zarządzanie wsparciem unii europejskiej dla działań w
Transkrypt
zarządzanie wsparciem unii europejskiej dla działań w
2008 Sprawozdanie specjalne nr 11 EUROPEJSKI TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY ZARZĄDZANIE WSPARCIEM UNII EUROPEJSKIEJ DLA DZIAŁAŃ W ZAKRESIE SKŁADOWANIA ZBÓŻ W MAGAZYNACH PAŃSTWOWYCH PL Sprawozdanie specjalne nr 11 2008 ZARZĄDZANIE WSPARCIEM UNII EUROPEJSKIEJ DLA DZIAŁAŃ W ZAKRESIE SKŁADOWANIA ZBÓŻ W MAGAZYNACH PAŃSTWOWYCH (przedstawione na mocy art. 248 ust. 4 akapit drugi, WE) EUROPEJSKI TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY 2 EUROPEJSKI TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY 12, rue Alcide De Gasperi L-1615 Luksemburg Telefon : (352) 4398-45410 Faks : (352) 4398-46430 E-mail : [email protected] Internet : http://www.eca.europa.eu Sprawozdanie specjalne nr 11 2008 Wiele informacji o Unii Europejskiej znajduje się w portalu Europa (http://europa.eu). Dane katalogowe znajdują się na końcu niniejszej publikacji. Luksemburg: Urząd Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich, 2009 ISBN 978-92-9207-038-0 DOI 10.2865/68406 © Wspólnoty Europejskie, 2009 Powielanie materiałów dozwolone pod warunkiem podania źródła Printed in Belgium SPIS TREŚCI Punkty IIX STRESZCZENIE 112 WSTĘP 17 WPROWADZENIE 812 PRZEGLĄD SYSTEMÓW ZARZĄDZANIA 1316 ZAKRES KONTROLI I PODEJŚCIE KONTROLNE 1743 UWAGI 1733 18 19 2029 3033 CZY DOBRZE ZARZĄDZANO FIZYCZNYMI OPERACJAMI ZWIĄZANYMI ZE SKŁADOWANIEM ZBÓŻ W MAGAZYNACH PAŃSTWOWYCH? PRZYJĘCIE ZBÓŻ DO SKŁADOWANIA FIZYCZNE ZABEZPIECZENIE SKŁADOWANYCH ZBÓŻ ZBYT SKŁADOWANYCH ZBÓŻ NIEDOPUSZCZANIE DO POWSTANIA ZAPASÓW STRUKTURALNYCH 3443 3638 3940 4143 CZY STOSOWANE PRZEZ KOMISJĘ PROCEDURY ZAPEWNIAJĄ MINIMALIZACJĘ KOSZTÓW PONOSZONYCH PRZEZ UE? KOSZTY TECHNICZNE KOSZTY AMORTYZACJI KOSZTY FINANSOWE 4454 WNIOSKI I ZALECENIA ZAŁĄCZNIK I ILOŚCI ZBÓŻ SKŁADOWANYCH W MAGAZYNACH PAŃSTWOWYCH NA KONIEC ROKU BUDŻETOWEGO 30 WRZEŚNIA ZAŁĄCZNIK II WYDATKI NA INTERWENCYJNE SKŁADOWANIE ZBÓŻ WG TYPU KOSZTÓW ZAŁĄCZNIK III SZCZEGÓŁOWE DANE DOTYCZĄCE OBLICZANIA WYDATKÓW PONIESIONYCH W KONTEKŚCIE OPERACJI W RAMACH SKŁADOWANIA ZBÓŻ W MAGAZYNACH PAŃSTWOWYCH ODPOWIEDZI KOMISJI STRESZCZENIE I. Celem składowania produktów rolnych w magazynach państwowych jest stabilizacja rynków i zapewnienie rolnikom godnego poziomu życia. Państwa członkowskie skupują produkty po cenie interwencyjnej ustalonej przez Radę na podstawie propozycji przedstawionej przez Komisję i składują je do czasu, gdy można je sprzedać bez doprowadzania do spadku cen na rynkach UE. II. Zapasy zbóż w magazynach zmniejszały się w ostatnim czasie wskutek znacznego wzrostu cen rynkowych. Poziom zapasów w przyszłości zależeć będzie również od wielu innych czynników, takich jak warunki klimatyczne i decyzje o kształcie polityki, podejmowane w kontekście przeprowadzanej przez Komisję w 2008 r. oceny funkcjonowania WPR (tzw. Health Check). III. Trybunał zbadał przestrzeganie zasady oszczędności przy udzielaniu przez Unię Europejską wsparcia dla działań w zakresie składowania zbóż w magazynach państwowych, a w szczególności zbadał, do jakiego stopnia zminimalizowano koszty i maksymalizowano dochody. Badanie to opierało się na analizie danych, przeprowadzonej w Komisji i w dwóch państwach członkowskich o największych zapasach. Na miejscu sprawdzono warunki składowania i jakość próby 18 partii zbóż w 11 magazynach. 5 STRESZCZENIE IV. VII. Trybunał ustalił, że procedury, które gwarantują należytą jakość skupowanego zboża oraz odpowiednie warunki jego składowania, są stosowane właściwie. Płatności na rzecz państw członkowskich z tytułu składowania zbóż oparte są na danych przekazywanych Komisji. Zważywszy na wysokość kwot tych płatności, Komisja powinna zaostrzyć procedury weryfikacyjne i wprowadzić kontrole na miejscu w zakresie poprawności danych. V. Procedury stosowane przy zbyciu składowanych w magazynach zapasów nie zawsze zapewniają minimalizację kosztów netto interwencji, czy też skrócenie czasu składowania do niezbędnego minimum. Trybunał zaleca, aby: a) u s t a n a w i a n e m i n i m a l n e c e n y s p r z e d a ż y odzwierciedlały jakość i miejsce składowania zbóż; b) g d y t y l k o p o z w a l a j ą n a t o w a r u n k i rynkowe: i) zboża nie powinny być oferowane na wywóz, jeżeli możliwe jest uzyskanie wyższej ceny na rynku wewnętrznym; ii) a minimalnie niższe oferty powinny być przyjmowane, jeżeli związana z tym strata jest niższa niż przyszłe koszty składowania. VI. Przejrzystość procesu budżetowego byłaby większa, gdyby wskazywano wszystkie składniki kosztów działań niezwiązanych bezpośrednio z celami interwencyjnego składowania zbóż, takich jak wspomaganie osób najbardziej potrzebujących lub wsparcie branży produkcji bioetanolu. VIII. Metoda obliczania zwrotów na rzecz państw członkowskich zasadniczo gwarantuje, że zwroty te nie przekraczają poniesionych kosztów i że w interesie państw członkowskich leży utrzymywanie kosztów na niskim poziomie. Komisja powinna jednak zrewidować stosowane przez siebie koszty standardowe dla transakcji nieobejmujących przemieszczenia towarów. Ponadto stawki stosowane do obliczania kosztów finansowych powinny zostać zrewidowane, aby zachęcić państwa członkowskie do przedstawiania faktycznie ponoszonych przez nie kosztów finansowych i zmniejszyć do minimum ryzyko nadmiernych zwrotów. IX. Choć zalecane przez Trybunał udoskonalenia miałyby ograniczone konsekwencje finansowe przy obecnej dobrej koniunkturze, mogłyby one znacząco wpłynąć na budżet UE, jeżeli w przyszłości poziom zapasów zbóż ponownie wzrośnie. Ponadto mogłyby one odnosić się do innych działań w ramach składowania interwencyjnego. Dlatego też Trybunał zdecydowanie zaleca jak najszybsze wdrożenie tych udoskonaleń. WSTĘP WPROWADZENIE 1. Celem składowania produktów rolnych w magazynach państwowych jest stabilizacja powiązanych rynków i zapewnienie rolnikom godnego poziomu życia 1 . Gdy ceny rynkowe są niskie, państwa członkowskie skupują produkty (pod pewnymi warunkami) oferowane przez producentów lub pośredników po cenie interwencyjnej ustalonej przez Radę na podstawie propozycji przedstawionej przez Komisję. Produkty te składowane są w magazynach aż do momentu ich zbycia na rynku wewnętrznym, gdy ceny wzrosną, albo poprzez wywóz. 2. Komisja zwraca państwom członkowskim koszt składowania (koszty magazynowe i finansowe) oraz część pierwotnego kosztu nabycia skupowanych produktów w ramach mechanizmu tzw. amortyzacji. Przychody netto (przychody pomniejszone o pierwotny koszt, po uwzględnieniu amortyzacji) ze zbycia zasilają budżet wspólnotowy. 3. Chroniąc producentów przed obniżonymi cenami, działanie interwencyjne funkcjonuje niczym „siatka asekuracyjna”. Jednakże nie powinno ono zakłócać działania rynków poprzez zachęcanie do trwałej nadprodukcji i powodowanie nagromadzenia się zapasów strukturalnych. 4. Polityka interwencyjna na rynku zbóż ma swoje początki w 1962 r., kiedy to Rada ustanowiła ją jako instrument wspólnej organizacji rynku. W załącznikach I i II przedstawiono ilości i koszt zbóż w magazynach państwowych od 2000 r. Ilość składowanego żyta zmniejszyła się po zniesieniu w 2003 r. interwencji w odniesieniu do tego zboża. Ilość innych zbóż zwiększyła się gwałtownie w 2005 r. w wyniku dobrych zbiorów i przystąpienia do UE 10 nowych państw członkowskich, lecz stale wzrastające ceny rynkowe sprawiły, że znikła potrzeba interwencji i pozwoliły też na sprzedaż zgromadzonych zapasów. W konsekwencji do czerwca 2008 r. zapasy zostały praktycznie wyczerpane. Koszt składowania w magazynach państwowych ulegał w tym czasie analogicznym zmianom. 1 Rozporządzenie Rady (WE) nr 1784/2003 (Dz.U. L 270, 21.10.2003, s. 78) uchylone i zastąpione rozporządzeniem (WE) nr 1234/2007 (Dz.U. L 299 z 16.11.2007, s. 1). 7 5. Przyszłe trendy cen rynkowych i stanu zapasów interwencyjnych zależą od licznych czynników, takich jak warunki klimatyczne i światowy popyt, które są trudne do przewidzenia. Choć nie oczekuje się obecnie wzrostu stanu zapasów w krótkim terminie, w przyszłości zmiana taka jest możliwa. W tym kontekście, w ramach przeprowadzanej obecnie oceny funkcjonowania WPR, Komisja proponuje utrzymać interwencję publiczną przynajmniej w odniesieniu do podstawowego zboża (pszenicy zwyczajnej) oraz niektórych innych produktów w celu zachowania „siatki asekuracyjnej” na wypadek wystąpienia na rynku zakłóceń 2 . Kolejną kwestią omawianą przez Radę było utworzenie „zapasów strategicznych” dla zapewnienia bezpieczeństwa zaopatrzenia w żywność 3 . 2 6. Niektóre z ustaleń Trybunału dotyczących polityki zbytu zapasów i kosztów mogą odnosić się również do innych produktów (takich jak masło, odtłuszczone mleko w proszku, alkohol, wołowina i cielęcina, cukier luzem i pakowany), ponieważ podlegają one temu samemu rozporządzeniu 4 i tym samym systemom zarządzania. 5 7. Trybunał poruszał już wcześniej kwestię składowania produktów rolnych w magazynach państwowych w opublikowanym w 1988 r. sprawozdaniu specjalnym 5 poświęconym głównie sprawie księgowania wydatków na składowanie oraz kontroli w zakresie ilości i jakości zapasów. Sprawozdanie specjalne z 1999 r. 6 dotyczyło wpływu reformy WPR z 1992 r. na sektor zbóż. COM(2007) 722 wersja ostateczna z 20 listopada 2007 r., a następnie COM(2008) wersja ostateczna z 20 maja 2008 r. 3 Rada ds. Rolnictwa i Rybołówstwa, posiedzenie Rady nr 2834, Bruksela 26-27 listopada 2007 r. (15333/07 (Presse 264)). 4 Rozporządzenie Komisji (WE) nr 884/2006 (Dz.U. L 171 z 23.6.2006, s. 35). Trybunał Obrachunkowy – Sprawozdanie specjalne nr 5/88 dotyczące zarządzania i kontroli w zakresie składowania w magazynach państwowych (Dz.U. C 274 z 24.10.1988). 6 Trybunał Obrachunkowy – Sprawozdanie specjalne nr 2/99 na temat skutków reformy WPR dla sektora zbóż (Dz.U. C 192 z 8.7.1999). 8 PRZEGLĄD SYSTEMÓW ZARZĄDZANIA 8. Odpowiedzialność za działania związane z administrowaniem składowania w magazynach państwowych spoczywa na agencjach płatniczych w państwach członkowskich 7 . Obejmuje ono zakup i zbyt zbóż, kontraktowanie obiektów magazynowych, przeprowadzanie rozmaitych kontroli i prowadzenie odpowiedniej ewidencji rzeczowej i księgowej. Agencje płatnicze wprowadzają swoje dane rzeczowe i finansowe do prowadzonej przez Komisję komputerowej bazy danych. Komisja wykorzystuje te informacje do monitorowania sytuacji i obliczania kwot, jakie poszczególne państwa członkowskie powinny otrzymać lub zapłacić. 9. Producenci lub pośrednicy uzyskują możliwość sprzedaży zbóż w ramach interwencji po cenie interwencyjnej. Zanim dana agencja płatnicza przyjmie ofertę, zboża są ważone i poddane analizie w celu ustalenia, czy ich jakość odpowiada minimalnym wymogom obowiązującym w ramach interwencji. Agencje płatnicze dostosowują cenę interwencyjną, aby ta uwzględniała pewne cechy jakościowe, takie jak wilgotność, zanieczyszczenia i ciężar właściwy. 10. Zboża przechowywane są w zakontraktowanych przez państwa członkowskie obiektach magazynowych (takich jak magazyny i silosy), które muszą spełniać minimalne standardy. Agencje płatnicze państwa członkowskiego mają obowiązek zapewnić odpowiednie warunki przechowywania zbóż w magazynach. Wiąże się to z koniecznością przeprowadzania corocznej kontroli stanu zapasów oraz kontroli ad hoc w magazynach. 11. Agencje płatnicze mają obowiązek informować Komisję o każdej stwierdzonej stracie lub degradacji. Jeśli w konsekwencji zboża nie spełniają już warunków interwencji, to agencje płatnicze lub podmioty składujące, nie zaś Komisja, ponoszą odpowiedzialność finansową. Wszelkie płatności z tytułu amortyzacji i innych kosztów, otrzymane uprzednio za zapasy, które uległy degradacji, należy zwrócić Komisji. 7 Rozporządzenie Komisji (WE) nr 884/2006 (Dz.U. L 171 z 23.6.2006, s. 35). 9 12. Komisja ustala podejście do zbytu magazynowanych zbóż na podstawie własnych prognoz rynkowych. Następnie państwa członkowskie organizują przetargi na zbyt składowanych zbóż. Komisja podejmuje decyzję o tym, którą ofertę zaakceptować po konsultacji z komitetem zarządzającym ds. zbóż, składającym się z przedstawicieli państw członkowskich. Komitet może odrzucić każdą proponowaną decyzję kwalifikowaną większością głosów. Odpowiedzialność za realizację zatwierdzonych operacji zbytu spoczywa na agencjach płatniczych. Źródło: ECA ZAKRES KONTROLI I PODEJŚCIE KONTROLNE 13. Trybunał zbadał, na ile wsparcie Unii Europejskiej dla działań w zakresie składowania zbóż w magazynach państwowych zgodne jest z zasadą oszczędności, a w szczególności, w jakim stopniu minimalizowane są koszty tych działań i w jakim stopniu maksymalizuje się dochody. 14. W niniejszej kontroli poszukiwano odpowiedzi na następujące pytania: a) Czy dobrze zarządzano fizycznymi operacjami związanymi ze składowaniem zbóż w magazynach państwowych? b) Czy stosowane przez Komisję procedury zapewniają minimalizację kosztów ponoszonych przez UE? 15. Podejście kontrolne obejmowało następujące czynności: a) ocenę procedur przyjętych przez Komisję i państwa członkowskie w celu wdrożenia polityki i dostarczenia danych; b) badanie zgodności działań w zakresie składowania zbóż w dwóch skontrolowanych państwach członkowskich oraz c) s p r a w d z e n i e w a r u n k ó w s k ł a d o w a n i a i j a k o ś c i z b ó ż w w y b r a n y c h magazynach. 16. Kontrola objęła działania w zakresie składowania zbóż w roku budżetowym zakończonym 30 października 2006 r. oraz w pierwszych pięciu miesiącach kolejnego roku budżetowego. Prace kontrolne na miejscu podjęte w 2007 r. objęły kontrolę agencji płatniczych w Niemczech i na Węgrzech, które łącznie odpowiadały za 91% zapasów składowanych w magazynach państwowych w czasie kontroli 8 . Trybunał sprawdził warunki składowania i jakość próby 18 partii zbóż składowanych w 11 magazynach w tych państwach członkowskich. Próba została dobrana na podstawie ilości pozostających w magazynach i kryteriów logistycznych. 8 Nietypowa koncentracja zapasów w tych państwach członkowskich wynikła ze znacznych ilości składowanych zbóż oraz z faktu, że zbyt zapasów w innych państwach członkowskich nastąpił wcześniej z przyczyn logistycznych (transport na rynki). 11 UWAGI CZY DOBRZE ZARZĄDZANO FIZYCZNYMI OPERACJAMI ZWIĄZANYMI ZE SKŁADOWANIEM ZBÓŻ W MAGAZYNACH PAŃSTWOWYCH? 17. Szukając odpowiedzi na to pytanie, Trybunał zbadał, w jakim stopniu: a) skupowane zboża spełniają wymóg właściwej jakości; b) warunki składowania są odpowiednie; c) zboża sprzedawane są wydajnie, gdy tylko pozwolą na to warunki; d) Komisja działa w sposób pozwalający na uniknięcie powstania zapasów strukturalnych. PRZYJĘCIE ZBÓŻ DO SKŁADOWANIA 18. Trybunał sprawdził stosowane przez agencje płatnicze procedury przyjmowania ofert pod względem ich zgodności z obowiązującym wówczas rozporządzeniem 9 . Przeprowadzono kontrolę dokumentacji odnoszącej się do próby 31 zakupów w celu sprawdzenia ich zgodności oraz poprawności powiązanych płatności. W próbie nie wykryto błędów, a dokumentacja dostarczyła wystarczających dowodów na to, że stosowane przez agencje płatnicze procedury spełniały wymogi wspomnianego rozporządzenia. FIZYCZNE ZABEZPIECZENIE SKŁADOWANYCH ZBÓŻ 19. Komisja przeprowadziła w 2005 i 2006 r. kontrole w pięciu państwach członkowskich, nie stwierdzając w ich wyniku poważniejszych problemów w zakresie warunków składowania zbóż w tych krajach 10 . Trybunał sprawdził odpowiedniość warunków składowania 18 partii zbóż przechowywanych w 11 magazynach w Niemczech i na Węgrzech. Stan dziewięciu magazynów uznano za zadowalający. W dwóch magazynach stwierdzono niezadowalające warunki przechowywania, przy czym agencje płatnicze podjęły już uprzednio odpowiednie działania zaradcze, a jakość zbóż z tego powodu nie ucierpiała. 9 Rozporządzenie Komisji (WE) nr 824/2000 (Dz.U. L 100 z 20.4.2000, s. 31), wersja skodyfikowana: rozporządzenie (WE) nr 687/2008 (Dz.U. L 192 z 19.7.2008, s. 20). 10 Skontrolowane wtedy państwa członkowskie to: Republika Czeska, Niemcy, Francja, Węgry i Słowacja. W sprawozdaniu z kontroli przeprowadzonej na Węgrzech w 2006 r. odnotowano, że pomimo stwierdzenia pewnych problemów, od czasu poprzedniej kontroli w 2005 r. poczyniono znaczne postępy. 12 ZBYT SKŁADOWANYCH ZBÓŻ 20. Trybunał nie stwierdził jakichkolwiek uchybień w systemie operacji zbytu funkcjonującym w agencjach płatniczych w Niemczech i na Węgrzech. Trybunał sprawdził również dokumentację odnoszącą się do próby 44 transakcji zbytu. Zawierała ona wystarczające dowody świadczące o prawidłowo zrealizowanych transakcjach. 21. Stosowana przez Komisję polityka zbytu zapasów - której celem jest zapewnienie wsparcia producentom w razie spadku cen rynkowych poniżej ceny interwencyjnej oraz nieprzyczynianie się do obniżenia ceny rynkowej 11 – odzwierciedla sposób, w jaki Komisja rozumie cel korzystania z magazynów państwowych (zob. pkt 1). Polityka zbytu nie ma na celu stabilizacji rynków w wypadku wzrostu cen. Do niedawna nie miało to żadnego znaczenia, gdyż rynkowa cena zbóż była niższa od ceny interwencyjnej. 22. Podejmując decyzję o zbyciu zapasów, Komisja sprzedaje je albo na rynku UE, gdzie jej zamiarem jest nieprzyczynianie się do spadku ceny rynkowej, albo też na rynku eksportowym, gdzie jest gotowa zaakceptować niższą cenę, aby pozbyć się nadmiaru zapasów z rynku UE. Kiedy cena rynkowa w UE przekracza cenę interwencyjną, polityka ta prowadzi niekiedy do rezygnacji z bardziej opłacalnej sprzedaży na rynku wewnętrznym, aby nie przyczynić się do spadku ceny rynkowej w UE. Jednakże ryzyko zakłócenia rynku jest niższe przy dobrej koniunkturze (charakteryzującej się rosnącymi cenami). 23. Przykładowo na początku 2007 r. sprzedano na eksport 112 800 ton niemieckiego żyta po cenie od 106 do 113 euro za tonę, podczas gdy w tym samym czasie odrzucono oferty po 140 euro za tonę, ponieważ były one poniżej ówczesnej ceny rynkowej. Pociągnęło to za sobą koszt alternatywny 12 w wysokości około 3,3 mln euro. Ponadto w przypadku wywozu UE zwraca koszt transportu do najbliższego punktu wywozowego, podczas gdy sprzedaż na rynku wewnętrznym nie pociąga za sobą żadnych tego rodzaju rekompensat. W omawianym tu przypadku sprzedaż na eksport zamiast na rynku wewnętrznym oznaczała dodatkowe koszty w wysokości 1,9 mln euro. 11 Artykuł 5 rozporządzenia Rady (EWG) nr 2131/93 (Dz.U. L 191 z 31.7.1993, s. 76). 12 Koszt odzwierciedlający utracone dochody. 13 24. 25. W pierwszych sześciu miesiącach 2006 r. dochodziło do sprzedaży niemieckiego żyta sektorowi bioetanolu po cenach niższych niż te, jakie można było uzyskać na rynku. Według Komisji te transakcje sprzedaży stanowiły część eksperymentalnego programu wsparcia dla sektora energii. Wybór ten nie miał bezpośredniego związku z oszczędnym gospodarowaniem zapasami interwencyjnymi i spowodował koszt alternatywny wynoszący około 5 mln euro 13 . Od 1987 r. wycofuje się zboża z zapasów interwencyjnych UE składowanych w magazynach państwowych w celu wsparcia programu wspólnotowego służącego poprawie warunków życia osób najbardziej potrzebujących. Polityka ta finansowana jest z linii budżetowej na interwencyjne składowanie zbóż. W związku z ostatnimi wzrostami cen rynkowych zbóż, koszt alternatywny (stanowiący dotację dla osób najbardziej potrzebujących) można oszacować na 26 mln euro 14 za 2007 r. W przeszłości koszt alternatywny był niższy niż obecnie, ponieważ jedyną alternatywną opcją zbytu zbóż był rynek eksportowy. 26. Zbyt składowanych zbóż po cenie niższej niż rynkowa na potrzeby produkcji bioetanolu lub wycofanie ich w celu wspomożenia osób najbardziej potrzebujących w UE stanowi koszt dla budżetu UE (w postaci utraconych przychodów ze sprzedaży). Jednakże „dotacyjny” komponent tych programów nie jest przypisywany do odpowiednich działań. Prowadzi to do braku przejrzystości w budżetowaniu i sprawozdawczości. 27. Centralizacja decyzji o sprzedaży produktów utrudnia w praktyce uwzględnienie różnic w cechach poszczególnych partii towaru. Podczas każdego z posiedzeń komitetu zarządzającego ds. zbóż Komisja wyznacza minimalną cenę zbytu dla każdego państwa członkowskiego i każdego typu produktu, bez rozróżnienia dla geograficznego umiejscowienia magazynu. Wszystkie oferty powyżej wyznaczonej ceny są akceptowane, a wszystkie poniżej – odrzucane. Jednakże: a) w danym państwie członkowskim, zakładając że pozostałe uwarunkowania są identyczne (takie jak jakość zbóż), za partię składowaną w mniej dogodnej lokalizacji zaoferowana zostanie niższa cena, niż za podobną partię składowaną w bardziej dogodnej lokalizacji 15 ; b) p o d o b n i e r ó ż n i c e w j a k o ś c i s k ł a d o w a n y c h z b ó ż ( w s z c z e g ó l n o ś c i poziom białka) mogą wpłynąć na wysokość składanych ofert. Choć kryteria te uwzględniane są w cenie interwencyjnej (zob. pkt 9), zasady tej nie stosuje się przy zbycie. 13 Między styczniem a czerwcem 2006 r. sprzedano 183 000 ton po około 81 euro za tonę, podczas gdy na rynku uzyskiwano w tym okresie średnio powyżej 108 euro za tonę. 14 W 2007 r. na potrzeby programu wycofano 667 000 ton zbóż, co pociągnęło za sobą utratę potencjalnych dochodów w wysokości około 40 euro za tonę. Dochody te zostałyby uzyskane, gdyby zboża zostały sprzedane na rynku. 15 Rozporządzenie Komisji (EWG) nr 2273/93 (Dz.U. L 207 z 18.8.1993, s. 1) stanowi jedynie, że centra skupu interwencyjnego powinny mieć m.in. ”korzystne położenie geograficzne”. 14 28. W praktyce oferty składane na partie zbóż o niższej jakości lub składowane w mniej dogodnych lokalizacjach są niższe. W przypadku gdy takie oferty są poniżej minimalnej ceny zbytu wyznaczonej przez Komisję, to nawet jeśli są one ekonomicznie uzasadnione, dana partia zboża pozostanie w magazynie. Przechowywanie zbóż w magazynach pociąga za sobą ciągłe koszty techniczne i finansowe obciążające budżet wspólnotowy. 29. Za przykład mogą posłużyć uwagi zgłoszone Trybunałowi przez przedstawicieli agencji płatniczej w Niemczech; wynikało z nich, że zboża pozostające w składzie podczas wizyty kontrolnej przechowywane były głównie w mniej dogodnie usytuowanych regionach lub magazynach. Oferty składane na te partie były niższe w porównaniu z ofertami złożonymi na pozostałe sprzedane partie, ponieważ odzwierciedlały one dodatkowy koszt transportu. Niemniej jednak Komisja odrzuciła te oferty. NIEDOPUSZCZANIE DO POWSTANIA ZAPASÓW STRUKTURALNYCH 30. Jak wspomniano w pkt 3, zapasy strukturalne tworzą się, gdy polityka interwencyjna skutkuje trwałą nierównowagą między podażą składowanych zbóż a popytem na nie. W efekcie wielkość zapasów z czasem wzrasta, ponieważ poziom produkcji wynika z reakcji na cenę interwencyjną, a nie na warunki rynkowe. Trybunał zbadał, w jakim stopniu Komisja zarządzała składowaniem zbóż tak, aby zmniejszyć ryzyko tworzenia się zapasów strukturalnych. 31. Komisja monitoruje średnioterminowe perspektywy dla rynków rolnych poprzez wykorzystanie danych historycznych i prognoz aktualizowanych co pół roku. Wpływ określonych wydarzeń, takich jak przystąpienie nowych państw członkowskich lub planowane zmiany w polityce składowania produktów w magazynach państwowych, oceniany jest przez samą Komisję lub przez jej konsultantów zewnętrznych. Stan rynku zbóż omawiany jest regularnie przez przedstawicieli Komisji i państw członkowskich na posiedzeniach komitetu zarządzającego ds. zbóż. 15 32. Dane, na podstawie których Komisja ocenia sytuację rynkową, są z konieczności oparte na pewnych założeniach i prognozach, które posłużyć mogą jedynie jako wskazania orientacyjne na temat rynkowych trendów. Z uwagi na konieczność uwzględnienia licznych czynników, takich jak wpływ warunków klimatycznych na kolejne plony oraz popyt na zboża w związku z produkcją biopaliw, szczególnie trudne jest precyzyjne prognozowanie długoterminowe podaży i popytu. Działania mające zaradzić negatywnym skutkom interwencji w odniesieniu do niektórych produktów były podejmowane dopiero z chwilą urzeczywistnienia ryzyka, a prognozy wskazywały na dalsze pogorszenie się sytuacji. 33. Przykładowo propozycja Komisji, aby znieść interwencję na rynku żyta, została przedstawiona w kontekście reformy WPR w 2002 r., choć już od kilku lat było jasne, że mimo iż podaż żyta jest relatywnie stabilna, to popyt na nie spadał. Z wyjątkiem przypadków nagłych, takich jak sytuacja na rynku kukurydzy w 2007 r., działania Komisji w odpowiedzi na tworzenie się zapasów strukturalnych nie stanowiły szybkiej i elastycznej reakcji na warunki rynkowe; tempo tych działań zależało bowiem od harmonogramu szerzej zakrojonych reform. Jednakże na koniec 2007 r. stan zapasów większości zbóż był zerowy lub bardzo niski, co wskazuje na nikłe obecnie ryzyko tworzenia się zapasów strukturalnych lub wręcz na jego brak. Źródło: ECA 16 CZY STOSOWANE PRZEZ KOMISJĘ PROCEDURY ZAPEWNIAJĄ MINIMALIZACJĘ KOSZTÓW PONOSZONYCH PRZEZ UE? 34. Komisja zwraca agencjom płatniczym trzy rodzaje kosztów składowania, opisane bardziej szczegółowo w załączniku III. a) koszty techniczne z tytułu wprowadzenia zbóż do magazynu, ich miesięcznego składowania i wyprowadzenia z magazynu; b) koszty „amortyzacji” stanowiące rekompensatę z tytułu potencjalnej utraty wartości składowanych zbóż oraz c) koszty finansowe kapitału wykorzystanego do utrzymania zapasów. 35. Całkowita kwota wydatków na interwencyjne składowanie zbóż obejmuje koszty opisane powyżej, a także zysk księgowy lub poniesioną stratę w związku ze sprzedażą składowanych zbóż (czyli przychody ze sprzedaży pomniejszone o wartość księgową netto — pierwotny koszt pomniejszony o amortyzację). Zob. załącznik II. KOSZTY TECHNICZNE 36. Trybunał przeanalizował stosowany przez Komisję system służący zapewnieniu poprawności danych z państw członkowskich oraz wykorzystania tych danych do obliczania kosztów do zwrotu agencjom płatniczym. 37. Kontrola przeprowadzona przez Trybunał wykazała niespójności i nieścisłości w danych wykorzystywanych do obliczania standardowych kosztów technicznych: a) w próbie obejmującej cztery państwa członkowskie, w których dane o rzeczywistych kosztach odbiegały od normy lub były znacząco różne w 2005 i 2006 r., tylko jedno państwo członkowskie przedstawiło Komisji odpowiednią dokumentację stanowiącą uzasadnienie dla przedstawianych kwot; b) w 1999 r. Komisja przeprowadziła szczegółowe kontrole na miejscu, które wykazały szereg problemów, które mogły wpłynąć na poprawność danych dostarczanych przez agencje płatnicze. Dalszych kontroli na miejscu nie przeprowadzono. 17 38. W roku 2005/2006 61% transakcji zakupu i 11% transakcji zbytu nie pociągnęło za sobą fizycznego przemieszczenia zbóż do magazynów lub z magazynów, w których zboża te były przechowywane, co oznaczało niższy koszt poniesiony przez agencję płatniczą. Komisja oblicza standardowy koszt takich transakcji zakupu lub zbycia zbóż bez przemieszczenia towaru poprzez obniżenie o 32% ekwiwalentnego standardowego kosztu transakcji obejmującej przemieszczenie. Komisja nie była w stanie przedstawić wystarczającego uzasadnienia tego współczynnika. Skutkiem zastosowania takiego dostosowanego kosztu standardowego było prawie na pewno uzyskanie przez państwa członkowskie większych zwrotów niż miałoby to miejsce, gdyby Komisja stosowała tę samą lepiej odzwierciedlającą faktyczne koszty metodę obliczania standardowej stawki, jaką stosuje w przypadku transakcji obejmujących przemieszczenie towaru. Przykładowo Niemcy, na które przypada 27% zbóż skupowanych bez przemieszczenia towaru, w roku gospodarczym 2005/2006 uzyskały z tytułu takich transakcji 2,3 mln euro, pomimo iż agencja nie poniosła w rzeczywistości żadnych kosztów. KOSZTY AMORTYZACJI 39. Koszt amortyzacji nie odpowiada amortyzacji w znaczeniu księgowym, która polega na stopniowym odpisywaniu kosztu środka trwałego bez przepływu środków pieniężnych. Koszt amortyzacji stanowi tu natomiast rekompensatę wypłacaną państwom członkowskim za szacowaną niezrealizowaną stratę w zakresie wartości zapasów zbóż. Im wyższa jest stawka tej amortyzacji, tym większą korzyść pod względem przepływów pieniężnych odnoszą państwa członkowskie do czasu sprzedaży zbóż 16 . Trybunał zbadał metody i podejście stosowane przez Komisję przy obliczaniu amortyzacji i to, w jakim stopniu zapewniają one odpowiedniość i racjonalność amortyzacji zapasów. 40. Jak wyjaśniono w załączniku III, amortyzacja obliczana jest na podstawie szacunków przyszłej możliwej do uzyskania wartości zapasów. Wartości te wyznacza Komisja, ale nie istnieje wystarczająca dokumentacja dotycząca podstaw założeń poczynionych przy opracowywaniu prognoz rynkowych, które stanowią bazę dla tych oszacowań. Trybunał nie jest zatem w stanie zbadać, czy metoda ta jest realistyczna i czy stosowano ją konsekwentnie. Z załącznika II wynika, że w wyniku zwracanej państwom członkowskim amortyzacji niemal zawsze przychody przewyższały wartość księgową netto w momencie zbytu zbóż, co wskazuje, że stawka amortyzacji – a zatem również stawka płatności zaliczkowych z budżetu wspólnotowego – była wyższa niż wymagała tego ochrona interesów państw członkowskich, ale zapobiegła ona nagromadzeniu zobowiązań wspólnotowych. 16 Po sprzedaniu zapasów efekt netto amortyzacji dla budżetu wspólnotowego jest zerowy, z wyjątkiem kwestii wartości pieniądza w czasie. 18 KOSZTY FINANSOWE 41. Trybunał zbadał podejście Komisji do obliczania i zwracania kosztów finansowych (opartych na koszcie kapitału) oraz to, w jakim stopniu proces ten zapobiega nadmiernym rekompensatom na rzecz państw członkowskich. 42. Co roku Komisja zwraca się do każdego państwa członkowskiego o to, by obliczyło i zadeklarowało swój koszt kapitału. W przypadku braku odpowiedzi, stawka stosowana przez Komisję przy zwrotach kosztów finansowych danemu państwu członkowskiemu odpowiada albo stopie oprocentowania pożyczek międzybankowych powiększonej o jeden punkt procentowy, albo jednolitej stopie procentowej, w zależności od tego, która z tych stóp jest niższa. (zob. załącznik III). 43. W praktyce nie wszystkie państwa członkowskie udzielają odpowiedzi, prawdopodobnie ze względu na złożoność związanych z tym obliczeń. Za rok 2006 jedynie 15 państw członkowskich zadeklarowało swój koszt kapitału, z czego dziewięć uzyskało zwroty łącznie o 6 mln euro niższe, niż gdyby tych informacji nie przedstawiło. W przypadku pozostałych 10 państw członkowskich, które nie zadeklarowały swojego kosztu kapitału, Trybunał nie ma podstaw do oceny, czy zwroty przewyższyły ich rzeczywiste koszty finansowe. Źródło: ECA 19 WNIOSKI I ZALECENIA 44. Trybunał stwierdził, że sposób zarządzania fizycznymi operacjami związanymi ze składowaniem zbóż w magazynach państwowych, w tym operacjami skupu, magazynowania i zbytu zbóż był odpowiedni. Przeprowadzone przez Trybunał kontrole w Niemczech i na Węgrzech wskazują, że procedury gwarantujące należytą jakość skupowanego zboża i odpowiednie warunki składowania są stosowane właściwie. 45. Stosowana przez Komisję polityka zbytu zasadniczo minimalizuje koszty interwencji. Jednakże Trybunał wykazał przypadki, gdzie zrezygnowano z bardziej opłacalnego zbytu na rynku wewnętrznym na rzecz sprzedaży na eksport, po to aby nie przyczynić się do spadku cen rynkowych w UE (zob. pkt 22). 46. Obciążanie linii budżetowej związanej ze składowaniem zbóż kosztem zbytu zapasów po cenie niższej niż rynkowa w celu wsparcia branży produkcji bioetanolu lub wspomożenia osób najbardziej potrzebujących zmniejsza przejrzystość budżetu UE i sprawozdania finansowego. (zob. pkt 26). 47. Brak elastyczności w polityce zbytu - wynikający z faktu, że przy podejmowaniu decyzji o odrzuceniu lub przyjęciu ofert nie uwzględnia się jakości i miejsca składowania produktów, jak również kosztów dalszego ich magazynowania - oznacza, że część zapasów przetrzymywana jest dłużej, niż jest to niezbędne, co pociąga za sobą dodatkowe koszty finansowe i techniczne (zob. pkt 27 i 28). 48. Tempo reakcji na tworzenie się zapasów strukturalnych jest często spowolnione ze względu na chęć dostosowania działań w tym zakresie do harmonogramu szerzej zakrojonych reform. W przypadku wymagającej pilnych działań sytuacji na rynku kukurydzy w 2007 r. właściwe działania podjęto jednak odpowiednio szybko (zob. pkt 33). 20 49. Trybunał zaleca, aby: a) przy ocenie ofert na zbyt składowanych zbóż uwzględniać następujące kwestie: i) cena sprzedaży powinna być zróżnicowana w zależności od jakości produktu i miejsca składowania; ii) n a l e ż y m i n i m a l i z o w a ć o k r e s , a t y m s a m y m k o s z t s k ł a d o w a n i a poprzez akceptowanie ofert w nieznacznym stopniu niższych, jeśli koniunktura oceniana jest jako wystarczająco dobra; iii) należy optymalizować dochody (zasilające linię budżetową związaną z interwencją na rynku zbóż w ramach kompensacji kosztów interwencji) poprzez akceptowanie ofert powyżej ceny interwencyjnej na rynku wewnętrznym zamiast znacząco niższych ofert transakcji eksportowej; b) w celu udoskonalenia procesu budżetowego, koszty wszelkich działań niezwiązanych bezpośrednio z interwencyjnym składowaniem zbóż, takich jak wspomaganie osób najbardziej potrzebujących lub dotowanie branży produkcji bioetanolu, powinny być bardziej przejrzyste; c) n a l e ż y s z y b c i e j p o d e j m o w a ć d z i a ł a n i a w r e a k c j i n a p o t e n c j a l n e lub faktyczne ryzyko wystąpienia zakłóceń na rynku (nadwyżki strukturalne). 50. Stosowana przez Komisję metoda obliczania kosztów zasadniczo stwarza gwarancje, że ponoszone przez UE koszty składowania są ograniczone do minimum, a państwa członkowskie mają motywację do minimalizowania swoich kosztów. Niemniej jednak dane wykorzystywane do obliczania kosztów są sprawdzane w niewielkim zakresie, co stwarza ryzyko wykorzystania błędnych danych (zob. pkt 37). 51. Kwoty zwracane państwom członkowskim z tytułu składowania zbóż są w znacznej mierze uzasadnione, mogą jednak przewyższać ponoszone koszty w przypadku kosztów finansowych i standardowych kosztów skupowania zbóż bez przemieszczania towaru (zob. pkt 38 i 43). 21 52. Komisja w niewystarczającym stopniu dokumentuje podstawy założeń czynionych przy opracowywaniu prognoz rynkowych, które stanowią bazę dla określenia przyszłych możliwych do uzyskania wartości zbóż. Trybunał nie może zatem sprawdzić, czy te wartości, wykorzystywane do obliczenia amortyzacji, są realistyczne i spójne (zob. pkt. 40). 53. Trybunał zaleca, co następuje: a) Komisja powinna wzmocnić kontrole kosztów zgłaszanych przez agencje płatnicze poprzez systematyczne sprawdzanie wszelkich odbiegających od normy danych lub trendów. Kontrole na miejscu powinny obejmować weryfikację wykorzystanych danych; b) Komisja powinna przeanalizować stosowane przez siebie koszty standardowe odnoszące się do transakcji nieobejmujących przemieszczenia towarów, tak aby nie przekraczały one faktycznie ponoszonych kosztów; c) należy w bardziej przejrzysty sposób dokumentować podstawy czynionych przez Komisję założeń dotyczących amortyzacji zapasów zbóż; d) Komisja powinna zadbać o to, aby wyznaczone stawki były na poziomie zachęcającym państwa członkowskie do przedstawienia faktycznie ponoszonych przez nie kosztów finansowych, przez co ryzyko wypłacenia nadmiernej rekompensaty zostałoby ograniczone do minimum. 54. Trybunał zaleca uproszczenie procedur w ramach prowadzonej obecnie oceny funkcjonowania WPR, w szczególności dlatego, że interwencja publiczna przynajmniej w odniesieniu do zboża podstawowego (pszenicy zwyczajnej) będzie utrzymana jako swego rodzaju „siatka asekuracyjna”. Niniejsze sprawozdanie zostało przyjęte przez Trybunał Obrachunkowy w Luksemburgu na posiedzeniu w dniu 19 listopada 2008 r. W imieniu Trybunału Obrachunkowego Vítor Manuel da Silva Caldeira Prezes 22 ZAŁĄCZNIK I ILOŚCI ZBÓŻ SKŁADOWANYCH W MAGAZYNACH PAŃSTWOWYCH NA KONIEC ROKU BUDŻETOWEGO 30 WRZEŚNIA (w tys. ton) Pszenica Kukurydza 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2 770 666 431 1 179 173 8 592 4 218 152 23 12 3 17 - 2 608 5 357 1 218 Żyto 3 218 3 792 5 054 4 715 3 196 2 307 546 - Jęczmień 1 798 2 210 2 382 800 109 1 129 2 061 - 5 5 4 11 - 2 3 - 7 814 6 685 7 874 6 722 3 478 14 638 12 185 1 370 Sorgo Ogółem 1 1 Dane z 2005 r. obejmują zboża składowane w 10 państwach członkowskich, które przystąpiły do UE w 2004 r. Źródło: Roczne sprawozdania finansowe Sekcji Gwarancji EFOGR (2000–2006) i EFRG (2007). ZAŁĄCZNIK II WYDATKI NA INTERWENCYJNE SKŁADOWANIE ZBÓŻ WG TYPU KOSZTÓW (w mln euro) 1 2000 2001 2002 2003 2004 2006 2007 Koszty techniczne (a) 325 198 160 177 106 222 353 192 Koszty finansowe (b) 30 25 27 23 9 30 47 25 (130) (74) (14) 58 (97) (10) (130) ( 443) Wartość księgowa przychody (c) 2005 Amortyzacja (d) 239 36 46 10 27 200 68 - Wydatki ogółem2 (a) + (b) + (c) + (d) 464 185 219 268 45 442 338 ( 226) 1 Dane z 2005 r. obejmują zboża składowane w 10 państwach członkowskich, które przystąpiły do UE w 2004 r. 2 Linia budżetowa 05 02 01 02 „Interwencyjne składowanie zbóż”. Źródło: Roczne sprawozdania finansowe Sekcji Gwarancji EFOGR (2000–2006) i EFRG (2007). 23 ZAŁĄCZNIK III SZCZEGÓŁOWE DANE DOTYCZĄCE OBLICZANIA WYDATKÓW PONIESIONYCH W KONTEKŚCIE OPERACJI W RAMACH SKŁADOWANIA ZBÓŻ W MAGAZYNACH PAŃSTWOWYCH STANDARDOWE KWOTY Z TYTUŁU OPERACJI FIZYCZNYCH 1. 2. Standardowe stawki za trzy operacje składowania (wprowadzenie, miesięczne magazynowanie i wyprowadzenie) obliczane są corocznie na podstawie rzeczywistych kosztów przedstawionych przez państwa członkowskie za rok poprzedni. Każda stawka standardowa obliczona jest jako średnia ważona rzeczywistych kosztów co najmniej czterech państw członkowskich o najniższych kosztach operacyjnych. Wykorzystane do obliczeń koszty rzeczywiste muszą odnosić się do przynajmniej 33% średnich składowanych ilości. Obrazuje to poniższy przykład: Państwo członkowskie A B C D E F Rzeczywisty koszt wprowadzenia podany w euro za tonę 1,5 1,7 1,9 2,0 2,5 5,0 Średnia składowana ilość w tonach 200 500 300 100 4 000 6 000 Ponieważ ilości składowane w czterech państwach członkowskich z najniższymi kosztami rzeczywistymi stanowią mniej niż 33% łącznej średniej składowanej ilości (= 3 663 tony), konieczne jest częściowe uwzględnienie piątego państwa członkowskiego w obliczeniach średniej ważonej. Standardowa stawka za tonę z tytułu wprowadzenia towaru do magazynu w tym przykładzie wynosi zatem: (1,5x200 + 1,7x500 + 1,9x300 + 2x100 + 2,5x2 563) / 3 663 = 2,27 euro. 3. Należy zauważyć, że metoda ta gwarantuje, że Komisja zawsze zwraca mniej niż łączne koszty rzeczywiste zadeklarowane przez wszystkie państwa członkowskie razem, choć państwa członkowskie deklarujące najniższe koszty uzyskają rekompensatę wyższą niż faktycznie poniesione przez nie koszty. W powyższym przykładzie, ogólna średnia wyniosłaby 3,78 euro za tonę. Państwa członkowskie mają zachętę do minimalizowania kosztów, ponieważ to na nie spada ciężar nadwyżki kosztów ponad wypłacane przez Komisję zwroty. 24 4. Agencje płatnicze państw członkowskich są odpowiedzialne za kontraktowanie powierzchni magazynowych, w tym za ustalanie wyodrębnionych kosztów wprowadzenia do magazynu, składowania i wyprowadzenia z magazynu. Na Węgrzech organy krajowe i przedstawiciele podmiotów składujących negocjują roczny standardowy kontrakt. W Niemczech, choć standardowy koszt wprowadzenia do magazynu i wyprowadzenia z magazynu ustalany jest przez agencję, dwa razy do roku podmioty składujące przedstawiają oferty na udostępnienie powierzchni magazynowych. Agencja płatnicza wybiera następnie zgodnie z zapotrzebowaniem najtańszą ofertę, biorąc pod uwagę łączny koszt transportu i składowania. 5. W Niemczech poszczególne podmioty składujące muszą konkurować o świadczenie usługi składowania zbóż. Zapewnia to utrzymanie kosztów na poziomie rynkowym, co z kolei korzystnie wpływa na standardowe koszty zwracane przez UE. AMORTYZACJA SKŁADOWANYCH ZBÓŻ 6. Kwoty należne z tytułu amortyzacji ustalane są przez Komisję i wypłacane państwom członkowskim. a) przy skupie zbóż jest to przynajmniej 70% (tak zwany współczynnik K ustalany przez Komisję na początku każdego roku) różnicy między ceną skupu a szacowaną ceną zbytu dla każdego rozpatrywanego zboża; b) na koniec każdego kolejnego roku obrotowego kwoty te ustala się, mnożąc ilości każdego zboża składowanego w każdym państwie członkowskim przez różnicę pomiędzy ich wartością księgową netto a szacowaną ceną sprzedaży. 7. Wartość księgowa netto zbóż może się obniżyć w wyniku amortyzacji, nie może jednak wzrosnąć. Zatem nawet jeśli na koniec roku obrotowego szacowana cena zbytu zbóż wzrosła, nie pociąga to za sobą zwiększenia wartości księgowej netto poprzez odwrócenie części kosztów amortyzacji już zwróconych państwom członkowskim. 25 8. Poniższy przykład pokazuje, że stawka amortyzacji nie zmienia całościowego przepływu pieniężnego w ramach składowania zbóż w magazynach publicznych, ma jednak wpływ na harmonogram przepływu funduszy i alokację płatności na poszczególne lata budżetowe. W przedstawionym tu przykładzie ta sama partia zbóż została kupiona w roku x za 100 i sprzedana w roku x+1 za 90, a jedyną różnicę stanowił koszt amortyzacji w roku x: 1 Stopa procentowa, jaką mają zadeklarować państwa członkowskie, to średnia stopa procentowa faktycznie ponoszona podczas sześciu miesięcy poprzedzających zapytanie. 2 Koszt nabycia Amortyzacja w roku x Wartość księgowa netto Przychody ze zbycia w roku x+1 Wartość księgowa netto minus przychody Łącznie zapłacone przez UE (a) (b) (c) = (a) – (b) (d) (e) = (c ) – (d) (b) + (e) A 100 100 – 90 -90 10 B 100 50 50 90 -40 10 C 100 0 100 90 10 10 Jednolita stopa procentowa odpowiada średniej 3-miesięcznych i 12-miesięcznych stóp terminowych Euribor z sześciu miesięcy poprzedzających zapytanie. 3 9. Przykład stanowi ilustrację faktu, że koszt amortyzacji wpływa na przepływy pieniężne płatności (lub zwrotów) z budżetu UE dla państw członkowskich w roku x (kolumna b) i w roku x+1 (kolumna e), lecz ogólna kwota zapłacona przez UE pozostaje taka sama. KOSZTY FINANSOWE URUCHOMIONYCH ŚRODKÓW 10. Koszty finansowe zwracane państwom członkowskim obliczane są przez Komisję poprzez przemnożenie stosownej stopy procentowej przez średnią wartość zbóż składowanych w ciągu roku obrotowego. Co roku Komisja zwraca się do każdego państwa członkowskiego o to, by zadeklarowało swój koszt kapitału. a) jeśli dane państwo członkowskie nadeśle odpowiedź, stopa procentowa stosowana wobec tego państwa odpowiada albo zadeklarowanej stopie procentowej 1 , albo jednolitej stopie procentowej 2 zależnie od tego, która z tych dwóch wartości jest niższa; b) jeśli dane państwo członkowskie nie nadeśle odpowiedzi, stopa procentowa stosowana wobec tego państwa odpowiada albo poziomowi stóp procentowych w danym państwie członkowskim 3 powiększonemu o jeden punkt procentowy, albo jednolitej stopie procentowej, zależnie od tego, która z tych dwóch wartości jest niższa. Poziom stóp procentowanych to średnia trzymiesięcznych stóp procentowych IBOR danego państwa członkowskiego z sześciu miesięcy poprzedzających zapytanie, powiększona o jeden punkt procentowy. ODPOWIEDZI KOMISJI 27 STRESZCZENIE V. IX. Zgodnie z obowiązującym systemem cena odsprzedaży każdej składowanej partii ustalana jest bez uwzględnienia jej jakości ani miejsca składowania. Uwzględnienie tych kryteriów natrafiłoby na poważne przeszkody praktyczne i w znacznym stopniu skomplikowałoby zarządzanie systemem. Komisja uważa, że zaletą aktualnego systemu jest niezłożoność, bezstronność oraz wysoka skuteczność. Wnioski legislacyjne przedstawione przez Komisję w maju 2008 r. w ramach oceny funkcjonowania WPR ( tzw. Health Check) zawierają szereg środków mających na celu dostosowanie systemu interwencji w odniesieniu do zbóż do nowej sytuacji na rynku oraz wzmocnienie roli interwencji publicznej jako „siatki asekuracyjnej”. Komisja stosuje te zalecenia, gdy tylko pozwalają na to warunki rynkowe. VI. Komisja zbada w jaki sposób odpowiedzieć na tę uwagę. VII. Komisja przeprowadza obecnie dogłębną analizę danych dotyczących kosztów, otrzymanych od zainteresowanych państw członkowskich. Biorąc pod uwagę wyniki analiz ryzyka przeprowadzonych przez Komisję oraz ograniczone ilości magazynowanych zbóż, kontrole na miejscu w zakresie poprawności danych nie są obecnie uzasadnione. Brakuje obecnie publicznych zapasów masła oraz odtłuszczonego mleka w proszku, a przez wiele lat brakowało również publicznych zapasów wołowiny i cielęciny. Ponadto nie jest skupowany cukier, podczas gdy jego wykorzystanie prawdopodobnie ograniczy jego zapasy w magazynach. Jeśli chodzi o alkohol, w wyniku reformy rynku wina zrezygnowano ze wszelkiego nowego skupu do magazynów publicznych począwszy od 1 sierpnia 2008 r. Pod koniec 2009 roku przewidziane jest przyjęcie nowego rozporządzenia Komisji ustanawiającego wspólne zasady dotyczące skupu w ramach interwencji publicznej. UWAGI VIII. Komisja bada sytuację i wybierze najbardziej odpowiednią metodę obliczania standardowych kosztów wprowadzania i wyprowadzania z magazynów bez przemieszczenia zapasów. Jednakże obecna sytuacja składowania zbóż w magazynach państwowych nie pozwala Komisji na ustalenie metody, dzięki której możliwe byłoby sprawne wyliczenie kosztów wprowadzania i wyprowadzania z magazynów bez przemieszczenia towaru i wykorzystanie ich do tworzenia nowej metody obliczania zwrotów. Komisja opracowuje również najbardziej odpowiednią metodę, którą będzie można zastosować w przypadkach, gdy niektóre państwa członkowskie nie zadeklarują kosztów odsetkowych w ramach przeprowadzanego przez Komisję obliczania konkretnych stóp procentowych do zastosowania przy zwrocie kosztów finansowych związanych ze składowaniem zbóż w magazynach państwowych. 22. Jeśli chodzi o zapasy interwencyjne zboża, ich eksport stanowi główny sposób zbytu. Istotne jest by nie dopuścić, aby masowe odsprzedaże na rynku wewnętrznym spowodowały znaczny spadek cen, zmuszający do odwołania się do ofert interwencyjnych. Z tego względu odsprzedaże na rynku wewnętrznym miały miejsce jedynie w trakcie lat gospodarczych, w których występowały wysokie ceny. Starano się nie zakłócać rynku, co wymagało ostrożnego zarządzania przejściem między okresem odsprzedaży na rynku eksportowym a okresem odsprzedaży na rynku wewnętrznym. 23. Z upływem czasu żyto weszło w zakres zapasów „strukturalnych”. Choć produkt ten nie kwalifikował się już do interwencji od 2003 roku, pomimo wysiłków Komisji ostatnie zapasy żyta zostały zbyte dopiero w lecie 2007 roku. W roku 2006-2007 nastąpił niespodziewany zwrot na rynku. Ceny krajowe gwałtownie wzrosły. 28 Opisana przez Trybunał sytuacja, w której otwarte były równolegle dwa przetargi, dotyczyła okresu ograniczonego jedynie do pięciu tygodni. Przetarg na eksport po niższej cenie został zamknięty na rzecz oferty sprzedaży na rynku wewnętrznym. 24. Przeprowadzone zostały dwie różne wyceny: wyższa, dla żyta „bioetanolowego” i niższa, dla żyta „zwykłego”. Projekt pilotażowy przeprowadzony w roku 2005-2006 dotyczył 200 000 ton zbiorów z roku 2003 i z lat poprzednich, a poprzednie i potencjalne koszty składowania (2 EUR miesięcznie za tonę) uzasadniały sprawdzenie tego nowego rynku zbytu, nawet biorąc pod uwagę dodatkowe koszty alternatywne. 25. Program dystrybucji żywności osobom najbardziej potrzebującym powstał w 1987 roku, kiedy Wspólnota dysponowała bardzo dużymi zapasami interwencyjnymi 1 . Program ten umożliwił zbycie znaczących ilości zapasów, które w przeciwnym razie pozostałyby w magazynach publicznych, stanowiąc znaczące obciążenie dla budżetu wspólnotowego. Wartość księgowa produktów udostępnionych osobom najbardziej potrzebującym z zapasów interwencyjnych została ustalona przez Radę w wysokości ceny interwencyjnej. Kolejne reformy WPR spowodowały dramatyczne zmniejszenie wspólnotowych zapasów interwencyjnych. Oznacza to, że program dystrybucji żywności osobom najbardziej potrzebującym wymaga gruntownej weryfikacji. Dnia 17 września 2008 r. Komisja przyjęła wniosek dotyczący nowego rozporządzenia Rady. 1 Rozporządzenie Rady (EWG) nr 3730/87, zastąpione jednolitą wspólną organizacją rynku, rozporządzeniem Rady nr 1234/2007. 26. Jeśli chodzi o program wspierający osoby najbardziej poszkodowane, wycofanie składowanych zbóż finansowane jest z pozycji budżetowej 05 02 04 01. Ponadto rachunki składowania w magazynach publicznych wyraźnie wyodrębniają każde przemieszczenie zapasów związane z programem bezpłatnej dystrybucji. Wprowadzenie tych dwóch odrębnych rachunków pozwala na przejrzyste przedstawienie kosztów finansowych tego programu obciążających budżet unijny z punktu widzenia budżetu, a także z punktu widzenia księgowania zapasów. Przetarg na odsprzedaż żyta w celu jego przetworzenia na etanol był projektem pilotażowym obejmującym ograniczoną ilość zboża (200 000 ton, z czego sprzedanych zostało 190 505). Rachunki dotyczące tego jednorazowego przetargu zawarte są w linii budżetowej dotyczącej sprzedaży żyta interwencyjnego wraz z trzema innymi przetargami otwartymi w tym samym roku gospodarczym na odpowiednio 0,2 , 0,5 i 1 milion ton zboża. Projekt pilotażowy dotyczący bioetanolu stanowił mniej niż 11 % ilości żyta interwencyjnego wystawionego na sprzedaż we wspomnianym roku gospodarczym. Nie było więc konieczności stworzenia specjalnej linii budżetowej. Ponadto przetarg ten nie został ponownie otwarty w kolejnych latach. 27. – 28. Zgodnie z obowiązującym systemem cena odsprzedaży każdej składowanej partii ustalana jest bez uwzględnienia jej jakości ani miejsca składowania. Uwzględnienie tych kryteriów natrafiłoby na poważne przeszkody praktyczne i w znacznym stopniu skomplikowałoby zarządzanie systemem. Komisja postanowiła pozostać przy cenie brutto i pozwolić mechanizmowi przetargowemu oraz konkurencji, którą system ten za sobą pociąga, zadecydować o kolejności sprzedaży partii. Rzeczywiste koszty transportu nie są znane, a ich oszacowanie opierałoby się na hipotezach trudnych do zweryfikowania. W związku z tym Komisja uważa, że obecny system, którego zaletą jest niezłożoność i bezstronność, jest również najskuteczniejszy. 29 29. Oferty na partie najbardziej oddalone od ośrodków konsumenckich są zazwyczaj mniej konkurencyjne i w związku z tym partie te sprzedawane są jako ostatnie. W tych okolicznościach można zastosować podejście „ad hoc”. Przykładowo w październiku 2007 r. na prośbę Komisji władze węgierskie dostarczyły informacje dotyczące miejsc składowania ostatnich zapasów, które składały się z niewielkich, rozproszonych partii. Dzięki tym informacjom zlokalizowano niewykorzystane partie przy zastosowaniu podejścia polegającego na rozpatrywaniu poszczególnych przypadków. W przeszłości praktyka ta miała również miejsce w przypadku źle zlokalizowanych zapasów w Finlandii i w Szwecji. Wielokrotnie ceny zostały na tej podstawie zaakceptowane. Jednak takie zarządzanie „na miarę”, możliwe do zastosowania na koniec procesu w stosunku do partii niewykorzystanych, byłoby trudne do zastosowania na początku, w stosunku do całości partii przeznaczonych na sprzedaż. 31. Analizy rynku omawiane są z przedstawicielami państw członkowskich w ramach Komitetu Zarządzającego ds. Zbóż, który obraduje dwa razy w miesiącu, oraz w ramach Stałej Grupy ds. Zbóż Komitetu Doradczego (wraz z przedstawicielami podmiotów gospodarczych i społeczeństwa obywatelskiego), która obraduje cztery razy w roku. 32. – 33. W ostatnich latach Komisja przedstawiła propozycje zmian systemu interwencji na rynku zbóż w ramach Agendy 2000, reformy śródokresowej w 2003 r. oraz w 2006 r. w odniesieniu do kukurydzy. Wnioski te pozwoliły dostosować system interwencji do zmian sytuacji na rynku. W związku z brakiem problemów związanych ze stanem zapasów, w maju 2008 r. Komisja przedstawiła wnioski legislacyjne (ocena sposobu funkcjonowania WPR, tzw. Health Check) zawierające szereg zmian mających na celu dostosowanie systemu interwencji na rynku zbóż do nowych okoliczności na rynku oraz wzmocnienie roli interwencji jako „siatki asekuracyjnej”. 37. Komisja przeprowadza analizę i gruntowną weryfikację informacji przekazywanych przez państwa członkowskie. Zdecydowanie potwierdzają to dokumenty robocze zawierające nie tylko wstępne odpowiedzi państw członkowskich na kwestionariusz Komisji, ale także zapis dodatkowej wymiany informacji między Komisją a państwami członkowskimi przeprowadzanej w związku ze wspomnianą analizą. W wielu przypadkach państwa członkowskie zmieniły początkowo zadeklarowane koszty w wyniku analizy i weryfikacji ich deklaracji przeprowadzonych przez Komisję. Ponadto Komisja uważa, że uzyskała odpowiednie informacje stanowiące uzasadnienie dla kwot przedstawionych przez państwa członkowskie. Komisja nie zgadza się zatem z Trybunałem, że tylko jedno z wybranych czterech państw członkowskich przedstawiło Komisji odpowiednie uzasadnienie. Kontrole na miejscu przeprowadzone w 1999 r. nie były od tego czasu powtarzane, ponieważ Komisja nie uznała ich za wystarczająco istotne i, po w wnikliwej analizie w ramach procedury rozliczania rachunków, w wyniku której ich wpływ na finansowanie uznano za mało istotny, kontrole te zostały zakończone. 30 38. Zgodnie z obowiązującymi przepisami w przypadkach, gdy nie występuje przemieszczenie zapasów koszty transportu oraz koszty wyprowadzenia z magazynu zostaną odjęte od ceny interwencyjnej. W przypadku Niemiec w okresie, o którym mowa, koszty transportu i wyprowadzenia zawarte zostały w rachunku kosztów technicznych, co doprowadziło do zmniejszenia kosztów technicznych zwracanych temu państwu. 43. Rada zezwoliła na odstępstwo od obowiązujących przepisów na rok 2006 dla państw członkowskich, które ponosiły bardzo wysokie koszty finansowe. W rezultacie państwa te mogą uzyskać zwroty na podstawie konkretnych stóp procentowych, które są wyższe od stosowanej jednolitej stopy procentowej, określonej w roku 2006 na 2,2 %. Stopy te ustalone zostały na podstawie kosztów finansowych zadeklarowanych przez zainteresowane państwa członkowskie. Komisja zbada sytuację i wybierze najbardziej odpowiednią metodę obliczania standardowych kosztów wprowadzania i wyprowadzania z magazynów bez przemieszczenia zapasów, jak tylko pozwoli na to sytuacja w zakresie składowania zbóż w magazynach publicznych. Komisja zbada sytuację i wybierze najbardziej odpowiednią metodę, którą będzie można zastosować, gdy państwa członkowskie nie zadeklarują kosztów odsetkowych w ramach przeprowadzanego przez Komisję obliczania konkretnych stóp procentowych do zastosowania przy zwrocie kosztów finansowych związanych ze składowaniem zbóż w magazynach państwowych. 40. Komisja uważa, że posiada odpowiednie dowody na poparcie założeń poczynionych przy opracowywaniu prognoz rynkowych, stanowiących podstawę określenia wartości zbóż. Cena sprzedaży zbóż jest ceną wykorzystywaną w celu ustalenia środków potrzebnych na sfinansowanie wymogów kredytowych rynku zbóż zawartych w liście w sprawie poprawek dołączonym do każdego budżetu. List w sprawie poprawek w istocie wyjaśnia przyjęte założenia budżetowe, przekazywane władzy budżetowej, która sprawdza i ostatecznie zatwierdza potrzebne środki budżetowe. WNIOSKI I ZALECENIA 46. Komisja zapewniła przejrzystość budżetu wspólnotowego odnośnie składowania zbóż w magazynach państwowych. Zboża interwencyjne wykorzystywane w ramach programu wsparcia osób najbardziej potrzebujących finansowane są z odrębnej pozycji budżetowej: 05020401. Ponadto rachunki związane ze składowaniem w magazynach państwowych wyraźnie wyodrębniają przemieszczenie zapasów objęte programem bezpłatnej dystrybucji. Wprowadzenie tych dwóch odrębnych rachunków pozwala na przejrzyste przedstawienie kosztu tego programu obciążającego budżet wspólnotowy z punktu widzenia budżetu, a także z punktu widzenia księgowania zapasów. Wartość księgowa produktów udostępnionych osobom najbardziej potrzebującym z zapasów interwencyjnych została ustalona przez Radę w wysokości ceny interwencyjnej. 31 Odsprzedaż żyta w celu przetworzenia go na etanol stanowiła program pilotażowy obejmujący bardzo ograniczoną ilość zbóż. Koszt tego pojedynczego przetargu zawarty jest w linii budżetowej dotyczącej odsprzedaży żyta interwencyjnego wraz z trzema innymi przetargami otwartymi w tym samym roku. Nie było więc konieczności stworzenia specjalnej linii budżetowej. Ponadto omawiany przetarg nie został ponownie otwarty. 47. Uwzględnienie takich kryteriów, jak kryterium jakości czy miejsca składowania każdej partii zbóż w celu ustalania ceny odsprzedaży natrafiłoby na poważne przeszkody praktyczne i w znacznym stopniu skomplikowałoby zarządzanie systemem. 48. Komisja przypomina, że w ostatnich latach przedstawiła propozycje zmian systemu interwencji na rynku zbóż w ramach Agendy 2000, reformy śródokresowej w 2003 r. oraz w 2006 r. w odniesieniu do kukurydzy. Wnioski te pozwoliły dostosować system interwencji do zmian sytuacji na rynku. W związku z brakiem problemów związanych ze stanem zapasów, wnioski legislacyjne przedstawione w maju 2008 r. (ocena sposobu funkcjonowania WPR, tzw. Health Check), zawierają szereg zmian mających na celu dostosowanie systemu interwencji na rynku zbóż do nowych okoliczności na rynku oraz wzmocnienie roli interwencji jako „siatki asekuracyjnej”. 49. a) i) Zgodnie z obowiązującym systemem cena odsprzedaży każdej składowanej partii ustalana jest bez uwzględnienia jej jakości ani miejsca składowania. Uwzględnienie tych kryteriów natrafiłoby na poważne przeszkody praktyczne i w znacznym stopniu skomplikowałoby zarządzanie systemem. Komisja uważa, że zaletą aktualnego systemu jest niezłożoność, bezstronność, oraz wysoka skuteczność. Podejście „ad hoc” można zastosować pod koniec danego okresu lub dla ostatnich partii przeznaczonych na sprzedaż, co też miało niejednokrotnie miejsce. ii) Komisja stosuje to podejście, kiedy uważa to za stosowne; iii) Komisja stosuje to podejście, kiedy uważa to za stosowne; 49. b) Komisja zbada w jaki sposób odpowiedzieć na to zalecenie; 49. c) zapasy interwencyjne zbóż zostały wyczerpane, natomiast wnioski legislacyjne przedstawione przez Komisję w maju 2008 r. (ocena sposobu funkcjonowania WPR, tzw. Health Check) zawierają szereg zmian mających na celu dostosowanie systemu interwencji w odniesieniu do zbóż do nowych okoliczności na rynku oraz wzmocnienie roli interwencji jako „siatki asekuracyjnej”. Pod koniec 2009 roku przewidziane jest przyjęcie nowego rozporządzenia Komisji ustanawiającego wspólne zasady dotyczące skupu w ramach interwencji publicznej. 32 50. Komisja przeprowadza analizę i gruntowną weryfikację informacji przekazywanych przez państwa członkowskie. 51. Komisja bada sytuację i wybierze najbardziej odpowiednią metodę obliczania standardowych kosztów wprowadzania i wyprowadzania z magazynów bez przemieszczenia zapasów. Komisja opracowuje również najbardziej odpowiednią metodę, którą będzie można zastosować w przypadkach, gdy niektóre państwa członkowskie nie zadeklarują kosztów odsetkowych w ramach przeprowadzanego przez Komisję obliczania konkretnych stóp procentowych do zastosowania przy zwrocie kosztów finansowych związanych ze składowaniem zbóż w magazynach państwowych. 52. Komisja uważa, że posiada odpowiednie dowody na poparcie założeń poczynionych przy opracowywaniu prognoz rynkowych, stanowiących podstawę określenia wartości zbóż. Cena sprzedaży zbóż jest ceną wykorzystywaną w celu ustalenia środków potrzebnych na sfinansowanie wymogów kredytowych rynku zbóż zawartych w liście w sprawie poprawek dołączonym do każdego budżetu. List w sprawie poprawek w istocie wyjaśnia przyjęte założenia budżetowe, przekazywane władzy budżetowej, która sprawdza i ostatecznie zatwierdza potrzebne środki budżetowe. 53. a) Komisja przeprowadza obecnie dogłębną analizę danych dotyczących kosztów otrzymanych od zainteresowanych państw członkowskich. Biorąc pod uwagę wyniki analiz ryzyka przeprowadzonych przez Komisję oraz ograniczone ilości magazynowanych zbóż, kontrole na miejscu w zakresie poprawności danych nie są obecnie uzasadnione; 53. b) Komisja bada sytuację i wybierze najbardziej odpowiednią metodę obliczania standardowych kosztów wprowadzania i wyprowadzania z magazynów bez przemieszczenia zapasów. Jednakże obecna sytuacja składowania zbóż w magazynach państwowych nie pozwala Komisji na ustalenie metody, dzięki której możliwe byłoby sprawne wyliczenie kosztów wprowadzania i wyprowadzania z magazynów bez przemieszczenia towaru i wykorzystanie ich w tworzeniu nowej metody obliczania zwrotów; 53. c) Procedura Komisji dotycząca ustalania ceny sprzedaży zbóż określa kwotę amortyzacji zapasów zbóż jaką należy wprowadzić. Cena ta jest szczegółowo udokumentowana oraz przedstawiana władzy budżetowej jako część listu w sprawie poprawek co roku dołączanego do budżetu; 53. d) Komisja opracowuje również najbardziej odpowiednią metodę, którą będzie można zastosować w przypadkach, gdy niektóre państwa członkowskie nie zadeklarują kosztów odsetkowych w ramach przeprowadzanego przez Komisję obliczania konkretnych stóp procentowych do zastosowania przy zwrocie kosztów finansowych związanych ze składowaniem zbóż w magazynach państwowych. 54. Wnioski legislacyjne przedstawione przez Komisję w maju 2008 r. w ramach oceny funkcjonowania WPR (tzw. Health Check) zawierają szereg środków mających na celu dostosowanie systemu interwencji w odniesieniu do zbóż do nowej sytuacji na rynku oraz wzmocnienie roli interwencji publicznej jako „siatki asekuracyjnej”. Europejski Trybunał Obrachunkowy Sprawozdanie specjalne nr 11/2008 Zarządzanie wsparciem Unii Europejskiej dla działań w zakresie składowania zbóż w magazynach państwowych Luksemburg: Urząd Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich 2009 – 32 str. – 21 x 29,7 cm ISBN 978-92-9207-038-0 DOI 10.2865/68406 Jak otrzymać publikacje UE Płatne publikacje Urzędu Publikacji są dostępne w EU Bookshop http://bookshop.europa.eu. Ze strony tej można złożyć zamówienie na publikacje w dowolnym biurze sprzedaży. Pełną listę sprzedawców naszych publikacji na całym świecie można uzyskać, wysyłając faks pod numer (352) 2929 42758. Q J - A B - 0 8 - 0 0 4 - PL - C W N I N I E J S Z Y M S P R AW O Z D A N I U E U R O P E J S K I T R Y B U N A Ł OBRACHUNKOWY PODDAJE ANALIZIE ZARZĄDZANIE WSPARCIEM UE DLA DZIAŁAŃ W ZAKRESIE SKŁADOWANIA ZBÓŻ W MAGAZYNACH PAŃSTWOWYCH W CELU USTALENIA, CZY KOSZTY PONOSZONE PRZEZ UE SĄ OGRANICZANE DO MINIMUM. N I E K TÓ R E A S P E K T Y Z A R Z Ą D Z A N I A F I Z YC Z N Y M I O P E R AC J A M I SKŁADOWANIA ORAZ PROCEDURY STOSOWANE PRZEZ KOMISJĘ TRYBUNAŁ UZNAŁ ZA ZADOWALAJĄCE, ZWRACAJĄC JEDNOCZEŚNIE UWAGĘ NA INNE ASPEK T Y, K TÓRE WYMAGA JĄ POPRAWY. UWAGI Z AWA R T E W S P R AW O Z D A N I U D O T YC Z Ą W S Z C Z E G Ó L N O Ś C I ZWIĘKSZENIA PRZEJRZYSTOŚCI PROCESU BUDŻETOWEGO, A TAKŻE, W PEWNYCH PRZYPADKACH, MOŻLIWOŚCI UNIKNIĘCIA NIEKTÓRYCH KOSZTÓW SKŁADOWANIA LUB UTRATY DOCHODÓW ZE SPRZEDAŻY. W ZWIĄZKU Z TYM W SPRAWOZDANIU ZAWARTO SZEREG ZALECEŃ, K TÓRE MOGĄ MIEĆ ISTOTNE ZNACZENIE W RAZIE PONOWNEGO WZROSTU POZIOMU ZAPASÓW ZBÓŻ W PRZYSZŁOŚCI. TRYBUNAŁ ZDECYDOWANIE ZALECA ZATEM JAK NAJSZYBSZE WPROWADZENIE PROPONOWANYCH UDOSKONALEŃ. EUROPEJSKI TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY ISBN 978-92-9207-038-0