Preview

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z PRZYRODY
Sławomir Woliński
Tajemnice przyrody – Nowa Era
Obszary aktywności ucznia w zakresie wiedzy, umiejętności i postaw, będące przedmiotem oceny.
1. Komunikowanie się w mowie, piśmie z użyciem poznanej na tym etapie edukacji terminologii przyrodniczej.
2. Gromadzenie i integrowanie wiedzy koniecznej do opisywania zjawisk przyrody.
3. Dostrzeganie zależności między czynnikami środowiska przyrodniczego i kulturalnego.
4. Obserwowanie przyrodniczych składników środowiska i ich opis.
5. Orientowanie się w terenie.
6. Czytanie i interpretowanie map, wykresów, tabel, korzystanie z atlasów i prostych kluczy.
7. Planowanie i prowadzenie prostych obserwacji i doświadczeń, prezentowanie uzyskanych wyników.
8. Współdziałanie w grupie.
9. Dbanie o zdrowie poprzez zachowanie zasad higieny i korzystanie z różnych form rekreacji.
10. Aktywność na lekcjach i zajęciach pozalekcyjnych.
11. Ocena efektów własnego uczenia się oraz przyjmowanie coraz większej odpowiedzialności za swoją naukę.
Sposoby sprawdzania wymogów edukacyjnych.
Ocenie podlegają:
a) praca na lekcji:
- odpowiedzi ustne, prace pisemne i graficzne wykonane przez uczniów, orientacja na mapie,
- aktywność na lekcji,
- doświadczenia, obserwacje, posługiwanie się modelami
b) sprawdziany wiadomości i umiejętności po opracowanym dziale, zapowiedziane z tygodniowym wyprzedzeniem, przeprowadzone z
użyciem kart pracy i testów,
c) prace domowe,
d) prace nadobowiązkowe,
e) osiągnięcia w konkursach przedmiotowych (szkolnych i innych),
f) współpraca w grupie, aktywność,
g) zeszyt.
1
Narzędzia i czas sprawdzania osiągnięć uczniów.
1. Testy osiągnięć szkolnych (testy sprawdzające), tj. zbiory zadań dostosowanych do określonej treści nauczania w taki sposób, by na
podstawie wyniku testu można było ustalić, w jakim stopniu treść ta jest opanowana przez ucznia
2. Krótka odpowiedz w formie pisemnej (kartkówka).
3. Odpowiedzi ustne dotyczące treści zadanych i nowych, oceniane wg znanych uczniom kryteriów.
4. Prace domowe.
5. Aktywność na lekcji, zaangażowanie, inicjatywa.
6. Wykonywanie zadań nadobowiązkowych (przeprowadzanie obserwacji i prostych doświadczeń).
7. Prawidłowe posługiwanie się pomocami dydaktycznymi.
8. Osiągnięcia w grach dydaktycznych, konkursach, quizach itp.
9. Samodzielnie wykonywane prace graficzne (mapy, wykresy, diagramy, itp.).
Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny (kryteria oceniania).
WYMAGANIA
Ocena niedostateczna
-
-
WIEDZA
braki w wiedzy są na tyle duże,
iż nie rokują one nadziei na ich
usunięcie, nawet w dłuższym
okresie czasu i przy pomocy
nauczyciela,
wyraźny brak zainteresowania
przedmiotem,
nie zna podstawowych pojęć
przyrodniczych,
nie opanował w stopniu
minimalnym zagadnień
poruszanych na lekcji.
2
OSIĄGNIĘCIA UCZNIA
UMIEJĘTNOŚCI
-
-
-
-
nawet przy pomocy nauczyciela nie
potrafi wykonać prostych poleceń
wymagających zastosowania treści
przyrodniczych w celach obserwacji i
prowadzenia prostych doświadczeń, nie potrafi powtórzyć nawet
fragmentów opracowanego
materiału,
nie rozumie prostych związków
między poszczególnymi elementami
środowiska przyrodniczego,
człowiekiem a środowiskiem itp.
nie rozumie przyczyn ani skutków
różnych praw rządzących
organizmami środowiska
przyrodniczego.
AKTYWNOŚĆ
odmawia wykonywania
poleceń wydawanych przez
nauczyciela lub klasę,
jest nie zainteresowany pracą
(tematem) na lekcji,
swoją postawą uniemożliwia
pracę innym.
Ocena dopuszczająca
-
-
-
-
-
Dostateczna
-
-
uczeń dysponuje niepełną,
fragmentaryczną wiedzą
określoną programem
nauczania,
przy pomocy nauczyciela
potrafi wyjaśnić znaczenie
prostych pojęć przyrodniczych,
w minimalny sposób
opanowuje zagadnienia
omawiane na lekcjach,
sporadycznie wykazuje się
wybranymi wiadomościami z
przyrody,
poważne braki może usunąć w
dłuższym okresie czasu.
opanował podstawowe
elementy wiadomości
programowych pozwalające
mu na zrozumienie
najważniejszych zagadnień
omawianych na lekcji,
zna i rozumie podstawowe
pojęcia,
wyciąga proste wnioski z
otrzymanych informacji,
potrafi poprawić samodzielnie
błędy merytoryczne popełniane
w opracowaniach, gdy
nauczyciel poczyni pewne
uwagi.
3
Przy pomocy nauczyciela lub
kolegów potrafi wykonać proste
polecenia wymagające
zastosowania podstawowych
umiejętności wymaganych w
procesie uczenia się przyrody:
- opisywanie środowiska
przyrodniczego,
- dostrzeganie związków między
różnymi elementami
środowiska przyrodniczego,
- rozróżnianie podstawowych
typów źródeł informacji
przyrodniczej,
- rozumienie prostego tekstu.
jest biernym uczestnikiem
zajęć, ale nie przeszkadza w ich
prowadzeniu,
włącza się do pracy pod
nadzorem nauczyciela,
przy pomocy nauczyciela
(dużej) potrafi odtworzyć
efekty pracy innych i
odwzorować zaprezentowane
przez kolegów ich elementy
wiedzy.
Posiada kompetencje określone dla
poziomu wymagań, a ponadto:
- dysponuje wiedzą i umiejętnościami,
które umożliwiają mu uzupełnianie
braków niezbędnych do dalszego
kształcenia,
- potrafi posługiwać się mapą,
- potrafi wykonać proste zadanie
pisemne lub praktyczne oparte na
podręczniku lub innym źródle
wiedzy,
- potrafi posługiwać się prostymi
przyrządami pomiarowymi,
- potrafi posługiwać się planem, mapą
i globusem,
- potrafi posługiwać się prostym
sprzętem optycznym i
laboratoryjnym,
- orientuje się w czasie i przestrzeni,
współpracuje z grupą w
realizacji zadań przy wsparciu
kolegów i nauczyciela,
w czasie lekcji wykazuje się
aktywnością sporadyczną,
pracuje bez zapału, ale nie
przeszkadza innym.
-
-
-
Ocena dobra
-
-
-
Bardzo dobra
-
-
-
stosuje w życiu zasady higieny,
rozpoznaje przy użyciu niezbędnych
pomocy gatunki flory i fauny.
rozumie i zna większość
zagadnień poruszanych na
lekcji,
zna i rozumie większość pojęć
przyrodniczych,
obserwuje przyrodę i wyciąga
wnioski,
prawidłowo posługuje się
terminologią przyrodniczą,
dobrze opanował wiedzę
wymaganą programem, (choć
czasem popełnia błędy),
umie powtórzyć i uogólnić to,
co słyszał od nauczyciela lub
przeczytał w podręczniku i
innych źródłach wiedzy.
Posiada kompetencje określone dla
poziomu podstawowych, a
ponadto:
- potrafi umiejętnie wykorzystać
swoją wiedzę do uzasadnienie
swego stanowiska,
- samodzielnie poszukuje
różnych związków,
- dobrze posługuje się planem,
mapą i globusem,
- przeprowadza doświadczenia
chemiczne,
- potrafi samodzielnie
opracować na piśmie
zagadnienia przyrodnicze
wskazane przez nauczyciela
korzystając z różnych źródeł.
-
opanował materiał
przewidziany programem,
dysponuje wiedzą
wykraczającą poza materiał
podręcznika,
zna i rozumie wszystkie
pojęcia przyrodnicze
wprowadzane na lekcji, potrafi
się nimi posługiwać w
sytuacjach poznawczych,
rozwiązuje dodatkowe zadania
i zlecone przez nauczyciela o
średnim stopniu trudności.
Posiada kompetencje określone dla
poziomu wymagań podstawowych i
rozszerzających, a ponadto:
- sprawnie korzysta ze wszystkich
dostępnych i wskazanych przez
nauczyciela źródeł informacji,
- potrafi korzystać ze wskazówek
nauczyciela,
- samodzielnie rozwiązuje
problemy i zadnia,
- próbuje interpretować niektóre
zagadnienia,
- potrafi poprawnie rozumować,
- potrafi dobrze argumentować
-
4
-
-
-
-
czynnie uczestniczy w lekcji,
wykonuje polecenia
nauczyciela,
aktywny na lekcji, choć nie jest
pomysłodawcą, realizuje
chętnie cudze pomysły,
zadania powierzone przez
grupę lub nauczyciela
wykonuje samodzielnie,
pomaga innym,
nigdy nie przeszkadza na
lekcji.
wykazuje się aktywną postawą
w klasie,
formułuje własne opinie,
bierze udział w debatach,
dyskusjach,
podejmuje i wykonuje zadania
o charakterze dobrowolnym
(ochrona środowiska
najbliższego miejscu
zamieszkania, pomoc ludziom
starszym, opieka nad
zwierzętami).
swoje wypowiedzi, oceniać
zjawiska, procesy i wydarzenia
oraz uogólniać zdobytą wiedzę.
Ocena celująca
-
-
-
dysponuje wiadomościami
znacznie wykraczającymi poza
program nauczania,
zawsze używa poprawnej
terminologii przyrodniczej,
z łatwością dostrzega związki
przyczynowo skutkowe w
zjawiskach przyrodniczych,
przedstawia zintegrowane
wiadomości z różnych źródeł
informacji.
-
-
-
krytycznie i kreatywnie
analizuje wiadomości
przyrodnicze pochodzące z
różnych źródeł,
wiąże teorię z praktyką,
problemy przedstawiane na
lekcji rozwiązuje w sposób
twórczy,
gromadzi materiały przydatne
do pracy na lekcji,
prezentuje wiedzę
przyrodniczą na forum
szkolnym i poza szkolnym.
-
-
-
-
uczestniczy w konkursach o
tematyce przyrodniczej w
szkole i poza nią,
inicjuje działania korzystne dla
środowiska przyrodniczego,
pełni różne role pracując w
zespole, potrafi skutecznie
porozumieć się w różnych
sytuacjach,
organizuje i niesie pomoc
kolegom mającym trudności w
nauce,
proponuje rozwiązania
nietypowe.
Szczegółowe wymagania na poszczególne oceny:
Klasa IV
Dział programowy: Poznajemy nasze środowisko
Ocena dopuszczająca.
Uczeń potrafi:
- wyjaśnić pojęcia: krajobraz naturalny i krajobraz przekształcony przez człowieka
- rozpoznać elementy krajobrazu (ukształtowanie powierzchni, pogodę i klimat, skały, gleby, wody i roślinność)
- postępować w myśl zasad bezpieczeństwa na zajęciach terenowych
Uczeń potrafi.
Ocena dostateczna
- zorganizować sobie optymalne warunki nauki
- nazywa wszystkie zmysły i wykorzystuje je do obserwacji przyrody
- potrafi przy pomocy nauczyciela przeprowadzić proste doświadczenie oraz zanotować wynik
5
-
sporządzić zielnik
Ocena dobra.
- wykorzystuje zasady efektywnego uczenia się
-
posługuje się prostymi przyrządami w celu dokonywania obserwacji,
- prawidłowo zbiera i porządkuje informacje, graficznie przedstawia wyniki informacji,
określa zależności między cechami środowiska przyrodniczego a położeniem miejscowości i zajęciami ludności.
Ocena bardzo dobra.
-
sporządza notatkę z prowadzonych obserwacji np. roślin,
dostrzega związki między środowiskiem lokalnym a innymi regionami,
opisuje krajobraz okolicy szkoły.
Ocena celująca
-
potrafi prognozować wyniki obserwacji i doświadczeń.
ocenia przydatność różnych źródeł wiedzy w poznawaniu przyrody.
Dział programowy: Orientacja w terenie. Szkic, plan, mapa.
Uczeń potrafi.
Ocena dopuszczająca.
- posługuje się polskimi nazwami i skrótami kierunków.
- prawidłowo opisuje budowę kompasu.
- wyznacza kierunki główne w terenie za pomocą kompasu.
- wyznacza kierunki główne na mapie.
- odczytuje różne rodzaje skali,
- rozróżnia skale.
- prawidłowo wskazuje Polskę na mapie Europy.
- prawidłowo wskazuje na mapie Polski własne województwo.
Ocena dostateczna.
-
wyznacza kierunki główne w terenie,
wymienia sposoby wyznaczania kierunków w terenie.
wyjaśnia zasadę działania kompasu,
6
-
wyjaśnia pojęcia: plan, mapa,
rysuje plany prostych elementów,
rozróżnia: plany, mapy, fotografie.
wyjaśnia pojęcie: skala,
posługuje się mapą turystyczną przy pomocy nauczyciela.
Ocena dobra.
- posługuje się międzynarodowymi nazwami i skrótami kierunków.
-
wyznacza kierunki główne i pośrednie różnymi sposobami.
wymienia elementy mapy,
korzysta z legendy mapy.
wykonuje pomiar i obliczenia odległości w linii prostej za pomocą mapy w dużej skali.
wskazuje na mapie kraje sąsiadujące z Polską,
posługuje się mapą polityczną.
opisuje położenie własnej miejscowości
Ocena bardzo dobra.
- rozpoznaje właściwości magnesu
- rozpoznaje rodzaje map.
- prawidłowo orientuje mapę w terenie według obiektów i za pomocą kompasu,
- posługuje się planem miejscowości.
- zamienia skalę liczbową na mianowaną i odwrotnie,
- rozpoznaje różne rodzaje map,
- posługuje się mapą turystyczną,
- określa położenie Polski w Europie,
- posługuje się mapą administracyjną,
Ocena celująca
- wykonuje plany prostych przedmiotów.
Dział programowy: Pogoda i klimat.
Uczeń potrafi
Ocena dopuszczająca
- dokonuje pomiaru temperatury powietrza,
7
-
odróżnia trzy stany skupienia wody,
przestrzega zasad bezpiecznego zachowania się podczas burzy.
rozpoznaje opady i osady atmosferyczne,
rozróżnia: wiatromierz, deszczomierz.
wymienia pory roku,
opisuje cechy pogody w różnych porach roku.
Ocena dostateczna
- wymienia składniki powietrza,
- opisuje właściwości: tlenu, azotu, dwutlenku węgla.
- wyjaśnia pojęcie: pogoda,
- określa zasadę właściwego umieszczania termometru zaokiennego,
- opisuje zjawisko rozszerzalności cieplnej cieczy,
- dostrzega związki między różnicą temperatury a miejscem pomiaru.
- opisuje przyczyny powstawania wiatru,
- zapisuje warunki obserwacji,
- określa właściwości wody
- opisuje zjawiska fizyczne: piorun, grzmot, tęcza,
- odczytuje dla swojej miejscowości prognozę pogody z mapy telewizyjnej lub z prasy.
- wyjaśnia pojęcie: klimat,
- wymienia główne cechy klimatu własnego regionu.
Ocena dobra.
- oblicza średnią dobową temperaturę,
- opisuje warunki występowania wody w trzech stanach skupienia,
- opisuje procesy parowania i zamarzania wody, skraplania pary wodnej i topnienia lodu.
- opisuje obieg wody w przyrodzie na podstawie schematu,
- wyjaśnia znaczenie obiegu wody w przyrodzie,
- przedstawia za pomocą rysunku obieg wody w przyrodzie.
- porównuje i opisuje treści tabel i wykresów,
- określa temperaturę powietrza i wielkości opadów własnej miejscowości na podstawie mapy Polski.
Ocena bardzo dobra
8
-
potrafi doświadczalnie wykazać istnienie powietrza
wyjaśnia doświadczalnie zjawisko rozszerzalności cieczy.
określa prędkość wiatru w skali Bouforta korzystając z tabeli.
ocenia rolę zjawisk atmosferycznych w życiu człowieka.
posługuje się telewizyjnymi mapami pogody oraz mapami temperatury i opadów.
odróżnia pojęcie pogody od klimatu,
interpretuje zależność między klimatem a zachowaniem roślin i zwierząt
Ocena celująca
- rozpoznaje chmury,
- wyjaśnia, jak powstają chmury,
- wyjaśnia konieczność prowadzenia obserwacji pogody i badań meteorologicznych,
- wyjaśnia duże zróżnicowanie sezonowych zmian pogody w Polsce.
Dział programowy: Człowiek i jego potrzeby życiowe.
Uczeń potrafi
Ocena dopuszczająca
- dokonuje podziału czynników i przedmiotów na ułatwiające życie i niezbędne do życia,
- klasyfikuje pokarmy ze względu na pochodzenie,
- potrafi odnaleźć na opakowaniu produktów informację o przydatności do spożycia,
- wykazuje, od czego zależą potrzeby pokarmowe ludzi.
- ocenia długość i warunki swojego snu.
- rozróżnia formy wypoczynku czynnego i biernego,
- podaje sposoby rozprzestrzeniania się chorób.
- jest przekonany o potrzebie szczepień ochronnych,
-
Ocena dostateczna
- wyjaśnia rolę odżywiania i jego znaczenie dla organizmu
- wymienia podstawowe składniki pokarmowe,
- wymienia zasady przechowywania i przygotowywania podstawowych produktów spożywczych
- wymienia zasady kupowania produktów spożywczych
- potrafi zaplanować zestaw produktów do własnego posiłku i uzasadnić ich dobór.
- wymienia przyczyny niewłaściwego żywienia
9
-
wymienia skutki nadużywania alkoholu dla zdrowia i życia człowieka,
wyjaśnia wpływ palenia papierosów na palacza i jego otoczenie.
potrafi zastosować reguły prawidłowego planu zajęć,
wymienia korzyści, jakie daje kontakt z przyrodą
odróżnia choroby zakaźne od innych,
wymienia sposoby zapobiegania chorobom zakaźnym,
wymienia sposoby zwalczania chorób zakaźnych.
Ocena dobra
- uzasadnia, że woda pokarm i powietrze – to czynniki niezbędne do życia,
- uzasadnia rolę składników pokarmowych,
- ocenia własny sposób odżywiania.
- wykazuje wartość zdrowotną wypoczynku biernego i czynnego.
- podaje przykłady chorób wywoływanych przez bakterie i wirusy.
-
Ocena bardzo dobra
- potrafi przewidzieć wpływ zmian w środowisku na życie i zdrowie człowieka.
- przewiduje skutki spożywania produktów spożywczych w zależności od ich składu, pochodzenia i sposobu produkcji,
- planuje posiłki z uwzględnieniem zasad prawidłowego żywienia
- ocenia sposoby odżywiania się.
- przewiduje skutki niewłaściwego odżywiania się,
-
Ocena celująca
- interpretuje zależność między sposobem produkcji żywności a zdrowiem człowieka,
- uzasadnia potrzebę przestrzegania zasad prawidłowego odżywiania się.
- interpretuje zależność między nieregularnym trybem życia a niepowodzeniami w szkole, zmęczeniem i złym samopoczuciem.
- uzasadnia celowość stosowania szczepionek
Dział programowy: Rozmnażanie się człowieka.
Uczeń potrafi
Ocena dopuszczająca
- wyjaśnia pojęcie: rozmnażanie,
10
-
podaje przykłady zwierząt jajorodnych i żyworodnych,
ocenia znaczenie rozmnażania dla istnienia organizmów.
Ocena dostateczna
- rozróżnia organizmy jajorodne i żyworodne,
- rozpoznaje na rysunkach komórkę jajową i plemnik,
- wskazuje na schemacie narządy rozrodcze żeńskie i męskie,
- wyjaśnia, że istnienie rodziny związane jest z umiejętnością dawania a nie tylko brania.
- opisuje, jak przebiega rozwój zarodkowy i płodowy.
- wymienia etapy rozwoju dziecka i podaje po dwie cechy charakterystyczne dla danego okresu,
- wyjaśnia rolę właściwych relacji w rodzinie dla rozwoju człowieka.
- wymienia zmiany zachodzące u dziewczyn i chłopców w okresie dojrzewania,
- wymienia potrzeby organizmu w okresie dojrzewania,
- wymienia sposoby zapobiegania zarażeniu się AIDS,
Ocena dobra
- dokonuje podziału na rozmnażanie płciowe i bezpłciowe,
- określa, czym jest płód.
- rozróżnia pojęcia: dojrzałość płciowa i dojrzałość fizyczna,
-
Ocena bardzo dobra
- porównuje rozmnażanie płciowe i bezpłciowe.
- wymienia czynności narządów rozrodczych żeńskich i męskich,
- uzasadnia, że osiągnięcie dojrzałości psychicznej związane jest z atmosferą domu rodzinnego, z nabyciem odpowiedniej wiedzy, nawyków
kulturalnych, odpowiedzialności, dojrzałości uczuciowej.
-
Ocena celująca
- podaje różnice między komórkami rozrodczymi,
- wymienia i argumentuje odpowiedzialność mężczyzny i kobiety za poczęcie dziecka.
- wymienia i argumentuje odpowiedzialność mężczyzny i kobiety za poczęcie dziecka.
11
Dział programowy: Człowiek i jego działalność.
Uczeń potrafi
Ocena dopuszczająca
- rozróżnia elementy krajobrazu wiejskiego,
- opisuje warunki życia ludności we własnej miejscowości.
- rozpoznaje główne rośliny uprawiane w najbliższej okolicy
- rozróżnia elementy krajobrazu miejskiego,
- określa na mapie położenie głównych miast w Polsce.
- opisuje warunki życia ludzi w mieście,
- wskazuje na mapie, opisuje położenie i funkcje Warszawy,
- wskazuje na mapie i opisuje położenie i funkcje Krakowa,
- wskazuje na mapie i opisuje położenie i funkcje Gdańska i Gdyni.
- rozróżnia elementy krajobrazu przemysłowego,
- rozpoznaje węgiel kamienny.
- odróżnia i opisuje właściwości metali i niemetali.
- wskazuje na mapie i opisuje położenie Katowic
- wyjaśnia pojęcia: odpady, ścieki,
Ocena dostateczna
- klasyfikuje użytki rolne,
- odczytuje z mapy formy użytkowania ziemi,
- wymienia główne rośliny żywieniowe uprawiane w Polsce,
- określa na mapie położenie Wyżyny Lubelskiej,
- wskazuje pochodzenie podstawowych artykułów spożywczych.
- porównuje krajobraz wiejski i miejski.
- wyjaśnia pojęcie: stolica
- określa dawne i obecne funkcje Krakowa
- porównuje krajobraz wiejski, miejski i przemysłowy,
- wyjaśnia pojęcie: smog,
- określa na mapie położenie Wyżyny Śląskiej,
- wymienia funkcje Katowic.
- wyjaśnia konieczność racjonalnego gospodarowania wodą i sortowania odpadów.
12
Ocena dobra
- dostrzega związki między położeniem własnej miejscowości a zajęciami ludności.
- wymienia cechy środowiska sprzyjające rozwojowi rolnictwa,
- opisuje rodzaje zabudowy i rodzaje dróg występujących w mieście.
- posługuje się planem Warszawy,
- posługuje się planem Krakowa,
- posługuje się planem Gdańska i Gdyni,
- opisuje jak powstał węgiel kamienny,
- omawia zastosowanie metali.
- posługuje się planem Katowic
Ocena bardzo dobra
- rozpoznaje i opisuje zmiany w środowisku spowodowane przez rolnictwo.
- posługuje się mapą krajobrazową,
- ocenia zalety i wady życia ludności w mieście,
- rozumie problemy dotyczące usuwania ścieków i odpadów.
- wyjaśnia konieczność ochrony zabytków kultury.
- wymienia cechy miasta portowego
- wyjaśnia pojęcie: surowce mineralne,
- rozpoznaje i opisuje zmiany w środowisku spowodowane przez przemysł,
- posługuje się mapą krajobrazową.
- opisuje zmiany w krajobrazie Wyżyny Śląskiej,
- wskazuje główne miasta GOP-u.
- dostrzega konieczność ochrony środowiska przed negatywnym wpływem przemysłu.
Ocena celująca
- wyjaśnia pojęcie: czarnoziemy.
- określa znaczenie surowców mineralnych i przemysłu dla gospodarki człowieka,
- wyjaśnia konieczność racjonalnego gospodarowania surowcami mineralnymi,
- wyjaśnia pojęcie: rekultywacja,
Dział programowy: Warunki życia i zależności w przyrodzie.
Uczeń potrafi
Ocena dopuszczająca.
13
-
wymienia czynniki decydujące o różnorodności środowisk lądowych.
rozpoznaje rodzaje skał występujących w okolicy szkoły.
wymienia wypukłe i wklęsłe formy terenu
odczytuje z map wysokość bezwzględną,
rozpoznaje formy terenu występujące w okolicy szkoły.
wskazuje na mapie położenie Tatr,
wskazuje na mapie jeziora i wodospady w Tatrach,
opisuje warunki życia w górach,
wymienia piętra roślinności w górach,
wyróżnia 4 warstwy lasu i przyporządkowuje im organizmy,
rozpoznaje 4 gatunki zbóż oraz rośliny towarzyszące.
wymienia rośliny jednoroczne i wieloletnie,
podaje 2 przykłady przystosowań zwierząt do przetrwania zimy,
podaje, skąd organizmy pobierają światło, wodę i dwutlenek węgla,
układa prosty łańcuch pokarmowy,
Ocena dostateczna
- wyjaśnia pojęcie: środowisko i dokonuje podziału środowisk,
- podaje przykłady organizmów glebowych wpływających na strukturę i żyzność gleby.
- graficznie przedstawia wypukłe i wklęsłe formy terenu.
- wyjaśnia pojęcia: wysokość względna, wysokość bezwzględna.
- wymienia cechy krajobrazu wysokogórskiego.
- opisuje pogodę w górach,
- wymienia zagrożenia związane z wypoczynkiem w górach.
- rozpoznaje rośliny i zwierzęta występujące w Tatrach.
- rozpoznaje typ lasu,
- ocenia wpływ człowieka na lasy.
- wyjaśnia na przykładzie sosny wpływ wiatru i nasłonecznienia na rośliny,
- podaje przykłady wykorzystania wiatru przez rośliny
- wyjaśnia pojęcie: łańcuch pokarmowy,
- wyjaśnia rolę poszczególnych ogniw łańcucha pokarmowego,
- interpretuje zależności pokarmowe.
Ocena dobra
14
-
opisuje cechy skał - podaje przykłady ich wykorzystania.
wyjaśnia różnice między pagórkiem, wzgórzem i górą oraz między doliną i kotliną.
wymienia cechy wyżyn, nizin, gór,
odczytuje wysokość bezwzględną z mapy topograficznej.
opisuje cechy rzeźby terenu w okolicy szkoły.
wymienia czynniki wpływające na atrakcyjność turystyczną gór,
charakteryzuje warunki panujące w każdej warstwie lasu,
wykazuje wpływ lasu na środowisko.
wymienia i uzasadnia przystosowanie roślin do pobierania energii słonecznej,
Ocena bardzo dobra
- porównuje czynniki różnych środowisk lądowych (np. lasu i pola).
- interpretuje zależność między ilością i różnorodnością organizmów a różnymi warunkami środowiska.
- oblicza wysokość względną,
- posługuje się mapami turystycznymi,
- porównuje krajobraz swojego regionu z krajobrazem Tatr.
- wyjaśnia występowanie pięter roślinnych w Tatrach,
- określa walory i znaczenie Tatrzańskiego Parku Narodowego.
- wyjaśnia na przykładzie roślin jednorocznych i wieloletnich wpływ temperatury na rośliny,
- przedstawia w postaci rysunków schematycznych zmiany w pokroju sosny w zależności od wiatru i nasłonecznienia,
- wyjaśnia pojęcie: biocenoza,
- uzasadnia, że roślina jest producentem, a zwierzę konsumentem.
Ocena celująca
- dostrzega związki między wysokością nad poziomem morza a piętrami roślinnymi i gospodarką człowieka.
- ocenia stan zdrowotny lasów w najbliższej okolicy.
- uogólnia, że każdy organizm może żyć tylko w tym środowisku, do którego jest przystosowany.
Dział programowy: Środowisko wodne.
Uczeń potrafi
Ocena dopuszczająca
- rozpoznaje rodzaje wód występujących w okolicach szkoły,
15
-
wymienia największe rzeki w Polsce, wskazuje je na mapie,
wymienia największe i najgłębsze jeziora w Polsce - wskazuje je na mapie,
rozumie znaczenie wody dla życia,
charakteryzuje czynniki środowiska wodnego,
podaje przykłady roślin 3 stref wodnych,
podaje 3 przykłady łańcuchów pokarmowych występujących w środowisku wodnym.
wskazuje na mapie Krainę Wielkich Jezior Mazurskich,
wyjaśnia niebezpieczeństwa związane z wypoczynkiem nad wodą.
wskazuje na mapie Morze Bałtyckie,
wymienia główne źródła pozyskiwania wody słodkiej we własnej miejscowości,
Ocena dostateczna
- wyjaśnia potrzebę utrzymania zbiorników wodnych w czystości.
- wyjaśnia pojęcia: rzeka główna, dorzecze, dopływ,
- wyjaśnia pojęcie: jezioro.
- wykazuje różnice pomiędzy warunkami życia w środowisku lądowym i wodnym.
- rozpoznaje wybrane zwierzęta związane ze środowiskiem wodnym,
- wymienia sposoby pobierania tlenu przez zwierzęta wodne.
- wykonuje schemat obiegu materii w przyrodzie
- opisuje krajobraz Krainy Wielkich Jezior Mazurskich,
- rozpoznaje rodzaje brzegów: niski, wysoki, klif,
- opisuje krajobraz nadmorski.
- proponuje sposoby ochrony wód w najbliższej okolicy,
- uzasadnia, że każde miasto, każdy zakład przemysłowy powinny mieć oczyszczalnię ścieków,
- podaje sposoby oszczędnego użytkowania wody.
Ocena dobra
- uzasadnia znaczenie rzek w gospodarce człowieka,
- podaje przystosowania zwierząt do życia w wodzie,
- opisuje krążenie materii w przyrodzie.
- opisuje położenie Krainy Wielkich Jezior Mazurskich,
16
-
wymienia walory turystyczne i gospodarcze Krainy Wielkich Jezior Mazurskich.
wskazuje na mapie i opisuje położenie krajobrazów nadmorskich,
Ocena bardzo dobra
- opisuje i rozpoznaje poszczególne odcinki rzek,
- opisuje znaczenie jezior w przyrodzie i gospodarce człowieka.
- podaje przystosowania roślin do życia w danej strefie,
- wyjaśnia związek między kształtem, ubarwieniem, rodzajem pokarmu a trybem życia ryb.
- wyjaśnia pojęcia: rezerwat, park krajobrazowy,
- wymienia walory turystyczne i gospodarcze Morza Bałtyckiego,
- określa zależności między skażonym powietrzem, glebą i wodą a istnieniem życia na Ziemi,
- wykazuje wpływ zanieczyszczenia ściekami komunalnymi i nawozami na natlenienie i przejrzystość zbiornika wodnego.
Ocena celująca
- wyjaśnia zagrożenia związane z osiedlaniem się w pobliżu rzek.
- samodzielnie planuje i rejestruje obserwacje zbiorowisk wodnych.
- graficznie przedstawia i wyjaśnia proces niszczenia brzegu klifowego.
Dział programowy: Wpływ człowieka na przyrodę – ochrona przyrody
Uczeń potrafi
Ocena dopuszczająca.
- wymienia odnawialne zasoby przyrody,
- prawidłowo zachowuje się na obszarach chronionych,
- wymienia formy ochrony przyrody,
- wskazuje na mapie krainę, w której mieszka.
- wymienia zasady bezpiecznego wypoczynku, nad wodami i w górach, latem i zimą.
Ocena dostateczna
- ocenia swój wpływ na środowisko i działania, które podejmie dla dobra środowiska,
- wykazuje na przykładach skutki dawnej i obecnej, działalności człowieka.
17
-
dostrzega konieczność tworzenia obszarów chronionych,
rozpoznaje pomniki przyrody znajdujące się w najbliższe okolicy.
prawidłowo wskazuje na mapie obszary chronione w Polsce,
wymienia różnice między parkiem narodowym, krajobrazowym i rezerwatem.
opisuje walory wypoczynkowe i krajoznawczo – turystyczne własnego regionu,
Ocena dobra
- ocenia wpływ człowieka na środowisko, w którym mieszka.
- opisuje różne rodzaje turystyki,
- wymienia i wskazuje na mapie krainy geograficzne Polski,
Ocena bardzo dobra
- potrafi zaplanować i przeprowadzić proste prace na rzecz ochrony przyrody.
- wymienia i wskazuje na mapie parki narodowe w Polsce.
- ocenia walory turystyczne Polski,
Ocena celująca
- porównuje atrakcyjność krajoznawczo – turystyczną różnych obszarów Polski,
- określa zależności między występowaniem skarbów przyrody i kultury a rozwojem turystyki.
Klasa V
Dział programowy: SUBSTANCJE W NASZYM OTOCZENIU
Uczeń potrafi
Ocena dopuszczająca
- wykonuje obserwacje i doświadczenia samodzielnie, na podstawie instrukcji,
- zapisuje wyniki obserwacji,
- podaje przykłady wykorzystania roztworów wodnych
- wyróżnia w otoczeniu mieszaniny jednorodne i niejednorodne,
- otrzymuje roztwory wodne,
- hoduje kryształy soli kuchennej.
- określa cechy istot żywych,
- wykazuje, że wszystkie organizmy zbudowane są z komórek,
18
-
rozróżnia komórki: roślinne, zwierzęce i grzybów,
podaje przykłady organizmów samożywnych i cudzożywnych,
wskazuje, czym i skąd rośliny pobierają potrzebne im substancje,
Ocena dostateczna
- określa cel doświadczenia i obserwacji
- dowodzi, że woda jest rozpuszczalnikiem,
- klasyfikuje mieszaniny do odpowiedniej grupy.
- rozdziela mieszaniny na składniki.
- rozumie, że cały świat zbudowany jest z drobin.
- uzasadnia, że kot jest organizmem.
- przestrzega reguł mikroskopowania.
- samodzielnie posługuje się mikroskopem i wykonuje preparat,
- wykonuje schematyczne rysunki komórek: roślinnej, zwierzęcej, grzyba i opisuje je
- dowodzi, że komórka to podstawowa jednostka budująca i czynnościowa organizmu.
- analizuje związek między skażeniem roślin ołowiem a ilością sprzedawanej benzyny bezołowiowej.
-
Ocena dobra
- formułuje wnioski z przeprowadzonych doświadczeń i obserwacji,
- porównuje różne substancje ze względu na ich właściwości.
- uzasadnia, że woda jest bardzo dobrym rozpuszczalnikiem dla wielu substancji.
stosuje właściwe sposoby przy rozdzielaniu mieszanin.
-
Ocena bardzo dobra
- uzasadnia, dlaczego w doświadczeniu musi być punkt odniesienia w postaci zastawu kontrolnego.
- porównuje przemiany fizyczne i chemiczne
Ocena celująca
- dowodzi nieciągłości materii,
- interpretuje schemat organizacji materii.
-
19
Dział programowy: Cechy żywego organizmu
Uczeń potrafi
Ocena dopuszczająca
- wymienia potrzeby pokarmowe organizmów samożywnych i cudzożywnych,
- wymienia warunki fotosyntezy,
-
Ocena dostateczna
- przedstawia graficznie stan roślinności w swoim miejscu zamieszkania.
- interpretuje zależność między fotosyntezą, a życiem na Ziemi
- ocenia swój wpływ na roślinność.
Ocena dobra
- uzasadnia, że wyhodowany kryształ nie jest istotą żywą.
- dokonuje podziału świata żywego
- dokonuje podziału poznanych substancji na organiczne i nieorganiczne,
- porównuje potrzeby pokarmowe organizmów samożywnych i cudzożywnych.
-
Ocena bardzo dobra
- wskazuje wspólne i różniące cechy komórek roślinnych, zwierzęcych i grzybów,
- bada doświadczalnie warunki fotosyntezy
- wykazuje znaczenie warunków środowiskowych dla przebiegu fotosyntezy,
-
Ocena celująca
- interpretuje zależność między efektem cieplarnianym a szatą roślinną Ziemi,
- ocenia wpływ roślinności w swoim miejscu zamieszkania na ilość tlenu i dwutlenku węgla w powietrzu
Dział programowy: RÓŻNORODNOŚĆ ORGANIZMÓW I ŚRODOWISK ICH ŻYCIA
Uczeń potrafi
Ocena dopuszczająca
- wyróżnia środowisko życia bakterii,
20
-
dokonuje podziału bakterii ze względu na sposób odżywiania.
wyjaśnia na przykładzie zjawisko symbiozy,
podaje przykłady chorób zakaźnych,
podaje sposoby przechowywania żywności bez użycia konserwantów,
Ocena dostateczna
- wykazuje warunki najkorzystniejsze dla życia bakterii,
- wykazuje potrzeby pokarmowe saprofitów, pasożytów i symbiontów,
- dokonuje podziału bakterii na tlenowe i beztlenowe
- nastawia doświadczenie według instrukcji
- przeprowadza wywiad
- ocenia stan zbiorników wodnych w pobliżu miejsca zamieszkania
- wykonuje prosty schemat krążenia materii w przyrodzie z zaznaczeniem roli bakterii
- podaje przykłady korzystnego i ujemnego działania bakterii w przyrodzie i gospodarce człowieka,
- ocenia przydatność spożywania jogurtów, kefirów, zsiadłego mleka po przyjęciu antybiotyków.
Ocena dobra
- porównuje sposób odżywiania saprofitu, pasożyta, symbionta
- wykazuje rolę bakterii w procesie samooczyszczania się wód,
-
Ocena bardzo dobra
- dowodzi celowości budowy oczyszczalni ścieków.
- ocenia rolę bakterii w przyrodzie i gospodarce człowieka
Ocena celująca
- wykonuje schemat podziału komórki bakteryjnej i oblicza liczbę potomnych komórek.
-
Dział programowy: Grzyby organizmy prawie wszystkich środowisk
Uczeń potrafi
Ocena dopuszczająca
- wyróżnia środowiska życia grzybów,
21
-
zakłada hodowlę pleśniaka białego,
wykazuje warunki sprzyjające rozwojowi grzybów
wykazuje rolę glonów i grzybów w życiu porostów,
wskazuje sposoby unikania zarażenia się grzybicami,
rozpoznaje najczęściej zbierane grzyby i ich trujące odpowiedniki
wnioskuje, że pleśniak, drożdże, pieczarka są saprofitami,
określa za pomocą skali porostowej stopień zanieczyszczenia dwutlenkiem siarki powietrza w lesie pod kierunkiem nauczyciela
Ocena dostateczna
- określa potrzeby życiowe drożdży
- uzasadnia, dlaczego nie można jeść spleśniałych produktów
- używa prawidłowo pojęć: komórka, grzybnia, owocnik, kapelusz, trzon, blaszki, rurki, zarodnik, plecha, mikoryza,
- uzasadnia, że porosty są organizmami symbiotycznymi.
- wyróżnia działalność korzystną i niekorzystną grzybów,
- określa mikoryzę jako symbiozę między grzybem a drzewem,
- uzasadnia konieczność ochrony wszystkich grzybów,
- uzasadnia, że zachowanie środowiska zależy m.in. od przestrzegania zasad grzybobrania.
- wykonuje samodzielnie badania stanu środowiska w miejscu zamieszkania za pomocą skali porostowej,
- porównuje stan środowiska w lesie i miejscu zamieszkania.
Ocena dobra
- dowodzi, dlaczego ciasto bez dodatku drożdży nie urośnie.
- wykonuje schematyczny rysunek budowy wewnętrznej porostu,
- wykazuje wpływ warunków środowiskowych na rozwój grzybów,
-
Ocena bardzo dobra
- uzasadnia, że pleśniak biały jest saprofitem.
- wykazuje związek między sposobem odżywiania a środowiskiem życia.
- wykazuje rolę porostów w sieci zależności pokarmowych tundry.
- wykazuje rolę grzybów w krążeniu materii.
- prognozuje stan lasu w swojej okolicy w najbliższej przyszłości,
-
22
Ocena celująca
- interpretuje zależności między grzybami a drzewami
- wskazuje na zmniejszenie plonów w wyniku działalności grzybów pasożytów,
- ocenia stan środowiska w miejscu zamieszkania
Dział programowy: Wodni producenci
Uczeń potrafi
Ocena dopuszczająca
- wnioskuje o samożywności glonów
- wskazuje na przystosowania glonów do samożywności,
-
Ocena dostateczna
- rozpoznaje glony w ich środowiskach życia,
- wykonuje schematyczne rysunki glonów i je opisuje,
- odróżnia glon kolonijny od wielokomórkowego.
- wykazuje rolę glonów dla przyrody i człowieka,
- uzasadnia wpływ glonów na natlenienie wody.
Ocena dobra
- wykazuje rozmieszczenie pionowe glonów w morzu.
- interpretuje zależność między przejrzystością wody a granicą bujnego życia.
-
Ocena bardzo dobra
- określa przyczyny i skutki zakwitu wody,
Ocena celująca
- wykazuje rolę glonów jako biowskaźników i ich rolę w samooczyszczaniu wód.
Dział programowy: Między wodą a lądem
23
Uczeń potrafi
Ocena dopuszczająca
- porównuje warunki życia w środowisku wodnym i lądowym,
- wymienia zalety życia w środowisku wodnym,
- wyróżnia tkankę okrywającą, mechaniczną i przewodzącą.
- wskazuje miejsca występowania mchów,
- wyróżnia środowisko życia paproci,
- wskazuje elementy budowy paproci,
- wyróżnia środowisko życia widłaków i skrzypów,
- wskazuje elementy budowy widłaka i skrzypu,
-
Ocena dostateczna
- rozróżnia plechowce i organowce,
- wskazuje przystosowania w budowie roślin do środowiska lądowego,
- wykazuje zdolność mchu do chłonięcia wody,
- rozpoznaje pospolite mchy,
- wykonuje rysunek schematyczny budowy zewnętrznej mchu i opisuje go.
- wymienia zastosowania torfu,
- wskazuje na mapie województwa miejsca występowania obszarów bagiennych,
- wskazuje na mapie parki narodowe, gdzie chronione są najpiękniejsze torfowiska.
- rozpoznaje pospolite i chronione gatunki paproci
- rozpoznaje pospolite i chronione gatunki widłaków i skrzypów
- uzasadnia potrzebę racjonalnej gospodarki zasobami nieodnawialnymi,
- interpretuje zależność między warunkami życia a bujnym rozwojem paprotników karbońskich.
Ocena dobra
- uzasadnia wytworzenie aparatów szparkowych, korzenia, oraz tkanek: mechanicznej, okrywającej i przewodzącej,
- uzasadnia, że opanowanie lądu przez rośliny jest możliwe dzięki przystosowaniu do tego środowiska,
- wykazuje cechy umożliwiające mchom życie na lądzie,
- wskazuje na przystosowania paproci do środowiska lądowego.
-
Ocena bardzo dobra
24
-
wykazuje, że zielenice są przodkami roślin lądowych,
wskazuje przyczyny wysychania torfowisk,
porównuje torfowisko wysokie i niskie.
uzasadnia, dlaczego wszystkie gatunki widłaków podlegają ochronie.
Ocena celująca
- wykazuje konsekwencje powstania szaty roślinnej.
- interpretuje wpływ torfowisk na klimat
- stwierdza niewielkie znaczenie współczesnych paprotników.
Dział programowy: Rośliny nasienne – typowe rośliny lądowe
Uczeń potrafi
Ocena dopuszczająca
- wyróżnia elementy budowy zewnętrznej rośliny nasiennej,
- wyróżnia środowisko życia roślin nagonasiennych,
- rozpoznaje krajowe rośliny iglaste po igłach, szyszkach i pokroju,
- rozpoznaje kwiatostan męski i żeński,
-
Ocena dostateczna
- udowadnia, że rośliny nasienne to organowce,
- wymienia i określa funkcję, jaką pełnią przystosowania liści i łodygi do środowiska
- wykazuje zależność między lasami iglastymi a występującymi na północy zwierzętami i człowiekiem,
- wymienia zbiorowiska roślinne, w których rosną drzewa iglaste.
- używa właściwie pojęć: nagozalążkowe, nagonasienne, wiatropylne, wiatrosiewne,
- wykazuje rolę kosodrzewiny.
- wiąże wytworzenie nasion z powstaniem kwiatu,
- używa pojęć: zapylenie i zapłodnienie, opisując powstanie nasienia i szyszki
- określa za pomocą liczby roczników igieł świerka lub sosny pospolitej oddziaływanie zanieczyszczeń na środowisko w swoim najbliższym
otoczeniu.
- działa na korzyść lasu
- wskazuje główne źródła emisji dwutlenku siarki i tlenków azotu.
25
Ocena dobra
- - ocenia, że nasienne lepiej przystosowały się do życia na lądzie.
- wyjaśnia, czym jest nasienie,
- używa właściwych pojęć, opisując budowę kwiatostanu żeńskiego i męskiego,
- wykonuje schematyczny rysunek nasienia sosny i opisuje go.
-
Ocena bardzo dobra
- wymienia i rozpoznaje chronione drzewa iglaste,
- uzasadnia, że sosna należy do roślin nagozalążkowych, nagonasiennych, wiatropylnych i wiatrosiewnych.
- wykazuje uniezależnienie procesu zapłodnienia od wody,
-
Ocena celująca
- podaje sposoby, jakie należałoby zastosować by Polska nie została bezleśną pustynią.
- wskazuje objawy i ocenia skutki oddziaływania zanieczyszczeń na drzewa iglaste.
Dział programowy: Różnorodność roślin kwiatowych
Uczeń potrafi
Ocena dopuszczająca
- wyróżnia część podziemną i nadziemną rośliny,
- rozpoznaje system palowy i wiązkowy korzenia,
- określa funkcje korzenia na przykładach.
- rozpoznaje typy i rodzaje łodyg oraz podaje przykłady roślin.
- wykazuje przystosowania kwiatów do zapylania przez wiatr i zwierzęta,
- uzasadnia rolę kwiatu w rozmnażaniu płciowym,
- podaje przystosowania roślin do rozsiewania nasion i owoców,
- stosuje sposoby rozmnażania wegetatywnego.
- wykonuje rysunek schematyczny drzewa,
- wymienia szkodliwe substancje najczęściej emitowane w powietrze,
-
Ocena dostateczna
26
-
wyróżnia strefy korzenia,
wyjaśnia, w jaki sposób formujemy żywopłoty,
stwierdza przepływ wody przez łodygę,
wykonuje schematyczny rysunek dolnej skórki liścia,
określa swój sposób postępowania, przyczyniający się do zmniejszenia ilości pyłów w powietrzu,
wykazuje rolę aparatu szparkowego.
dowodzi celowości mycia kwiatów doniczkowych,
określa funkcję poszczególnych elementów kwiatu
uzasadnia znaczenie zapylenia krzyżowego
wyjaśnia proces powstawania nasion i owocu.
podaje przykłady zbiorowisk,
wymienia czynniki kształtujące zbiorowiska,
uzasadnia, że wypalanie traw jest niebezpieczne.
Ocena dobra
- wykonuje rysunek schematyczny korzenia, zaznaczając elementy budowy zewnętrznej,
- wyjaśnia funkcje poszczególnych stref korzenia.
- wykonuje i opisuje schematyczny rysunek liścia,
- wykazuje funkcje liścia,
- wykonuje schematyczny rysunek kwiatu i opisuje go,
- podaje przykłady kwiatu pojedynczego i kwiatostanu,
- interpretuje zależność między typem owocu a sposobem jego rozsiewania,
-
Ocena bardzo dobra
- uzasadnia, że po obcięciu wierzchołka pędu łodyga przestaje rosnąć na długość.
- wyróżnia liście ze względu na osadzenie i ułożenie ich na łodydze
- podaje przykłady roślin o kwiatach obupłciowych i rozdzielnopłciowych
- uzasadnia znaczenie rozmnażania wegetatywnego.
- uzasadnia wpływ rolnictwa na erozję gleby,
- wykazuje wymagania roślin i podaje przykłady gatunków,
- uzasadnia, dlaczego kreda, która jest nietrującym związkiem powoduje śmierć rośliny,
-
27
Ocena celująca
- interpretuje zależność zapylenia niektórych roślin od jednego gatunku owadów.
- uzasadnia, dlaczego ilość nawozu podawana roślinom musi być ściśle określona,
- wykazuje wpływ budowy roślin, konkurencji i człowieka na kształtowanie zbiorowisk.
Dział programowy: Orientacja na Ziemi
Uczeń potrafi
Ocena dopuszczająca
- określa kształt Ziemi
- wskazuje na mapie rozmieszczenie lądów i oceanów,
- na podstawie wykresów szereguje lądy i oceany od największego do najmniejszego.
- rozpoznaje na mapie: półwyspy, zatoki, cieśniny.
- wyznacza kierunki główne na kuli ziemskiej, globusie i mapach,
- określa półkule na globusie
- odczytuje szerokość geograficzną danego punktu na mapie
- odczytuje długość geograficzną danego punktu na mapie.
-
Ocena dostateczna
- opisuje osiągnięcia Krzysztofa Kolumba, Ferdynanda Magellana, Jurija Gagarina
- wyjaśnia, co to jest globus
- określa rozmiary Ziemi.
- wyjaśnia pojęcie linia brzegowa
- wyznacza południk miejscowy różnymi sposobami.
- wyjaśnia pojęcia: siatka geograficzna, siatka kartograficzna,
- wskazuje południki i równoleżniki na globusie i na mapach.
- wyznacza położenie geograficzne danego punktu na mapie.
- poprawnie określa wartość długości i szerokości geograficznej na mapie
- wyjaśnia pojęcia: rozciągłość południkowa, rozciągłość równoleżnikowa.
Ocena dobra
- wyjaśnia znaczenie odkryć Kolumba i Magellana,
28
-
opisuje wzajemne sąsiedztwo poszczególnych lądów i oceanów,
wyjaśnia pojęcia: półwysep, morze, zatoka, cieśnina, morze przybrzeżne, morze śródziemne.
wyjaśnia pojęcie miejscowy południk geograficzny,
wyznacza południk miejscowy za pomocą kompasu
wyznacza kierunki pośrednie na globusie.
wyjaśnia pojęcie szerokość geograficzna
wyjaśnia pojęcie długość geograficzna
określa współrzędne geograficzne na globusie i mapie,
odszukuje obiekty za pomocą współrzędnych geograficznych.
Ocena bardzo dobra
- określa położenie lądów i oceanów z uwzględnieniem półkul,
- wskazuje na mapie położenie lądów i oceanów uwzględniając ich wielkość w mln km2.
- określa przyczyny urozmaicenia linii brzegowej,
- opisuje sposób obliczania rozciągłości południkowej i równoleżnikowej,
- wykonuje proste obliczenia rozciągłości południkowej i równoleżnikowej.
Ocena celująca
- informuje, kim był Eratostenes i wyjaśnia, czego dokonał,
- wyjaśnia znaczenie odkryć Eratostenesa
- rozumie przyczyny zniekształceń południków i równoleżników na mapach.
- określa współrzędne geograficzne z dokładnością do 10’ kątowych.
Dział programowy: Wysokość i głębokość w terenie i na mapie
Uczeń potrafi
Ocena dopuszczająca
- wskazuje na mapie przykłady nizin, wyżyn i gór,
- opisuje położenie własnej miejscowości względem wielkich form ukształtowania powierzchni.
- wymienia formy ukształtowania dna oceanów,
- wymienia rodzaje prądów morskich
29
Ocena dostateczna
- wyjaśnia pojęcia: niziny, wyżyny, góry, depresja, poziomica,
- wyjaśnia pojęcia: szelf, wyspa, archipelag, rów ‘ oceaniczny
- opisuje sposoby przedstawiania ukształtowania powierzchni na mapach,
- posługuje się mapą topograficzną.
- prawidłowo interpretuje barwy na mapie hipsometrycznej,
- odczytuje ogólne cechy ukształtowania terenu za pomocą mapy hipsometrycznej Polski.
- wyjaśnia treści mapy batymetrycznej.
- wyjaśnia pojęcie prąd morski,
Ocena dobra
- odczytuje wysokość bezwzględną depresji, nizin, wyżyn, gór na świecie i w Polsce,
- posługuje się mapą hipsometryczną świata,
- korzysta z legendy mapy hipsometrycznej, odczytując różne formy ukształtowania lądów i oceanów.
- wskazuje na mapie położenie największych grzbietów oceanicznych,
- wskazuje na mapie położenie najgłębszych rowów oceanicznych i odczytuje ich głębokość.
-
Ocena bardzo dobra
- odczytuje i interpretuje mapę poziomicową.
- wymienia nazwy ciepłych i zimnych prądów morskich,
- wskazuje na mapie występowanie prądów morskich i opisuje ich wpływ na temperaturę powietrza i opady.
Ocena celująca
- wykonuje obliczenia wysokości względnych wybranych punktów,
Dział programowy: Krajobrazy Europy
Uczeń potrafi
Ocena dopuszczająca
- wskazuje na mapie i omawia położenie Europy i Polski,
- wskazuje na mapie i omawia rodzaje wód oblewających Europę,
- wskazuje na mapie fizycznej Europy główne formy ukształtowania powierzchni Europy i Polski,
30
-
wskazuje na mapie: zlewisko, obszar bez odpływowy,
wskazuje na schemacie rzeki: nurt, koryto, mielizna, zakola, starorzecza.
pokazuje na mapie Europy Karpaty,
wskazuje na mapie i opisuje położenie Alp,
wymienia piętra roślinne w Alpach,
pokazuje na mapie Europy Sycylię,
pokazuje na mapie Europy Wyżynę Krakowsko – Częstochowską,
pokazuje na mapie Europy Wyżynę Bawarską,
wskazuje na mapie i opisuje położenie Niziny Mazowieckiej,
wymienia elementy doliny rzecznej
pokazuje na mapie Europy Holandię,
pokazuje na mapie Europy Nizinę Nadkaspijską,
Ocena dostateczna
- opisuje położenie Polski w Europie,
- opisuje położenie Europy względem równika, Zwrotnika Raka, północnego koła podbiegunowego.
- wskazuje na mapie największe pasma górskie Europy i najwyższe szczyty, podając ich wysokość.
- wyjaśnia pojęcie przełom rzeki,
- posługuje się mapą krajobrazową.
- wyjaśnia występowanie pięter roślinności w Karpatach
- wyjaśnia występowanie linii wiecznego śniegu.
- określa położenie Sycylii,
- wymienia i wskazuje na mapie wulkany Europy.
- rozpoznaje siarkę, opisuje cechy siarki
- wyjaśnia zjawiska krasowe na przykładzie Wyżyny Krakowsko – Częstochowskiej
- omawia położenie Wyżyny Bawarskiej na podstawie mapy.
- opisuje i wyjaśnia krajobraz Pojezierza Fińskiego.
- opisuje położenie Holandii,
- wyjaśnia, co to są poldery.
- wyjaśnia, co to są: delta, półpustynie.
Ocena dobra
- wskazuje na mapie najbardziej wysuniętą część Europy na północ i na południe, wschód i zachód,
31
-
wskazuje na mapie największe wyspy, półwyspy, morza, zatoki i cieśniny Europy,
opisuje umowną granicę między Europą a Azją.
opisuje dolinę rzeki wymieniając elementy doliny,
opisuje poszczególne piętra roślinne w Karpatach.
opisuje poszczególne piętra roślinne w Alpach,
wyjaśnia na podstawie rysunku budowę wulkanu.
opisuje klimat śródziemnomorski i naturalną roślinność śródziemnomorską,
posługuje się mapą turystyczną Wyżyny Krakowsko – Częstochowskiej,
opisuje formy gospodarki człowieka na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej,
opisuje formy gospodarki człowieka na Wyżynie Bawarskiej,
opisuje działalność rzeki w dolinie,
opisuje sposób zagospodarowania polderów
opisuje roślinność Niziny Nadkaspijskiej,
Ocena bardzo dobra
- określa współrzędne geograficzne (szerokość) najbardziej wysuniętych części Europy na północ i na południe,
- opisuje ukształtowanie powierzchni Polski i Europy
- wyjaśnia wpływ ukształtowania powierzchni i klimatu na wody lądowe Europy.
- porównuje treść map krajobrazowych
- opisuje budowę Karpat,
- opisuje budowę Alp
- wyjaśnia pojęcia: pole firnowe, jęzor lodowcowy,
- opisuje proces przemiany śniegu w lód lodowcowy,
- opisuje wykorzystanie siarki
- porównuje krajobraz i wykorzystania gospodarcze Wyżyny Bawarskiej i Krakowsko – Częstochowskiej.
- omawia walory Kampinowskiego Parku Narodowego
- porównuje krajobraz Pojezierza Fińskiego i Pojezierza Mazurskiego.
- wyjaśnia różnice w klimacie wybrzeża Holandii, Niziny Mazowieckiej i Niziny Nadkaspijskiej.
-
Ocena celująca
- oblicza rozciągłość południkową Europy,
- porównuje Alpy i Karpaty pod względem klimatu i roślinności.
32
-
wyjaśnia zależności między warunkami naturalnymi a atrakcjami turystycznymi regionu.
Dział programowy: Krajobrazy Azji
Uczeń potrafi
Ocena dopuszczająca
- wskazuje na mapie położenie wielkich cywilizacji powstałych w Azji,
- wskazuje na mapie świata Azję,
- wymienia wody oblewające Azję i wskazuje je na mapie,
- wskazuje na mapie największe wyspy, półwyspy, morza, zatoki i cieśniny Azji.
- wskazuje na mapie najwyższe góry w Azji - Himalaje,
- wskazuje na mapie pasma górskie w Azji,
- wskazuje na mapie wyżyny i niziny Azji.
- wskazuje na mapie najdłuższe rzeki Azji,
- wskazuje na mapie Nizinę Gangesu,
- wskazuje na mapie największą deltę świata,
- wskazuje na mapie Nizinę Chińską,
- wskazuje na mapie Wyżynę Lessową w Chinach,
- wskazuje na mapie i określa położenie Niziny Zachodniosyberyjskiej,
- wymienia charakterystyczne rośliny i zwierzęta dla strefy tundry,
- wymienia charakterystyczne rośliny i zwierzęta dla strefy tajgi.
- wymienia charakterystyczne rośliny i zwierzęta dla strefy stepu,
- wymienia główne rośliny uprawiane na stepach.
- wskazuje na mapie Wyżynę Tybetańską.
- wskazuje na mapie Himalaje i ich najwyższy szczyt,
- wymienia piętra roślinne w Himalajach,
- wymienia i wskazuje na mapie wielkie rzeki wypływające z Himalajów.
Ocena dostateczna
- podaje rolę, jaką odegrali M.Polo, oraz Polacy w poznawaniu Azji.
- opisuje położenie Azji względem równika i północnego koła podbiegunowego,
- wskazuje na mapie najbardziej wysuniętą część Azji na północ i na południe, wschód i zachód,
- wskazuje na mapie najwyższy szczyt w Himalajach i odczytuje jego wysokość,
- wskazuje na mapie największe i najgłębsze jeziora Azji.
- wyjaśnia pojęcie monsun,
33
-
wymienia rośliny uprawiane na Nizinie Gangesu,
podaje znaczenie monsunów w życiu mieszkańców Azji.
wymienia rośliny uprawiane na Nizinie Chińskiej.
wyjaśnia pojęcie tundra,
wyjaśnia, co to jest wieczna marzłoć.
wyjaśnia pojęcie tajga
wyjaśnia pojęcie step
Ocena dobra
- opisuje kontakty handlowe między Europą i Azją w starożytności,
- opisuje, jak Europejczycy poznawali Azję.
- opisuje warunki klimatyczne Niziny Gangesu,
- wyjaśnia, jak powstaje monsun letni a jak zimowy i jakie powietrze przynosi.
- opisuje warunki sprzyjające rozwojowi rolnictwa na Nizinie Chińskiej.
- opisuje formy gospodarki człowieka w tundrze.
- opisuje formy gospodarki człowieka w tundrze
- opisuje formy gospodarki człowieka na stepie,
- opisuje warunki życia i pracy Tybetańczyków.
-
Ocena bardzo dobra
- określa współrzędne geograficzne najbardziej wysuniętych części Azji,
- porównuje rzeki Europy i Azji,
- porównuje jeziora Europy i Azji,
- wyjaśnia wpływ ukształtowania powierzchni i klimatu na wody lądowe Azji.
- porównuje deltę Gangesu i Brahmaputry z deltami Wisły i Wołgi,
- porównuje warunki klimatyczne w Chinach i w Polsce,
- porównuje strefy klimatyczne Niziny Zachodniosyberyjskiej.
- wyjaśnia warunki klimatyczne Wyżyny Tybetańskiej,
- porównuje piętra roślinne w Himalajach,
Ocena celująca
- oblicza rozciągłość południkową Azji.
- opisuje rolę, jaką odegrali Polacy w wyprawach w Himalaje.
34
Dział programowy: Krajobrazy i środowiska roślinne
Uczeń potrafi
Ocena dopuszczająca
- podaje przykłady zbiorowisk,
- rozpoznaje niektóre zbiorowiska po gatunkach występujących tam roślin,
- wykazuje funkcje zieleni w mieście
Ocena dostateczna
- posługuje się mapą krajobrazową opisując rozmieszczenie krajobrazów na Ziemi,
- opisuje i wskazuje na mapie krajobrazowej strefy roślinne w Europie i Azji.
- określa zbiorowiska synantropijne,
Ocena dobra
- wyjaśnia wpływ szerokości geograficznej i wysokości nad poziomem morza na rozmieszczenie zbiorowisk roślinnych na Ziemi,
- wskazuje w zbiorowiskach gatunki obce,
Ocena bardzo dobra
- określa inne czynniki różnicujące zbiorowiska roślinne: ilość wody oraz rozprzestrzenienie się człowieka i jego działalność gospodarcza.
Ocena celująca
- wykazuje związek istnienia człowieka na planecie z kondycją i różnorodnością szaty roślinnej.
Klasa VI
Dział programowy: Ziemia w układzie słonecznym
Uczeń potrafi
Ocena dopuszczająca
- wyznacza kierunki w terenie za pomocą Słońca,
- podaje rolę w historii astronomii Mikołaja Kopernika i Galileusza,
- wyjaśnia pojęcia: planeta, księżyc, gwiazda, meteor, kometa,
- wymienia planety Układu Słonecznego.
35
-
Ocena dostateczna
- wyjaśnia pojęcia: sfera niebieska, horyzont,
- wyznacza kierunki w terenie za pomocą Gwiazdy Polarnej,
- prawidłowo wskazuje na sferze niebieskiej położenie zenitu, południka miejscowego.
- wyjaśnia znaczenie odkryć Kopernika i Galileusza
Ocena dobra
- wyjaśnia pojęcia: układ geocentryczny, teoria heliocentryczna,
- opisuje budowę Układu Słonecznego,
-
Ocena bardzo dobra
- opisuje wydarzenia, miejsca związane z działalnością Mikołaja Kopernika, wskazuje te miejsca na mapie.
- wyjaśnia znaczenie Słońca dla życia na Ziemi,
- opisuje wybrane cechy planet Układu Słonecznego
Ocena celująca
- opisuje wybrane cechy Ziemi, Słońca i Księżyca,
Dział programowy: Ruchy Ziemi i ich następstwa
Uczeń potrafi
Ocena dopuszczająca
- wyjaśnia pojęcia: wschód Słońca, południe słoneczne, zachód Słońca, doba,
- określa położenie Słońca na sklepieniu niebieskim w różnych porach dnia.
- wyjaśnia pojęcie: ruch obrotowy,
- podaje czas trwania jednego obrotu Ziemi wokół własnej osi,
- wymienia daty zmian pór roku.
- podaje czas trwania pełnego obiegu Ziemi wokół Słońca.
- wskazuje na sklepieniu niebieskim położenie Słońca w południe w różnych porach roku.
- odczytuje z wykresów liniowych i wykresów słupkowych oraz z tabel najwyższe i najniższe temperatury powietrza i największe opady.
Ocena dostateczna
36
-
opisuje kierunek ruchu obrotowego Ziemi.
wyjaśnia pojęcie: czas słoneczny miejscowy,
wyjaśnia zależność między ruchem obrotowym a rachubą czasu
oblicza różnice czasu słonecznego na podstawie długości geograficznej z pomocą nauczyciela.
wyjaśnia pojęcia: czas strefowy, czas urzędowy, czas letni i zimowy.
wykonuje obliczenia wysokości Słońca w południe w różnych porach roku z pomocą nauczyciela.
wyjaśnia znaczenie pojęć: dzień polarny, noc polarna,
wyjaśnia pojęcie: strefy oświetlenia Ziemi,
wymienia i wskazuje na mapie strefy oświetlenia Ziemi.
wyjaśnia pojęcie: astronomiczne pory roku,
wyjaśnia pojęcie: strefy klimatyczne,
wskazuje na mapie równik, zwrotniki, koła podbiegunowe,
wymienia i wskazuje na mapie strefy klimatyczne Ziemi.
wykonuje rysunek klimatogramu na podstawie danych z tabeli.
Ocena dobra
- wyjaśnia przyczyny zmian długości i kierunku cienia.
- odczytuje z rysunków różnice w wysokości Słońca w południe w różnych porach roku i różnych szerokościach geograficznych,
- wyjaśnia praktyczne znaczenie wprowadzenia czasu strefowego i urzędowego oraz czasu letniego i zimowego,
- opisuje dzienne drogi Słońca na podstawie rysunków.
- wyjaśnia pojęcia: orbita ziemska, rok przestępny,
- opisuje ruch obiegowy Ziemi
- odczytuje i interpretuje treść tabel i wykresów klimatycznych
-
Ocena bardzo dobra
- wyjaśnia przyczyny różnej prędkości liniowej różnych punktów na Ziemi,
- oblicza różnice czasów miejscowych na podstawie długości geograficznej,
- oblicza długość geograficzną na podstawie różnicy czasów miejscowych.
- oblicza różnice czasu słonecznego na podstawie długości geograficznej samodzielnie.
- wyjaśnia zależność między czasem strefowym a długością geograficzną,
- wyjaśnia zależności między ruchem obiegowym Ziemi a porami roku.
- wyjaśnia związki i zależności między ruchem obiegowym Ziemi a strefami oświetlenia Ziemi.
- opisuje wybrane cechy stref klimatycznych na Ziemi,
37
-
wyjaśnia zależności między strefami oświetlenia Ziemi a strefami klimatycznymi.
wyjaśnia związki i zależności między klimatem a położeniem geograficznym.
Ocena celująca
- oblicza czas obrotu Ziemi o 1º,
- wykonuje inne obliczenia związane z ruchem obrotowym Ziemi.
- odczytuje i analizuje treść map klimatycznych,
Dział programowy: Krajobrazy Afryki
Uczeń potrafi
Ocena dopuszczająca
- wskazuje na mapie fizycznej świata Afrykę
- wymienia wody oblewające Afrykę i wskazuje je na mapie,
- wymienia i wskazuje na mapie największe rzeki i jeziora w Afryce
- wskazuje na mapie fizycznej główne formy ukształtowania powierzchni Afryki
- wskazuje na mapie i opisuje przebieg linii brzegowej Afryki,
- opisuje położenie wilgotnego lasu równikowego na mapie,
- wymienia rośliny i zwierzęta charakterystyczne dla strefy lasu równikowego,
- wymienia rośliny i zwierzęta charakterystyczne dla strefy sawanny.
- wymienia rośliny i zwierzęta charakterystyczne dla strefy pustyni.
- wskazuje na mapie fizycznej Australię i Oceanię,
- wymienia i wskazuje na mapie wody oblewające Australię i Oceanię,
- wskazuje na mapie wyspy, półwyspy, morza, zatoki i cieśniny Australii.
- wymienia i wskazuje na mapie 3 główne regiony geograficzne Oceanii: Melanezję, Mikronezję i Polinezję,
- wymienia i wskazuje na mapie krainy geograficzne Australii,
- podaje nazwy głównych rzek i jezior w Australii i wskazuje je na mapie.
- wymienia charakterystyczne rośliny i zwierzęta Australii,
-
Ocena dostateczna
- opisuje położenie Afryki względem równika, Zwrotnika Raka, Zwrotnika Koziorożca.
- wymienia i wskazuje na mapie główne strefy klimatyczne i roślinne w Afryce,
- wymienia cechy krajobrazu wilgotnego lasu równikowego,
38
-
opisuje budowę lasu równikowego.
opisuje warunki życia ludzi w strefie lasu równikowego.
opisuje klimat sawanny,
opisuje położenie sawanny w Afryce,
opisuje krajobraz sawanny,
opisuje warunki życia ludzi w strefie sawann,
opisuje formy gospodarki człowieka na sawannie.
opisuje klimat pustyni,
rozpoznaje rodzaje pustyń na ilustracjach,
opisuje warunki życia ludzi w strefie pustyń,
opisuje formy gospodarki człowieka na pustyni.
wyjaśnia przyczyny symetrycznego w stosunku do równika układu stref klimatycznych w Afryce.
opisuje położenie Australii względem równika, Zwrotnika Raka, Zwrotnika Koziorożca,
wyjaśnia pojęcie: Aborygeni.
Ocena dobra
- określa położenie Afryki,
- wskazuje na mapie największe wyspy, półwyspy, morza, zatoki i cieśniny Afryki,
- opisuje cechy klimatu na podstawie tabel, wykresów i map,
- porównuje przystosowania roślin i zwierząt do warunków życia w lesie równikowym,
- porównuje przystosowania roślin i zwierząt do warunków życia na sawannie,
- wyjaśnia zależności między klimatem, wodami powierzchniowymi i krajobrazami w strefie sawann na podstawie mapy.
- wyjaśnia pojęcia: wietrzenie skał, proces pustynnienia, erozja, transport, akumulacja, wydma,
- wyjaśnia powstawanie wydm i grzybów skalnych na podstawie rysunków,
- opisuje i wyjaśnia występowanie wody na pustyni i jej wpływ na rozwój osadnictwa,
- wyjaśnia zależności między strefami oświetlenia, klimatem, wodami powierzchniowymi, światem roślin i zwierząt.
- wskazuje na mapie najbardziej wysunięte części Australii na północ i na południe, wschód i zachód,
- wskazuje na mapie i omawia rozmieszczenie oraz cechy głównych krajobrazów Australii,
- wyjaśnia pojęcie: wody artezyjskie
- ocenia warunki życia i pracy mieszkańców,
-
Ocena bardzo dobra
- opisuje, jak Europejczycy poznawali Afrykę,
39
-
oblicza rozciągłość południkową.
wyjaśnia przyczyny występowania w strefie sawann rzek i jezior okresowych, wskazuje je na mapie.
wyjaśnia dużą gęstość sieci rzecznej w strefie okołorównikowej,
wyjaśnia przyczyny dużego przepływu wody w rzece Kongo,
wyjaśnia znaczenie wilgotnego lasu równikowego dla środowiska.
opisuje formy gospodarki człowieka w lesie równikowym,
wyjaśnia przyczyny ograniczające uprawę roślin i hodowlę zwierząt w strefie wilgotnych lasów równikowych,
wyjaśnia przyczyny i skutki niszczenia lasów równikowych
porównuje klimat sawanny z klimatem wilgotnego lasu równikowego,
wyjaśnia przyczyny występowania w tej strefie rzek i jezior okresowych,
ocenia skutki działalności człowieka na sawannie,
wyjaśnia przyczyny zdarzających się klęsk głodu.
wyjaśnia zależność między klimatem a wodami powierzchniowymi.
wyjaśnia wpływ warunków klimatycznych na życie i gospodarkę człowieka,
opisuje systemy nawadniania na pustyni.
wyjaśnia zróżnicowanie krajobrazowe Afryki na podstawie analizy map, wykresów i schematów,
wyjaśnia wpływ czynników środowiska na rozmieszczenie ludności i sposoby gospodarowania
wyjaśnia pochodzenie wysp Oceanii.
wyjaśnia współzależności między klimatem a występowaniem wód powierzchniowych i stref roślinnych,
ocenia znaczenie wielkich basenów artezyjskich.
omawia wpływ wód artezyjskich na rozwój gospodarki Australii,
wyjaśnia przyczyny zróżnicowania rozwoju gospodarczego kraju.
Ocena celująca
- porównuje klimat Polski z klimatem wilgotnego lasu równikowego,
- porównuje warunki życia ludzi w strefie lasu równikowego i w Polsce,
- opisuje na podstawie różnych źródeł informacji wygląd wysp pochodzenia kontynentalnego, koralowego i wulkanicznego,
- porównuje warunki życia i pracy ludzi w różnych strefach klimatycznych Afryki i Australii.
Dział programowy: Krajobrazy Antarktydy
40
Uczeń potrafi
Ocena dopuszczająca
- wskazuje na mapie fizycznej świata Antarktydę,
- wymienia charakterystyczne rośliny i zwierzęta Antarktydy,
Ocena dostateczna
- opisuje położenie Antarktydy względem bieguna południowego i koła podbiegunowego południowego,
- wyjaśnia pojęcie: lądolód,
- omawia udział Polaków w badaniach Antarktydy.
Ocena dobra
- opisuje linię brzegową i ukształtowanie powierzchni Antarktydy,
- opisuje na podstawie wykresów warunki klimatyczne Antarktydy,
Ocena bardzo dobra
- wyjaśnia przyczyny surowości klimatu stref podbiegunowych,
- wyjaśnia przyczyny braku zasiedlenia Antarktydy przez ludzi
Ocena celująca
- wyjaśnia zależności między szerokością geograficzną a warunkami klimatycznymi oraz roślinnością i zwierzętami Antarktydy
Dział programowy: Krajobrazy Ameryki
Uczeń potrafi
Ocena dopuszczająca
- wskazuje na mapie fizycznej świata Amerykę,
- wymienia wody oblewające Amerykę i wskazuje je na mapie,
- wskazuje na mapie duże wyspy, półwyspy Ameryki,
- wskazuje na mapie największe rzeki i jeziora w Ameryce.
- wskazuje na mapie główne formy ukształtowania powierzchni Ameryki,
- wymienia i wskazuje na mapie główne strefy klimatyczne i roślinne w Ameryce,
41
-
wymienia rośliny i zwierzęta charakterystyczne dla poszczególnych stref klimatycznych i roślinnych.
wskazuje na mapie Nizinę Amazonki,
wymienia rośliny i zwierzęta charakterystyczne dla Amazonii.
wskazuje na mapie Wyżynę Brazylijską,
wymienia zwierzęta żyjące na Wyżynie Brazylijskiej.
wskazuje na mapie i opisuje położenie Wielkich Równin,
wymienia główne rośliny żywieniowe uprawiane na obszarze Wielkich Równin
wskazuje na mapie i opisuje położenie tajgi i tundry,
wymienia rośliny rosnące w tajdze i tundrze kanadyjskiej oraz żyjące tam zwierzęta.
wskazuje na mapie fizycznej świata Grenlandię,
wskazuje na mapie najwyższe góry Ameryki: Kordyliery i Andy,
wymienia i wskazuje na mapie państwa, na terenie, których leżą Kordyliery
Ocena dostateczna
- wymienia, jakie ludy zamieszkiwały Amerykę przed jej odkryciem przez Europejczyków,
- opisuje położenie Ameryki względem równika, zwrotników i kół podbiegunowych.
- opisuje klimat wilgotnego lasu równikowego na podstawie wykresu,
- odczytuje z mapy krajobrazowo –gospodarczej rozmieszczenie głównych upraw na Wyżynie Brazylijskiej,
- odczytuje z mapy gospodarczej rozmieszczenie głównych surowców mineralnych na Wyżynie Brazylijskiej.
- wyjaśnia pojęcia: tajga, tundra, gejzer,
- opisuje krajobraz pustyni lodowej na Grenlandii.
- wskazuje na mapie strefy krajobrazowe Ameryki i Antarktydy.
- wskazuje na mapie strefy krajobrazowe świata.
Ocena dobra
- wskazuje na mapie, jak przebiegają działy wód w Ameryce.
- wymienia główne rośliny żywieniowe uprawiane na Nizinie Amazonki,
- odczytuje z mapy hipsometrycznej informacje dotyczące rzeźby Wyżyny Brazylijskiej,
- opisuje zróżnicowanie klimatyczne i roślinne Wyżyny Brazylijskiej na podstawie map, wykresów i ilustracji.
- wymienia główne rośliny żywieniowe uprawiane na Wyżynie Brazylijskiej,
- wyjaśnia warunki klimatyczne prerii amerykańskiej na podstawie map i wykresów klimatycznych,
42
-
opisuje formacje roślinne występujące na obszarze Wielkich Równin,
wyjaśnia warunki klimatyczne w tajdze i tundrze na podstawie map i wykresów klimatycznych,
opisuje na podstawie mapy zasięg lodu stałego i pływającego,
wyjaśnia warunki klimatyczne na Grenlandii na podstawie map i wykresów klimatycznych,
wymienia i wskazuje na mapie poszczególne części Kordylierów i ich najwyższy szczyt,
opisuje piętrowość klimatyczno – roślinną w Kordylierach,
wyjaśnia, jak powstał głęboki kanion.
ocenia warunki życia i pracy w wybranych strefach krajobrazowych.
Ocena bardzo dobra
- opisuje główne etapy poznawania i zasiedlania Ameryki przez Europejczyków,
- wskazuje na mapie i opisuje położenie Parku Yellowstone,
- wyjaśnia skutki wynikające z od krycia Ameryki przez Europejczyków.
- porównuje cechy linii brzegowej Ameryki Północnej i Południowej,
- wyjaśnia wpływ klimatu i ukształtowania powierzchni na sieć wodną Ameryki Północnej,
- porównuje ukształtowanie powierzchni Ameryki Północnej i Południowej.
- wyjaśnia zależność miedzy strefami oświetlenia a rozmieszczeniem stref krajobrazowych w Ameryce,
- wyjaśnia zależności między klimatem a wodami powierzchniowymi i roślinnością oraz gospodarką człowieka w Ameryce
- opisuje warunki życia miejscowej ludności i formy gospodarowania na Nizinie Amazonki na podstawie różnych źródeł informacji,
- porównuje warunki naturalne Niziny Amazonki i Kotliny Kongo,
- porównuje zagospodarowanie Niziny Amazonki z zagospodarowaniem Kotliny Kongo.
- wyjaśnia przyczyny zróżnicowania w rozmieszczeniu ludności na Wyżynie Brazylijskiej.
- porównuje stepy prerii amerykańskich ze stepami Azji Środkowej.
- porównuje tundrę z tajgą i wyjaśnia różnice w krajobrazie,
- wyjaśnia warunki życia ludzi i sposoby gospodarowania w tundrze i tajdze kanadyjskiej,
- porównuje Arktykę z Antarktydą.
- porównuje krajobrazy Kordylierów z wcześniej poznanymi krajobrazami górskimi: Karpat, Alp, Himalajów,
Ocena celująca
- wyjaśnia wpływ szerokości geograficznej, prądów morskich, wysokości nad poziomem morza i układu łańcuchów górskich na zróżnicowanie
krajobrazowe Ameryki,
- porównuje tajgę i tundrę kanadyjską z tajgą i tundrą syberyjską.
- porównuje strefy krajobrazowe Ameryki Północnej i Południowej.
43
Dział programowy: Zwierzęta na Ziemi
Uczeń potrafi
Ocena dopuszczająca
- wymienia środowiska życia zwierząt,
- określa środowiska życia wybranych zwierząt,
- analizuje schemat podziału zwierząt ze względu na rodzaj pobieranego pokarmu.
- wymienia narządy wymiany gazowej u raka, ryby, pająka, owada, gada i ssaka.
- wymienia sposoby rozmnażania się zwierząt.
-
Ocena dostateczna
- wymienia cechy organizmu zwierzęcego,
- wykonuje rysunek schematyczny komórki zwierzęcej.
- podaje nazwy substancji pobieranych przez zwierzęta ze środowiska i zużywanych w procesie odżywiania,
- rozpoznaje na rysunku narządy wymiany gazowej zwierząt,
Ocena dobra
- porównuje budowę komórki roślinnej z komórką zwierzęcą,
- wyjaśnia pojęcia: biofagi, saprofagi, pasożyty,
- wyjaśnia zależność między środowiskiem życia a narządem wymiany gazowej zwierząt,
- wyjaśnia na przykładach pojęcia: jajorodność, żyworodność, jajo- żyworodność, zapłodnienie zewnętrzne i wewnętrzne,
-
Ocena bardzo dobra
- określa funkcje elementów budujących komórkę zwierzęcą,
- wyjaśnia zależność między budową komórki zwierzęcej a cechami organizmu zwierzęcego.
- uzasadnia potrzeby pokarmowe zwierząt,
- uzasadnia występowanie wybranych organizmów w danym środowisku, biorąc pod uwagę potrzeby pokarmowe.
Ocena celująca
- uzasadnia występowanie wybranych organizmów w danym środowisku, biorąc pod uwagę sposób wymiany gazowej.
44
-
porównuje rozwój bezpośredni i pośredni zwierząt,
Dział programowy: Pierwotniaki organizmy wszystkich środowisk
Uczeń potrafi
Ocena dopuszczająca
- wymienia środowiska życia pierwotniaków,
- podaje sposoby poruszania się pierwotniaków,
- określa potrzeby pokarmowe pierwotniaków,
- podaje przykłady chorób wywoływanych przez pierwotniaki,
-
Ocena dostateczna
- wykonuje i opisuje rysunek schematyczny pierwotniaka,
- porównuje sposoby odżywiania się pierwotniaków.
- określa rolę pierwotniaków planktonowych w łańcuchu pokarmowym.
Ocena dobra
- określa warunki życia pierwotniaków w założonej hodowli.
- ocenia znaczenie pierwotniaków w przyrodzie i życiu człowieka.
Ocena bardzo dobra
- uzasadnia, że klejnotka w zależności od warunków środowiska odżywia się samożywnie lub cudzożywnie
- wyjaśnia, że dzięki współpracy z pierwotniakami niektóre zwierzęta mogą odżywiać się pokarmem roślinnym,
-
Ocena celująca
- uzasadnia, że klejnotka może być dowodem na pochodzenie roślin i zwierząt od wspólnego przodka.
Dział programowy: Parzydełkowce twórcy raf koralowych
Uczeń potrafi
Ocena dopuszczająca
45
-
podaje środowisko życia parzydełkowców,
wskazuje na rysunku części ciała parzydełkowców,
wskazuje na mapie miejsca występowania raf koralowych
Ocena dostateczna
- rozpoznaje postać ciała stułbi i chełbi.
- określa przyczyny zamierania raf koralowych.
Ocena dobra
- uzasadnia, że parzydełkowce są drapieżnikami
Ocena bardzo dobra
- uzasadnia, dlaczego rafy koralowe nie występują na dużych głębokościach,
Ocena celująca
- przewiduje skutki zamierania raf koralowych dla życia w morzach.
Dział programowy: Pasożytnicze robaki obłe i płaskie
Uczeń potrafi
Ocena dopuszczająca
- określa miejsca występowania pasożytów,
- wymienia sposoby zarażenia się pasożytami,
-
Ocena dostateczna
- wykonuje i opisuje rysunek schematyczny budowy tasiemca.
- wymienia cechy przystosowawcze robaków do pasożytniczego trybu życia.
Ocena dobra
- wyjaśnia pojęcia: żywiciel pośredni, żywiciel ostateczny,
- rozróżnia robaki obłe.
Ocena bardzo dobra
46
-
ocenia rolę obleńców wolno żyjących i płazińców.
Ocena celująca
- ocenia wpływ pasożytów na zdrowie człowieka i zwierząt,
Dział programowy: Woda i gleba środowiskiem życia pierścienic
Uczeń potrafi
Ocena dopuszczająca
- wymienia środowiska życia pierścienic,
- opisuje budowę zewnętrzną dżdżownicy,
Ocena dostateczna
- wyjaśnia rolę dżdżownic w rolnictwie,
- wskazuje przystosowania dżdżownic do życia w glebie.
Ocena dobra
- wyjaśnia rolę dżdżownic i wazonkowców,
Ocena bardzo dobra
- ocenia rolę pierścienic jako saprofagów.
Ocena celująca
- ocenia rolę pierścienic jako saprofagów.
Dział programowy: Woda środowiskiem życia większości mięczaków
Uczeń potrafi
Ocena dopuszczająca
- wymienia środowiska życia mięczaków,
Ocena dostateczna
- klasyfikuje przedstawicieli mięczaków do ślimaków, małży i głowonogów.
Ocena dobra
47
- określa przystosowania mięczaków do życia na lądzie i w wodzie,
Ocena bardzo dobra
- ocenia rolę mięczaków w przyrodzie.
Ocena celująca
- ocenia rolę mięczaków w przyrodzie.
Dział programowy: Opanowanie lądu przez stawonogi
Uczeń potrafi
Ocena dopuszczająca
- wymienia środowiska życia skorupiaków owadów i pajęczaków
- wymienia cechy przystosowawcze raka do środowiska życia i określa ich znaczenie,
- wymienia przystosowania owadów do środowiska,
- odróżnia pająka od owada i skorupiaka.
- wymienia sposoby zapobiegania chorobom wywoływanym przez pajęczaki,
Ocena dostateczna
- wskazuje elementy budowy zewnętrznej raka na okazie lub na rysunku,
- rozpoznaje pospolite gatunki skorupiaków na rysunkach lub okazach.
- ocenia wartość skorupiaków jako pokarmu dla ludzi i zwierząt,
- rozpoznaje pospolite gatunki skorupiaków na rysunkach lub na okazach.
- rozpoznaje pospolite owady na okazach i rysunkach,
- wymienia sposoby walki z owadami niepożądanymi.
- określa znaczenie owadów w przyrodzie i gospodarce człowieka.
- rozpoznaje pospolite pajęczaki,
- określa objawy chorobowe spowodowane przez świerzbowce i kleszcze,
- wymienia pajęczaki posiadające jad, pasożyty roślin, ludzi i zwierząt.
Ocena dobra
- uzasadnia, że stawonogi to przede wszystkim zwierzęta lądowe.
- uzasadnia, że rak należy do skorupiaków i stawonogów.
-
48
Ocena bardzo dobra
- klasyfikuje owady w zależności od rodzaju spożywanego pokarmu
- uzasadnia, dlaczego owady są tak liczne i opanowały wszystkie środowiska.
- podaje przykłady zastosowania przędzy przez pająka.
- uzasadnia przynależność pajęczaków do stawonogów,
-
Ocena celująca
- przewiduje zmniejszanie się liczebności skorupiaków na skutek zanieczyszczenia wód.
- ocenia stosowane metody walki z niepożądanymi owadami.
- przyporządkowuje cechy odpowiednim grupom stawonogów.
I.
Zasady ustalania oceny bieżącej.
1. Obszary, w których uczeń oceniany jest wg podanej tabeli wymagań edukacyjnych w zakresie wiadomości i umiejętności z przyrody:
- sprawdziany wiadomości i umiejętności oceniane są wg ustalanych każdorazowo zasad podanych przez nauczyciela przed sprawdzianem osiągnięć
ucznia,
- odpowiedzi ustne oraz prace pisemne (kartkówki 10 –15 min.) prace domowe, graficzne, plastyczne, za które stawia się stopnie w zależności od
obszerności i poziomu prezentowanych wiadomości i umiejętności,
- orientacja na mapie.
49
2. Obszar, w którym uczeń oceniany jest wg podanej tabeli wymagań edukacyjnych w zakresie postaw w stosunku do przedmiotu przyroda:
- aktywność na lekcji, zaangażowanie, inicjatywa,
- współpraca w grupie,
- przeprowadzenie obserwacji, wykonanie doświadczeń,
- udział w konkursach zadania nadobowiązkowe.
3. Uczeń ma prawo być nieprzygotowany do zajęć z powodu choroby, z przyczyn losowych lub raz w semestrze bez podania przyczyny.
4. Ustne nie przygotowanie do zajęć należy zgłosić przed ich rozpoczęciem
5. Za brak pracy domowej uczeń otrzymuje kropkę. Trzy kropki są równoznaczne ocenie niedostatecznej.
6. Za aktywność na zajęciach uczeń może być premiowany plusem (+).
7. Za odmowę pracy na lekcji ( nie wykonywanie poleceń nauczyciela) uczeń może otrzymać minus (-)
- pięć plusów to 6, trzy minusy 1
8. Za udział w konkursach uczeń może otrzymać ocenę cząstkową 6.
9. Uczeń podpowiadający otrzymuje ocenę niedostateczną.
II.
Zasady ustalania oceny semestralnej.
1. Oceny semestralne i końcoworoczne nie są średnią arytmetyczną stopni bieżących.
2. Kryterium głównym przy wystawianiu ocen semestralnych i końcoworocznych są oceny z prac pisemnych obejmujących wiadomości i
umiejętności z semestru, działu programowego
Warunki poprawiania ocen i zaliczania nieobecności na sprawdzianach.
3. Uczeń ma obowiązek w terminie do dwóch tygodni zaliczyć sprawdzian pisemny, na którym był nieobecny. Termin i sposób zaliczenia
sprawdzianu określa nauczyciel w porozumieniu z uczniem.
4. W przypadkach szczególnie uzasadnionych termin zaliczenia sprawdzianu może zostać przedłużony przez nauczyciela.
5. Uczeń ma prawo do jednorazowej poprawy oceny ze sprawdzianu, która go nie satysfakcjonuje w terminie ustalonym z nauczycielem.
6. Poprawie nie podlegaj oceny niedostateczne otrzymane przez ucznia, który w czasie pisania korzystał z niedozwolonej pomocy.
III.
Zasady udostępniania do wglądu prac pisemnych.
1. Uczeń i rodzic mają prawo wglądu do prac pisemnych.
50
2. Prace klasową otrzymuje uczeń do domu. Powinien ją oddać nauczycielowi na najbliższych zajęciach. Fakt zapoznania się z pracą rodzice
potwierdzają podpisem.
3. Uczeń, który nie oddał poprzedniej pracy nie otrzymuje do domu kolejnej. Rodzice mogą się z nią zapoznać w szkole w terminie
uzgodnionym z nauczycielem.
4. Nauczyciel ma obowiązek na prośbę ucznia lub rodzica uzasadnić wystawioną ocenę.
Opracowane w oparciu o materiały udostępnione w Internecie:
- Przedmiotowy system oceniania z przyrody Dorota Sosna
- Przedmiotowy system oceniania z przyrody b/a
51