Reakcje niepożądane po użyciu kosmetyków

A L E R G E N Y
Lek med
Zbigniew Hałat
Epidemiolog, redaktor
naczelny czasopisma
„Zagrożenia Zdrowia
w Polsce”
Reakcje niepożądane
po użyciu kosmetyków
Adverse reactions to cosmetics
S u m m a r y
By the Cosmetics Act of March 30, 2001 cosmetics must not be harmful to human health and their
manufacturers should report any known adverse reactions to cosmetics as well as disclose full list of
ingredients (including coded ones) if a medical services provider finds it necessary for immediate and proper
treatment. Although p-phenylenediamine and other hair dyes attract professional and public attention this is
fragrances and preservatives that are leading causes of contact dermatitis.
...........................
Zgodnie z ustawą z 30 marca 2001r. o kosmetykach kosmetyki nie mogą
zagrażać zdrowiu ludzi i ich producenci powinni zgłaszać wszelkie znane
im reakcje niepożądane na kosmetyki, a także ujawniać pełną listę
składników (z zakodowanymi włącznie), jeżeli udzielający świadczeń zdrowotnych
uzna to za konieczne dla podjęcia natychmiastowego i właściwego leczenia.
Wprawdzie uwaga opinii publicznej i środowisk zawodowych skupia się
na p-fenylenodiaminie i innych farbach do włosów, to substancje zapachowe
i konserwanty należą do wiodących przyczyn wyprysku kontaktowego.
Nowe prawo
W dniu 12 maja 2002r. weszła w życie mało jeszcze znana
i egzekwowana w nikłym dotychczas zakresie ustawa z
dnia 30. marca 2001 r. o kosmetykach, która określa, w
zakresie niezbędnym dla zapewnienia bezpieczeństwa
zdrowia ludzi, wymagania dotyczące składu, oznakowania kosmetyków oraz warunki obrotu nimi.
Ustawa nałożyła na Głównego Inspektora Sanitarnego
obowiązek prowadzenia krajowego systemu informowania o kosmetykach wprowadzonych do obrotu, a na
producentów kosmetyków obowiązek przechowywania i
udostępniania do celów kontroli m. in. dokumentów:
• oceny wpływu kosmetyku na bezpieczeństwo zdrowia ludzi, wraz z dokumentacją ze szczególnym
uwzględnieniem ogólnej charakterystyki składników
pod względem toksykologicznym, ich budowy lub
składu chemicznego i stopnia kontaktu z ciałem człowieka, a także nazwiska i adresu osoby odpowiedzialnej za tę ocenę,
• danych o niepożądanych działaniach na zdrowie
ludzi w następstwie stosowania kosmetyku,
Zgodnie z obowiązującym w Polsce prawem producent kosmetyku, w przypadku pozyskania informacji
o wystąpieniu zachorowania, co do którego wystąpiło
podejrzenie, że jego przyczyną było użycie kosmetyku,
zgłasza władzom sanitarnym fakt zachorowania do
systemu na formularzu według określonego wzoru.
Formularz wymaga wpisania danych dotyczących osoby,
36
ALERGIA Lato 2003
która powiadomiła o zachorowaniu lub niepożądanych
objawach po użyciu kosmetyku oraz charakterystyki objawów chorobowych, w tym ogólnych i miejscowych, a
także okresu, jaki upłynął od użycia kosmetyku do wystąpienia objawów chorobowych. Zgłoszenia dokonuje
się w terminie 7 dni, a jeżeli objawy mają formę ostrego
zatrucia, dodatkowo w formie niezwłocznego powiadomienia telefonicznego. Rejestr danych o stwierdzonych
przypadkach zachorowań spowodowanych użyciem kosmetyków jest stale dostępny organom Państwowej
Inspekcji Sanitarnej poprzez internet na podstawie numeru identyfikacyjnego i hasła.
Ustawa o kosmetykach nakazuje udostępniać informacje dotyczące składu kosmetyków nie tylko organom Państwowej Inspekcji Sanitarnej, lecz także
podmiotom udzielającym świadczeń zdrowotnych, a w
szczególności zakładom opieki zdrowotnej oraz lekarzom i lekarzom stomatologom prowadzącym indywidualną praktykę lekarską. Informacje te są udostępniane wyłącznie w celu podjęcia natychmiastowego
i właściwego leczenia, jeżeli zachodzi podejrzenie,
że stosowanie kosmetyku było przyczyną zachorowania. Ustawa przewiduje cofnięcie udzielonej ze względu na tajemnicę przedsiębiorstwa zgody Głównego
Inspektora Sanitarnego na nieujawnianie na opakowaniu jednostkowym nazw jednego lub kilku składników kosmetyku. W przypadku, gdy zaistnieją uzasadnione podejrzenia, że nieujawnienie nazwy składnika może stwarzać jakiekolwiek zagrożenie dla zdrowia
A L E R G E N Y
ludzi, podmiotom udzielającym świadczeń zdrowotnych należy, w razie potrzeby podjęcia natychmiastowego i właściwego leczenia, udzielić pełnej informacji
dotyczącej składników kosmetyku, ukrytych pod numerami zastępującymi ich nazwę. Pełna informacja
co do składników kosmetyku umożliwia ustalenie ich
tożsamości zgodnie z
• Międzynarodowym Nazewnictwem Składników Kosmetycznych International Nomenclature of Cosmetic
Ingredients (INCI, 9th Edition)
• Międzynarodową Klasyfikacją Związków Chemicznych
(Chemical Abstracts Service - CAS)
• European Inventory of Existing Commercial Chemical
Substances (EINECS)
• Colour Index (Colour Index Generic Names - CI)
· European List of Notified Chemical Substances
(ELINCS)
• oficjalny numer, jaki został nadany w przypadku notyfikacji
Jeżeli nazwy lub numery nie zostały ustalone należy
identyfikować składnik poprzez dokładne określenie
nazwy surowca wyjściowego, nazwę części rośliny lub
zwierzęcia wykorzystanych do jego pozyskania oraz
nazwy substancji wchodzących w skład surowca.
W razie wystąpienia udokumentowanych przypadków lub stwierdzenia w wyniku badań naukowych lub klinicznych, że kosmetyk spełniający wymagania określone w ustawie zagraża zdrowiu ludzi, Główny Inspektor
Sanitarny podejmuje decyzję o czasowym zakazie obrotu kosmetykiem lub określa warunki jego obrotu, mając
na uwadze w szczególności skład, przeznaczenie oraz
dostępność kosmetyku.
Ustawa o kosmetykach nie narusza przepisów o
ogólnym bezpieczeństwie produktów, stąd podejrzenie,
że użycie kosmetyku było przyczyną zachorowania,
może spowodować lawinę wydarzeń o charakterze kryzysowym i z natury rzeczy rodzi podyktowane sprzecznymi interesami wątpliwości, czy sporne zagrożenie jest
rzeczywiste, domniemane czy urojone.
Konsekwencje nietrafnej kwalifikacji zagrożenia
mogą prowadzić do:
• bezczynności bądź zbędnego zaangażowania publicznych służb nadzoru i kontroli
• zrujnowania uczciwego przedsiębiorcy bądź bezkarności przestępcy
• niezaspokojenia słusznych roszczeń poszkodowanego
konsumenta bądź premiowania sprytnego oszustwa
Upowszechnienie rzetelnej wiedzy medycznej przyniesie pożytek wszystkim zainteresowanym stronom.
Kosmetyki a produkty lecznicze
Wprowadzanie do obrotu produktów leczniczych z natury rzeczy jest obciążone wysokim ryzykiem dla pacjentów, a decyzja zastosowania konkretnej farmakoterapii
to najczęściej wybór mniejszego zła przez osobę uprawnioną, czyli lekarza, bądź osobę spoza zawodu biorącą
na siebie odpowiedzialność za skutki leku sprzedawanego bez recepty. Zgodnie z ustawą (z dnia 6. września
2001 r. Prawo farmaceutyczne) produktem leczniczym
jest substancja lub mieszanina substancji, przeznaczona do zapobiegania lub leczenia chorób lub podawana
w celu postawienia diagnozy lub w celu przywrócenia,
poprawienia czy modyfikacji fizjologicznych funkcji organizmu. O dopuszczeniu do obrotu produktu leczniczego w procedurze rejestracji decydują zadowalające
wyniki badań farmakologicznych i toksykologicznych,
w tym toksyczności ostrej i przedłużonej, wpływu na
reprodukcję, embriotoksyczności i toksyczności okołoporodowej, oznaczenia działania mutagennego i rakotwórczego, farmakodynamicznych i farmakokinetycznych, tolerancji miejscowej, skuteczności terapeutycznej w proponowanych wskazaniach wraz z określeniem
bezpieczeństwa stosowania, farmakologicznych określających skuteczność działania w zależności od stosowanej dawki, farmakokinetycznych, występujących interakcji, zaobserwowanych działań niepożądanych.
Z kolei według ustawy o kosmetykach, kosmetykiem
jest każda substancja przeznaczona do zewnętrznego
kontaktu z ciałem człowieka: skórą, włosami, wargami,
paznokciami, zewnętrznymi narządami płciowymi, zębami i błonami śluzowymi jamy ustnej, którego wyłącznym
lub głównym celem jest utrzymywanie ich w czystości,
pielęgnowanie, ochrona, perfumowanie lub upiększanie,
a kosmetyk wprowadzony do obrotu, używany w zwykłych lub w innych dających się przewidzieć warunkach,
z uwzględnieniem w szczególności jego wyglądu lub
prezentacji, oznakowania, wszystkich instrukcji użycia
oraz innych wskazówek lub informacji pochodzących od
producenta, nie może zagrażać zdrowiu ludzi. Kosmetyki
podlegają notyfikacji a nie rejestracji.
Z powyższych względów jest oczywiste, że reklama
kierowana do publicznej wiadomości nie może zawierać
treści, które sugerują, że produkt leczniczy jest środkiem
kosmetycznym i - au rebours - że kosmetyk może być podawany człowiekowi jakoby w celu przywrócenia, poprawienia czy modyfikacji fizjologicznych funkcji organizmu,
a nawet zapobiegania lub leczenia chorób.
Reakcje niepożądane
Przez analogię do zapisów prawa farmaceutycznego
można przyjąć, że
• działanie niepożądane kosmetyku jest to każde
niekorzystne i niezamierzone działanie kosmetyku
wprowadzonego do obrotu, używanego w zwykłych
lub w innych dających się przewidzieć warunkach,
z uwzględnieniem w szczególności jego wyglądu
lub prezentacji, oznakowania, wszystkich instrukcji
użycia oraz innych wskazówek lub informacji pochodzących od producenta,
• ciężkie niepożądane działanie kosmetyku - takie
niepożądane działanie, które powoduje: zgon
użytkownika, zagrożenie życia, konieczność hospitalizacji lub jej przedłużenie, trwały lub znaczny uszczerbek na zdrowiu lub wadę wrodzoną
• niespodziewane działanie niepożądane kosmetyku - niepożądana reakcja niewymieniona w charakterystyce kosmetyku.
Lato 2003 ALERGIA
37
A L E R G E N Y
Działanie niepożądane kosmetyku może być tylko
„niespodziewane”, bo skoro z definicji kosmetyk „nie
może zagrażać zdrowiu ludzi”, to charakterystyka kosmetyku zgłaszanego w procedurze notyfikacji do obrotu handlowego nie powinna zawierać opisu „udokumentowanego przypadku lub stwierdzenia w wyniku badań
naukowych lub klinicznych, że kosmetyk zagraża zdrowiu ludzi”. Gdyby jednak wśród informacji, które „producent jest obowiązany przechowywać i udostępniać
do celów kontroli w miejscu wyznaczonym” znalazły się
„dane o niepożądanych działaniach na zdrowie ludzi w
następstwie stosowania kosmetyku”, jego nabywca i u
zytkownik musi być powiadomiony o dającym się przewidzieć zagrożeniu za pomocą „prezentacji, oznakowania, wszystkich instrukcji użycia oraz innych wskazówek lub informacji pochodzących od producenta”, a
zwłaszcza poprzez „szczególne ostrzeżenia przy stosowaniu kosmetyku, a jeżeli kosmetyk jest przeznaczony
do użytku profesjonalnego - dodatkowo inne konieczne
ostrzeżenia”.
Obowiązujące co do treści „warunki i ostrzeżenia
na opakowaniach jednostkowych” są przypisane kosmetykom zawierającym następujące składniki: kwas
borowy, borany i tetraborany, kwas tioglikolowy i
jego sole, estry kwasu tioglikolowego, m i p-fenylenodiamina, ich pochodne, N-podstawione i ich sole
N-podstawione pochodne o-fenylenodiamin, metylofenylenodiaminy i ich pochodne N-podstawione i ich
sole, diaminofenole, dichlorofen, nadtlenek wodoru
i inne związki lub ich mieszaniny uwalniające nadtlenek wodoru (w tym nadtlenek mocznika i nadtlenek
cynku), hydrochinon, wodorotlenek litu, fenol i jego
sole alkaliczne, rezorcyna, 4-hydroksybenzenosulfonian cynku, monofluorofosforan amonu, sodu, potasu i wapnia, fluorek wapnia, sodu, potasu, magnezu,
amonu, glinu, cyny, heksadecyloamoniowy, oktadecynyloamoniowy, dwuwodorofluorek bis(hydroksyetylo)amino-propylo-N-hydroksyetylo-okta-decyloaminy,
dwuwodorofluorek N, N’, N’b Tris(polioksyetyleno)N-heksadecylo-propylenodiaminy, fluorokrzemian
sodu, potasu, amonu i magnezu, dimetyloloetylenotiomocznik, hydrofluorek 3-pirydynometanolu, azotan srebra, disiarczek selenu, chlorowodorotlenek
glinowocyrkonowy AlxZr(OH)yClz i chloroglicynian,
octan ołowiu, chlorek strontu sześciowodny, octan
strontu półwodny, talk: uwodniony krzemian magnezowy, wodorotlenek strontu, nadtlenek strontu, chlorek, bromek i sacharynian benzalkoniowy.
Te i inne substancje znajdują się na liście substancji
dozwolonych do stosowania w kosmetykach wyłącznie
w ograniczonej ilości, zakresie i warunkach stosowania,
składającej się z 67 pozycji ogółem. Ponieważ lista substancji, których stosowanie w kosmetykach jest niedozwolone, czyli lista negatywna, składa się z zaledwie 420
pozycji, a listy pozytywne, tj. zawierające wykazy barwników, substancji konserwujących i substancji promieniochronnych dozwolonych do stosowania w kosmetykach składają się odpowiednio z niespełna 200, 55
i 24 pozycji, wszystkie inne substancje pochodzące z
38
ALERGIA Lato 2003
przyrody ożywionej (z wyjątkiem komórek, tkanek oraz
innych substancji lub ich ekstraktów pochodzących z
ciała ludzkiego), nieożywionej oraz niewystępujące w
naturze i powstałe w wyniku np. syntezy chemicznej lub
inżynierii genetycznej mogą wchodzić w skład dowolnego kosmetyku, a jedynym ograniczeniem ich użycia
w pojedynkę lub w dowolnej konstelacji jest warunek
wstępny, że kosmetyk (jako całość) nie może zagrażać
zdrowiu ludzi. Jest oczywiste, że wśród praktycznie nieskończonej liczby składników kosmetyków są i takie, co
do których całkiem niedawno narosło przekonanie, że
muszą znaleźć się liście negatywnej (ostatnie trzy wpisy
to pozycja 418. surowy i rafinowany dziegieć z węgla
kamiennego, pozycja 419. 1,1,3,3,5-Pentametyl-4,6-dinitroindan, czyli muskon i pozycja 420. 5-tetrabutylo1,2,3-trimetylo-4,6-dinitrobenzen, czyli piżmo tybetowe),
a także należące do nośników nowoodkrytych patogenów - prionów, jak pozycja 416.:
a) czaszka, w tym mózg, oczy, migdały i rdzeń kręgowy i pochodzące z nich substancje z bydła w wieku
ponad 12 miesięcy, owiec i kóz, które mają ponad 12
miesięcy lub u których doszło do wyrżnięcia przez dziąsło pierwszego stałego siekacza,
b) śledziony owiec i kóz i pochodzących z nich substancji.
Wolno jednak stosować pochodne łoju pod warunkiem, że zostały zastosowane następujące metody produkcji ściśle przestrzegane przez producenta: (40.000
hPa) przez 20 min (gliceryna oraz kwasy i estry tłuszczowe) - zmydlanie NaOH 12M (gliceryna i mydło) w procesie periodycznym w 95°C przez trzy godziny lub procesie ciągłym w 140°C, 2 barach (2000 hPa) przez 8 min
lub w warunkach równoważnych.).
Ciężkie działania niepożądane mogą ujawnić się
dopiero po wielu latach stosowania (kancerogeny), a
nawet w następnym pokoleniu (antyandrogeny). Ftalan
dibutylu (DBP), ftalan dietylu (DEP), ftalan dietylheksylu
(DEHP), ftalan butylbenzylu (BBzP) i ftalan dimetylu
(DMP) według opublikowanego 8. lipca 2002r. raportu
amerykańskich organizacji ochrony zdrowia konsumenta wchodzą w skład 72% kosmetyków wiodących
marek (1). Z kolei estrogenne działanie organicznych
filtrów UV stosowanych w kosmetycznych produktach
promieniochronnych, jak: 2-hydroksy-4-metoksybenzofenon, ang. Benzophenone-3 (Oxybenzone), ester
3,3,5-trimetylocykloheksylowy kwasu salicylowego, ang.
Homosalate, 3(4’-metylo)benzylidenobornan-2-on, ang.
4-Methylbenzylidene camphor, 3-(4’-Methylbenzylidene)-d-1 camphor, ester 2-etyloheksylowy kwasu 4-metoksycynamonowego, ang. Octyl methoxycinnamate
ester 2-etyloheksylowy kwasu 4-dimetyloaminobenzoesowego, ang. Octyl-dimethyl-PABA jest przedmiotem
żywej dyskusji wywołanej przez artykuł szwajcarskich
autorów (2).
Przykład niebezpiecznych składników
kosmetyków - p-fenylenodiamina
Najbardziej zagrażają rakiem pęcherza ciemne farby
stosowane co 4 - 6 tygodni, w których skład wchodzi
A L E R G E N Y
p-fenylenodiamina i tetrahydro-6-nitrochinoksalina (3).
Jednak związek pomiędzy stosowaniem trwałych farb
do włosów a rakiem pęcherza łatwiej wykazać u
osób, które są powolnymi acetylatorami w zakresie
N-acetylotransferazy 2 (NAT2), enzymu uczestniczącego w detoksyfikacji amin aromatycznych (4). Poparcie
hipotezy o rakotwórczej roli amin aromatycznych zawartych w farbach do włosów nie oznacza wszakże
przeniesienia tego odkrycia na grunt codziennej praktyki w postaci określania aktywności NAT2 u każdego, kto
zamierza zastować amininy aromatyczne do barwiena
włosów! Inaczej jest w przypadku alergennego działania p-fenylenodiaminy, która w dozwolonym stężeniu
6% w przeliczeniu na wolną zasadę jest silnym alergenem kontaktowym. Producent ma wprawdzie obowiązek na opakowaniu jednostkowym zamieścić obowiązkowe ostrzeżenie.
( „a) ogólne stosowanie: Może powodować reakcję alergiczną. Zawiera fenylenodiaminy. Nie stosować
do barwienia brwi i rzęs.
b) profesjonalne stosowanie: Tylko do użytku profesjonalnego. Zawiera fenylenodiaminy. Może powodować reakcję alergiczną. Stosować rękawice ochronne”)
Jednak prawo nie wymaga zamieszczenia informacji o konieczności wykonania przez użytkownika prostego testu alergicznego z preparatem gotowym do
użycia. Wytwórcy zazwyczaj dobrowolnie informują o
tym sposobie uniknięcia zagrożenia zdrowia. Farba
do włosów może być przyczyną kontaktowego wstrząsu analfaktycznego (5), a sposób formułowania instrukcji jej użycia przemiotem zainteresowania sądu
(6). Dotyczyło to znanego przypadku z Edgbaston, w
hrabstwie Birmingham w Wielkiej Brytanii, gdzie natychmiast po nałożeniu farby do włosów znanej marki
renomowanego producenta 25. sierpnia 2000r. zmarła
z powodu wstrząsu anafilaktycznego 38-letnia matka
trojga dzieci.
Mniej dramatyczne reakcje niepożądane na farby
do włosów są diagnozowane przez samych pacjentów
i uchodzą uwadze lekarzy, a tym bardziej nie bywają
gdziekolwiek rejestrowane. Wśród odpowiedzi na ogłoszenie prasowe poszukujące w Danii osób, u których
wystąpiły reakcje niepożądane na farby do włosów, zidentyfikowano 55 przypadków ciężkiego ostrego alergicznego contact dermatitis w postaci silnie wyrażonego
obrzęku twarzy, skóry owłosionej głowy i uszu, a przy tym
klinicznie błędnie rozpoznawanego jako obrzęk naczynio-ruchowy. 29% przypadków poddano próbom płatkowym z p-fenylenodiaminą i za każdym razem uzyskano wynik dodatni (7). Postulowane przez wielu
bardziej skuteczne procedury ochrony zdrowia przed
reakcjami niepożądanymi ze strony farb do włosów
znajdują odzwierciedlenie w żywej dyskusji na forum
Komitetu Naukowego ds Produktów Kosmetycznych i
Nieżywnościowych (Scientific Committee on Cosmetic
Products and Non-Food Products - SCCNFP). Ostatnie,
z 18. marca 2003r., stanowisko komitetu zawiera wniosek o naukową reewaluację rozlicznych aspektów bezpieczeństwa 46 farb do włosów (1,7-Naphthalenediol,
o-Aminophenol, 1,5-Naphthalenediol, 2,7-Naphthalenediol,
p-Methylaminophenol, Hydroxybenzomorpholine, 4-Amino-2hydroxytoluene, 3,4-Diamino-benzoic acid, 2-Methyl-5-hydroxyethylaminophenol, 2,4-Diamino-phenoxyethanol, 3-Amino-2,4-dichlorophenol, 2-Methylresorcinol, 2-Amino-4-hydroxyethylaminoanisole,6-Amino-o-cresol,Hydroxyethyl-3,4-methylenedioxyaniline,
2-Aminomethyl-p-amino-phenol, 2,4-Diamino-5-methyl-phenetol, 2,4-Diamino-5-methyl-phenoxyethanol, Hydroxyethyl-aminomethyl-p-aminophenol, Hydroxypropylbis (N-hydroxyethyl-pphenylenediamine), 2-Nitro-p-phenylenediamine, HC Red
No.13, HC Blue No.2, 2-Chloro-5-nitro-N-hydroxyethyl-p-phe-
nylene-diamine, 4-Amino-3-nitrophenol, 2-Amino-3-nitrophenol,
3-Methylamino-4-nitro-phenoxy-ethanol, HC Violet No.1, HC
Orange No.2, HC Red No.10 + HC Red No.11, HC Blue No.12,
HC Yellow No.6, Hydroxyethyl-2-nitro-p-toluidine, HC Yellow No.
12, HC Blue No.10, HC Blue No. 9, Hydroxyethyl-2,6-dinitro-panisidine, 6-Nitro-2,5-pyridinediamine, HC Violet No. 2, 2-Amino-6-chloro-4-nitrophenol, 4-Hydroxy-propylamino-3-nitrophenol, Ponceau SX, Acid Red 33, Basic Violet 14, Basic Blue 7,
Basic Blue 26) (8).
Rola alergologów i dermatologów
w zapobieganiu działaniom niepożądanym
kosmetyków
Krótki odstęp czasu pomiędzy zadziałaniem czynnika
szkodliwego a wystąpieniem objawów dostrzegalnych
Lato 2003 ALERGIA
39
A L E R G E N Y
przez pacjenta, a przy tym łatwość samodiagnozowania objawów łączonych z konkretnym kosmetykiem ułatwia postawienie diagnozy i poprzez badania dodatkowe udowodnienie związku przyczynowo-skutkowego
pomiędzy podejrzanym składnikiem kosmetyku a jego
działaniem niepożądanym. Jest to szczególnie wdzięczne pole do popisu dla alergologów i dermatologów wykraczające daleko poza rozwiązywanie problemów ze
strony farb do włosów, zważywszy, że w dużych rejestrach amerykańskich preparaty koloryzujące włosy
znajdują się dopiero na czwartym miejscu wśród głównych kategorii kosmetyków będących przyczyną skarg
konsumentów (preparaty do pielęgnacji skóry - 29%,
preparaty do włosów niekoloryzujące - 18%, preparaty
zapachowe - 12%, preparaty koloryzujące włosy - 11%)
(9). Amerykańska Akademia Dermatologii częstość reakcji niepożądanych szacowała w 1994r. na 0,21% populacji (1 przypadek na 5000 osób) (10), zaś obecnie
według Brytyjskiego Towarzystwa Dermatologicznego
same odczyny alergiczne na jeden lub więcej popularnych składników kosmetyków mogą występować u 2%
populacji, przy czym u 10% pacjentów ze zmianami wypryskowymi stwierdza się alergie na substancje zapachowe i u 8% na konserwanty kosmetyków. W zestawach testów płatkowych powinna być mieszanina zapachowa, czyli Fragrance Mix, w składzie najbardziej
zbliżonym do następującego: alfa-amyl cinnamic aldehyde (amyl cinnamal) 1%, cinnamic alcohol (cinnamyl
alcohol) 1%, cinnamic aldehyde (cinnamal) 1%, eugenol 1%, geraniol 1%, hydroxycitronellal 1% isoeugenol
1%, oak moss (a natural extract) 1%, sorbitan sesquioleate (added as an emulsifier) 5%. Jeden lub więcej
alergenów z Fragrance Mix wykrywa się w 15%-100%
badanych kosmetyków, zależnie od ich rodzaju. 3- 4
alergenów z Fragrance Mix wykrywa się w tym samym
kosmetyku. Geraniol wykrywa się w 43% produktów
w stężeniu 3.2%, eugenol wykrywa się w 26% produktów w stężeniu 2,0%. Hydroksycytronellal wykrywa
się w 21% produktów w stężeniu 3,0%, pomimo że
od 1987r. zalecenia Międzynarodowego Stowarzyszenia
Producentów Substancji Zapachowych (International
Fragrance Association - IFRA) ograniczają stężenie hydroksycytronellalu do 1% w produktach dla konsumentów i ustalono, że 5% hydroxycitronellal wywołuje
uczulenie u 36% zdrowych ochotników. Wobec masowego zalewu polskiego rynku kosmetykami niespełniającymi wymogów sanitarnych, a zwłaszcza podróbkami
znanych i drogich marek, (11), wydaje się konieczne
zaangażowanie producentów kosmetyków we współpracę z zakładami opieki zdrowotnej oraz lekarzami i
lekarzami stomatologami prowadzącymi indywidualną
praktykę lekarską, których obowiązująca ustawa o kosmetykach upoważnia do sięgania nawet po informacje
stanowiące tajemnicę handlową w celu podjęcia natychmiastowego i właściwego leczenia, jeżeli zachodzi
podejrzenie, że stosowanie kosmetyku było przyczyną
zachorowania. Zgodnie z zakresem specjalności wiodąca rola przypada jednak wyposażonym w odpowiednią
wiedzę, umiejętności i możliwości diagnostyczne alergologom i dermatologom.
n
Aktualizacja na stronach internetowych domeny
halat.pl: http://www.halat.pl i pochodnych.
Dr Zbigniew Hałat
jest lekarzem medycyny specjalistą epidemiologiem,
redaktorem naczelnym czasopisma ruchu ochrony
zdrowia „Zagrożenia zdrowia w Polsce”, prezesem
Stowarzyszenia Ochrony Zdrowia Konsumentów
i założycielem Instytutu Wody. Kierował Poradnią
Chorób Alergicznych Skóry w Wojewódzkiej Przychodni
Skórno-Wenerologicznej. Na początku lat 90.
w trzech rządach pełnił funkcję zastępcy ministra
zdrowia ds. sanitarno-epidemiologicznych i głównego
inspektora sanitarnego.
Piśmiennictwo:
1. Hałat Z.: Zagrożenia zdrowia konsumenta ze strony kosmetyków, Kosmetyki i biznes, 2002, Nr 10 i 11, 2. Schlumpf M., Cotton B., Conscience M.,
Haller V. Steinmann B., LichtensteigerW.: In vitro and in vivo estrogenicity of UV screens. Environ Health Perspect 2001; 109: 3: 239-244, 3. GagoDominguez M. et al.: Use of permanent hair dyes and bladder cancer risk, Int. J. Cancer: 2001, 91, 575-579, 4. Miller A. B., Bartsch H.: Hair Dye
use and Bladder Cancer. Int J Cancer 2001; 94: 901-902, 5. Sahoo B., Handa S., Penchallaiah K., Kumar B.: Contact anaphylaxis due to hair dye.
Contact Dermatitis 2000, 43; 244, 6. BBC News: Hair dye allergy ‘led to tragedy’, 8 May, 2001, 7. Sosted H., Agner T., Andersen K. E., Menné T.:
55 cases of allergic reactions to hair dye: a descriptive, consumer complaint-based study, Contact Dermatitis 2002: 47 (5), 299-303, 8. Scientific
Committee on Cosmetic Products and Non-Food Products intended for Consumers: Request for a re-evaluation of hair dyes listed in Annex III to
Directive 76/768/EEC on cosmetic products adopted by the SCCNFP during the 23rd plenary meeting of 18 March 2003, SCCNFP/0635/03, final,
9. U. S. Food and Drug Administration Center for Food Safety and Applied Nutrition, Office of Cosmetics and Colors: Consumer Complaints About
Cosmetic Products, 1995-2001 Annual Reports, 10. American Academy of Dermatology: Solving Problems Related to the Use of Cosmetics & Skin
Care Products, 1994, 11. Strona internetowa „ZAGROŻENIA ZDROWIA ZE STRONY KOSMETYKÓW” http://www.halat.pl/kosmetyki.html
dokończenie piśmiennictwa ze str. 50
25.Nafstad P, Magnus P, Jaakkola JJ.: Early respiratory infections and childhood asthma. Pediatrics 2000, 106, E38. 26.Jarnason R., Sigurbergsson
F., Kjelmann B.: Respiratory syncytial virus bronchiolitis in infancy is an important risk factor for asthma and allergy at age 7. Am J Resp Crit Care
Med, 2000, 161, 1501-1507. 27.Nystad W, Nafstad P, Jaakkola JJ. The effect of respiratory tract infections on reported asthma symptoms. Scand
J Public Health 2002, 30, 70-75. 28.Message SD, Johnston SL.: Viruses in asthma. Br Med Bull 2002;61:29-43 29.Emeryk A., Bartkowiak-Emeryk
M.: Wpływ zakażeń Chlamydia pmeumoniae na astmę oskrzelową u dzieci. Acta Pneum Allerg Pediatr 2003, 6, 34-38. 30.Illi S, von Mutius E, Lau
S, Bergmann R, Niggemann B, Sommerfeld C, Wahn U; MAS Group.: Early childhood infectious diseases and the development of asthma up to
school age: a birth cohort study. BMJ 2001, 3223, 390-395. 31.Nystad W, Skrondal A, Nja F, Hetlevik O, Carlsen KH, Magnus P. Recurrent respiratory tract infections during the first 3 years of life and atopy at school age. Allergy 1998, 53, 1189-1194. 32.Haby MM., Marks GB., Peat JK., Leeder
SR.: Daycare attendance before the age of two protects against atopy in preschool age children. Pediatr Pulmonol 2000; 30: 377-384 33.Bodner
C., Godden D., Seaton A.: Family size, childhood infections and atopic diseases. Thorax 1998; 53: 28-32. 34.Martinez FD.: Role of viral infections in
the inception of asthma and allergies during childhood: could they be protective? Thorax 1994; 49: 1189-1191. 35.Krotkiewski M, Madaliński K.: Im
wyższy poziom higieny tym więcej alergii - paradoks naszych czasów. Astma Alergia Immunol 2000, 5, 1-6.
40
ALERGIA Lato 2003