Pszczoly broszura 15

PORADNIK III
Jak
chronić
owady zapylające
LIGA
POLNEJ
BIORÓŻNORODNOŚCI
?
„Kiedy pszczoła zniknie z powierzchni Ziemi, człowiekowi
pozostaną już tylko cztery lata życia. Skoro nie będzie pszczół,
nie będzie też zapylania. Zabraknie więc roślin, potem zwierząt,
wreszcie przyjdzie kolej na człowieka…”
- Karol Darwin
Fot. H. Janowski
JAK CHRONIĆ
OWADY ZAPYLAJĄCE?
PORADNIK III
Opracowanie merytoryczne: Michał Kupiec, Elżbieta Dusza
Opracowanie graficzne: Michał Wróbel
1
PAŹ KRÓLOWEJ
PONAD 3000 GATUNKÓW POLSKICH MOTYLI
TO WAŻNA GRUPA OWADÓW ZAPYLAJĄCYCH
Fot. C. Korkosz
2
Spis treści
1
Wstęp
4
2
Znaczenie owadów zapylających
6
3
Nie tylko miody
4
Przegląd grup systematycznych i przedstawicieli
10
owadów zapylających
14
5
Siedliska owadów zapylających w krajobrazie rolniczym
17
6
Czemu owady zapylające zmniejszają swoją liczebność?
18
7
Sposoby zapobiegania ginięciu owadów zapylających
22
8
Możesz pomóc – jak chronić owady zapylające?
24
3
1
Wstęp
Nie zdajemy sobie na co dzień sprawy na jak wielu procesach
przyrodniczych opiera się przetrwanie ludzkiej cywilizacji. Oderwani
coraz bardziej od przyrody w swoich domach, otoczeni zaawansowaną
techniką wciąż jednak jesteśmy kompletnie zależni od przyrody. Nie ma
bez niej najważniejszej składowej przetrwania człowieka na Ziemi produkcji żywności. Także rolnictwo zmieniło się w ostatnim półwieczu
kompletnie. W coraz większym stopniu bazujemy na wysokowydajnym,
nowoczesnym rolnictwie, które produkuje wprawdzie żywność
w dużych ilościach, ale nie bez wpływu na jej jakość oraz środowisko.
Zmienił się krajobraz wsi. Zanikają w nim miejsca sprzyjające
różnorodności gatunków - miedze, zadrzewienia śródpolne, żywopłoty
i remizy. Jednym z niedocenianych procesów, bez którego wręcz
niemożliwa jest produkcja wielu gatunków roślin uprawnych jest
zapylanie. Proces prowadzący do zawiązania owoców, który zarówno
w naturalnych ekosystemach jak i na polach uprawnych zachodzi dzięki
pracy wielu gatunków owadów dziko żyjących oraz pszczół
hodowlanych. Wskutek splotu niekorzystnych oddziaływań przyszłość
tego kluczowego elementu łańcucha produkcji żywności jest obecnie
zagrożona. Z krajobrazu znikają dzikie owady zapylające, których
siedliska są niszczone a hodowla pszczół przeżywa kryzys
spowodowany perturbacjami ekonomicznymi oraz chorobami
niszczącymi pasieki.
4
ROBOTNICA PSZCZOŁY
MIODNEJ
Fot. B. Juice
5
2
Znaczenie owadów zapylających
Owady zapylające mają kluczowe znaczenie dla funkcjonowania
siedlisk przyrodniczych oraz produkcji podstawowych gatunków
roślin uprawnych. Ze 157 gatunków najważniejszych roślin
uprawnych, plonowanie 87 zależy od zapylania przez pszczoły i inne
owady zapylające. Ponad 80% europejskich rodzajów upraw
bezpośrednio zależy od zapylania przez owady. Zapylanie jest więc
jednym z podstawowych procesów warunkujących produkcję
żywności oraz podtrzymanie życia w naturalnych ekosystemach.
Traktuje się je jako usługę ekosystemową o podstawowym znaczeniu
i znacznej wartości ekonomicznej. Z powodu dramatycznego
obniżenia się ilości owadów zapylających można jednak ocenić koszty
ponoszone już z tego powodu przez rolników. Koszty zapylania przez
pszczoły i inne owady zapylające ponoszone przez europejskich
rolników szacowane są obecnie na około 5 mld euro rocznie.
1
Usługi ekosystemowe - zestaw wytworów i funkcji ekosystemów, z których korzysta
społeczeństwo. Wyróżniane są następujące grupy usług: zaopatrzeniowe (produkcja żywności
i surowców), regulacyjne (regulacja składu powietrza, klimatu, procesów biologicznych,
zanieczyszczeń), wspomagające (krążenie wody i pierwiastków, produkcja pierwotna),
kulturowe (funkcje rekreacyjne, estetyczne, kulturowe i edukacyjne).
6
Wartość owadów zapylających dla globalnego ekosystemu
jest szacowana na około 150 mld euro rocznie. W Europie
wartość pracy wykonywanej przez owady zapylające szacuje się
na 22 mld euro.
UROZMAICONY KRAJOBRAZ ROLNICZY SPRZYJAJĄCY
OCHRONIE OWADÓW ZAPYLAJĄCYCH
- WYŻYNA LUBELSKA
Fot. J. Karczmarz
7
Dla produkcji roślin uprawnych oraz egzystencji wielu gatunków
żyjących dziko kluczowa jest różnorodność owadów zajmujących się
zapylaniem. To nie tylko pszczoły! Przecież często możemy
obserwować swoiste sprzężenia: niektóre gatunki owadów są ściśle
związane z konkretnymi gatunkami roślin. Są więc ściśle od siebie
uzależnione! Zniknięcie gatunku zapylacza spowoduje również
wymarcie roślin, na których zdobywał pożywienie, jednocześnie „przy
okazji” je zapylając. Nie można więc uzależniać poziomu zapylania
roślin wyłącznie od jednego gatunku, czyli hodowlanej pszczoły
miodnej. Konieczne jest występowanie wielu gatunków dzikich
pszczół oraz innych grup systematycznych owadów, które prowadzą
ten proces. Zapominamy często o nich a są one równie ważnym
elementem całego systemu.
Panuje obecnie duża zgodność w twierdzeniu, że rolnictwo
przemysłowe przyczynia się do spadku populacji pszczół i innych
gatunków owadów, co ogranicza możliwość zapylania przez nie roślin
uprawnych oraz dziko rosnących. Głównym czynnikiem stojącym za
spadkiem populacji pszczół jest stale zwiększające się użycie
nawozów oraz związków chemicznych używanych w ochronie roślin
(herbicydów i insektycydów), a także ich potęgujący się, nakładający
i niekorzystny wpływ na zdrowie pszczół.
8
Równie istotnym problemem są zmiany w krajobrazie
naszych wsi oraz strukturze rolnictwa - utrata naturalnych
siedlisk, w których osiedlały się gatunki zapylaczy oraz dzikie gatunki
roślin związanych z nimi. Współczesne przemysłowe rolnictwo silnie
przekształca krajobraz. Giną śródpolne oazy dzikiej zieleni: zarośla,
miedze polne z dzikimi kwiatami, fragmenty lasów, drobne zbiorniki
wodne i mokradła. Na terenie wsi zanikają kwitnące zakrzaczenia
i przydomowe sady. Wszystkie te elementy krajobrazu są domem
i miejscem żerowania owadów zapylających.
Jednym z niezwykłych sposobów komunikacji osobników
w pszczelej rodzinie są tańce robotnic. Jest to specyficzny
układ ruchów robotnicy, najczęściej wykonywany po
Ciekawostka!
powrocie do ula, za pomocą którego przekazuje ona
informacje o różnych zjawiskach. Najczęściej służy on do
przekazania informacji o źródłach pożywienia w okolicy
ula. Za pomocą ruchów odwłoka i prędkości poruszania
wyrażana jest informacja o odległości, natomiast
odchylenie ruchu od pionu mówi o kącie pomiędzy
kierunkiem lotu a słońcem. Za pomocą tańców pszczoły
ostrzegają też o szkodliwych substancjach w
przyniesionym do ula pyłku, przygotowaniach do lotu
godowego królowej, miejscach do osiedlenia się roju czy
konieczności pomocy w czynnościach higienicznych.
9
3
Nie tylko miody
Tematem tego opracowania jest ukazanie znaczenia owadów
w procesie zapylania, ale przecież nie tylko w ten sposób korzystamy
z ich pracy. Ważnym gatunkiem zapylającym są przecież pszczoły
hodowlane, a powodem ich hodowli jest produkcja wielu rodzajów
przydatnych, zdrowych i poszukiwanych produktów.
Przyjrzyjmy się im teraz.
ZBUDOWANE Z WOSKU PLASTRY
SŁUŻĄ DO PRZECHOWYWANIA WSZYSTKICH
PSZCZELICH PRODUKTÓW
Fot. D. Rosenbaum
10
Najważniejszym produktem jest oczywiście miód.
Nektar (wydzielina miodników kwiatów) lub spadź
(wydzielina larw mszyc) zebrane przez robotnice i złożone
w plastrach, pod wpływem enzymów zawartych w ślinie owadów
przekształca się w mieszaninę cukrów i innych cennych dla naszego
zdrowia związków chemicznych. Miód jest produktem bardzo łatwo
przyswajalnym i wysokoenergetycznym. Ze 100g miodu uzyskujemy
około 320 kcal zdrowej energii. Aby wytworzyć 1 kg miodu robotnice
muszą odwiedzić około 4 milionów kwiatów (zapylając je)
w promieniu 3 km od ula. Jedna robotnica w ciągu całego swojego
życia wyprodukuje około łyżeczki gotowego miodu. Nektar
umieszczany jest w zamykanych na bieżąco komórkach plastrów
w pszczelim gnieździe. Tam kilka miesięcy dojrzewa, osiągając
półpłynną konsystencję, różnorodną barwę i charakterystyczny
zapach. Dwa główne rodzaje miodów to miody nektarowe (powstałe
z nektaru kwiatów) oraz spadziowe (powstałe ze słodkiej
wydzieliny mszyc, która osadza się na liściach roślin a następnie jest
zbierana przez pszczoły). Ubocznym produktem produkcji miodu jest
wosk pszczeli. Produkt wydzieliny gruczołów woskowych pszczół
jest przez nie używany do budowy plastrów w gnieździe oraz
zasklepiania komórek z miodem. Po usunięciu miodu z plastrów wosk
wykorzystuje się do wielu celów.
11
Najbardziej znana jest produkcja świec woskowych, ale używany jest
też do produkcji past i nabłyszczaczy, produktów pielęgnacji włosów
czy środków czystości i kosmetyków. Wosk ma też właściwości
antyseptyczne (niszczące drobnoustroje, zapobiegające zakażeniom).
MIÓD W KOMÓRKACH
PLASTRA
Fot. D. Sarfarsini
Innym produktem pszczelej rodziny jest
pyłek. Męskie komórki
rozrodcze roślin są podstawowym pokarmem pszczół. Jest on
znoszony do ula na tylnych odnóżach robotnic w postaci kolorowych
kuleczek. Tam mieszany jest z odrobiną miodu i pakowany do
komórek plastrów. W ten sposób tworzone są zapasy na okres roku,
w którym brak jest kwitnących roślin.
12
Taki zapas przetworzonego pyłku to pierzga. Jest to
cenny produkt spożywczy i leczniczy! Ma właściwości
antyalergiczne i odtruwające. Działa także uspokajająco
i antydepresyjnie.
PSZCZOŁA MIODNA Z KULKĄ PYŁKU
NA TYLNYCH ODNÓŻACH
Fot. M. Mahdi Karim
Kolejnym produktem jest
kit pszczeli (propolis). Jest to lepka,
ciemna substancja powstająca z wydzielin roślinnych zbieranych
przez pszczoły i przetworzonych przez nie. W ulu pełni rolę
konstrukcyjną i uszczelniającą. W jego skład wchodzi ponad 300
zidentyfikowanych związków chemicznych. Jest cennym środkiem
leczniczym, ze względu na silne właściwości antyseptyczne,
przeciwzapalne, przeciwgrzybicze i regenerujące.
13
4
Przegląd grup systematycznych
i przedstawicieli owadów zapylających
Zapylaniem kwiatów zajmuje się wiele grup owadów, z których
najważniejsze są muchówki (Diptera), charakteryzujące się posiadaniem
jednej pary skrzydeł (należą do nich m.in. różne gatunki much, bzygów
i gzów) oraz błonkówki (Hymenoptera), o dwóch parach błoniastych
skrzydeł (do tej grupy zalicza się gatunki pszczół, os i trzmieli).
Zapylaniem zajmuje się też liczna grupa systematyczna motyli
(Lepidoptera), a także niektóre gatunki chrząszczy i pluskwiaków.
W Polsce żyje 470 gatunków owadów należących do rodziny
pszczołowatych, z czego większość to gatunki pszczół samotnic.
Zakładają one gniazda w pustych łodygach roślin (murarki), ryją
podziemne gniazda (lepiarki) lub korytarze w piaszczystych ścianach
skarp i wąwozów oraz glinianych ścianach budowli (porobnice).
Owady zapylające to również inne gatunki owadów społecznych,
np. tworzące niewielkie, liczące kilkadziesiąt osobników trzmiele oraz
osy. Osy i trzmiele również wytwarzają miód! Ale w odróżnieniu od
Ciekawostka!
miodu pszczelego produktem tym można się zatruć, gdyż do jego
Kit pszczeli jest wytwarzany z substancji roślinnych
pokrywających liście, pąki i kwiaty. Mają one
zabezpieczać te organy przed wodą i chorobami, dlatego
też mają silne właściwości bakterio- i grzybobójcze.
Właściwości takie posiada również kit pszczeli.
14
wytworzenia osy używają również nektaru z gatunków
trujących dla człowieka! W Polsce żyje około 30 gatunków
trzmieli oraz 54 gatunki os. Niektóre gatunki owadów zapylających
objęte są ochroną gatunkową. Są to m.in. wszystkie gatunki trzmieli,
rozrożka chabrowa oraz kilka gatunków porobnic. W odniesieniu do
tych gatunków obowiązują zakazy, które wynikają bezpośrednio
z Ustawy o ochronie przyrody, tj. zakaz zabijania, niepokojenia, czy
niszczenia ich siedlisk i schronień.
W zapylaniu pomagają również inne grupy systematyczne owadów,
w których diecie ważną rolę odgrywają nektar i pyłek. Liczną grupą są
dzienne i nocne motyle (w Polsce ponad 3000 gatunków!), muchówki - często widywane w postaci chmar owadów wiszących nad kwiatami
roślin baldaszkowatych oraz chrząszcze i pluskwiaki. Dzikie owady
zapylające są często bardziej wszechstronne i wydajne w zapylaniu niż
pszczoły hodowlane. Są od nich mniejsze i mniej wybredne, przez co
KRASOPANI POZIOMKÓWKA
– MOTYL NA KWIATOSTANIE ROŚLINY
Z RODZINY BALDASZKOWATYCH
Fot. C. Korkosz
15
TRZMIEL KAMIENNIK
JEST JEDNYM Z MNIEJSZYCH GATUNKÓW
TRZMIELI SPOTYKANYCH NA KWIATACH
Fot. I. Leidus
oblatują większą ilość roślin, również takich, do których nektaru pszczoły
miodne nie potrafią się dostać. Zapylają też większą ilość rozmaitych
gatunków pomagając zachować różnorodność flory w krajobrazie
rolniczym. Dzikie gatunki należące do innych grup systematycznych
są cenne dla okolic zamieszkałych również z tego względu, że
w przeciwieństwie do owadów społecznych nie są agresywne
i przeważnie mają uwstecznione żądła, co oznacza, że nie stanowią
zagrożenia dla ludzi gniazdując w sąsiedztwie naszych domów.
Różnorodność dziko żyjących owadów zapylających powoduje, że
trudno dokładnie je obserwować i ocenić jak sobie radzą we
współczesnych, szybko zmieniających się warunkach. Wiemy jednak,
że jest ich coraz mniej. Na przykład w Czerwonej Księdze Gatunków
Zagrożonych znajduje się ponad 220 gatunków pszczół samotnic.
16
5
Siedliska owadów zapylających
w krajobrazie rolniczym
O ile stosunkowo łatwo można określić wymagania i dobre warunki
rozwoju dla hodowlanej pszczoły miodnej, wpływ na rozwój dzikich
owadów zapylających ma wiele czynników. Jednym z najważniejszych
jest dostępność zróżnicowanych siedlisk w krajobrazie rolniczym.
Najważniejszymi ich typami są:
zadrzewienia i remizy śródpolne – czyli drobne fragmenty drzewostanu i zakrzaczeń przetrwałe wśród pól. Są siedliskiem wielu gatunków dziko
rosnących roślin oraz stanowią miejsce bytowania dla owadów zapylających.
mokradła i oczka wodne – są siedliskami wielu gatunków roślin
i zwierząt. Mają wpływ na mikroklimat oraz stanowią rzadki rezerwuar wody
dla dzikich gatunków zwierząt w krajobrazie rolniczym.
struktury liniowe – aleje i szpalery drzew, czyżnie (najczęściej są to
zarośla z głogów bądź śliwy tarniny), żywopłoty, pełnią szczególną funkcję
jako korytarze łączące rozproszone skupiska naturalnej roślinności wśród pól.
Należy dbać o to, by w krajobrazie wysokowydajnego rolnictwa te obiekty
miały szansę przetrwania. Szczególnie istotne dla dzikich gatunków
zapylających jest występowanie na ich terenie miododajnych gatunków
roślin. Wśród drzew należą do nich kasztanowce, wierzby, lipy oraz robinia
akacjowa. Miododajne krzewy to kruszyna, głogi, czeremcha, malina czy
róże. Z gatunków bylin warto wymienić koniczynę, wykę, mniszka
lekarskiego czy jasnoty. Szereg roślin uprawnych jest również miododajna. Należą do nich: gryka, łubin, rzepak i wszystkie gatunki ziół.
17
6
Czemu owady zapylające zmniejszają
swoją liczebność?
Jest wiele przyczyn spadku populacji pszczół na świecie oraz
pogarszania się ogólnego stanu ich zdrowia. Splot niekorzystnych
warunków i okoliczności spowodował, że sprzęgają się one współcześnie w śmiertelną dla owadów zapylających całość. Na to złożone
zjawisko mają wpływ choroby i pasożyty osłabiające pszczoły (m.in.
Varroa destructor - szczególnie groźny pasożyt, który całkowicie
unicestwia osłabione wcześniej pestycydami rodziny pszczele, a także
Nosema ceranae) oraz rolnictwo przemysłowe, którego zakres
oddziaływania na pszczoły jest bardzo szeroki. Jak podają źródła
naukowe, dużą rolę w osłabianiu populacji rodzin pszczelich
odgrywają stosowane na masową skalę chemiczne środki
owadobójcze, zwłaszcza pestycydy z grupy neonikotynoidów.
Pestycydy te zostały stworzone do zwalczania owadzich szkodników
w uprawach i większość z nich nie ma na tyle selektywnego działania
aby nie oddziaływać na owady pożyteczne. Z uwagi na charakter
żerowania owadów zapylających – zbieranie pyłku i nektaru z tysięcy
kwiatów – bardzo łatwo dochodzi do kumulowania w ich
organizmach pestycydu. Gdy jego stężenie przekracza krytyczną
dawkę następuje śmierć osobnika. Pestycydy te wywierają też
pośredni wpływ na zdrowie pszczół, ponieważ zmniejszają ich
odporność na choroby i pasożyty. Ponadto, istotne znaczenie mają
też zmiany klimatu, które dodatkowo pogarszają stan zdrowia
18
owadów zapylających zmieniając warunki środowiska,
w którym żyją. Delikatną równowagę cykli pokarmowych,
których elementem są dzikie gatunki zapylające zaburzają inwazyjne
gatunki obce roślin, np. barszcz Sosnowskiego. Wypierają one
z siedlisk rodzime gatunki miododajne. Innym zagrożeniem
związanym z oddziaływaniem rolnictwa jest stosowanie herbicydów
powodujących zanik dziko żyjących gatunków roślin kwiatowych,
stanowiących bazę pokarmową zwłaszcza dla dzikich zapylaczy.
MONOKULTUROWE UPRAWY W INTENSYWNYM
ROLNICTWIE WIELKOTOWAROWYM
TU NIE MA MIEJSCA DLA OWADÓW ZAPYLAJĄCYCH
Fot. U. Skeeze
19
POMÓR PSZCZÓŁ WYWOŁANY
NADUŻYCIEM ŚRODKÓW CHEMICZNYCH
Fot. N. Flickr
Kolejną ważną przyczyną, prowadzącą do zmniejszania się populacji
dziko żyjących zapylaczy jest przemysłowy charakter rolnictwa, który
doprowadza do przekształcania wcześniejszej mozaiki krajobrazu
wiejskiego w monokultury upraw pozbawione naturalnych dodatków
w postaci sieci drobnych obszarów leśnych i podmokłych, miedz, alej,
remiz i innych skrawków naturalnej roślinności. Prowadzi to do utraty
siedlisk bytowania szeregu ważnych gatunków i tym samym ich
zaniku lub zmniejszenia liczebności. Jeszcze inną przyczyną spadku
liczebności zapylaczy są zmiany klimatyczne. Powodują one całą
lawinę przekształceń środowiska wskutek zmiany warunków
bytowania roślin i zwierząt. Muszą się one przystosować do
środowiska o innych parametrach, co nie zawsze odpowiada ich
wymaganiom życiowym.
20
MURARKA OGRODOWA
– GATUNEK PSZCZOŁY SAMOTNICZEJ
Fot. A. Karwath
ROZTOCZA WARROZY NA POCZWARCE
PSZCZOŁY MIODNEJ
Fot. G. San Martin
21
7
Sposoby zapobiegania ginięciu
owadów zapylających
Zapewnienie miejsc bytowania i żerowania
Owady zapylające odżywiają się nektarem i pyłkiem kwiatowym.
Mogą one pochodzić z gatunków uprawnych, ale niezbędne są także
rośliny dziko żyjące. Dlatego podstawowym sposobem zwiększania
liczebności różnych gatunków zapylaczy jest zachowanie
różnorodności siedliskowej na terenach rolniczych. Zapewnienie
niezbędnych zasobów kwiatowych i zasobów przestrzeni dla
bytowania owadów zapylających, możemy realizować poprzez
zwiększanie udziału obszarów naturalnych i półnaturalnych - drobnych
nawet obszarów leśnych, zakrzaczeń i obszarów podmokłych
w krajobrazie rolniczym.
ZADRZEWIENIA
W WIOSENNEJ SZACIE
Fot. E. Dusza
22
Ważnym czynnikiem są też dostępne miejsca gniazdowania.
W naszym klimacie najcenniejsze gatunki zapylające wymagają
nasłonecznionych siedlisk, takich jak murawy, skarpy i krawędzie,
szczątki drewna i suche pozostałości zarośli.
Eliminacja toksycznych środków
ochrony roślin
Stopniowa eliminacja używania najbardziej toksycznych pestycydów,
zwłaszcza z grupy neonikotynoidów jest najskuteczniejszym
sposobem zapobiegania ginięciu owadów zapylających.
Opracowywanie i promowanie preparatów wysoce selektywnych
oraz ekologicznych metod walki z chorobami i szkodnikami przyczyni
się również do zwiększenia ich bezpieczeństwa. Konieczna jest nie
tylko zmiana technologii, ale też myślenia o strategii ochrony upraw,
zmiana w świadomości rolników, aby nie wybierali rozwiązań
najprostszych, często wysoce szkodliwych dla owadów.
Walka z pasożytami i chorobami
Zapewnienie pszczołom bezpieczeństwa chemicznego wpłynie też
na odporność pszczelich rodzin i efektywniejszą walkę z pasożytami
i chorobami dziesiątkującymi populacje. To kolejny punkt programu
walki z kryzysem w świecie zapylaczy.
23
8
Możesz pomóc – jak chronić owady zapylające
Ogrody przyjazne owadom
Jeśli masz przydomowy ogródek, działkę czy wpływ na zieleń miejską,
zadbaj o rośliny kwiatowe oraz miejsca bytowania dla gatunków
dzikich zapylaczy. Uprawiaj rośliny kwiatowe, wykorzystuj mieszanki
kwietne lokalnych gatunków tworząc łąki, trawniki i rabaty kwiatowe.
Wiele roślin będących dla pszczół ważnym źródłem pokarmu można
uprawiać na grządkach warzywnych jako śródplon lub źródło
nawozu. Nadadzą się do tego np. gryka, gorczyca, jak również wiele
gatunków koniczyny. Niektóre gatunki warzyw także dają nektar i
pyłek, np. cukinie czy ogórki.
Zaprzestanie wypalania traw i liści
Suche łodygi stanowią dobre siedliska dla dzikich gatunków zapylaczy
a sporo ich gniazduje i zimuje w ziemi. Wypalanie traw niszczy i zabija
zimujące osobniki i pozbawia je miejsc gniazdowania.
Ochrona przydrożnych alei, miedz i żywopłotów
Stanowią one dogodne siedliska życia dla dzikich zapylaczy i często
składają się z gatunków miododajnych np. lip, robinii akacjowych
czy głogów.
24
Ekologiczna ochrona roślin
– nie truje zapylaczy
Unikaj stosowania toksycznych rodzajów pestycydów. Przy wyborze
insektycydów kieruj się selektywnością działania oraz nie przekraczaj
zalecanych dawek. Dbaj o dobre warunki dla osiedlania się
pożytecznych owadów, które tępią szkodniki, np. bzygowatych, które
uwielbiają kwiaty głogu. Obsadzaj uprawy roślinami odstraszającymi
szkodniki, takimi jak np. lawenda czy róże.
Owadzie hotele
- nowe miejsce do życia – domki, norki, ule...
Stwórz w swoim ogrodzie specjalny obszar, w którym owady zapylające
mogą znaleźć miejsce bytowania: fragmenty martwego drewna,
miedze i skarpy, suche patyki czy sterty liści. Jeżeli brak jest tego rodzaju
siedlisk w Twoim otoczeniu lub nie odpowiadają Ci estetycznie,
stwórz własne konstrukcje owadzich hoteli, które stanowią ciekawy
element małej architektury ogrodowej. Niektóre propozycje
przedstawiono poniżej:
donice
wypełnione słomą
słoma lub
puste łodygi
cegła dziurawka
25
Proste materiały takie jak słoma, trzcina, bambus, szyszki, cegła
dziurawka czy bloki gliny stanowią doskonałe wypełnienie dla
owadzich hoteli.
Najprostszy owadzi hotel to pęk trzciny lub pustych łodyg innych
roślin, związany i osłonięty przed zamakaniem, np. poprzez
umieszczenie w pustym kartonie po soku lub plastikowej butelce
z odciętym wlewem i denkiem.
pusty karton
po soku lub mleku
usuwamy górę
i dół kartonu
w środku
umieszczamy
słomę
+
26
Innym rozwiązaniem jest gęsto nawiercony blok drewna.
daszek chroniący
przed deszczem
nawiercone otwory
różnej średnicy
drewniany klocek
Owadzie hotele mogą być też zaawansowanymi konstrukcjami.
Różnorodność materiałów wypełniających poszczególne sekcje
przywabi różne gatunki owadów.
słoma lub inne wypełnienie
drewniany
daszek
stelaż z desek
słoma
cegła dziurawka
konstrukcja
z drewna
27
gruz
TRZMIELE
TO BARDZO WAŻNA GRUPA
OWADÓW ZAPYLAJĄCYCH
Fot. M. Wróbel
28
„Co nie jest użyteczne dla roju, nie jest też
z pożytkiem dla pszczoły.”
- Marek Aureliusz
Fot. C. Korkosz
Wydano na zlecenie Ligi Ochrony
Przyrody Okręgu w Szczecinie
ul. Żubrów 1, 71-617 Szczecin, tel./fax: 91 422 46 91
e-mail: [email protected]
w ramach projektu "Liga Polnej Bioróżnorodności"
Wydawca:
POSE Sp. z o.o.
ul. Maszewska 1-3
72-100 Goleniów
ISBN 978-83-931493-4-6
Niniejszy materiał został opublikowany dzięki dofinansowaniu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki
Wodnej. Za jego treść odpowiada wyłącznie stowarzyszenie Liga Ochrony Przyrody Okręg w Szczecinie.