Sytuacja kobiet na polskim rynku pracy

Sytuacja kobiet na polskim rynku pracy
– współczesność i wyzwania przyszłości
dr Anna Jawor-Joniewicz
Jasionka, 20 września 2012 r.
Podstawowe pojęcia
Płeć
Biologiczna
(ang. sex)
Kulturowa
(ang.
gender)
Podstawowe pojęcia c.d.
STEREOTYPY PŁCI - uogólnione przekonania na temat kobiet
i mężczyzn, przyjmują postać uproszczonych opisów “męskiego
mężczyzny” i “kobiecej kobiety”.
Odnoszą się na przykład do tego, jakie cechy psychiczne są
uważane za charakterystyczne dla kobiet, a jakie dla mężczyzn, jakie
rodzaje aktywności są przeznaczone dla reprezentantów/ek
poszczególnych płci (w życiu prywatnym i zawodowym), jak
zachowują się mężczyźni, a jak kobiety. Znamienne dla stereotypów
płci jest to, że cechy przypisywane kobietom są zazwyczaj
przeciwstawne tym, którymi opisuje się mężczyzn i odwrotnie,
a same stereotypy bardzo trudno ulegają zmianie.
Jak rodzi się dyskryminacja?
Stereotypy
Uprzedzenia
Dyskryminacja
Jak kształtują się stereotypy?
• Rola
rodziny
• Rola
szkoły
(np. wzorce
i ojca)
matki
(np.
podręczniki,
podejście nauczycieli)
• Rola mediów ( np. reklamy,
bohaterowie seriali etc.)
Badanie treści polskich podręczników – o kobietach
„Najważniejszą potrzebą kobiet jest pragnienie miłości […]
równocześnie z tą potrzebą występuje pragnienie zdobycia
partnera, […] który opiekowałby się nią i dzieckiem”, „Bez miłości
kobieta traci poczucie bezpieczeństwa”,
„kobieta oczekuje uznania dla swojej urody, dzięki czemu czuje
się akceptowana”,
„kobieta potrzebuje odmiany w codziennym życiu, nowych
drobiazgów w domu, nowych ubrań i to nie tylko w czasie
narzeczeństwa”,
„kobieta stara się o wygląd domu i o to, by było posprzątane i by
sprzęty pasowały do siebie, łatwo ją zranić , krytykując jej dom”.
„Można ją porównać do szyby – uderzona w jednym miejscu
rozpada się cała”.
Badanie treści polskich podręczników – o mężczyznach
• „Mężczyźni mają zrozumienie dla spraw świata,
chętnie angażują się w problemy swojego
otoczenia, w określone dzieło”;
• „warto prześledzić na przestrzeni długiej historii
wzorce zachowań mężczyzny oparte, z jednej
strony, na wrodzonych predyspozycjach, z drugiej
zaś wynikające z pełnionych funkcji społecznych”.
Konsekwencje stereotypowego postrzegania ról
kobiet i mężczyzn
• Rynek pracy:
-
niższe wynagrodzenia: kobiety otrzymują średnio ok. 85%
wynagrodzenia mężczyzny o podobnych kompetencjach na podobnych
stanowiskach,
-
zawody sfeminizowane,
przedszkolanki),
-
wśród osób długotrwale bezrobotnych przeważają kobiety,
-
szczególnie trudna jest sytuacja absolwentek, kobiet po 45 roku życia
oraz mieszkanek wsi,
-
kobiety mają utrudniony dostęp do stanowisk kierowniczych (szklany
sufit, lepka podłoga),
-
mobbing, molestowanie seksualne.
gorzej
opłacane
(pielęgniarki,
nauczycielki,
Równy status kobiet i mężczyzn w Polsce
• 1995 r. - powstaje Urząd Pełnomocnika ds. Kobiet i Rodziny
• 1997 r. - Uchwalenie przez rząd Krajowego Programu Działań na rzecz
Kobiet do roku 2000 (na podstawie Platformy Działania i Deklaracji
Pekińskiej). Likwidacja Urzędu Pełnomocnika Rządu do spraw Kobiet
i Rodziny. Powołanie Pełnomocnika Rządu do Spraw Rodziny
• 2002 r. – powołanie Pełnomocnika Rządu ds. Równego Statusu Kobiet
i Mężczyzn
• 2003 r. – przyjęcie Krajowego Programu działań na rzecz Kobiet na lata
2003-2005 (powołanie pełnomocników wojewódzkich)
• 2005 r. -likwidacja Biura PRds.RSKiM, jego zadania zostają przeniesione
do utworzonego Departamentu Kobiet, Rodziny i Przeciwdziałania
Dyskryminacji podlegającego wiceministrowi pracy i polityki społecznej
• 2008 r. -utworzenie stanowiska Pełnomocnika ds. Równego Traktowania
Aspekt prawny – legislacja polska
• Konstytucja RP (1997 r.)
- art. 32. 1. Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego
traktowania przez władze publiczne.
2. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym
lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.
- art. 33. 1. Kobieta i mężczyzna w Rzeczypospolitej Polskiej mają równe prawa
w życiu rodzinnym, politycznym, społecznym i gospodarczym.
2. Kobieta i mężczyzna mają w szczególności równe prawo do kształcenia,
zatrudnienia i awansów, do jednakowego wynagradzania za pracę jednakowej
wartości, do zabezpieczenia społecznego oraz do zajmowania stanowisk, pełnienia
funkcji oraz uzyskiwania godności publicznych i odznaczeń.
• Kodeks Pracy - przede wszystkim art. 112, 113 oraz art. 183a-183e
• Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U.
z 1 maja 2004r.)
Jak przełamywać stereotypy?
szczebel krajowy
 Promowanie partnerskiego modelu rodziny,
 Rozwój edukacji antydyskryminacyjnej (podręczniki, program
nauczania),
 Wprowadzenie „kwot” w zarządach przedsiębiorstw i w radzie
mienistrów,
 Zmiana wizerunku kobiet i mężczyzn w mediach,
 Zmiana naszych przyzwyczajeń i zachowań,
 Podjęcie
działań
ukierunkowanych
na
godzenie
życia
zawodowego i prywatnego (system opieki nad dziećmi
i osobami starszymi, wydłużanie urlopów ojcowskich),
 Upowszechnienie zarządzania różnorodnością,
 Wdrożenie programów wspierających grupy zagrożone
marginalizacją czy wykluczeniem (programy dla absolwentów,
osób po 45 roku życia).
Równość płci
Stan, w którym:
- kobietom i mężczyznom przypisuje się taką samą
wartość społeczną, równe prawa i równe
obowiązki oraz gdy mają oni równy dostęp
do zasobów (środki finansowe, szanse rozwoju),
z których mogliby korzystać,
- kobiety i mężczyźni mają możliwość wyboru
drogi życiowej bez ograniczeń stereotypów
płci.
Kontakt
dr Anna Jawor-Joniewicz
Instytut Pracy i Spraw Socjalnych
e-mail: [email protected]