warsztat pracy z grupą - Instytut Psychologii Zdrowia

Transkrypt

INSTYTUT PSYCHOLOGII ZDROWIA POLSKIEGO TOWARZYSTWA PSYCHOLOGICZNEGO
STUDIUM POMOCY PSYCHOLOGICZNEJ I INTERWENCJI
KRYZYSOWEJ 2014/2015
__________________________________________________________
MATERIAŁY
WARSZTAT
PRACY Z GRUPĄ
SESJA III
WARSZTAT PRACY Z GRUPĄ
Strona 1
__________________________________________________________
Opr. Wanda Trabert
CHARAKTERYSTYKA PRACY GRUPY
1. NASTRÓJ.
Jaki jest nastrój grupy (spontaniczny, martwy, ostrożny, wrogi, inny (jaki?)..........................................
2. WYPEŁNIANIE CELÓW.
Wyróżnij cel grupy (biorąc pod uwagę różnorodność pracy grupowej i różnorodność celów).
Jeżeli celem są: "Pogłębione i konstruktywne relacje z innymi ludźmi” to: Uczestnicy dążą do
nawiązania wzajemnych kontaktów ?
Czy uczestnicy dążą do pogłębienia kontaktów, czy zadawalają ich kontakty powierzchowne?
Czy pojawiają się znaczące kontakty dla uczestników spotkań?
Czy grupa jest zgodna co do tego, że posuwa się naprzód ?
Podaj przykłady:
3. INICJATYWA.
Czy uczestnicy aktywnie poszukują kontaktu z innymi?
Czy podejmują ryzyko w imię pogłębiania kontaktów?
Podaj przykłady:
4.BEZPOŚREDNIOŚĆ.
Czy uczestnicy koncentrują się na "tu i teraz", czy odchodzą uwagą gdzie indziej ?
Czy rozmowy są bezpośrednie (ja mówię do ciebie), czy poprzez grupę ?
Czy treść interakcji jest konkretna i szczegółowa, czy ogólna i abstrakcyjna?
Czy uczestnicy mówią "ja" czy raczej "człowiek", "ludzie", "każdy" ?
Czy uczestnicy unikają mówienia za innych ?
Podaj przykłady:
5. WSPÓŁPRACA.
Współpraca. Czy panuje klimat współpracy, czy raczej wrogości, lub rywalizacji?
Spójność. Czy grupa jest spójna, czy też istnieje jakieś rozbicie, które niekorzystnie wpływa na jakość
interakcji (trener - grupa, aktywni przeciw biernym, personel średni kontra personel wyższy, kobietymężczyźni, itp.)?
Uczestniczenie w interakcjach. Czy grupa pomaga w interakcjach dwuosobowych, czy angażuje się
w interakcje trudne?
Wymiana. Czy uczestnicy poszukują informacji zwrotnych, sprawdzają odbiór lub trafność rozumienia
sinych?
Wrogość. Czy w grupie panuje wrogość? Jeśli tak, czy grupa próbuje to rozwiązać? Czy istnieje
ukryta wrogość? Jeśli tak, czy grupa dąży do ujawnienia jej?
Podaj przykłady:
SESJA III
Strona 2
__________________________________________________________
6. PODSTAWOWE RODZAJE INTERAKCJI.
Otwartość. Czy ostatecznie służy budowaniu kontaktów na "tu i teraz", nawet jeśli rozpoczyna się
relacją z "tam i wtedy"?
Czy jest funkcjonalna, to znaczy wprzęgnięta w proces budowania relacji, nie zaś "otwartość dla
otwartości"
Okazywanie uczuć. Czy ludzie zajmują się uczuciami? Czy okazywanie uczuć przyczynia się do
budowania i rozwijania relacji? Czy uczucia są prawdziwe, czy wymuszone? Czy uczestnicy są zdolni
do spontanicznego wyrażania siebie?
Wsparcie. Czy istnieje klimat szacunku, akceptacji i wsparcia?
Czy uczestnicy aktywnie udzielają sobie wsparcia, czy pozostają w tej sprawie bierni? Czy uczestnicy
pilnują, by informacje zwrotne nie przerodziły się w personalny atak? Czy uczestnicy włączają się
twórczo w razie trudnej sytuacji konfrontacyjnej i czy sprzeciwiają się "nagonce"?
Podaj przykłady:
7. ZAUFANIE.
Czy poziom zaufania w grupie się pogłębia?
Czy uczestnicy mówią w grupie to co i poza grupą?
Czy w przypadku, gdy są kłopoty z zaufaniem uczestnicy otwarcie o nich rozmawiają?
Podaj przykłady:
8. PRZYWÓDZTWO (PROWADZĄCY)
Modelowanie. Czy prowadzący jest pozytywnym modelem postaw i zachowań, które sprzyjają celom
grupowym i są spójne z ważnymi normami, funkcjonalnymi wobec celów ?
Aktywność. Czy prowadzący nie jest nadaktywny, przeszkadzając w rozwinięciu aktywności
grupowej?
Jakie osoby są liderami grupy i co proponują?
Czy prowadzący jest czujny na przejawy destrukcji i czy przeciwstawia się im, przyzwalając jednak
na konstruktywną konfrontację, różnorodność opinii i wyrażanie sprzeciwu?
Podaj przykłady:
9. STRUKTURALIZACJA PRACY.
Zasadność stosowania ćwiczeń. Czy ćwiczenia są właściwie dobierane do klimatu i celów grupy?
Czy nie są sztucznym zmuszaniem i "zatykaniem dziury"?
Jasność. Czy instrukcje są zrozumiałe i cele ćwiczenia jasne dla uczestników? Czy prowadzący
panuje nad sytuacją ćwiczeniową?
Czy nie ma zbyt wielu ćwiczeń?
Czy użyte ćwiczenia spełniają swój cel?
Podaj przykłady:
SESJA III
Strona 3
__________________________________________________________
10. LĘK.
Poziom lęku. Jaki jest poziom lęku w grupie ? Zbyt wysoki? Paraliżujący? Stały? Zmienny? Związany
z określoną osobą lub sprawą (tematem)?
Napięcie. Czy istnieje zawsze jakieś pobudzające napięcie, czy przypadkiem grupa nie jest zbyt
bezpiecznym i rozleniwiającym miejscem?
Podaj przykłady:
11. SPOSOBY UCIECZKI I WADLIWE INTERAKCJE.
Analizowanie. Czy uczestnicy uciekają od żywych interakcji poprzez analizowanie zdarzeń spoza tu
i teraz?
Interpretowanie. Czy uczestnicy mają skłonność do zajmowania się hipotezami i interpretacjami
swoich zachowań w miejsce bezpośrednich interakcji?
Racjonalizowanie. Czy uczestnicy mają skłonność do racjonalizowania braku swojego
zaangażowania, pozycji outsidera itd.?
Manipulacje. Czy uczestnicy mają skłonność do osiągania swoich celów nie wprost, poprzez gry
interpersonalne, prowokacje, cynizm, demonstracje emocjonalne ? (np. demonstracyjne milczenie w
celu uzyskania uwagi innych).
Spółki. Czy istnieją związki lub koalicje hamujące osiąganie celów grupowych ?
Nieformalne normy (ciche postanowienia). Czy grupa podjęła jakieś
ciche decyzje co do celów lub norm grupowych, konfliktowych lub niespójnych z celami grupy i
wpływające hamująco na jakość relacji?
Zajmowanie się jedną osobą. Czy grupa ma skłonność do zajmowania się jedną osobą pomijając
inne? Jeśli tak, czy zwykle pyta się tę osobę, czy ma na to ochotę, zanim stanie się centrum uwagi
grupy na dłuższy czas? Czy zajmowanie się tą osobą ma charakter obronny, to znaczy zwalnia
uczestników z zajmowania się sobą? Czy problem ten nazywa się i omawia otwarcie w grupie?
Podaj przykłady:
12. CO JEST POTRZEBNE DO POPRAWY JAKOŚCI PRACY GRUPY ?
SESJA III
Strona 4
__________________________________________________________
Opr. Anna Czerniejewska,Teresa Auguścik
ROLE GRUPOWE
Role przyjmowane przez uczestników stanowią wypadkową ich osobowości i sytuacji grupy oraz
etapu rozwoju, w której grupa się znajduje. Role, które podejmują członkowie grupy są często rolami
nieuświadomionymi i pełnionymi przez całe lub część życia. Zwykle są one bardziej widoczne przez
innych członków grupy niż przez osobę, która tę rolę pełni.
Możemy wyróżnić klika lub kilkanaście ról:
 Lider zadaniowy („aktywista”) – ma potrzebę budzenia aktywności grupy, często proponuje
różne zadania, narzeka na nudę i stratę czasu. Z reguły mniej lub bardziej otwarcie ustawia
się w opozycji do trenera („ja mu pokaże jak należy zorganizować i poprowadzić grupę”).
Często po pewnym czasie zaczyna budzić agresję ze strony grupy i bywa w mniej lub bardziej
dramatycznych okolicznościach zdetronizowany.
 Lider emocjonalny („integrator”, „kreator języka emocji”) - jest to osoba, która przede
wszystkim wyczuwa atmosferę emocjonalną grupy. Potrafi rozpoznawać i nazywać emocje
modelując to zachowanie na grupie. Dba o prawidłowy klimat emocjonalny w grupie. Potrafi i
często przeciwstawia się aktywiście mówiąc „myślę, ze proponowany przez Ciebie temat jest
nudny”.
 Lider „nawigator” („analizator”, „porządkowy”, „GPS”) – myśli o celu grupy, bada czy
grupa podąża we właściwym kierunku. Włącza się w pracę aktywisty, jeśli jest nadmiernie
chaotyczna, zdarza się, ze się mu przeciwstawia. Jest jednostka niezależną i autonomiczną.
 Szara eminencja – jest to osoba, która pragnie mieć znaczący wpływ na sytuację w grupie,
choć próbuje go ukryć. Zwykle usiłuje mieć wpływ na decyzję lidera bądź trenera grupy.
 Sumienie grupy („pocieszyciel”, „pomagacz”) – to osoba pilnująca, by nikomu na grupie
nie stała się krzywda. Często ujmuje się za „kozłem ofiarnym”.
 Buntownik („prowokator”, „opozycjonista”) – często kontestuje sens treningu, inicjatywę
trenera oraz krytykuje reguły i normy wprowadzone przez trenera lub też decyzje i normy
grupowe. Przez pewien czas może być liderem „negatywnym”, bo jest wyrazicielem emocji
grupy lub jej znacznej części. Po wyjściu grupy z fazy buntu i konfliktu przestaje być grupie
potrzebny. Jeśli nadal próbuje buntowniczych zachowań, może stać się kozłem ofiarnym.
Rzadko udaje mu się zmienić jakość normę grupową wówczas staje się liderem nawigatorem.
 Opiekun grupowy – osoba, która dostarcza wsparcia
sygnalizującym trudności bądź zamkniętym i wycofanym.
emocjonalnego
osobom
 Dobry uczeń – nastawiony jest na odczytywanie intencji trenera lub liderów, dostosowuje się
do nich i apeluje do grupy by tez tak czyniła.
 Osoba wspierająca trenera – często wyraża współczucie dla trenera, który staje się
obiektem ataku grupy oraz wyraża zrozumienie i solidarność.
 Delegat grupy – jest to osoba, która odbiera przeżywane emocje w grupie, wyrażając je
wprost werbalnie lub wyraźnie choć niewerbalnie na grupie tzw. wyraziciel poglądów
grupowych.
 Błazen grupowy („trefniś”) – pełni ważną rolę w grupie, bo śmiechem i żartem rozładowuje
napięcie. Jeśli w trakcie trwania grupy, nie zmieni swojego zachowania, a grupa jest w trakcie
podejmowania ważnych i trudnych zadań może stać się kozłem ofiarnym.
SESJA III
Strona 5
__________________________________________________________
 Outsider
– jest to osoba z boku grupy, nieangażująca się w sprawy grupy, nie
zainteresowany tym co się dzieje na grupie i poza nią, osoba nieśmiała lub bierna. Może stać
się łatwo kozłem ofiarnym.
 Stabilizator emocji grupowych – potrafi interpretować na tle wydarzeń grupowych, nadaje
swoim i uczuciom innych znaczenie w oparciu o to co się dzieje na „tu i teraz”.
 Dziecko grupowe – jest to ktoś, kim grupa się opiekuje traktując tę osobę, jako nie całkiem
dojrzałą, stąd wiele jej się wybacza i chroni. Można rozróżnić 2 style dziecka grupowego:
1. „Biedactwo” – ktoś dziecięco bezradny, niezdecydowany, wycofujący się
2. „Szalone” – ktoś demonstrujący głownie bunt, niezgodę, agresję. Często
reprezentuje niezadowolenie grupy.
 Dobra ciocia/kochany wujaszek – osoba, która zawsze wstawi się za kimś i za kogoś coś
powie. Nie szanuje własnych i cudzych granic usprawiedliwiając ich przekroczenie. Trudno mu
wyrazić przykre uczucia.
 Filozof – osoba, która poszukuje wyższego sensu, wprowadza na grupie klimaty
egzystencjalne i mimo dobrego odbioru nastroju grupy jest odporna i zamknięta na wyrażanie
emocji.
 Kozioł ofiarny – jest grupowym odmieńcem, kimś na kim można rozładować agresję, na kogo
można zrzucić winę. Zwykle nie potrafi się skutecznie bronić, przez co jeszcze bardziej się
pogrąża. Często kozłem ofiarnym staje się zdetronizowany lider zadaniowy, który swoją
aktywnością narusza ważne normy grupowe. Zwykle po jakimś czasie grupa „odpuszcza”
kozłowi i bierze się za kogoś innego. Czasami ta rola staje się zbędna dla grupy.
 Kamikadze – często na początku pracy grupy, kiedy uczestnicy nie czują się jeszcze
bezpiecznie z sobą, opowiada o trudnych lub bardzo trudnych osobistych doświadczeniach,
intymnych szczegółach ze swojego życia. Budzi zażenowanie, niepokój i wreszcie złość
grupy. Bywa, ze zostaje kozłem ofiarnym.
 Obserwator – zazwyczaj jest to osoba, która uważnie obserwuje co się dzieje na grupie i
tylko w nielicznych wypadkach zabiera głos komentując z meta poziomu grupę i działania
uczestników.
 Dewiant grupowy – osoba, która upatruje się w grupie i/lub w trenerze złych intencji, nie
przyjmuje informacji zwrotnych, jest nastawiona obronnie – agresywnie, skoncentrowana na
sobie, usztywniona w swoich racjach. Najczęściej grupa przestaje się taka osobą zajmować
„otorbia ją”.
 Kontestator - osoba kwestionująca, zwłaszcza publiczne, wartości i normy obowiązujące w
życiu społecznym, politycznym itp.





Maskotka
Plaster miodu
Pogotowie ratunkowe („koło ratunkowe”, „interwencja kryzysowa”)
Adwokat („obrońca”)
Zosia samosia
 …
 …
 …
SESJA III
Strona 6
__________________________________________________________
DYNAMIKA GRUPY- SIŁY TKWIĄCE W GRUPIE – ZDOLNOŚCI GRUPY DO:

Formowania więzi (doświadczenie przynależności, wspólnoty, stanowi podstawę
atrakcyjności grupy dla uczestników, analogia do przeniesienia, tworzenie motywacji do
pozostania w grupie i do pracy, społeczny mikrokosmos)

Kontrolowanie zachowań (tworzenie systemu kar i nagród, określanie norm i
standardów, konfrontowanie z naciskiem innych, łamanie reguł powoduje kary łącznie z
największą – wykluczeniem, wymuszanie konformizmu, akceptacja jednostki przez
osoby posiadające podobne problemy jest największą nagrodą, aprobata, wiara
jednostki że posiada wpływ na formowanie norm i standardów zmniejsza obawy i
zwiększa gotowość do konformizmu)

Wspólnego określania obrazu rzeczywistości (prowadzący nie jest jedyną osobą
odgrywającą rolę w uzyskiwaniu wglądu i zrozumienia, uzgadnianie opinii i ocen,
poczucie wspólnego autorstwa umacnia wspólne przekonania)

Wzbudzania i łagodzenia uczuć (udzielanie się emocji, wyzwalanie się potężnych,
pierwotnych uczuć, wspólnie łatwiej jest przeżywać silne uczucia i odkrywać swą
zdolność do ich doświadczania)

Tworzenia układu odniesienia i porównania (porównywanie swych postaw wobec
rodziców, małżonków, dzieci, swoje uczucia wobec tego co dzieje się w grupie,
przyczyny własnych stanów emocjonalnych, porównania ułatwiają zmiany osobiste bo
pokazują nowe możliwości doświadczania , spostrzegania i zachowania, możliwość
poznawania cudzych punktów widzenia).
SESJA III
Strona 7
__________________________________________________________
Na podstawie Corey&Corey”Grupy” opr. Anna Czerniejewska, Wanda Trabert
GRUPA PRACUJĄCA KONSTRUKTYWNIE
1. Uczestnicy ufają sobie nawzajem i prowadzącemu lub przynajmniej otwarcie wyrażają brak
zaufania. Panuje gotowość do podejmowania ryzyka, znaczącego komunikowania się i
dzielenia uczuciami.
2. Cele zostały wspólnie wypracowane przez uczestników i prowadzącego; są one jasne i
konkretne. Jest gotowość do bezpośredniego działania, aby je osiągnąć.
3. Większość uczestników ma poczucie przynależności do grupy i włączenia się w pracę.
Outsiderzy są zachęcani do większej aktywności. Komunikacja w grupie jest otwarta. Ludzie
wyrażają to, czego doświadczają.
4. Uwaga skoncentrowana jest na "tu i teraz".
5. Uczestnicy odczuwają swobodę w inicjowaniu pewnych działań i proponowaniu nowych
obszarów lub tematów do pracy.
6. Ludzie są w stanie ryzykować i ujawniać trudne, zagrażające sprawy; coraz więcej wiedzą o
sobie nawzajem
7. Wysoki poziom spójności. Między uczestnikami wytwarzają się silne więzi emocjonalne,
których podłożem jest uniwersalna wspólnota ludzkiego losu i doświadczenia. Ludzie
identyfikują się z sobą, ponieważ sposobem bycia staje się okazywanie bliskości i wsparcia.
8. Konflikty miedzy uczestnikami lub z prowadzącym są ujawniane, omawiane i na ogół
przezwyciężane.
9. Informacje zwrotne wyraża się swobodnie i są one przyjmowane bez postawy obronnej.
Uczestnicy są gotowi do rzetelnego rozważenia treści usłyszanych informacji.
10. Konfrontacja, jako dzielenie się swoim doświadczeniem kontaktu „ja-ty” jest akceptowana i
traktowana, jako zachęta do zbadania swoich zachowań, a nie, jako atak.
11. Członkowie grupy doświadczają nadziei; czują, że konstruktywne zmiany są możliwe, że
ludzie mogą stawać się tacy, jakimi chcą być.
12. Poza sesjami uczestnicy żyją sprawami grupy.
13. W grupie istnieje świadomość procesu grupowego; uczestnicy wiedzą lub przeczuwają, co jest
ważne lub niezbędne, by grupa pracowała produktywnie.
14. Wspierane jest ujawnianie różnic i odmienności; panuje klimat szacunku dla osobistych i
kulturowych odrębności wśród członków grupy.
15. Położony jest nacisk na połączenie sfery uczuć i myślenia. Wyrażane są uczucia, lecz
zaangażowany jest też rozum, gdy rozważa się znaczenie i sens rozmaitych doświadczeń
emocjonalnych
16. Uczestnicy akceptują swoją odpowiedzialność za działania, jakie podejmują w celu
rozwiązania swoich problemów.
17. Uczestnicy doświadczają osobistej mocy i dzielą się nią z innymi.
SESJA III
Strona 8
__________________________________________________________
GRUPA PRACUJĄCA NIE KONSTRUKTYWNIE
1. 1.Brak zaufania w grupie przejawia się w podskórnej, niewyrażonej wrogości. Uczestnicy
powstrzymują swoje reakcje, nie są chętni do wyrażania swoich uczuć i myśli.
2. Cele są mętne, abstrakcyjne i ogólnikowe. Uczestnicy mają mało sprecyzowane osobiste cele
swej pracy, lub nie mają ich w ogóle.
3. Wiele osób czuje się, jak gdyby była poza grupą. Wielu nie potrafi identyfikować się z innymi.
Tworzą się podgrupy i kliki, co prowadzi do podziałów w grupie. Ludzie obawiają się wyrazić
poczucie, że są odsunięci poza nawias grupy lub podgrupy.
4. We wszystkich sprawach związanych z kierowaniem grupą uczestnicy polegają na
prowadzącym. Jest rywalizacja i walka o władzę.
5. Uczestnicy mają skłonność do skupiania się na cudzych a nie na własnych sprawach i
odczuciach. Występuje opór przed zajmowaniem się reakcjami na siebie nawzajem
6. Uczestnicy ociągają się z ujawnieniem osobistych treści; otwarte mówienie o sobie jest
rzadkością.
7. Ludzie odczuwają wobec siebie dystans, grupa jest zatomizowana. Brakuje wzajemnej troski i
empatii. Uczestnicy nie zachęcają się do podejmowania ryzyka i próbowania nowych
zachowań, stad też znajome, stare sposoby funkcjonowania są sztywno kultywowane.
8. Zaprzecza się istnieniu konfliktów lub negatywnych uczuć, albo też ignoruje się je.
9. Nagradzany jest konformizm a indywidualne lub kulturowe odmienności są deprecjonowane.
10. Uczestnicy obwiniają innych za swoje osobiste trudności i nie są gotowi podjąć wysiłku w
kierunku zmiany.
11. Przywiązuje się wielką wagę do doświadczenia emocjonalnego (katharsis), lecz nie podejmuje
się wysiłku (lub podejmuje mierny tylko) by zrozumieć jego sens i znaczenie.
12. Poza sesjami uczestnicy niemal zapominają o toczących się tam sprawach i działaniach.
13. Uczestnicy przeżywają poczucie bezradności, rozpaczy, czują się pokrzywdzeni lub schwytani
w pułapkę.
14. Konfrontacje są podejmowane w klimacie wrogości, są raczej atakami niż dzieleniem się
swoimi uczuciami. Osoba konfrontowana czuje się osądzana i odrzucona. Niekiedy wiele osób
napada na kogoś jednego czyniąc z niego kozła ofiarnego.
15. Komunikacja jest niejasna, komunikaty brzmią często dwuznacznie i przekazywane są
"opłotkami".
16. Większość uczestników zainteresowanych jest wyłącznie samymi sobą.
17. Uczestnicy i prowadzący używają swej mocy osobistej by dominować nad innymi.
18. Nieczęsto zdarzające się informacje zwrotne są obronnie odrzucane. Wyraża się je bez
należytej troski i współczucia.
SESJA III
Strona 9
__________________________________________________________
LISTA PODSTAWOWYCH CZYNNOŚCI PROWADZĄCEGO GRUPĘ
1. Otwieranie i zamykanie spotkania
2. Skupianie uwagi na kliencie
3. Empatyzowanie, czyli rozumiejące reagowanie na uczucia i doświadczenia klienta
4. Parafrazowanie – reagowanie na myśli klienta
5. Dawanie informacji zwrotnych – reagowanie na obserwowane zachowania klienta
6. Klaryfikowanie – zwracanie uwagi na ten element, który poruszył klienta w sposób
szczególny
7. Ukierunkowanie
8. Zadawanie pytań
9. Komunikowanie przypuszczeń (hipotez)
10. Podkreślanie tematu
11. Podkreślanie rozbieżności
12. Zmiana kontekstu
13. Przyzwalające milczenie
14. Otwieranie się terapeuty
SESJA III
Strona 10
__________________________________________________________
UMIEJĘTNOŚCI OSOBY PROWADZĄCEJ GRUPE- SAMOOBSERWACJA
1. Aktywne słuchanie. Odbieranie i rozumienie komunikatów zarówno ledwo uchwytnych,
bezpośrednich; komunikowanie mówiącemu, że jest słyszany i rozumiany.
a. Jak dobrze słucham uczestników w grupie?
b. W jakim stopniu zwracam uwagę na niewerbalne aspekty komunikacji?
c. Czy potrafię odbierać zarówno komunikaty bezpośrednie, jak i ledwo uchwytne?
d. Czy uczę uczestników, jak słuchać i odpowiadać?
jak i
2. Odzwierciedlanie. Wychwytywanie znaczenia słów oraz uczuć mówiącego i wyrażanie tego bez
mechanicznego powtarzania.
a. Czy potrafię odzwierciedlić to, co zostało powiedziane, bez mechanicznego powtarzania?
b. Czy moje parafrazy uzupełniają znaczenie tego, co powiedział uczestnik?
c. Czy sprawdzam z uczestnikami trafność mojego odzwierciedlenia?
d. Czy potrafię odzwierciedlać zarówno myśli, jak i uczucia?
3. Klaryfikowanie. Skupianie się na podstawowych, nienazwanych czasem problemach i pomaganie
innym w uzyskaniu bardziej klarownego obrazu własnych myśli i uczuć.
a. Czy moje służące klaryfikacji wypowiedzi pomagają innym uporządkować sprzeczne uczucia?
b. Czy potrafię skoncentrować się na ukrytych problemach i tematach?
c. Czy pomagam uczestnikom w uzyskaniu wyraźniejszego obrazu tego, co myślą i co czują?
d. Czy moje klaryfikacje doprowadzają uczestników do głębszego poziomu samopoznania?
4. Podsumowywanie. Dostrzeganie kluczowych aspektów oraz wspólnych tematów i ukazywanie
uczestnikom kierunku, jaki przyjmuje praca grupy.
a. Czy moje podsumowania ukierunkowują sesje?
b. Czy potrafię powiązać kilka tematów pojawiających się podczas sesji?
c. Czy jestem odpowiednio uważny, aby dokonać podsumowania na zakończenie sesji?
d. Czy zachęcam uczestników, by podsumowywali to, czego się dowiedzieli?
5. Wspomaganie (facylitacja). Pomaganie uczestnikom w jasnym wyrażaniu siebie i włączaniu się w
działanie grupy.
a. Czy potrafię pomagać uczestnikom w pokonywaniu barier komunikacyjnych?
b. W jakiej mierze wspomagam. interakcje między uczestnikami?
c. Czy z powodzeniem uczę uczestników
6. Empatia. Przyjmowanie wewnętrznego układu odniesień uczestnika z jego perspektywy.
a. Czy moje doświadczenia życiowe są dostatecznie zróżnicowane, abym miał podstawę do
rozumienia uczestników?
b. Gdy wczuwam się w świat przeżyć klienta, czy potrafię zachować przy tym swoją odrębną
tożsamość?
c. Czy komunikuję innym, że rozumiem subiektywny świat ich przeżyć?
d. Czy wspieram wyrażanie empatii pomiędzy uczestnikami?
7. Interpretowanie. Wyjaśnianie znaczenia wzorców zachowań w ramach pewnej koncepcji teoretycznej.
a. Czy moje interpretacje są trafne i podane w stosownym czasie?
b. Czy przedstawiam interpretacje w formie odpowiedzi, domysłów?
c. Czy zachęcam uczestników do samodzielnego poszukiwania znaczenia własnych zachowań?
d. Czy unikam podawania sztywnych interpretacji?
8. Zadawanie pytań. Używanie pytań do stymulowania myślenia i działania przy jednoczesnym unikaniu
tworzenia wzorca pytanie/odpowiedź jako modelu interakcji między prowadzącym a uczestnikami.
a. Czy unikam nadużywania pytań jako stylu prowadzenia
b. Czy wspieram jako normę grupową interakcje uczestnik -uczestnik, zamiast uczestnikprowadzący?
SESJA III
Strona 11
__________________________________________________________
c. Czy pomagam uczestnikom w odkrywaniu sposobów znajdowania powiązań z innymi osobami
w grupie?
d. Czy potrafię kierować interakcjami tak, aby kilkoro uczestników pracowało jednocześnie nad
jakimś tematem?
9. Znajdowanie wspólnych mianowników. Wspieranie interakcji między uczestnikami i ułatwianie
zgłębiania wspólnych dla grupy tematów
a. czy moje interwencje prowadzą do rozszerzania interakcji miedzy uczestnikami ?
10. Konfrontowanie. Zachęcanie uczestników, aby przyjrzeli się pewnym aspektom swojego
zachowania.
a. Czy modeluję w grupie konfrontacje, które cechują się szacunkiem i dbałością o
konfrontowaną osobę?
b. W jaki sposób uczestnicy na ogół reagują na moje konfrontacje?
c. Czy jestem w stanie konfrontować konkretne zachowania bez elementu oceniania?
d. Czy przy konfrontowaniu daję do zrozumienia, jakie uczucia wywołuje we mnie zachowanie
drugiej strony?
11. Wspieranie. Oferowanie pewnej formy pozytywnego wzmocnienia, w stosownym czasie i odpowiedni
sposób, by uzyskać efekt wspomagający aktywność uczestnika.
a. Czy zauważam postępy, jakie czynią uczestnicy?
b. Czy bazuję na mocnych stronach uczestników i owocach ich dotychczasowej pracy?
c. Czy dobrze wyważam wsparcie i wyzwania stawiane uczestnikom?
d. Czy oferując wsparcie, nie przeszkadzam czasem uczestnikom w ich pracy nad sobą?
12. Blokowanie. Interweniowanie w celu powstrzymania nieproduktywnych zachowań lub dla ochrony
uczestników.
a. Czy potrafię w razie potrzeby interweniować bez atakowania danego uczestnika?
b .Czy powstrzymuję zachowania uczestników, jeżeli są one destrukcyjne dla grupy?
c. Czy jestem świadom, kiedy zachodzi konieczność ochrony jakiejś osoby przed innym
uczestnikiem?
d. Czy potrafię skutecznie blokować czyjeś nieproduktywne zachowania?
13. Diagnozowanie. Nadawanie jasnych określeń dotyczących uczestników bez etykietowania ich.
a. Czy potrafię zrozumieć problem uczestnika bez etykietowania go?
14. Modelowanie. Przedstawianie uczestnikom pożądanych zachowań, które mogą trenować zarówno
podczas sesji, jak i między nimi.
a. Jakie rodzaje zachowań modeluję podczas pracy z grupą?
b. Czy potrafię modelować skuteczne otwieranie się?
c. Czy potrafię modelować konfrontacje oparte na szacunku i dbałości?
d. Jaki jest ogólny efekt modelowania przeze mnie zachowań w grupie?
15. Naprowadzanie/sugerowanie. Dostarczanie informacji lub podpowiedzi na temat możliwych działań,
co może być wykorzystane przez uczestników do podjęcia samodzielnych decyzji.
a. Czy rozróżniam naprowadzanie od zalecania?
b. Czy moje sugestie skłaniają uczestników do podjęcia inicjatywy?
c. Czy miewam skłonność do przekazywania zbyt wielu sugestii?
d. W jaki sposób określam, kiedy należy naprowadzić jakiegoś uczestnika, a kiedy powstrzymać
się od tego?
16. Inicjowanie. Demonstrowanie aktywnej postawy, interweniowanie w odpowiednich momentach.
a. Czy na ogół rozpoczynam sesje grupy w efektywny sposób ? .
b. Czy aktywnie zapobiegam nieproduktywnej pracy grupy?
c. Czy potrafię zainicjować nową pracę z innymi uczestnikami, kiedy czyjaś praca dobiegła
końca?
d. Czy uczę członków grupy inicjować własną pracę podczas sesji?
SESJA III
Strona 12
__________________________________________________________
17. Ocena efektów pracy grupy. Dokonywanie bieżącej ewaluacji procesu grupowego oraz postępów
indywidualnych i grupowych.
a. Jakich kryteriów używam do oceny postępów prowadzonych przeze mnie grup?
b. Jakie pytania stawiam uczestnikom, aby pomóc im w ocenie własnych korzyści oraz swojego
wkładu w pracę grupy?
c. Czy podejmuję starania, aby pomóc uczestnikom ocenić ich postępy jako grupy?
d. Jakiego rodzaju narzędzi ewaluacyjnych używam w moich grupach?
18. Kończenie. Tworzenie klimatu zachęty do kontynuowania pracy nad sobą po zakończeniu sesji.
a. Czy przygotowuję uczestników do zakończenia pracy grupy?
b. Czy pozostawiam odpowiednią ilość czasu na zakończenie sesji, pozwalającą na domknięcie
pracy grupy?
c. Czy pomagam uczestnikom przenieść naukę z grupy do codziennego życia?
.
FORMY INTERWENCJI OSOBY PROWADZĄCEJ GRUPĘ
1. Okazywanie zainteresowania – poprzez krótkie komentarze – „warto by się temu przyjrzeć” –
także niewerbalnie
2. nazywanie sytuacji lub określanie wydarzeń – „gdy zaczynaliśmy dzisiaj, zapadło długie
milczenie a następnie zaczęliście rozmawiać o morderstwie dziecka w którym niedawno mówiono
w TV”
3. budowanie odniesienia do czegoś, co się nie zdarzyło – „myślę, że wszyscy zauważyli, że
Basia jest dzisiaj nieobecna, lecz dotąd nikt o tym nie wspomniał”
4. zachęcanie uczestników do powiedzenia o swoich uczuciach lub do refleksji na temat ich myśli i
odczuć dotyczących minionych interakcji – odtwarzanie „filmu”
5. zapraszanie do szerszego uczestnictwa – „co myślą inni?”, „kto jeszcze ma cos do
powiedzenia/”, „czy tylko Marysia ma takie odczucia, czy też inni podobnie zareagowali ?”
6. proszenie uczestnika lub całej grupy o wypowiadania opinii na temat tego, co zostało
powiedziane – „czy ktoś może powiedzieć coś więcej na ten temat?”, „Stefan nie jest m pewien
czy dobrze Cię zrozumieliśmy, co chciałeś powiedzieć ?”
7. podkreślanie znaczenia wydarzeń, które miały miejsce –„spędziliśmy dość dużo czasu na
rozmowie o tym jak różne uczucia mogą pojawiać się w ludziach wobec własnych rodziców – to
jest ważne dla każdego”
8. dawanie bezpośrednich wskazówek grupie lub poszczególnym osobom, dotyczących tego,
co robić lub nie robić – „zdecyduj sam dla siebie, co będziesz mówić a czego nie”
9. odnoszenie/kierowanie problemu z którym ktoś się zwrócił po radę do jakiejś innej osoby
lub grupy – „myślę, że to jest coś,…co cała grupa może rozważyć”
10. dostarczanie informacji –„wiem, że na ten temat było wiele plotek ale to, co naprawdę się
wydarzyło to…”
11. uczenie, szczególnie tego, co dotyczy informacji zwrotnych – użyteczne dla uczestników
jest mówienie „gdy mówiłeś (robiłeś) to i to „to ja czułem…” zamiast oceniania lub
interpretowania.
SESJA III
Strona 13
__________________________________________________________
12. zapraszanie uczestników do odzwierciedlania interpersonalnych konsekwencji ich
zachowań – „ Romek, to co wydarzyło się zaraz po tym jak skończyłeś dawać rady Ewie”, lub
„nikt nie atakował Marcina bezpośrednio…, ale kilka osób bardzo ostro skrytykowało jego ulubiony
zespół muzyczny, a co wydarzyło się po tym „
13. rozpoznawanie, że jakaś osoba osiągnęła coś szczególnie istotnego dla siebie –„pozwoliłeś
sobie chyba pierwszy raz na zamierzone sprawienie sobie przyjemności wieczorem, zamiast
uczyć się znowu do późnej nocy” lub „Staszku, po raz pierwszy słyszę, że mówisz iż drażni Cię a
może nawet złości czyjeś postępowanie..”
14. odnoszenie czegoś, co wygląda na problem jednej osoby do problemu całej grupy – „różne
osoby namawiały Bartka by zmienił swój sposób myślenia ale nie rozmawialiśmy dlaczego dla
każdego jest tak ważne by Bratek myślał inaczej ?”
15. nazywanie spraw nie nazywanych, o których się nie mówi – ujmowanie w słowa czegoś, co
się dzieje w grupie, co się wydarzyło, co wszyscy zauważyli ale nikt o tym nie mówi -„Kasia
ostatnio bardzo zwiększyła swoją wagę”
16. dzielenie się swoja osobista opinią lub odczuciami na temat tego, co jest dominującym tematem w
grupie
17. milczenie – w okresie gdy nie jest się pewnym co się dzieje, pożyteczne jest czekanie aż wyłoni
się to, co jest ważne dla uczestników
SESJA III
Strona 14
__________________________________________________________
WYMIARY STYLU PRACY TERAPEUTY:
I.
Główne ukierunkowanie: emocjonalna stymulacja (zachęcanie uczestników
do wyrażania uczuć, konfrontowania poglądów, systemów wartości.
Psychoterapeuta sam wchodzi w kontakt z uczestnikami, pobudza ich, przejawia
serdeczność, ciepło, złość, budzi także niepokój. Wywoływanie wstrząsu
traktowane jest jako warunek zmiany.
II.
Główne ukierunkowanie: opieka przejawiana jest przez terapeutę jako
gotowość do udzielenia oparcia, ochrony, zachęcanie do aktywności, wyrażanie
troski, serdeczności, akceptacji.
III.
Główne ukierunkowanie: wyjaśnianie - wyraża się ono w nadawaniu przez
terapeutę znaczeń przeżyciom pojedynczych osób, w wyjaśnianiu sensu
zachowań i zjawisk w grupie, w dostarczaniu siatki pojęciowej niezbędnej do
lepszego rozumienia siebie i innych.
IV.
Główne ukierunkowanie: zachowania kierujące - polega na wyznaczaniu celu i
kierunku działania, kontrolowaniu przebiegu akcji, określaniu reguł działania,
podejmowaniu decyzji.
Poszczególni prowadzący w różnej proporcji ujawniali zachowania z wyżej wymienionych
wymiarów. Oznaczało to pewną typologię stylów prowadzenia grupy.
Ranking:
1. Opiekunowie – wysoka opiekuńczość, częste wyjaśnianie znaczeń, określanie reguł
2. Stymulatorzy – wysoka stymulacja emocjonalna, od średnich do wysokich wartości
polecenia wykonawcze
3. Społeczni inżynierowie – średnia opiekuńczość, orientacja na cała grupę a nie na
jednostkę, mało osobisty stosunek do uczestników;
4. Bezosobowi prowadzący – niska opiekuńczość, średnia stymulacja emocjonalna,
głównie o charakterze agresywnym, dystans wobec uczestników
5. Liberalni prowadzący – bardzo niskie wyniki opiekuńczości, stymulacji emocjonalnej
i zadań, przeciętne w wyjaśnianiu
6. Dowódcy – wysoki wskaźnik zaleceń i kierowania grupą.
Trzy ostatnie style prowadzenia okazały się praktycznie nieefektywne.
SESJA III
Strona 15
__________________________________________________________
SYTUACJE TRUDNE W PRACY Z GRUPĄ
1. Znaczne różnice miedzy planem pracy grupy a oczekiwaniami poszczególnych
uczestników.
Pomysły zaradcze:
2. Nasilony konflikt w grupie.
Pomysły zaradcze:
3. Osoba z zaburzeniem osobowości, zachowania, rysem psychiatrycznym.
Pomysły zaradcze:
4. Trudności organizacyjne (czas, miejsce, wyposażenie itp.).
Pomysły zaradcze:
5. Nieprzestrzeganie zasad pracy w grupie.
Pomysły zaradcze:
6. Uczestnictwo przełożonego innych osób w pracy grupy.
Pomysły zaradcze:
SESJA III
Strona 16
__________________________________________________________
Opr. Anna Czerniejewska
PSYCHOTERAPIA GRUPOWA
wg książki pod red. Harolda S. Bernarda i K. Roya MacKenziego
DOBÓR PACJENTÓW DO GRUP TERAPUTYCZNYCH idea ta jest od niedawna propagowana w
literaturze klinicznej, gdyż charakterystyka grup, preferowane podejście teoretyczne, cele i techniki
mają pewien wpływ na powodzenie lub ograniczają negatywne skutki niepowodzenia w terapii, jakiego
doświadczają terapeuci i pacjenci.
Zaleca się włączanie do grup terapeutycznych pacjentów, którzy mają trudności w relacjach
interpersonalnych np. pacjenci wycofani, zależni czy też wchodzący w krótkie interakcje z innymi, z
reakcjami paranoicznymi, nerwicowi, depresyjni.
Zazwyczaj wyłącza się pacjentów z uszkodzonym c.u.n., zaburzeniami paranoidalnymi,
hipochondryczni, psychotyczni, socjopaci, pacjenci ze skłonnościami samobójczymi i po próbach
samobójczych, głęboką depresją, z powodu postrzegania ich przez uczestników grupy jako dewiantów
grupowych (nie potrafią współistnieć w grupie i uczestniczyć w pracy grupowej) oraz uzależnienia za
wyjątkiem grupy dla osób uzależnionych.
1. Ogólne kryteria doboru pacjentów do grupy:
 motywacja do leczenia,
 pozytywne nastawienie do efektów terapii,
 aktualnie istniejący dyskomfort psychiczny,
 istnienie problemu interpersonalnego (nie wiem jak mnie inni odbierają),
 przekonanie o potrzebie zmian w relacjach,
 podatność na wpływ grupy (akceptacja i zależność),
 chęć współpracy z innymi i pomagania innym.
2. Aspekty grupy:
 Cele – zdeterminowane są kryteriami doboru pacjentów i orientacją teoretyczną,
np. Cel – np. zmniejszenie ilości nawrotów w chorobie:
Orientacja: biochemiczna – praca dydaktyczna dotycząca leków ich dawek i skutków
ubocznych;
Orientacja poznawczo-behawioralna – trening autowzmacniania, autoinstrukcji oraz
praca nad zmianą struktur poznawczych (osiągniecie celu poprzez rozpoznawanie
sytuacji powodujących reakcje lękowe, ich właściwej oceny i nauczenie się
skutecznego reagowania),
 Czynniki związane z terapeutą – system wartości i doświadczenie terapeuty,
 Skład grupy – jacy pacjenci tworząc ten skład grupy będą najbardziej efektywnie
pracować (grupy homogeniczne i heterogeniczne); okres spotykania; problem
poszczególnych uczestników, np. depresja i zaburzenia lękowe, DDA, zaburzenia
schizofreniczne itd.,
 Struktura grupy – liczba pacjentów, czas uczestnictwa, otwarty lub zamknięty charakter
grupy, mniej lub bardziej konkretne zobowiązanie (dłuższa praca dokładniejsze
zobowiązanie).
3. Formy terapii grupowej:
 Orientacja
teoretyczna
–
humanistyczna,
psychodynamiczna, psychoanalityczna itd.,
SESJA III
poznawcza,
behawioralna,
Strona 17
__________________________________________________________







Techniki pracy terapeuty – podstawowo każdy terapeuta niezależnie od orientacji
dąży do stworzenia poczucia bezpieczeństwa i wzajemnego wsparcia oraz aktywnego
uczestnictwa w grupie.
Cel – terapeuta ma stworzyć warunki do poczucia wsparcia i przynależności – cele
szczegółowe – grupa ma zachęcić do wymiany doświadczeń emocjonalnych i
poznawczych, strategii rozwiązywania problemów, informacji na temat natury
zaburzeń, informacji dotyczących farmakoterapii, informacji zwrotnych związanych z
zachowaniem na grupie.
Skład grupy
Struktura grupy
Przygotowanie do grupy (wstępna diagnoza pacjentów – wywiad, testy,
kwestionariusze itd.)
Kryteria doboru i wyłączania pacjenta
Populacja pacjentów
4. Szkolenie w zakresie doboru pacjentów (bycia trenerem lub terapeutą grupowym):
Szkolenie formalne:
- wyznaczony superwizor z bogatym doświadczeniem,
- określone kryteria kompetencji,
- uzyskanie certyfikatu.
A. Model stażowy
 praca kliniczna,
 opieka superwizora – czuwanie nad pracą kliniczną,
 dyskusja na temat materiałów dydaktycznych.
B. Model kontynuacji szkolenia
 udział w warsztatach, treningach, grupie terapeutycznej, jako uczestnik, obserwator
lub kotrener,
 udział superwizora w dyskusjach i w prowadzeniu grupy.
Szkolenie nieformalne
 kliniczna praca w placówkach,
 superwizja prowadzona przez współpracowników (nagrania, protokoły, omawianie,
udział w grupie),
 kontakty z doświadczonym terapeutą w trakcie pracy,
 przechowywanie nagrań oraz dokumentacji w celu kontynuowania pracy nad
procedurami terapeutycznymi.
ZAŁOŻENIA PROWADZENIA GRUPY – Terapeuta ma za zadanie pomóc pacjentowi zaistnieć lub
lepiej funkcjonować w relacjach międzyludzkich. Istotą bycia w relacji jest zachowanie równowagi
miedzy własnymi potrzebami a potrzebami danej relacji czy grupy.
Zadanie terapeuty grupowego obejmuje dwie kategorie pracy: leczenia indywidualnych członków
grupy oraz działania odnoszące się do rozwoju i utrzymywania grupy.
Zaspakajanie indywidualnych potrzeb przez terapeutę:
 ułatwianie wyrażania uczuć
 koncentrowanie się na „tu i teraz”
 interpretowanie nieświadomych doświadczeń
SESJA III
Strona 18
__________________________________________________________
Zaspakajanie potrzeb grupowych:
 utrzymywanie terapeutycznych ram grupy
 traktowanie grupy, jako głównego motoru terapeutycznego
 stymulowanie i kierowanie interakcjami grupowymi
 uczenie grupy – nawiązywania relacji wzajemnie wspomagających, wprowadzanie zasady
analizowania problemów a nie obwiniania za nie, konstruktywne radzenie sobie ze
złością.
Opór grupowy jest:
1. centralnym punktem psychoterapii bez względu na orientację i każdy terapeuta musi sobie z
nim radzić. Zdolność do skutecznego radzenia sobie z oporem często decyduje o sukcesie
leczenia.
2. Normalną reakcją na drodze do rozwoju.
3. Naturalnym mechanizmem obronnym oscylującym między okresami otwarcia się a
wycofaniem. Optymalny opór leczy tak samo, jak otwartość.
Opór może być zjawiskiem indywidulanym jak i grupowym. Grupa doświadczając psychologicznej
jedności może nieświadomie projektować na tę jedność swoje nieakceptowane doświadczenia.
Terapeuci mogą go rozpoznać po m.in. takich sygnałach, jak:
 Kliniczna intuicja – terapeuta ma poczucie, że grupa utknęła w martwym punkcie. Znaczącym
sygnałem może być pojawiające się u terapeuty uczucie znudzenia i irytacji wobec całej
grupy.
 Uogólnianie się pewnych zachowań – stawiając opór uczestnicy grupy zachowują się w
jednakowy sposób np. wszyscy milczą, złoszczą się, choć do tej pory uczestnicy dzielili się
różnymi myślami, spostrzeżeniami, uczuciami.
 Nieustanne tolerowanie oporu poszczególnych uczestników grupy – oznacza to nieświadomy
udział grupy w indywidualnym oporze pacjentów.
 Timing – pacjenci opuszczają grupę lub pojawia się nowy członek czy też pojawia się nowy
temat.
 Określone zachowania grupowe np. pasywność uczestników (czekanie na działanie
terapeuty), ciągłe konflikty, nawiązywanie relacji jeden na jeden – może prowadzić to do
wyłączenia reszty grupy, powierzchowność relacji (plotkowanie, intelektualizacje),
przeciągające się milczenie, odreagowywanie na poziomie grupowym (spóźnianie się,
nieobecności na grupie, zaleganie z opłatami, nawiązywanie bliskich relacji z innymi
uczestnikami poza grupą mimo zaleceń terapeuty), nadmierne skupianie się na jednym
członku grupy (traktowanie go, jako kozła ofiarnego lub też osoba szczególnie wyróżniona)
Uczucia przejawiające się poprzez opór są często jądrem terapii, dlatego „oddaj pierwszeństwo
oporowi”, a to oznacza:
1. Zaakceptowanie oporu – opór pojawia się, bo pacjenci czują, że pewne sfery ich samych są
nie do zaakceptowania. Zaakceptowanie oporu pacjenta pomaga im razem zbadanie go i
akceptowanie przez pacjenta jego wewnętrznego
2. Wzięcie pod uwagę tego, że opór może być nieświadomy – to, co jest oczywiste dla terapeuty,
może być zupełnie poza świadomością pacjenta.
3. Utrzymywanie oporu na optymalnym poziomie – duży opór wywołuje większy niepokój u
pacjenta, który może nawet paraliżować działanie; zbyt mały może powodować stagnację.
4. Zajęcie się oporem – zmaganie się z terapeutą powoduje, że pacjenci są mniej otwarci na
głębsze interwencje. Opisz jak blokowanie emocji przejawia się w zachowaniu (np. popadanie
w konflikty, wycofywanie się), skonfrontuj pacjentów z tym, co robią i zbadaj z nimi co blokują
(jakie uczucia się za tym kryją).
SESJA III
Strona 19
__________________________________________________________
5. Uczenie członków grupy, czym jest opór – taka informacja może im pomóc w odkrywaniu
własnego oporu.
6. Pracowanie z oporem ze względu na jego kliniczne znaczenie:
- opór związany z przemocą lub samobójstwem
- opór zagrażający kontynuacji grupy
- opór zagrażający kontynuacji indywidualnego leczenia
- nagły opór grupy
- nagły opór indywidualnego uczestnika
- trwający opór grupy
- trwający opór indywidualnego uczestnika.
PRZENIESIENIE – postrzeganie innej osoby, tak jak kogoś, kto pojawił się już w naszej przeszłości,
stąd trudno nam jest być w pełnej intymności interpersonalnej. Niespełnione pragnienia,
nierozwiązane problemy i nieujawnione lęki przenosimy w przyszłość. Ten podstawowy mechanizm
utrudnia nam „czyste” przeżycie chwili, bez odwoływania się do wcześniejszych doświadczeń. Często
zasięg pojawiającego się przeniesienia jest tak duży, że nie jesteśmy w stanie nawiązać pełnej relacji
z ludźmi takimi, jakimi sa naprawdę.
W terapii mówi się o dwóch rodzajach przeniesienia:
1. Tradycyjne – doświadczanie innej osoby, jako części siebie, ale w pewnym sensie mylimy ją z
kimś z przeszłości.
2. Celem jest uzdrowienie samooceny – w tym rodzaju przeniesienia akceptująca część innej
osoby jest nam potrzebna do stworzenia jakiejś części nas samych w celu poprawy
samooceny, będącej dotąd źródłem zagrożenia.
Właściwości przeniesienia w terapii grupowej:

Różnorodność poziomów – może dotyczyć jakiegoś członka grupy, terapeuty lub grup, jako
całości.
 Różnorodność celów – doświadczanie przeniesień w tym samym czasie, itd. związanych z
matką, ojcem, dziadkami, rodzeństwem.
 Aspekty rodzinne – przeżywanie przeniesienia w stosunku do całej grupy „jesteście jak moja
rodzina, jakiej nigdy nie miałem” (pozytywne lub negatywne).
 Osłabienie – występowanie jednoczesne różnorodnych celów przeniesienia, powoduje ich
osłabienie i łatwiej można je wówczas rozwikłać.
 Łatwość rozwiązywania – pacjenci spostrzegają różne przeniesienia, otrzymują wsparcie
innych osób w wyrażaniu trudnych uczuć i na własny użytek mogą wykorzystywać wglądy
dokonywane przez innych uczestników grupy, stąd przeniesienia często są łatwiejsze do
rozwiązania w terapii grupowej niż indywidualnej.
Ogólnie praca terapeuty nad przeniesieniem jest zależna od orientacji teoretycznej wg. Której dany
terapeuta grupowy pracuje. Ważny jest moment wprowadzenia takiej interwencji. Jeśli będzie
wprowadzona za szybko to może być doświadczeniem intelektualnym aż po ukrycie przeniesienia
przez pacjenta. Jeśli terapeuta za późno zobaczy przeniesienie to u pacjenta może utrwalić się na tyle
trwały wzorzec zachowania, że będzie on trudny do zmiany. Najlepszy wydaje się być taki moment,
kiedy jest współpraca w grupie a przeniesienie jest widoczne i zaczyna przeszkadzać w pracy na
grupie („np. przekształca się w opór”).
SESJA III
Strona 20
__________________________________________________________
Co może robić terapeuta?






zachęcać poszczególnych członków grupy do wyrażania przeniesień,
pokazywać i nazywać, jakie przeniesienia mogą występować,
prosić grupę o interpretacje
zachęcać do wyrażania uczuć, nawet jeśli te uczucia mogą wydawać się przerażające,
dokonywać samodzielnej interpretacji przeniesienia
umożliwić pacjentowi przećwiczenie innego sposobu zachowania niż do tej pory z
uwzględnieniem bardziej konstruktywnych sposobów np. wyrażania trudnych emocji, uczenie
się przyjmowania i wyrażania krytyki, dbania o własne potrzeby itd.
PRZECIWPRZENIESIENIE – reakcja terapeuty na przeniesienia pacjenta i szerzej wszystkie reakcje
terapeuty na wszelkie przejawy komunikacji pacjenta. Mówi się, że reakcje przeniesieniowe mogą być
symetryczne lub komplementarne. Symetryczne – uczucie, którym zaprzecza pacjent pojawiać się
może u terapeuty. Komplementarne – reakcje terapeuty na uczucia, jakim zaprzecza pacjent (uczucie
złości – reakcja lęku lub poczucia winy).
Niezwykle pomocna przy rozpoznawaniu przeciwprzeniesienia jest obserwacja naszego prowadzenia
grupy, przez osobę bardziej doświadczoną w pracy grupowej oraz superwizję indywidualną i grupową.
DYNAMIKA ZACHOWAŃ GRUPY – grupy mogą uruchamiać w uczestnikach pewne zachowania,
które mają wpływ na proces grupowy. Terapeuta rozumiejący dynamikę sił tkwiącą w grupie może
pokierować procesem tak by poniższe procesy grupowe dawały siłę i możliwości do zmiany
zachowań. Natomiast pominięte, źle zrozumiane mogą wywołać negatywne i znaczące skutki zarówno
dla rozwoju grupy jak i poszczególnych członków.
1. Regresja – doświadczanie jedności z grupą, w sposób silny i prawie symbiotyczny powoduje,
że niektóre osoby w grupie działają w sposób, który jest naturalny dla wczesnego etapu życia.
2. Identyfikacja projekcyjna – odcinanie się od uczuć i projektowanie ich na inną osobę, co
powoduje, że osoba odcinająca się ma w pewien sposób kontakt z danym uczuciem.
Członkowie grupy często doświadczają i wyrażają uczucia, które mogą być zarówno ich
uczuciami jak i uczuciami innych osób w grupie.
3. Szukanie kozła ofiarnego – wynika z identyfikacji projekcyjnej i nieświadomych procesów,
które dotyczą projektowania nieakceptowanych u siebie uczuć na kogoś innego oraz
przeżywaną wewnątrz złość do grupy. Uczucia te zostają odreagowane na osobie będącej
kozłem ofiarnym – zazwyczaj zostaje nim członek grupy, którego trudności pasują do
projektowanego uczucia.
PRZYCZYNY NEGATYWNYCH EFEKTÓW TERAPII GRUPOWEJ
Ogólne
1. Niewystarczające zwracanie uwagi na aspekty granic: punktualność i obecność pacjentów i
terapeuty, opłaty za uczestnictwo, nowi członkowie grupy, zakończenie terapii.
2. Niewystarczająca aktywność edukacyjna terapeuty grupowego – normy grupowe,
przystosowanie członków grupy do „pasywnej” postawy terapeuty, przyzwalanie na słowne
nadużycia zamiast konstruktywnego wyrażania złości.
3. Niewystarczające wykorzystanie grupy, jako instrumentu terapeutycznego – niewystarczająca
stymulacja interakcji grupowych, przesadne wiązanie się z jednym pacjentem z grupy.
SESJA III
Strona 21
__________________________________________________________
4. Poświęcanie niewystarczającej uwagi oporowi grupy oraz nieumiejętne radzenie sobie z
dynamiką zachowań grupy, czyli z regresją, identyfikacja projekcyjną i poszukiwaniem kozła
ofiarnego.
Specyficzne
1. Przedwczesne „wypadnięcie” z terapii grupowej, z powodu:
 Terapeuta pozwala, by pacjent stał się „kozłem ofiarnym”,
 Pacjent dołącza do grupy, która nie jest dla niego odpowiednia,
 Terapia grupowa nie jest odpowiednią formą leczenia dla danego pacjenta (pacjent
nadmiernie paranoidalny, narcystyczny, psychotyczny).
2. Brak rozwoju grupy wynikający z:
 Istniejący opór nie został zauważony lub przezwyciężony przez prowadzącego grupę,
 Błędny skład grupy np. niewystarczające różnice osobowościowe,
 Błędny dobór pacjentów – dopuszczone zostały do grupy osoby z destrukcyjnymi
objawami psychopatologicznymi np. socjopaci
3. Emocjonalne szkody pacjentów w terapii mogą wynikać ze słabej wiedzy lub umiejętności
terapeuty.
4. Emocjonalne szkody ponoszone przez terapeutów i ich przyczyny:
 Wrogie wyładowywanie się na prowadzącym, słabe rozeznanie sytuacji, co może
prowadzić do poważnego obniżenia poczucia wartości terapeuty,
 Przyjęcie, że nasze oddziaływanie miało wpływ na znaczne cierpienie emocjonalne
pacjenta.
 Niepowodzenie w prowadzeniu grupy u początkujących terapeutów, którzy nie
otrzymali wystarczającego wsparcia superwizyjnego, które wzmocniłoby ich poczucie
kompetencji.
5. Nadużycia w terapii grupowej – mówmy wówczas o nich, gdy pacjent jest nieustannie ostro
krytykowany lub staje się „kozłem ofiarnym” za sprawą grupy i/lub terapeuty, kiedy terapeuta
wykorzystuje pacjenta praktycznie lub finansowo, gdy dochodzi do znacznego pogwałcenia
granic np. utrzymywanie kontaktów seksualnych.
TRUDNI PACJENCI
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Milczący (wycofany) pacjent
Dominujący pacjent
Nudny pacjent
Pomocnik terapeuty
Prowokator
Pacjent narzekający i odrzucający pomoc
Szara eminencja
Pacjent agresywny
Inne……
SESJA III
Strona 22
__________________________________________________________
TRUDNE SYTUACJE
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Problemy z obecnością i punktualnością
Przedwczesne otwieranie się pacjenta
Utkniecie grupy
„Kozioł ofiarny”
Konflikt między członkami grupy
Kontakty poza grupą
Zmniejszająca się liczebność grupy
Przedwczesne zakończenie terapii
Inne…….
Pomyśl o takiej sytuacji, kiedy będąc w grupie doświadczałeś w jakiś sposób trudności w roli
uczestnika i zastanów się jak prowadzący grupę rozwiązał ten problem, a jak Ty byś go rozwiązał
gdybyś miał którąś z wyżej opisanych sytuacji lub pacjentów?
Uogólniona zasada pracy terapeutycznej z grupą brzmi: koncentruj swoją uwagę na problemach
poszczególnych uczestników i reaguj na nie pamiętając o:
1. procesie rozwoju grupy – w jakiej fazie jest obecnie grupa?
2. diagnozie sił i dynamiki tkwiącej w grupie,
3. jakie mogą z tej interwencji lub nie wyniknąć niebezpieczeństwa lub zagrożenia dla lepszego
funkcjonowania grupy?
PAMIĘTAJ!
Rolą trenera/terapeuty grupowego jest zrobić wszystko, co jest możliwe, by doświadczenie zdobyte w
grupie było dla uczestników jak najbardziej owocne.
SESJA III
Strona 23
__________________________________________________________
Opr. Anna Czerniejewska na podstawie M. S i G. Corey „Grupy
ETAPY ROZWOJU GRUPY
STADIUM POCZĄTKOWE – I etap
CECHY CHARAKTERYSTYCZNE TEGO ETAPU:
Wczesna faza rozwoju grupy jest czasem orientacji i powstawania struktury grupy. W tym
stadium:
 Uczestnicy badają atmosferę i zapoznają się ze sobą.
 Uczestnicy uczą się, czego tu się od nich oczekuje, jak działa grupa i jak należy w niej
funkcjonować.
 Ryzyko podejmowane jest tylko w niewielkim stopniu, a pierwsze prace mają charakter
próbny i niezobowiązujący.
 Spójność grupy oraz poczucie bezpieczeństwa i zaufania stopniowo wzrastają, jeśli
uczestnicy są gotowi wyrażać swoje myśli i uczucia.
 U wielu osób pojawia się pytanie: „Czy będę zaakceptowany przez grupę?” Zaczyna się
proces określania swojego miejsca w strukturze grupy.
 Zdarza się ekspresja „negatywnych emocji”, co dla grupy stanowi test sprawdzający, czy
wszystkie rodzaje uczuć są tu akceptowane.
 Centralnym zagadnieniem jest pytanie: „Zaufać czy nie?”
 Zdarzają się okresy ciszy, chwile skrępowania; uczestnicy szukają jakiegoś ukierunkowania,
mogą dziwić się, o co tutaj właściwie chodzi.
 Uczestnicy podejmują osobiste decyzje: komu tutaj mogą ufać, na ile zdobędą się na
otwartość, jak bezpiecznym miejscem jest grupa, kogo lubią, a kogo nie i w jakim stopniu
zaangażują się w proces grupy.
 Uczestnicy uczą się okazywania szacunku, empatii, akceptacji, uwagi, reagowania na siebie
– umiejętności i postaw ważnych dla budowania zaufania w grupie.
ZADANIA UCZESTNIKÓW I POTENCJALNE PROBLEMY – I etap
Dla nadania kształtu grupie niezbędne jest wypełnienie przez uczestników pewnych
konkretnych ról i zadań:
 Aktywne przyczynianie się do stwarzania klimatu zaufania.
 Nauczenie się wyrażania swych uczuć i myśli, szczególnie tych, które wiążą się z
interakcjami w grupie.
 Gotowość do wyrażania obaw, nadziei, problemów, zastrzeżeń i oczekiwań.
 Gotowość do mówienia o sobie i swoich sprawach.
 Udział w tworzeniu norm grupowych.
 Wypracowanie konkretnych osobistych celów, które nadadzą kierunek pracy w grupie.
 Poznanie podstawowych zasad pracy w grupie, a w szczególności reguł funkcjonowania
interpersonalnego.
Pojawić się mogą pewne problemy:
 Bierne oczekiwanie uczestników „aż coś się zdarzy”.
 Uczestnicy mogą utrzymywać w sobie nieufność i lęk wobec członków grupy i w ten sposób
trwać w swoim oporze.
 Uczestnicy mogą pozostawać dla siebie zbyt słabo znani i nieokreśleni, co utrudniać będzie
znaczące interakcje.
 Może wytworzyć się zwyczaj udzielania rad i szybkiego „rozwiązywania problemów”.
SESJA III
Strona 24
__________________________________________________________
ZADANIA PROWADZĄCEGO – I etap
W tej fazie głównymi zadaniami prowadzącego grupę są:
 Danie uczestnikom podstaw do aktywnego uczestnictwa; dostarczanie im pewnych wskazań
do sposobu funkcjonowania, który zwiększy szansę na stworzenie pracującej konstruktywnie
grupy.
 Wypracowywanie zasad pracy w grupie i ustanowienie norm grupowych.
 Zapoznawanie uczestników z podstawowymi zjawiskami dotyczącymi procesu grupowego.
 Wspomaganie uczestników w wyrażaniu ich obaw i oczekiwań, praca na rzecz rozwoju
zaufania w grupie.
 Modelowanie konstruktywnych zachowań.
 Bycie wobec uczestników otwartym i psychologiczne obecnym.
 Rozstrzygnięcie kwestii odpowiedzialności za pracę grupy.
 Pomoc uczestnikom w określeniu przez nich konkretnych celów.
 Otwarte postępowanie wobec zgłaszanych przez uczestników pytań i problemów.
 Zapewnienie takiego stopnia ustrukturalizowania pracy, który z jednej strony zapobiegnie
chaosowi, a z drugiej nie będzie wzmacniał postaw zależnościowych.
 Wspieranie uczestników w tym, aby dzielili się swymi myślami i odczuciami dotyczącymi
zdarzeń w grupie.
 Uczenie podstawowych umiejętności komunikacyjnych, takich jak aktywne słuchanie i
otwarte odpowiadanie innym osobom.
 Odczytywanie potrzeb grupy i prowadzenie pracy w taki sposób, by potrzeby te były
zaspokajane.
SESJA III
Strona 25
__________________________________________________________
STADIUM PRZEJŚCIOWE (KONFLIKT I OPÓR) – II etap
CECHY CHARAKTERYSTYCZNE TEGO ETAPU
Przejściowe stadium rozwoju grupy cechują przejawy lęku i uruchamianie się mechanizmów
obronnych, co widoczne jest w różnych formach oporu. W tym okresie uczestnicy:
 Obawiają się co odkryją i jak będą o sobie będą myśleli, jeśli zwiększą świadomość siebie;
martwią się też tym, czy inni ich zaakceptują, czy raczej odrzucą.
 Sprawdzają prowadzącego i innych członków grupy, aby określić, w jakiej mierze grupa jest
bezpiecznym miejscem.
 Zmagają się między pragnieniem pozostania w bezpiecznym ciepełku, a chęcią podjęcia
ryzyka i wyraźnego zaangażowania się.
 Angażują się w walkę o władzę i kontrolę nad sytuacją, a przez to wchodzą w konflikty
między sobą i z prowadzącym.
 Obserwują prowadzącego, aby wiedzieć, czy jest on godny zaufania.
 Uczą się, w jaki sposób mają tu wyrażać siebie, aby inni byli gotowi ich słuchać .
ZADANIA UCZESTNIKÓW I POTENCJALNE PROBLEMY – II etap
Na tym etapie podstawowym zadaniem uczestników jest rozpoznanie i poradzenie sobie z
wieloma formami zahamowań i oporu. Obejmuje to:




Rozpoznawanie i wyrażanie wszelkich własnych „negatywnych” uczuć.
Szanowanie własnych oporów, ale zarazem przepracowywanie ich.
Gotowość do ujawniania i badania swych reakcji na to, co dzieje się w grupie.
Gotowość do przepracowywania konfliktów zamiast unikania ich.
Niektóre z problemów, jakie w tym czasie mogą pojawić się wśród uczestników to:
 Część członków grupy może zostać zaszufladkowana zgodnie z „typami problemowych
zachowań” – to jest charakterystyczne dla np. DDA, AA itp., a inni sami sobie mogą
przyklejać ograniczające etykietki np. „ja się tu nie nadaję”, „jestem za stara”; „nie mam się
czym podzielić” itp.
 Uczestnicy mogą odmawiać ujawniania uporczywie utrzymujących się negatywnych uczuć,
co będzie przyczyniało się do utrzymania klimatu nieufności.
 Jeżeli konfrontacje są w kiepski sposób prowadzone i nie dokończone, uczestnicy mogą
wycofać się na pozycje obronne, a istotne problemy pozostaną ukryte.
W grupie mogą powstać kliki i podgrupy, co będzie sprzyjało temu, że negatywne odczucia będą
wyrażane poza grupą, a pomijane milczeniem podczas sesji.
SESJA III
Strona 26
__________________________________________________________
ZADANIA PROWADZĄCEGO – II etap
Największym wyzwaniem, wobec którego staną trenerzy w tym okresie pracy grupy, jest
konieczność interweniowania w uważny, wrażliwy, stosowny do czasu i okoliczności sposób.
Głównym zadaniem jest więc danie klientom takiego wsparcia i zachęty, by mogli spojrzeć wprost na
swoje „negatywne” uczucia i pojawiające się konflikty oraz by byli w stanie zobaczyć swoje opory jako
przejaw mechanizmów obronnych, które maskują wewnętrzny lęk.
Grupa powinna wyjść z obszaru konfliktów i konfrontacji i wejść na poziom efektywnej
współpracy. Aby sprostać temu wyzwaniu, prowadzający ma do spełnienia następujące zadania:
 Nauczenie uczestników, jak ważne jest rozpoznawanie sytuacji konfliktowych i gruntowne
ich przepracowywanie.
 Towarzyszenie klientom w odkrywaniu przez nich ich własnej obronności – w zrachowaniach
i postawach.
 Uczenie członków grupy szacunku dla oporu i konstruktywnego postępowania z jego
rozmaitymi przejawami.
 Modelowanie zachowań związanych z bezpośrednim reagowaniem na wszelkie krytyki i
konfrontacje – dotyczące zarówno spraw osobistych jak i zawodowych.
 Uczenie się rozumienia zachowań uczestników bez przyczepiania im etykiet.
 Towarzyszenie klientom w osiąganiu przez nich większej autonomii i niezależności.
 Zachęcanie uczestników do wyrażania na bieżąco reakcji w związku ze sprawami dziejącymi
się „tu i teraz” w grupie.
SESJA III
Strona 27
__________________________________________________________
STADIUM KONSTRUKTYWNEJ PRACY – III ETAP
Grupę osiągającą etap konstruktywnej pracy cechuje:
 Wysoki poziom zaufania i spójności.
 Otwarta komunikacja; uczestnicy wyrażają dokładnie to, czego doświadczają.
 Podjęcie przez uczestników części zadań związanych z prowadzeniem grupy; interakcje
między nimi są swobodnie, nie wymagają na ogół pomocy i interwencji prowadzącego.
 Gotowość do odważnego ujawniania trudnych treści; ludzie chcą się odsłaniać, dają się
poznać innym. Uczestnicy wnoszą na spotkania grupy osobiste tematy, które chcą lepiej
zrozumieć i gruntownie omówić.
 Zauważanie i rozpoznawanie sytuacji konfliktowych między uczestnikami.
 Swobodny przepływ informacji zwrotnych; są one dawane spontaniczne, a przyjmowane w
sposób nieobronny i akceptujący.
 Konfrontowanie bez przyklejania etykiet, sądów i ocen.
 Gotowość uczestników do pracy między sesjami grupy, by wypełniać zadania wynikające z
sesji oraz zmieniać swe zachowania w realnym życiu.
 Atmosfera wsparcia dla podejmowanych przez poszczególne osoby wysiłków w kierunku
zmiany; w efekcie są one gotowe odważnie próbować nowych zachowań.
 Klimat nadziei na to, że zmiana jest możliwa, jeżeli podejmie się odpowiednie działania;
uczestnicy nie czują się bezradni.
ZADANIA UCZESTNIKÓW I POTENCJALNE PROBLEMY – III etap
Dla tego etapu pracy grupy charakterystyczne jest przepracowywanie osobistych, znaczących
problemów. Aby osiągnąć to stadium, uczestnicy mają do wypełnienia pewne zadania i role:
 Zgłaszanie w grupie tematów i problemów, którymi chcieliby się zająć.
 Udzielanie informacji zwrotnych i bycie otwartym na reakcje zwrotne od innych osób.
 Podejmowanie zadań związanych z prowadzeniem grupy, w szczególności poprzez
wyrażanie swych odczuć i opinii w związku z pracą innych osób.
 Gotowość do praktykowania nowych umiejętności i zachowań w codziennym życiu i
dzielenie się rezultatami z grupą.
 Dawanie innym osobom wsparcia, inicjowanie konfrontacji i otwarte przyjmowanie
konfrontacji kierowanych do siebie.
 Dokonywanie bieżącej oceny poziomu własnej satysfakcji z pracy w grupie, a jeśli to
potrzebne – podejmowanie aktywnych starań w celu zmiany poziomu swego
zaangażowania.
Niektóre z problemów, jakie mogą się wyłonić na tym etapie to:
 Uczestnicy mogą „zmówić się” i pracować w bezpiecznym, relaksowym i komfortowym
klimacie przyjemnych interakcji i/lub znajomych relacji, unikając przy tym inicjowania
konfrontacji i wzajemnego stawiania sobie wyzwań.
 Uczestnicy, uzyskując w trakcie sesji znaczące rozumienie i wgląd, mogą nie widzieć
potrzeby swego działania poza grupą na rzecz zmiany.
 Niektórzy uczestniczy mogą wycofać się, w związku z lękiem, spowodowanym
intensywnością pracy innych osób.
SESJA III
Strona 28
__________________________________________________________
ZADANIA PROWADZĄCEGO – III etap
Oto główne zadania prowadzącego na tym etapie pracy grupy:
 Kontynuacja modelowania pożądanych zachowań; w szczególności konstruktywnych,
pełnych troski i życzliwości konfrontacji oraz bieżącego ujawniania swoich reakcji wobec
grupy.
 Dbanie o równowagę między wsparciem a konfrontacjami.
 Wspieranie uczestników w gotowości do podejmowania ryzyka, pomoc w przenoszeniu
gotowości do zmiany na ich codzienne sytuacje życiowe.
 Interpretowanie, we właściwym czasie, znaczenia wzorców zachowań uczestników grupy,
tak by byli oni w stanie podjąć głębszą eksplorację siebie i rozważyć alternatywne sposoby
zachowań.
 Pomoc uczestnikom w uważnym sprawdzaniu, czego oczekują od grupy i zachęcanie ich do
wyraźnego proszenia o to, co jest im potrzebne.
 Znajdowanie wspólnych dla grupy tematów, co może zwiększać w niej poczucie więzi i
wspólnoty, a następnie łączenie pracy kilku osób, które mają podobne problemy.
 Przywiązywanie wagi do stosowania w życiu wniosków z uzyskiwanego wglądu i na tej
podstawie praktykowania nowych umiejętności.
 Promowanie zachowań, które zwiększają poziom spójności grupy.
 Zwracanie uwagi na rozwój i ugruntowanie norm grupowych.
 Stała świadomość, jakie czynniki terapeutyczne w danej grupie działają na rzecz zmiany
oraz interweniowanie w taki sposób, aby pomagać uczestnikom w uzyskiwania pożądanych
zmian w uczuciach, myśleniu i działaniu.
SESJA III
Strona 29
__________________________________________________________
STADIUM KOŃCOWE – IV etap
W końcowym stadium grupy widoczne stają się następujące typowe zjawiska i cechy:
 Może pojawić się smutek i lęk w związku z realnym faktem zbliżającego się rozstania.
 Prawdopodobne jest, że uczestnicy zrobią krok wstecz; mogą mniej intensywnie angażować
się w pracę, w przewidywaniu końca grupy.
 Członkowie grupy decydują, jakiego rodzaju działania podejmą po zakończeniu jej pracy.
 Pojawiający się w grupie lęk może dotyczyć zarówno rozstania z innymi uczestnikami, jak i
możliwości przeniesienia do codziennego życia cennych doświadczeń z grupy.
 Członkowie grupy mogą mówić, jakie mają w związku ze sobą nadzieje, obawy, co ich
martwi lub niepokoi.
 Sesje grupy mogą być częściowo przeznaczone na przygotowanie się uczestników do
spotkania ze znaczącymi osobami z ich życia. Często używane są scenki, w których próbuje
się bardziej efektywnie postępować z innymi ludźmi.
 Uczestnicy mogą zaangażować się w ocenę i podsumowanie pracy w grupie.
 Mogą pojawić się rozmowy o spotkaniach po zakończeniu grupy, a także o planach na
przyszłość, co sprzyja zachęcania uczestników do wywiązania się z ich zamiaru dokonania
zmian w życiu.
ZADANIA UCZESTNIKÓW I POTENCJALNE PROBLEMY - IV etap
Głównym zadaniem, przed jakim stają członkowie grupy w tej fazie jest utrwalenie i konsolidacja
nabytych treści oraz przygotowanie się do przeniesienia ich do świata poza grupą. Jest to czas na
przyjrzenie się doświadczeniom w grupie oraz nadanie im konkretnego znaczenia i pewnych ram
poznawczych. Zadaniami uczestników na tym etapie są:
 Radzenie sobie z rozmaitymi uczuciami wiążącymi się z rozstaniem i końcem grupy.
 Przygotowanie się do przeniesienia nauki z grupy do codziennego życia;
 Przekazywanie sobie informacji zwrotnych, które dają innym lepszy obraz tego, jak byli
postrzegani w grupie.
 Domykanie nieprzepracowanych dotąd spraw i problemów - zarówno osobistych kłopotów, z
jakimi przyszli do grupy, jak i ewentualnych wątków interpersonalnych w grupie.
 Ocena wpływu, jaki wywarła na nich grupa.
 Podjęcie decyzji co do zmian, których chcą dokonać w swym życiu i zaplanowanie, w jaki
sposób mają zamiar to zrobić.
Oto niektóre z problemów, jakie mogą wyłonić się w tym stadium grupy:
 Uczestnicy mogą unikać podsumowywania swych doświadczeń i nie być skłonni do wysiłku,
aby nadawać im jakąś pojęciową strukturę; będzie to ograniczało transfer uczenia się.
 W skutek lęku separacyjnego niektórzy uczestnicy mogą dystansować się wobec swych
uczuć.
 Niektórzy mogą postrzegać udział w grupie jako cel sam w sobie i nie traktować tego
doświadczenia jako impulsu do rzeczywistego rozwoju.
SESJA III
Strona 30
__________________________________________________________
ZADANIA PROWADZĄCEGO – IV etap
Głównym zadaniem prowadzącego jest zapewnienie na tym etapie takiej struktury pracy, która
pozwoli uczestnikom precyzować znaczenie ich doświadczeń i pomoże im w przenoszeniu nauki z
grupy do codziennego życia. Oto zadania prowadzącego:
 Towarzyszenie uczestnikom w radzeniu sobie z wszelkimi uczuciami, jakie mogą się
pojawić, w związku z kończącą się wspólną pracą.
 Zadbanie o to, by uczestnicy mieli sposobność wyrazić i na ile to możliwe przepracować
niezakończone sprawy i problemy.
 Wzmacnianie konstruktywnych zmian dokonywanych przez członków grupy oraz
zapewnienie im odpowiedniej informacji o źródłach pomocy, które mogłyby służyć ich
dalszemu rozwojowi.
 Pomoc uczestnikom w określeniu, jak będą stosować nowe postawy i umiejętności w
różnorodnych sytuacjach ich codziennego życia.
 Praca z uczestnikami w kierunku opracowywania przez nich konkretnych zobowiązań wobec
grupy („kontaktów”) oraz przydzielanie im zadań domowych; metody te służą praktycznemu
wdrożeniu planowanych zmian.
 Pomoc klientom w stworzeniu własnej struktury pojęciowej, w której będą mogli lepiej
zrozumieć, zintegrować i zapamiętać treści, które przyswajali w grupie.
 Zapewnienie uczestnikom okazji do wzajemnego podzielenia się
informacjami zwrotnymi.
konstruktywnymi
 Ponowne podkreślenie znaczenia zachowania dyskrecji, również po rozwiązaniu grupy.
 Wprowadzenie odpowiednich dla sytuacji końca grupy metod pomiarowych (kwestionariuszy
lub innych), które pozwolą ocenić naturę indywidualnych zmian u uczestników, a także
poznać mocne i słabe punkty kończącej się grupy.
UWAGA!
Na każdym etapie pracy, grupa może wrócić do I lub II fazy rozwoju m.in. w wyniku, ale szybko wraca
do swojej fazy rozwojowej:
1. zmiany osoby prowadzącej,
2. zmiany liczebności grupy np. do grupy terapeutycznej lub warsztatowej dochodzą nowe
osoby,
3. głębokiej lub długotrwałej pracy jednego z członków grupy,
4. nieuświadomionego lęku uczestników,
5. różnorodnych oczekiwań, w związku z tym trudnych od razu do spełnienia,
6. sprzecznych celów prowadzącego i uczestników grupy,
7. funkcjonowania grupy na kilku poziomach (relacyjnym, osobistym, warsztatowym),
8. złamania kontraktu,
9. złamania normy grupowej,
10. usztywnienia się w normie grupowej i braku rozpoznawania tej normy zarówno przez grupę
jak i prowadzącego,
11. zaistnienia nieformalnej podgrupy lub pary o celach sprzecznych z formalnymi celami
treningu,
12. wystąpienia zaburzeń psychicznych i/lub zaburzeń w zachowaniu (wejście w rolę np.
dewianta) uczestnika grupy.
SESJA III
Strona 31

warsztat pracy z grupą - Instytut Psychologii Zdrowia

Transkrypt

Podobne dokumenty

29 Marca 2016, Wtorek Andersia Hotel ul. Pl. Andersa 3

ZAGADNIENIA NA EGZAMIN DYPLOMOWY MAGISTERSKI

WARSZTATY UMIEJĘTNOŚCI TRENERSKICH

Szkolenia dla kadry kierowniczej Dzieo I