Tlenek węgla

Polish
Tlenek
węgla
Czy jesteś narażony
na zatrucie?
Cierpisz na bóle głowy,
nie możesz się skoncentrować, odczuwasz
zmęczenie albo jest ci niedobrze?
Czy twoje urządzenie grzewcze i kuchenne
były niedawno sprawdzane?
Poznaj zagrożenia związane z działaniem
tlenku węgla (CO) oraz jak ich uniknąć –
może ci to ocalić życie.
Tlenek węgla: czy jesteś narażony na zatrucie? 1
Spis treści
Co to jest tlenek węgla?
2
Czy twoje urządzenia grzewcze i kuchenne są bezpieczne?
3
Jakie możesz mieć objawy, gdy ulegasz zatruciu tlenkiem węgla
4
Co należy zrobić, jeśli masz takie objawy
5
Jak się zabezpieczyć przed zatruciem tlenkiem węgla
6
Inne ważne wskazówki
7
Niedawne przykłady zatrucia tlenkiem węgla
9
Dodatkowe informacje
10
2
Co to jest tlenek węgla?
Tlenek węgla – czad – (CO) to trujący gaz, który jest niewidoczny,
nie ma smaku i jest bezwonny. Uwalnia się, gdy paliwo pochodzenia
organicznego – jak gaz, olej, węgiel, koks, benzyna czy drewno – nie
wypala się do końca z powodu niewystarczającej ilości powietrza. Taka
sytuacja może się pojawić w przypadku wadliwej instalacji lub konserwacji
takich urządzeń jak grzejniki pokojowe, bojlery, kominki czy kuchenki,
albo w razie całkowitego lub częściowego zablokowania przewodu
kominowego bądź cegły wentylacyjnej. Niedostateczna wentylacja,
umożliwiając podniesienie się stężenia CO, potęguje problem. Każda
osoba, przebywająca w pobliżu niesprawnych urządzeń, ucierpi
na zdrowiu.
Przypadkowe zatrucie tlenkiem węgla zabija ponad 50 osób rocznie w
Anglii i Walii. Czad może zabić bez ostrzeżenia, czasami jest to kwestia
minut. Niskie stężenie tlenku węgla nie zabija; może jednak, jeśli gaz
wdychany jest przez dłuższy czas, poważnie wpłynąć na twoje zdrowie –
uszkadzając układ nerwowy, lub pamięć.
Trujące efekty tlenku węgla mogą być długotrwałe: u pacjentów
cierpiących na poważne zatrucie może nastąpić długotrwałe
uszkodzenie mózgu.
Tlenek węgla: czy jesteś narażony na zatrucie? 3
Czy twoje urządzenia grzewcze i kuchenne
są bezpieczne?
Zwracaj uwagę na oznaki niecałkowitego spalania paliwa, na przykład
gdy płomień pilotowy pali się na pomarańczowo, albo żółto, a nie
głównie na niebiesko. (Proszę pamiętać, że nie dotyczy to ozdobnych
kominków gazowych imitujących kominki na drewno czy węgiel. Są one
tak zaprojektowane aby przypominać urządzenia na paliwo stałe, a więc
płomienie w takich urządzeniach z zasady są pomarańczowe albo żółte.)
Inną oznaką, na którą należy zwracać uwagę jest częste gaśnięcie płomienia
pilotowego.
CO może się także pojawiać w dymie pochodzącym z urządzeń na paliwo
stałe, drewno, czy olej opałowy. Także grzejniki na naftę w nienajlepszym
stanie mogą być źródłem CO.
W odniesieniu do wszystkich urządzeń, na obecność tlenku węgla może
wskazywać istnienie ciemnych lub żółto-brązowych plam na samym
urządzeniu lub obok niego – na przykład na ścianach. Podobną wskazówką
jest to, jeśli zauważysz, czy poczujesz dym lub nadmierną kondensację
w pomieszczeniu, w którym znajduje się dane urządzenie. Czernienie
glinianych promienników w kominkach gazowych jest inną oznaką
niedokładnego spalania. Nie blokuj kominów, przewodów kominowych, czy
otworów wentylacyjnych w pomieszczeniach zawierających użytkowane
urządzenia spalinowe.
W przypadku niedrożności albo nieszczelności przewodu kominowego,
komina, wyciągu czy otworu wentylacyjnego, CO nie może się wydostać
i cofa się do budynku, gdzie może się koncentrować do niebezpiecznego
poziomu. W przypadku skrajnych warunków atmosferycznych, spaliny mogą
zostać wepchnięte z powrotem w przewód kominowy czy komin. Tlenek
węgla może się także przedostać do budynku poprzez wspólne przewody
kominowe i kominy – a więc może pochodzić z sąsiedniego budynku.
Jeśli niedawno prowadzono prace budowlane w twoim domu, takie jak
instalacja okien próżniowych, albo jeśli wody powodziowe spowodowały
nagromadzenie się mułu czy śmieci, może to zmniejszyć wentylację w
twoim domu.
4
Przyczepy kempingowe, łodzie i przyczepy mieszkalne stanowią
potencjalne ryzyko, ponieważ często używa się w nich przenośne
urządzenia grzewcze i kuchenne na paliwa w butli – takie jak gaz ciekły,
nafta czy nafta bezwonna.
Gazy spalinowe pochodzące z silnika pojazdu lub generatora także
mogą zawierać dużą ilość CO.
Urządzenia zainstalowane w wynajmowanych studentom kwaterach
powinny – aby zapewnić ich prawidłowe funkcjonowanie – podlegać
corocznej kontroli bezpieczeństwa. Odpowiedzialność spoczywa na
właścicielu posesji, który powinien przechowywać raport z każdej kontroli
przez co najmniej dwa lata oraz wydać kopie najemcom.
Jakie możesz mieć objawy, gdy ulegasz zatruciu
tlenkiem węgla
Zatrucie czadem (CO) może być trudne do wykrycia, ponieważ objawy
przypominają wiele innych powszechnych schorzeń. Na przykład,
możesz odczuwać bóle głowy, zmęczenie, mieć problemy z koncentracją
oraz nudności. Czasami możesz mieć objawy podobne do zatrucia
pokarmowego albo nadchodzącej grypy. Możesz czasem zauważyć, że
inne osoby mieszkające w tym samym budynku mają podobne objawy
oraz, że objawy są lżejsze, gdy przebywasz poza lokalem – na przykład w
pracy, czy na wakacjach.
Osoby najbardziej narażone na skutki zaczadzenia to osoby w podeszłym
wieku, kobiety ciężarne i niemowlęta, dzieci oraz osoby mające problem z
oddychaniem lub chorobą serca.
Tlenek węgla: czy jesteś narażony na zatrucie? 5
Co należy zrobić jeśli masz takie objawy…
…i podejrzewasz, że mogą być spowodowane
tlenkiem węgla
• Wyłącz WSZYSTKIE urządzenia kuchenne i grzewcze pracujące
na każde paliwo oprócz elektryczności. Otwórz okna w pokoju
i innych częściach budynku, aby je przewietrzyć, a następnie
wyjdź na zewnątrz. W przypadku pracujących na paliwo stałe
urządzeń ogrzewających pomieszczenia lub wodę, a także
kominków oraz kuchenek, otwórz okna, a następnie ostrożnie
wyłącz urządzenie lub zgaś ogień (albo zostaw, żeby się sam
wypalił), lecz nie pozostawaj w pomieszczeniu.
• Idź natychmiast do lekarza i powiedz, że podejrzewasz zatrucie
tlenkiem węgla. Możesz zostać poddany specjalnemu badaniu
na zaczadzenie, w ramach którego mierzy się zawartość CO w
próbce oddechu lub krwi. Należy zdawać sobie sprawę, że CO
wydala się dość szybko z organizmu, a badanie dokonane kilka
godzin po ustaniu działania tlenku węgla może nie wykazać
podniesionego poziomu CO ani w oddechu, ani we krwi.
• Wezwij odpowiednio wykwalifikowanego mechanika,
aby sprawdził wszystkie urządzenia kuchenne i grzewcze,
służące zarówno do ogrzewania pomieszczeń, jak i wody
(patrz ‘Dodatkowe informacje’ na stronie 10). Urzędnik
środowiskowego wydziału zdrowia pracujący dla władz
lokalnych może ci udzielić odnośnych porad. Jeśli jesteś
podnajemcą lokalu, właściciel powinien pomóc w rozwiązaniu
tej kwestii.
6
Jak się zabezpieczyć przed zatruciem
tlenkiem węgla
• Zainstaluj spełniający europejską normę EN 50291 wykrywacz
CO z sygnałem dźwiękowym, opatrzony brytyjskim znakiem
jakości (British Standards Kitemark), lub logo LPCB (Loss Prevention
Certification Board). Alarmy takie dostępne są w sklepach z artykułami
gospodarstwa domowego albo z artykułami budowlanymi. Należy
stosować się do instrukcji producenta odnośnie instalacji i konserwacji
urządzenia. Możesz zabrać pracujący na baterie wykrywacz CO z
sygnałem dźwiękowym na wyjazd wakacyjny. Można także nabyć
plastry wykrywające obecność CO oraz wykrywacze najbardziej
zagrożonych miejsc, lecz urządzenia te nie obudzą cię w przypadku
nagromadzenia się niebezpiecznych ilości tlenku węgla. Należy
pamiętać, że zainstalowanie czujnika CO z sygnałem dźwiękowym nie
zastępuje konserwacji i kontroli urządzeń, przewodów kominowych i
kominów.
• Zapewnij odpowiednią wentylację w pomieszczeniach w trakcie
pracy urządzenia. Spaliny z grzejnika czy urządzenia ogrzewającego
wodę, a także z kominka czy kuchenki mogą niekorzystnie wpłynąć
na twoje zdrowie, chyba że istnieje dostateczna wentylacja w
pomieszczeniu. Dotyczy to również pojazdów i generatorów
pracujących w pomieszczeniu zamkniętym, czy o niedostatecznej
wentylacji – takim jak garaż z zamkniętymi drzwiami.
• Upewnij się, że wszystkie urządzenia, przewody kominowe i kominy
są prawidłowo instalowane i konserwowane przez wyszkolonych,
cenionych, zarejestrowanych i kompetentnych specjalistów – nie
próbuj robić tego samodzielnie. Nigdy nie używaj niedostatecznie
konserwowanych urządzeń. Urządzenia należy regularnie sprawdzać
i konserwować (na przykład co roku). Zgodnie z prawem, mechanicy
pracujący przy urządzeniach gazowych muszą należeć do organizacji
zaaprobowanej przez Urząd Bezpieczeństwa i Higieny (Health and
Safety Executive). Do czasu, gdy - w kwietniu 2009 roku - wejdzie w
życie nowy system rejestracji odnośnie gazu, hydraulicy gazowi muszą
mieć rejestrację CORGI. Mechanicy specjalizujący się w urządzeniach
Tlenek węgla: czy jesteś narażony na zatrucie? 7
pracujących na paliwo stałe, rejestrowani są przez organizację HETAS
(Heating Equipment Testing and Approval Scheme) a mechanicy
specjalizujący się w urządzeniach na olej napędowy rejestrowani są
przez OFTEC (Oil Firing Technical Association) – patrz ‘Dodatkowe
informacje’ na stronie 10.
Inne ważne wskazówki
• Jeśli mieszkasz w wynajętym mieszkaniu, właściciele posesji
mają obowiązek prawny corocznej konserwacji wszystkich
znajdujących się w wynajmowanych przez nich budynkach
urządzeń gazowych, włącznie z przenośnymi grzejnikami, a także
przekazania ci kopii raportu kontroli bezpieczeństwa urządzeń.
Właściciele posesji mają wobec ciebie obowiązek opieki. W
odniesieniu do urządzeń pracujących na paliwo inne niż gaz, zaleca
się, aby właściciele zatrudniali odpowiednio wyszkolonych, wysoko
cenionych, zarejestrowanych mechaników do prac instalacyjnych,
konserwatorskich i do sprawdzania urządzeń (patrz powyżej).
• Nigdy nie instaluj w małych, zamkniętych czy niedostatecznie
wentylowanych pomieszczeniach urządzeń nie podłączanych do
komina, takich jak kuchenki gazowe, nie podłączone do komina
grzejniki gazowe, czy przenośne grzejniki pokojowe. Zawsze
upewnij się, korzystając z kuchenki gazowej, że kuchnia jest dobrze
wentylowana; nigdy nie używaj kuchni gazowej do ogrzewania kuchni.
Nigdy nie używaj w domu nie podłączanych do komina urządzeń
przeznaczonych do użytku na zewnątrz (takich jak grzejniki na naftę,
palniki kempingowe, grille i podobne urządzenia).
• Jeśli zamierzasz kupić nowy otwarty kominek na paliwo stałe,
przenośny grzejnik czy bojler, sprawdź czy posiada on regulator wlotu
powietrza umożliwiający kontrolowanie szybkości spalania; upewnij
się też czy pomieszczenie, w którym chcesz zainstalować to urządzenie
jest dostatecznie wentylowane. Po porady dotyczące ogrzewania na
paliwo stałe, zadzwoń do organizacji Solid Fuel Association (patrz
‘Dodatkowe informacje na stronie 10).
8
• Zainstalowanie wyciągu wentylacyjnego w tym samym
pomieszczeniu co urządzenie może być użyteczne, chyba że
niekorzystnie wpływa na ciąg komina, czy przewodu kominowego,
w tym samym, lub sąsiednim pomieszczeniu. Dotyczy to kominów
używanych do odprowadzania spalin z urządzeń do nich podłączonych
(w takim przypadku spaliny mogą wydostawać się do pokoju zamiast
na zewnątrz). W takich sytuacjach najlepiej zasięgnąć porady u
specjalisty. Inne urządzenia, takie jak suszarki bębnowe, mogą
wywołać takie same skutki jak wyciąg wentylacyjny.
• Przynajmniej raz do roku wezwij kominiarza do dokładnego
oczyszczenia komina, najlepiej przed każdą zimą, jeśli używasz
opał bezdymny, albo dwa razy do roku, jeśli opalasz drewnem, czy
węglem. Zatrudnij wykwalifikowanego kominiarza, na przykład
członka organizacji takich jak National Association of Chimney
Sweeps, lub Guild of Master Sweeps, czy Association of Professional
and Independent Chimney Sweeps (patrz ‘Dodatkowe informacje’ na
stronie 10).
Tlenek węgla: czy jesteś narażony na zatrucie? 9
Niedawne przykłady zatrucia tlenkiem węgla
Przykład 1:
Wezwano karetkę do 29-letniej kobiety, która ogólnie czuła się
niedobrze i odczuwała bóle w klatce piersiowej. Gdy przyjechało
pogotowie, zbadano pacjentkę przy użyciu analizatora CO,
który wykazał podwyższony poziom CO we krwi; u jej matki –
mieszkającej w tym samym mieszkaniu – analizator wykazał taki
sam, podwyższony, poziom CO we krwi.
W budynku znajdowało się sześć mieszkań. Zostały one
ewakuowane, a także poddano analizie krew mieszkańców.
Mieszkańcy w lokalu znajdującym się poniżej mieli podobny, albo
jeszcze wyższy poziom CO. Wszyscy pacjenci o podwyższonym
poziomie CO zostali odwiezieni do szpitala, gdzie poddani zostali
leczeniu. Przyczyną zaczadzenia okazał się niesprawny bojler
grzewczy znajdujący się w mieszkaniu, z którego wezwano
pogotowie.
Przykład 2:
Wezwano pogotowie do dwuletniego dziecka, które było
bezwładne, nie reagowało na bodźce oraz miało trudności w
oddychaniu. Inni członkowie rodziny także czuli się niedobrze. Troje
dzieci i jedną osobę dorosłą poddano badaniu na obecność CO i u
wszystkich wykryto wysoki poziom CO we krwi – u dzieci poziom
tlenku był wyższy niż u dorosłego. Krótko przedtem mechanicy
gazowi wyłączyli bojler, który nie nadawał się już do użytku. Nie
mając innego źródła ciepła, rodzina ogrzewała duży pokój węglem
palonym na ogrodowym grillu, co spowodowało ulatnianie się
tlenku węgla i zaczadzenie.
10
Dodatkowe informacje
Pogotowie gazowe: National Gas Emergency Service – dzwoń pod
0800 111 999, lub odwiedź
www.nationalgrid.com/uk/Gas/Safety/Emergency
Infolinia Urzędu Bezpieczeństwa i Higieny: Health and Safety Executive
(HSE) Gas Safety Line – tel. 0800 300 363 lub odwiedź
www.hse.gov.uk/gas/domestic
Porady konsumenckie organizacji CORGI – tel. 0800 915 0485,
lub odwiedź www.trustcorgi.com
(Od kwietnia 2009 r. kontaktuj się z Infolinią HSE – patrz powyżej)
Infolinia organizacji Solid Fuel Association (SFA) – tel. 0845 601 4406,
lub odwiedź www.solidfuel.co.uk
Heating Equipment Testing and Approval Scheme (HETAS) –
tel. 0845 634 5626, lub odwiedź www.hetas.co.uk
Association of Professional and Independent Chimney Sweeps
(APICS) – tel. 01392 479239, lub odwiedź www.apics.org.uk
Guild of Master Sweeps (GMS) – tel. 01953 451 322, lub odwiedź
www.guild-of-master-sweeps.co.uk
National Association of Chimney Sweeps (NACS) – tel. 01785 811732,
lub odwiedź www.nacs.org.uk
Carbon Monoxide Consumer Awareness Alliance (COCAA) –
tel. 0870 401 2254, lub odwiedź www.becarbonmonoxideaware.com
Council of Gas Detection and Environmental Monitoring (CoGDEM) –
tel. 0800 1694 457 (wykrywacze CO i porady ogólne), lub odwiedź
www.cogdem.org.uk
Tlenek węgla: czy jesteś narażony na zatrucie? 11
Porady zdrowotne – NHS Choices – odwiedź www.nhs.uk/carbonmonoxide
Porady zdrowotne – NHS Direct – tel. 0845 4647, lub odwiedź
www.nhsdirect.nhs.uk
Agencja ochrony zdrowia – Health Protection Agency (HPA) – odwiedź
www.hpa.org.uk
Grupy wsparcia dla pacjentów
Carbon Monoxide and Gas Safety Society (CO-Gas Safety) –
tel. 01372 466112, lub odwiedź www.co-gassafety.co.uk
CO-Awareness – tel. 07715 899296, lub odwiedź www.co-awareness.org
Crown copyright 2008 r.
289814 1p 150k Nov 08 (CWP)
Wyprodukowano przez COI dla Ministerstwa Zdrowia (Department of Health)
Po dodatkowe egzemplarze tej broszury odwiedź:
www.orderline.dh.gov.uk i wpisz:
289814/Carbon monoxide: Are you at risk? lub napisz pod adres:
DH Publications Orderline
PO Box 777
London SE1 6XH
E-mail: [email protected]
Tel.: 0300 123 1002
Faks: 01623 724 524
Minicom: 0300 123 1003 (8.00 – 18.00, od poniedziałku do piątku)
Publikacja 289814/Carbon monoxide: Are you at risk? dostępna jest także –
w wersji elektronicznej – w innych językach.
www.dh.gov.uk/publications