komory mózgu

Podstawy neuroanatomii
Materiały:
1.
Ryciny z „Atlasu neuroanatomii i neurofizjologii Nettera”, D.L. Felten, R.
Józefowicz (red.), Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2007 oraz A.M.
Gilroy, Atlas anatomii człowieka, MedPharm, Polska, 2010
2.
D . Lewandowska, J. Orzeł-Gryglewska (red.), Fizjologia zwierząt i
człowieka, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk, 2014.
3.
O. Narkiewicz, J. Moryś, Neuroanatomia czynnościowa i kliniczna, PZWL,
Warszawa, 2003.
4.
A. Longstaff, Neurobiologia, PWN, Warszawa, 2002.
5.
J. Nolte, Mózg człowieka, Elsevier Urban & Partner, Wrocław, 2009
Podział anatomiczny:
Układ nerwowy ośrodkowy (systema nervosum centrale)
•
Mózgowie (encephalon):
•
Rdzeń kręgowy (medulla spinalis)
Układ nerwowy obwodowy:
układ somatyczny
• nerwy czaszkowe (nervi craniales)
• nerwy rdzeniowe (nervi spinales)
• zwoje (ganglia) - skupiska tkanki nerwowej
Czynnościowo wyróżniamy w nim część czuciową i ruchową
(aferentną i eferentną)
układ autonomiczny współczulny i przywspółczulny (sympatyczny
i parasympatyczny)
• nerwy autonomiczne
• zwoje autonomiczne
Podział anatomiczny cd.:
Układ nerwowy ośrodkowy
Mózgowie (encephalon):
• kresomózgowie (telencephalon)
• międzymózgowie (diencephalon)
• śródmózgowie (mesencephalon)
• most (pons)
• rdzeń przedłużony (medulla oblongata) inaczej opuszka (bulbus)
• móżdżek (cerebellum)
Most, rdzeń przedłużony i móżdżek nazywany jest łącznie tyłomózgowiem
(rhombencephalon). Przodomózgowie to kresomózgowie i międzymózgowie. Pień
mózgowia (mózgu) (truncus encephali lub cerebri) obejmuje śródmózgowie, most i
rdzeń przedłużony.
Rdzeń kręgowy (medulla spinalis)
Ośrodki nerwowe - skupiska neuronów tworzących zespoły czynnościowe
• jądra – z wyraźnymi granicami anatomicznymi, położone w OUN
• pola, strefy lub okolice – bez wyraźnych granic, położone w OUN (znaczenie
funkcjonalne, a nie morfologiczne)
• zwoje – skupiska tkanki nerwowej poza mózgowiem lub rdzeniem kręgowym
Ciała neuronów i dendryty (ośrodki, pola, zwoje) to istota szara, aksony mielinowe –
istota biała
Włókna nerwowe ze względu na kierunek przewodzenia dzieli się na:
• włókna nerwowe czuciowe – dośrodkowe, doośrodkowe, wstępujące,
aferentne
• włókna ruchowe - odśrodkowe, odośrodkowe, zstępujące, eferentne
Drogi lub szlaki nerwowe – są to wiązki aksonów, przewodzące impulsy nerwowe.
Nazwy dróg najczęściej pochodzą od początku i końca drogi, np. droga korowordzeniowa. Wyraźnie wyodrębnione drogi noszą nazwę pęczków
UWAGA: drogi czuciowe (wstępujące) są przeważnie 3-neuronowe, a ruchowe 2neuronowe !
Rozwój osobniczy OUN:
płytka nerwowa  rynienka nerwowa  cewa nerwowa
Przód
1. Prosencephalon
(przodomózgowie)
2. Mesencephalon
(śródmózgowie)
3. Rhombencephalon
Tył
(tyłomózgowie)
Z pierwotnych 3 pęcherzyków powstaje 5. Przodomózgowie (prosencephalon,
pierwotny pęcherzyk mózgowy) przekształca się w kresomózgowie i
międzymózgowie (1. i 2. pęcherzyk). Śródmózgowie nie dzieli się – 3. pęcherzyk.
Z tyłomózgowia (rhombencephalon) powstaje tyłomózgowie wtórne i
rdzeniomózgowie (4. i 5. pęcherzyk)
Rozwój mózgowia
1 - 4: etapy rozwoju cewy nerwowej z ektodermy:
1/ płytka nerwowa na powierzchni tarczy zarodkowej gastruli
(neuruli)
2/ rynienka nerwowa
3/ cewa nerwowa zrastająca się grzebieniami nerwowymi;
4/ opuszczenie cewy do wnętrza zarodka - z komórek
grzebieni pozostałych poza cewą powstaną: protoneurony,
komórki Schwanna, komórki zwojów wegetatywnych i rdzenia
nadnerczy, komórki nerwowe splotów (śródmięśniowy i
podśluzowy) i sieci jelitowych, melanocyty;
5/ w końcu 4. tygodnia życia zarodkowego - zarośnięcie
przedniego i tylnego otworu cewy nerwowej;
6/ wykształcenie 3 pęcherzyków mózgowych (pierwotnych):
przodomózgowie, śródmózgowie i tyłomózgowie, a następnie
podział I i III pęcherzyka na pęcherzyki wtórne:
kresomózgowie + międzymózgowie, śródmózgowie,
tyłomózgowie wtórne + rdzeniomózgowie;
7/ rozwój pęcherzyków wtórnych - wykształcenie rdzenia
przedłużonego (a), mostu (b) i móżdżku (c), blaszki pokrywy
(d) i konarów mózgu (e), wzgórza (f) i podwzgórza (g), kory
półkul mózgowych (h) i jąder kresomózgowia (j), a także
pasma węchowego (m) i wzrokowego (k) (widok z góry i z
boku). Światło cewy  układ komór mózgu.
Rozwój filogenetyczny kory mózgowej:
Stary płaszcz – archipallium:
paleocortex (dawna kora) - dwuwarstwowa (warstwa ziarnista i
piramidowa, np. kora węchowa, zakręt hipokampalny)
archicortex (stara kora) – 3 warstwy (buduje formację hipokampa)
Nowy płaszcz - neopallium:
neocortex - rozwinęła się wraz z rozwojem narządu wzroku
Ze względu na liczbę warstw komórek budujących korę wyróżniamy:
• allocortex - kora trójwarstwowa lub bezwarstwowa (hipokamp, zakręt
hipokampa)
• mezocortex (juxtallocortex) - kora kilkuwarstwowa (zakręt obręczy, wyspa)
• isocortex - kora 6 warstwowa (u człowieka nazywa się neocortex i stanowi
11/12 obszaru całej kory)
Masa mózgowia u kobiet wynosi średnio 1420 g, u mężczyzn 1450 g.
1000 g to najniższa masa sprawnego mózgu, a 2 kg np. ważył mózg
Turgieniewa, Zależności miedzy inteligencją a masą/ wielkością mózgu nie
stwierdzono.
U 4-miesięcznego płodu kora jest gładka, natomiast już u 8-miesięcznego
zaznaczają się wszystkie ważniejsze zakręty i bruzdy. Do 20 r.ż. zwiększa
się masa mózgowia i objętość czaszki. W procesie starzenia się dochodzi
do zmniejszenia masy mózgowia średnio o 100 do 150 g w okresie od 20 do
80 lat, ale główną przyczyną mniejszej sprawności mózgu jest redukcja
połączeń synaptycznych.
Masa mózgowia zmniejsza się również w procesach patologicznych,
zwłaszcza w chorobach neurodegeneracyjnych, przykładowo w chorobie
Alzheimera nawet o 50%.
masa (g)
liczba kom. łącznie
Mózg o masie 1500 g zawiera 171 mld komórek, w tym 86 mld neuronów i 84 mld nieneuronów, w tym na móżdżek przypada 85 mld
Azevedo F. i wsp. (Herculano S.) Equal numbers of neuronal and nonneuronal cells make
the human brain an isometrically scaled-up primate brain, 2009
objaśnienia: B – billion (miliard po polsku), GM – istota szara, WM – istota biała
Azevedo F. i wsp. (Herculano S.) Equal numbers of neuronal and nonneuronal cells make
the human brain an isometrically scaled-up primate brain, 2009, J. Comp. Neurol. 513(5): 532-541
MÓZG
Gryzoń
Naczelny
Człowiek
1500
1500
1500
Liczba neuronów (mld)
12
93
86
Liczba nieneuronów (mld)
46
112
85
1154
1412
1233
Liczba neuronów (mld)
2
25
16
Względna masa (% masy mózgu)
77
94
82
Względna liczba neuronów (%
wszystkich neuronów)
17
27
19
Masa móżdżku (g)
133
121
154
Liczba neuronów (mld)
10
61
69
Względna masa (% masy mózgu)
9
8
10
Masa mózgu (g)
KORA MÓZGOWA
Masa kory mózgowej (g)
MÓŻDŻEK
Chociaż 82% masy mózgu stanowi kora (ist. szara i biała), w tym 42% ist. szara, to 16
mld neuronów kory stanowi 19% wszystkich neuronów w mózgu. W móżdżku, który
stanowi zaledwie 10% masy mózgu zawarte jest aż 69 mld neuronów (czyli 80%
wszystkich neuronów mózgu).
S. Herculano-Houzel, za J. Vetulani - Piękno Neurobiologii – masy mózgu gryzonia i naczelnych przeliczone do masy
mózgu człowieka
Komórki glejowe (neuroglej):
W odróżnieniu od neuronów nie przewodzą impulsów i mają zdolność
podziałów. Znajdują się zarówno w istocie szarej i białej (więcej)
•makroglej: oligodendrocyty i komórki Schwanna (produkują mielinę w
OUN i ukł. obwodowym, odpowiednio), astrocyty (największe,
pośredniczą w wymianie składników energetycznych i budulcowych)
•mikroglej: makrofagi (z monocytów), ependyma (kom wyściółkowe,
wyścielają komory i kanał kręgowy) – np. komórki splotów
naczyniówkowych
Astrocyty mogą stanowić pozaneuronalną drogę przekazu, pośredniczy w tym aminokwas
tauryna. Astrocyty wykorzystują również tzw. połączenia szczelinowe (synapsy elektryczne)
D.L. Felten „Atlas neuroanatomii i neurofizjologii Nettera” 2007
powierzchnia całego neuronu jest pobudliwa, ale najbardziej pobudliwy
(wykazuje najniższy próg pobudliwości) jest wzgórek aksonu
Potencjał czynnościowy powstaje jedynie we wzgórku aksonu (wiele
kanałów sodowych), pobudzenie w obrębie dendrytów i ciała komórki
rozprzestrzenia się elektrotonicznie
Sprzężenie elektrochemiczne w
synapsie – źródło
opóźnienia
synaptycznego (0,5
ms/1 synapsa)
Proces uwalniania
mediatora jest zależny
od Ca+2 (aktywacja
wapniowa wywołana
depolaryzacją błony
presynaptycznej)
Liczbę synaps w OUN szacuje się na bilion - 1012
D.L. Felten „Atlas neuroanatomii i neurofizjologii Nettera” 2007
Przewodnictwo synaptyczne – synapsy elektryczne i chemiczne
Rodzaje synaps chemicznych:
synapsa akso-somatyczna – połączenie aksonu z perikarionem
(somą)
synapsa akso-dendrytyczna – połączenie aksonu z dendrytem najczęstsze
synapsa akso-aksonalna – połączenie aksonu z aksonem
synapsa nerwowo-mięśniowa (płytka ruchowa) – połączenie
aksonu z włóknem mięśniowym
synapsa nerwowo-gruczołowa – połączenie aksonu z gruczołem
(lub z jego częścią)
Synapsy elektryczne – gap junction, szybko przewodzące złącza
niskooporowe, występują w OUN, ale i np. w sercu. Przykłady: w
ośrodku wdechowym (rdzeń przedłużony), neurony piramidowe w
hipokampie (warstwa CA3). Odgrywają istotną rolę w synchronizacji
czynności całych grup neuronalnych lub zespołów komórkowych.
Synapsy asymetryczne (pobudzające, przekaźnik – kw. glutaminowy) i symetryczne
(hamujące, przekaźnik - GABA).
W 1. typie synapsy zagęszczenie postsynaptyczne jest szerokie, szczelina
synaptyczna również, a kolba synaptyczna zawiera kuliste pęcherzyki. W 2. typie
synapsy oba zagęszczenia (pre- i postsynaptyczne) są podobnej grubości
(symetryczne, węższe), szczelina synaptyczna jest węższa, a pęcherzyki owalne,
spłaszczone
O. Narkiewicz, J. Moryś, Neuroanatomia czynnościowa i kliniczna, PZWL Warszawa 2003
Transmiter łączy się z receptorem komórkowym
Przypomnienie: receptory dzielimy na:
• receptory zmysłowe (pręciki, czopki w siatkówce; kom. włoskowate
narządu Cortiego w uchu, receptory skórne)
• receptory komórkowe (błonowe) – makrocząsteczki w błonie
komórkowej (ciała komórki, dendrytu lub aksonu), ale i w błonie
jądrowej albo w cytoplazmie komórki
GABA A receptor – jonotropowy (Cl‾)
GABA B receptor - metabotropowy ( ↓cAMP)
Pojęcia: agonista (ligand), antagonista. Transmitery są agonistami receptorów
OPONY MÓZGU:
•opona twarda
(dura mater)
•pajęczynówka
(arachnoidea)
•opona miękka
(pia mater)
Opona twarda - pełni funkcje okostnej, zbudowana
jest z 2 blaszek, w obrębie mózgowia zrośniętych ze
sobą, a w rdzeniu kręgowym oddzielonych.
Wytwarza liczne fałdy, np. strzałkowo przebiegający
sierp mózgu i móżdżku, namiot móżdżku (o
przebiegu poziomym), oddzielający móżdżek od
płatów potylicznych, przepona siodła. Opona twarda
ma zatoki, są to naczynia żylne
Pajęczynówka - cienka i beznaczyniowa błona,
tworzy zgrubienia (ziarnistości), wnikające do światła
zatok opony twardej
Opona miękka – silnie unaczyniona, przylegająca
do mózgu błona
KOMORY MÓZGU:
• boczne (L,P – I i II)
– w kresomózgowiu
• III – w międzymózgowiu
• wodociąg mózgu
– w śródmózgowiu
• IV – w tyłomózgowiu
(most, móżdżek i rdzeń
przedłużony)
Komory mózgu, kanał kręgowy i przestrzeń podpajęczynówkową wypełnia płyn
mózgowo-rdzeniowy (150 ml), wytwarzany przez sploty naczyniówkowe komór
(filtracja osocza w naczyniach włosowatych ok. 0,5 ml/min – 0,5-0,6 l/dobę)
Płyn krąży w komorach, przepływając z komór bocznych przez otwory międzykomorowe
do komory III, następnie wodociągiem Sylwiusza do komory IV i do kanału kręgowego. Z
komory IV przez otwory boczne (parzyste) i otwór pośrodkowy (nieparzysty) w stropie
komory IV przepływa do zbiornika móżdżkowo-rdzeniowego, następnie do jamy
podpajęczynówkowej.
Krążenie płynu mózgowordzeniowego – przepływa przez
komory I-III, z komory III przez wodociąg
mózgowia do komory IV, następnie przez
otwory boczne (parzyste) i otwór
pośrodkowy (nieparzysty) w stropie
komory IV przepływa do zbiornika
móżdżkowo-rdzeniowego, następnie do
jamy podpajęczynówkowej
J.D. Fix, „Neuroanatomia”, 1997
Płyn mózgowo- rdzeniowy ma 3 drogi odpływu: 1). przez ziarnistości pajęczynówki
(zgrubienia) do zatok opony twardej i żył w kościach płaskich; 2). do żył
powierzchownych mózgu, które wpuklają się do światła jamy podpajęczynówkowej; 3).
bezpośrednio z komór do żył naczyniówkowych.
Zatoki opony twardej – są to
wysłane śródbłonkiem
naczynia żylne, bez
zastawek; zbierają krew z
mózgowia i opony twardej
(ponadto z oczodołu, ucha
wewnętrznego i otaczających
struktur kostnych)
Wyróżniamy zatoki: dolno-przednie
(z przodu, na podstawie czaszki) i
górno-tylne (z tyłu, na guzowatości
potylicznej; stanowią spływ zatok)
Krew z zatok odpływa żyłą szyjną
wewnętrzną
O. Narkiewicz, J. Moryś „Anatomia człowieka” 2010
Zadania płynu mózgowordzeniowego:
- stabilizacja ciśnienia
wewnątrzczaszkowego
- amortyzacja mózgu
- utrzymanie składu płynu
zewnątrzkomórkowego
- dostarczanie wody, jonów
Na+, K+, Cl-, Mg2+
- usuwanie produktów
przemiany materii i wody
S.J. Konturek „Fizjologia człowieka” 2007
Skład płynu mózgowordzeniowego (CSF, cerebrospinal fluid) w porównaniu
do osocza krwi:
Mniej potasu i wapnia,
więcej jonów Mg+2 i Clmniej glukozy, znacznie
mniej białka i cholesterolu
W.F. Ganong „Fizjologia” PZWL Warszawa, 2007
bruzda środkowa (Rolanda)
bruzda boczna
(Sylwiusza)
Kresomózgowie (telencephalon):
•
półkule mózgowe - strona zewnętrzna - płaty: czołowy, ciemieniowy,
potyliczny, skroniowy; str. przyśrodkowa – wyspa, pł. limbiczny
(formacja hipokampa, zakręt obręczy, ciało migdałowate, przegroda);
str. oczodołowa – struktury węchowe. Półkule połączone są spoidłami
(struktury nieparzyste: ciało modzelowate, sp. przednie i sp. sklepienia)
•
zwoje (jądra) podstawy: prążkowie (striatum - j. ogoniaste, skorupa),
jądro półleżące, gałka blada (globus pallidus lub pallidum) i jądro
podstawne Meynerta. Do jąder podstawy zalicza się również jądro
niskowzgórzowe (należące do międzymózgowia) i istotę czarną
(śródmózgowie)
•
komory boczne
Międzymózgowie
(diencephalon) Najważniejsze części międzymózgowia:
• komora III (w ścianach narządy okołokomorowe)
• wzgórze (thalamus) - stacja przekaźnikowa dróg z narz. zmysłów, z wyj. węchu,
„wrota do kory mózgowej” i zawzgórze (ciała kolankowate przyśrodkowe i boczne elementy drogi słuchowej i wzrokowej)
• nadwzgórze (szyszynka - narząd okołokomorowy i jj. uzdeczki, łączące ją ze
wzgórzem)
• niskowzgórze (j. niskowzgórzowe, warstwa niepewna, pole przedczerwienne)
• podwzgórze (hypothalamus) - pośrednio i bezpośrednio steruje AUN
1.
jądra przednie wzgórza - mają połączenia ze striatum i korą ruchową (do nich dochodzi
też pęczek suteczkowo - wzgórzowy) – limbiczne
2.
jądra grupy bocznej - przekaźnikowe lub transmisyjne (ang. relay – przekazują
pobudzenie do kory somatosensorycznej, I-rzędowej – najbardziej tylne; do pola 4. i 6. –
boczne, a jądro przyśrodkowe grzbietowe do PFC
3.
jądra linii pośrodkowej - jądra niespecyficzne, wśród nich jj. śródblaszkowe, środkowe, i
siatkowate (zewnętrzne)
Do jąder transmisyjnych (2. grupa) można zaliczyć ponadto ciała kolankowate przyśrodkowe
– słuchowe i boczne – wzrokowe. Poduszka (silnie rozwinięta u człowieka) – połączenia z
korą kojarzeniową (ciemieniową, potyliczną i skroniową)
Pień mózgu
Uwaga: na pograniczu śródmózgowia i międzymózgowia
długa oś mózgowia ulega załamaniu: zmienia kierunek z
prawie pionowego (oś przechodząca przez śródmózgowie
i tyłomózgowie – oś Meynerta) na poziomy (oś
przechodząca przez międzymózgowie i kresomózgowie
nieparzyste - oś Forela).
Turlough FitzGerald M.J. i wsp. Neuroanatomia, 2008
Najważniejsze części śródmózgowia:
• pokrywa (tectum) - wzgórki górne i dolne (związane z
układem wzrokowym i ze słuchem)
• wodociąg śródmózgowia lub mózgu (wodociąg Sylwiusza) –
otacza go istota szara okołowodociągowa (PAG) – pośredniczy
w reakcjach ruchowych
• nakrywka (tegmentum)
• odnogi mózgu - drogi korowo-mostowe, korowo-opuszkowe i
korowo-rdzeniowe
Najważniejsze jądra śródmózgowia:
• jądro czerwienne – najważniejsze jądro
ruchowe
Śródmózgowie
(mesencephalon) –
kolor niebieski
• istota czarna – wytwarza dopaminę (przy
degeneracji neuronów - parkinsonizm)
• brzuszne pole nakrywki (VTA) – wytwarza
dopaminę, istotną w uzależnieniach
• jądra szwu – również w moście i rdzeniu
przedłużonym – wytwarzają serotoninę
• jądra nn. bloczkowego (IV) i okoruchowego (III)
Most (pons)
Wyróżniamy powierzchnię podstawną (brzuszną/przednią) i grzbietową
W powierzchni podstawnej znajdują się jądra nerwów czaszkowych: trójdzielnego (V), odwodzącego
(VI), twarzowego (VII) i przedsionkowo-ślimakowego (VIII). Jądra ruchowe tych nerwów zlokalizowane są
bardziej przyśrodkowo, czuciowe - bocznie
Część grzbietową mostu stanowi wyścielone substancją szarą dno komory czwartej, tzw. dół
równoległoboczny, w kształcie rombu, ciągnący się od mostu do rdzenia przedłużonego
Na granicy śródmózgowia i mostu znajduje się miejsce sinawe (locus coeruleus, wytwarza noradrenalinę)
Wyjścia nerwów czaszkowych:
1. n. językowo-gardłowy (n.
glossopharyngeus, IX)
2. n. błędny (n. vagus, X)
3. n. podjęzykowy (n. hypoglossus, XII)
4. n. dodatkowy (n. accessorius, XI)
5. 1. nerw rdzeniowy szyjny
6. korzeń rdzeniowy nerwu
dodatkowego
Rdzeń przedłużony (medulla
oblongata)
– widok z przodu oraz przekrój poprzeczny
„węzeł życia” – zawiera ośrodki odruchów
ważnych dla życia
Granica między rdzeniem przedłużonym a kręgowym
przebiega tuż powyżej wyjścia I nerwu rdzeniowego
szyjnego, albo inaczej - tworzy ją płaszczyzna przechodząca Z atlasu „Anatomy of the Human Body” wydanie z
przez dolny brzeg skrzyżowania piramid.
1918 r., autor Henry Grey (1825-1861)
(robak)
(kłaczek)
(grudka)
(migdałek)
Móżdżek (cerebellum, mały mózg)
= 10% masy mózgowia, ale tyle neuronów co
w pozostałych częściach OUN
Budowa ogólna: 2 półkule i robak;
Półkule pokrywa 3-warstwowa kora móżdżku, we wnętrzu, w istocie białej znajdują się
jądra głębokie (centralne, jądra wykonawcze móżdżku): jj. zębate (n. dentatus),
czopowate (n. emboliformis), kulkowate (n. globossus) i wierzchu (n. fastigii).
Chociaż móżdżek jest znacznie mniejszy od półkul mózgowych, to ogólna
powierzchnia kory móżdżku stanowi ¾ powierzchni kory mózgu.
Tętnice na powierzchni
podstawnej mózgowia
Strzałki oznaczają kierunek dopływu krwi z
tętnic szyjnych wewnętrznych i kręgowych
t. przednia mózgu
t. łącząca
przednia
Schemat koła tętniczego mózgu
(koło Willisa)
t. szyjna
wewnętrzna
t. podstawna
O. Narkiewicz, J. Moryś „Anatomia człowieka” 2010
t. środkowa
mózgu
tętnica
podstawna
tętnica
kręgowa
lewa tętnica
szyjna
Krążenie mózgowe
Mózg otrzymuje znacznie więcej krwi
niż inne narządy. Mimo, że masa
mózgu wynosi około 2% ciężaru ciała,
przez mózg przepływa jednak aż 15%
krążącej krwi. Ten zwiększony dopływ
krwi zabezpiecza wystarczającą podaż
tlenu i glukozy, które są niezbędne dla
utrzymania prawidłowej funkcji mózgu.
Przepływ krwi w substancji szarej jest
trzykrotnie większy niż w substancji
białej. Zapotrzebowanie mózgu na tlen
jest 10-krotnie większe niż np. mięśnia
sercowego. Mózg zużywa 20% tlenu
przyswajanego przez cały organizm.
Tętniczy wieniec naczyniowy rdzenia kręgowego
Unaczynienie tętnicze w górnym odcinku
części szyjnej rdzenia kręgowego
Unaczynienie tętnicze piersiowej części
rdzenia kręgowego
Autonomiczny (wegetatywny) układ nerwowy składa
się z dwóch części o przeciwstawnym
(antagonistycznym) działaniu
Część sympatyczna
(współczulna)
Działanie ogólnoustrojowe
Część
parasympatyczna
(przywspółczulna)
Działanie lokalne
OŚRODKI UKŁADU WEGETATYWNEGO
zlokalizowane są w rogach bocznych rdzenia kręgowego
PARASYM PATYC Z NY
SYM PATYC Z NY
Ośrodkowym węzłem
i wyjściem układu
autonomicznego,
zwłaszcza jego części
parasympatycznej
jest podwzgórze.
Kontrola – z
kresomózgowia.
Najważniejsze dla życia
ośrodki autonomiczne
(sercowy, naczyniowy,
oddechowy) –znajdują się w
rdzeniu przedłużonym. Są też
ośrodki w rdzeniu kręgowym
(rzęskowo-rdzeniowy, włoso-,
naczynioruchowe,
potowydzielnicze; też mikcji,
defekacji, erekcji, ejakulacji).
Ośrodki nerwowe - skupiska neuronów tworzących zespoły czynnościowe:
•
jądra – z wyraźnymi granicami anatomicznymi, położone w OUN
•
pola, strefy lub obszary – bez wyraźnych granic, położone w OUN (znaczenie
funkcjonalne, a nie morfologiczne)
•
Włókna nerwowe ze względu na kierunek przewodzenia dzieli
się na:
• włókna nerwowe czuciowe – dośrodkowe, doośrodkowe,
wstępujące, aferentne
• włókna ruchowe - odśrodkowe, odośrodkowe, zstępujące,
eferentne
zwoje – skupiska tkanki nerwowej poza mózgowiem lub rdzeniem kręgowym
Sploty nerwów rdzeniowych:
Układ nerwowy obwodowy:
splot szyjny (plexus cervicalis) - gałęzie 4 pierwszych nerwów
układ somatyczny
szyjnych (gałęzie ruchowe do mm. szyi i czuciowe do skóry).
nerwy czaszkowe (nervi craniales)
Nerw przeponowy (najdłuższa gałąź) unerwia przeponę,
nerwy rdzeniowe (nervi spinales)
osierdzie, opłucną i otrzewną
zwoje (ganglia)
Czynnościowo wyróżniamy w nim część czuciową
splot ramieniowy (plexus brachialis) - gałęzie przednie dalszych 4
i ruchową (aferentną i eferentną)
nerwów szyjnych i pierwszego piersiowego tworzą poszczególne
układ autonomiczny współczulny i przywspółczulny
nerwy dla mięśni i skóry kończyny górnej
(sympatyczny i parasympatyczny)
nerwy autonomiczne
splot lędźwiowy (plexus lumbalis) – gałęzie przednie 3 nerwów
zwoje autonomiczne
lędźwiowych, unerwia mięśnie brzucha i kończyny dolnej
Nerwy czaszkowe (12 par) i rdzeniowe (31 par)
Różnią się powstawaniem, przebiegiem i zakresem czynności:
splot krzyżowy (plexus sacralis) - w małej miednicy, unerwia
Nerwy czaszkowe
mięśnie obręczy miednicznej oraz większość mięśni kończyny
• mogą być czuciowe (początek w zwojach), ruchowe (w mózgowiu) lub
dolnej. Włókna czuciowe zaopatrują skórę tych okolic
mieszane (czuciowo-ruchowe)
• pozostają w łączności z mózgiem
splot ogonowy (plexus coccygeus) - szczątkowy, jego włókna
• w ich przebiegu nie jest zachowana metameryczność
zaopatrują okolice odbytu
Korzenie grzbietowe
• unerwiają mm. narządów głowy i szyi, w tym mm. wyrazowe i żuchwowe, mm.
poprzecznie prążkowane dróg oddechowych i układu pokarmowego
nerw
Gałąź
rdzeniowy
Nerwy rdzeniowe
grzbietowa
• są zawsze mieszane, zawierają włókna autonomiczne
• pozostają w łączności z rdzeniem kręgowym
• w ich przebiegu zachowana jest metameryczność
• unerwiają mięśnie szkieletowe tułowia i kończyn
Gałąź
brzuszna
Gałęzie łączące
Budowa nerwu rdzeniowego: korzenie grzbietowe (doośrodkowe) i brzuszne (odośrodkowe)
łączą się tworząc pień nerwu rdzeniowego. Odchodzą od niego 4 gałęzie:
brzuszna czyli przednia (najgrubsza, te gałęzie tworzą sploty)
grzbietowa (cieńsza, nie tworzy splotów, unerwia głębokie mięśnie i skórę)
łącząca (biała, wł. przedzwojowe i szara, wł. zazwojowe)
oponowa (cienka, wraca do kanału kręgowego, unerwia m.in. opony rdzenia kręgowego
Uwaga: w przeciwieństwie do korzeni, które są czuciowe lub ruchowe, gałęzie są
mieszane (czuciowo-ruchowe)
Korzenie brzuszne