Microsoft Word Viewer - o_wystawie_harcerskiej_duze

Przełom wieku XIX i XX było okresem kiedy w pedagogice zaczęto wyznawać
pogląd, że nie tylko rozwój umysłowy młodego człowieka jest ważny w wychowaniu
człowieka, ale również rozwój jego wyobraźni, wrażliwości, życzliwości dla otoczenia,
czyli ogólnie rzecz ujmując rozwój emocjonalny. Do tego doszło przekonanie o
konieczności rozwoju fizycznego poprzez sport i prace manualne.
Początek XX wieku był okresem tworzenia się różnych organizacji, które poprzez
pracę, naukę i sport wychowywały młodzież. W Polsce na czoło wysuwa się
Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” czy też liczne towarzystwa turystyczne – np.
Towarzystwo Tatrzańskie.
Tymczasem w Wielkiej Brytanii na przełomie XIX i XX wieku powstawały podobne
organizacje. Jedna z takich organizacji zyskała sławę i rozprzestrzeniła się po całym
świecie – byli to skauci (scout z jęz. ang. – „zwiadowca”). Na pomysł stworzenia takiej
organizacji, która poprzez propagowanie pracy nad samym sobą, współdziałanie i
poznanie przyrody wyrabiałaby u młodego człowieka odwagę, samodzielność,
zaradność i patriotyzm, wpadł generał Robert Baden-Powell podczas wojny burskiej,
gdzie m.in. wykorzystał młodych chłopców do zwiadu i łączności. Swoje przemyślenia
zawarł generał w książce pod tytułem „Skauting dla chłopców" ("Scouting for Boys")
która ukazała się w 1908 r. Ten rok przyjmuje się jako datę powstania ruchu
skautowego. Do Polski te idee zaczęły niemal równocześnie przenikać, gdyż już w
1909 r. zaczęły ukazywać się artykuły o tym nowatorskim sposobie oddziaływania na
młodzież, a następnie podjęto pierwsze próby utworzenia pierwszych organizacji
skautowskich w oparciu o działające już Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”. Za datę
powstania harcerstwa w Polsce przyjmuje się rok 1911, kiedy powstały pierwsze
drużyny we Lwowie. Początkowo nazywa się ich skautami, dopiero później pojawia się
nazwa harcerze. Różnicę pomiędzy skautami z innych krajów a harcerzami zawarł,
uznawany za założyciela tej organizacji w Polsce, Andrzej Małkowski (wraz ze swą
żoną Olgą) w słowach – „harcerstwo to skauting plus niepodległość”.
Równocześnie z powstaniem organizacji skautowych w Polsce, idee te pojawiły się w
Nowym Sączu. W dniu 28.11.1911 r. Małkowski wygłosił w sali nowosądeckiego
„Sokoła” odczyt zatytułowany „Skauting nowa organizacja młodzieży”. Bezpośrednio
po tym zaczęły powstawać pierwsze drużyny skautowe w Nowym Sączu przy I i II
Gimnazjum, pod opieką „Sokoła”, który do końca I wojny światowej był władzą
skautową. W niespełna 2 lata później utworzono pierwszą drużynę żeńską w Nowym
Sączu. Przydatność tej organizacji została wkrótce sprawdzona podczas I wojny
światowej, gdy harcerze zasilili licznie zastępy Legionów Polskich, a harcerki wraz z
Ligą Kobiet wysyłają paczki dla legionistów i pełnią służbę samarytańską w
kuchniach, na dworcach, przeprowadzają różne zbiórki na rzecz legionistów.
W okresie międzywojennym harcerstwo na Sądecczyźnie dynamicznie się rozwijało.
Nie bez znaczenia był fakt umiejscowienia w Nowym Sączu dowództwa 1 Pułku
Strzelców Podhalańskich, który pomagał w ćwiczeniach terenowych harcerzom. Po
dwudziestu latach istniały w Nowym Sączu aż 3 hufce żeńskie – Hufiec Miejski
(kierowany przez Marię Styczyńską-Butscherową), Hufiec Kolejowy (kierowany przez
Zofię Janczy) oraz Hufiec Powiatowy (kierowany przez Zofią Prokop-Żytkiewiczową).
Komendantką wszystkich hufców żeńskich była Bronisława Szczepaniec. Żeńskie
harcerstwo nowosądeckie miało opinię jednego z najlepszych w Polsce. Organizacja
męska również dynamicznie się rozwijała. Hufiec pod komendą Wąsowicza
obejmował w latach 30-tych w mieście 6 drużyn i pięć gromad zuchowych. Harcerze
sądeccy brali udział w różnych zlotach skautowych - zawsze ze swoim programem.
Sądecczyzna była często celem wycieczek harcerskich z różnych stron kraju, sami
harcerze sądeccy jeździli po całej Polsce na obozy (nad morze, na Litwę, Karpaty
Wschodnie – miejsca walk II Brygady Legionów, itp.) Hufce sądeckie popularyzowały
wiedzę o swoim terenie – m.in. opracowano regulamin odznaki ziemi sądeckiej, co
było pomysłem oryginalnym wówczas.
W latach 30-tych przy Hufcu Kolejowym w Nowy Sączu powstają pierwsze gromady
zuchowe – czyli młodszych harcerzy – dzieci do 10 roku życia.
Zamiłowanie do leśnych, górskich wędrówek, liczne obozy, ćwiczenia terenowe
przyniosły doświadczenie tak później przydatne podczas okupacji niemieckiej w pracy
konspiracyjnej, kurierskiej, łączniczek, czy też w oddziałach partyzanckich.
Ponadto dh Eugeniusz Pawłowski, czy też później dhna Zofia Prokop–Żytkowiczowa,
obudzili zamiłowanie do folkloru góralskiego wśród harcerzy i harcerek sądeckich.
Harcerze sądeccy byli bardzo rozśpiewani, to tutaj powstało wiele pieśni harcerskich i
innych śpiewanych dziś w całej Polsce i za granicą. M.in. na Sądecczyźnie powstała
pieśń „O Panie Boże Ojcze Nasz”, która stała się hymnem harcerskim, a dziś śpiewana
jest przez Polonię w różnych częściach świata.
Po 1945 r. powstają na nowo drużyny i hufce, jednakże w 1949 r. ZHP zostaje
rozwiązany. Powstaje nowa komunistyczna organizacja: „Organizacja Harcerska
Polski Ludowej”, która istnieje tylko siedem lat. ZHP zostaje reaktywowane w 1956 r.,
część starszych instruktorów wraca do organizacji. Od 1975 r. Nowosądecka
Chorągiew ZHP obejmuje dawne komendy ze zlikwidowanych powiatów: Gorlic,
Limanowej, Nowego Sącza, Nowego Targu i Zakopanego.
W 1989 r. dochodzi do rozłamu w polskiej organizacji harcerskiej. Powstaje Związek
Harcerstwa Rzeczypospolitej, który bezpośrednio nawiązuje do tradycji ideowej
skautingu i harcerstwa sprzed II wojny światowej. Uważając, że ZHP zbyt przesiąkło
duchem PRL-u, ZHR chce kontynuować zasady programowe i metodologiczne sprzed
wojny oraz rozwijać dorobek niezależnych środowisk harcerskich po 1945 r.
W roku 2007 do Oddziału nowosądeckiego archiwum, trafiła kolekcja materiałów
harcerskich, przekazana przez dh hm Barbarę Godfreyow i Jana Kolka, z której
głównie pochodzą materiały prezentowane na wystawie. Materiały te są spuścizną
kilku pokoleń sądeckich harcerzy.