Borek Katarzyna -

UNIWERSYTET EKONOMICZNY W KRAKOWIE
KRAKOWSKA SZKOŁA BIZNESU
STUDIA PODYPLOMOWE
MECHANIZMY FUNKCJONOWANIA STREFY EURO
Katarzyna Borek
„Znaczenie polityki spójności w zmniejszaniu różnic
rozwojowych i strukturalnych między krajami Unii
Europejskiej”
Praca pisana pod kierunkiem
dr Marty Wajda – Lichy
Kraków 2015
Spis treści
Wstęp …………………………………………………………………………………………..
I. Znaczenie konwergencji realnej dla funkcjonowania unii walutowej ……………………….
II. Geneza i ewolucja polityki spójności – krótki zarys ………………………………………
III. Rozwój regionalny: cele, zadania, modele …………………………………………………..
IV. Traktat o Unii Europejskiej – spójność i konkurencja ………………………………………
V. Polityka spójności w okresach programowania 2007-2013 i 2014-2020 – zasady, cele,
koncentracja polityki spójności ………………………………………………………………
VI. Programy Operacyjne w latach 2007-2013 oraz w nowej perspektywie finansowej
2014 -2020 ……………………………………………….………………………………….
VII. Strategia 2020 …………………………………………………………….…………………
VIII. Podsumowanie polityki spójności w kontekście funkcjonowaniu strefy euro………………
Literatura, spis tabel i rysunków ……………………………………………………………..
2
2
4
5
7
10
12
17
18
19
Wstęp
Tematyka omawiana w niniejszym artykule rozpatrywana jest pod kątem znaczenia polityki spójności
dla osiągania realnej konwergencji gospodarek funkcjonujących w unii walutowej. Na potrzeby
artykułu pojęcia: „polityka strukturalna”, „spójności” i „regionalna” używane są zamiennie, chociaż
terminy te nie są jednoznaczne. Z punktu widzenia konwergencji mają one jednak taki sam cel –
wyrównywanie dysproporcji rozwojowych na poziomie krajów i regionów Unii Europejskiej. Polityka
ta postrzegana jest więc jako główny instrument pogłębiania europejskiej integracji dla słabiej
rozwiniętych państw członkowskich UE. Wobec czego, spójność postrzegana jest jako stopień
zróżnicowania poziomu dobrobytu między regionami Wspólnoty, który jest politycznie i społecznie
akceptowalny. Wspólny rynek, wzrost swobody przepływu kapitałów wraz z wprowadzeniem
wspólnej waluty oraz działanie efektywnych rynków powinny doprowadzić do przyspieszenia rozwoju
gospodarczego i wyrównania poziomu PKB per capita krajów słabiej rozwiniętych, czyli do
konwergencji realnej. Konwergencja realna jest niezbędna dla sprawnego funkcjonowania unii
walutowej i do czerpania korzyści ze wspólnej waluty. Powinna ona wynikać z rzeczywistych zmian
strukturalnych związanych z trwałym spełnieniem warunków konwergencji nominalnej.
I.
Znaczenie konwergencji realnej dla funkcjonowania unii walutowej
Wielu autorów publikacji poświęconych tematyce Unii Europejskiej jednoznacznie stwierdza, iż
jednym z najważniejszych celów polityki strukturalnej jest redukcja dysproporcji rozwojowych
pomiędzy krajami członkowskimi i ich regionami. Szczególne znaczenie ma to dla państw, które
przystąpiły do Unii Europejskiej w 2004 (m.in. dla Polski), 2007 oraz w 2013 roku, ponieważ znajdują
się one na dużo niższym poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego niż kraje tzw. „starej piętnastki”,
co oznacza, że nowe kraje członkowskie są głównymi beneficjentami środków alokowanych
w ramach polityki spójności1. W jednym z pierwszych dokumentów założycielskich – preambule
Traktatu Rzymskiego znajduje się odniesienie do pojęcia konwergencji, jako zasadniczego celu
funkcjonowania Wspólnoty. Świadczy o tym zapis harmonijnego rozwoju, zmniejszania dysproporcji
rozwojowych pomiędzy poszczególnymi regionami oraz wspieranie regionów zacofanych.
W ogólnym znaczeniu konwergencja realna oznacza zdolność gospodarki słabiej rozwiniętej do
szybszego wzrostu gospodarczego, w rezultacie którego początkowa różnica w poziomie PKB na
mieszkańca w stosunku do krajów bogatszych z czasem zanika. Realną konwergencję wyjaśnia
zarówno model wzrostu egzogenicznego, jak i model wzrostu endogenicznego. O ile jednak
w pierwszym przypadku zwraca się uwagę na wyższe stopy zysku osiągane w regionach uboższych
z inwestycji kapitałowych, to w teorii endogenicznego wzrostu najważniejsza jest możliwość
1
Jabłoński Ł., 2009, Teoretyczne kwestie konwergencji ekonomicznej [w:] Konwergencja modeli ekonomicznych Polska
i Ukraina, red. M.G. Woźniak, V.I. Chuzhykov, D.G. Lukianenko, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Kraków, s.57.
2
szybszego „uczenia się” przez kraje, które gonią inne, silniej rozwinięte, w przypadku prowadzenia
dobrej polityki gospodarczej. Warto dodać, iż realna konwergencja nie zawsze występuje pomiędzy
krajami: na jej przeszkodzie może stanąć zła polityka gospodarcza. Ponadto konwergencja realna jest
zjawiskiem o charakterze długookresowym.2 Jednocześnie przyjmuje się i za tym stanowiskiem
przemawia większość autorów publikacji poświęconych tematyce konwergencji, w tym
J. Ostaszewski, iż za teoretyczne odbicie Unii Gospodarczej i Walutowej uznawana jest „Teoria
Optymalnego Obszaru Walutowego” (Optimal Currency Area – OCA). Za jej twórców uważa się obok
R. Mundella także R. I. McKinnona i P. B. Kenena3. Termin „optymalny” pochodzi od łacińskiego
słowa optimum, co oznacza najlepszy z możliwych. Dlatego też, by zbadać, czy obszar walutowy jest
optymalny, trzeba zmierzyć ekonomiczne korzyści i straty, jakie ponosi każdy kraj z tytułu
uczestnictwa w unii walutowej. W związku z powyższym, aby gospodarka z większym powodzeniem
utworzyła optymalny obszar walutowy, musi się odznaczać określonymi właściwościami. Innymi
słowy, powinna spełniać tzw. kryteria teorii optymalnych obszarów walutowych, których w trakcie
udoskonalania OCA powstało wiele.4 Syntetyczne zestawienie kryteriów teorii optymalnych obszarów
walutowych przedstawia tabela numer 1 niniejszego artykułu.
Tabela 1. Kryteria teorii optymalnych obszarów walutowych
KRYTERIUM
CHARAKTERYSTYKA ZJAWISKA
Elastyczność
cen i płac
Spadek nominalnych cen i płac łagodzi skutki asymetrycznego
zaburzenia. Nie ma potrzeby stosowania kursu walutowego jako
instrumentu polityki gospodarczej.
Mobilność
środków
produkcji
Przepływ środków produkcji (przede wszystkim siły roboczej)
z krajów dotkniętych negatywnymi skutkami do krajów,
w których zaburzenie przynosi pozytywne skutki, łagodzi efekty
asymetrycznego zaburzenia.
R. A. Mundell
(1961)
Integracja
rynków
finansowych
Wysoki stopień integracji rynków finansowych stwarza warunki
przepływu kapitału. Łagodzi to efekty asymetrycznych zaburzeń.
C. Ingram
(1962)
Otwartość
gospodarki
Dywersyfikacja
produkcji
i konsumpcji
Integracja
fiskalna
Podobieństwo
stóp inflacji
Otwartość gospodarki krajów tworzących obszar walutowy
sprawia, że stosowanie kursu walutowego jako instrumentu
dostosowawczego nie jest skuteczne. Dewaluacja wywołuje
szybki wzrost stopy inflacji, nie wywołuje zaś wzrostu produkcji.
Dywersyfikacja struktury produkcji i konsumpcji, a także importu
i eksportu w krajach tworzących obszar walutowy zmniejsza
prawdopodobieństwo wystąpienia asymetrycznych zaburzeń. Jeśli
nawet zaburzenie tego typu dotknie te kraje, to wywoła negatywne
skutki jedynie w jakimś sektorze, a nie w całej gospodarce.
Przekazywanie pomocy finansowej z krajów dotkniętych
negatywnymi skutkami szoków do krajów, w których zaburzenie
przynosi pozytywne skutki, łagodzi efekty asymetrycznego
zaburzenia.
Podobieństwo stóp inflacji w krajach tworzących obszar walutowy
wpływa dodatnio na stabilność terms of trade i ułatwia utrzymanie
równowagi bilansu płatniczego.
AUTOR
M. Friedman
(1953)
M. Kawaii
(1987)
R. I.
McKinnon
(1963)
P. B. Kenen
(1969)
I. Fleming
(1972)
Źródło: opracowanie własne na podstawie: M. Jurek, P. Marszałek, Pieniądz, polityka pieniężna i systemy kursowe. Współczesne teorie i rozwiązania praktyczne, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Poznań 2007, s. 179.
Warto dodać, iż celem teorii optymalnych obszarów walutowych jest określenie cech, jakimi powinna
się charakteryzować gospodarka państwa (lub grupy państw), aby korzyści z wprowadzenia
sztywnego kursu walutowego lub wspólnej waluty były większe niż koszty takiej decyzji. Teorię tę
rozwijano do końca lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku. Ponowne zainteresowanie ekonomistów
2
http://co-to-znaczy.eu/ekonomia/konwergencja-realna.htm, dostęp dnia 24 maja 2015r.
Polska w strefie euro – szanse i zagrożenia, pod red. J. Ostaszewskiego, SGH, Warszawa 2008.
4
Jurek M., Marszałek P., Pieniądz, polityka pieniężna i systemy kursowe. Współczesne teorie i rozwiązania praktyczne,
Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Poznań 2007, s. 177.
3
3
teoria ta wzbudziła w latach dziewięćdziesiątych w związku z tworzeniem europejskiej Unii
Gospodarczej i Walutowej (UGiW). Reaktywowano ją w celu oceny szans realizacji kryteriów OCA.
Zgodnie z teorią grupa państw tworzy optymalny obszar walutowy, jeżeli każde z nich odnosi tzw.
korzyści netto, będące dodatnią różnicą korzyści i strat (wyrażające się poprzez wzrost PKB)5.
II.
Geneza i ewolucja polityki spójności – zarys
Przyczyn integracji europejskiej należy szukać w tragicznych skutkach II wojny światowej. Do
odbudowy zrujnowanych wojną gospodarek europejskich niezbędna była pomoc Stanów
Zjednoczonych. System z Bretton Woods zapewnił dolarowi i Stanom Zjednoczonym szczególną
pozycję w światowym systemie walutowym, dzięki czemu USA odebrały krajom europejskim status
potęgi gospodarczej. W tym czasie kraje Europy Środkowo-Wschodniej i Wschodniej utworzyły blok
komunistyczny i stopniowo narastała zimna wojna. Kraje Europy Zachodniej chcąc uniknąć kolejnego
konfliktu zbrojnego zdecydowały o włączeniu w proces integracji gospodarczej swoich niedawnych
wrogów. Przyczyny polityczne były równie istotne jak ekonomiczne. Przesłanki do rozwoju
wspólnotowej polityki strukturalnej znalazły się już w Traktatach Rzymskich.6 Należy jednak
podkreślić, że w żadnym z tych dokumentów termin polityka regionalna/spójności nie jest użyty
wprost. Nie istnieje również na gruncie przepisów traktatowych żadna oficjalna definicja
wspólnotowej polityki regionalnej/ spójności7. Niemniej, traktaty założycielskie nie podnosiły
expressis verbis kwestii polityki strukturalnej. Pierwsza propozycja jej założeń, w tym też utworzenia
Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego została zgłoszona przez Komisję Europejską w 1969
r. Koncepcja Komisji nie zyskała jednak wówczas wystarczającego poparcia8. Stało się to dopiero
kilka lat później, w momencie pierwszego rozszerzenia w latach 70, gdy do grona członków WE
dołączyły Dania, Irlandia oraz Wielka Brytania. Zwłaszcza dwa ostatnie kraje borykały się
z problemem nierównomiernego wzrostu gospodarczego poszczególnych regionów i to dzięki ich
akcesji podjęto zdecydowane kroki na rzecz stworzenia solidnych podwalin dla polityki spójności.
Zarówno Wielka Brytania, jak i Irlandia uzależniły bowiem swoje członkowstwo we Wspólnocie od
możliwości wdrożenia mechanizmu Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR). Tym
samym, w 1975 r. podjęto formalną decyzję o utworzeniu funduszu9. Warto w tym miejscu dodać, iż
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego ukierunkowany jest na rozwój potencjału społecznogospodarczego krajów członkowskich Unii Europejskiej oraz szczególnie słabych ekonomicznie
i gospodarczo regionów UE. Ze środków EFRR finansowane są przede wszystkim projekty, które
stawiają sobie za cel zwiększanie zatrudnienia, rozwój przedsiębiorczości, rozbudowę infrastruktury,
wzrost innowacyjności i konkurencyjności gospodarczej, poprawę ochrony środowiska czy
aktywizację współpracy między sąsiednimi regionami państw członkowskich10. Kolejne rozszerzenia
w latach 80 i przyjęcie państw o dużo niższym poziomie rozwoju gospodarczego, tj. Grecji (1981 r.),
Hiszpanii oraz Portugalii (1986 r.) pociągnęły za sobą potrzebę istotnych modyfikacji
w kształcie polityki strukturalnej. Na mocy Jednolitego Aktu Europejskiego w 1986r., poprzez
wprowadzenie do TWE Tytułu XIV (obecnie XVIII TFUE), poświęconemu spójności ekonomicznej
i społecznej, polityka regionalna uzyskała w końcu podstawy traktatowe. Konsekwencją drugiego
rozszerzenia oraz przyjęcia JAE było z kolei przeprowadzenie dwóch gruntownych reform funduszy
strukturalnych, określanych – od nazwiska ich twórcy, ówczesnego przewodniczącego Komisji WE –
mianem pakietów Delorsa. Objęły one lata 1988 – 1993 oraz 1994 – 1999. Główne założenia reform
dotyczyły przede wszystkim wprowadzenia zasady koncentracji środków w aspekcie finansowym,
geograficznym i celowym. Oznaczało to integrację środków finansowych, rozproszonych w ramach
poprzednio rozdzielnie funkcjonujących funduszy strukturalnych, wyznaczanie według określonych
kryteriów obszarów uprawnionych do wsparcia oraz definiowanie z góry celów, które mogą być
5
Jurek M., Marszałek P., Pieniądz, polityka pieniężna i systemy kursowe, op. cit., s. 177.
Traktat Ustanawiający Wspólnotę Europejską, wersja skonsolidowana, Dz. Urz. UE C z 10.11.1997 r.
7
M. Klamut, Cele i narzędzia polityki regionalnej Unii Europejskiej, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu, dokument
PDF, dostęp 19.04.2015r.
8
Cini M. (red.), Unia Europejska. Organizacja i funkcjonowanie, Warszawa 2007, str. 399.
9
Cini M. (red.), op. cit., str. 398 – 399.
10
http://www.fundusze-strukturalne.pl/efrr.html, dostęp dnia 24 maja 2015r.
6
4
finansowane z budżetu przeznaczonego na realizację polityki spójności. Ponadto zadecydowano, że
działania polityki strukturalnej będą podejmowane w ramach tzw. wieloletnich planów rozwoju,
przygotowywanych przez władze krajowe w porozumieniu z regionami, a następnie zatwierdzane
przez KE. Jednocześnie, Komisja uzyskała prawo do tworzenia własnych programów, wspierających
wybrane obszary tematyczne, mieszczące się w zakresie celów ogólnych – tzw. Inicjatyw
Wspólnotowych11.W rezultacie już w drugiej połowie lat 90-tych, wzrost znaczenia wspólnotowej
polityki regionalnej, skupiał się na porządkowaniu działań strukturalnych na terytorium Unii.
Kolejnym etapem w rozwoju polityki strukturalnej była przyjęta w 1999 r. w Berlinie Agenda 2000
(inaczej pakiet Santera). Określiła ona założenia tej polityki na lata 2000 – 2006, z których
najważniejsze zostały przeniesione na kolejny okres programowania. Obecnie ponad 90% środków
przeznaczonych na politykę strukturalną związanych jest z jej potrzebami regionalnymi. Lata 2007 –
2013 określały początek polityki spójności dążącej do wzrostu spójności ekonomicznej, społecznej
i terytorialnej, przy stopniowym odchodzeniu od modelu wyrównawczego – Konstytucja
Europejska/Traktat Lizboński (odpowiednie zapisy w tym zakresie określają Artykuł III-220
Konstytucji oraz art. 2 Traktatu Lizbońskiego). Z kolei nowy okres finansowania 2014 – 2020 oznacza
podporządkowanie polityki spójności realizacji celów Strategii Europa 2020 oraz przeciwdziałaniu
skutkom globalizacji zjawisk kryzysowych12.
III. Rozwój regionalny: zadania, cele, modele
Polska przystępując do Unii Europejskiej 1 maja 2004 roku stała się podmiotem ponadnarodowej
polityki regionalnej – polityki spójności. Kraje Wspólnoty zdecydowały się wdrożyć politykę
spójności w celu osiągnięcia zrównoważonego wzrostu gospodarczego na terenie państw
członkowskich UE. Uzyskanie tak określonego celu, wiąże się z koniecznością wyrównania różnic
rozwojowych między poszczególnymi krajami i regionami. Głównym zadaniem realizowanej przez
UE polityki spójności jest przyczynienie się do rozwoju gospodarczego, zwiększenie
konkurencyjności i zatrudnienia, przy jednoczesnym dążeniu do konwergencji przestrzennej. Efekty
polityki spójności przekładają się na wiele korzyści dla całej Wspólnoty. Komisja Europejska
zaliczyła do najważniejszych korzyści m. in.:
- wspomaganie wzrostu gospodarczego,
- podniesienie jakości kapitału ludzkiego,
- tworzenie nowych miejsc pracy,
- mobilizowanie kapitału do inwestowania,
- wspieranie zintegrowanego rozwoju,
- poprawę jakości inwestycji prywatnych,
oraz wzmocnienie potencjału innowacyjnego państw członkowskich. Realizacja polityki spójności jest
uzależniona od funduszy przeznaczonych na ten cel13.
Rozwój regionalny obejmuje zarówno dynamiczne procesy zachodzące pod wpływem określonych
warunków i czynników, które generują charakter oraz kierunek i tempo zmian społeczno –
gospodarczych, jak również celowo ukierunkowane zmiany, które poprzez uwarunkowania i czynniki
prorozwojowe zmierzają do realizacji zadań wskazanych właśnie w ramach polityki regionalnej.
Znaczenie polityki regionalnej dla kształtowania procesu rozwoju społeczno – gospodarczego
sprowadza się do realizacji celowo ukierunkowanych działań i zmian. Polityka strukturalna jest
ukierunkowanym działaniem zmierzającym do poprawy warunków i aktywizacji czynników rozwoju
11
Kawecka – Wyrzykowska E., Synowiec E.(red.), Unia Europejska. Tom I, Warszawa 2004, str. 286 – 289.
Cele i narzędzia polityki regionalnej Unii Europejskiej, op. cit.
13
Polityka spójności Unii Europejskiej. Doświadczenia, wnioski i rekomendacje na lata 2014-2020. Tom I. Wybrane
problemy realizacji polityki spójności w UE, pod red. B. Jóźwik, M. Sagan, T. Stępniewski. Wyd. KUL, Lublin 2012. Rozdz.
7, str. 137-152
12
5
regionalnego. Dążenie do spójności nie musi stanowić alternatywy dla dążenia do konkurencyjności.
Celem tej polityki staje się osiągnięcie poziomu różnic rozwojowych akceptowalnych społecznie14.
Zgodnie z powyższym, ma ona na celu wspieranie działań prowadzących do wyrównania warunków
ekonomicznych i społecznych we wszystkich regionach Unii Europejskiej. Podstawowymi
instrumentami realizacji polityki spójności są programy operacyjne, gdyż polityka ta to przede
wszystkim pomoc w formie dotacji dla regionów w Unii Europejskiej, która polega na realizacji trzech
najważniejszych celów:
•
konwergencji – czyli spójności – Unia Europejska wspiera rozwój infrastruktury oraz
potencjału gospodarczego i ludzkiego najbiedniejszych regionów;
•
podniesieniu konkurencyjności regionów i zatrudnienia – czyli Unia Europejska wpiera
innowacje i badania naukowe, zrównoważony rozwój oraz szkolenia zawodowego w mniej
rozwiniętych regionach;
•
europejskiej współpracy terytorialnej – czyli wspieranie, promocja i realizacja wspólnych
projektów o charakterze międzynarodowym na terytorium całej Unii Europejskiej.
Warto więc podkreślić, iż polega ona na wspieraniu wzrostu gospodarczego, społecznego
(np. walka z bezrobociem) i przestrzennego (m.in. poprawa komunikacji szynowej, drogowej
i lotniczej)15. Tak rozumiana spójność realizowana jest według określonych zasad, z których
podstawowe to16:
1) zasada komplementarności, oznaczająca, iż pomoc UE w wyrównywaniu dysproporcji uzupełnia
jedynie działania krajowe;
2) zasada spójności, wprowadzająca obowiązek zachowania integralności prowadzonych działań
z innymi politykami, priorytetami oraz instrumentami finansowymi Unii;
3) zasada partnerstwa, mówiąca o ścisłej współpracy KE z każdym państwem członkowskim,
władzami regionalnymi i miejskimi oraz partnerami społecznymi na gruncie polityki spójności;
4) zasada pomocniczości (subsydiarności), wskazująca, że UE działa w obszarze kompetencji nie
wyłącznych, należących do państw członkowskich (a do takich zaliczają się kwestie rozwoju
regionalnego), tylko wtedy, gdy cele działań nie mogą być zrealizowane w drodze interwencji
danego państwa, a jednocześnie ich lepszą realizacje zapewnią organy unijne,
5) zasada dodatkowości, funkcjonująca już od 1988 r. i zapewniająca, że wkład pochodzący
z funduszy strukturalnych nie zastępuje w całości publicznych lub równoważnych wydatków
strukturalnym, które ponosi państwo członkowskie,
6) zasada proporcjonalności (interwencji proporcjonalnej), która oznacza, że im mniejszy wkład
finansowy Unii, tym mniejsze zaangażowanie KE, a tym samym większa odpowiedzialność leżąca
po stronie państwa członkowskiego.
Polityka regionalna jest powszechnie stosowaną formą ingerencji państwa w przebieg procesów
społeczno-ekonomicznych zachodzących w przestrzeni. Jej realizacja opiera się najczęściej na jednym
z dwóch modeli rozwoju:
1) model wyrównawczy
2) model polaryzacyjno – dyfuzyjny
Pierwszy z nich zakłada, że podstawową barierą rozwoju jest występowanie zbyt dużych zróżnicowań
społeczno-ekonomicznych, a celem polityki regionalnej jest ograniczanie ich skali poprzez
koncentrowanie wsparcia na obszarach marginalizowanych. Z kolei drugi, zyskujący obecnie na
znaczeniu modelem, jest model polaryzacyjno-dyfuzyjny zakładający, że bariery rozwoju wymagające
interwencji mogą występować zarówno w obszarach marginalizowanych, jak i obszarach wzrostu.
Zgodnie z tym podejściem celem polityki regionalnej jest udzielanie interwencji pozwalającej
przezwyciężać lokalne bariery rozwoju i w pełni wykorzystywać zasoby endogeniczne, zarówno na
obszarach marginalizowanych, jak i na obszarach o relatywnie dobrej sytuacji gospodarczej. Wsparcie
tych drugich powinno na zasadzie dyfuzji pozytywnie oddziaływać na ich otoczenie i w ten sposób
14
Churski P, Geneza i przemiany europejskiej polityki spójności. Wnioski dla Polski. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza
w Poznaniu Instytut Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej, dokument PDF (stan na dzień
11.04.2015)
15
http://www.funduszeeuropejskie.20072013.gov.pl/OrganizacjaFunduszyEuropejskich/Strony/czymsafundusze.aspx, dostęp
28.02.2015
16
Zbiór aktów prawnych WE w zakresie funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności na lata 2007 – 2013. Komentarz,
Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2008, str. 36 – 43.
6
zmniejszać skalę zróżnicowań społeczno-ekonomicznych. Polityka regionalna, zwłaszcza ta
realizowana na obszarze państw członkowskich Unii Europejskiej, posiada bezpośredni związek
z dążeniem do zwiększania spójności ekonomicznej, społecznej i terytorialnej. Poprawa poziomu
spójności jest głównym celem unijnej polityki regionalnej. Zakłada się, że jej zwiększanie może
prowadzić do wzrostu konkurencyjności regionów Zjednoczonej Europy.17
IV. Traktat o Unii Europejskiej – spójność i konkurencja
Potrzeba prowadzenia wewnątrz Unii Europejskiej polityki regionalnej jest konsekwencją dużego
zróżnicowania stopnia rozwoju społecznego i gospodarczego poszczególnych krajów członkowskich
Unii oraz istnienia jeszcze większych dysproporcji rozwojowych pomiędzy ich regionami.
Dysproporcje te mają często charakter strukturalny, wynikający w głównej mierze z następujących
czynników:
• peryferyjnego położenia regionu,
• trudnych warunków klimatycznych i geograficznych,
• niedostatecznie rozwiniętej infrastruktury,
• niekorzystnej struktury gospodarki (z dominacją rolnictwa),
• niskiego poziomu kwalifikacji zawodowych ludności18.
Poprawa jakości życia oraz ograniczanie nadmiernych różnic w sytuacji materialnej i społecznej
ludności stanowi podstawowy cel wielu współczesnych koncepcji rozwoju społeczno-gospodarczego.
Z wielu prowadzonych badań wynika, że procesowi konwergencji między krajami UE towarzyszą
rosnące dysproporcje wewnątrzpaństwowe. W niektórych krajach czynienia występuje także proces
dywergencji – zwiększanie różnic między regionami najbogatszymi i najbiedniejszymi.
Wyrównywanie dysproporcji w poziomie życia i eliminowanie negatywnych zjawisk związanych
z wykluczeniem społecznym stanowi także priorytet polityki realizowanej przez Unię Europejską.
Według analiz przedstawianych przez Komisję Europejską, polityka spójności przynosi efekty
pozytywne, gdyż następuje stopniowe wyrównywanie różnic w rozwoju na poziomie państw
członkowskich. Najsłabsze gospodarczo kraje powoli zmniejszają dystans do średniej notowanej
w całej Wspólnocie. Jednym z podstawowych mierników pozwalających na ocenę materialnych
warunków życia jest dochód, a na potrzeby niniejszej analizy posłużono się medianą rocznych
ekwiwalentnych dochodów netto wyrażonych w PPS. Warto w tym miejscu wyjaśnić, iż dochód ten
definiowany jest jako suma dochodów pieniężnych (w przypadku dochodów z pracy najemnej
uwzględniających dodatkowo korzyści niepieniężne związane z użytkowaniem samochodu
służbowego) netto (po odliczeniu zaliczek na podatek dochodowy, podatków od dochodów
z własności, składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne) wszystkich członków gospodarstwa
domowego pomniejszona o: podatki od nieruchomości, transfery pieniężne przekazane innym
gospodarstwom domowym oraz rozliczenia z Urzędem Skarbowym. Przy obliczeniach wyników
z zakresu dochodów stosuje się zmodyfikowaną skalę ekwiwalentności OECD. Skala ta obliczona jest
w sposób następujący: 1 – dla pierwszej osoby dorosłej w gospodarstwie, 0,5 – dla każdego
następnego dorosłego członka gospodarstwa, 0,3 – dla każdego dziecka w wieku poniżej 14 lat19.
Na podstawie danych zawartych w tabeli 1 można stwierdzić, iż w Unii Europejskiej obserwuje się
znaczne różnice tej wielkości między krajami. Najwyższy poziom mediany rocznych ekwiwalentnych
dochodów netto w 2013 r. charakteryzował Luksemburg (28030 euro PPS). Wysokie dochody
obserwowano także w Austrii, Szwecji, Belgii, Niemczech, Danii, Holandii, we Francji i w Finlandii
(mediana w granicach 20904-19178 euro PPS). Polska pod względem wysokości mediany rocznych
ekwiwalentnych dochodów (9158 euro PPS) znalazła się w 2013 r. na 20. miejscu wśród krajów
ugrupowania. Najgorszą sytuację pod względem wielkości dochodów w 2013 r. obserwowano
w Rumunii, Bułgarii oraz na Łotwie, a także w Grecji, Estonii, Chorwacji, na Węgrzech i Litwie.
W większości krajów UE mediana dochodów w 2013 r. była wyższa niż w 2010 r., w tym
17
Churski P, Geneza i przemiany europejskiej polityki spójności. Wnioski dla Polski. op. cit.
http://www.exporter.pl/zarzadzanie/patrz_rowniez/unia_2_regiony.html, dostęp dnia 19.04.2015 r.
19
Szymańska J., Wpływ polityki spójności Unii Europejskiej na rozwój w krajach członkowskich, Politechnika Warszawska,
dokument PDF (stan na dzień 30.05.2015r)
18
7
w największym stopniu wzrosła na Litwie oraz w Polsce. Niższe dochody uzyskiwali natomiast
mieszkańcy Grecji, Irlandii, Cypru, Hiszpanii i Chorwacji.
Tabela 2 przedstawia zestawienie mediany ekwiwalentnych dochodów netto w poszczególnych
krajach UE za najbardziej aktualne dane w latach 2010 – 2013.
Tabela 2. Mediana ekwiwalentnych dochodów netto na podstawie badania EU-SILC*(w euro)
Wyszczególnienie
UE – 28
Austria
Belgia
Bułgaria
Cypr
Republika Czeska
Niemcy
Dania
Estonia
Grecja
Hiszpania
Finlandia
Francja
Chorwacja
Węgry
Irlandia
Włochy
Litwa
Luksemburg
Łotwa
Malta
Niderlandy
Polska
Portugalia
Rumunia
Szwecja
Słowenia
Słowacja
Zjednoczone Królestwo
2010
2011
w PPS (Purchasing Power Standard)
19 516
20 425
17 331
18 159
5 885
5 831
18 026
19 162
9 660
9 989
17 573
18 395
17 949
18 796
7 413
7 485
12 599
11 627
14 945
14 424
17 211
17 933
17 782
18 161
7 612
7 423
6 708
7 202
16 837
16 665
15 206
15 781
6 018
6 068
26 602
26 601
5 876
5 944
13 371
14 029
18 814
18 833
7 578
8 322
9 728
9 621
3 539
3 689
18 319
18 806
13 349
13 940
8 360
8 975
15 869
15 776
2012
2013
20 602
18 505
5 861
19 074
10 313
19 208
18 638
7 891
10 063
14 304
18 576
18 784
7 362
7 725
16 037
15 575
6 724
26 579
6 101
14 600
18 978
8 635
9 484
3 596
19 672
14 271
9 799
16 447
20 904
19 563
5 900
17 165
10 802
19 478
19 349
8 607
9 046
14 250
19 178
19 221
7 414
7 404
15 968
15 223
7 282
28 030
6 446
15 056
19 226
9 158
9 820
3 936
20 516
14 212
9 572
16 826
*Europejskie badanie warunków życia ludności, w skrócie EU-SILC (European Union Statistics on Income and Living
Conditions), stanowi punkt odniesienia dla porównywania statystyk dotyczących dystrybucji dochodów i integracji
społecznej w Unii Europejskiej.
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Badania EU-SILC. Jakość życia w krajach Unii Europejskiej – podstawowe
wskaźniki, dostęp dnia 30 maja 2015r.
Z dostępnych danych EU-SILC wynika również, iż wskaźnik zagrożenia ubóstwem (po uwzględnieniu
w dochodach transferów społecznych) w 2013 r. dla Unii Europejskiej ogółem wyniósł 16,6% i był
o 0,2 pkt. proc. wyższy niż w 2010 r. Najwyższą wartość wskaźnik ten przyjmował w Grecji (23,1%),
Rumunii (22,4%), Bułgarii (21,0%), na Litwie (20,6%) i w Hiszpanii (20,4%). Najmniej osób
zagrożonych ubóstwem w 2013 r. notowano w Czechach (8,6%), Holandii (10,4%), Finlandii (11,8%),
Danii (12,3%) i na Słowacji (12,8%). Wyraźne obniżenie wskaźnika zagrożenia ubóstwem
w porównaniu z 2010 r. obserwowano na Łotwie, w Finlandii, Wielkiej Brytanii, w Chorwacji,
Irlandii oraz w Danii (w granicach 1,5 p.proc.–1,0 p. proc.), przy czym w Finlandii i Irlandii
obserwowano znaczną poprawę w 2013 r. w porównaniu z rokiem poprzednim. Znaczny wzrost
wskaźnika zagrożenia ubóstwem w latach 2010-2013 odnotowano w Grecji (o 3,0 p. proc.), Estonii
(o 2,8 p. proc.), Szwecji (o 1,9 p. proc.) i Słowenii (o 1,8 p. proc.). W Polsce wskaźnik ten kształtował
8
się na poziomie 17,3% i był o 0,3 p. proc. niższy niż w 2010 r. 20 Graficzne zestawienie przedstawia
rysunek numer 1, zaś rysunek 2 – stopę bezrobocia.
Rysunek. 1. Wskaźnik zagrożenia ubóstwem (po uwzględnieniu w dochodach transferów
społecznych) według płci w 2013 roku (w %)
Źródło: opracowanie własne na podstawie: badania EU-SILC (European Union Statistics on Income and Living Conditions)
odsetek osób z rocznym ekwiwalentnym dochodem do dyspozycji poniżej progu zagrożenia ubóstwem, który wynosi 60%
krajowej mediany rocznych ekwiwalentnych dochodów do dyspozycji.
Rysunek 2. Zharmonizowana stopa bezrobocia* według płci w 2013 roku (w %)
* Zharmonizowana stopa bezrobocia jest wynikiem przyjętej przez Eurostat ujednoliconej metody wyznaczania tego
wskaźnika dla każdego z krajów Unii Europejskiej. Dane obliczane są przez Eurostat w oparciu o kwartalne wyniki badania
siły roboczej (BAEL), uwzględniającego definicję Międzynarodowej Organizacji Pracy (ILO) oraz miesięczne dane
z bezrobocia rejestrowanego.
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL/LFS).
W 2013 r. w Unii Europejskiej ogółem 10,8% aktywnych zawodowo było bez pracy, tj. o 1,2 p. proc.
więcej niż w 2010 r. Najtrudniejszą sytuację na rynku pracy obserwowano w Grecji i Hiszpanii, gdzie
stopa bezrobocia kształtowała się odpowiednio na poziomie 27,5% i 26,1%. Wysoką stopę
bezrobocia notowano także w Chorwacji, Portugalii, na Cyprze i w Słowacji (w granicach 17,3%14,2%). W Polsce wskaźnik ten wynosił 10,3%, tj. był o 0,6 p. proc. wyższy niż w 2010 r. Do
najniższych należało bezrobocie w Niemczech, Austrii i Luksemburgu (w granicach 5,2%-5,9%)21.
Zgodnie z Traktatem z Maastricht o Unii Europejskiej (1992), osiąganie korzyści każdego z jej
członków stanowi podstawowy cel pogłębiania procesu integracji europejskiej. W artykule 158 tego
20
21
Badania EU-SILC. Jakość życia w krajach Unii Europejskiej – podstawowe wskaźniki, dostęp dnia 30 maja 2015r.
Ibidem.
9
Traktatu Wspólnota stwierdza, że „wspierając wszechstronny, harmonijny swój rozwój będzie
rozwijać i kontynuować działania prowadzące do zwartości ekonomicznej i społecznej,
a w szczególności będzie dążyć do zredukowania różnic w stopniach rozwoju poszczególnych
regionów jak również zmniejszenia zacofania najmniej uprzywilejowanych regionów ...”. Promowanie
postępu gospodarczego i społecznego oraz wysokiego poziomu zatrudnienia, a więc wzmocnienia
spójności gospodarczej i społecznej Unii jest wyrazem dążenia do budowy społeczeństwa
europejskiego z rosnącymi standardami i równością szans. W kolejnym 159 artykule Traktatu
Wspólnota stwierdza, że: również państwa członkowskie mają w tym zakresie ważną rolę do
spełnienia. Powinny w tym celu prowadzić i koordynować swoją politykę gospodarczą w taki sposób,
by proces ten odbywał się na drodze osiągania zrównoważonego i trwałego rozwoju, w szczególności
poprzez stworzenie obszaru pozbawionego granic wewnętrznych oraz ustanowienie Unii
Gospodarczej i Monetarnej docelowo z jedną walutą. Obecnie dla polityki makroekonomicznej
każdego członka UE oznacza to, że powinna ona być zdolna do spełnienia w bliskiej przyszłości
wszystkich wymogów funkcjonowania Unii Walutowej, a więc powinna spełniać nominalne kryteria
konwergencji (zbieżności) zdefiniowane w art. 121 TWE i w Protokole do tego Traktatu22.
V. Polityka spójności w okresach programowania 2007-2013 i 2014-2020 – zasady, cele,
koncentracja polityki spójności
Dnia 6 października 2011 Komisja Europejska przyjęła projekt pakietu ustaw, w którym nakreślono
ramy polityki spójności UE na lata 2014-2020. Łączny budżet na lata 2014-2020 wynosi 376 mld
EUR, włączając w to fundusze na nowy instrument „Łącząc Europę”, który ma stymulować realizację
transgranicznych inwestycji w energetykę, transport i technologie informatyczne. Zapewnienie
ściślejszego powiązania pomiędzy polityką spójności, a zarządzaniem gospodarką Unii ma wesprzeć
efektywność wydatków ponoszonych z funduszy określonych we wspólnych ramach strategicznych
poprzez wprowadzenie solidnych zasad gospodarczych. Fundusze te można w razie potrzeby
przekierować, aby pomóc w rozwiązaniu problemów gospodarczych, z jakimi boryka się dany kraj.
Komisja zaproponowała szereg ważnych zmian w sposobie kreowania i wdrażania polityki spójności,
takich jak:
• skoncentrowanie na priorytetach strategii „Europa 2020”, tzn. na inteligentnym
i zrównoważonym rozwoju sprzyjającym wzrostowi zatrudnienia;
• nagradzanie wysokiej wydajności;
• wspieranie planowania zintegrowanego;
• skoncentrowanie na wynikach – monitorowanie postępów w osiąganiu uzgodnionych celów;
• wzmacnianie spójności terytorialnej;
• upraszczanie systemu udzielania pomocy.
Posiedzenie Rady Europejskiej zwołane 7 lutego 2013 r. miało określić kształt budżetu w nowej
perspektywie, który ostatecznie podczas sesji plenarnej 19 listopada 2013 roku przyjął Parlament
Europejski. Tabela poniżej i rysunek 3 przedstawiają kolejno zmianę celów w nowej perspektywie
programowania oraz zasady dla polityki spójności. Z kolei realizację działań interwencyjnych polityki
spójności na rzecz realizacji strategii Europa 2020 skoncentrowanej na 11 celach tematycznych
przedstawia rysunek 4.
Tabela 3. Zmiana celów polityki spójności
•
•
i
•
2007 – 2013
Konwergencja (EFRR, EFS, FS)
Regionalna konkurencyjność
zatrudnienie (EFRR, EFS)
Europejska współpraca terytorialna (EFRR)
2014 – 2020
• Inwestowanie dla wzrostu
i zatrudnienia (EFRR, EFS, FS)
• Europejska współpraca terytorialna (EFRR)
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Głodowska A., Znaczenie (…) op. cit.
22
Klamut M., Cele i narzędzia polityki regionalnej Unii Europejskiej, op. cit.
10
Rysunek 3. Zasady polityki spójności w nowym okresie programowania.
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Churski P, Geneza i przemiany…, op. cit.
Rysunek 4. Cele tematyczne polityki spójności na lata 2014-2020
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Churski P., Geneza i przemiany europejskiej (…) op. cit.
11
VI. Programy Operacyjne w latach 2007 – 2013 oraz w nowej perspektywie finansowej
2014 – 2020
Zgodnie z definicją Leksykonu Funduszy Unii Europejskiej, Program Operacyjny (PO) (Operational
Programme) to dokument przedłożony przez rząd państwa członkowskiego i zaakceptowany następnie
przez Komisję Europejską, określający strategię rozwoju (sektorową/ regionalną) wraz ze spójnym
zestawem priorytetów, które mają być osiągnięte z pomocą funduszu.23 Program operacyjny to jeden
z najważniejszych dokumentów z punktu widzenia absorpcji środków unijnych, mający na celu
realizację Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia. Zawiera całość spójnych priorytetów
strategicznych i może przyjmować formę krajowych programów operacyjnych lub regionalnych
programów operacyjnych. Propozycję kształtu oraz zakresu programu operacyjnego określa kraj
członkowski i przekłada go Komisji Europejskiej do akceptacji. Projekty krajowych programów
operacyjnych opracowuje Minister Rozwoju Regionalnego we współpracy z innymi ministrami.
Regionalne programy operacyjne przygotowuje zarząd województwa we współpracy z Ministrem
Rozwoju Regionalnego24.
Przystąpienie Polski do UE stworzyło unikalną możliwość nadrobienia zacofania cywilizacyjnego
w odniesieniu do elity społeczeństw i państw europejskich. Pojawiła się szansa na dokonanie
gruntownej zmiany funkcjonowania mechanizmów państwa i gospodarki. Środki pochodzące z kasy
unijnej umożliwiły przeprowadzenie zarówno podstawowych inwestycji infrastrukturalnych jak
i wprowadzenie koniecznych zmian, reform i inwestycji na które od wieków Polski nie było stać. Jak
wynika ze statystyk w zakresie wykorzystania funduszy europejskich w latach 2007 – 2013, dobrze
zainwestowane środki korzystnie wpływają na dynamikę wzrostu PKB, zwiększają konkurencyjność
naszej gospodarki, pomagają rozwijać przedsiębiorczość i tworzyć nowe miejsca pracy. Dzięki
środkom z Unii coraz więcej Polaków ma dostęp do nowoczesnych dróg i szerokopasmowego
Internetu25. Perspektywa finansowa na lata 2007-13 stanowiła ogromną szansę rozwojową dla Polski.
Na ten okres programowania Polska otrzymała w ramach realizacji polityki spójności 67,3 mld euro
z EFRR, EFS, FS. W obowiązującej perspektywie Polska ma do dyspozycji jeszcze większą sumę
środków. Na europejską politykę regionalną przeznaczono w budżecie UE na lata 2014–2020
największą pulę środków (351,8 mld euro z ogólnej kwoty 1082 mld euro), w związku z czym jest
ona głównym instrumentem inwestycyjnym Unii26.
Dzięki funduszom strukturalnym – Europejskiemu Funduszowi Rozwoju Regionalnego (EFRR),
Europejskiemu Funduszowi Społecznemu (EFS) – oraz dzięki Funduszowi Spójności (FS)
realizowana jest polityka spójności Unii Europejskiej. Europejski Fundusz Rozwoju
Regionalnego, jako największy z funduszy, ma na celu wyrównywanie różnic w rozwoju regionów.
Na lata 2014-2020 Polska ma otrzymać z EFRR 40,2 mld euro. Europejski Fundusz Społeczny ma
na celu poprawę jakości i dostępności miejsc pracy i możliwości zatrudnienia w Unii Europejskiej.
Udział EFS w alokacji funduszy strukturalnych w perspektywie finansowej 2014-2020 dla Polski
wyniósł 24,7%, co przekracza minimalny pułap unijny, którego wysokość to 23,1%. Z kolei Fundusz
Spójności jest instrumentem polityki strukturalnej, ale nie funduszem strukturalnym. Pomoc
z Funduszu Spójności otrzymują kraje, a nie regiony, jak w przypadku EFS i EFRR. Wsparcie ze
środków EFRR i EFS mogą otrzymać wszystkie regiony Europy. Jednak obowiązuje rozróżnienie
pomiędzy regionami mniej i bardziej rozwiniętymi oraz regionami w fazie przejściowej, aby zapewnić
skoncentrowanie środków z funduszy stosownie do wysokości produktu krajowego brutto (PKB)27:
- Regiony mniej rozwinięte: Ważnym priorytetem polityki spójności jest udzielanie wsparcia
regionom mniej rozwiniętym. Proces wyrównywania dysproporcji pomiędzy regionami mniej
rozwiniętymi a pozostałymi będzie wymagał długofalowych, zrównoważonych działań. Do kategorii
tej należą te regiony, których PKB na mieszkańca wynosi mniej niż 75 % średniego PKB w krajach
UE-27.
23
Kaczyński J.W., Willa R., Świstak M., Leksykon Funduszy Unii Europejskiej, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2009,
str.289.
24
http://mfiles.pl/pl/index.php/Program_operacyjny, dostęp dnia 28.04.2015r.
25
http://www.mir.gov.pl/fundusze/fundusze_europejskie/wykorzystanie_funduszy/Efekty/Strony/start.aspx, dostęp 7.01.2015
26
Poździk R, Ocena i wybór projektów do dofinansowania z EFRR , EFS i Funduszu Spójności, Wydawnictwo Sejmowe,
Warszawa 2013. str. 13
27
http://ec.europa.eu/inforegio, dostęp dnia 30 maja 2015 r.
12
- Regiony w fazie przejściowej: Regiony na poziomie NUTS 2, których PKB na mieszkańca wynosi
75-90% średniego PKB w krajach UE-27, z uwzględnieniem zróżnicowanego traktowania regionów
kwalifikujących się do pomocy w ramach celu „Konwergencja” w latach 2007-2013;
- Regiony bardziej rozwinięte: Wprawdzie głównym priorytetem polityki spójności pozostaną
interwencje w regionach mniej rozwiniętych, jednak istnieją też ważne wyzwania dotyczące
wszystkich państw członkowskich, takie jak ogólnoświatowa konkurencja w gospodarce opartej na
wiedzy oraz przechodzenie na gospodarkę niskoemisyjną. Do kategorii tej należą te regiony, których
PKB na mieszkańca przekracza 90 % średniego PKB w krajach UE-27.
Ponadto tworzona jest „sieć bezpieczeństwa” dla wszystkich regionów uprawnionych do pomocy
w związku z dążeniem do konwergencji w latach 2007-2013, a których PKB na mieszkańca
przekracza 75 % średniego PKB w krajach UE-27. Jeśli regiony te wejdą do kategorii regionów
w fazie przejściowej lub bardziej rozwiniętych, otrzymają z funduszy strukturalnych środki
w wysokości co najmniej dwóch trzecich środków przyznanych im na lata 2007-2013.28
Fundusz Spójności jest przeznaczony na wspieranie państw członkowskich, których dochód
narodowy brutto (DNB) na mieszkańca wynosi mniej niż 90 % średniego DNB dla krajów UE-27,
w inwestowaniu w transeuropejskie sieci transportowe (TEN-T) i w ochronę środowiska. Część
środków z Funduszu Spójności (10 mld EUR) zostanie przeznaczona na sfinansowanie podstawowych
sieci transportowych w ramach nowego instrumentu „Łącząc Europę”. Doświadczenia z ramami
finansowymi 2007-2013 pokazują, że wiele państw członkowskich ma trudności z wchłanianiem
dużych ilości funduszy UE w ograniczonym okresie. Ponadto sytuacja finansowa w niektórych
państwach członkowskich utrudnia wydatkowanie środków na współfinansowanie inwestycji przez
dany kraj. Aby ułatwić wchłanianie funduszy, Komisja zaproponowała podjęcie następujących
kroków:
• ustalenie górnych współczynników środków przydzielanych na zapewnienie spójności na
poziomie 2,5 % PKB;
• ustalenie górnych współczynników współfinansowania dla każdej priorytetowej osi programów
operacyjnych – na poziomie 75-85 % w regionach mniej rozwiniętych i najbardziej peryferyjnych,
na poziomie 75 % dla programów europejskiej współpracy terytorialnej, na poziomie 60 %
w regionach w fazie przejściowej oraz na poziomie 50 % w regionach bardziej rozwiniętych;
• wprowadzenie w umowach o współpracy określonych warunków dotyczących zwiększenia
możliwości administracyjnych.
W latach 2014-2020 z Funduszu Spójności skorzystają: Bułgaria, Chorwacja, Cypr, Czechy, Estonia,
Grecja, Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Słowenia i Węgry. Kwota
przyznana dla Polski na lata 2014-2020 z Funduszu Spójności to około 23,2 mld euro.29
Według obecnych prognoz w 2020 roku Polska przekroczy próg średniej unijnej zamożności
i będzie już zbyt „zasobnym” krajem, aby w takiej skali jak dotychczas i na dotychczasowych
zasadach móc korzystać z dofinansowywania swoich inwestycji z funduszy europejskich.
Podstawowego znaczenia nabiera zatem wyzwanie, jakim jest efektywne dokończenie tego procesu
tak, aby można było lepiej wykorzystać (ostatnie) środki unijne na tak dużą skalę w perspektywie lat
2014-202030. Warto wskazać, że obecna perspektywa finansowa na lata 2014 – 2020 zmieniła zasady
ubiegania się o dofinansowanie z Funduszy UE w kontekście rodzaju dofinansowywanych inwestycji,
wysokości udzielanego wsparcia czy formy finansowania. Część z tych zmian nie odwróci zupełnie
reguł wypracowanych w latach poprzednich, natomiast inne – dotyczące m.in. wspierania inwestycje
w energetyce i ochronie środowiska, pomocy publicznej dla dużych przedsiębiorstw czy sposobu
liczenia pomocy de minimis stanowią istotne novum. W latach 2014 – 2020 podmioty ubiegające się
o wsparcie z Funduszy UE mogą skorzystać z programów centralnych (w ramach których będę mogły
aplikować podmioty z całej Polski) oraz z programów regionalnych (w ramach których mogą
aplikować o wsparcie podmioty z jednego województwa)31. Poniższy rysunek ukazuje efekty
wykorzystania funduszy unijnych w latach 2007 – 2013, zaś tabela 4 rodzaje wspieranych projektów
29
http://ec.europa.eu/inforegio, dostęp dnia 30 maja 2015 r.
Jak Polska wykorzystała środki UE. Monografia wielu autorów pod red. naukową J. P. Gieorgicy, Warszawa 2014,
Polskie Stowarzyszenie Pointegracyjne Europa, str. 7.
31
http://ksiegowosc.infor.pl/obrot-gospodarczy/finanse-i-inwestycje/703548,Zasady-udzielania-wsparcia-z-Funduszy-UE-wlatach-20142020-co-sie-zmieni-w-porownaniu-do-poprzedniej-perspektywy-finansowej.html, dostęp dnia 24 maja 2015r.
30
13
w ramach poszczególnych PO. Procentową wysokość pomocy w podziale na regiony ukazuje tabela
na kolejnej stronie artykułu.
Rysunek 5. Wymierne efekty wykorzystania funduszy europejskich w Polsce w latach 2007-2013
Źródło:www.mir.gov.pl/fundusze/fundusze_europejskie/wykorzystanie_funduszy/Efekty/Strony/start.aspx, dostęp 6.05.2015
Tabela 4. Rodzaje wspieranych projektów w ramach poszczególnych Programów Operacyjnych
PROGRAM
Program Operacyjny Inteligentny Rozwój
(program centralny)
Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko
(program centralny)
Program Operacyjny Polska Wschodnia
(program centralny)
Program Operacyjny Wiedza, Edukacja, Rozwój
(program centralny)
Program Operacyjny Polska Cyfrowa (p. c)
Regionalne Programy Operacyjne
RODZAJ WSPIERANYCH PROJEKTÓW
innowacja, badania i rozwój, rozwój
przedsiębiorstw
transport, energia, ochrona środowiska
innowacja,
rozwój
przedsiębiorczość,
transport
innowacje społeczne, projekty miękkie,
szkolenia
szybki Internet, cyfryzacja
innowacja, badania i rozwój, rozwój
przedsiębiorstw, transport, energia, ochrona
środowiska
Źródło: opracowanie własne na podstawie: http://ksiegowosc.infor.pl/obrot-gospodarczy/finanse-iinwestycje/703548,Zasadyudzielania-wsparcia-z-Funduszy-UE-w-latach-20142020-co-sie-zmieni-w-porownaniu-do-poprzedniej-perspektywyfinansowej.html, dostęp dnia 24 maja 2015r.
14
Podobnie jak w poprzedniej perspektywie finansowej wysokość wsparcia uzależniona będzie od
regionu, w którym realizowana będzie inwestycja oraz od wielkości przedsiębiorstwa. W porównaniu
do poprzedniej perspektywy finansowej wsparcie będzie udzielane na niższym poziomie – szczególnie
dużą zmianę zanotuje woj. mazowieckie oraz regiony Polski zachodniej (ze względu ich wyższy
poziom rozwoju). Z kolei regiony Polski Wschodniej, z uwagi na fakt, że uważane są za najsłabiej
rozwinięte, będą korzystać z najwyższego poziomu wsparcia.
Tabela 5. Pomoc regionalna na lata 2014–2020 dla Polski
BAZOWA WYSOKOŚĆ POMOCY
50%
35%
25%
20%
15%
10%
REGION
podkarpackie, podlaskie,
woj. lubelskie,
warmińskomazurskie
woj. kujawsko-pomorskie, lubuskie, łódzkie, małopolskie,
opolskie, pomorskie, świętokrzyskie, zachodniopomorskie,
część woj. mazowieckiego
woj. dolnośląskie, śląskie, wielkopolskie
na obszarze należącym do części w. mazowieckiego
na obszarze Warszawy do 31.12.2017 r.
na obszarze Warszawy od 1.01.2018 r.
Źródło: opracowanie własne na podstawie: http://ksiegowosc.infor.pl/obrot-gospodarczy/finanse-iinwestycje/703548,Zasadyudzielania-wsparcia-z-Funduszy-UE-w-latach-20142020-co-sie-zmieni-w-porownaniu-do-poprzedniej-perspektywy
finansowej.html, dostęp dnia 24 maja 2015r.
Mapa pomocy regionalnej określa regiony państwa członkowskiego, które kwalifikują się do krajowej
regionalnej pomocy inwestycyjnej na mocy unijnych zasad pomocy państwa, oraz maksymalne
poziomy pomocy dla przedsiębiorstw w kwalifikujących się regionach. Przyjęcie mapy pomocy
regionalnej zagwarantuje ciągłość polityki regionalnej w Polsce. Zgodnie z nową mapą obszary,
których PKB na mieszkańca jest niższe niż 75 proc. średniej unijnej – zamieszkałe przez 86,3 proc.
ludności Polski – nadal będą kwalifikować się do regionalnej pomocy inwestycyjnej o maksymalnej
intensywności pomocy w granicach od 25 proc. do 50 proc. kwalifikowalnych kosztów odpowiednich
projektów inwestycyjnych. Natomiast województwo mazowieckie – w którym mieszka 13,7 proc.
ludności Polski – będzie kwalifikować się do pomocy o maksymalnej intensywności od 10 proc. do 35
proc., gdyż jego PKB na mieszkańca przekracza już 75 proc. średniej unijnej, a z pomocy regionalnej
powinny korzystać najmniej uprzywilejowane europejskie regiony. Maksymalne intensywności
pomocy stosują się do inwestycji dużych przedsiębiorstw – można je zwiększyć o 10 punktów
procentowych w przypadku inwestycji średnich przedsiębiorstw i o 20 punktów procentowych
w przypadku inwestycji małych przedsiębiorstw32.
Porównanie programów w „starej oraz nowej” perspektywie ukazuje rysunek na kolejnej stronie, zaś
poniżej zawarto krótki opis poszczególnych Programów Operacyjnych na lata 2014-202033:
• Program Operacyjny Inteligentny Rozwój (PO IR), będący kontynuatorem Programu
Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka z poprzedniej perspektywy, kładzie większy nacisk na
wspieranie działalności badawczo-rozwojowej. Dofinansowaniu podlegać będą także wdrożenia
wyników prac B+R oraz inwestycje w infrastrukturę B+R w przedsiębiorstwach i jednostkach
naukowych. Z kolei działania związane ze wsparciem budowy sieci szerokopasmowych oraz
rozwoju e-usług publicznych wyodrębnione zostały w nowym programie – PO Polska Cyfrowa.
Ponadto popularne w poprzednim okresie działania dotyczące wspierania e-gospodarki czy też
elektronicznego biznesu B2B będą realizowane na poziomie regionalnym.
• Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (PO IŚ), kontynuować będzie główne
założenia programu o tej samej nazwie z poprzedniej perspektywy. Gros środków zostanie
przeznaczone na budowę infrastruktury transportowej, wodno-kanalizacyjnej i gospodarki odpadami
(podobnie jak w latach 2007-2013). Duży nacisk zostanie położony na ograniczanie negatywnego
wpływu działalności gospodarczej na środowisko naturalne oraz energetykę ze źródeł odnawialnych.
32
33
http://europa.eu/rapid/press-release_IP-14-180_pl.htm, dostęp 6 maja 2015r.
http://eig.net.pl/dotacje-unijne, dostęp dnia 6 maja 2015 r.
15
• Program Operacyjny Polska Wschodnia (PO PW) jest programem skierowanym do pięciu
województw Polski Wschodniej (warmińsko-mazurskie, podlaskie, lubelskie, podkarpackie,
świętokrzyskie). Więcej środków niż w poprzednim okresie trafi do przedsiębiorców.
• PO Wiedza Edukacja Rozwój (PO WER), w porównaniu do swojego poprzednika – PO Kapitał
Ludzki – został znacznie okrojony. Wsparcie kierowane będzie przede wszystkim do instytucji
publicznych i samorządowych na realizację projektów systemowych (pozakonkursowych).
• 16 Regionalnych Programów Operacyjnych w nowej perspektywie będzie programami
dwufunduszowymi (tj. finansowanymi ze środków EFRR, EFS). Obejmą one bardzo szeroki zakres
interwencji: od wspierania działalności badawczo-rozwojowej i przedsiębiorczości, poprzez
działania związane z infrastrukturą drogową i kolejową, gospodarką komunalną, rewitalizacją,
infrastrukturą ochrony zdrowia i usług społecznych, aż po aspekty związane z walką
z wykluczeniem społecznym, podnoszeniem kwalifikacji zawodowych pracowników, czy poprawą
systemu edukacji.
Nowością w bieżącym okresie programowania jest koncepcja inteligentnych specjalizacji na szczeblu
krajowym i regionalnym, co wiąże się z potrzebą koncentracji wsparcia na obszarach kluczowych
z punktu widzenia możliwości rozwoju Polski czy danego województwa. Oznacza to większą szansę
na dotacje w projektach inwestycyjnych, w których dodatkowe punkty za zgodność projektu
z inteligentną specjalizacją będą przyznawane na etapie oceny merytorycznej. Z kolei w przypadku
projektów badawczych tylko przedsiębiorcy z branż zaliczających się do inteligentnych specjalizacji
będą mogli aplikować o dofinansowanie.
Rysunek 6. Rodzaje Programów Operacyjnych w minionej i aktualnej perspektywie finansowej
Źródło: opracowanie własne.
Zestawienie poniżej zawiera porównanie alokacji środków w ramach poszczególnych programów
w bieżącej i poprzedniej perspektywie finansowej.
Tabela 6. Alokacja środków na poszczególne programy w obu perspektywach
Program
PERSPEKTYWA 2007-2013
Alokacja środków
UE [mld €]
PO Innowacyjna Gospodarka
8,7
PO Infrastruktura i Środowisko
PO Rozwój Polski Wschodniej
PO Kapitał Ludzki
16 Regionalnych Programów
Operacyjnych
28,3
2,4
10
17,3
PERSPEKTYWA 2014-2020
Alokacja środków
Program
UE [mld €]
PO Inteligentny Rozwój
8,61
PO Polska Cyfrowa
2,17
PO Infrastruktura i Środowisko
27,41
PO Polska Wschodnia
2,00
PO Wiedza, Edukacja, Rozwój
4,69
16 Regionalnych Programów
31,28
Operacyjnych
Źródło: opracowanie własne na podstawie: www.mir.gov.pl/fundusze/fundusze_europejskie/wykorzystanie_funduszy/Efekty
/Strony/start.aspx, dostęp dnia 6 maja 2015
16
Tak więc podsumowując, w latach 2014-2020 fundusze polityki spójności zainwestujemy poprzez
sześć krajowych programów operacyjnych, w tym jeden ponadregionalny dla województw Polski
Wschodniej (lubelskie, podkarpackie, podlaskie, świętokrzyskie, warmińsko-mazurskie). Umowa
Partnerstwa jest dla nich punktem odniesienia. Programami krajowymi zarządzać będzie minister
właściwy ds. rozwoju regionalnego. Polska Cyfrowa to pierwszy krajowy program na lata 2014-2020,
wynegocjowany przez polski rząd i zatwierdzony przez Komisję Europejską.
VII.
Strategia Europa 2020
Europa 2020 to unijna strategia wzrostu na najbliższe dziesięciolecie. W zmieniającym się świecie
potrzebna jest inteligentna i zrównoważona gospodarka sprzyjająca włączeniu społecznemu.
Równoległa praca nad tymi trzema priorytetami powinna pomóc UE i państwom członkowskim
w uzyskaniu wzrostu zatrudnienia oraz zwiększeniu produktywności i spójności społecznej. Unia
wyznaczyła sobie konkretny plan obejmujący pięć celów – w zakresie zatrudnienia, innowacji,
edukacji, włączenia społecznego oraz zmian klimatu/energii, które należy osiągnąć do 2020 r.
W każdym z tych obszarów wszystkie państwa członkowskie wyznaczyły z kolei własne cele krajowe.
Konkretne działania na poziomie zarówno unijnym, jak i krajowym wzmacniają realizację strategii34.
Aby móc oceniać postępy w realizacji założeń strategii Europa 2020, przyjęto pięć głównych celów
dla całej UE. Te europejskie cele przekładane są na cele krajowe, co pozwoli uwzględnić specyficzną
sytuację każdego z państw UE. Cele dla UE w 2020 r. przedstawiają się następująco35:
1) Zatrudnienie – 75 proc. osób w wieku 20-64 lat powinno mieć pracę;
2) Badania i rozwój – na inwestycje w badania i rozwój powinniśmy przeznaczać 3 proc. PKB Unii
3) Zmiany klimatu i zrównoważone wykorzystanie energii
• należy ograniczyć emisje gazów cieplarnianych o 20 procent w stosunku do poziomu
z 1990 r. (lub nawet o 30 proc., jeśli warunki będą sprzyjające)
• 20 procent energii powinno pochodzić ze źródeł odnawialnych
• efektywność energetyczna powinna wzrosnąć o 20 procent;
4) Edukacja
• Ograniczenie liczby uczniów przedwcześnie kończących edukację do poziomu poniżej
10 procent;
• co najmniej 40 proc. osób w wieku 30-34 powinno mieć wykształcenie wyższe;
5) Walka z ubóstwem i wykluczeniem społecznym – zmniejszenie liczby osób zagrożonych
ubóstwem i wykluczeniem społecznym o conajmniej 20 milonów.
Strategia Europa 2020 obejmuje również trzy wzajemnie ze sobą powiązane priorytety:
• rozwój inteligentny: rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji;
• rozwój zrównoważony: wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej
przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej;
• rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu: wspieranie gospodarki o wysokim poziomie
zatrudnienia, zapewniającej spójność społeczną i terytorialną.
Komisja przedstawiła również siedem projektów przewodnich, które umożliwią postępy w ramach
każdego z priorytetów tematycznych:
• „Unia innowacji” – projekt na rzecz poprawy warunków ramowych i dostępu do finansowania
badań i innowacji, tak by innowacyjne pomysły przeradzały się w nowe produkty i usługi, które
z kolei przyczynią się do wzrostu gospodarczego i tworzenia nowych miejsc pracy;
• „Młodzież w drodze” – projekt na rzecz poprawy wyników systemów kształcenia oraz ułatwiania
młodzieży wejścia na rynek pracy;
• „Europejska agenda cyfrowa” – projekt na rzecz upowszechnienia szybkiego Internetu
i umożliwienia gospodarstwom domowym i przedsiębiorstwom czerpania korzyści z jednolitego
rynku cyfrowego;
34
35
http://ec.europa.eu/europe2020/europe-2020-in-a-nutshell/priorities/index_pl.htm, dostęp dnia 23 maja 2015r.
http://www.mg.gov.pl/Bezpieczenstwo+gospodarcze/Strategia+Europa+2020, dostęp 20 maja 2015r.
17
•
„Europa efektywnie korzystająca z zasobów” – projekt na rzecz uniezależnienia wzrostu
gospodarczego od wykorzystania zasobów, przejścia na gospodarkę niskoemisyjną, większego
wykorzystania odnawialnych źródeł energii, modernizacji transportu oraz propagowania
efektywności energetycznej;
• „Polityka przemysłowa w erze globalizacji” – projekt na rzecz poprawy otoczenia biznesu,
szczególnie w odniesieniu do MŚP, oraz wspierania rozwoju silnej i zrównoważonej bazy
przemysłowej, przygotowanej do konkurowania na rynkach światowych;
• „Program na rzecz nowych umiejętności i zatrudnienia” – projekt na rzecz modernizacji rynków
pracy i wzmocnienia pozycji obywateli poprzez rozwój kwalifikacji przez całe życie w celu
zwiększenia współczynnika aktywności zawodowej i lepszego dopasowania popytu do podaży na
rynku pracy, między innymi dzięki mobilności siły roboczej;
• „Europejski program walki z ubóstwem” – projekt na rzecz zapewnienia spójności społecznej
i terytorialnej, tak aby korzyści płynące ze wzrostu gospodarczego i zatrudnienia były szeroko
dostępne, a osoby ubogie i wykluczone społecznie mogły żyć godnie i aktywnie uczestniczyć
w życiu społeczeństwa.
W realizację siedmiu powyższych projektów przewodnich będzie zaangażowana zarówno Unia
Europejska, jak i państwa członkowskie. Do rozwiązania największych problemów i osiągnięcia
celów strategii Europa 2020 w pełni wykorzystane zostaną instrumenty, jakimi dysponuje kraj na
poziomie UE, przede wszystkim jednolity rynek, instrumenty finansowe i narzędzia polityki
zewnętrznej. W celu maksymalnego zwiększenia wpływu polityki spójności na osiąganie
priorytetowych celów UE Komisja zaproponowała, aby wzmocnić proces planowania strategicznego.
Wymaga to wprowadzenia wspólnych ram strategicznych, umów o współpracy oraz listy celów
tematycznych zgodnych ze strategią „Europa 2020” i jej zintegrowanymi wytycznymi. W celu
zwiększenia skuteczności działań zostaną wprowadzone nowe postanowienia warunkowe, dzięki
którym finansowanie przez UE będzie stanowić dla państw członkowskich silną zachętę do realizacji
celów strategii „Europa 2020”. Warunkowość przyjmie formę tzw. warunków ex ante, które trzeba
będzie spełnić przed wypłatą funduszy, oraz tzw. warunków ex post, które uzależniają wypłatę
dodatkowych funduszy od uzyskanych wyników. Zgodnie z wytycznymi zaprezentowanymi przez
Komisję Europejską nowa strategia i jej założenia mają stanowić zintegrowane wytyczne w kreowaniu
nowego wymiaru polityki spójności. Planowane jest zwiększenie roli instytucji regionalnych
w tworzeniu strategii nowych programów operacyjnych. Niepokojący wydaje się jednak fakt, iż
widoczna jest na tym etapie tworzenia ram polityki regionalnej 2014-2020 tendencja do traktowania
jej jako narzędzia wykonawczego strategii Europa 2020. Polityka spójności ma służyć już nie tylko
zmniejszaniu różnic w rozwoju gospodarczym, do jej zadań dołączono promowanie zielonej
gospodarki, ochronę środowiska, redukcję dwutlenku węgla. Taki zabieg jest stosunkowo
niebezpieczny, większy zakres działań może przyczynić się do zmniejszenia efektywności i swoistego
„rozmycia” się kształtu polityki, z pomocą której nastąpił wzrost gospodarczy w regionach państw
członkowskich. Zaprezentowane wytyczne stanowią jedynie wstępne propozycje, ich doprecyzowanie
będzie miało miejsce w ciągu najbliższych kilkunastu miesięcy. Pozostaje mieć nadzieję, iż nie nastąpi
nadmierne rozbudowanie zadań polityki regionalnej. Historia jej tworzenia ukazała, iż redukcja
priorytetów, wzrostu kontroli oraz kooperacji przekładają się na realny wzrost konkurencyjności Unii
Europejskiej.36
VIII. Podsumowanie polityki spójności w kontekście funkcjonowania strefy euro
W polityce strukturalnej Unii Europejskiej konwergencja zajmuje zasadnicze miejsce na poziomie
definiowanych celów. Począwszy od reformy funduszy strukturalnych pod koniec lat
osiemdziesiątych, poprzez kolejne perspektywy finansowe artykułowano priorytet dotyczący
wyrównywania dysproporcji rozwojowych pomiędzy regionami europejskimi. Spełnienie wszystkich
kryteriów zbieżności nominalnej i prawnej jest warunkiem koniecznym do wejścia do strefy euro. Nie
36
http://www.mg.gov.pl/Bezpieczenstwo+gospodarcze/Strategia+Europa+2020, dostęp 20 maja 2015r.
18
należy jednak zapominać o procesie konwergencji realnej, który tak naprawdę zadecyduje o zakresie
osiąganych korzyści, jak również skali potencjalnych kosztów wynikających z zamiany waluty
narodowej na euro. Obejmuje ona wszystkie mechanizmy eliminujące ryzyko ewentualnego
wystąpienia szoków asymetrycznych w gospodarce, bądź istnienie takich struktur, które pozwolą te
wstrząsy szybko absorbować. Konwergencja realna jest zatem związana z odpowiednią
synchronizacją cykli koniunkturalnych tych krajów i strefy euro, podobnym poziomem wydajności
pracy czy podobnym poziomem PKB per capita. Stopień synchronizacji cykli koniunkturalnych
stanowi ważne uwarunkowanie bilansu korzyści i kosztów członkostwa kraju w unii walutowej.
Dogłębna analiza tego zagadnienia jest więc niezbędna z punktu widzenia państwa przygotowującego
się do akcesji. Umożliwia bowiem identyfikację obszarów odpowiedzialnych za ewentualną
desynchronizację cykli i tym samym na zastosowanie odpowiednich narzędzi instytucjonalnych,
pozwalających na zwiększenie symetrii szoków dotykających gospodarki czy poprawę
funkcjonowania alternatywnych względem niezależnej polityki pieniężnej i kursowej mechanizmów
absorpcji szoków. Jednym z najważniejszych celów polityki strukturalnej Unii Europejskiej jest
redukcja dysproporcji rozwojowych pomiędzy krajami członkowskimi i ich regionami. Głównymi
beneficjentami tej polityki są kraje o niższym poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego,
w tym Polska. Dzięki odpowiedniemu ukierunkowaniu działań realizowanych przy wsparciu
finansowym funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności – nasz kraj ma szansę na odrobienie
zaległości rozwojowych oraz znaczne przyspieszenie procesów zmierzających do osiągnięcia
konwergencji z innymi krajami Wspólnoty. Warto podkreślić, że polityka spójności sprzyja
konwergencji w skali poszczególnych państw członkowskich, w tym zbliżaniu się Polski do średniego
poziomu rozwoju dla całej UE. Instrumentem służącym osiąganiu przez Polskę wysokiej
konwergencji z krajami UE są przede wszystkim Programy Operacyjne. Mając na uwadze
dotychczasowe doświadczenia wdrażania funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności w Polsce
(konkretne efekty rzeczowe i jakościowe), jak również skalę i zasięg planowanych przedsięwzięć
w nowej perspektywie można przyjąć, iż polityka spójności stanowi zasadniczy czynnik wpływający
na kształt uwarunkowań i przebieg procesów rozwojowych w Polsce.
Literatura:
1. Churski P., Geneza i przemiany europejskiej polityki spójności. Wnioski dla Polski. Uniwersytet im. Adama
Mickiewicza w Poznaniu Instytut Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej, dokument
PDF
2. Cini M. (red.), Unia Europejska. Organizacja i funkcjonowanie, Warszawa 2007
3. Głodowska A., Znaczenie konwergencji w aktualnej i przyszłej polityce strukturalnej Unii Europejskiej,
dokument PDF, Katedra Handlu Zagranicznego Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie.
4. http://ec.europa.eu/europe2020/europe-2020-in-a-nutshell/targets/index_pl.htm,
5. http://eig.net.pl/dotacje-unijne
6. http://mfiles.pl/pl/index.php/Program_operacyjny,
7. http://www.exporter.pl/zarzadzanie/patrz_rowniez/unia_2_regiony.html
8. http://www.funduszeeuropejskie.20072013.gov.pl/OrganizacjaFunduszyEuropejskich/Strony/czymsafundusz
e.aspx,
9. http://www.mir.gov.pl/fundusze/fundusze_europejskie/wykorzystanie_funduszy/Efekty/Strony/start.aspx
10. Jabłoński Ł., 2009, Teoretyczne kwestie konwergencji ekonomicznej [w:] Konwergencja modeli
ekonomicznych Polska i Ukraina, red. M.G. Woźniak, V.I. Chuzhykov, D.G. Lukianenko, Uniwersytet
Ekonomiczny w Krakowie, Kraków.
11. Jak Polska wykorzystała środki UE. Monografia wielu autorów pod red. naukową J. P. Gieorgicy, Warszawa
2014, Polskie Stowarzyszenie Pointegracyjne Europa.
12. Jurek M., Marszałek P., Pieniądz, polityka pieniężna i systemy kursowe. Współczesne teorie i rozwiązania
praktyczne, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Poznań 2007
13. Kaczyński J.W., Willa R., Świstak M., Leksykon Funduszy Unii Europejskiej, Wydawnictwo C.H. Beck,
Warszawa 2009,
14. Kawecka – Wyrzykowska E., Synowiec E.(red.), Unia Europejska. Tom I, Warszawa 2004.
15. Klamut M., Cele i narzędzia polityki regionalnej Unii Europejskiej, Uniwersytet Ekonomiczny we
Wrocławiu, dokument pdf
19
16. Komisja Europejska. Komunikat Komisji Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego
rozwoju sprzyjającemu włączeniu społecznemu. Bruksela 3.3.2010 KOM (2010) 2020 wersja ostateczna
17. Polityka spójności Unii Europejskiej. Doświadczenia, wnioski i rekomendacje na lata 2014-2020. Tom I.
Wybrane problemy realizacji polityki spójności w UE, pod red. B. Jóźwik, M. Sagan, T. Stępniewski. Wyd.
KUL, Lublin 2012.
18. Polska w strefie euro – szanse i zagrożenia, pod red. J. Ostaszewskiego, SGH, Warszawa 2008.
19. Poździk R., Ocena i wybór projektów do dofinansowania z EFRR, EFS i Funduszu Spójności, Wydawnictwo
Sejmowe, Warszawa 2013
20. Szymańska J., Wpływ polityki spójności Unii Europejskiej na rozwój w krajach członkowskich, Politechnika
Warszawska, dokument PDF
21. Traktat Ustanawiający Wspólnotę Europejską, wersja skonsolidowana, Dz. Urz. UE C z 10.11.1997 r.
22. Zbiór aktów prawnych WE w zakresie funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności na lata 2007 – 2013.
Komentarz, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2008
Spis tabel i rysunków:
Tabela 1. Kryteria teorii optymalnych obszarów walutowych …………………………………………....
Tabela 2. Mediana ekwiwalentnych dochodów netto na podstawie badania EU-SILC…………………...
Tabela 3. Zmiana celów polityki spójności ……………………………………………………………….
Tabela 4. Rodzaje wspieranych projektów w ramach poszczególnych Programów Operacyjnych ……...
Tabela 5. Pomoc regionalna na lata 2014–2020 dla Polski ………………………………………….........
Tabela 6. Alokacja środków na poszczególne programy w obu perspektywach ………………………….
Rysunek. 1. Wskaźnik zagrożenia ubóstwem (po uwzględnieniu w dochodach transferów społecznych)
według płci w 2013 roku (w %) …………………………………………………………………………...
Rysunek 2. Zharmonizowana stopa bezrobocia według płci w 2013 roku (w %) ………………………..
Rysunek 3. Zasady polityki spójności w nowym okresie programowania………………………………...
Rysunek 4. Cele tematyczne polityki spójności na lata 2014-2020 ……………………………………….
Rysunek 5. Wymierne efekty wykorzystania funduszy europejskich w Polsce w latach 2007-2013…….
Rysunek 6. Rodzaje Programów Operacyjnych w minionej i aktualnej perspektywie finansowej ………
3
8
10
14
15
16
9
9
11
11
14
16
20