Zalecenie CM/Rec(2010)5 Komitetu Ministrów dla - Trans

Zalecenie CM/Rec(2010)5 Komitetu Ministrów dla - Trans

Zalecenie CM/Rec(2010)5
Komitetu Ministrów dla Państw Członkowskich w zakresie środków zwalczania
dyskryminacji opartej na orientacji seksualnej lub tożsamości płciowej
(Przyjęte przez Komitet Ministrów dnia 31 marca 2010 r. na 1081 posiedzeniu
Zastępców Ministrów)
Komitet Ministrów, na podstawie art. 15 lit. b Statutu Rady Europy,
Biorąc pod uwagę, że celem Rady Europy jest osiągnięcie większej jedności
pomiędzy jej członkami oraz, że cel ten może zostać osiągnięty w szczególności
poprzez wspólne działania w zakresie praw człowieka;
Przypominając, że prawa człowieka mają charakter uniwersalny i stosuje się je do
wszystkich osób oraz podkreślając w związku z tym swoje zobowiązanie do
zagwarantowania równej godności wszystkich ludzi oraz korzystania z praw i
wolności w sposób wolny od dyskryminacji z takich powodów jak płeć, rasa, kolor
skóry, język, religia, poglądy polityczne lub inne poglądy, pochodzenie narodowe lub
społeczne, przypisanie do mniejszości narodowej, własność, urodzenie lub inny
status, w zgodzie z Konwencją o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności
(Seria Traktatów Rady Europy nr 5, dalej zwana „Konwencją”) wraz z protokołami do
niej;
Uznając, że traktowanie wolne od dyskryminacji przez podmioty sektora publicznego,
jak również, gdy jest to wskazane, pozytywne działania podejmowane przez państwo
w celu ochrony przed dyskryminującym traktowaniem, w tym także ze strony
podmiotów sektora prywatnego, są fundamentalnymi składnikami międzynarodowego
systemu ochrony praw człowieka i podstawowych wolności;
Zauważając, że lesbijki, geje, osoby biseksualne i transpłciowe były przez wieki – i
nadal są – narażone, nawet wewnątrz swoich rodzin, na homofobię, transfobię oraz
inne formy nietolerancji i dyskryminacji, włączając w to kryminalizację,
marginalizację, wykluczenie społeczne i przemoc, oparte na orientacji seksualnej lub
tożsamości płciowej oraz, że konieczne jest podjęcie szczególnych działań w celu
zapewnienia możliwości pełnego korzystania z praw człowieka przez te osoby;
Biorąc pod uwagę orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (dalej
zwanego “Trybunałem”) oraz innych międzynarodowych organów, które uznało
orientację seksualną za niedopuszczalną podstawę dyskryminacji oraz przyczyniło
się do rozwoju ochrony praw osób transpłciowych;
Przywołując fakt, że zgodnie z orzecznictwem Trybunału, jakakolwiek różnica w
traktowaniu, aby nie została uznana za dyskryminującą, powinna posiadać
obiektywne i uzasadnione usprawiedliwienie, to znaczy dążyć do osiągnięcia
uprawnionego celu i opierać się na środkach, które są racjonalnie proporcjonalne do
zamierzonego celu;
Mając na uwadze zasadę, że ani wartości kulturowe, tradycyjne, religijne, ani też
reguły „dominującej kultury” nie mogą być przywoływane w celu usprawiedliwienia
mowy nienawiści lub jakiejkolwiek innej formy dyskryminacji, włączając w to
dyskryminację opartą na orientacji seksualnej lub tożsamości płciowej;
Biorąc pod uwagę przesłanie Komitetu Ministrów do komitetów sterujących oraz do
innych komitetów zaangażowanych we współpracę międzyrządową w ramach Rady
Europy w zakresie równych praw i godności wszystkich ludzi, włączając w to lesbijki,
gejów, osoby biseksualne oraz transpłciowe, przyjęte w dniu 2 lipca 2008 r., oraz
inne odpowiednie zalecenia;
Odwołując się do zaleceń Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy,
przyjmowanych od 1981 r., dotyczących dyskryminacji opartej na orientacji
seksualnej i tożsamości płciowej, a także do Rekomendacji 211 Kongresu Władz
Lokalnych i Regionalnych Rady Europy „Wolność zgromadzania się oraz wolność
wyrażania opinii lesbijek, gejów, osób biseksualnych i transpłciowych”;
Doceniając rolę Komisarza Praw Człowieka w procesie monitorowania sytuacji
lesbijek, gejów, osób biseksualnych i transpłciowych w państwach członkowskich w
odniesieniu do kwestii dyskryminacji opartej na orientacji seksualnej i tożsamości
płciowej;
Zauważając wspólne oświadczenie złożone w dniu 18 grudnia 2008 r. przez 66
państw podczas Zgromadzenia Ogólnego Organizacji Narodów Zjednoczonych, w
którym potępiono naruszenia praw człowieka oparte na orientacji seksualnej i
tożsamości płciowej, takie jak zabójstwa, tortury, arbitralne aresztowania oraz
„pozbawianie praw ekonomicznych, społecznych i kulturalnych, włączając w to prawo
do zdrowia”;
Podkreślając, iż dyskryminacja i wyłączenie społeczne spowodowane orientacją
seksualną lub tożsamością płciową mogą być w najlepszy sposób przezwyciężone
poprzez środki skierowane zarówno do tych, którzy doświadczają takiej dyskryminacji
i wykluczenia, jak i do społeczeństwa w ogóle;
Zaleca, aby państwa członkowskie:
1. zbadały istniejące środki prawne i inne środki oraz dokonywały stałego ich
przeglądu, gromadziły i analizowały właściwe dane w celu monitorowania i
zadośćuczynienia jakiejkolwiek bezpośredniej bądź pośredniej dyskryminacji
ze względu na orientację seksualną lub tożsamość płciową;
2. zapewniły, aby te środki prawne i inne środki zostały przyjęte i skutecznie
wdrożone w celu zwalczania dyskryminacji opartej na orientacji seksualnej lub
tożsamości płciowej oraz zapewniły poszanowanie dla praw człowieka
lesbijek, gejów, osób biseksualnych i transpłciowych oraz promowały
tolerancję wobec tych osób;
3. zapewniły, aby ofiary dyskryminacji były świadome istnienia i miały dostęp do
przysługujących im skutecznych środków ochrony prawnej za pośrednictwem
organów krajowych oraz żeby środki zwalczania dyskryminacji obejmowały,
gdy jest to stosowne, sankcje za naruszenia i przepisy pozwalające na
uzyskanie odpowiedniego odszkodowania przez ofiary dyskryminacji;
4. kierowały się w swoim ustawodawstwie, politykach i praktyce zasadami i
środkami opisanymi w załączniku do niniejszego zalecenia;
5. zapewniły, poprzez odpowiednie środki i działania, aby niniejsze zalecenie,
wraz z załącznikiem, zostało przetłumaczone i możliwie szeroko
rozpowszechnione.
Załącznik do Zalecenia CM/Rec(2010)5
I.
Prawo do życia, bezpieczeństwa i ochrony przed przemocą
A. „Przestępstwa na tle nienawiści” i inne incydenty na tle nienawiści
1. Państwa członkowskie powinny zapewnić skuteczne, szybkie i niezależne
śledztwo w sprawach domniemanych przestępstw i innych incydentów, co do
których istnieje uzasadnione podejrzenie, że motywem sprawcy była
orientacja seksualna lub tożsamość płciowa ofiary; państwa powinny ponadto
zapewnić, aby szczególną uwagą objęte były śledztwa w sprawach
przestępstw i incydentów tego rodzaju, gdy istnieje podejrzenie, że dokonane
zostały przez funkcjonariuszy organów ścigania lub inne osoby sprawujące
władzę publiczną; państwa powinny również zagwarantować, aby sprawcy
czynów tego rodzaju zostali pociągnięci do odpowiedzialności oraz, tam gdzie
jest to wskazane, ukarani, w celu uniknięcia bezkarności.
2. Państwa członkowskie powinny zapewnić, aby dyskryminujące pobudki
związane z orientacją seksualną i tożsamością płciową mogły zostać uznane
za okoliczność obciążającą.
3. Państwa członkowskie powinny przyjąć odpowiednie środki zachęcające ofiary
i świadków przestępstw i innych incydentów na tle nienawiści, popełnionych z
powodu orientacji seksualnej lub tożsamości płciowej ofiary, do zgłaszania
takich zdarzeń; w tym celu państwa członkowskie powinny przedsięwziąć
wszelkie niezbędne kroki w celu zagwarantowania, aby struktury wymiaru
sprawiedliwości, w tym sądownictwo, posiadały niezbędną wiedzę i
umiejętności do zidentyfikowania takich przestępstw i incydentów oraz do
zapewnienia ofiarom i świadkom właściwej opieki i pomocy.
4. Państwa członkowskie powinny podjąć właściwe środki w celu zapewnienia
bezpieczeństwa i poszanowania godności wszystkim osobom znajdującym się
w więzieniu lub w inny sposób pozbawionym wolności, w tym lesbijkom,
gejom, osobom biseksualnym i transpłciowym, a w szczególności przyjąć
środki ochronne przeciwko przemocy fizycznej, gwałtom i innym formom
molestowania seksualnego, zarówno ze strony innych osadzonych, jak i
pracowników miejsca osadzenia; powinny również zostać podjęte środki, które
zapewniałyby odpowiednią ochronę i poszanowanie tożsamości płciowej osób
transpłciowych.
5. Państwa członkowskie powinny zapewnić, aby odpowiednie dane na temat
występowania i natury dyskryminacji i nietolerancji opartej na orientacji
seksualnej lub tożsamości płciowej były gromadzone i poddawane analizie, w
szczególności te na temat przestępstw i innych incydentów na tle nienawiści
związanych z orientacją seksualną lub tożsamością płciową.
B. „Mowa nienawiści”
6. Państwa członkowskie powinny przyjąć odpowiednie środki w celu zwalczania
wszelkich form wypowiedzi, włączając w to wypowiedzi w mediach i w
Internecie, które mogą zasadnie zostać odebrane jako mogące wywołać
skutek w postaci podżegania, szerzenia czy promowania nienawiści lub innych
form dyskryminacji przeciwko lesbijkom, gejom, osobom biseksualnym i
transpłciowym. Tego typu „mowa nienawiści” powinna zostać zakazana i
publicznie potępiana, gdy tylko się pojawi. Wszystkie te środki powinny
zapewniać poszanowanie fundamentalnego prawa do wolności wyrażania
opinii, zgodnie z art. 10 Konwencji oraz orzecznictwem Trybunału.
7. Państwa członkowskie powinny podnosić świadomość wśród władz i instytucji
publicznych wszystkich szczebli na temat ich obowiązku powstrzymywania się
od wypowiedzi, w szczególności skierowanych do mediów, które mogą w
sposób usprawiedliwiony zostać odebrane jako legitymizujące nienawiść lub
dyskryminację przeciwko lesbijkom, gejom, osobom biseksualnym i
transpłciowym.
8. Przedstawiciele władzy publicznej i inni reprezentanci państwa powinni być
zachęcani do promowania tolerancji i poszanowania praw człowieka lesbijek,
gejów, osób biseksualnych i transpłciowych za każdym razem, gdy prowadzą
rozmowy z kluczowymi reprezentantami społeczeństwa obywatelskiego, w tym
z mediami, organizacjami sportowymi, partiami politycznymi i wspólnotami
religijnymi.
II. Wolność zrzeszania się
9. Państwa członkowskie powinny przyjąć odpowiednie środki w celu
zapewnienia, zgodnie z art. 11 Konwencji, skutecznego korzystania z prawa
do swobodnego zrzeszania się, wolnego od dyskryminacji z powodu orientacji
seksualnej lub tożsamości płciowej; w szczególności należy zapobiegać oraz
znosić dyskryminujące procedury administracyjne, w tym nadmierne
formalności odnoszące się do rejestracji i działalności stowarzyszeń; właściwe
środki powinny także zostać podjęte w celu zapobiegania nadużywaniu
przepisów prawnych i administracyjnych, takich jak tych związanych z
ograniczeniami odwołującymi się do zdrowia publicznego, moralności
publicznej, prawa i porządku publicznego.
10. Dostęp do środków publicznych przeznaczonych na finansowanie organizacji
pozarządowych powinien być zapewniony bez dyskryminacji ze względu na
orientację seksualną lub tożsamość płciową.
11. Państwa członkowskie powinny przyjąć odpowiednie środki mające na celu
skuteczną ochronę obrońców praw człowieka lesbijek, gejów, osób
biseksualnych i transpłciowych przed wrogością i agresją, na jaką mogą być
narażeni, także jeśli rzekomymi sprawcami takich aktów wrogości czy agresji
są przedstawiciele władz publicznych, w celu umożliwienia im swobodnego
wykonywania ich działań, zgodnie z Deklaracją Komitetu Ministrów w sprawie
działań Rady Europy na rzecz poprawy ochrony obrońców praw człowieka i
promowania ich działalności.
12. Państwa członkowskie powinny zagwarantować prowadzenie odpowiednich
konsultacji z organizacjami pozarządowymi zajmującymi się obroną praw
człowieka lesbijek, gejów, osób biseksualnych i transpłciowych przy
uchwalaniu i wdrażaniu środków, które mogą mieć wpływ na prawa człowieka
tych osób.
III. Wolność wyrażania opinii i pokojowego gromadzenia się
13. Państwa członkowskie powinny przyjąć odpowiednie środki w celu
zapewnienia, zgodnie z art. 10 Konwencji, skutecznego korzystania z prawa
do swobodnego wyrażania swojej opinii, wolnego od dyskryminacji z powodu
orientacji seksualnej lub tożsamości płciowej, włącznie z poszanowaniem
prawa do otrzymywania i przekazywania informacji na tematy związane z
orientacją seksualną lub tożsamością płciową.
14. Państwa członkowskie powinny przyjąć odpowiednie środki na poziomie
krajowym, regionalnym i lokalnym w celu zagwarantowania skutecznego
korzystania z prawa do pokojowego gromadzenia się, tak jak jest to zapisane
w art. 11 Konwencji, w sposób wolny od dyskryminacji z powodu orientacji
seksualnej lub tożsamości płciowej.
15. Państwa członkowskie powinny zapewnić, aby organy ścigania podjęły
właściwe środki mające na celu ochronę uczestników pokojowych
demonstracji wyrażających poparcie dla praw człowieka lesbijek, gejów, osób
biseksualnych i transpłciowych przed wszelkimi próbami bezprawnego
zakłócania bądź powstrzymywania skutecznego korzystania z ich prawa do
swobodnego wyrażania opinii i pokojowego gromadzenia się.
16. Państwa członkowskie powinny przyjąć odpowiednie środki, aby zapobiec
ograniczeniom skutecznego korzystania z prawa do swobody wyrażania opinii
i pokojowego gromadzenia się, wynikającym z nadużywania przepisów
prawnych i administracyjnych, na przykład odnoszących się do zdrowia
publicznego, moralności publicznej i porządku publicznego.
17. Władze publiczne na wszystkich szczeblach powinny być zachęcane do
publicznego potępiania, szczególnie w mediach, wszelkich bezprawnych
ingerencji w prawo jednostek bądź grupy osób, do korzystania z ich swobody
wyrażania opinii i pokojowego gromadzenia się, zwłaszcza gdy są one
związane z prawami człowieka lesbijek, gejów, osób biseksualnych i
transpłciowych.
IV. Prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego
18. Państwa członkowskie powinny zapewnić, aby wszelkie dyskryminujące
przepisy, które penalizują dobrowolne stosunki homoseksualne osób
dorosłych, w tym wszelkie przepisy różnicujące granicę wiekową dla
dobrowolnych stosunków homoseksualnych i stosunków heteroseksualnych,
zostały uchylone; państwa powinny także podjąć odpowiednie środki w celu
zapewnienia, aby przepisy prawa karnego, które ze względu na swoją treść
mogą prowadzić do dyskryminacyjnego stosowania, zostały uchylone,
zmienione, bądź stosowane w sposób zgodny z zasadą niedyskryminacji.
19. Państwa członkowskie powinny zagwarantować, aby dane osobowe
odnoszące się do orientacji seksualnej lub tożsamości płciowej nie były
zbierane, przechowywane lub w inny sposób wykorzystywane przez instytucje
publiczne, w tym zwłaszcza przez struktury organów ścigania, za wyjątkiem
przypadków, w których jest to konieczne dla realizacji szczególnych, zgodnych
z prawem i uzasadnionych celów; istniejące bazy danych, które nie są zgodne
z tymi zasadami, powinny zostać zniszczone.
20. Warunki wstępne, w tym te wymagające zmian natury fizycznej, wymagane do
prawnego uznania zmiany płci, powinny być regularnie poddawane
przeglądom w celu zlikwidowania tych, które mają charakter nadmiernie
dotkliwy.
21. Państwa członkowskie powinny przyjąć odpowiednie środki gwarantujące
pełne prawne uznanie zmiany płci we wszystkich dziedzinach życia, w
szczególności poprzez umożliwienie zmiany imienia, nazwiska i płci w
oficjalnych dokumentach w sposób szybki, przejrzysty i dostępny; państwa
członkowskie powinny także zagwarantować, tam gdzie jest to wskazane,
odpowiednie uznanie lub wprowadzenie zmian w kluczowych dokumentach
wydawanych przez podmioty niepaństwowe, takich jak dokumenty
potwierdzające wykształcenie czy świadectwa pracy.
22. Państwa członkowskie powinny przyjąć wszelkie konieczne środki, aby po
dokonaniu zmiany płci i jej prawnym uznaniu w zgodzie z ust. 20 i 21 powyżej,
prawo osób transpłciowych do zawarcia związku małżeńskiego z osobą płci
przeciwnej do ich płci po zmianie było skutecznie zagwarantowane.
23. Jeśli ustawodawstwo krajowe określa prawa i obowiązki par niebędących
małżeństwami, w tym odnoszące się do prawa do świadczeń emerytalnych po
zmarłym partnerze i prawa najmu, państwa członkowskie powinny zapewnić,
aby prawo to stosowane było w sposób wolny od dyskryminacji, zarówno w
stosunku do par osób tej samej, jak i różnej płci.
24. Jeśli ustawodawstwo krajowe uznaje zarejestrowane związki partnerskie osób
tej samej płci, państwa członkowskie powinny dążyć do zagwarantowania, aby
ich status prawny oraz ich prawa i obowiązki były równoważne ze statusem
prawnym, prawami i obowiązkami par heteroseksualnych w podobnej sytuacji.
25. Jeśli ustawodawstwo krajowe nie uznaje zarejestrowanych związków
partnerskich osób tej samej płci, ani nie określa praw i obowiązków par
niebędących małżeństwami, zachęca się państwa członkowskie do
rozważenia możliwości stworzenia dla par homoseksualnych, bez
jakiejkolwiek dyskryminacji w tym zakresie, w tym przeciwko parom
heteroseksualnym, środków prawnych i innych środków odnoszących się do
praktycznych problemów związanych z rzeczywistością społeczną, w której te
pary funkcjonują.
26. Biorąc pod uwagę, że dobro dziecka powinno być sprawą nadrzędną przy
podejmowaniu decyzji dotyczących władzy rodzicielskiej lub opieki nad
dzieckiem, państwa członkowskie powinny zagwarantować, by tego typu
decyzje były podejmowane bez dyskryminacji ze względu na orientację
seksualną czy tożsamość płciową.
27. Biorąc pod uwagę, że dobro dziecka powinno być sprawą nadrzędną przy
podejmowaniu decyzji dotyczących adopcji, państwa członkowskie, których
przepisy zezwalają na adopcję dzieci przez pojedyncze osoby, powinny
zapewnić, aby przepisy te stosowane były bez dyskryminacji ze względu na
orientację seksualną czy tożsamość płciową.
28. Tam, gdzie prawo krajowe pozwala na leczenie samotnych kobiet w zakresie
wspomaganego rozrodu, państwa członkowskie powinny dążyć do
zapewnienia dostępu do takiego leczenia bez dyskryminacji ze względu na
orientację seksualną.
V. Zatrudnienie
29. Państwa członkowskie powinny zagwarantować przyjęcie oraz wdrożenie
odpowiednich środków zapewniających skuteczną ochronę przed
dyskryminacją ze względu na orientację seksualną lub tożsamość płciową w
zatrudnieniu, zarówno w sektorze publicznym, jak i prywatnym. Środki te
powinny obejmować warunki dostępu do zatrudnienia oraz awansów,
zwolnień, płac i innych warunków pracy, w tym zapobieganie, zwalczanie oraz
karanie molestowania i innych form mobbingu.
30. Szczególną uwagę należy poświęcić zapewnieniu skutecznej ochrony prawa
do prywatności osób transpłciowych w zakresie zatrudnienia, zwłaszcza przy
ubieganiu się o pracę, aby uniknąć jakiegokolwiek niepotrzebnego ujawnienia
przeszłości płciowej tych osób lub ich wcześniejszego imienia i nazwiska
zarówno pracodawcy, jak i innym pracownikom.
VI. Edukacja
31. Należycie biorąc pod uwagę nadrzędną zasadę dobra dziecka, państwa
członkowskie powinny przyjąć odpowiednie środki prawne i inne środki,
skierowane do kadry nauczycielskiej oraz uczniów, mające na celu
zagwarantowanie skutecznego korzystania z prawa do edukacji, bez
dyskryminacji ze względu na orientację seksualną lub tożsamość płciową;
środki te powinny w szczególności obejmować zagwarantowanie
poszanowania prawa dzieci i młodzieży do nauki w bezpiecznym środowisku,
wolnym od przemocy, zastraszania, wykluczenia społecznego lub innych form
dyskryminującego i poniżającego traktowania związanego z orientacją
seksualną lub tożsamością płciową.
32. Należycie biorąc pod uwagę nadrzędną zasadę dobra dziecka, państwa
członkowskie powinny powziąć na wszystkich szczeblach odpowiednie środki,
mające na celu promowanie w szkołach wzajemnej tolerancji oraz szacunku,
niezależnie od orientacji seksualnej lub tożsamości płciowej. Środki te
powinny obejmować dostarczanie obiektywnych informacji na temat orientacji
seksualnej oraz tożsamości płciowej, na przykład w szkolnych programach
nauczania i materiałach edukacyjnych, a także udzielanie uczniom oraz
studentom niezbędnych informacji, ochrony i wsparcia, aby umożliwić im życie
w zgodzie z ich orientacją seksualną oraz tożsamością płciową. Ponadto,
państwa członkowskie mogą zaprojektować i wprowadzić w szkołach
specjalne programy równościowe i dotyczące bezpieczeństwa oraz plany
działania, a także zapewnić dostęp do odpowiednich szkoleń o tematyce
antydyskryminacyjnej lub podręczników i pomocy nauczania. Środki te
powinny uwzględniać prawa rodziców dotyczące edukacji ich dzieci.
VII. Zdrowie
33. Państwa członkowskie powinny przyjąć odpowiednie środki prawne i inne
środki w celu zapewnienia skutecznego korzystania z jak najwyższego
poziomu zdrowia w sposób wolny od dyskryminacji ze względu na orientację
seksualną lub tożsamość płciową; w szczególności powinny one wziąć pod
uwagę szczególne potrzeby lesbijek, gejów, osób biseksualnych i
transpłciowych przy opracowywaniu narodowych planów dotyczących zdrowia,
w tym środków zapobiegania samobójstwom, badań zdrowotnych, świadectw
medycznych, szkoleń i materiałów szkoleniowych oraz przy monitorowaniu i
ocenianiu jakości świadczeń medycznych.
34. Odpowiednie środki powinny zostać przyjęte w celu zapobieżenia
klasyfikowaniu homoseksualizmu jako choroby, zgodnie ze standardami
Światowej Organizacji Zdrowia.
35. Państwa członkowskie powinny przyjąć odpowiednie środki gwarantujące
osobom transpłciowym skuteczny dostęp do odpowiednich świadczeń
medycznych związanych ze zmianą płci, w tym do specjalistycznych porad
psychologicznych, endokrynologicznych i chirurgicznych w dziedzinie opieki
zdrowotnej związanej ze zmianą płci, bez poddawania ich obowiązkowi
spełnienia nieuzasadnionych wymogów; żadna osoba nie powinna być
poddana procedurze zmiany płci bez swojej zgody.
36. Państwa członkowskie powinny przyjąć odpowiednie środki prawne i inne
środki, aby zapewnić, że wszelkie decyzje ograniczające refundację kosztów
procedury zmiany płci z ubezpieczenia zdrowotnego są zgodne z prawem,
obiektywne i proporcjonalne.
VIII.
Mieszkalnictwo
37. Powinny zostać przyjęte środki gwarantujące wszystkim osobom skuteczny i
równy dostęp do odpowiednich pomieszczeń mieszkalnych, bez dyskryminacji
ze względu na orientację seksualną lub tożsamość płciową; środki te powinny
być w szczególności ukierunkowane na ochronę przed dyskryminującymi
eksmisjami oraz na zagwarantowanie równych praw do nabywania oraz
zachowywania prawa własności do nieruchomości i innego mienia.
38. Odpowiednia uwaga powinna być skierowana na ryzyko bezdomności
dotykające lesbijki, gejów, osoby biseksualne i transpłciowe, w tym osoby
młode oraz dzieci, które są w sposób szczególny narażone na wykluczenie
społeczne, w tym ze strony swoich własnych rodzin; w związku z tym,
właściwe świadczenia społeczne powinny zostać zapewnione bez
dyskryminacji, na podstawie obiektywnej oceny potrzeb każdej osoby.
IX. Sport
39. Homofobia, transfobia oraz dyskryminacja ze względu na orientację seksualną
lub tożsamość płciową są, podobnie jak rasizm oraz inne formy dyskryminacji,
w sporcie niedopuszczalne i powinny być zwalczane.
40. Dostęp do uprawiania sportu i obiektów sportowych powinien być otwarty dla
wszystkich, bez dyskryminacji ze względu na orientację seksualną lub
tożsamość płciową; w szczególności powinny zostać przyjęte skuteczne środki
w celu zapobiegania, przeciwdziałania oraz karania przypadków użycia w
trakcie oraz w związku z wydarzeniami sportowymi dyskryminujących zniewag
nawiązujących do orientacji seksualnej lub tożsamości płciowej.
41. Państwa członkowskie powinny wspierać stowarzyszenia sportowe i kluby
kibiców oraz zachęcać do dialogu z nimi w kwestii działań mających na celu
podnoszenie świadomości na temat dyskryminacji lesbijek, gejów, osób
biseksualnych i transpłciowych w sporcie oraz w sprawie potępiania
przejawów nietolerancji wobec takich osób.
X. Prawo do ubiegania się o azyl
42. W przypadkach, gdy państwa członkowskie posiadają międzynarodowe
zobowiązania w tym zakresie, powinny uznać, że istnienie uzasadnionej
obawy przed prześladowaniem ze względu na orientację seksualną lub
tożsamość płciową może stanowić wystarczający powód przyznania statusu
uchodźcy oraz azylu, zgodnie z prawem krajowym.
43. Państwa członkowskie powinny w szczególności zagwarantować, aby osoby
ubiegające się o azyl nie były odsyłane do kraju, w którym ich życie lub
wolność mogą być zagrożone lub gdy istnieje obawa poddania ich torturom,
nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu oraz karaniu ze względu na
orientację seksualną lub tożsamość płciową.
44. Osoby ubiegające się o azyl powinny podlegać ochronie przed dyskryminującą
polityką i praktykami z uwagi na ich orientację seksualną lub tożsamość
płciową; w szczególności powinny zostać przyjęte odpowiednie środki w celu
zapobiegania ryzyku przemocy fizycznej, w tym molestowaniu seksualnemu,
agresji werbalnej lub innym formom nękania osób ubiegających się o azyl
pozbawionych wolności oraz w celu zapewnienia dostępu do informacji
odpowiadającej ich szczególnej sytuacji.
XI. Krajowe struktury ochrony praw człowieka
45. Państwa członkowskie powinny zapewnić, aby krajowe struktury ochrony praw
człowieka w sposób wyraźny zostały upoważnione do zajęcia się kwestią
dyskryminacji ze względu na orientację seksualną lub tożsamość płciową; w
szczególności powinny być one upoważnione do formułowania zaleceń do
przepisów prawa i polityk, podnoszenia świadomości wśród społeczeństwa,
jak również do – o ile prawo krajowe to przewiduje – rozpatrywania skarg
indywidualnych zarówno w odniesieniu do sektora prywatnego, jak i
publicznego oraz do inicjowania lub brania udziału w postępowaniach
sądowych.
XII. Dyskryminacja oparta na wielu podstawach
46. Zachęca się państwa członkowskie do przyjęcia środków zapewniających, aby
przepisy prawa krajowego zakazujące lub zapobiegające dyskryminacji
chroniły również przed dyskryminacją opartą na wielu podstawach, w tym ze
względu na orientację seksualną lub tożsamość płciową; krajowe struktury
ochrony praw człowieka powinny zostać wyposażone w na tyle szerokie
uprawnienia, aby miały możliwość podnoszenia takich kwestii.