku w Kanadzie, współczesny nurt w psychoterapii, rozwijający się również z powodzeniem w USA i krajach Europy Zachodniej, a w ostatnich latach także w Polsce. W oparciu o precyzyjną obserwację nagrań sesji terapeutycznych, Davanlo wypracował nowe, ustrukturalizowane podejście terapeutyczne pozwalające na osiąganie głębokich i trwałych zmian wewnątrzpsychicznych w stosunkowo krótkim czasie. Teoretyczne podstawy ISTDP oparte są na założeniach psychoanalitycznych oraz teorii przywiązania Johna Bowlby’ego, zintegrowanych ze współczesną wiedzą neurobiologiczną. ISTDP obejmuje szerokie spektrum dolegliwości i problemów pacjenta m.in. depresje, zaburzenia osobowości, zaburzenia lękowe, zaburzenia somatomorficzne i wiele innych, jest również bardzo użytecznym podejściem w pracy z pacjentami impulsywnymi i agresywnymi, mającymi trudności w rozróżnianiu pomiędzy swoimi impulsami, uczuciami a mechanizmami obronnymi. Podczas wykładu przybliżę 2 metodę pracy z takimi pacjentami w oparciu o własne, ponad 8-letnie doświadczenie takiej pracy oraz materiał zawarty w książce wybitnych przedstawicieli tego nurtu, dr Josette ten PROF. DR HAB. MIROSŁAW KOFTA My kontra oni: źródła wrogości w relacjach międzygrupowych Wrogość i agresja w relacjach międzyludzkich ma swoje źródła nie tylko w indywidualnych doświadczeniach jednostki, ale i w fakcie, że należy ona do określonych grup (kategorii) społecznych. W referacie dokonam przeglądu najważniejszych mechanizmów, zidentyfikowanych przez współczesną psychologię stosunków międzygrupowych, odpowiedzialnych za podsycanie, wyzwalanie, bądź hamowanie wrogości i zachowań agresywnych. Szczególna uwagę poświęcę m.in. znaczeniu następujących czynników: roli dojrzałej i obronnej identyfikacji grupowej, prawicowemu autorytaryzmowi i Have-de Labije i prof. Roberta Neborsky’ego „Mastering Intensive Shortterm Dynamic Psychotherapy, A Roadmap to the Unconscious“ (książka wkrótce ukaże się w języku polskim) Wydział Psychologii, Uniwersytet Warszawski orientacji na dominację społeczną, oraz spiskowym teoriom świata społecznego, a także znaczeniu poczucia zagrożenia (dla siebie, dla grupy własnej) jako czynnika wyzwalającego wrogość i agresję międzygrupową. Zanalizuję znaczenie wspomnianych czynników dla stereotypizacji, uprzedzeń, i dehumanizowania członków grup obcych. W końcowej części wystąpienia spróbuję odpowiedzieć na pytanie, jakie oddziaływania mogą sprzyjać przełamaniu barier psychologicznych między „swoimi” i „obcymi” i ograniczeniu agresji międzygrupowej. 3 DR N. MED. AGNIESZKA KLIMOWICZ Agresja a narodziny dziecka planowanie interwencji w oparciu o Dynamic Maturational Model of Attachment Krótki wstęp, z przykładami klinicznymi, do rozróżniania źródła i znaczenia agresji (a wiec i do oceny przyszłego ryzyka zachowań agresywnych) z punktu MGR ANNA KRÓL-KUCZKOWSKA Wstyd, mentalizacja i agresja Donald Nathanson napisał, że postfreudowskie społeczeństwo było już leczone na wszystko poza wstydem. I że w związku z tym poziom i powaga niezdiagnozowanego i nieleczonego wstydu i związanych z nim problemów daleko przekracza wszystko, co jesteśmy sobie w stanie wyobrazić. Wstyd jest rzeczywiście jednym z najmniej analizowanych stanów emocjonalnych człowieka. Jest to sytuacja zadziwiająca, zważywszy jak potężny wpływ ma cała dynamika wstydu na rozwój i funkcjonowanie człowieka. W moim wystąpieniu będę chciała zastanowić się nad powiązaniami pomiędzy wstydem, mentalizacją i agresją. Chciałabym opisać jak rodzi się wstyd – jako pierwotna Mother and Infant Mental Health Service, Kent widzenia teorii DMM. Omówię przeciwstawne psychologicznie strategie przywiązania lękowego, ich powiązanie z psychopatologia w okresie perinatalnym, i znaczenie dla planowania interwencji terapeutycznej. Pracownia Psychoterapii Humani, Poznań reakcja na powtarzające się niedostrojenia w relacji dziecko – opiekun. Opiszę również jak paraliżujący wstyd pojawia się wtórnie w momentach, kiedy człowiek obawia się przerwania kontaktu („muszę się ukryć, bo jesteśmy blisko i zaraz ten drugi zobaczy jak bardzo jestem zły”).Zastanowię się nad różnicą pomiędzy poczuciem winy a wstydem i nad tym, dlaczego ten ostatni u pacjentów z np. zaburzeniami osobowości możemy rozumieć w klinicznych kategoriach chronicznego wstydu. Opiszę jak doświadczenie wstydu łączy się z załamaniem procesu mentalizowania w diadzie rodzic – dziecko i w jaki sposób prowadzi do zachowań agresywnych, zarówno w stosunku do innych jak i samego siebie. 4 PROF. DR HAB. ANDRZEJ LEDER Agresja, historia, demokracja. Demokratyczna zmiana, a ujawnienie destrukcyjnych pragnień Demokratyzacja społeczeństw, żyjących wcześniej w hierarchicznych, autorytarnych lub quasi autorytarnych Instytut Filozofii i Socjologii PAN reżimach uruchamia bardzo wiele tłumionych wcześniej pragnień i emocji. Wśród nich są też często te negatywne, związane ze stłumioną agresją, mściwością czy uczuciami zawistnymi. W swoim wystąpieniu zastanawiał się będę nad losami tego rodzaju afektów w demokratyzujących się społeczeństwach, również polskim. DR N. MED. SŁAWOMIR MURAWIEC Leki przeciwdepresyjne „modulatory agresji” jako Według badan przeprowadzonych przez Naukowe Towarzystwo Psychoterapii Psychodynamicznej nawet 30%-50% pacjentów w trakcie psychoterapii przyjmuje leki, głównie z grupy przeciwdepresyjnych. Leki te mają wieloraki wpływ na psychikę osoby leczonej, który może być ważny w kontekście psychoterapii. Podgrupa leków przeciwdepresyjnych działająca na jeden z neuroprzekaźników mózgowych- serotoninę – jest najczęściej stosowaną grupą leków w terapii depresji. Jednak wpływ na układy mózgowe związane z serotoniną wykracza poza klasycznie ujmowany wpływ leku po prostu na objawy zespołu depresyjnego. Jak wynika z badań na zwierzętach, serotonina jest neuroprzekaźnikiem zaangażowanym w kontrolę agresji. Badania te wskazują, że zwiększenie jej poziomu ma wpływ hamujący na agresję (natomiast zmniejszenie poziomu serotoniny uwalnia zachowania agresywne). W ludzi zmniejszenie poziomu tryptofanu (z którego tworzona jest serotonina) zwiększa zachowania agresywne, zmniejsza natomiast zachowania afiliacyjne). Zwiększenie poziomu serotoniny przy pomocy leków wpływa na poziom agresywności i zachowania w relacjach społecznych. Na przykład Young i wsp. proponują hipotezę, że leki te wpływają na wymiar 5 “kłótliwość- zgodność”, czyli agresywność, złość, tendencja do konfliktów versus tendencja do współpracy. Osoby z depresją są często drażliwe i mają wybuchy złości, co wywołuje komplementarne reakcje otoczenia społecznego (otoczenie reaguje złością na złość). Hamujący wpływ leków na wymiar agresywności, złości i drażliwości prowadzić może do zmiany tych reakcji społecznych na bardziej pozytywne (zgodność, współpraca zamiast konflikt). Taki wpływ leków może mieć szczególne znaczenie w psychoterapii w kilku wymiarach. Po pierwsze należy sobie uświadomić, że osoba przyjmująca leki z tej grupy uczestnicząca jednocześnie w psychoterapii, to nie jest wyłącznie osoba u której ustąpiły objawy depresyjne pod wpływem leczenia, lecz w pewnym sensie „inna osoba”, ze zmienionymi pewnymi cechami sposobu przeżywania. Będzie ona w sposób odmienny od dotychczasowego układała swoje relacje z otoczeniem społecznym, jak wskazuje wyżej opisana hipoteza. W tym mechanizmie w przypadku prowadzenia psychoterapii grupowej – osoba w trakcie leczenia przeciwdepresyjnego będzie PROF. DR HAB. IRENA NAMYSŁOWSKA w odmienny sposób wchodziła w interakcje z innymi członkami grupy, promując zachowania filiacyjne i hamując agresywne, ze względu na modyfikacje wywołane działaniem leku. W relacji z terapeutą indywidualnym także wpływ leków na tworzenie przeniesienia może wynikać z opisanych wyżej czynników. W terapii indywidualnej nasycenie agresją, złością, silnymi emocjami obiektów wewnętrznych będzie hamowane, nie będą one tak intensywnie przeżywane. Obiekty obecne w psychice i przeżycia z nimi powiązane nie będą budziły tak silnych emocji, złości, wiec będą „łagodzone” lub odsuwane w cień. Odmienna sytuacja będzie miała miejsce w przypadku odstawienia leków w trakcie psychoterapii, gdzie nagle może dochodzić do spiętrzenia i nasilenia konfliktu i siły przeżywania obiektów wewnętrznych. W związku z tym pojawia się wpływ leków na obiektyw wewnętrzne i ich wzajemne relacje, poprzez wyhamowanie pewnych aspektów działaniem leku, a promowanie innych odniesień. Ten złożony wpływ leków w trakcie terapii powinien być brany pod uwagę przez psychoterapeutów. Warszawski Ośrodek Psychoterapii i Psychiatrii Czy przekaz transgeneracyjny może dotyczyć agresji? Czy poprzednie pokolenia mają wpływ na nasze zachowania agresywne ? Autorka zastanawia się jaką rolę w zachowaniu agresywnym odgrywają przekazy transgeneracyjne. W wymiarze indywidualnym z pewnością doświadczenia poprzednich pokoleń mogą dzięki przekazowi transgeneracyjnemu wpływać na naszą agresję, tak jak mogą wpływać na wiele innych naszych zachowań takich jak lęk, depresja, zagrażająca wizja świata czy też przekonanie o znaczeniu niezależności. 6 Jak ten indywidualny rodzinny przekaz transgeneracyjny determinuję społeczny wymiar agresji, jak splata się z pozostałymi, skomplikowanymi PROF. DR HAB. BOGUSŁAW PAWŁOWSKI Biologiczne o status aspekty rywalizacji Badania psychologii ewolucyjnej wskazują, że dążenie do osiągnięcia wyższego statusu społecznego są jednym z ważnych aspektów zachowań społecznych człowieka. Ponieważ status społeczny był, a w wielu społeczeństwach ciągle jest związany z sukcesem reprodukcyjnym mężczyzn istnieje silna rywalizacja o uzyskanie wyższego statusu, szczególnie u tej płci. Zaprezentowane zostaną DR HAB. MACIEJ PILECKI Złożona natura zaburzeń zachowania okresu rozwojowego Występowanie zachowań o charakterze agresywnym stanowi element diagnozy nozologicznej szeregu zaburzeń psychicznych występujących u dzieci i młodzieży takich jak zaburzenia zachowania, zaburzenia opozycyjnobuntownicze, uciążliwe zaburzenia regulacji emocji, zaburzenia hiperkinetyczne. Rozumienie psychodynamiczne jednocześnie poszerza uwarunkowaniami historycznymi, społecznymi i innymi pozostaje pytaniem otwartym. Czy historia narodu to historia wszystkich należących do niego rodzin ? Katedra Biologii Człowieka, UW ewolucyjne przyczyny tych aspektów agresji, które związane są z walką o status oraz cechy, które wpływają na status mężczyzny i wiążą się z jego sukcesem reprodukcyjnym. Ponieważ poziom dominacji wpływa na motywację do osiągania statusu społecznego, przedstawione będą również dotychczasowe dane na temat potencjalnych genetycznych i fizjologicznych uwarunkowań rywalizacji o status. Klinika Psychiatrii Dzieci i Młodzieży UJ CM jak i komplikuje analizę zachowań agresywnych występujących w wieku rozwojowym. Wskazuje ono na ich deficytowe, konfliktowe, interakcyjne czy kulturowe tło. Praca terapeutyczna z agresywnymi dziećmi i nastolatkami konfrontuje z szeregiem wyzwań dotyczących zasad settingu, radzenia sobie z agresja pacjenta skierowaną do terapeuty czy szczególnymi cechami przeciw-przeniesienia. Zagadnienia te będą tematem niniejszego wykładu. 7 MGR JACEK SANTORSKI Zarządzanie gniewem w biznesie od wyniszczającej walki do konstruktywnej konfrontacji, bez korporacyjnych mistyfikacji Prowadzenie biznesu i działanie korporacji powszechnie kojarzą się z "drapieżnością", negatywną rywalizacją, bezdusznymi wymaganiami czy mobbingiem. Dlatego ciekawy jest nowy od dwóch dekad trend budowania zdemokratyzowanych organizacji, rozwijania morale zespołów nie w oparciu o strach i autorytarną dyscyplinę, lecz o szacunek, zaufanie i fun. Podczas gdy w życiu społecznym i polityce "dyktatury mają się dobrze" - w biznesie, zwłaszcza start-upach, projektach PROF. DR HAB. KRYSTYNA SKARŻYŃSKA Wrogość i przemoc jako efekt wizji siebie, własnej grupy i świata Wszelkie formy agresji przynoszą szkodę innym ludziom. Agresorzy czynią zło innym, ale często także niszczą siebie. Teorii na temat przyczyn ludzkiej agresywności jest dzisiaj sporo, ale dotyczą one zazwyczaj poszczególnych jej form czy przejawów, czy sfer życia w jakich się je spotyka, raczej niż wyjaśniają ogólne prawidłowości. Jedną z najszerszych współczesnych ujęć przyczyn agresji i przemocy – zarówno w makroskali, jak i w organizacjach i innych grupach Akademia Psychologii Przywództwa opartych na innowacyjności i jakości mamy "nowy trend". Jak się okazuje jednak - nie jest to łatwe. Zanim folwarczne relacje i autorytarne nawyki ewoluują w partnerstwo i zaangażowanie - firmy i ich liderzy utykają w szeregu pułapek. - mamy np firmy i zespoły "pasywno-agresywne" lub "mistyfikacje" otwartej organizacji, wartości implementowane są fasadowo, a w korporacjach kwitnie hipokryzja. Prelegent prowadzący Akademię Psychologii Przywództwa i firmę consultingową dla właścicieli i zarządów zaprezentuje kilka przykładów ilustrujących jak trudno wyrzekając się agresji, być "dobrym i bogatym", nawet gdy przyświecają temu pozytywne intencje. Katedra Psychologii Społecznej SWPS, Instytut Psychologii PAN społecznych oraz w codziennych relacjach między jednostkami – jest teoria czterech korzeni zła, przedstawiona przez Roya Baumeistera (2009). Koncepcja ta zasługuje na uwagę, bo – obok powszechnie znanych psychologicznych przyczyn agresji, jak na przykład osobisty interes sprawcy, realizowany kosztem ofiar, wskazuje mniej oczywiste uwarunkowania, takie jak idealizm. W drugiej części referatu omówię uwarunkowania akceptacji agresji w życiu politycznym. Na podstawie serii badań własnych pokażę, jak schematyczne 8 obrazy świata (zakładające antagonistyczny charakter relacji społecznych i polityczny cynizm) oraz grupy własnej (wizerunek narcystycznomartyrologiczny), a także sposoby DR N. MED. CEZARY ŻECHOWSKI Gniew, drapieżnictwo i dominacja społeczna – oblicza agresji w ujęciu neuropsychoanalizy W wystąpieniu zostanie przedstawiona koncepcja agresji jako wyrazu uaktywnienia się podstawowych systemów emocjonalnych (J. Pankspepp). Zdaniem J. Pankseppa istnieje kilka odmiennych systemów emocjonalnych rozumienia wolności – różnicują postawy wobec agresji obywateli wobec polityków oraz politycznej przemocy instytucjonalnej a także wobec różnych grup, uznawanych za „obce”. Katedra Psychologii Klinicznej UKSW odpowiedzialnych za zjawiska powiązane z agresją. Wychodząc z powyższych założeń można by mówić o kilku rodzajach agresji, z których każdy posiada odmienny cel, manifestacje oraz „emocjonalność”. W prezentowanej pracy chciałbym skoncentrować się na pojęciu „reorganizacji umysłu” w obliczu aktywacji pierwotnych systemów emocji, w tym agresji. 9 SYMPOZJA AGRESJA A RELACJA PACJENT-TERAPEUTA pasmo 1 Prowadzący: Iwona Kozłowska-Piwowarczyk MICHAŁ CZERNUSZCZYK Pieniądze w psychoterapii Agresja to temat, który często omawia się w psychoterapii, rzadziej - na szczęście rozgrywa. Agresji ze strony pacjentów możemy się przeciwstawiać i możemy ją interpretować. Na agresję własną nie powinniśmy sobie pozwalać. Jednak gdy przychodzi do płacenia i przyjmowania IWONA KOZŁOWSKA- PIWOWARCZYK Kiedy terapeuta przegrywa z siłami autodestrukcji pacjenta i jego rodziny pochodzenia Autorka przedstawi opis przypadku 4-letniego procesu psychoterapii adolescentki w okresie rozwojowym 16-20 lat zakończony niepowodzeniem. Bazą do teoretycznej refleksji nad przebiegiem procesu terapii indywidualnej i rodzinnej są teoria Ericha Fromma i teoria przekazu transgenracyjnego w systemowej terapii rodzin. Terapeuta w swojej pracy opartej o sojusz terapeutyczny z pacjentem indywidualnym ma w tle jego rodzinę i wyniesione z niej 22.10. sobota 11.30-13.00 Pracownia Działań Pozytywnych opłaty, obie strony doświadczać mogą żywych i często niełatwych emocji, przeżywając zachowanie tej drugiej strony jako właśnie agresywne - w "tu i teraz" gabinetu. Proponuję przyjrzenie się rzadko omawianemu tematowi pieniędzy w psychoterapii. Ośrodek Psychoterapii Systemowej w Krakowie funkcjonalne i dysfunkcjonalne wzorce zachowań. Analiza przypadku będzie zogniskowana wobec trudności przeformułowania w terapii dysfunkcjonalnych, autodestrukcyjnych wzorców zachowań wobec siły „miłości śmierci” o której pisze Fromm. Prowadząc psychoterapię indywidualną często nie docenia się niewidzialnych lojalności (invisible loyalties) na które zwraca uwagę Murray Bowen. Z perspektywy doświadczeń autorki, także terapeutki rodzinnej, mają one ogromny wpływ na powodzenie lub niepowodzenie w procesie psychoterapii. 10 KATARZYNA PONIATOWSKA- LESZCZYŃSKA Nienawiść, wrogość, zawiść w relacji terapeuta-pacjent. Specyfika leczenia pacjentów o niższym pogranicznym poziomie organizacji osobowości Relacja terapeutyczna wymieniana jest jako jeden z głównych czynników leczących w psychoterapii. Jej intensywność, jakość oraz skuteczność zależy w dużej mierze od dynamiki przeniesieniowoprzeciwprzeniesieniowej, niepowtarzalnej dla konkretnego kontaktu terapeutapacjent. Im głębsza patologia osobowości naszego pacjenta, tym silniejsza regresja widoczna w relacji terapeutycznej. Osoba terapeuty staje się urealnieniem elementów wewnętrznego świata pacjenta, a patologiczne procesy rządzące jego osobowością zaczynają w mniejszym lub większym stopniu wpływać na dynamikę wzajemnych interakcji, stosowane interwencje, reakcje pozawerbalne. Pojawiają się: nienawiść, zawiść, wrogość, elementy sado- ADRIANA ZIELIŃSKA Wpływ przemocy transgeneracyjnej na budowanie/ przebieg relacji terapeutycznej w systemowej terapii rodzin W swoim wystąpieniu chcę podzielić się refleksjami z prowadzenia terapii systemowej rodzin z doświadczeniem przemocy międzypokoleniowej, ze szczególnym uwzględnieniem wpływu Poznańska Pracownia Psychoterapii masochistyczne oraz prześladujące, w różnym natężeniu wpływając na naszą pracę. W jednym momencie atakowany może czuć się terapeuta, by po chwili zmagać się z poczuciem winy za agresywne epatowanie=interpretacjami swojego pacjenta. Bądź odwrotnie, zdarza się nam utknąć w zamrożonej przeniesieniowo-przeciwprzeniesieniowej relacji, z poczuciem, że utraciła ona właściwości leczące, lub, co gorsza, bez tego poczucia. W swojej prezentacji odniosę się do charakterystycznych dla głębokiej patologii osobowości przeniesień: psychopatycznego oraz paranoicznego, ich potencjalnych fluktuacji oraz możliwych przeciwprzeniesieniowych odpowiedzi terapeuty. Wspólnie będziemy mieli możliwość refleksji nad strategią pracy terapeutycznej w kierunku rozwoju i wzmacniania przeniesienia depresyjnego u naszych pacjentów o niższym pogranicznym poziomie organizacji osobowości Prywatny Gabinet Psychologiczny doświadczania przemocy w przeszłości, na budowanie i przebieg relacji terapeutycznej obecnie. Omówię rodziny, w których doświadczanie przemocy nie było "identyfikowanym problemem" zgłaszanym do terapii, a także te, w których doświadczania przemocy było marginalizowane albo zniekształcane przez rodzinę. 11 AGRESJA A SEKSUALNOŚĆ pasmo 3 Prowadzący: Agnieszka Iwaszkiewicz 23.10. niedziela 9.00 -10.00 MARTA DORA IZABELA JĄDEREK Uniwersytet Jagielloński Uniwersytet SWPS Zachowania autoagresywne wśród osób nieheteroseksualnych, a problematyka stresu mniejszościowego doświadczają i przeżywają swoją tożsamość odbiega od heteronormatywnej socjalizacji, co może dla nich stanowić źródło cierpienia i chronicznego stresu. Osoby te często nie mają wsparcia w otoczeniu albo antycypują jego brak. Okres dojrzewania jest statystycznie początkiem pojawiania się epizodów autoagresji, która, jak można przyjąć, w szczególny sposób dotyczy osób nieheteroseksualnych. Statystyki wskazują, że nieheteroseksualna młodzież ma wyższy wskaźnik samobójstw oraz podejmowania zachowań ryzykownych, w tym również ryzykownych zachowań seksualnych, niejednokrotnie w towarzystwie alkoholu i substancji psychoaktywnych (Garofalo, Wolf, Wissow, Woods & Goodman, 1999; Durant, Krowchuck & Sinal, 1998). Zgodnie z koncepcją Iana Meyera (2003), stres mniejszościowy można opisać jako dodatkowe stresory, jakich doświadczają osoby należące do naznaczonych społecznie grup. Osoby identyfikujące się jako nieheteroseksualne, mogą odczuwać stres mniejszościowy pod postacią napięcia psychicznego będącego skutkiem doświadczeń odrzucenia i dyskryminacji ze względu na tożsamość seksualną. Negatywna percepcja i recepcja osób biseksualnych i homoseksualnych może prowadzić do negatywnego postrzegania siebie, tłumienia i kwestionowania własnej tożsamości. Badacze podkreślają kluczową rolę społecznej stygmatyzacji w powstawaniu stresu, którego konsekwencją mogą być nieadaptacyjne zachowania, prowadzące do pojawienia się symptomów zaburzeń psychicznych, a także uruchomienia mechanizmów obwiniania siebie, lękliwości, zinternalizowanej homo- i bifobii. Niektóre źródła sugerują, że autoagresja jest bardziej rozpowszechniona wśród osób nieheteroseksualnych niż wśród heteroseksualnej populacji. W okresie adolescencji, na który przypada czas formowania się nieheteroseksualnej tożsamości, osoby homo- i biseksualne spostrzegają, że sposób w jaki Zinternalizowany negatywny stosunek do własnej tożsamości jest poważnym i rzeczywistym zagrożeniem dla zdrowego rozwoju jednostki. Mając powyższe za punkt wyjścia rozważań, autorki zwracają uwagę na potrzebę objęcia profilaktyką psychologiczną osób szczególnie narażonych na doświadczanie dyskryminacji i stygmatyzacji. Wczesne rozpoznawanie zaburzeń funkcjonowania, minimalizowanie skutków czynników ryzyka w postaci włączenia ich w procesy psychoterapeutyczne, mogą stanowić podstawę dla akceptacji siebie i zdrowego rozwoju własnej tożsamości. 12 ALEKSANDRA KRASOWSKA Katedra i Klinika Psychiatryczna WUM Skazani na przemoc? Czynniki związane z podejmowaniem agresywnych zachowań seksualnych Wstęp: Badania dotyczące sprawców czynów pedofilnych oraz sprawców zgwałceń sugerują brak efektywnych mechanizmów samokontroli związany z wysokim nasileniem impulsywności poznawczej i behawioralnej oraz nieprawidłowym sposobem przetwarzania emocji. Do tej pory nie analizowano wzajemnych związków pomiędzy inteligencją emocjonalną, mechanizmami kontroli behawioralnej i poznawczej oraz sposobem podejmowania decyzji w grupie sprawców przestępstw seksualnych. Cel: Ocena sposobu przetwarzania emocji oraz nasilenia impulsywności behawioralnej i poznawczej w grupie sprawców przestępstw seksualnych. Materiał i metoda: Badania prowadzono w trzech grupach: sprawców przestępstw seksualnych, osób uzależnionych od alkoholu oraz osób zdrowych i do tej pory niekaranych. W badaniu zastosowano szereg narzędzi samoopisowych w formie kwestionariuszy (INTE, Skala Impulsywności Barratta), testy AGNIESZKA IWASZKIEWICZ Homofobia uwewnętrzniona jako fenomen autoagresji u osób LGB Homofobia wewnętrzna to termin zarezerwowany dla szczególnego procesu jakiemu podlegają osoby LGB. Polega on na internalizowaniu negatywnych i dyskryminacyjnych postaw społecznych wobec osób homo- lub biseksualnych przez osoby należące do tej właśnie mniejszości. komputerowe (Stop Signal Task, Iowa Gambling Task) oraz polską wersję Reading the Mind in the Eyes Test Wyniki: Przeprowadzona analiza statystyczna wykazała, iż sprawcy przestępstw seksualnych charakteryzują się istotnie obniżoną zdolnością identyfikacji stanów psychicznych w porównaniu z grupami kontrolnymi. W grupie SPS stwierdzono ponadto najwyższe nasilenie impulsywności behawioralnej, niską umiejętność korzystania z doświadczeń oraz obniżoną zdolność radzenia sobie z niepowodzeniami. Nie wykazano istotnych różnic pod względem sposobu przetwarzania emocji i sposobu podejmowania decyzji pomiędzy sprawcami czynów pedofilnych a tymi, którzy dokonali zgwałcenia. Wnioski: Preferencyjni sprawcy przestępstw seksualnych cechują się niższym poziomem inteligencji emocjonalnej, wyższym poziomem impulsywności oraz gorszą tolerancją stresu związanego z niepowodzeniami w porównaniu z osobami zdrowymi i uzależnionymi od alkoholu. Laboratorium Psychoedukacji Uprzedzenia do osób o tej samej orientacji seksualnej czyli wprost do grupy, do której samemu się przynależy to fenomen z którym mierzą się osoby nieheteroseksualne. Może on stanowić rozwojowe wyzwanie w drodze do zintegrowania własnej seksualności. Może jednak stać się sztywnym, destrukcyjnym elementem życia wewnętrznego tych osób, opartym na utrwalonym, nieadekwatnym 13 i stereotypowym obrazie geja, lesbijki czy osoby biseksualnej oraz przejawach ich seksualności a następnie uporczywym utożsamianiu się z tym obrazem. Rozumienie tego zjawiska oraz jego funkcji i konsekwencji dla życia psychicznego osób LGB, głównie w kontekście dynamiki przeradzania się wewnętrznej homofobii w autoagresywny mechanizm jest niezbędną wiedzą potrzebną do psychoterapii osób LGB, w której praca z wewnętrzną homofobią jest niezbędnym obszarem do rozumienia konkretnego pacjenta czy klienta. Swoje doświadczenia z psychoterapii osób LGB zilustruję materiałem klinicznym, który będzie stanowił bazę do dyskusji na ten temat 14 AGRESJA U DZIECI I PACJENTÓW MŁODZIEŻOWYCH pasmo 1 Prowadzi: Julia Gregorowicz RAFAŁ ANTKOWIAK Psychoterapia agresji u dzieci w terapii narracyjnej Zachowania agresywne występują u dzieci w różnych sytuacjach , najczęściej jako problem towarzyszący takim zaburzeniom jak ADHD czy zaburzenia opozycyjnobuntownicze. Agresja pokazuje się w różnych kontekstach, zarówno w rodzinie jak i w szkole. W tym warsztacie skupimy się na następującym zagadnieniu: jak zmobilizować zasoby rodzinne do poradzenia sobie z zrachowaniami MICHAŁ CZERNUSZCZYK MARTA GOSZCZYŃSKA Władca much - latencja jako przejście od agresji obiektualnej do agresji społecznej W literaturze faza latencji zajmuje dość marginalne miejsce. Poświęca się jej mało uwagi mówiąc, że jest to czas, gdy słabną popędy, a do głosu dochodzi rozum. Ale wydaje się też ciekawe, że jest to okres, w którym niezależnie od kultury dochodzi do podziału zadań chłopców i dziewczynek. Szczególnie silnego znaczenia nabiera przynależność do grupy, w tym grupy płciowej. To jest moment, gdy agresja 22.10. sobota 11.30-13.00 Wielkopolski Instytut Psychoterapii agresywnymi dziecka przy pomocy eksternalizacji? Metoda ta znajduje swoje zastosowanie nie tylko w pracy z zachowaniem agresywnym ale też z innymi objawami takimi jak lęk czy dolegliwości psychosomatyczne. Chociaż Michael White, twórca terapii narracyjnej, jest autorem tego sposobu pracy, często znajduje się ona w repertuarze terapeutycznym psychoterapeutów rodzinnych pracujących z rodziną w ujęciu systemowym. Pracownia Działań Pozytywnych zostaje sublimowana, pojawiają się rytuały przejścia. Zaczyna się rozwijać dążenie do tworzenia i utrzymania grupy hermetycznej, homogenicznej, jako wartości samej w sobie. Wydaje się ciekawe, ile się wtedy dzieje. Chcemy przyjrzeć się tej fazie i pokazać ją jako bardzo dynamiczną fazę rozwoju ważnych kompetencji społecznych. Przedstawimy swoje rozumienie latencji z perspektywy terapeutki dzieci i młodzieży oraz terapeuty osób dorosłych. 15 KAROLINA DEJKO EWELINA URBANEK-TRACIAK Sposób na „trudne dziecko” diagnoza i terapia zachowań agresywnych z perspektywy teorii mentalizacji Problemy z zachowaniem o charakterze destrukcyjnym są dość rozpowszechnione w populacji dziecięcej – wyniki badań wskazują, że wspomniany problem może dotyczyć 5-10% dzieci z populacji ogólnej. Zachowania agresywne u dzieci mogą stanowić przejaw zaburzeń klasyfikowanych w ICD-10 pod kategoriami zaburzeń opozycyjno-buntowniczych lub zaburzeń zachowania i emocji. Co więcej, agresja u dzieci często współwystępuje z rozpoznaniami takimi jak ADHD, Zespół Aspergera lub autyzm. Zachowania agresywne u dzieci mogą być kierowane w stronę innych osób, siebie samych lub przedmiotów, przybierać formę agresji fizycznej lub słownej. Niezależnie od rozpoznania medycznego agresywne zachowania dzieci są częstą przyczyną zgłoszeń do gabinetów psychiatrycznych, psychologicznych i psychoterapeutycznych. Etiologia zachowań agresywnych u dzieci jest wieloczynnikowa – wskazuje się przede wszystkim na czynniki natury biologicznej (genetyczne, konstytucjonalne, temperamentalne), psychologicznej (cechy indywidualne, strategie regulowania emocji) oraz systemowej (jakość więzi z opiekunami, styl wychowawczy itp.). W ramach wystąpienia zaprezentowane Katedra Psychiatrii Collegium Medicum UJ, Krakowski Instytut Psychoterapii Stowarzyszenia SIEMACHA zostanie rozumienie agresji u dzieci z perspektywy teorii mentalizacji. Przedstawione zostaną zarówno etiologia, jak i czynniki podtrzymujące występowanie zachowań agresywnych w odniesieniu do mechanizmów regulacji emocjonalnej oraz zdolności do mentalizowania. W prezentowanym referacie przyjmuje się definicję mentalizowania jako umiejętności nadawania znaczenia działaniom własnym i innych osób przez odnoszenie się do intencjonalnych stanów umysłowych, czyli rozumienie zachowań w kategoriach myśli, przekonań, uczuć, intencji, itp. Na podstawie przeglądu literatury można przypuszczać, że obniżona zdolność do mentalizowania u dzieci może być jedną z przyczyn występowania i utrzymywania się zachowań agresywnych. W ramach wystąpienia opisane zostaną mechanizmy łączące trudności mentalizacyjne z zaburzeniami w zachowaniu. W ramach wystąpienia zaprezentowana zostanie również propozycja podejścia terapeutycznego oparta o teorię mentalizacji. Na podstawie doniesień z literatury oraz doświadczenia klinicznego można przypuszczać, że wspieranie rozwoju zdolności mentalizacyjnych u dzieci stanowi ważny czynnik leczący w terapii zaburzeń zachowania o charakterze agresywnym. Prezentacja proponowanych oddziaływań terapeutycznych uzupełniona zostanie o opis przypadku. 16 JULIA GREGOROWICZ Agresja w grupach dziecięcych - jak ją rozumieć, jak sobie z nią radzić (na podstawie doświadczeń warszawskiego Ośrodka ReGeneRacja zajmującego się psychoterapią dzieci, młodzieży i ich rodziców) Zachowania agresywne u dzieci stają się obecnie codziennością w grupach przedszkolnych i szkolnych. Różnią się one formą i intensywnością: od kłótni pomiędzy przyjaciółmi, przez wyśmiewanie oraz obrażanie na portalach społecznościowych do pobicia czy dręczenia, które trwa latami. Próbując zrozumieć przyczyny agresji wśród dzieci warto wziąć pod uwagę kontekst procesu grupowego i zjawisk wynikających z kolejnych jego faz, a także kształtowania się poszczególnych ról grupowych. Podczas wystąpienia chciałabym zaprezentować doświadczenia zespołu psychoterapeutów i psychologów Ośrodek ReGeneRacja dziecięcych z Ośrodka Regeneracja w Warszawie związane z prowadzeniem półkolonii terapeutycznych dla dzieci w wieku 6 - 12 lat. Grupowa forma zajęć daje dzieciom możliwość zdobywania nowych doświadczeń społecznych i pobudza u nich proces zmian. Uczestnicy uczą się poprzez wzajemne interakcje ; informacje zwrotne, obserwację, modelowanie. Doświadczenie przynależności do grupy podnosi ich samoocenę, ale w sposób sprzyjający także odpowiedzialności i autonomii. W czasie prezentacji omówione zostaną kolejne etapy pracy w czasie półkolonii ze szczególnym zwróceniem uwagi na radzenie sobie z zachowaniami agresywnymi dzieci i stosowane metody wspierania uczestników w nawiązywaniu satysfakcjonujących relacji interpersonalnych. Wystąpienie będzie ilustrowane analizą konkretnych sytuacji problemowych oraz przykładami interwencji. 17 KONFLIKTY SOCJO- i PSYCHODYNAMICZNE W UJĘCIU TRANSKULTUROWEJ PSYCHOTERAPII POZYTYWNEJ pasmo 2 Sympozjum Polskiego Centrum Psychoterapii Pozytywnej Prowadzi: Roman Ciesielski PATRYCJA BADECKA Polskie Centrum Psychoterapii Pozytywnej Pięć etapów rozwiązywania konfliktów w ujęciu Transkulturowej Psychoterapii Pozytywnej Transkulturowa Psychoterapia Pozytywna jest modalnością krótkoterminową asymilującą głównie podejścia psychodynamiczne, humanistyczne oraz strategiczne. Odwołuje się ona do transkulturowej wizji człowieka oraz teorii konfliktów. Jednocześnie stanowi unikatowe połączenie mądrości Wschodu i Zachodu. Jej twórcą i popularyzatorem był Irańczyk z pochodzenia prof. Nossrat Peseschkian (1933-2010), specjalista w dziedzinie psychiatrii, neurologii, psychoterapii i medycynie psychosomatycznej. Proces terapeutyczny w Transkulturowej Psychoterapii Pozytywnej jest opisany za pomocą pięciu kolejno następujących po sobie etapów. Model ten ma walory ROMAN CIESIELSKI 22.10. sobota 14.30 -16.00 uniwersalne i metateoretyczne. Służy on do pozytywnego rozwiązywania konfliktów oraz rozwijania strategii samopomocy w psychoterapii. Zastosowanie modelu pięcioetapowego ma zindywidualizowany charakter, dostosowany do potrzeb pacjenta i jego rodziny. Wyróżniamy następujące etapy: 1) Obserwacja i dystansowanie się 2) Inwentarz, 3)Wzmacnianie sytuacyjne, 4)Werbalizacja, 5)Rozszerzanie celów. Podczas wykładu, każdy z tych etapów zostanie bardziej szczegółowo opisany w kontekście relacji terapeutycznej, zjawisk zachodzących w terapii jak, i zmian strategicznych w środowisku życia pacjenta. Rozszerzeniem praktycznym wykładanych treści będzie warsztat o tym samym tytule, podczas którego zaprezentuję sposoby interwencji oraz wybrane techniki terapeutyczne. korespondujące z każdym z etapów. dyrektor Polskiego Centrum Psychoterapii Pozytywnej Transkulturowy wymiar konfliktów w ujęciu Psychoterapii Pozytywnej Psychoterapia Pozytywna jest zintegrowanym systemem psychoterapeutycznym. Reprezentuje ona nurt humanistyczno-psychodynamiczny, poszerzony o perspektywę transkulturową. Zgodnie z założeniami jej twórcy profesora Nossrata Peseschkiana podejście to koncentruje się na konfliktach socjoi psychodynamicznych. Peseschkian wykazał w swoich badaniach, że źródła mikro – i makrokonfliktów są takie same i 18 dotyczą zbioru uniwersalnych wartości społecznych , które określił jako potencjalności aktywne. Rozwój potencjalności uwarunkowany jest między innymi kulturą, w której wyrastamy. Celem wykładu będzie przedstawienie koncepcji rozwojowej potencjalności oraz pokazanie ich wpływu na życie psychiczne i relacje interpersonalne. Ponadto naświetlony zostanie zróżnicowany kontekst kulturowy, w którym one powstają. Nakreślone również zostaną EWA DOBIAŁA Od konfliktu wewnętrznego do konfliktu transkulturowego z perspektywy Transkulturowej Psychoterapii Pozytywnej Psychoterapia Pozytywna jest metateoretycznym podejściem integrującym myśl humanistyczną i psychodynamiczną. Głównym twórcą i propagatorem metody był irański psychiatra, neurolog i psychoterapeutaprof. Nossrat Peseschkian (Peseschkian, N., 1977). Dekady międzynarodowego rozwoju idei Psychoterapii Pozytywnej wypracowały między innymi transkulturowe narzędzia służące konceptualizacji: dynamiki powstania, rozwoju, aktywacji i rozwiązywania zarówno konfliktu podstawowego i wewnętrznego każdej jednostki jak i konfliktów rozgrywanych w przestrzeni interpersonalnej, społecznej i międzynarodowej (Anzoategui, D. M., 2005; Henrichs, C., 2012; Huysse-Gaytandijieva, A., Bondcheva, I., 2013). Podczas wykładu pragnę: przedstawić podstawowe założenia koncepcji podstawowe narzędzia służące ich różnicowaniu oraz zaprezentowane będą przykłady zastosowania różnorodnych kulturowo tradycji i obyczajów w psychoterapii. Zawarte w wykładzie założenia będą rozszerzone w ramach warsztatu praktycznego, ze szczególnym uwzględnieniem możliwości spożytkowania różnorodnych wzorców kulturowych w psychoterapii. Polskie Centrum Psychoterapii Pozytywnej konfliktów: aktualnego, podstawowego, wewnętrznego oraz kluczowego w ujęciu Psychoterapii Pozytywnej (Ciesielski, R., 2016), a także otworzyć przestrzeń refleksji wokół ich uruchamiania w sytuacjach aktualnego konfliktu jednostki. Temat konceptualizacji i dynamiki konfliktów w codziennym życiu jednostki i grupy, zostanie pogłębiony na warsztacie, na którym zaproszę do dalszej refleksji nad zagadnieniem oraz do zapoznania się z narzędziami Psychoterapii Pozytywnej wykorzystywanymi do pracy z pacjentem/klientem na etapie inwentarza i werbalizacji wnoszonych treści z poziomu intrapsychicznego, interpersonalnego, społecznego i transkulturowego. 19 ANNA WYSZADKO Polskie Centrum Psychoterapii Pozytywnej Model Równowagi jako narzędzie diagnostyczne i terapeutyczne Transkulturowej Psychoterapii Pozytywnej Transkulturowa Psychoterapia Pozytywna (TPP) opiera się na holistycznej wizji świata i człowieka. Skupia się na leczeniu zaburzeń i ich skutków ale promuje również zdrowy model życia (salutogeneza). Ponadto podkreśla znaczenie równowagi wewnątrzpsychicznej i tej w otaczającym nas świecie. Twórca TPP Nossrat Peseschkian był przekonany, że konflikty międzynarodowe i interpersonalne wynikają z nieznajomości różnic międzykulturowych oraz małej tolerancji odmienności. Wyrażał pogląd, że pokój na świecie ma swoje źródło w harmonii wewnętrznej każdej jednostki ludzkiej. Model Równowagi (MR) to jedno z narzędzi TPP, służące zarówno do diagnozy jak i terapii. Opisuje cztery obszary aktywności człowieka: ciało/zmysły, działanie/osiągnięcia, kontakt/tradycja, przyszłość/duchowość. Ludzie różnie dystrybuują swoją energię w tych obszarach, ujawniają też charakterystyczne reakcje wobec konieczności zrównoważenia rozkładu tej energii (w przypadku nieświadomego nierozwiązanego konfliktu). Wystąpienie będzie prezentacją MR oraz krótkim wprowadzeniem w TPP, jako koncepcję pozwalającą zrozumieć i pomóc przezwyciężyć konflikty intrai interpersonalne. Słowa klucze: Model Równowagi, Psychoterapia Pozytywna. 20 PACJENT-PSYCHOTERAPEUTA-ŚRODOWISKO. RÓŻNE KONTEKSTY AGRESJI Z PERSPEKTYWY PSYCHOTERAPII INTEGRACYJNEJ pasmo 3 Sympozjum Polskiego Stowarzyszenia Integracji Psychoterapii Prowadzi: Czesław Czabała Kierownik Katedry Psychologii Klinicznej Człowieka Dorosłego APS. 23.10. niedziela 9.00 -10.00 Organizator: MARTA SCATTERGOOD Polskie Stowarzyszenie Integracji Psychoterapii Polskie Stowarzyszenie Integracji Psychoterapii (PSIP) zaprasza na sesję podczas której członkowie zarządu PSIP zaprezentują trzy piętnastominutowe wystąpienia obrazujące rozumienie zjawiska agresji w kontekście specyfiki ich praktyki klinicznej. Czynnikiem wspólnym prezentacji jest koncepcja integracji psychoterapii, która ze względu na miejsce pracy terapeutów, ich podstawową modalność i klientów z którymi pracują przybiera różną formę. Po wystąpieniach przewidziana jest dyskusja. EWA CHALIMONIUK Laboratorium Psychoedukacji Stosowanie zróżnicowanych interwencji w pracy z pacjentem agresywnym - doniesienie kliniczne przedstawi agresywnym, pracę w z której psychoterapię relacyjną z elementami takich podejść jak terapia poznawcza czy behawioralna praca z objawem. pacjentem integruje 21 KRZYSZTOF M. CIEPLIŃSKI Katedra Psychoterapii i Psychologii Zdrowia KUL, European Federation of Psychodrama Training Organisations Therapeutic Spiral Model w pracy ze skutkami agresji - aspekty integracyjne nawiąże do integracyjnych aspektów psychodramy, która może być interpretowana i łączona w praktyce z innymi podejściami psychoterapeutycznymi. Paradygmat MARTA SCATTERGOOD Stygmatyzacja, agresja. Piętno psychicznej psychodramatyczny stanowi kontekst rozwijanego od połowy lat dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia konceptu Therapeutic Spiral Model (TSM). W czasie wystąpienia wskazane zostaną możliwości aplikacyjne TSM w budowaniu działań terapeutycznych dla ofiar i sprawców przemocy. Polskie Stowarzyszenie Integracji Psychoterapii dyskryminacja, w chorobie Prelegentka zwróci uwagę na wymiary stygmatyzacji, jaka dotyka osoby leczące się z powodu choroby psychicznej. Autorka w kontekście kilkuletniego doświadczenia w prowadzeniu “Seminariów o Psychozie” nawiąże do przeciwdziałania stygmatyzacji i dyskryminacji pacjentów, jak również zwróci uwagę na istotną w pracy z pacjentami psychotycznymi integrację pracy psychoterapeutycznej z szeroko rozumianą pracą psychoedukacyjną 22 PODEJŚCIE STRATEGICZNE WOBEC PROBLEMU AGRESJI W SYSETMIE pasmo 1 Sympozjum Polskiego Instytutu Ericksonowskiego Prowadzi : Krzysztof Klajs 22.10. sobota 11.30-13.00 JOLANTA BEREZOWSKA Polski Instytut Ericsonowski Uśmiechnięta Studium Myszka Mickey. przypadku Celem doniesienia jest przedstawienie rocznej terapii pacjenta leczonego z powodu zaburzeń kontroli impulsywnych zachowań zagrażających jego życiu i życiu rodziny. Terapię indywidualną okresowo łączono z terapią pary. Pacjent zgłosił się sam na terapię po incydencie bardzo szybkiej jazdy samochodem w zimie KRZYSZTOF KARAUDA w którym otworzył dodatkowo okna chociaż jechał z dwumiesięcznym dzieckiem. Pod wpływem silnych emocji mimo protestów żony nie był w stanie opanować impulsywnego zachowania . Incydent spowodowała scysja na poczcie.W trakcie terapii zastosowano metody pracy wywodzące siś z różnych podejść teoretycznych (terapia ericksonowska, systemowa, behawioralna) Polski Instytut Ericsonowski Rodzina na krawędzi. Agresja w procesie terapii pewnej rodziny budowania strategii dopasowanych dla tego szczególnego systemu. Prezentacja dotyczy przypadku terapii pięcioosobowej rodziny, której podstawowym zgłoszeniem były agresywne zachowania męża – „trzeźwego alkoholika” - jak sam się przedstawił. Małżonkowie od kilku lat korzystają z różnych form terapii, których „łącznikiem” jest psychoterapia rodzinna prowadzona przez autora prezentacji. Wielość podejmowanych przez rodzinę form pomocy, również w trakcie trwania terapii, różne potrzeby rozwojowe członków rodziny, bieżące trudności, wymagały opracowania i elastycznego Stałym zjawiskiem towarzyszącym rodzinie jest agresja, której siła i zasięg stopniowo przez lata, zauważalnie maleją. Niejednokrotnie można było odnieść wrażenie, że rodzina rozpadnie się. Umiejętność wychodzenia z kryzysów, tworzenia nowych wzorców komunikacji, balansowania różnych zjawisk transowych, stały się wizytówką tej rodziny i niechcący przykładem dla innych rodzin z podobnymi trudnościami. Prezentacja zawiera omówienie kluczowych wątków przypadku, diagnozy, przyjętych strategii pracy oraz rozumienia sytuacji rodziny. 23 KRZYSZTOF KLAJS Uwikłania systemowe sprzyjające agresji w rodzinie W wystąpieniu przedstawię teoretyczne założenie strategicznej terapii rodzin odnoszące się do agresji w systemie . LUCYNA LIPMAN, KATARZYNA SZYMAŃSKA Spożytkowanie dysocjacji i asocjacji w terapii zachowań agresywnych W wystąpieniu przedstawimy zjawiska dysocjacji i asocjacji jako główne wymiary transowe determinujące zachowania agresywne. Pokażemy skutki nasilenia tych zjawisk, zarówno w obszarze podzielenia wewnętrznego jednostki jak i funkcjonowania rodziny w kontekście zachowań agresywnych będących próbą utrzymania równowagi w systemie. Naszym zdaniem do bezpośrednich skutków dysocjacji należy utrata możliwości budowania więzi z dziećmi i zdolności empatii członków rodziny. dyrektor Polskiego Instytutu Ericsonowskiego Omówiona będzie kwestia granic, zaburzeń komunikacji ( w tym podwójnego związania); hierarchii i cyklu życia rodziny. Szczególną uwagę poświęcę na przedstawienie mechanizmu triangulacji i jego skutków dla powstawania agresji i możliwych terapeutycznych rozwiązań. Polski Instytut Ericsonowski Do wtórnych kreowanie innych zjawisk transowych takich jak regresja (odtwarzanie wzorców rodzin generacyjnych reagowanie z pozycji Dziecka) halucynacje (parentyfikacja lub triangulacja dziecka, przeniesienie wewnątrzrodzinne agresji), katalepsja (utrwalenie się w pełnionych rolach Sprawcy i Ofiary) i amnezja (niepamięć wydarzeń źródłowych agresji). Omówimy przykłady z terapii pokazujące w jaki sposób poprzez działania terapeutyczne możliwa była zmiana w kierunku budowania więzi, wzmacniania granic i konstruktywnej komunikacji, przywracania porządku w systemie oraz integrowania zdysocjowanych aspektów w całość. 24 BOŻENA WARDĘSZKIEWICZ Terapia rodzin adopcyjnych zgłaszających problem agresji wobec dziecka Celem prezentacji jest przedstawienie procesów dwóch terapii rodzin adopcyjnych zgłaszających problem agresji wobec dziecka. Zgodnie z założeniami podejścia strategicznego wychodzącego poza zrozumienie i empatię, koncentrowałam się w nich na dostarczeniu pacjentom nowego, korektywnego doświadczenia. Przedstawię kluczowe momenty w terapii powstrzymujące agresję w rodzinie: · Proces urealnienia i wyjścia z halucynacji, Polski Instytut Ericsonowski · Proces asocjacji i wyjścia z dysocjacji; · Proces budowania umiejętności stawiania granic. · Stworzenia możliwości doświadczania nowych zachowań i wprowadzania zmian przez członków rodziny z uwzględnieniem szerszych systemów. W trakcie trwających około cztery lata procesów okresowo więc, równolegle z terapią rodzinną łączyłam formy terapii grupowej – dzieci brały udział w rozwojowej grupie rówieśniczej, a rodzice uczestniczyli w grupie wsparcia dla rodziców. · Podstawą dla efektów terapii była długotrwała relacja terapeutyczna i silny emocjonalny związek z terapeutą. 25 PRACA Z AGRESJĄ W RÓŻNYCH PODEJŚCIACH TERAPEUTYCZNYCH pasmo 1 Prowadzi: Krzysztof Jedliński M. FIJEWSKA P. FIJEWSKI K. JEDLIŃSKI 22.10. sobota 11.30-13.00 Ośrodek Pomocy i Edukacji Psychologicznej INTRA Rozumienie agresji oraz koncepcje pracy z osobą agresywną w psychoterapii doświadczeniowej Zachowania agresywne są przejawem nieadaptacyjnych schematów poznawczoemocjonalnych. Często pojawiają się w wyniku zablokowania tendencji aktualizacyjnej, jako konsekwencja wtórnych emocji. Emocjami pierwotnymi w takich przypadkach może być lęk przed opuszczeniem, wstyd, smutek, bezsilność. Jak pracować z pacjentami agresywnymi i bierno-agresywnymi? Jak pracować z IRENEUSZ KACZMARCZYK Od osobistych traum do społecznych furii – zastosowanie EFT w pracy nad doświadczeniem upokorzenia Agresja stanowić może instrumentalną reakcję w odpowiedzi na deprywację wielu potrzeb, w tym również potrzeby wartości i godności. Ten wtórny motyw będąc częścią przeżytych traum może być skierowany przeciwko sobie lub innym, prowadząc do depresji lub tworząc kolejne przejawami agresji wobec terapeuty? Jak doświadczana jest gotowość do zachowań agresywnych i świadomy agresywny zamysł? Czym jest nieagresywne doświadczenie pierwotnej złości? Co jest istotą zmiany w obszarze pracy z osobą agresywną? Prezentujemy rozumienie i różne sposoby pracy terapeutycznej w podejściu doświadczeniowym (Rogers, Gendlin, Greenberg) wobec pacjentów zachowujących się agresywnie w czynny lub bierny. Ośrodek Pomocy i Edukacji Psychologicznej INTRA sytuacje upokorzenia i przemocy. Warsztat będzie okazją do spojrzenia na proces kształtowania się schematów adaptacyjnych, które dynamizując procesy społeczne tworzą globalne zjawiska. Celem warsztatu – w odwołaniu do podejścia skoncentrowanego na emocjach L. Greenberga – jest zaprezentowanie sposobu pracy terapeutycznej z osobami doświadczającymi deprywacji potrzeby godności i „znaczeniowego buntu” w sytuacjach naruszania ich osobistych wartości i przekonań. 26 MARIA KASPROWICZ Użyteczność podejścia narracyjnego w pracy z osobami doznającymi przemocy W wystąpieniu chciałabym zaprezentować idee myślenia i praktyki modelu narracyjnego, które czynią go szczególnie użytecznym i pomocnym w pracy z osobami, które doświadczyły przemocy. Odwołam się do słów Michael'a White'a, jednego z twórców modelu narracyjnego, które mogą być pewnego rodzaju drogowskazem lub mapą dla osób pracujących z osobami doznającymi przemocy. „Nikt nie jest biernym w obliczu traumy. Ludzie zawsze podejmują działania w celu zapobieżenia traumie, na którą są narażeni i kiedy to jest niemożliwe, podejmują działania, by zmniejszyć jej wpływ na życie. … Nawet w obliczu obezwładniającej traumy, ludzie działają tak, aby bronić i zachować to, co JOANNA SZYMAŃSKA Spożytkowanie dysocjacji i asocjacji w terapii zachowań agresywnych W wystąpieniu przedstawimy zjawiska dysocjacji i asocjacji jako główne wymiary transowe determinujące zachowania agresywne i autoagresywne. Pokażemy skutki nasilenia tych zjawisk zarówno w obszarze podzielenia wewnętrznego jednostki jak i funkcjonowania rodziny w kontekście zachowań agresywnych będących próbą utrzymania równowagi w systemie. Naszym zdaniem do bezpośrednich skutków dysocjacji należy utrata możliwości budowania więzi z dziećmi i zdolności empatii członków Wielkopolski Instytut Psychoterapii Wielkopolskie Towarzystwo Terapii Systemowej jest dla nich cenne i czemu nadają wartość w życiu”. Moje zaproszenie do spojrzenia na model narracyjny, jako szczególnie użyteczny w pracy w w/w kontekście będzie składało się z 3 elementów: 1. zwrócenie uwagi na relację terapeutyczną, a w szczególności na problematykę siły, władzy, wpływu, sprawczości 2. budowanie i rozwijanie w rozmowach „obszaru bezpieczeństwa, na którym (klienci) będą mogli stanąć, zanim zaczną mówić o tym co ich spotkało, by nie doszło do powtórnej traumatyzacji”. 3. od opowieści problematycznej do preferowanej – prezentacja rozmowy/mapy prowadzącej do rozwijania obszaru bezpieczeństwa/tożsamości preferowanej. Polski Instytut Ericksonowski rodziny. Do wtórnych kreowanie innych zjawisk transowych takich jak regresja (odtwarzanie wzorców rodziny generacyjnej reagowanie z pozycji Dziecka),halucynacje (parentyfikacja lub triangulacja dziecka, przeniesienie wewnątrzrodzinne agresji),katalepsja (utrwalenie w pełnionych rolach Sprawcy i Ofiary), amnezja. Omówimy przykłady z terapii pokazujące w jaki sposób poprzez działania terapeutyczne możliwa była zmiana w kierunku budowania więzi, wzmacniania granic i konstruktywnej komunikacji, przywracania porządku w systemie oraz integrowania zdysocjowanych aspektów całości. 27 PROBLEMATYKA AGRESJI W TERAPII PAR pasmo 3 Prowadzi: Krystyna Mierzejewska-Orzechowska ZOFIA MILSKA-WRZOSIŃSKA 23.10. niedziela 9.00-10.00 Laboratorium Psychoedukacji Para w furii - złość w związku dziś i kiedyś Przedstawione zostaną ilustrowane materiałem klinicznym rozważania dotyczące złości partnerów wobec siebie na sesji i poza sesją. Będziemy rozmawiać o tym, czy dzisiejsze czasy kształtują specyficzny model złości w związku, czy istnieje złość męska i kobieca, a także jak psychoterapeuta może rozumieć złość w parze i radzić sobie z nią w praktyce. KRYSTYNA MIERZEJWSKA- ORZECHOWSKA Agresja w rozwoju w intymnej parze bliskości Jak rozumieć to, że krzywdzimy, nienawidzimy, atakujemy tych, których kochamy? Każdy z partnerów chce dobrze a „wychodzi jak zawsze”. To pytanie, na które psychoterapeuta pary szuka odpowiedzi. Ważny emocjonalny związek jest szansą na rozwój dorosłej tożsamości jeśli partnerzy potrafią być dla siebie bezpiecznym i życzliwym lustrem. Oczywiście psychoterapeuta pary ma być pierwszym, życzliwym lustrem relacji pary, rozumieć te kręte drogi wchodzenia w bliskość. Nie ma bliskości bez konfrontacji swojej wewnętrznej prawdy a jednocześnie intymna relacja otwiera przestrzeń do odsłaniania czułych miejsc i nadziei na spełnienie wszelkich pragnień. Jak być blisko w poczuciu bycia odrębną osobą, jak używać złości chroniąc relację, cieszyć się dobrem bez wpadania w agresję - to wyzwania rozwojowe pary. Rozumiem psychoterapię pary jako pomaganie partnerom przekraczać kolejne przeszkody w doświadczaniu bliskości w poczuciu autonomii. 28 BARTOSZ SZYMCZYK Ośrodek Naukowo-Terapeutyczny Ogrody Zmian Przemoc (między)kulturowa w parach dwukulturowych. Spostrzeżenia z pracy terapeutycznej z parami W terapii par i rodzin często mamy do czynienia z konfliktem. Konflikt w narracji pary lub rodziny dotyczy zwykle spostrzeganych (bardziej lub mniej wyraźnie) różnic. W parach i rodzinach dwukulturowych do szeregu często przywoływanych źródeł tych różnic (np. wiek rozwojowy, płeć, gender, przekaz transgeneracyjny) dochodzi także różnica kultury pochodzenia. Zdaniem Bhugrego i de Silvy (2010) różnice kulturowe stanowią wyzwanie zwłaszcza w terapii par i małżeństw. Inaczej bowiem niż w terapii indywidualnej istnieje bowiem wiele kombinacji różnic, związanych z kulturą każdego z małżonków oraz terapeuty, a także z kontekstem kulturowym, w którym prowadzona jest terapia Przedmiotem wystąpienia będą rozważania na temat roli różnic kulturowych w konflikcie pary, sposobach ich wnoszenia, przeżywania i przezwyciężania. Pokazane zostaną różnego rodzaju sposoby rozumienia i interpretowania wnoszenia (lub niewnoszenia) przez pary poziomu różnic kulturowych w omawiany konfliktod instrumentalnego traktowania tych różnic, jako obszaru, w którym można walczyć, lub z którym nic nie można zrobić, przez płaszczyznę, na którą można dokonywać nieświadomie projekcji wewnętrznego konfliktu małżonka lub małżonki, przez sytuacje, w których lojalność wobec kultury pochodzenia jest tożsama z lojalnością wobec rodziny pochodzenia, aż po sytuacje, w których kultura staje się obszarem utrwalonej przemocy, a różnice kulturowe używane są jako oręż agresji, pogardy i deprecjonowania drugiej osobymałżonka, a czasem terapeuty. Omówione zostaną terapie i sytuacje, w których przemoc kulturową udało się zredukować, zatrzymać, czy też zamienić na zaciekawienie i chęć rozumienia, a parom- wyjść poza uwikłanie w walkę o prymat kultury pochodzenia, na rzecz chęci tworzenia własnej mini-kultury. Czasem także uznać bezradności wobec istotnych różnic wartości o kulturowym podłożu. Refleksje dotyczyć będą także zagadnienia kultury terapii i ewentualnych obszarów, w których kultura sama może stawać się przemocowa. 29 PSYCHOTERAPEUTA WOBEC AGRESJI W SPOŁECZEŃSTWIE I KULTURZE pasmo 2 Prowadzi: Barbara Józefik 22.10. sobota 14.30 -16.00 MICHAŁ JASIŃSKI CLARA PAZ GUILLEM FEIXAS Proces radykalizcji i deradykalizacji z perspektywy konstruktywistycznej: próba zrozumienia konstrukcji rzeczywistości radykałów stosujących przemoc Obserwowany w XXI wieku wzrost przemocy na tle ideologicznym przyczynił się do zintensyfikowania badań nad procesami psychologicznymi leżącymi u podstaw tego typu zachowań i stojących za nimi poglądów. Według teorii konstruktów osobistych George’a Kelly’ego aktywność człowieka ukształtowana jest przez sposób w jaki konstruuje on własne doświadczenia, zwłaszcza te dotyczące Ja i znaczących bliskich. Podejście to umożliwia nam poznanie struktury i treści subiektywnej logiki terrorystów i innych ekstremistów. Poza tym, badając zeznania czy teksty autobiograficzne tych osób z perspektywy teorii konstruktów osobistych, możemy zrozumieć, w jaki sposób jednostka nadała sens swojemu życiu poprzez radykalizację poglądów i zbudowanie własnej tożsamości wokół nienawiści. W prezentacji, poza tłem teoretycznym oraz metodyką tych badań, przedstawione zostaną przykłady, przeprowadzonej przez psychologów konstruktów osobistych, analizy subiektywnej konstrukcji rzeczywistości terrorystów islamskich, Andersa Behringa Breivika czy Rudolfa Hoessa. Zaprezentowana zostanie także konstruktywistyczna wizja procesu radykalizacji i deradykalizacji poglądów ekstremistów. BARBARA JÓZEFIK Katedra Psychiatrii Collegium Medicum UJ, Pracownia Psychologii i Psychoterapii Systemowej Psychoterapeuci wobec konfliktu politycznego i mowy nienawiści Celem grupy dyskusyjnej jest zaproszenie do refleksji nad psychoterapią jako dziedziną posiadającą wiedzę pozwalającą na opisanie psychologicznych i społecznych konsekwencji konfliktów politycznych i społecznych, szczególnie gdy w narracji stron konfliktu pojawia się mowa nienawiści. Jest to zarazem 30 zaproszenie do refleksji nad rolą, miejscem w przestrzeni społecznej psychoterapeutów, ich odpowiedzialnością jako uczestników życia społecznego. Czy psychoterapeuci powinni się wypowiadać jako grupa BOGUSŁAWA PIASECKA Instytut Psychologii Stosowanej UJ Jawne i ukryte cele organizacji leczących, uczących i socjalizujących W wystąpieniu zostanie podjęta problematyka przymusu leczenia, uczenia i wychowania. Zostanie przedstawiony projekt badań jakościowych i ilościowych w ośrodkach terapeutycznych, oddziałach psychiatrycznych, szkołach i placówkach socjalizacyjnych. Inspiracją do KRZYSZTOF SZWAJCA zawodowa? W jakich kontekstach? W jakich sposób? Czy możemy wypracować wspólne stanowisko? To jedynie niektóre z pytań, nad którymi warto się zastanowić. planowanych badań były opracowania Jocelin Handy, która zwróciła uwagę na podwójność funkcji instytucji zajmujących się opieką psychiatryczną, wyróżniając funkcję jawną: opieka, leczenie, pomoc oraz funkcję ukrytą polegającą na kontroli pacjentów, jak również koncepcje Ervinga Goffmana zajmującego się organizacjami totalnymi. Krakowskiego Instytutu Psychoterapii, Klinika Psychiatrii Dzieci i Młodzieży Katedry Psychiatrii CM UJ Odrażający, brudni, źli. Agresywni, biedni, źle wykształceni u progu gabinetów psychoterapeutycznych Psychoterapia została „wymyślona” dla klasy średniej i bazuje na jej kulturowych metaforach, skryptach i wyobrażeniach. Dopiero z czasem się demokratyzowała i otwierała na doświadczenia grup mniejszościowych, marginalizowanych, prześladowanych. W Polsce proces demokratyzacji psychoterapii dopiero się zaczyna. Wraz z nim do gabinetów psychoterapeutycznych coraz częściej docierają ci inni – pacjenci, za którymi nie przepadamy, z którymi trudno nam zawrzeć sojusz roboczy, ci którzy przedwcześnie przerywają terapię. Pacjenci, którzy są gorzej wykształceni, konstruują słabsze narracje o swoim życiu, nie umieją „psychologizować” swoich doświadczeń, mają za sobą masę traum interpersonalnych, gorzej mentalizują, pochodzą ze słabszych rodzin, są biedni i … agresywni. A zarazem zbyt „starzy”, abyśmy mogli łatwo dostrzec związki między ich agresywnością, wściekłością i frustracją, a krzywdą, której doświadczali przez lata, odrzuceniem, zaniedbaniem, stygmatem. Doświadczenia psychiatry i psychoterapeuty dziecięcomłodzieżowego pokazują jednoznacznie, że w Polsce późno identyfikujemy dzieci, które doświadczają krzywdy. Z reguły wtedy, kiedy same zaczynają krzywdzić innych. Kiedy zainteresuje się nimi Sąd Rodzinny, „chwilę” przed skierowaniem ich do Młodzieżowych Ośrodków Wychowawczych. Kiedy jest już bardzo późno, kiedy rzadko udaje nam się być wystarczająco skutecznym. Kiedy bardziej 31 dostrzegamy ich Obcość, a mniej ich Biedę. W takiej sytuacji łatwo stereotypizujemy, skrywanymi, wstydliwym, nieuświadomionymi stereotypami dobrych ludzi z klasy średniej. Bowiem spotkanie z krzywdą, przemocą, tragediami nie do naprawienia i biedą przeraża, rodzi obrony i uruchamia „filtry kulturowe”, przez które patrzymy na naszych pacjentów – ich wartości, postawy, zwyczaje i poglądy, które często są inne od naszych. 32 PSYCHOTERAPIA GRUPOWA WOBEC AGRESJI pasmo 2 Prowadzi: Beata Wolna-Rojek 22.10. sobota 14.30 -16.00 SYLWESTER BIELAS BEATA WOLNA-ROJEK Problem agresji w psychoterapeutycznej Laboratorium Psychoedukacji, Centrum Psychoterapii i Rozwoju "Relacja" grupie 1/ Przestawienie opracowanego przez Kernberga kontinuum intensywności agresji w zależności od siły reakcji. Stopnie agresji: -irytacja / intensywność łagodna/ -złość /umiarkowana/ -wściekłość/maksymalna/ -nienawiść /zorganizowana i mocno nasycona forma wściekłość 2/ Zapoznanie się z materiałem klinicznym przygotowanym przez prowadzących 3/Omówienie sposobów radzenia sobie z agresją w grupie psychoterapeutycznej w zależności od jej intensywności. LESZEK JAWORSKI ALINA NEUGEBAUER O nowych technikach w prowadzeniu grup krótkoterminowych Laboratorium Psychoedukacji Krótki referat(doniesienie) o zastosowaniu technik ISTDP w terapii grupowej. MAŁGORZATA EDYTA PROCNER-PRZESZOWSKA Relaksacja a złość i lęk Analiza pozytywnych i negatywnych reakcji pacjentów z zaburzeniami lękowymi, depresyjnymi/ zaburzeniami osobowości Oddział Dzienny Kliniki WUM na grupowy trening relaksacyjny w trakcie 3 miesięcznej psychoterapii grupowej CBT w Oddziale Dziennym w porównaniu z grupą z różnymi rozpoznaniami. 33 ANNA ZEGAREK MARCIN KRÓL Laboratorium Psychoedukacji, Regeneracja Grupa terapeutyczna dla nastolatków z doświadczeniem przemocy rówieśniczej(wykluczenie).jak budować grupę? na co być uważnym? co leczy? Coraz więcej nastolatków zgłasza problem niewidzialnym dla rówieśników. Na co zwrócić uwagę przygotowując nastolatki z doświadczeniem przemocy rówieśniczej do terapii grupowej. Co zrobić , żeby grupa terapeutyczna mogła stać się dla nich miejscem korekcyjnego doświadczania? kogo włączyć do pomocy? bycia 34 RODZINA A PRZEMOC pasmo 1 Sympozjum Krakowskiego Instytutu Psychoterapii Prowadzi: Krzysztof Szwajca 22.10 sobota 11.30-13.00 KAROLINA DEJKO KRZYSZTOF GONDEK Krakowski Instytut Psychoterapii, Stowarzyszenia Siemacha, Katedra Psychiatrii Collegium Medicum UJ Terapia na ostrzu noża. Jak pracować z agresją skierowaną wobec terapeutów w terapii rodzin? kryzysie oraz utrzymania przymierza terapeutycznego. Niekiedy wydaje się to niemożliwe i w konsekwencji praca zostaje przerwana. Czasami jednak udaje się rozwiązać taki kryzys, co wzmacnia relację terapeutyczną. Wyniki badań wskazują, że terapie, w których miał miejsce kryzys w przymierzu i udało się go pozytywnie rozwiązać są bardziej skuteczne niż takie procesy, w których nie wystąpiły żadne trudności we współpracy. Podczas tego warsztatu zapraszamy do wspólnej refleksji nad tym, co wydarza się w trakcie kryzysu w przymierzu terapeutycznym, gdy rodzina traci zaufanie do terapeutów i reaguje agresywnie lub odbiera terapeutów jako agresorów. Jak poradzić sobie z nadszarpniętym zaufaniem? Jak przetrwać atak ze strony rodziny? Jak odbudować porozumienie? W jaki sposób wykorzystać zaistniały kryzys do wzmocnienia przymierza? Jak nie stracić relacji terapeutycznej jednocześnie nie dając przyzwolenia na przemoc lub zaniedbanie? Jak zadbać o utrzymywanie granic i własne bezpieczeństwo? Skuteczna psychoterapia rodzin może odbywać się w warunkach zapewniających poczucie bezpieczeństwa i wzajemnego zaufania. Rodzina powinna wypracować wspólne cele oraz zgadzać się na sposób ich realizacji zaproponowany przez terapeutów. Nieodzownym elementem zmiany jest dobra relacja pomiędzy rodziną i zespołem terapeutów. Czasem jednak w toku pracy ma miejsce kryzys przymierza. Może dojść do sytuacji, w której terapeuci w trakcie sesji stają się celem agresywnych ataków rodziny i silnej dewaluacji. Dalsza terapia jest stawiana na ostrzu noża. Taki kryzys może nastąpić kiedy ujawnione zostaną poważne zaniedbania lub przemoc mająca miejsce w rodzinie. Oprócz dylematów związanych ze zgłaszaniem problemu właściwym instytucjom, terapeuci stają przed wyzwaniem rozmowy z rodziną o zaistniałym 35 DOMINIKA FRYSZTAK Krakowski Instytut Psychoterapii KRZYSZTOF GONDEK Dlaczego ciągle nie jest dobrze? Terapia rodziny po zatrzymaniu przemocy Czy tego chcemy czy nie, coraz częściej w przestrzeń naszych gabinetów wkracza agresja i przemoc. W przypadku, gdy do terapii trafia rodzina, w której występuje problem przemocy najważniejsze jest ją zatrzymać i doprowadzić do sytuacji, gdy wszyscy członkowie rodziny są bezpieczni. Nie jest to proste, ale czasem się to udaje. Potrzebna jest wspólna praca instytucji takich jak Policja, Sądy, Ośrodki Pomocy Społecznej oraz wykorzystanie dostępnych procedur prawnych. Dużą rolę w przerwaniu przemocy może odegrać też praca terapeutyczna – nazwanie przemocy, wsparcie i motywowanie do konstruktywnych działań chroniących rodzinę. Gdy wraz z rodziną uda się doprowadzić do zatrzymania przemocy, pojawia się chwilowe poczucie sukcesu, sprawstwa, satysfakcji. Chwilowe. Często to, co stoi przed rodziną, a więc także przed pomagającymi jej terapeutami, okazuje się jeszcze trudniejsze. Otwierają się nowe problemy, odżywają stare emocje. Brakuje przepisu na funkcjonowanie w nowej rzeczywistości. Mimo krzywd które wyrządziła przemoc jej mechanizmy są ciągle odtwarzane, zmieniają się tylko sprawcy. Jak w laboratorium możemy obserwować jak działają transgeneracyjne wzorce przemocy. Pojawia się niechęć rodziny do pracy nad trudnymi doświadczeniami i przeżyciami w obawie, że pęknie bańka dobrej zmiany. Rodzina wcześniej skonsolidowana w walce ze sprawcą przemocy dzieli się. Pojawiają się emocje, na które wcześniej nie było miejsca – żale, pretensje, poczucie winy i krzywdy. Rodzinne koalicje i role przyjmowane wcześniej przez dzieci nagle przestają być funkcjonalne, ale bardzo trudno je zmienić. Rodzina musi wypracować nowe sposoby radzenia sobie z napięciem i konfliktami. W rodzinie jak i w terapeutach mogą pojawić się uczucia bezradności i rozczarowania zarówno nową rzeczywistością, jak i terapią, która nie przynosi wystarczająco szybkich zmian. Jak pomagać rodzinie w radzeniu sobie z przejściem tego etapu? Czy terapia jest w stanie uchronić system rodzinny przed powtarzaniem przemocowych wzorców zachowań? Jak rozpoznać właściwy moment do zakończenia takiej terapii? Z każdą rodziną, której towarzyszymy w procesie radzenia sobie z doświadczeniami przemocy szukamy odpowiedzi na powyższe pytania. 36 PIOTR KASPRZAK Para terapeutów w pracy z rodziną z historią przemocy Celem wystąpienia będzie próba odpowiedzi na pytanie: co dwuosobowa współpraca terapeutów w gabinecie może wnieść do pracy z rodziną z historią przemocy Odpowiedzią będzie formułowana w oparciu o doniesienia z badań oraz doświadczenia zespołowej pracy Krakowskiego Instytutu Psychoterapii . Praca dwuosobowego teamu terapeutycznego nie jest zbyt często opisywanym sposobem prowadzenia terapii rodzin, budzi też pewne kontrowersje. Przedstawiana bywa w kontekście tworzenia dla jednego z terapeutów dogodnej sytuacji do rozwoju warsztatu pracy, czasem podobnej do sytuacji superwizyjnoszkoleniowej. Również dla terapeutów o zbliżonym doświadczeniu zawodowym to sytuacja nastręczająca dodatkowych wyzwań: terapeuci mogą rywalizować o znaczenie w trakcie sesji, powinni dawać sobie wsparcie, a nie zawsze w pełni się rozumieją, nie zawsze potrafią za sobą podążać. Wreszcie, kontakt z dwójką terapeutów może stwarzać wrażenie kontaktu mniej intymnego, powierzchownego członkom rodziny mogą wydawać się porzuceni tajemniczą zmową, budzić rezerwę. Równocześnie, team radzący sobie z tymi wyzwaniami może szczególnie dużo zaoferować rodzinie: modelować konstruktywne uczenie się od siebie i pokazywanie różnic opinii, które nie dzielą a raczej się dopełniają. W gabinecie może powstać bezpieczna relacja między kobietą i mężczyzną oparta na wzajemnym szacunku, co dla rodziny może stać cennym dającym nadzieję punktem Krakowski Instytut Psychoterapii odniesienia. Zespół KIP posługuje się tym modelem pracy terapii rodzin prowadzi zawsze w dwuosobowym zespole składającym się z kobiety i mężczyzny, którzy wspólnie uczestniczą w dialogu terapeutycznym. Wiele rodzin trafia do KIP z powodu zewnętrznego skierowania wyroku sądu, zalecenia MOPS, z powodu Niebieskiej Karty - to często rodziny z historią przemocy. Wydaje się, że dobrze rozumiejący się, sprzymierzony team może szczególnie dużo zaoferować tym rodzinom. We dwójkę łatwiej o wrażliwość na zachodzące w nich często zjawiska: obwinianie ofiary, silne reakcje emocjonalne terapeutów na agresję w rodzinie, wchodzenia w wymiany osłabiające możliwości wzajemnego porozumienia. Samotny terapeuta może łatwiej ulec silnym emocjom pojawiającym się w kontakcie z rodziną gdzie dochodziło do przemocy złości i chęci niekonstruktywnej konfrontacji lub lękom prowadzącym do wycofania czy podtrzymywania iluzji bezpieczeństwa i spokoju. Rodziny z historią przemocy mają trudność z wyrażaniem, opisywaniem swojej sytuacji w słowach, często będą wywoływać proces paralelny po stronie systemu terapeutycznego. We dwójkę łatwiej ten proces zreflektować i nazwać. Łatwiej ominąć ryzyko uwikłania, poszerzają się możliwości konstruktywnego zawierania w komentarzach terapeutycznych dwugłosu rodzinnych napięć i konfliktów, uwzględniania perspektywy męskiej i kobiecej w równoważący sposób. Praca teamu ma też znaczenie dla przeciwdziałania wypaleniu zawodowemu szczególnie zagrażającemu osobom pracującym w kontekście przemocy. 37 KRZYSZTOF SZWAJCA dyrektor Krakowskiego Instytutu Psychoterapii, Klinika Psychiatrii Dzieci i Młodzieży Katedry Psychiatrii CM UJ Co chroni dziecko, którego rodzic doświadczył niewyobrażalnej przemocy? Międzygeneracyjny przekaz traumy na przykładzie ocalałych z Holocaustu i ich potomstwa Niewiele jest we współczesnej psychiatrii równie kontrowersyjnych, dyskutowanych i ewoluujących na przestrzeni lat pojęć, jak tak zwany „międzygeneracyjny przekaz traumy” Pojęcie to (czy też pojęcia) opisuje transmisję traumy z pokolenia na pokolenie. Pierwsza konceptualizacja fenomenu międzygeneracyjnej transmisji traumy związana była z odkryciem w połowie lat sześćdziesiątych dwudziestego wieku w Kanadzie, a potem w USA grupy adolescentów, dzieci żydowskich więźniów obozów koncentracyjnych, którzy mieli objawy psychopatologiczne zadziwiająco podobne do objawów prezentowanych przez ich rodziców – byłych więźniów obozów koncentracyjnych. Badania potomstwa żydowskich ofiar II Wojny Światowej do dziś pozostają w centrum badań nad międzygeneracyjnym przekazem traumy i uchodzą za najważniejsze i najbardziej konkluzywne. Nie powinno to dziwić, bowiem trauma żydowskich ofiar wojny była długotrwała i niezwykle poważna, jej źródłem był człowiek, dotyczyła osób w różnym wieku, zarówno mężczyzn jak i kobiet (obszernie badane następstwa traumatyzacji amerykańskich żołnierzy z wojny w Wietnamie, dotyczą zasadniczo urazu doświadczonego przez mężczyzn), a przy tym populacja ta (zarówno ocalali z Holokaustu, jak również ich potomstwo) jest najdłużej na świecie badaną grupą – pierwsze badania psychologicznopsychiatryczne ocalałych miały miejsce tuż po II Wojnie Światowej. Kolejne prace cały czas powstają, obecnie jest już duża grupa prac empirycznych, które badają tak zwane trzecie pokolenie, czyli wnuki osób, które doświadczyły poważnych urazów psychicznych. Literatura o międzygeneracyjnym przekazie traumy w tej populacji liczy już około sześciuset pozycji. Konstrukt międzygeneracyjnego przekazu traumy stworzony w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych dwudziestego wieku zakładał, że potomstwo osoby, która doświadczyła traumy i cierpiała przez lata z tego powodu, będzie również cierpiało w analogiczny sposób, a stan ten opisywano w kategoriach psychopatologicznych, głównie wokół problematyki agresji i autoagresji, depresji, zaburzeń lękowych czy poczucia winy. Dzisiaj coraz szerzej uważa się, że potomkowie osób, które doświadczyły traumy, mają duże szanse na satysfakcjonujące życie, różnice między nimi i populacją ogólną mają stosunkowo subtelny charakter (przykładem jest „latentna” podatność na zranienie, która manifestuje się wtedy, kiedy sami doświadczą traumatycznego urazu), a raczej wyjątkiem niż regułą jest wyraźnie złe funkcjonowanie potomstwa osób, które doświadczyły traumy. Istnieje więc grupa „kliniczna” osób z tak zwanego drugiego czy trzeciego pokolenia, które funkcjonują wyraźnie gorzej niż inni, poszukują dla siebie pomocy i prawdopodobnie to oni opisywani byli 38 w licznych (szczególnie w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych) pracach klinicznych. W tej sytuacji kluczowym staje się wyodrębnienie charakterystyk tej tak zwanej grupy „klinicznej” i przeciwnie – poszukiwanie mechanizmów adaptacyjnych rozwiniętych przez dzieci osób, które doświadczyły poważnych urazów. Zagadnieniom tym poświęcone będzie wystąpienie. Na przykładzie najbardziej być może ilustratywnej grupy – tak zwanego II pokolenia ocalałych z Holocaustu, dokona się próba konceptualizacji procesu radzenia sobie z niewyobrażalną agresją, której doświadczyli rodzice. 39 ROZUMIENIE ZJAWISKA AGRESJI WE WSPÓŁCZESNEJ PSYCHOTERAPII PSYCHODYNAMICZNEJ pasmo 2 Sympozjum Naukowego Towarzystwa Psychoterapii Psychodynamicznej Organizator sesji: Paweł Malinowski Prowadzi: Zofia Milska-Wrzosińska ANNA KRÓL-KUCZKOWSKA Humani, Poznań 22.10 sobota 14.30-16.00 Pracownia Psychoterapii Narcyzm jako źródło cierpień. Czy agresja jest wynikiem miłości czy nienawiści do siebie? Donald Nathanson napisał, że postfreudowskie społeczeństwo było już leczone na wszystko poza wstydem. I że w związku z tym poziom i powaga niezdiagnozowanego i nieleczonego wstydu i związanych z nim problemów daleko przekracza wszystko, co jesteśmy sobie w stanie wyobrazić. Wstyd jest rzeczywiście jednym z najmniej analizowanych stanów emocjonalnych człowieka. Jest to sytuacja zadziwiająca, zważywszy jak potężny wpływ ma cała dynamika wstydu na rozwój i funkcjonowanie człowieka. W moim wystąpieniu będę chciała zastanowić się nad powiązaniami pomiędzy wstydem, mentalizacją i agresją. Chciałabym opisać jak rodzi się wstyd – jako pierwotna reakcja na powtarzające się niedostrojenia w relacji dziecko – opiekun. Opiszę również jak paraliżujący wstyd pojawia się wtórnie w momentach, kiedy człowiek obawia się przerwania kontaktu („muszę się ukryć, bo jesteśmy blisko i zaraz ten drugi zobaczy jak bardzo jestem zły”). Zastanowię się nad różnicą pomiędzy poczuciem winy a wstydem i nad tym, dlaczego ten ostatni u pacjentów z np. zaburzeniami osobowości możemy rozumieć w klinicznych kategoriach chronicznego wstydu. Opiszę jak doświadczenie wstydu łączy się z załamaniem procesu mentalizowania w diadzie rodzic – dziecko i w jaki sposób prowadzi do zachowań agresywnych, zarówno w stosunku do innych jak i samego siebie. 40 PAWEŁ MALINOWSKI Emocja złości – współczesne rozumienie psychodynamiczne i neuronaukowe Złość jako część systemu emocji: Co to jest system emocji, a więc czym są emocje? Jak powstają jako zjawisko (hardware'owe uzwojenie mózgu), jaka jest ich rola. Czy emocje mogą być nieświadome - co widać w tej sprawie w mózgu wg Marka Solmsa? Trzy składowe emocji - tzn. kiedy można mówić o swobodnym ich odczuwaniu. Neuronauka a wybrane utarte koncepcje: Odkrycia Jaaka Panskepa - obecna wiedza neuronaukowa o systemach instyktownych u ludzi, a koncepcja libido i agresji oraz odniesienie do agresji w koncepcji pozycji schizoidalnoparanoidalnej. SŁAWOMIR MURAWIEC Kara bez winy? Drugie czytanie mitu o Królu Edypie Wystąpienie inspirowane jest odniesieniem do mitu o Królu Edypie w dziele literackim - książce „Nieznośna lekkość bytu” Milana Kundery. W dziele tym Milan Kundera odnosi się do skutków działań zbrodniczych ( a wiec także agresywnych) z okresu komunistycznego w historii Czechosłowacji zadając pewne fundamentalne pytanie dotyczące kary bez (świadomej) winy. Z punktu widzenia psychoterapeutycznego możemy obserwować, jak wiele działań będących przejawami agresji we współczesnym świecie jest uwarunkowana czynnikami takimi jak brak dostatecznej lub szerszej wiedzy, indoktrynacja, ideologie, a w życiu indywidualnym czynnikami przeniesieniowymi (np. osoby, które doznały traum psychicznych w przeszłości, doznające przemocy lub w inny sposób źle traktowane w dzieciństwie powtarzają to doświadczenie, a niekiedy inscenizują je z nowymi obiektami i odtwarzają w późniejszym życiu). Kundera pisze: ”Wtedy właśnie Tomasz przypomniał sobie historię Edypa. Edyp nie wiedział, że śpi z własną matką, ale pomimo to, kiedy zrozumiał, o co chodzi, nie mógł znieść widoku nieszczęścia, które spowodował przez swoją nieświadomość, wykłuł sobie oczy i ślepy opuścił Teby.” W cytacie tym są wszelkie elementy niezbędne do zdania pytania: zarówno kwestia nieświadomości (czyn popełniony nieświadomie) jak i kwestia winy i kary (którą w tym wypadku Król Edyp wymierza sobie sam). Kundera stawia to pytanie następującym ujęciu „I powiedział sobie, że podstawowy problem nie polega na tym, czy wiedzieli, ale na tym, czy człowiek jest niewinny dlatego, że nie wie.” Biorąc pod uwagę zasadnicze znaczenie mitu o Królu Edypie dla psychoanalizy, kwestia ta ( do której w dalszej części książki Kundera odnosi się w kolejnym kontekście) stanowi o kolejnym przesłaniu tego mitu. W kontekście tematu konferencji (fenomen agresji) oraz wiedzy psychoterapeutycznej na temat znaczenia nieświadomości, przymusu powtarzania, działania czynników 41 przeniesieniowych w relacjach i zachowaniach, wskazuje on na możliwość zadania tytułowego prezentacji. pytania tej KRYSTYNA SOSNOWSKA Obraz autoagresji w obronach osoby z narcystycznym zaburzeniem osobowości prezentacja przypadku klinicznego „Jakie to smutne – szepnął Dorian Gray, ciągle jeszcze mając oczy utkwione we własny portret. – Jakie smutne. Ja się zestarzeję i będę brzydki i odpychający. Ale portret ten na zawsze pozostanie młody. Nigdy nie będzie starszy niż w dzisiejszym czerwcowym dniu. Gdybyż mogło być przeciwnie! Gdybym ja pozostał wiecznie młody, a obraz się starzał! Wszystko bym za to oddał, wszystko! Tak, nie ma nic na świecie, czego bym za to nie oddał. Oddałbym duszę własną!” Oscar Wilde „Portret Doriana Graya” Wystąpienie skoncentrowane będzie wokół przedstawienia obron u pacjenta z narcystycznym zaburzeniem osobowości. Obszarem ogniskowym będzie ochrona własnego wizerunku przez pacjenta poprzez zaprzeczanie temu co w nim prawdziwe. Ukazane zostanie jak wczesne doświadczenia życiowe pacjenta wpłynęły na utworzenie fałszywego self, które wraz z jego dorastaniem nie dojrzało, ale umacniało się, tworząc system obron. Obron, takich jak idealizacja, dewaluacja, zaprzeczenie i rozszczepienie, których efekty początkowo były gratyfikujące, przynosiły pacjentowi wiele uznania i podziwu a także chroniły przed doświadczeniem lęku, wstydu, ostatecznie jednak okazały się hazardem, prowadzącym go do zguby. Pokazana zostanie desperacja z jaką pacjent chronił swój wizerunek, w całkowitym zaprzeczeniu swojego prawdziwego self, z którym kontakt, w poczuciu pacjenta, zagrażał jego istnieniu. W odniesieniu do tematyki konferencji ciekawym aspektem wydaje się ukazanie obron, które początkowo ‘karmią’ pacjenta, ostatecznie stając się autoagresywnym tworem. CEZARY ŻECHOWSKI Agresja w przeniesieniu i przeciwprzeniesieniu - ilustracje kliniczne Przeniesienie i przeciwprzeniesienie towarzyszą wszystkim procesom terapeutycznym. Systematyczne badanie przeciwprzeniesienia staje się ważnym źródłem informacji o nieświadomych aspektach relacji pacjent - terapeuta. Agresja, zawiść, lęk bywają częścią tej relacji, a jeśli pozostają nieuświadomione wywierają na nią istotny wpływ. Rzadko analizowanym aspektem przeciwprzeniesienia jest aspekt kulturowy, związany ze stereotypami i uprzedzeniami wobec Innego, w tym wypadku przedstawiciela "innej kultury, innej religii, innego obszaru językowego" migranta we współczesnej Polsce. Prezentacja zawiera opis przypadku i próbę opisu zjawiska. 42 STOWARZYSZENIE NIEBIESKA LINIA pasmo 2 Sympozjum Stowarzyszenia Prowadzi: Louis Alarcon Arias 22.10 sobota 14.30-16.00 LUIS ALARCON ARIAS Prezes Stowarzyszenia Niebieska Linia Przemoc w rodzinie, źródła i strategie postępowania W Polsce system budujemy od ponad 20 lat. Naszymi nauczycielami byli i są do dziś nasi klienci. Oni pokazali nam jakie należy stworzyć rozwiązania prawne, administracyjne, społeczne i terapeutyczne. Na tej podstawie zbudowaliśmy model oparty na założeniach wywodzących się z psychologii ekologicznej, wzbogacony filozofią Podejścia Skoncentrowanego na Rozwiązaniach [z ang. SBFT]. Przemoc w rodzinie jest zjawiskiem wielodyscyplinarnym. Jej podstawowym składnikiem są zachowania agresywne, które przejawia każdy z nas. Przemoc jako zjawisko psychospołeczne powoduje straty nie tylko na poziomie indywidualnym, ale także systemowym. Zrozumienie źródeł, mechanizmów i procesów zachodzących podczas stosowania przemocy jest warunkiem do budowania adekwatnych i skutecznych strategii postepowania na różnych poziomach. MONIKA LAKOWSKA EWA PODGÓRSKA Zastosowanie Podejścia Skoncentrowanego na Rozwiązaniach w pracy grupowej z osobami stosującymi przemoc na przykładzie programów Stowarzyszenia Niebieska Linia Seminarium będzie okazją do zapoznania się z filozofią i metodami pracy z osobami stosującymi przemoc w rodzinie, w Podejściu Skoncentrowanym na Rozwiązaniach. Zaprezentowana zostanie Stowarzyszenie Niebieska Linia konstrukcja i sposób prowadzenia programów pomocy dla osób stosujących przemoc w rodzinie, prowadzonych od lat przez Stowarzyszenie "Niebieska Linia". Prowadzące podzielą się doświadczeniami pracy w w/w nurcie – tym co działa i co warto robić oraz jak sprawdzamy efekty naszych działań (ewaluacja). Seminarium będzie też okazją do wymiany doświadczeń i zebrania dobrych praktyk, które można rozwijać w pracy grupowej z osobami stosującymi przemoc. 43 WANDA PASZKIEWICZ Wyprawa po MOC – wnioski z ponad 20-letniej pracy psychologicznej z osobami uwikłanymi w przemoc w rodzinie Od chwili zapoczątkowania w Polsce działań na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie istotne było pytanie, jak najskuteczniej pomagać osobom uwikłanym w przemoc w rodzinie. Nasi klienci przez lata, stopniowo uczyli nas kompleksowego i systemowego myślenia o skutecznych sposobach i metodach przeciwdziałania przemocy w rodzinie, Stowarzyszenie Niebieska Linia zarówno w oddziaływaniach interwencyjnych, jak i terapeutycznych. W swoim wystąpieniu opowiem jak klienci „Niebieskiej Linii” uczyli nas, psychologów klinicznych, że droga jasności i pozytywnego nastawienia na rozwiązania jest znacznie bardziej pożyteczna, niż tradycyjne podejście skoncentrowane na problemach. Jak ważna jest rola współpracy z klientem, jego zasobów, obszarów zdrowia i kompetencji w odzyskaniu wolności, godności i mocy osobistej. 44 UZALEŻNIENIA A AGRESJA pasmo 3 Prowadzi: Bożena Maciek-Haściło 23.10. niedziela 9.00 -10.00 BOŻENA MACIEK- HAŚCIŁO Przeżywanie złości w uzależnieniach - dynamika, siła i kierunek W trakcie warsztatu przedstawię psychodynamiczne rozumienie problemów pacjentów nadużywających substancji psychoaktywnych czy cierpiących z powodu nałogowych zachowań. W teoriach psychodynamicznych substancja z jednej strony spełnia funkcje pożądanego, dającego bezpieczeństwo obiektu, a z drugiej strony jej zażywanie jest sposobem radzenia sobie złością, poprzez skierowanej jej przeciwko sobie, aby w ten sposób ochronić relację z obiektem. Omówię w jaki sposób wewnętrzna nieświadoma dynamika wypartej złości zamienia się w zewnętrzną obserwowaną dynamikę kompulsywnego zażywania lub zachowania. Zaprezentuję KATARZYNA ŚLĘZAK ARKADIUSZ KUSZTYKIEWICZ Dwugłos o przemocy i uzależnieniu w rodzinie - perspektywa terapeuty uzależnień i terapeuty systemowego W pracy z rodzinami spotykamy się często z sytuacjami, w których zjawiska agresji i przemocy trudno jednoznacznie zdefiniować oraz określić kto krzywdzi, a kto i kiedy cierpi. Często role „ofiary”, „sprawcy”, czy też „agresora” zmieniają się rozróżnienie dwóch sposobów odreagowania tej emocji, czyli wycofanie i rozegranie w działaniu poprzez zachowania agresywne i jakie niesie to konsekwencje dla pracy terapeutycznej z pacjentami. Praca terapeutyczna zgodnie z takimi założeniami koncentruje się na „podłączeniu” do złości i na zmianie kierunku, aby pacjent skierował ją w odniesieniu do obiektu, w ten sposób znika ukryta siła impulsu autodestrukcyjnego, substancja i/lub zachowanie przestaje być „użyteczne”, dlatego przekierowanie złości z siebie na innych stanowi kluczowy czynnik w uwalnianiu od substancji czy nałogowych zachowań. Warsztat będzie zawierał przykłady z własnej praktyki terapeutycznej zarówno z terapii indywidualnej jak i z grupowej. Krakowski Instytut Psychoterapii w trakcie procesu terapii. Szczególnie trudno o trafną orientację, gdy dodatkowo w rodzinie występuje problem uzależnienia od alkoholu. Rodzinę z problemem przemocy i uzależnienia terapeuta uzależnień może postrzegać jako grupę osób, wśród których przynajmniej jedna, prezentuje czynne mechanizmy uzależnienia, często uzyskując etykietę alkoholika, a pozostałe korzystają z destrukcyjnych mechanizmów 45 adaptacyjnych. Partner tej osoby może być „współuzależniony”, skoncentrowany na piciu partnera, próbujący go kontrolować, a dzieci mogą wejść w sztywne role. Uzależniony stracił kontrolę nad używaniem alkoholu i swoim życiem, dlatego zaleca się aby podjął leczenie, w którym ważną wartością jest utrzymywanie abstynencji. Alkohol osłabia kontrolę zachowania osoby pijącej, co może sprzyjać używaniu agresji, a także prowadzić do przemocy w rodzinie. Terapeuta systemowy tę samą rodzinę może postrzegać jako system, w którym doszło do zaburzenia struktury i hierarchii. Występują problemy z granicami, odpowiedzialnością i władzą, pogarsza się jakość komunikacji, mogą pojawiać się destrukcyjne koalicje. Dzieci wiązane lojalnością i strachem przed agresywnością dorosłych realizują delegowane im, przeciążające je role. Uwypuklają się przekazy transgeneracyjne. Uzależnienie pełni wtedy funkcję objawu, który może być podtrzymywany przez system rodzinny. Dodatkowo członkowie rodziny mogą realizować agresywne strategie służące dominacji i kontroli, co może prowadzić do rozwijania przemocy w rodzinie. Warsztat ma służyć wspólnemu zastanawianiu się nad różnicowaniem zjawisk agresji i przemocy oraz ich specyfiką w rodzinach alkoholowych. Chcemy się również podzielić doświadczeniem współpracy zakładającej wartość komplementarności, łączenia języków i integrowania wiedzy z różnych modalności terapeutycznych w celu jak najlepszego, wieloaspektowego rozumienia rodziny i pomocy we wprowadzaniu trwałych zmian. 46 WARSZTATY EWA CHALIMONIUK Laboratorium Psychoedukacji Pasmo 2, sobota, 14.30-16.00 Jak dbać o dialog terapeutyczny by pacjent nie przezywał go jako ataku na siebie? Warsztat ,którego celem jest uwrażliwienie terapeutów na to ,że niektóre interpretacje , komentarze i inne komunikaty skierowane do pacjenta mogą mieć charakter agresywny lub być w odbierane przez pacjenta jako oskarżające, raniące, atakujące. JUSTYNA DĄBROWSKA Laboratorium Psychoedukacji Pasmo 2, sobota, 14.30-16.00 „Matki są wściekłe" czyli rzecz o ambiwalencji Grupa dyskusyjna w której przyjrzymy się pracy Joan Raphael Leff z kobietami w okresie okołoporodowym i różnym źródłom agresji, wrogości wobec niemowląt. Spróbujemy spojrzeć na ambiwalencję matek z różnych JOLANTA HOJDA Gdy agresja niszczy Psychoterapia par Czy służy to terapeutycznej zmianie ,czy ją utrudnia? Jak przeformułować komunikaty do pacjenta by pacjent mógł z nich korzystać dla osiągnięcia terapeutycznego celu. Warsztat: wprowadzenie, analiza przykładowych komunikatów ,które mogą być agresywne dla pacjenta. -ćwiczenia w komunikacji terapeutycznej. perspektyw: biologicznej, psychologicznej i kulturowej. Połączymy złość wobec niemowlęcia z depresją okołoporodową, brakiem poczucia uwewnętrznienia wystarczająco troskliwej matki, stresem oraz zamieszaniem w przekazach kulturowych. Instytut Psychologii Zdrowia NZOZ "Ogród” Pasmo 1, sobota, 11.30-13.00 związek. Seminarium warsztatowe jest adresowane do psychoterapeutów, psychologów oraz innych osób pomagających ludziom, a także do tych którzy sami chcą tworzyć lepsze związki. Uczestnicy warsztatu poznają strategię psychoterapii pary, w której problemem jest agresja. Korzystając z najnowszych odkryć neuronauki będziemy analizować w jaki sposób zdolności naszego mózgu służące przetrwaniu jednocześnie utrudniają budowanie bliskiej i bezpiecznej więzi z partnerem oraz jak to 47 się dzieje, że gniew eskaluje i prowadzi do agresji. Uczestnicy dowiedzą się jak pomagać parze zdobywać kompetencje do bardziej konstruktywnego i skutecznego postępowania w obliczu konfliktu, do lepszego radzenia sobie ze złością bez zalewu negatywnych emocji. Uczestnicy poznają metody budowania w parze umiejętności monitorowania impulsów agresywnych i EWA KOŁACZ MONIKA MILLER-NADOLSKA Laboratorium Psychoedukacji Pasmo 3, niedziela, 9.00-10.00 Superego jako maskarada Na poziomie indywidualnym opozycja natura a kultura jest określana przez podstawowe instancje wewnętrzne. Jedną z nich jest superego, które może być względnie stałym, spójnie funkcjonującycm systemem lub nagromadzeniem sprzeczności. W tej drugiej sytuacji możemy mieć trudność w ocenie znaczeń i funkcji prezentowanych manifestacji superego. W prezentowanym warsztacie chcemy zająć się niektórymi zagadnieniami dotyczącymi destrukcyjnego superego, które atakuje i niszczy przejawy rozwoju, kreatywności, dojrzałości. Zajmiemy się "przebraniami", za jakimi ukrywać się może krytyczne, agresywne, zawistne superego - takimi jak humor czy MARIA MARQUARDT powstrzymywania agresywnych zachowań oraz konstruktywnego wyrażania gniewu. Zastanowimy się wspólnie jak w związku, w którym pojawił się problem agresji tworzyć klimat zaufania i współpracy oraz jak budować system ochrony więzi. Podczas seminarium skorzystamy ze studium przypadku pary oraz ewentualnych przykładów z pracy terapeutycznej uczestników warsztatu. szczodrość i poświęcenie. Tytuł warsztatu nawiązuje do myśli J. Riviere na temat pewnych aspektów kobiecości. Według niej niektóre kobiety sięgają po maskę kobiecości (kompulsywną kokieterię, zalotność) by uniknąć lęku oraz odwetu ze strony mężczyzn - mogącego pojawić się w odpowiedzi na ich aktywność i sprawczość. Zdarza się, że agresywne superego też chowa się za przebraniami, mogącymi zarówno reprezentować potrzeby naprawcze jak i zawierać w swej istocie cechy agresywne. W części teoretycznej warsztatu nawiążemy głównie do koncepcji postkleinowskich (R. Britton). Zaprosimy do dyskusji w oparciu o materiał kliniczny ilustrujący te zagadnienia. Katowicki Instytut Psychoterapii Pasmo 1, sobota, 11.30—13.00 A jak anoreksja, A jak agresja Jednym z głównych obszarów do pracy z rodziną w której dziecko choruje na anoreksję jest agresja. Może jest to jeden z powodów, że wielu terapeutów chętniej proponuje pacjentkom terapię indywidualną. Ponadto rodziny te często są etykietowane jako „ trudne”. Tymczasem wg. badań prowadzonych przez zespół Locka w Stanford współpracujący z naukowcami z Uniwersytetu Chicago oraz z Lucile Packard Children's Hospital przeprowadził badanie 121 mężczyzn i kobiet chorych na anoreksję. Wynika 48 z nich, że 49,3% pacjentów poddanych terapii opartej na rodzinie było w pełnej remisji oraz 23,2% pacjentów z psychoterapii indywidualnej. Już jesienią na łamach Archives of General Psychiatry zostaną opublikowane szczegółowe wyniki badań. Badania nie określają dokładnie, dlaczego terapia rodzin okazuje się bardziej MAGDALENA POZARZYCKA KONRAD MARKIEWICZ O myciu rąk po sesji. Uczucia terapeutów wobec różnych form agresji pacjenta i rodziny Warsztat będzie próbą podzielenia się z uczestnikami oraz poddania wspólnej refleksji niełatwych dla terapeutów uczuć, uprzedzeń i trudności jakie budzić może praca z rodziną z problemem walki o odzyskanie dziecka, odebranego na skutek obecnej w niej przemocy i zaniedbania. Pytania o cel terapii oraz jej granice DOROTA PRZYGRODZKA EWA GAWRYSZEWSKA MARZENNA PIEKARSKA ANNA KARLIŃSKA Agresja w procesie superwizji Terapeuta, który pracuje z osobami doświadczającymi przemocy jest świadkiem ich nieszczęścia, doświadcza niekiedy podobnego przerażenia, wściekłości i rozpaczy co jego pacjent. Bywa, że pod presją traumatycznego przeniesienia i przeciw przeniesienia narusza równowagę w relacji z pacjentem, przyjmując np. rolę wybawiciela. Ten że sam terapeuta przychodzi do superwizora/superwizora aplikanta. Z racji nieuniknionych "procesów równoległych", zachowania skuteczna, Właśnie dlatego w trakcie warsztatu będziemy wspólnie ( w oparciu o analizę przypadku i ćwiczenia)poszukiwać czynników leczących w psychopterapii rodzinnej. W szczególn sposób zajmiemy się pracą z agresją( jej zrozmieniem, zbadaniem jaką ważną funkcję pełni, spożytkowaniem). Krakowski Instytut Psychoterapii Fundacja Rozwoju Terapii Rodzin Na Szlaku Pasmo 3, niedziela, 9.00-10.00 mieszają się z niełatwymi uczuciami i „odruchami emocjonalnymi” terapeutów, wymagającymi stałej refleksji. O tym będzie ten warsztat. O radzeniu sobie z bezradnością, obawami i stereotypami, o balansowaniu pomiędzy poczuciem sensu a jego brakiem. O możliwościach utrzymania myślenia cyrkularnego, nietracenia neutralności, oraz istoty przeciwprzeniesienia w terapii z taką rodziną. Pasmo 2, sobota, 14.30-16.00 i interakcje które mają miejsce w relacji pomiędzy terapeutą a pacjentem znajdują swoje odzwierciedlenie w superwizji. W ramach naszego warsztatu chciałybyśmy zatem zaprosić do wspólnej refleksji nad sytuacją superwizora aplikanta, któremu, oprócz stawiania czoła trudnemu zagadnieniu agresji i przemocy w terapii, przychodzi mierzyć się z wyzwaniem sprostania roli superwizora. 49 JUSTYNA SERAFIN-WÓJKOWSKA Katowicki Instytut Psychoterapii Pasmo 3, niedziela, 9.00-10.00 Mediacja jako sposób niwelowania agresji członków rodziny Agresja i przemoc jako sposoby rozwiązywania konfliktów w parze są ważną przyczyną rozwodów we współczesnym społeczeństwie. Jednocześnie gniew, nierzadko przeradzający się w zachowania agresywne lub depresyjne, jest jedną w częściej występujących konsekwencji rozpadu rodziny. Rozwód, jego przyczyny i konsekwencje emocjonalne dla pary i dzieci, stały się ważnym problemem socjologicznokulturowopsychologicznym. Mediacje są jednym z kulturowo GORGONIA WRÓBEL-SUCHARSKA Od morderczych impulsów konstruktywnej adaptacji wypracowanych sposobów rozwiązywania konfliktów. W sytuacji około rozstaniowej dają szansę rodzinie na zaprojektowanie nowego sposoby życia i pozostanie byłych już małżonków w roli rodziców. Tryb postępowania mediacyjnego daje też szanse parze rodzicielskiej na poszerzenie swoich kompetencji psychologicznych w konstruktywnym rozwiązywania sporów. Warsztat będzie szansą na przyjrzenie się mediacji jako metodzie niwelowania negatywnych skutków rozwodu i uczenia się nowych psychologicznych umiejętności. DELTA Centrum Pomocy Psychologicznej i Edukacji Pasmo 3, niedziela, 09.00-10.00 do Warsztat jest przeznaczony dla osób, które są zainteresowane spojrzeniem z perspektywy ISTDP (Intensive Short-Term Dynamic Psychotherapy -Intensywna Krótkoterminowa Psychoterapia Dynamiczna) na proces wspomagania pacjenta w odbywaniu drogi od morderczych impulsów do konstruktywnej adaptacji. Mordercza lub sadystyczna wściekłość jest odpowiedzią dziecka na traumę przeżywaną w zakresie przywiązania. Sposoby radzenia sobie z doświadczeniem traumy zależy oczywiście od wielu czynników, ale w efekcie dochodzi do utworzenia systemu, który przez resztę życia określa nasze możliwości adaptacyjne. Pacjenci szukający pomocy z powodu różnych form cierpienia dają tym samym znać, że ich system adaptacji nie jest wystarczająco sprawny i elastyczny. Aby wspierać konstruktywną adaptację psychoterapeuta może odwołać się do sposobu radzenia sobie pacjenta z sadystycznymi i/lub morderczymi impulsami. Jeśli doświadczanie ich budzi zbyt silny lęk będą one blokowane przez mechanizmy obronne, które po przekroczeniu pewnego progu, mogą wpływać autodestrukcyjnie lub uruchamiać destrukcyjną wobec innych ludzi impulsywność. Dodatkowo wzrost lęku powoduje występowanie objawów, 50 które same w sobie powodują cierpienie i zakłócają życie. Warsztat będzie przedstawiać wybrane aspekty pomocy pacjentom 1/w uzyskaniu dostępu do swoich impulsów i uczuć (m.in. BARTOSZ ZALEWSKI HANNA PINKOWSKA-ZIELIŃSKA Diagnoza w terapii par i rodzin. Wytyczne realizacji standardów ogólnych Terapeuci systemowi wskazują na ograniczenia w możliwościach diagnozowania rodzin (np. Chrząstowski i de Barbaro, 2011; Chrząstowski, 2014), a jednak w praktyce diagnozujemy i robiąc to natykamy się na sytuacje, w których nie jest jasne jak postępować. Prowadzący warsztat są członkami zespołu roboczego Sekcji Diagnozy Psychologicznej Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, który w ostatnim czasie opracował pierwszy zarys wytycznych dla realizacji standardów ogólnych postępowania diagnostycznego w pracy z parami i rodzinami. Celem warsztatu będzie wspólna praca nad problematycznymi sadystycznej, morderczej wściekłości) oraz 2/w uczeniu się korzystania z potencjału złości tak, aby wyrażajc i/lub chronić siebie, nie krzywdzić innych oraz tworzyć oparte o miłość relacje z ludźmi. Uniwersytet SWPS Pasmo 1, sobota, 11.30-13.00 elementami procesu diagnozowania par i rodzin. Uczestnicy warsztatów otrzymają pierwszy opis wytycznych oraz zostaną zaproszeni do dyskusji nad wybranymi szczególnie trudnymi lub kontrowersyjnymi punktami, w celu wypracowania rozwiązań. Drugim celem warsztatów jest integrowanie środowiska terapeutów rodzinnych w Polsce wokół idei diagnostyki wysokiej jakości. W tym kontekście uczestnicy warsztatów będą mieli okazję zapoznać się z najnowszym sposobem myślenia o profesjonalnym procesie diagnostycznym. Uczestnicy zostaną też zaproszeni do przyjrzenia się własnym sposobom myślenia diagnostycznego o rodzinach oraz temu, jak odnosi się ono do proponowanych standardów. 51 PLAKATY Piątek 21.10.2016r. 15.00-16.00 Foyer Auli UW ROMA BAJZERT JACEK MAŚLANKOWSKI Klinika Psychiatrii w Bydgoszczy Oddział Zaburzeń Lękowych i Afektywnych Tworzenie terapeutycznego środowiska dla pacjentów Oddziału Zaburzeń Lękowych i Afektywnych w kontekście agresywnych czynników instytucjonalnych i innych proweniencji ANNA DZIUBIŃSKA-STARSKA KINGA DRECHNY-MOŻAŃSKA Plakat stanowi opis procesu tworzenia środowiska dla pacjentów zawierającego spójność różnorodnych oddziaływań terapeutycznych wobec pojawiających się zakłóceń w wymiarze instytucjonalnym i innej proweniencji. Ośrodek Terapeutyczno-Szkoleniowy KONTRAKT Centrum Psychologiczno-Medyczne MABOR Dylematy w pracy psychoterapeutycznej z rodziną z AZS Wystąpienie w formie plakatu ma pokazać różne aspekty pracy psychoterapeutycznej z rodziną, w której jeden z jej członków (zwykle dziecko) choruje na atopowe zapalenie skóry (AZS). Atopowe zapalenie skóry (AZS) jest chorobą, którą można rozpatrywać w kontekście autoagresji. Dylematy psychoterapeuty dotyczyć mogą zarówno metod i form pracy z całą rodziną lub jej poszczególnymi członkami, współpracy z innymi osobami zaangażowanymi w proces leczenia, jak i rozumienia roli objawów w kontekście intrapsychicznym i interpersonalnym oraz wynikających z tego implikacji dla procesu psychoterapii. EWA GRUSZECKA Natura życia, zdrowia czyli o kulturze Natura jest źródłem kultury. Mrowisko miejskie i wiejskie, sygnały miłości, taniec godowy, gniazdo, instynkt opieki i ochrony… to nie wszystkie jej przejawy. Edukacja może prowadzić do wiedzy. Pełne zaufania i uznania otwarcie na naturę może być źródłem głębokiej mądrości. Alma Mater Natura zdaje się zapraszać do wtajemniczenia w życie. Może podpowiadać nam trafne działania terapeutyczne, budzące w wielu obszarach instynkt życia. 52 BEATA STAWSKA Nadzieja i lęk - dojrzałe macierzyństwo wobec ingerencji instytucji Praca zwraca uwagę na emocje towarzyszące kobiecie objętej programem badań prenatalnych w dojrzałym macierzyństwie i pokazanie jaki wpływ na nasilenie tych emocji wywiera ingerencja instytucjonalna na poszczególnych etapach nieinwazyjnych oraz inwazyjnych badań w tym programie. 53
