Informacje na temat egzaminu

• Kurs dotyczy teorii wizualności w kontekście zjawisk literackich (tekstowych).
Poszczególne tematy wykładów i spotkań seminaryjnych to:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
wizualność – zakres i znaczenie terminu (Svetlana Alpers, Hal Foster);
audiowizualność współczesnej kultury (Marshall McLuhan, Stuart Hall)
wzrok – konceptualizacja problemu (traktaty optyczne, „maszyny widzenia”,
okularcentryzm kultury zachodniej (Martin Jay)
filozofia spojrzenia (Maurice Merleau –Ponty, Jean Paul Sartre, Jacques Lacan)
teorie perspektywy (perspektywa jako „forma symboliczna – Erwin Panofsky)
kulturowe teorie patrzenia - „gaze” (Laura Mulvey, John Berger), krytyka
przedstawień wizualnych w badaniach kulturowych (postkolonializm, feminizm,
marksizm)
terminy kulturowo i społecznie zorientowanych analiz dotyczących wizualności:
fetysz, idol, totem, spektakl, symulakra, panoptykon, reżim skopiczny, skopofilia,
skopofobia, ikonoklazm, voyeuryzm
teoria obrazu (picture/image), wizerunku, przejawu wizualnego
zwrot ikoniczny i zwrot piktorialny
metodologie badań nad obrazowością w tym zwłaszcza:
- antropologia obrazu (Hans Belting, David Freedberg) oraz
- visual culture studies (Nicholas Mirzoff, Jonathan Crary, James Elkins, Mieke Bal, Norman
Bryson, W.J.T. Mitchell, Ernst van Alphen) oraz Bildwissenschaft (Gottfried Boehm, Horst
Bredekamp)
- dyskurs i obraz (Georges Didi – Huberman)
- polityka i obraz (Jacques Rancière)
•
•
badania interdyscyplinarne dotyczące związków literatury i sztuk wizualnych
(komparatystyka intermedialna, translacja intersemiotyczna, problem obiektów
hybrydycznych i synoptycznych); teoria intermediów (Dick Higgins)
zjawiska z pogranicza literatury i sztuk audiowizualnych (np. poezja wizualna,
sonorna, etnopoezja, happening, tekst w obrazie/obraz w tekście, adaptacja literatury,
hiperfikcja, literackie gatunki polimedialne, ekfraza i hypotypoza etc.)
•
Zajęcia wstępne: Jenny Holzer, Ian Hamilton Finlay, Franciszka i Stefan Themersonowie
"Oko i ucho" (1944/45)
• 2
Obiekty synoptyczne; obiekty synchroniczne; gatunki tekstowo-obrazowe (zwłaszcza
emblematy, carmen figuratum, kaligramy i stemmata); poezja konkretna i poezja foniczna,
etnopoezja; artyści sztuk wizualnych tworzący obiekty synchroniczne.
• 3
Enklawa semantyczna (Mieczysław Wallis)
relacje słowa i obrazu (Simon Morley)
historia "słów w obrazach" (Michel Butor)
PS. Warto zaglądnać na kilka spotkań w ramach Festiwalu Conrada:
- w czwartek, 18, Lokator Andre Rouille o fotografii cyfrowej
- koniecznie wykład Michaela Frieda /klasyk analiz fotografii!/ (piątek, MOCAK, 18 i
sobota, Grodzka 64 o 14)
• 4
Relacje między literatura a sztukami wizualnymi
-klasyczny topos "Ut pictura poesis"
-sztuki przestrzenne i czasowe: G.E. Lessing
-XIX-wieczne doktryny "sztuk siostrzanych" (Sister Arts), "wzajemnego oswietlania sie
sztuk" (Erhellung), romantyczna "synteza sztuk", "korespondencja sztuk"
-XX wiek i nowe metody badania wzajemnych zależności: intersemiotyczność,
intertekstualność, intermedialność
-badania interdyscyplinarne, kulturoznawstwo i komparatystyka
- Stefan Żółkiewski
- Maryla Hopfinger
- Marshall McLuhan
• 5
Periodyzacje kultury według dominanty kognitywnej: McLuhan, Baudrillard, Hopfinger
Nowoczesność a wizualność (Simmel, Sontag, Sztompka)
definicja wizualności (Hal Foster)
Martin Jay i reżimy skopiczne (paradygmaty widzenia)
a. kartezjański perspektywizm
b. sztuka opisu
c. barokowe "szaleństwo widzenia"
kulturowa teoria perspektywy liniowej (Panofsky)
• 6
24 XI
kulturowe determinanty widzenia
2
okularcentryzm kultury Zachodu
lux i lumen
percepcja wzrokowa a kultura klasyczna i średniowieczna
• 7
1 XII
teorie widzenia od renesansu po współczesność
fizjologia wzroku
suplementacje wzroku: maszyny optyczne
- camera obscura
- stereoskop (fotoplastikon)
"obserwator" i technologie (Jonathan Crary)
• 8
8 XII:
1. Opozycja wobec hipertrofii wzroku
- zwrot lingwistyczny w awangardach początku wieku
- enukleacja surrealistów
2. Rekorporalizacja podmiotu patrzącego
- Maurice Merleau-Ponty, Oko i umysł
3. Teoria "spojrzenia" (le regard, gaze)
- Jean-Paul Sartre, Byt i nicość cz. III, r. 4
- Jacques Lacan, Cztery podstawowe koncepcje psychoanalizy, rozdz. 6-9
- teoria "ekranu"
• 9
gaze- kulturowa teoria spojrzenia
różnice gaze-glance
looking-seeing-gazing
gaze/spojrzenie w badaniach genderowych
Laura Mulvey i podmiot kina
gaze/spojrzenie w badaniach postkolonialnych
John Berger o konwencji aktu w malarstwie zachodnioeuropejskim
3
• 10
5.01
Obraz
obraz i reprezentacja
wartość obrazu (esetyczna, ekonomiczna, polityczna)
znaczenia obrazu (ekspresyjne, dokumentacyjne, reprezentacyjne)
picture a image (WJT Mitchell)
zwrot piktorialny (pictorial turn)
zwrot ikoniczny (ikonische Wende -Gottfried Boehm)
niepredykatywna logika obrazów
słowo i obraz
• 11
12.01
metodologie badań obrazów
P. Sztompka: semiotyczna, strukturalna, hermeneutyczna,dyskursywna
J. Rose, Visual Methodologies:
interpretacja kompozycyjna, analiza zawartości, metoda semiotyczna, psychoanalityczna,
dyskursywna, studia recepcji, podejscie antropologiczne
Roland Barthes, Retoryka obrazu
• 12
Aby Warburg i atlas Mnemosyne
Erwin Panofsky: analiza preikonograficzna, ikonograficzna i ikonologiczna
antropologia wizualna
4
socjologia wizualna
antropologia obrazu (Hans Belting, David Freedberg)
archeologia mediów
• 13
visual culture studies:
badacze, założenia, przedmiot kultury wizualnej, tematy i obszary zainteresowań
• 14
TEKSTY EGZAMINACYJNE:
1. Marshall McLuhan Wybór pism, tłum. Karol Jakubowicz, Warszawa 1975.
Galaktyka Gutenberga (fragm.)
2. Roland Barthes, Retoryka obrazu, „Pamiętnik Literacki” 1985, z. 3, tłum. Maria B.
Fedewicz.
3. Erwin Panofsky, Studia z historii sztuki, red. J. Białostocki, Warszawa 1971 (rozdział
Ikonografia i ikonologia)
4. Michel Foucault, Panoptyzm, z: Nadzorować i karać, tłum. T. Komendant. (rodział 3;
fragment: WArszawa 1998, tłum. T. Komendant s. 191-203)
lub
Guy Debord, Społeczeństwo spektaklu (fragm.)
5. Laura Mulvey, Visual Pleasure and Narrative Cinema, “Screen” 1975, no 16.3.
(Przyjemność wzrokowa a kino narracyjne, tłum. J. Mach; w: Panorama współczesnej myśli
filmowej, red. A. Helman, Kraków 1992.
6. W.J.T. Mitchell, Zwrot piktorialny, “Kultura Popularna” 2009/1 (fragment); s. 5-9;
bez dyskusji o The Techniques of the Observer
7. Hans Belting, Antropologia obrazu. Szkice do nauki o obrazie, Kraków 2007, tłum. M.
Bryl (rozdział Miejsce obrazów II. Próba antropologiczna )
lub
David Freedberg, Potęga wizerunków: rozdział Idolatria i ikonoklazm, tłum. Ewa Klekot,
Kraków 2005.
5
8. Georges Didi – Huberman, Obrazy mimo wszystko, Kraków 2008, tłum. Maja Kubiak
Ho-Chi (cz I: Obrazy mimo wszystko)s. 10-62
9. Jacques Rancière Estetyka jako polityka, fragm. Los obrazów. Rozdział pierwszy, tłum.
J. Kutyła, P. Mościcki; Warszawa 2007.
10. Mieke Bal, Wizualny esencjalizm i przedmiot kultury wizualnej, tłum. M. Bryl, w:
Perspektywy współczesnej historii sztuki. Antologia przekładów „Artium Quaestiones”,
Poznań 2009.
Odnośniki do lektur: http://www.antropkult.republika.pl/audio/audio-lektury.htm
• 15
Egzamin bedzie się składał z dwóch pytań:
1. obejmuje zakres wiedzy z wykładu; obowiązuje znajomość problemów wymienianych w
opisach kolejnych spotkań na Pegazie
2. pytanie dotyczące jednego z 10 tekstów z listy powyżej; teksty będą dostępne w pdf na
stronie kursu na Pegazie
3. Ostateczna ocena z kursu zalezy również od ilosci punktów otrzymanych na ćwiczeniach
Punktacja:
ćwiczenia: max 50 punktów - warunki ustala prowadzący zajęcia
egzamin: 50 punktów
razem 100:
60 - dst
75 - db
90 i więcej: bdb
6