plik PDF - Urząd Gminy Polkowice
Transkrypt
plik PDF - Urząd Gminy Polkowice
UCHWAŁA NR XII/208/16 RADY MIEJSKIEJ W POLKOWICACH z dnia 20 czerwca 2016 r. w sprawie Programu Ochrony Środowiska dla gminy Polkowice na lata 2016-2020. Na podstawie art.18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2016 r. poz. 446) oraz art. 18 ust.1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2016 r. poz. 672) uchwala się, co następuje: § 1. Rada Miejska w Polkowicach przyjmuje Program Ochrony Środowiska dla gminy Polkowice na lata 2016 - 2020 stanowiący załącznik nr 1 do niniejszej uchwały wraz z Prognozą Oddziaływania na Środowisko stanowiącą załącznik nr 2 i uzasadnieniem z podsumowaniem stanowiącym załącznik nr 3. § 2. Traci moc uchwała Nr IX/91/11 Rady Miejskiej w Polkowicach z dnia 10 czerwca 2011 r. w sprawie przyjęcia Programu Ochrony Środowiska dla gminy Polkowice na lata 2011 - 2014 z perspektywą na lata 2015 - 2018. § 3. Wykonanie uchwały powierza się Burmistrzowi Polkowic. § 4. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia i podlega podaniu do publicznej wiadomości w sposób zwyczajowo przyjęty. Przewodniczący Rady Emilian Stańczyszyn Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 1 Załącznik Nr 1 do Uchwały Nr XII/208/16 Rady Miejskiej w Polkowicach z dnia 20 czerwca 2016 r. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE na lata 2016-2020 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 1 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 2 Dokument opracowali: dr Sławomir Chybiński mgr inż. Paweł Lewicki przy udziale pracowników Urzędu Gminy Polkowice: mgr inż. Małgorzaty Kalus-Chiżyńskiej mgr Marty Zdobylak Wykonawca: proGEO sp. z o.o. Al. Armii Krajowej 45, 50-541 Wrocław, tel. (071) 360 45 15, tel./fax 360 45 31 e-mail: [email protected] Wrocław, wrzesień/grudzień 2015 r. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 2 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 3 SPIS TREŚCI 1. WSTĘP ............................................................................................... 8 1.1 1.2 1.3 1.4 Cel i zawartość opracowania ............................................................................... 8 Podstawa formalno-prawna realizacji dokumentu.............................................. 8 Podstawy merytoryczne i struktura dokumentu ................................................. 9 Uwarunkowania dokumentów strategicznych wyższego szczebla ................. 14 1.4.1 1.4.2 1.4.3 1.4.4 1.4.5 1.4.6 Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Polska 2030 .................................................. 14 Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju 2020 ............................................................ 19 Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2020 .................................................. 27 Strategia Rozwoju Zrównoważonego Gminy Polkowice na lata 2015 – 2020 ................ 31 Wojewódzki Program Ochrony Środowiska .................................................................... 34 Powiatowy Program Ochrony Środowiska ...................................................................... 40 OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO I RACJONALNE UŻYTKOWANIE ZASOBÓW PRZYRODY: .............................................................................. 41 2. CHARAKTERYSTYKA GMINY POLKOWICE .............................................. 44 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 Położenie geograficzne i administracyjne ........................................................ 44 Demografia .......................................................................................................... 45 Struktura użytkowania gruntów ......................................................................... 47 System transportowy.......................................................................................... 48 Gospodarka wodno-ściekowa ............................................................................ 50 Energetyka i infrastruktura sieciowa ................................................................. 52 Gospodarka odpadami ....................................................................................... 55 3. CHARAKTERYSTYKA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA ......................... 59 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 3.8 3.9 3.9.1 3.10 3.11 Jakość gleb ......................................................................................................... 59 Zasoby kopalin .................................................................................................... 60 Lasy i zieleń miejska ........................................................................................... 62 Ochrona przyrody ............................................................................................... 63 Warunki klimatyczne........................................................................................... 66 Jakość powietrza ................................................................................................ 66 Jakość wód powierzchniowych ......................................................................... 72 Jakość wód podziemnych .................................................................................. 74 Klimat akustyczny ............................................................................................... 77 Program ochrony środowiska przed hałasem ................................................................. 79 Promieniowanie elektromagnetyczne................................................................ 88 Poważne awarie i zagrożenia naturalne ............................................................ 88 4. PRIORYTETY EKOLOGICZNE GMINY POLKOWICE..................................... 92 5. KIERUNKI DZIAŁAŃ SYSTEMOWYCH....................................................... 93 5.1 5.1.1 5.1.2 5.1.3 5.2 5.2.1 5.2.2 5.2.3 5.3 5.3.1 5.3.2 5.3.3 Uwzględnienie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych ......... 93 Cel średniookresowy do 2020 roku ................................................................................. 93 Kierunki działań................................................................................................................ 93 Działania do realizacji w latach 2016-2020 ..................................................................... 93 Aktywizacja rynku na rzecz ochrony środowiska ............................................. 94 Cel średniookresowy do 2020 roku ................................................................................. 96 Kierunki działań................................................................................................................ 96 Działania do realizacji w latach 2016-2020 ..................................................................... 96 Zarządzanie środowiskowe w Gminie ............................................................... 97 Cel średniookresowy do 2020 roku ................................................................................. 99 Kierunki działań................................................................................................................ 99 Działania do realizacji w latach 2016 – 2020 ................................................................... 99 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 3 proGEO Sp. z o.o. 5.4 5.4.1 5.4.2 5.4.3 5.5 5.5.1 5.5.2 5.5.3 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 4 Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym......................................... 100 Cel średniookresowy do 2020 roku ............................................................................... 100 Kierunki działań.............................................................................................................. 100 Działania do realizacji w latach 2016 – 2020 ................................................................. 101 Edukacja ekologiczna społeczeństwa ............................................................. 102 Cel średniookresowy do 2020 roku ............................................................................... 104 Kierunki działań.............................................................................................................. 104 Działania do realizacji w latach 2016 – 2020 (własne) .................................................. 105 6. OCHRONA I ZRÓWNOWAŻONE WYKORZYSTANIE ZASOBÓW NATURALNYCH I ENERGII ............................................................................................... 107 6.1 6.1.1 6.1.2 6.1.3 6.2 6.2.1 6.2.2 6.2.3 6.3 6.3.1 6.3.2 6.3.3 6.4 6.4.1 6.4.2 6.4.3 6.5 6.5.1 6.5.2 6.5.3 6.6 6.6.1 6.6.2 Ochrona przyrody i krajobrazu ........................................................................ 107 Cel średniookresowy do 2020 roku ............................................................................... 108 Kierunki działań.............................................................................................................. 108 Działania do realizacji w latach 2016 – 2020 ................................................................. 108 Ochrona i zrównoważony rozwój lasów .......................................................... 109 Cel średniookresowy do 2020 roku ............................................................................... 110 Kierunki działań.............................................................................................................. 110 Działania do realizacji w latach 2016 – 2020 ................................................................. 110 Ochrona i racjonalne użytkowanie zasobów wodnych .................................. 110 Cel średniookresowy do 2020 roku ............................................................................... 114 Kierunki działań.............................................................................................................. 114 Działania do realizacji w latach 2016 – 2020 ................................................................. 115 Ochrona gleb i powierzchni ziemi.................................................................... 115 Cel średniookresowy do 2020 roku ............................................................................... 117 Kierunki działań.............................................................................................................. 117 Działania do realizacji w latach 2016 – 2020 ................................................................. 118 Gospodarowanie zasobami geologicznymi .................................................... 118 Cel średniookresowy do 2020 roku ............................................................................... 119 Kierunki działań.............................................................................................................. 119 Działania do realizacji w latach 2016 – 2020 ................................................................. 120 Wykorzystanie energii odnawialnej ................................................................. 121 Cel średniookresowy do 2020 roku ............................................................................... 123 Działania do realizacji w latach 2016 – 2020 ................................................................. 123 7. POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO . 124 7.1 7.1.1 7.1.2 7.1.3 7.2 7.2.1 7.2.2 7.2.3 7.3 7.3.1 7.3.2 7.3.3 7.4 7.4.1 7.4.2 7.4.3 7.5 7.5.1 7.5.2 7.5.3 7.5.4 Jakość powietrza atmosferycznego ................................................................ 124 Cel średniookresowy do 2020 roku ............................................................................... 128 Kierunki działań.............................................................................................................. 128 Działania do realizacji w latach 2016 – 2020 ................................................................. 129 Jakość wód powierzchniowych i podziemnych .............................................. 131 Cel średniookresowy do 2020 roku ............................................................................... 132 Kierunki działań.............................................................................................................. 132 Działania do realizacji w latach 2016 – 2020 ................................................................. 132 Ochrona przed hałasem i polami elektromagnetycznymi (PEM) ................... 133 Cel średniookresowy do 2020 roku ............................................................................... 135 Kierunki działań.............................................................................................................. 135 Działania do realizacji w latach 2016 – 2020 ................................................................. 135 Przemysł oraz bezpieczeństwo przeciwpożarowe i ekologiczne................... 136 Cel średniookresowy do 2020 roku ............................................................................... 137 Kierunki działań.............................................................................................................. 137 Zadania własne .............................................................................................................. 138 Gospodarowanie odpadami komunalnymi...................................................... 139 Cel średniookresowy do 2020 roku ............................................................................... 144 Kierunki działań.............................................................................................................. 144 Działania do realizacji w latach 2016 – 2020 (własne) .................................................. 145 Działania do realizacji w latach 2016 – 2020 (koordynowane) ...................................... 145 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 4 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 5 8. ZARZĄDZANIE PROGRAMEM .............................................................. 146 8.1 8.2 8.3 8.4 Struktura zarządzania programem................................................................... 146 Aspekty finansowe realizacji Programu .......................................................... 147 Monitoring realizacji polityki ochrony środowiska ......................................... 149 Harmonogram realizacji Programu .................................................................. 150 9. LITERATURA I ŹRÓDŁA ...................................................................... 152 10. STOSOWANE SKRÓTY I OZNACZENIA................................................ 154 SPIS TABEL Tabela 1.1 Tabela 2.1 Tabela 2.2 Tabela 2.3 Tabela 2.4 Tabela 3.1 Tabela 3.2 Tabela 3.3 Tabela 3.4 Tabela 7.1 Tabela 7.2 Tabela 8.1 Ranking celów rozwoju SRWD 2020 w obszarach interwencji, do których przynależy Gmina Polkowice, w skali od 1 (najistotniejszy) do 8 (najmniej istotny) ...........................31 Podstawowe dane demograficzne dla Gminy Polkowice [wg GUS] .................................46 Charakterystyka gospodarki wodno-ściekowej Gminy w latach 2009–2014 [GUS]*........51 Charakterystyka systemu energetycznego Gminy w okresie 2009 – 2014 [GUS] ...........53 Charakterystyka systemu gospodarki odpadami w okresie 2009 – 2014 [GUS]..............56 Jakość wód w Gminie Polkowice w roku 2012 [2] ............................................................73 Wyniki monitoringu wód powierzchniowych w roku 2014 [WIOŚ] ....................................73 Wyniki pomiaru hałasu na terenie miasta Polkowice w 2009 i 2014 r. [WIOŚ] ................78 Obszary, na których występują przekroczenia dopuszczalnych wartości hałasu samochodowego (drogi krajowe) [40] ...............................................................................79 Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku wyrażone wskaźnikami LDWN i LN, mającymi zastosowanie do prowadzenia długookresowej polityki w zakresie ochrony przed hałasem. ...............................................................................................................134 Regionalne instalacje Regionu Północnego [uchwała Nr VII/67/15] ..............................142 Harmonogram wdrażania i monitorowania Programu ochrony środowiska ...................150 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 5 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 6 SPIS RYSUNKÓW Rysunek 1.1 Rysunek 1.2 Rysunek 1.3 Rysunek 1.4 Rysunek 1.5 Rysunek 1.6 Rysunek 1.7 Trzy równorzędne aspekty rozwoju zrównoważonego .....................................................10 Układ dokumentów strategicznych ...................................................................................12 Cykl monitorowania i aktualizacji Programu .....................................................................13 Cel Główny oraz obszary strategiczne rozwoju wg DSRK – Polska 2030 [50] ................15 Cele rozwojowe w obszarach strategicznych wg DSRK – Polska 2030 [50] ...................16 Obszary Integracji w Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2020 [53] ...........29 Dwanaście Obszarów Interwencji w Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2020 [53]..................................................................................................30 Rysunek 2.1 Położenie Gminy Polkowice na tle powiatu polkowickiego .................................................44 Rysunek 2.2 Podział fizjogeograficzny wg J. Kondrackiego ....................................................................45 Rysunek 2.3 Procesy demograficzne na przestrzeni ostatnich lat w Gminie Polkowice [GUS] ............46 Rysunek 2.4 Struktura użytkowania gruntów, wg stanu na koniec 2014 r. [dane GUS] .......................47 Rysunek 2.5 Podział użytków rolnych, wg stanu na koniec 2014 r. [dane GUS] ..................................47 Rysunek 2.6 Przebieg europejskiego korytarza komunikacyjnego E65 ................................................49 Rysunek 2.7 Zużycie wody i odprowadzanie ścieków w okresie 2009 – 2014 [GUS] ...........................52 Rysunek 2.8 Ładunki zanieczyszczeń w odprowadzanych ściekach w latach 2009 – 2014 [GUS] .....52 Rysunek 2.9 Wielkość sprzedaży ciepła na terenie Polkowice w latach 2005 – 2014 [dane z PGM] ...53 Rysunek 2.10 Rozwój sieci gazowej 2009 – 2013 [GUS] ........................................................................54 Rysunek 2.11 Ilości zebranych odpadów komunalnych zmieszanych w latach 2009 – 2014 [GUS] ......55 Rysunek 2.12 Ilości odpadów poddawanych odzyskowi z dotychczas składowanych, w latach 2009 – 2014 [GUS] ...........................................................................................................57 Rysunek 3.1 Złoża rud miedzi w rejonie Gminy Polkowice [źródło: http://geoportal.pgi.gov.pl] ............61 Rysunek 3.2 Mapa terenów leśnych Gminy Polkowice [źródło: http://www.lasy.gov.pl] ......................62 Rysunek 3.3 Ekologiczny system przestrzenny w Gminie Polkowice [35] ...........................................65 Rysunek 3.4 Lokalizacja najbliższych obszarów chronionych [źródło: http://geoserwis.gdos.gov.pl] ...65 Rysunek 3.5 Stężenia średnioroczne oraz średnie sezonowe pyłu PM10 oraz ilość dni z przekroczeniami poziomu dopuszczalnego (24-godz.) [WIOŚ] .....................................68 Rysunek 3.6 Zmiany poziomu stężeń średniorocznego pyłu PM10 w latach 2005-2014 [WIOŚ] .........68 Rysunek 3.7 Stężenia średnioroczne oraz średnie sezonowe ołowiu oraz zmiany stężeń średniorocznych [WIOŚ] ...................................................................................................69 Rysunek 3.8 Stężenia średnioroczne oraz średnie sezonowe kadmu oraz zmiany stężeń średniorocznych [WIOŚ] ...................................................................................................69 Rysunek 3.9 Stężenia średnioroczne oraz średnie sezonowe niklu oraz zmiany stężeń średniorocznych [WIOŚ] ...................................................................................................70 Rysunek 3.10 Stężenia średnioroczne oraz średnie sezonowe arsenu oraz zmiany stężeń średniorocznych [WIOŚ] ...................................................................................................70 Rysunek 3.11 Stężenia średnioroczne oraz średnie sezonowe benzo(a)pirenu oraz zmiany stężeń średniorocznych [WIOŚ] ...................................................................................................71 Rysunek 3.12 Położenie gminy Polkowice na tle zasięgu występowania JCWPd Nr 77 i 78 .................75 Rysunek 3.13 Ocena jakości klimatu akustycznego (LDWN), Biedrzychowa [40] ......................................80 Rysunek 3.14 Ocena jakości klimatu akustycznego (LN), Biedrzychowa [40]..........................................81 Rysunek 3.15 Ocena jakości klimatu akustycznego (LDWN), Polkowice (ul. Głogowska) [40] ..................82 Rysunek 3.16 Ocena jakości klimatu akustycznego (LN), Polkowice (ul. Głogowska) [40] ......................83 Rysunek 3.17 Ocena jakości klimatu akustycznego (LDWN), Polkowice (ul. Głogowska) [40] ..................84 Rysunek 3.18 Ocena jakości klimatu akustycznego (LN), Polkowice (ul. Głogowska) [40] ......................85 Rysunek 3.19 Ocena jakości klimatu akustycznego (LDWN), Kaźmierzów [40] ........................................86 Rysunek 3.20 Ocena jakości klimatu akustycznego (LN), Kaźmierzów [40] ............................................87 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 6 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 7 Rysunek 6.1 Porównanie wielkości odpływu powierzchniowego z terenów biologicznie czynnych (po lewej) i uszczelnionych (po prawej) [11] ...................................................................113 Rysunek 7.1 Region Północny w wojewódzkim systemie gospodarowania odpadami [53] ................141 Rysunek 8.1 Schemat zarządzania Programem .................................................................................146 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 7 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 8 1. WSTĘP 1.1 Cel i zawartość opracowania Przedmiotem opracowania jest sporządzenie aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Polkowice. Celem dokumentu jest zaktualizowanie polityki ekologicznej zawartej w poprzednim Programie Ochrony Środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2011 – 2014 z perspektywą na lata 2015 – 2018, przyjętym uchwałą Nr IX/91/11 Rady Miejskiej w Polkowicach z dnia 10 czerwca 2011 r. Okres programowania przyjęty w niniejszym dokumencie obejmuje lata 2016-2020. Realizacja zaktualizowanego Programu ma na celu doprowadzenie do poprawy stanu środowiska naturalnego, zrównoważonego zarządzania zasobami naturalnymi oraz zapewnienie skutecznych mechanizmów chroniących środowisko gminy przed degradacją, a także ma stworzyć warunki dla wdrożenia wymagań obowiązującego w tym zakresie prawodawstwa krajowego i unijnego. W związku z powyższym Program zawiera: - diagnozę aktualnego stanu sfery społeczno – gospodarczej oraz środowiska miasta, - priorytety w zakresie ochrony środowiska na najbliższy okres programowania, - założenia, kierunki i cele polityki ochrony środowiska, - propozycje zadań inwestycyjnych i nieinwestycyjnych, służących realizacji celów, - zestawienie instrumentów prawnych w sferze szeroko pojętej ochrony środowiska, leżących w zakresie kompetencji władz gminy, - ocenę kosztów realizacji oraz określenie głównych źródeł finansowania Programu, - harmonogram oraz zasady i narzędzia monitoringu realizacji Programu. Celem opracowania aktualizacji Programu ochrony środowiska nie jest wyłącznie spełnienie wymagań ustawowych. Program może i powinien stanowić dodatkowe źródło wiedzy, inspiracji i motywacji dla mieszkańców, władz, jednostek administracyjnych oraz organizacji pozarządowych do wspólnego działania na rzecz poprawy stanu środowiska, bezpieczeństwa ekologicznego oraz zrównoważonego rozwoju Gminy Polkowice. 1.2 Podstawa formalno-prawna realizacji dokumentu Niniejszy dokument został opracowany przez firmę proGEO sp. z o.o. z siedzibą we Wrocławiu, na podstawie Umowy Nr 590/07/15 zawartej w dniu 13 lipca 2015 r. Zgodnie z art. 17 ustawy z dnia 11 lipca 2014 r. o zmianie ustawy Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw [47], w celu realizacji polityki ochrony środowiska, organ wykonawczy gminy ma obowiązek opracowania Programu ochrony środowiska. Dokument uchwalany jest przez Radę Miejską. Z wykonania Programu Burmistrz Polkowic sporządza Raporty, które co 2 lata przedstawia Radzie Miejskiej. Ponadto Burmistrz zapewnia możliwość udziału społeczeństwa, na zasadach i w trybie określonych w ustawie z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko [49], w postępowaniu, którego przedmiotem jest sporządzenie programu ochrony środowiska. Zgodnie z art. 46 Ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko [6], projekt Programu ochrony środowiska może zaliczać się do dokumentów wymagających przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Jednocześnie, zgodnie z art. 48, organ opracowujący projekt dokumentu może, po uzgodnieniu z właściwymi organami, o których mowa w art. 57 i 58, odstąpić od przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko, jeżeli uzna, że realizacja postanowień danego dokumentu nie spowoduje znaczącego oddziaływania na środowisko. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 8 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 9 1.3 Podstawy merytoryczne i struktura dokumentu Podstawy merytoryczne realizacji Programu opierają się głównie o zapisy zawarte w ustawie z dnia 11 lipca 2014 r. o zmianie ustawy - Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw [47], strategiach rozwoju, programach i dokumentach programowych, o których mowa w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju [48] oraz Wytycznych do sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym. 1) Ustawa z dnia 11 lipca 2014 r. o zmianie ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw [47] 11 lipca 2014 r. Sejm uchwalił nowelizację ustawy - Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw [47]. Głównym celem nowelizacji jest ograniczenie niekorzystnego wpływu instalacji przemysłowych na środowisko przez skuteczniejsze zapobieganie i zmniejszanie emisji zanieczyszczeń. Ustawa weszła w życie z dniem 05 września 2014 r. Ustawa wykonuje dyrektywę 2010/75/UE w sprawie emisji przemysłowych (dyrektywę IED, ang. Industrial Emissions Directive). Stosowanie dyrektywy ma przyczynić się do osiągnięcia wysokiego poziomu ochrony środowiska i zdrowia ludzi, m.in. przez redukcję emisji zanieczyszczeń z instalacji przemysłowych. Przyjęte zmiany przede wszystkim zwiększają wymagania dla instalacji przemysłowych dotyczące wartości emisji, które nie mogą być przekroczone. Nowelizacja tworzy podstawy prawne do wprowadzenia m.in. Przejściowego Planu Krajowego (PPK). PPK umożliwi operatorom niektórych dużych źródeł spalania paliw (zakładów przemysłowych), po spełnieniu określonych warunków, skorzystanie z czasowego odstępstwa od zaostrzanych od 1 stycznia 2016 r. wymagań emisyjnych wynikających z dyrektywy IED. Dodatkowo w ustawie uporządkowano przepisy dotyczące ochrony powierzchni ziemi i jej rekultywacji. Doprecyzowano przepisy regulujące dokonywanie oceny wystąpienia zanieczyszczenia powierzchni ziemi oraz określające sposoby prowadzenia rekultywacji terenów zanieczyszczonych. Ponadto do nowelizacji wprowadzono zmiany redukujące zbędne obciążenia administracyjne związane z wydawaniem pozwoleń emisyjnych. Zmiana podstawy merytorycznej Programów ochrony środowiska W/w ustawa z dnia 11 lipca 2014 r. o zmianie ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw wnosi również zmiany w dziale III, który dotychczas był zatytułowany „Polityka ekologiczna oraz program ochrony środowiska”, a aktualnie otrzymał brzmienie: „Polityka ochrony środowiska oraz programy ochrony środowiska”. Według Art. 13 w/w ustawy „Polityka ochrony środowiska to zespół działań mających na celu stworzenie warunków niezbędnych do realizacji ochrony środowiska, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju”. W Polsce zasada zrównoważonego rozwoju zyskała rangę konstytucyjną – została zapisana w art. 5 Konstytucji RP, natomiast w ustawie Prawo ochrony środowiska znalazła się definicja zrównoważonego rozwoju (Art. 3 ust. 50) : „rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń”. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 9 proGEO Sp. z o.o. Rysunek 1.1 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 10 Trzy równorzędne równorz aspekty rozwoju zrównoważonego Istotą zrównoważonego żonego rozwoju jest zatem równorzędne ędne traktowanie racji społecznych, ekonomicznych i ekologicznych. We wdrażaniu aniu niniejszego programu istotne znaczenie będą miały następują ępujące zasady pomocnicze, konkretyzujące ące zasadę zasa nadrzędną: • Zasada przezorności,, czyli przewidywania i podejmowania działań działań wtedy, gdy pojawia się uzasadnione prawdopodobie prawdopodobieństwo, że e problem wymaga rozwiązania, a nie wtedy, gdy istnieje już pełne naukowe potwierdzenie. • Zasada równego dostępu dostę do środowiska przyrodniczego traktowana jest w kategoriach sprawiedliwości sprawiedliwoś międzypokoleniowej, międzyregionalnej dzyregionalnej i międzygrupowej oraz równoważenia enia szans pomi pomiędzy człowiekiem a przyrodą. • Zasada regionalizacji oznacza rozszerzenie uprawnień uprawnie dla samorządu samorzą terytorialnego i wojewodów do ustalania regionalnych opłat, normatywów, ulg i wymogów ekologicznych wobec jednostek gospodarczych. Zasada ta oznacza także że skoordynowanie polityki regionalnej z regionalnymi ekosystemami w Europie (Morze Bałtyckie i strefy przybrzeżne,, tereny górskie i podgórskie, doliny rzeczne i obszary wodno-błotne, wodno szczególnie w strefach przygranicznych). • Zasada uspołecznienia polityki ekologicznej realizowana poprzez stworzenie instytucjonalnych, prawnych i materialnych warunków do udziału obywateli, obywate grup społecznych i organizacji pozarządowych pozarz dowych w procesie kształtowania modelu zrównoważonego onego rozwoju przy jednoczesnym rozwoju edukacji ekologicznej, rozbudzaniu świadomości ści i wra wrażliwości ci ekologicznej oraz kształtowaniu nowej etyki zachowań wobec środowiska. iska. • Zasada prewencji, oznaczająca oznaczają w szczególności: - stosowanie najlepszych technik (BAT) w zapobieganiu powstawania zanieczyszczeń, zanieczyszcze - recykling, czyli zamykanie obiegu materiałów i surowców, surowców, odzysk, energii, wody i surowców ze ścieków i odpadów oraz gospod gospodarcze arcze wykorzystanie odpadów zamiast ich składowanie, - zintegrowane podejście do ograniczania ograniczania i likwidacji zanieczyszczeń zanieczyszcze i zagrożeń zgodnie z zaleceniami Dyrektywy Rady 96/61/WE w sprawie zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i kontroli (dyrektywa IPPC), - wprowadzanie pro-środowiskowych środowiskowych systemów zarządzania za dzania procesami produkcji i usługami, zgodnie z ogólnoświatowymi ogólno wiatowymi i europejskimi wymogami w tym zakresie, Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 10 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 11 wyrażonymi m.in. w standardach ISO 14000 i EMAS, programach czystszej produkcji i Responsible Care (z ang. Odpowiedzialna Troska) itp. • Zasadę „zanieczyszczający płaci” odnoszącą się do odpowiedzialności za skutki zanieczyszczenia i stwarzania innych zagrożeń. Odpowiedzialność tę ponosić powinny wszystkie jednostki użytkujące środowisko a więc także konsumenci, zwłaszcza, gdy mają możliwość wyboru mniej zagrażających środowisku dóbr konsumpcyjnych. • Zasada subsydiarności wynika m.in. z Traktatu o Unii Europejskiej i oznacza, że Unia podejmuje działania nie należące do jej kompetencji, gdy cele proponowanych działań nie mogą być osiągnięte poprzez państwo członkowskie. Będzie to oznaczało przekazywanie części kompetencji i uprawnień decyzyjnych dotyczących ochrony środowiska na właściwy szczebel regionalny lub lokalny tak, aby był on rozwiązywany na najniższym szczeblu, na którym może zostać skutecznie i efektywnie rozwiązany. • Zasada klauzul zabezpieczających umożliwia państwom członkowskim stosowanie w uzasadnionych przypadkach ostrzejszych środków w porównaniu z wymaganiami wspólnotowego prawa ekologicznego. Zasada ta umożliwi realizację wyżej wymienionej zasady regionalizacji oraz stosowanie adekwatnych instrumentów prawnych i ekonomicznych na obszarach silnie przekształconych i zdegradowanych. • Zasadę skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej odnoszącą się do wyboru planowanych przedsięwzięć inwestycyjnych ochrony środowiska a następnie do oceny osiągniętych wyników a oznaczającą potrzebę minimalizacji nakładów na jednostkę uzyskanego efektu. Zgodnie z ustawą z dnia 11 lipca 2014 r. o zmianie ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw (Art.14 ust.1), „Polityka ochrony środowiska jest prowadzona na podstawie strategii rozwoju, programów i dokumentów programowych, o których mowa w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2014 r. poz. 379)”. Polityka ochrony środowiska jest prowadzona również za pomocą wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska (Art. 14 ust. 2). Współcześnie traktowanie Polityki ochrony środowiska, jako zespołu działań mających na celu stworzenie warunków niezbędnych do realizacji ochrony środowiska, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju oznacza przede wszystkim, że polityka ta powinna być elementem harmonizowania rozwoju gospodarczego kraju z celami ochrony środowiska. Oznacza to także, że realizacja Polityki ochrony środowiska w coraz większym stopniu powinna dokonywać się poprzez zmiany modelu produkcji i konsumpcji, zmniejszanie materiałochłonności, wodochłonności i energochłonności gospodarki oraz stosowanie najlepszych dostępnych technik i dobrych praktyk gospodarowania, a dopiero w dalszej kolejności poprzez tradycyjne typowo ochronne działania, takie jak oczyszczanie gazów odlotowych i ścieków, unieszkodliwianie odpadów. Oznacza to również, że aspekty ekologiczne powinny być obligatoryjnie włączane do polityk sektorowych we wszystkich dziedzinach gospodarowania, a także do strategii i programów rozwoju na szczeblu regionalnym i lokalnym. 2) Ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju [48] Fundamenty nowego systemu zarządzania rozwojem kraju zostały określone w znowelizowanej ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. Nr 84/2009, poz. 712, z późn. zm.) oraz przyjętym przez Radę Ministrów 27 kwietnia 2009 r. dokumencie pn. Założenia systemu zarządzania rozwojem Polski. W nowym systemie do głównych dokumentów strategicznych, na podstawie których prowadzona jest polityka rozwoju, należą: Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 11 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 12 I. Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju – DSRK (Polska 2030. Trzecia fala nowoczesności), określająca główne trendy, wyzwania oraz koncepcję rozwoju kraju w perspektywie długookresowej. II. Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju – ŚSRK (Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju 2020) – najważniejszy dokument w perspektywie średniookresowej, określający cele strategiczne rozwoju kraju do 2020 r., kluczowy dla określenia działań rozwojowych, w tym możliwych do sfinansowania w ramach obecnej perspektywy finansowej UE na lata 2014-2020. III. 9 zintegrowanych strategii, służących realizacji założonych celów rozwojowych: Strategia Innowacyjności i Efektywności Gospodarki (Ministerstwo Gospodarki). Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego (Kancelaria Prezesa Rady Ministrów – Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej). Strategia Rozwoju Transportu (Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju). Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko (Ministerstwo Środowiska, Ministerstwo Gospodarki). Sprawne Państwo (Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji). Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego (Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego). Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, Miasta, Obszary wiejskie (Ministerstwo Rozwoju Regionalnego). Strategia Rozwoju Systemu Bezpieczeństwa Narodowego RP (Prezes Rady Ministrów i Ministerstwo Obrony Narodowej). Strategia Zrównoważonego Rozwoju Wsi, Rolnictwa i Rybactwa (Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi). DSRK, ŚSRK oraz 9 strategii zintegrowanych łączy spójna hierarchia celów i kierunków interwencji. Rysunek 1.2 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Układ dokumentów strategicznych Strona 12 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 13 3) Wytyczne do sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, które podają sposób i zakres uwzględniania polityki ekologicznej państwa w programach ochrony środowiska oraz wskazówki co do zawartości programów [7] W gminnym programie ochrony środowiska powinny być uwzględnione: - zadania własne gminy, tzn. te przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji gminy, zadania koordynowane, tzn. finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla powiatowego, wojewódzkiego i centralnego, bądź instytucji działających na terenie gminy, ale podległych bezpośrednio organom powiatowym, wojewódzkim, bądź centralnym. Kierując się powyższymi zapisami, Program określa: - - Cele ekologiczne średniookresowe do 2020 roku wraz z kierunkami działań poprzedzone analizą stanu środowiska oraz listę przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w latach 2016 – 2020; Sposób monitoringu realizacji Programu; Aspekty finansowe wdrażania Programu. W związku z tym, iż proces legislacyjny w zakresie stanowienia prawa ochrony środowiska trwa nadal, a istniejące przepisy są sukcesywnie modyfikowane, konieczna staje się ciągła aktualizacja Programu ochrony środowiska. Także w miarę pojawiania się nowych problemów koniecznych do rozwiązania oraz realizacji wcześniej podjętych projektów, należy korygować i uszczegóławiać Program. Schemat ciągłego monitorowania i aktualizacji Programu ochrony środowiska przedstawia poniższy rysunek. Rysunek 1.3 Cykl monitorowania i aktualizacji Programu UWAGA! Niniejszy dokument ma formułę otwartą co oznacza, że będzie cyklicznie monitorowany oraz aktualizowany, a także ponad kadencyjną, gdyż określa politykę ochrony środowiska gminy w perspektywie wieloletniej. Należy jednakże podkreślić, że Program Ochrony Środowiska nie jest aktem prawa miejscowego, zatem zawarte w nim planowane zadania nie są obligatoryjnie wymagane do realizacji, a wyznaczone priorytety, cele i kierunki działań powinny być traktowane jedynie, jako wytyczne do określania zadań inwestycyjnych oraz pozainwestycyjnych na kolejne lata. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 13 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 14 1.4 Uwarunkowania dokumentów strategicznych wyższego szczebla 1.4.1 Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Polska 2030 „Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju - Polska 2030. Trzecia fala nowoczesności” [50] jest, zgodnie z przepisami ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju z dnia 6 grudnia 2006r. (art. 9 ust 1) – dokumentem określającym główne trendy, wyzwania i scenariusze rozwoju społeczno– gospodarczego kraju oraz kierunki przestrzennego zagospodarowania kraju, z uwzględnieniem zasady zrównoważonego rozwoju, obejmującym okres co najmniej 15 lat. Stanowi najszerszy i najbardziej ogólny element nowego systemu zarządzania rozwojem kraju, którego założenia zostały określone w ustawie o zasadach prowadzenia polityki rozwoju kraju oraz przyjętym przez Radę Ministrów 27 kwietnia 2009 r. dokumencie Założenia systemu zarządzania rozwojem Polski. W przypadku tej Strategii to okres prawie 20 lat, gdyż przyjętym przy jej konstruowaniu horyzontem czasowym jest rok 2030. Uzupełnieniem ramy strategicznej rozwoju Polski do 2030 roku jest Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju przyjęta przez Radę Ministrów w dniu 16 marca 2012 r. Założeniem wyjściowym przy konstruowaniu Strategii stała się konieczność przezwyciężenia kryzysu finansowego w jak najkrótszym czasie. Próba uniknięcia „straconej dekady”, czyli rozwoju gospodarczego wolniejszego niż w poprzednim dziesięcioleciu. Wolniejszy rozwój spowodowałby, że jakość życia ludzi poprawiałaby się bardzo wolno. Niezbędne jest zbudowanie przewag konkurencyjnych na kolejne 10 lat, czyli do 2030 r. tak, aby po wyczerpaniu dotychczasowych sił rozwojowych, Polska dysponowała nowymi potencjałami wzrostu w obszarach dotychczas nie eksploatowanych. Tym samym Strategia nie jest manifestem politycznym, a dokumentem rządu RP o charakterze analitycznym i rekomendacyjnym - stanowi opis nowego projektu cywilizacyjnego zorientowanego na przyszłość, w perspektywie do 2030 r. Opis założeń tego projektu zawiera rozdział pierwszy Strategii – Charakterystyka modelu rozwoju Polski do 2030. CEL GŁÓWNY DSRK – POLSKA 2030 Celem głównym dokumentu „Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju - Polska 2030. Trzecia fala nowoczesności” jest: „Poprawa jakości życia Polaków”. Osiągnięcie celu powinno być mierzone zarówno wskaźnikami jakościowymi, jak i wartością oraz tempem wzrostu PKB w Polsce. 3 OBSZARY STRATEGICZNE ROZWOJU Rozwój Polski powinien odbywać się w trzech obszarach strategicznych równocześnie: I. konkurencyjności i innowacyjności gospodarki (modernizacji), II. równoważenia potencjału rozwojowego regionów Polski (dyfuzji), III. efektywności i sprawności państwa (efektywności). Proponowane w Strategii obszary strategiczne związane są z obszarami opisanymi w „Strategii Rozwoju Kraju 2020 – Aktywne społeczeństwo, konkurencyjna gospodarka, sprawne państwo”, przyjętej przez Radę Ministrów w dniu 25 września 2012 r. Łącznie stanowią podstawowe narzędzie wdrażania DSRK do 2020 r., czyli: 1. sprawne i efektywne państwo (obszar I.) – odpowiada mu III. obszar strategiczny DSRK; 2. konkurencyjna gospodarka (obszar II.) – odpowiada mu I. obszar strategiczny DSRK; 3. spójność społeczna i terytorialna (obszar III.)– odpowiada mu II. obszar strategiczny DSRK. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 14 proGEO Sp. z o.o. Rysunek 1.4 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 15 Cel Główny oraz obszary strategiczne rozwoju wg DSRK – Polska 2030 [50] W każdym z obszarów strategicznych zostały określone strategiczne cele rozwojowe (od dwóch do czterech w zależności od obszaru). Cele strategiczne uzupełnione są sprecyzowanymi kierunkami interwencji. Przy każdym z tych kierunków określony został cel do realizacji. Zebrane razem służą nowatorskiemu i niestandardowemu przedstawieniu zadań stojących przed administracją publiczną – przede wszystkim rządem, ale także samorządami, które należy zrealizować, aby poprawić jakość życia mieszkańców Polski. Dokument składa się z dwóch części: I. wstępu z diagnozą i opisem kontekstu społecznego, gospodarczego i międzynarodowego Strategii (w tym szkicu proponowanych rozwiązań w trzech obszarach strategicznych) oraz prezentacji ram makroekonomicznych rozwoju Polski do 2030 r. II. charakterystyki proponowanych kierunków interwencji (czyli działań do podjęcia w perspektywie 2030 r. służących osiągnięciu celu głównego Strategii) oraz opisu zasad monitorowania i ewaluacji wdrażania projektu Polska 2030. CELE STARTEGICZNE ROZWOJOWE W OBSZARACH STRATEGICZNYCH: I. W obszarze konkurencyjności i innowacyjności gospodarki: I. Innowacyjność gospodarki i kreatywność indywidualna II. Polska Cyfrowa III. Kapitał ludzki IV. Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko II. W obszarze równoważenia potencjału rozwojowego regionów Polski: V. Rozwój regionalny VI. Transport III. W obszarze efektywności i sprawności państwa: VII. Kapitał społeczny VIII. Sprawne państwo Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 15 proGEO Sp. z o.o. Rysunek 1.5 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 16 Cele rozwojowe w obszarach strategicznych wg DSRK – Polska 2030 [50] OBSZAR STRATEGICZNY [50]: I. Obszar konkurencyjności i innowacyjności gospodarki Jednym z najważniejszych elementów konkurencyjności i innowacyjności jest edukacja. W okresie transformacji wykształcenie pozostaje czynnikiem kształtującym kulturę społeczną. Zarazem może być, dzięki prowadzeniu odpowiedniej polityki, najlepszym narzędziem wyrównującym szanse i możliwości poprzez wzrost kapitału kulturowego, na czym winna skupiać się szkoła i system nauczania. Szczególnie istotne wydaje się dalsze dążenie do poprawy jakości w obszarach związanych z naukami przyrodniczymi, matematycznymi i studiami inżynierskimi – co wymaga nakładów, ale zwiększy dopasowanie podaży pracy do potrzeb rynku i gospodarki. CEL STRATEGICZNY ROZWOJU [50]: IV. Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego rozumiemy jako zapewnienie optymalnej ilości energii po możliwie niskich cenach oraz dywersyfikację źródeł i tras przesyłu nośników energii. Wybór celów szczegółowych musi opierać się na analizach efektywności ekonomicznej konkretnych rozwiązań, które jednocześnie realizowały będą obydwa kierunki celu strategicznego. Ze względu na skalę zobowiązań i koszty realizacyjne szczególnej wagi nabiera proces redukcji emisji CO2 oraz zanieczyszczeń powietrza (m.in. tlenków azotu, siarki oraz pyłów). Istotne jest również podejmowanie działań na rzecz efektywnego korzystania z zasobów środowiska. Optymalizacja realizacji tego zadania stała się jedną z istotniejszych przesłanek do sformułowania celów szczegółowych [50]. Podstawą do wyboru strategii modernizacji i rozbudowy sektora musi być dążenie do zapewnienia odbiorcom optymalnej ilości energii po możliwie niskich cenach przy zmniejszaniu presji na środowisko. Analizy modelowe sugerują optymalny ekonomicznie i technologicznie mix elektroenergetyczny dla 2020 i 2030 roku, który stał się podstawą do określania celów w tym obszarze. Udział węgla kamiennego i brunatnego w ogólnym bilansie energetycznym Polski będzie się stopniowo zmniejszał do ok. 50-60% w 2030 r. Jednak, ze względu na obecną strukturę polskiej energetyki, stosunkowo niskie koszty pozyskania oraz duże zasoby krajowe, te dwa paliwa pozostaną dominującymi i stabilizującymi bezpieczeństwo energetyczne Polski. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 16 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 17 Zasoby węgla zapewniają bowiem bezpieczeństwo dostaw w perspektywie 30-40 lat przy obecnym poziomie nakładów inwestycyjnych, a postępująca poprawa sprawności jednostek wytwórczych oraz rozwój czystych technologii węglowych pozwoli na ograniczenie emisyjności tej branży. Należy mieć na uwadze, że aby wydobycie węgla utrzymywało się na poziomie rentowności, niezbędna będzie ciągła poprawa konkurencyjności przedsiębiorstw w tym sektorze [50]. Udział Polski w realizacji celów klimatycznych sprawia, że odnawialne źródła energii staną się drugim najważniejszym źródłem dla elektroenergetyki - docelowo 19% w 2020 r. (w 2009 r. 5,72% brutto). W bilansie energii finalnej brutto konieczne jest osiągniecie poziomu 15% z OZE w 2020 r. (w 2008 r. 5,69% brutto; obecnie ok. 9,5% brutto). OZE wymagają specjalnych narzędzi wsparcia (regulacje, narzędzia fiskalne). Narzędzia te jednak muszą uwzględniać prymat efektywności ekonomicznej wybranych rozwiązań, tak by przygotować podstawy do przyszłej pełnej samowystarczalności ekonomicznej i konkurencyjności sektora. Pełny bilans kosztowy musi uwzględniać także poprawę efektywności odnawialnej energetyki rozproszonej dzięki uruchomieniu inteligentnych sieci oraz fizycznemu zbliżeniu wytwarzania energii z miejscem jej wykorzystywania. Dodatkowym wymiarem jest wpływ poniesionych inwestycji na rozwój tzw. „zielonych miejsc pracy”, szczególnie w przypadku energetyki rozproszonej, produkcji biopaliw, ale także infrastruktury ochrony środowiska [50]. Wdrażany program energetyki jądrowej jest jednym z najlepszych rozwiązań łączących zapewnienie długofalowego bezpieczeństwa i stabilności dostaw energii elektrycznej (cykl życia elektrowni wynosi ok. 40 - 60 lat) oraz realizacje celów klimatycznych i środowiskowych (znikoma emisja CO2 i pyłów). W zestawieniu z gospodarką opartą na węglu jest to źródło energii oferujące dodatkowe możliwości technologiczne przyczyniające się do obniżenia kosztów wytwarzania energii. Pomimo, że proces inwestycyjny jest długotrwały i kosztowny (uśredniony 3-3,5 mln euro/MW) to późniejsza wieloletnia eksploatacja przy stosunkowo niewielkich kosztach operacyjnych czyni energetykę jądrową najtańszym obecnie osiągalnym źródłem (już przy koszcie uprawnień do emisji CO2 powyżej 15 €’05/tCO2 [50]. Wizja Polski 2030 r. W 2030 roku Polska będzie krajem, w którym wzrost gospodarczy i przemiany społeczne łączą się z poprawą stanu środowiska – jednym z podstawowych warunków dobrej jakości życia. Jest to możliwe dzięki systemowi planowania przestrzennego, który od szczebla centralnego do lokalnego wspomaga proces podejmowania decyzji inwestycyjnych, a zarazem chroni szczególnie cenne zasoby przyrodnicze. Polska będzie także krajem z zapewnionymi stabilnymi i zdywersyfikowanymi dostawami paliw i energii oraz posiadającym odpowiednie zapasy strategiczne. Krajem, w którym zmniejsza się emisje gazów cieplarnianych m.in. przez rozwój energetyki jądrowej, odnawialnych źródeł energii i wprowadzanie nowych technologii nisko- i zero emisyjnych. Krajem, w którym gospodaruje się oszczędnie i efektywnie, gdzie energia i zasoby naturalne są racjonalnie wykorzystywane. Krajem, w którym coraz istotniejszym elementem systemu energetycznego jest energetyka rozproszona i mikrogeneracja włączone w powszechnie funkcjonujący system inteligentnych sieci. Polska będzie także krajem, w którym skutecznie ogranicza się emisję gazów cieplarnianych, zanieczyszczenia wody i powietrza, eliminuje nielegalne wysypiska i minimalizuje ilość odpadów trafiających na składowiska oraz równocześnie dba o zachowanie różnorodności biologicznej i unikalnego krajobrazu. Jest to możliwe zarówno dzięki lepszemu rozpoznaniu i oszacowaniu walorów środowiska naturalnego w Polsce, jak i rozwiniętej świadomości ekologicznej obywateli. Polska w 2030 r. jest także krajem dobrze identyfikującym zagrożenia wiążące się ze skutkami zmian klimatu – zarówno te związane ze stopniowym wzrostem temperatury, jak i z występującymi coraz częściej ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi. Pomimo już poczynionych znaczących inwestycji, Polska w sposób ciągły rozbudowuje i modernizuje infrastrukturę ochronną przystosowując się do nowych warunków środowiskowych [50]. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 17 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 18 KIERUNKI INTERWENCJI [50]: 1. - - - 2. 3. - Modernizacja infrastruktury i bezpieczeństwo energetyczne Wdrożyć i sfinansować (nakłady własne, środki pochodzące z UE, budżet państwa, rynek kapitałowy, kapitał inwestorów zagranicznych) projekty modernizujące infrastrukturę elektroenergetyczną, naftową i gazową. Uruchomić programy zachęcające do zachowań proefektywnościowych, działania dywersyfikujące źródła energii, w tym rozwój energetyki jądrowej oraz rozproszonej i paliw (w tym możliwość wydobycia gazu łupkowego) oraz kierunków ich przesyłu, dla zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego Polski i transformacji w kierunku zielonej gospodarki. W horyzoncie długookresowym realizacji strategii doprowadzić do przyłączenia do sieci pierwszego bloku pierwszej elektrowni jądrowej z perspektywą przyłączenia do sieci ostatniego bloku drugiej elektrowni jądrowej ok. roku 2030. Modernizacja sieci elektroenergetycznych i ciepłowniczych Ułatwienie procesów inwestycyjnych. Rozbudowa i modernizacja sieci dystrybucyjnych i przesyłowych oraz wymiana ich przestarzałych elementów. Budowa wysokosprawnych i niskoemisyjnych elektrowni i elektrociepłowni (z uwzględnieniem energetyki rozproszonej). Zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego poprzez dywersyfikację kierunków pozyskiwania gazu Zwiększenie ilości dwukierunkowych transgranicznych połączeń systemów przesyłu gazu. W dalszej perspektywie wykorzystanie połączeń dla eksportu gazu. Budowa 2 nitki rurociągu Pomorskiego. Zwiększenie pojemności magazynowych gazu (oraz innych paliw – ropy, paliw płynnych) dla zabezpieczenia rezerw strategicznych oraz rezerw szczytowych. 4. - Realizacja programu inteligentnych sieci w elektroenergetyce Wdrożenie zintegrowanych systemów pomiarów. Wspieranie rozwoju lokalnych hybrydowych systemów energetycznych. Rozszerzenie rozwiązań stosowanych w elektroenergetyce na sieci ciepłownicze i wodociągowe. 5. Integracja polskiego rynku elektroenergetycznego, gazowego i paliwowego z rynkami regionalnymi Zwiększenie roli giełdy w handlu paliwami, gazem ziemnym i energią w celu przygotowania do szerszej integracji w ramach europejskiego wspólnego rynku. Wprowadzenie instrumentów gwarantujących skuteczność prawną uzgodnień dokonywanych między krajowym regulatorem a sektorem energetyki. Minimalizacja konieczność uruchamiania procesów legislacyjnych. Przyspieszenie tempa wypracowywania rozwiązań i zwiększenie ich trwałości. 6. - gazowe, Wzmocnienie roli odbiorców finalnych w zarządzaniu zużyciem energii Wprowadzenie inteligentnych sieci. Uelastycznienie taryf. Popularyzacja wiedzy o możliwości wyboru dostawców oraz odnawialnych źródłach energii i efektywnym korzystaniu z energii elektrycznej. Upowszechnienie i uproszczenie oznaczeń energochłonności towarów i urządzeń. Opracowanie i wdrożenie programu efektywności energetycznej. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 18 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 19 Żeby zwiększyć poziom ochrony środowiska, poprawić warunki środowiskowe oraz ograniczyć ryzyka związane ze zmianami klimatu, niezbędne będzie wdrożenie zintegrowanego zarządzania środowiskiem (promocja recyklingu odpadów, efektywności energetycznej, efektywnego korzystania z zasobów naturalnych, planowania przestrzennego z uwzględnieniem gospodarowania obszarami cennymi przyrodniczo i ochrony zasobów wodnych) oraz programu adaptacji do zmian klimatu, minimalizowania ryzyka i zagrożeń związanych ze skutkami powodzi (podtopień lokalnych) i poważnymi awariami technologicznymi, a także zwiększenie nakładów na badania i rozwój technologii czystego węgla oraz poprawiających stan środowiska w całym okresie realizacji strategii. 7. - Stworzenie zachęt przyspieszających rozwój zielonej gospodarki bardziej efektywne korzystanie z zasobów naturalnych. wdrożenie programu rozwoju innowacyjnych technologii środowiskowych. wsparcie wiodących w tym obszarze ośrodków badawczych oraz przedsiębiorstw. 8. - Zwiększenie poziomu ochrony środowiska Ochrona czystości wód poprzez zakończenie do 2015 r. realizacji Krajowego programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych (redukcja zanieczyszczeń i związków biogennych (azot, fosfor) odprowadzanych do wód oraz kontynuacje procesu sanitacji wsi. Wprowadzenie monitorowania i ochrony różnorodności biologicznej i przeciwdziałania fragmentacji ekosystemów. Ustanowienie narzędzi finansowania różnorodności biologicznej (w tym podnoszenia świadomości ekologicznej obywateli). Opracowanie oraz wdrożenie strategicznego planu adaptacji do zmian klimatu obejmującego m.in. szczegółowe kryteria użyte do określenia priorytetowych inwestycji w obszarze adaptacji do zmian klimatu ocenę aktualnego wpływu oraz wpływu przyszłych zmian klimatu na szczególnie wrażliwe sektory i obszary (wielowariantową ocenę ryzyka klęsk żywiołowych) oraz odpowiednie działania adaptacyjne wraz z ich szacowanymi kosztami. Wprowadzenie instrumentów polityki publicznej integrujących działania w poszczególnych sektorach (gospodarki wodnej, rolnictwa, leśnictwa, transportu, zdrowia, budownictwa, gospodarki przestrzennej, gospodarki morskiej, turystyki, energetyki) dla zwiększenia ochrony klimatu. Ograniczenie negatywnych skutków powodzi (podtopień lokalnych) poprzez minimalizowanie ryzyka powodziowego, wdrożenie systemu zintegrowanego zarządzania zlewniami oraz odbudowę naturalnej retencji wodnej. Wdrożenie programów małej retencji wodnej na obszarach szczególnie narażonych na powódź i suszę. - - - - 1.4.2 Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju 2020 Strategia Rozwoju Kraju 2020 (ŚSRK) [51] jest elementem nowego systemu zarządzania rozwojem kraju, którego fundamenty zostały określone w znowelizowanej ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2014 r., poz. 379) oraz w przyjętym przez Radę Ministrów 27 kwietnia 2009 r. dokumencie Założenia systemu zarządzania rozwojem Polski. Najbliższe dziesięciolecie ma kluczowe znaczenie dla rozwoju gospodarczego Polski. Będzie to dekada równoważenia finansów publicznych i zwiększania oszczędności, przy trwającym równolegle rozwoju opartym na likwidowaniu największych barier rozwojowych (tj. odrabianiu zaległości w infrastrukturze i zmniejszaniu różnic między regionami). Jednocześnie powinna to być jednak dekada rozwoju w coraz większej mierze opartego na edukacji, impecie cyfrowym i innowacyjności [51]. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 19 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 20 ŚSRK wskazuje, w jaki sposób osiągane będą cele strategii Europa 2020, przy uwzględnieniu polskiej specyfiki i uwarunkowań, które przyczynią się do realizacji założonych krajowych celów rozwojowych. ŚSRK określa kluczowe wskaźniki odzwierciedlające postęp w realizacji celów w wybranych obszarach strategicznych oraz wskazuje ścieżki dojścia do wyznaczonych poziomów, będące wytycznymi dla kierunków interwencji, działań i wskaźników szczegółowych 9 strategii zintegrowanych. Dokonany w ŚSRK wybór trzech obszarów strategicznych (Sprawne i efektywne państwo, Konkurencyjna gospodarka, Spójność społeczna i terytorialna) oraz w ich ramach poszczególnych celów i priorytetowych kierunków interwencji jest odpowiedzią na kluczowe wyzwania w najbliższym dziesięcioleciu, która pozwoli na zintensyfikowanie procesów rozwojowych oraz uniknięcie dryfu rozwojowego [51]. WIZJA POLSKI 2020 „Polska w roku 2020 to: aktywne społeczeństwo, konkurencyjna gospodarka i sprawne państwo”. CEL STRATEGICZNY Celem głównym strategii średniookresowej staje się wzmocnienie i wykorzystanie gospodarczych, społecznych i instytucjonalnych potencjałów zapewniających szybszy i zrównoważony rozwój kraju oraz poprawę jakości życia ludności. OBSZARY INTERWENCJI I. Sprawne i efektywne państwo II. Konkurencyjna gospodarka III. Spójność społeczna i terytorialna Obszar strategiczny I. Sprawne i efektywne państwo Cel I.1. Przejście od administrowania do zarządzania rozwojem I.1.1. Uporządkowanie kompetencji umożliwiające realizację działań rozwojowych I.1.2. Zwiększenie efektywności instytucji publicznych I.1.3. Wprowadzenie jednolitych zasad e-gov w administracji (e-administracja) I.1.4. Poprawa jakości prawa I.1.5. Zapewnienie ładu przestrzennego Cel I.2. Zapewnienie środków na działania rozwojowe I.2.1. Modernizacja struktury wydatków publicznych I.2.2. Poprawa efektywności środków publicznych I.2.3. Zwiększenie wykorzystania środków pozabudżetowych Cel I.3. Wzmocnienie warunków sprzyjających realizacji indywidualnych potrzeb i aktywności obywatela I.3.1. Poprawa skuteczności wymiaru sprawiedliwości I.3.2. Rozwój kapitału społecznego I.3.3. Zwiększenie bezpieczeństwa obywatela I.3.4. Utrwalenie bezpieczeństwa narodowego Obszar strategiczny II. Konkurencyjna gospodarka Cel II.1. Wzmocnienie stabilności makroekonomicznej II.1.1. Uzdrowienie finansów publicznych II.1.2. Zwiększenie stopy oszczędności i inwestycji II.1.3. Integracja ze strefą euro II.1.4. Rozwój eksportu towarów i usług Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 20 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 21 Cel II.2. Wzrost wydajności gospodarki II.2.1. Zwiększenie produktywności gospodarki II.2.2. Wzrost udziału przemysłów i usług średnio i wysoko zaawansowanych technologicznie II.2.3. Zwiększenie konkurencyjności i modernizacja sektora rolno-spożywczego II.2.4. Poprawa warunków ramowych dla prowadzenia działalności gospodarczej Cel II.3. Zwiększenie innowacyjności gospodarki II.3.1. Wzrost popytu na wyniki badań naukowych II.3.2. Podwyższenie stopnia komercjalizacji badań II.3.3. Zapewnienie kadr dla B+R [sektora badawczo-rozwojowego] II.3.4. Zwiększenie wykorzystania rozwiązań innowacyjnych Cel II.4. Rozwój kapitału ludzkiego II.4.1. Zwiększanie aktywności zawodowej II.4.2. Poprawa jakości kapitału ludzkiego II.4.3. Zwiększanie mobilności zawodowej i przestrzennej Cel II.5. Zwiększenie wykorzystania technologii cyfrowych II.5.1. Zapewnienie powszechnego dostępu do Internetu II.5.2. Upowszechnienie wykorzystania technologii cyfrowych II.5.3. Zapewnienie odpowiedniej jakości treści i usług cyfrowych Cel II.6. Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko II.6.1. Racjonalne gospodarowanie zasobami II.6.2. Poprawa efektywności energetycznej II.6.3. Zwiększenie dywersyfikacji dostaw paliw i energii II.6.4. Poprawa stanu środowiska II.6.5. Adaptacja do zmian klimatu Cel II.7. Zwiększenie efektywności transportu II.7.1. Zwiększenie efektywności zarządzania w sektorze transportowym II.7.2. Modernizacja i rozbudowa połączeń transportowych II.7.3. Udrożnienie obszarów miejskich Obszar strategiczny III. Spójność społeczna i terytorialna Cel III.1. Integracja społeczna III.1.1. Zwiększenie aktywności osób wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym III.1.2. Zmniejszenie ubóstwa w grupach najbardziej nim zagrożonych Cel III.2. Zapewnienie dostępu i określonych standardów usług publicznych III.2.1. Podnoszenie jakości i dostępności usług publicznych III.2.2. Zwiększenie efektywności systemu świadczenia usług publicznych Cel III.3. Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równoważenia rozwoju oraz integracja przestrzenna dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych III.3.1. Tworzenie warunków instytucjonalnych, prawnych i finansowych dla realizacji działań rozwojowych w regionach III.3.2. Wzmacnianie ośrodków wojewódzkich III.3.3. Tworzenie warunków dla rozwoju ośrodków regionalnych, subregionalnych i lokalnych oraz wzmacniania potencjału obszarów wiejskich III.3.4. Zwiększenie spójności terytorialnej Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 21 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 22 Cel II.6. Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko EUROPA 2020: Europa efektywnie korzystająca z zasobów. Unia innowacji Osiągnięcie zrównoważonego rozwoju poprzez harmonijne połączenie wzrostu gospodarczego z wymogami ochrony środowiska stanowić będzie dla Polski w najbliższym dziesięcioleciu jedno z głównych wyzwań rozwojowych. Zachowanie zasobów przyrodniczych w stanie niepogorszonym, a docelowo zwiększenie ich trwałości i jakości, nie może być traktowane jako bariera w rozwoju kraju. Jest to warunek konieczny dla dalszej poprawy jakości życia, realizacji prawa dostępu człowieka do środowiska w dobrym stanie. Podstawowym zadaniem staje się z jednej strony sprostanie rosnącemu zapotrzebowaniu na surowce i energię, z drugiej zaś – znajdowanie takich rozwiązań, by maksymalnie ograniczyć negatywny wpływ na środowisko, nie hamując przy tym wzrostu gospodarczego, ale kreując nowe bodźce dla jego pobudzania, zwłaszcza na terenach niezurbanizowanych [51]. Do poprawy efektywności energetycznej przyczynia się rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii. Główną barierą w tym obszarze jest niewielka ilość połączeń polskiego rynku energii elektrycznej i gazu z systemami europejskimi, w dalszym ciągu niewystarczające udziały giełdy w handlu energią elektryczną na rynku krajowym oraz brak pełnej deregulacji ceny gazu. W najbliższej dekadzie podejmowane będą działania skierowane na zmianę struktury nośników energii, poprawę sprawności energetycznej procesów wytwarzania oraz przesyłu, efektywne wykorzystanie energii i paliw przez poszczególne sektory gospodarki (głównie transport, mieszkalnictwo, przemysł), w tym sektor publiczny, jak również zwiększenie wykorzystania urządzeń i technologii energooszczędnych. Do kluczowych priorytetów inwestycyjnych należeć będzie również budowa i rozbudowa połączeń międzysystemowych na linii północ-południe oraz integracja systemów gazowych przesyłowych w regionie basenu Morza Bałtyckiego. Połączenia te, wraz z rozbudową terminala skroplonego gazu ziemnego w Świnoujściu i wewnętrznej sieci przesyłowej stanowić będą niezwykle istotne elementy procesu budowy wspólnego regionalnego rynku gazu [51]. W minionym 20-leciu w obszarze ochrony środowiska osiągnięto znaczące sukcesy. Zredukowano ładunki zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowych i do powietrza, opanowano problemy gospodarki odpadami przemysłowymi, ograniczono oddziaływanie trwałych substancji organicznych, wyeliminowano znaczącą część ryzyka zdrowotnego dla ludzi oraz zagrożeń dla środowiska biotycznego i abiotycznego, generowanych przez źródła przemysłowe. Jednakże istotnym problemem nadal pozostaje jakość powietrza, szczególnie na obszarach miejskich jako konsekwencja tzw. niskiej emisji oraz emisji z transportu i gospodarstw domowych. Polska sieć ekologiczna jest dość rozproszona i nie stanowi spójnego systemu obszarów wzajemnie ze sobą powiązanych funkcjonalnie i terytorialnie, gwarantującego ochronę i zrównoważone użytkowanie różnorodności biologicznej w długim okresie. Prowadzone będą prace na rzecz przeciwdziałania fragmentacji przestrzeni i tworzenia rozwiązań sprzyjających ochronie zasobów przyrodniczych, szczególnie poprzez tworzenie korytarzy ekologicznych umożliwiających migrację fauny i flory w układach regionalnych, krajowym i międzynarodowym. Poprawa stanu środowiska wpłynie jednocześnie na jakość życia społeczeństwa oczekującego na zapewnienie wypoczynku w odpowiednich warunkach środowiska przyrodniczego, Wyzwaniem dla społeczeństw całego świata jest dostosowanie do bieżących i przyszłych skutków zmian klimatu, umożliwiające zminimalizowanie szkód i zagrożeń przez nie powodowanych dla człowieka i środowiska (natężenie zjawisk katastrofalnych, długotrwałych susz i innych klęsk żywiołowych oraz anomalii pogodowych, podnoszenie się poziomu oceanów i mórz). W kontekście adaptacji do zmian klimatu w Polsce punktem wyjścia będzie wskazanie sektorów/obszarów wrażliwych na zmiany klimatu oraz określenie dla nich planu niezbędnych działań adaptacyjnych. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 22 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 23 Priorytetowe kierunki interwencji publicznej. Cel II.6 Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko [51]: II.6.1. Racjonalne gospodarowanie zasobami Zasoby naturalne są podstawą funkcjonowania gospodarki i wpływają na jakość życia. Wysoka zasobochłonność gospodarki Polski może być przeszkodą w rozwoju nowoczesnej, konkurencyjnej i niskoemisyjnej gospodarki. Prowadzone działania będą realizowane w ramach kompleksowego, zintegrowanego podejścia do kwestii efektywnego wykorzystania zasobów. Z tego względu dotyczyć one będą wszystkich kluczowych Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 23 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 24 obszarów, m.in. zmian klimatu, efektywności energetycznej, polityki surowcowej, rolnictwa, transportu, budownictwa, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami oraz ochrony różnorodności biologicznej. II.6.2. Poprawa efektywności energetycznej Do roku 2020 Polska wypełni swoje zobowiązania w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych, wynikających z postanowień pakietu klimatyczno-energetycznego, na mocy którego Unia Europejska do 2020 r. jest zobowiązana do łącznej redukcji emisji o 20% w porównaniu z 1990 rokiem. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 24 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 25 II.6.3. Zwiększenie dywersyfikacji dostaw paliw i energii Jednym bezpieczeństwa paliw i energii. deficytem oraz Bezpieczeństwo paliw i energii. z priorytetów w najbliższym dziesięcioleciu będzie zapewnienie energetycznego poprzez dywersyfikację struktury wytwarzania i dostaw Konieczna będzie realizacja inwestycji, które wyeliminują zagrożenie umożliwią znaczące zwiększenie potencjału mocy po 2020 roku. dostaw wymaga dywersyfikacji zarówno źródeł, jak i kierunków dostaw II.6.4. Poprawa stanu środowiska Czynnikami decydującymi o jakości środowiska są przede wszystkim: czystość powietrza, wód, gleb oraz właściwa gospodarka odpadami. W tych obszarach istnieją w dalszym ciągu kwestie wymagające regulacji i dostosowania do poziomu zgodnego ze strategicznymi kierunkami działań Unii Europejskiej. Istotne zatem będzie inwestowanie w ochronę wód i gospodarkę wodno-ściekową, gospodarkę odpadami czy ochronę powietrza, a także podejmowanie działań umożliwiających dostosowanie uczestników rynku do wyzwań zrównoważonego rozwoju. Przedsięwzięciom tym powinno towarzyszyć usprawnienie mechanizmów zarządzania środowiskiem, w tym polepszenie udostępniania danych o środowisku. Poprawie jakości powietrza służyć będą długoterminowe działania na rzecz ograniczenia emisji pyłów i innych zanieczyszczeń powietrza, zwłaszcza z sektorów najbardziej emisyjnych (energetyka, transport), ze źródeł emisji rozproszonych (nieduże zakłady przemysłowe, małe kotłownie) i ze źródeł indywidualnych w zabudowie mieszkaniowej (tzw. niska emisja). Promowane będzie stosowanie innowacyjnych technologii w przemyśle, paliw alternatywnych oraz rozwiązań zwiększających efektywność zużycia paliw i energii w transporcie, a także wykorzystanie paliw niskoemisyjnych w mieszkalnictwie. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 25 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 26 II.6.5. Adaptacja do zmian klimatu Kluczowym zadaniem w tym obszarze jest opracowanie i efektywne wdrożenie systemowych rozwiązań dotyczących adaptacji do zmieniających się uwarunkowań klimatycznych i hydrologicznych, w tym minimalizacja skutków klęsk żywiołowych i ekstremalnych zjawisk pogodowych. Adaptacja do zmian klimatycznych będzie obejmowała także dostosowanie zagrożonych sektorów i obszarów (rolnictwo i leśnictwo, zasoby wodne i gospodarka wodna, różnorodność biologiczna i ekosystemy, strefa wybrzeża i gospodarka morska, transport, energetyka i górnictwo, budownictwo, obszary wielkomiejskie, gospodarka przestrzenna, społeczności lokalne) do nowych warunków i zjawisk klimatycznych, w tym m.in. zapewnienie dostarczania energii i paliw, zapobieganie czasowym niedoborom wody oraz usprawnienie systemu zarządzania kryzysowego. Podjęte zostaną działania mające na celu zmniejszenie oddziaływania zjawiska suszy i zapobieganie stepowieniu. Konieczna jest redukcja ryzyka związanego z coraz częściej występującymi ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi, w szczególności z podtopieniami i powodziami wzdłuż ciągów wodnych. Wszelkie działania mające na celu minimalizację ryzyka powodziowego będą zawarte w planach zarządzania ryzykiem powodziowym. Ustalenia tych planów będą uwzględnione m.in. w planach zagospodarowania przestrzennego wszystkich poziomów. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 26 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 27 1.4.3 Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2020 Celem aktualizacji Strategii jest zwiększenie dynamiki rozwoju województwa, poprzez dostosowanie dokumentu, zwłaszcza w zakresie wytyczonych celów rozwoju Dolnego Śląska i kierunków działań służących ich realizacji, do zmieniających się uwarunkowań rozwoju regionalnego, zawartych m.in. w dokumentach szczebla krajowego oraz w prawodawstwie związanym z powadzeniem polityki rozwoju. Pierwsza część Strategii stanowi diagnozę prospektywną, w której przedstawiono najistotniejsze czynniki, które mają i będą mieć znaczenie dla rozwoju Dolnego Śląska w najbliższych latach. Podsumowaniem diagnozy jest bilans otwarcia – uwarunkowania rozwoju regionu, w którym zestawiono czynniki obiektywne i subiektywne rozwoju, wskazując równocześnie na bariery rozwoju (strategiczne ograniczenia) Dolnego Śląska oraz rozwiązania, które zalecane były we wcześniejszych wersjach Strategii, a które się nie sprawdziły. W dalszej, tzw. programowej części Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2020, określono wizję, cel nadrzędny (strategiczny) oraz cele szczegółowe rozwoju województwa dolnośląskiego, podporządkowane wizji rozwoju. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 27 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 28 WIZJA: BLISKO SIEBIE - BLISKO EUROPY Dolny Śląsk 2020 jako zintegrowana wspólnota regionalna, region konkurencyjny, spójny, otwarty, dynamiczny. CEL: NOWOCZESNA GOSPODARKA W ATRAKCYJNYM ŚRODOWISKU Dolny Śląsk regionem koncentracji innowacyjnych podmiotów produkcyjnych i usługowych współpracujących z rozwiniętym sektorem badawczym oraz intensywnego rozwoju nowoczesnej turystyki opartej o współpracę międzyregionalną i transgraniczną, tworzących razem atrakcyjne miejsca pracy dla mieszkańców o coraz wyższych kwalifikacjach i rozwiniętej kulturze obywatelskiej. Cele szczegółowe: Cel 1. Rozwój gospodarki opartej na wiedzy Cel 2. Zrównoważony transport i poprawa dostępności transportowej Cel 3. Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw, zwłaszcza małych i średnich przedsiębiorstw (MSP) Cel 4. Ochrona środowiska naturalnego, efektywne wykorzystanie zasobów oraz dostosowanie do zmian klimatu i poprawa poziomu bezpieczeństwa Cel 5. Zwiększenie dostępności technologii komunikacyjno-informacyjnych Cel 6. Wzrost zatrudnienia i mobilności pracowników Cel 7. Włączenie społeczne i podnoszenie poziomu i jakości życia Cel 8. Podniesienie poziomu edukacji, kształcenie ustawiczne W związku z tym, że problemy rozwojowe grupują się obszarowo, bez względu na granice administracyjne, SRWD proponuje terytorialne odniesienie działań rozwojowych. Polega ono na wyodrębnieniu 4 obszarów integracji (charakteryzujących się zróżnicowanymi uwarunkowaniami rozwoju, wynikającymi z warunków geograficznych, sytuacji społeczno-gospodarczej i zaszłości historycznej) oraz 12 obszarów interwencji (czyli wsparcia środkami zewnętrznymi w ramach polityki regionalnej państwa i województwa). W ramach dokumentu powstały zatem częściowo nakładające się na siebie tereny o jednorodnych problemach rozwojowych, dla których proponuje się zróżnicowane działania i instrumenty adekwatne do identyfikowanych potrzeb. W warstwie dokumentu związanej z ochroną środowiska zachowana została zbieżność celów nowej Strategii z celami średniookresowymi Polityki Ekologicznej Państwa. Dotyczy ona szeregu celów średniookresowych, z których najważniejsze pod względem ekologicznym to: zachowanie bogatej różnorodności biologicznej polskiej przyrody na różnych poziomach organizacji; racjonalizacja gospodarowania zasobami wód powierzchniowych i podziemnych w taki sposób, aby uchronić gospodarkę narodową od deficytów wody i zabezpieczyć przed skutkami powodzi oraz zwiększenie samofinansowania gospodarki wodnej; racjonalizacja zaopatrzenia ludności oraz sektorów gospodarczych w kopaliny i wodę z zasobów podziemnych oraz otoczenia ich ochroną przed ilościową i jakościową degradacją. Jednym z najważniejszych założeń nowej Strategii jest powstanie do 2020 roku tzw. Autostrad Nowej Gospodarki, czyli obszarów skupionych wokół istniejących i planowanych dróg, które staną się miejscami dynamicznego rozwoju przemysłu opartego na najnowocześniejszych technologiach i usługach. Drugim biegunem wzrostu mają być tereny o wybitnych wartościach przyrodniczych, uzdrowiskowych i kulturowych, a także obszarów bogatych w zasoby naturalne, gdzie nowoczesna gospodarka opierać się będzie na wykorzystaniu tych unikatowych zasobów. Gmina Polkowice należy do Legnicko – Głogowskiego Obszaru Integracji (B), obejmującego obszar zagłębia miedziowego oraz jego zaplecza, którego rozwój jest silnie związany z przemysłem górniczym. Możliwy spadek popytu i cen miedzi na rynkach światowych, w obliczu dominacji wydobycia tego surowca w obszarze, może stanowić Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 28 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 29 zagrożenie dla gospodarki regionu. Szansą na podtrzymanie rozwoju LGOI jest dzisiaj zapewnienie warunków dla przemysłu przetwórstwa miedzi i surowców towarzyszących oraz rozszerzenie wachlarza działalności gospodarczych. Natomiast w związku z nieuniknionym wyczerpaniem się złóż miedzi w przyszłości, konieczne jest podjęcie decyzji na szczeblu krajowym dotyczącej eksploatacji złóż węgla brunatnego w okolicach Legnicy. Jednocześnie wprowadza się zakaz eksploatacji złóż węgla brunatnego w okolicach Legnicy metodą odkrywkową [53]. Rysunek 1.6 Obszary Integracji w Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2020 [53] Gmina Polkowice znalazła się w zasięgu dwóch obszarów interwencji (numeracja obszarów zgodna z SRWD 2020): 2. Legnicko-Głogowski Okręg Przemysłowy – obszar gospodarczy, którego siła ekonomiczna oparta jest na zasobach rudy miedzi i jej przetwórstwie. Obszar monokulturowy, o postępującym dużym stopniu urbanizacji i przekształceń środowiska. Szczególnej uwagi wymaga rozwinięcie nowych kompetencji tego subregionu w kontekście ograniczoności zasobów miedzi. Obszar występowania złóż węgla brunatnego, wymaga kierunkowych decyzji państwa. 10. Autostrada Nowej Gospodarki – obszar o docelowo najwyższej w regionie dostępności transportowej. Osadzony na istniejących i projektowanych ciągach autostrad i dróg szybkiego ruchu oraz integrujący transport kolejowy i wodny. Jest terenem o najwyższej Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 29 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 30 atrakcyjności lokalizacji produkcji na Dolnym Śląsku. Wymaga wzmocnienia i wprowadzenia najwyższych standardów technologicznych w dziedzinie teleinformatycznej oraz szczególnie aktywnej obsługi prawnej i planistycznej, sprzyjającej powstawaniu i ukorzenianiu podmiotów gospodarczych, szczególnie tych o rodowodzie dolnośląskim. Swym zasięgiem obszar ten obejmuje również miasta będące niegdyś fundamentem gospodarczej prosperity regionu, które dziś wymagają rewitalizacji i nowych miejsc pracy. Do tych ośrodków adresowana jest polityka przyciągania inwestorów, ich zakorzeniania i tworzenia trwałych miejsc pracy powiązanych z nowoczesna gospodarka. Obszar ten może stać się kołem zamachowym całego regionu, pod warunkiem racjonalnych decyzji lokalizacyjnych i inwestycyjnych. Rysunek 1.7 Dwanaście Obszarów Interwencji w Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2020 [53] Poniższa tabela prezentuje ranking „pierwszeństwa” celów rozwoju w trzech obszarach interwencji, w granicach których położona jest Gmina Polkowice. Ranking jest wynikiem konsultacji Zarządu Województwa Dolnośląskiego z przedstawicielami samorządów, partnerami społecznymi i przedstawicielami biznesu. Punktacja opracowana została na podstawie ankiet rozesłanych do wszystkich powiatów województwa. Należy zaznaczyć, że niższa ranga danego celu szczegółowego w obszarze interwencji nie oznacza braku możliwości realizacji związanych z nim zadań - jest jedynie rodzajem rekomendacji, które z celów powinny być realizowane w pierwszej kolejności, które w następnej w ramach posiadanych środków. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 30 proGEO Sp. z o.o. 31 Ranking celów rozwoju SRWD 2020 w obszarach interwencji, do których przynależy Gmina Polkowice, w skali od 1 (najistotniejszy) do 8 (najmniej istotny) Obszary interwencji: 2 10 średnia Tabela 1.1 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 4 1 3 5 1 3 5 1 3 2 4 3 8 7 8 5 7 6 2 6 8 4 7 7 Cele rozwoju: Cel 1. Rozwój gospodarki opartej na wiedzy Cel 2. Zrównoważony transport i poprawa dostępności transportowej Cel 3. Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw, zwłaszcza MSP Cel 4. Ochrona środowiska naturalnego, efektywne wykorzystanie zasobów oraz dostosowanie do zmian klimatu i poprawa poziomu bezpieczeństwa Cel 5. Zwiększenie dostępności technologii komunikacyjnoinformacyjnych Cel 6. Wzrost zatrudnienia i mobilności pracowników Cel 7. Włączenie społeczne i podnoszenie poziomu i jakości życia Cel 8. Podniesienie poziomu edukacji, kształcenie ustawiczne Osiągnięcie założonych celów Strategii, nakierowanych terytorialnie na obszary interwencji, wymaga skupienia działań w kluczowych grupach nazwanych Makrosferami: 1.INFRASTRUKTURA 2. ROZWÓJ OBSZARÓW MIEJSKICH l WIEJSKICH 3. ZASOBY 4. TURYSTYKA 5. ZDROWIE l BEZPIECZEŃSTWO 6. EDUKACJA, NAUKA, KULTURA, SPORT l INFORMACJA 7. SPOŁECZEŃSTWO l PARTNERSTWO 8. PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ l INNOWACYJNOŚĆ W obrębie poszczególnych Makrosfer wyodrębniono: priorytety, kryteria wyboru projektów oraz szereg proponowanych przedsięwzięć, służących osiągnięciu określonych celów szczegółowych. Przedsięwzięcia są zbiorem działań zgłoszonych w toku dyskusji z partnerami społecznymi i realizować je będzie zarówno samorząd województwa, jak i jednostki samorządu terytorialnego z terenu Województwa Dolnośląskiego, strona rządowa, partnerzy społeczni i gospodarczy z wykorzystaniem potencjału partnerstwa publicznopublicznego, publiczno-społecznego i publiczno-prywatnego. Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2020 jest dokumentem, który zakłada pozyskiwanie prywatnego finansowania zadań rozwojowych, realizowanych przez sektor publiczny, w tym wykorzystanie instrumentu partnerstwa publiczno-prywatnego (PPP). Potencjalne środki finansowe, które mogą zostać wykorzystane przez sektor publiczny na realizację Strategii na lata 2013-2025, oszacowano łącznie na 96,4 mld zł. Daje to średnio około 7,4 mld zł rocznie. 1.4.4 Strategia Rozwoju Zrównoważonego Gminy Polkowice na lata 2015 – 2020 Osiągnięcie zamierzonego poziomu rozwoju społecznego, gospodarczego oraz przestrzennego Gminy odpowiadającego przyjętej wizji rozwoju będzie możliwe dzięki realizacji trzech celów strategicznych, takich jak [31]: S1. Maksymalizacja poziomu rozwoju gospodarczego z jednoczesnym dążeniem do zwiększania udziału wytwórczości i usług nie związanych z przemysłem miedziowym. S2. Stałe podnoszenie poziomu warunków bytowych oraz możliwości konsumpcyjnych społeczności lokalnej. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 31 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 32 S3. Użytkowanie zasobów lokalnych zgodnie z zasadami ekorozwoju Wyzwania strategiczne wynikające z przyjętych celów strategicznych osiągane będą poprzez realizację celów operacyjnych uszczegółowiających założone kierunki rozwoju społeczno-gospodarczego Gminy Polkowice w nadchodzących latach. Z kolei osiągnięciu celów operacyjnych będzie sprzyjała realizacja określonych typów zadań. W obszarze celu strategicznego S3 są to następujące cele operacyjne i zadania strategiczne: SKUTECZNA OCHRONA ŚRODOWISKA NATURALNEGO (O13) Skuteczna ochrona środowiska w Gminie Polkowice swoim zakresem merytorycznym obejmuje: budowę/modernizację urządzeń ochrony środowiska; modernizację urządzeń technicznych wpływających negatywnie na stan środowiska naturalnego; rozwój prośrodowiskowych systemów zarządzania; rozwój prawnego systemu ochrony środowiska naturalnego; rozwój systemów strategicznego zarządzania zasobami środowiska naturalnego; rozwój środków technicznych i systemów organizacyjnych służących sanacji zdegradowanych zasobów środowiska naturalnego; rozwój środków technicznych i systemów organizacyjnych służących usuwaniu wytworzonych już zanieczyszczeń, które przedostały się lub mogą się przedostać do środowiska naturalnego. Zadaniami strategicznymi będą tutaj: 13.1. Opracowanie i wdrożenie „Programu Ochrony Środowiska Dla Gminy Polkowice na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022” [POŚ 2015-2018]. 13.2. Opracowanie i wdrożenie „Programu Ochrony Środowiska Dla Gminy Polkowice na lata 2019-2022 z perspektywą na lata 2023-2026” [POŚ 2019-2022]. 13.3. Kontynuacja wdrażania „Programu Ograniczenia Niskiej Emisji Dla Miasta Polkowice na lata 2012-2020” [PONE 2012-2020]. 13.4. Wspieranie upowszechniania wykorzystania odnawialnych źródeł energii. 13.5. Opracowanie i wdrożenie „Planu Gospodarki Niskoemisyjnej Gminy Polkowice” [PGN]. WDROŻONE SYSTEMY GOSPODARKI ODPADAMI (O14) Chodzi tu przede wszystkim o pełne wdrożenie i sprawne funkcjonowanie na terenie całej gminy lokalnych i ponadlokalnych systemów gospodarki odpadami komunalnymi, a także o rozbudowę bazy materialnej gospodarki odpadami; ograniczanie ilości i szkodliwości wytwarzanych odpadów; zwiększanie zakresu recyclingu; doskonalenie systemów zbierania odpadów niebezpiecznych; likwidację zjawiska nielegalnych składowisk odpadów; zmniejszenie ilości wyrobów azbestowych pozostających w środowisku. Zadaniami strategicznymi będą tutaj: 14.1. Rozwój bazy materialnej gospodarki odpadowej. 14.2. Doskonalenie systemu gospodarki odpadami komunalnymi. 14.3. Doskonalenie systemów zbierania odpadów niebezpiecznych. 14.4. Kontynuacja wdrażania „Program Usuwania Wyrobów Zawierających Azbest z Terenu Gminy Polkowice z 2013” [PUWZA 2013]. ZREWITALIZOWANE I UKSZTAŁTOWANE ZASOBY ŚRODOWISKA NATURALNEGO (O15) Cel ten w przypadku Gminy Polkowice obejmuje: zabezpieczanie zasobów środowiska naturalnego przed nieprawidłową eksploatacją; osiąganie docelowych stanów poszczególnych zasobów naturalnych; wykształcenie prawidłowych systemów wykorzystania zasobów naturalnych; kształtowanie zasobów przyrodniczych; sanację zdegradowanych zasobów środowiska naturalnego; opiekę nad zwierzętami bezdomnymi. Zadaniami strategicznymi będą tutaj: 15.1. Opracowanie i wdrożenie „Programu Rozwoju i Pielęgnacji Zieleni Trwałej Gminy Polkowice na lata 2015-2020” [PRPZT 2015-2020]. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 32 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 33 15.2. Przyjęcie i wdrożenie „Planu Urządzeniowo-Rolnego dla Obszarów Wiejskich Gminy Polkowice” [PUR] w zakresie dotyczącym kompetencji gminnych. 15.3. Wspieranie zalesień nieużytków, gruntów pylastych i innych gruntów o najniższych klasach gleb. 15.4. Opracowywanie i wdrażanie rocznych „Programów Opieki nad Zwierzętami Bezdomnymi oraz Zapobiegania Bezdomności Zwierząt na Terenie Gminy Polkowice” [POZB]. DOSTĘPNA INFORMACJA O ŚRODOWISKU I POWSZECHNE KOMPETENCJE W ZAKRESIE JEGO OCHRONY (O16) Dostęp do informacji o środowisku i posiadanie kompetencji w zakresie jego ochrony to warunki upowszechniania prośrodowiskowego myślenia i postępowania, a zatem również społecznej ochrony środowiska. Dlatego w zakresie pozyskiwania informacji cel ten obejmuje: doskonalenie systemu pozyskiwania informacji na temat środowiska naturalnego gminy i pozyskiwanie tych informacji. Po stronie dystrybucyjnej cel ten obejmuje: uzyskanie wysokiej świadomości ekologicznej mieszkańców gminy oraz zapewnienie szerokiego dostępu do informacji środowiskowej. Zadaniami strategicznymi będą tutaj: 16.1. Pozyskiwanie informacji o środowisku. 16.2. Dystrybucja informacji. 16.3. Kontynuacja wdrażania „Programu Edukacji Ekologicznej Dla Gminy Polkowice na lata 2015-2021” [PEE 2015-2021]. Ostateczny zakres zadań, które będą mogły zostać zrealizowane w nadchodzących latach będzie zależał od możliwości budżetowych Gminy oraz skuteczności pozyskiwania środków zewnętrznych pochodzących z funduszy europejskich oraz innych funduszy krajowych. Źródłami finansowania większości zadań inwestycyjnych proponowanych w Strategii, obok budżetu miasta, będą: Regionalny Program Operacyjny Województwa Dolnośląskiego, Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko oraz Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (i Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, w przypadku działań przeciwpowodziowych), a także – w przypadku edukacji ekologicznej – wszelkie możliwe do uzyskania środki zewnętrzne. Osie priorytetowe w poszczególnych Programach zostaną określone po zatwierdzeniu ich „Uszczegółowień”. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 33 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 34 1.4.5 Wojewódzki Program Ochrony Środowiska Wojewódzki Program Ochrony Środowiska dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2014 – 2017, z perspektywą do 2021 r. został przyjęty Uchwałą Nr LV/2121/14 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z dnia 30 października 2014 r. Obejmuje okres czterech lat i uwzględnia działania na kolejne cztery lata. Jest dokumentem kompleksowo traktującym zadania ochrony środowiska poprzez określone priorytety i najistotniejsze kierunki działań. Dla Programu przeprowadzona została strategiczna ocena oddziaływania na środowisko. CEL NADRZĘDNY "Nowoczesna gospodarka (efektywne wykorzystanie zasobów), harmonijny, zintegrowany rozwój przestrzenny oraz społeczno-gospodarczy w atrakcyjnym środowisku naturalnym." Priorytety ekologiczne oraz cele w ramach 6 obszarów strategicznych: Obszar strategiczny I - Zadania o charakterze systemowych: • Aspekty ekologiczne w planowaniu przestrzennym; Cel długoterminowy do roku 2021 Kształtowanie struktury funkcjonalno-przestrzennej województwa z zachowaniem równowagi ekologicznej pomiędzy wykorzystaniem walorów przestrzeni, a rozwojem gospodarczym (poprawa jakości życia i zachowanie wartości środowiska). Cele krótkoterminowe do roku 2017 1. Zwiększenie efektywności prac związanych z planowaniem przestrzennym, w szczególności dotyczy to opracowań ekofizjograficznych oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, które powinny być podstawą lokalizacji nowych inwestycji. 2. Prowadzenie racjonalnej polityki przestrzennej (kształtowanie przestrzeni), uwzględniającej wartości przyrodnicze i ład przestrzenny. 3. Uporządkowanie zarządzania przestrzenią. • System transportowy; Cel długoterminowy do roku 2021 Zrównoważony transport i poprawa dostępności transportowej z uwzględnieniem rozwiązań minimalizujących negatywny wpływ transportu na środowisko. Cele krótkoterminowe do roku 2017 1. Poprawa jakości dróg ze szczególnym uwzględnieniem budowy dróg ekspresowych i modernizacji pozostałych rodzajów dróg, w tym kolei dużych prędkości. 2. Wdrożenie zasad transportu intermodalnego. 3. Wprowadzenie zmian w inżynierii ruchu drogowego. • Przemysł i energetyka zawodowa; Cel długoterminowy do roku 2021 Ograniczenia negatywnego oddziaływania procesów przemysłowych na środowisko poprzez wdrożenie prośrodowiskowego modelu produkcji oraz zasad planowania przestrzennego i obowiązujących przepisów prawnych. Cel krótkoterminowy do roku 2017 1. Rozpropagowanie zasad zarządzania środowiskowego wśród przedsiębiorców. 2. Tworzenie korzyści ekonomicznych dla firm i instytucji realizujących systemy zarządzania środowiskowego. 3. Wdrożenie systemów zarządzania środowiskowego. • Budownictwo i gospodarka komunalna; Cel długoterminowy do roku 2021 Ograniczenia negatywnego oddziaływania na środowisko mieszkalnictwa i przemysłu. Cele krótkoterminowe do roku 2017 1. Poprawa jakości powietrza atmosferycznego poprzez ograniczanie niskiej emisji. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 34 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 35 2. Poprawa jakości wód powierzchniowych i podziemnych poprzez ograniczenie ładunku i ilości ścieków. 3. Podniesienie świadomości ekologicznej mieszkańców. • Rolnictwo; Cel długoterminowy do roku 2021 Zrównoważony rozwój rolnictwa z poszanowaniem walorów środowiska i różnorodności biologicznej województwa. Cele krótkoterminowe do roku 2017 1. Racjonalne gospodarowanie zasobami środowiskowymi w produkcji rolnej. 2. Ochrona środowiska naturalnego w sektorze rolniczym i różnorodności biologicznej na obszarach wykorzystywanych rolniczo. 3. Rozpowszechnianie dobrych praktyk rolnych, zgodnych z zasadami zrównoważonego rozwoju. 4. Przeciwdziałanie degradacji terenów rolnych przez czynniki antropogeniczne. 5. Racjonalna organizacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej. 6. Adaptacja rolnictwa do zmian klimatu oraz udział w przeciwdziałaniu tym zmianom. • Turystyka i rekreacja; Cel długoterminowy do roku 2021 Rozwój turystyki i rekreacji z uwzględnieniem zasad ochrony środowiska. Cele krótkoterminowe do roku 2017 1. Wspieranie rozwoju turystyki regionalnej. 2. Optymalizacja wykorzystania potencjału turystycznego regionu. 3. Ograniczenie negatywnego oddziaływania na środowisko rozwoju turystycznego. • Aktywizacja rynku do działań na rzecz ochrony środowiska. Cel długoterminowy do roku 2021 Kształtowanie proekologicznych postaw konsumpcyjnych. Cele krótkoterminowe do roku 2017 1. Rozwój produkcji towarów proekologicznych. 2. Eliminacja z rynku wyrobów szkodliwych dla środowiska. 3. Promowanie zachowań ekologicznych oraz tworzenie warunków do powstawania zielonych miejsc pracy. 4. Opracowanie programu zapobiegania powstawania odpadów. Obszar strategiczny II - Poprawa jakości środowiska: • Poprawa jakości powietrza atmosferycznego (w tym ograniczenie emisji ze źródeł powierzchniowych, punktowych i liniowych); Cel długoterminowy do roku 2021 Trwała poprawa jakości powietrza atmosferycznego. Cele krótkoterminowe do roku 2017 1. Utrzymanie wartości stężeń poszczególnych zanieczyszczeń powietrza co najmniej na poziomie określonym prawem lub poniżej tego poziomu. 2. Ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza pochodzących ze źródeł przemysłowych, komunikacyjnych i komunalnych tzw. niskiej emisji. 3. Ograniczenie występowania przekroczeń dopuszczalnych i docelowych poziomów stężeń zanieczyszczeń. 4. Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach. • Wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii; Cel długoterminowy do roku 2021 1. Wzrost udziału odnawialnych źródeł energii w finalnym zużyciu energii co najmniej do poziomu 15% w 2020 roku oraz dalszy wzrost tego wskaźnika w latach następnych. 2. Osiągnięcie w 2020 roku 10% udziału biopaliw w rynku paliw transportowych oraz zwiększenie wykorzystania biopaliwa II generacji. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 35 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 36 Cele krótkoterminowe do roku 2017 1. Znaczne zwiększenie odzysku energii z odpadów w sposób bezpieczny dla środowiska. 2. Promocja wykorzystania odnawialnych źródeł energii. 3. Zwiększenie udziału rozproszonych źródeł odnawialnych (głownie energetyki wiatrowej, biogazowi, instalacji na biomasę i solarnych), w tym małych i mikroźródeł. • Poprawa jakości wód; Cel długoterminowy do roku 2021 Dążenie do osiągnięcia dobrego stanu i potencjału wód powierzchniowych i podziemnych pod względem jakościowym określonych przez Ramową Dyrektywę Wodną (Dyrektywę 2000/60/WE). Cele krótkoterminowe do roku 2017 1. Osiągniecie celów ochrony JCW. 2. Przeciwdziałanie zanieczyszczeniom wód powierzchniowych i podziemnych ze źródeł komunalnych, przemysłowych i rolniczych. 3. Zachowanie zasobów i zapewnienie wysokiej jakości wód. 4. Osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu i potencjału wód oraz związanych z nimi ekosystemów. 5. Realizacja monitoringu JCW. • Racjonalna gospodarka odpadami; Cel długoterminowy do roku 2021 Stworzenie systemu gospodarki odpadami, zgodnego z zasadą zrównoważonego rozwoju i opartego na hierarchii sposobów postępowania z odpadami komunalnymi. Cele krótkoterminowe do roku 2017 1. Zmniejszenie ilości wytwarzanych odpadów w szczególności komunalnych. 2. Zwiększenie udziału odzysku, w szczególności recyklingu w odniesieniu do szkła, metali, tworzyw sztucznych oraz papieru i tektury, jak również odzysku energii z odpadów zgodnego z wymogami ochrony środowiska. 3. Zmniejszenie ilości odpadów kierowanych na składowiska odpadów przy zwiększeniu udziału innych form unieszkodliwiania odpadów. 4. Wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów. 5. Zmniejszenie liczby czynnych składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne. 6. Optymalizacja funkcjonowania RIPOK poprzez opracowanie gminnych i regionalnych strategii gospodarki odpadami. 7. Wspieranie wdrażania efektywnych ekonomicznie oraz ekologicznie technologii odzysku i unieszkodliwiania odpadów, w tym technologii pozwalających na recykling oraz odzysk energii zawartej w odpadach w procesach termicznego ich przekształcania. 8. Wyeliminowanie praktyk niewłaściwej eksploatacji, a także rekultywacji składowisk odpadów. 9. Ujmowanie kryteriów ochrony środowiska przy finansowaniu zadań ze środków publicznych. 10. Intensyfikacja edukacji ekologicznej promującej właściwe postępowanie z odpadami oraz prowadzenie skutecznej kampanii informacyjno - edukacyjnej, w celu kształtowania odpowiednich postaw zmierzających do zmniejszania ilości wytwarzanych odpadów komunalnych. 11. Opracowywanie analiz stanu gospodarki odpadami komunalnymi na poziomie gmin, związków gmin i RIPOK. • Ochrona powierzchni ziemi; Cel długoterminowy do roku 2021 Ochrona gleb przed degradacją oraz rekultywacja terenów zdegradowanych i zdewastowanych. Cele krótkoterminowe do roku 2017 1. Ochrona gleb użytkowanych rolniczo. 2. Rozwój monitoringu środowiska glebowego w województwie. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 36 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 37 3. Zwiększenie zakresu rekultywacji gleb zdegradowanych i zdewastowanych, (przywracanie funkcji przyrodniczej, rekreacyjnej lub rolniczej). 4. Racjonalne wykorzystanie zasobów glebowych. 5. Zapobieganie erozji gleby i poprawa gospodarowania glebą. • Ochrona przed hałasem; Cel długoterminowy do roku 2021 Poprawa klimatu akustycznego na obszarach, gdzie zostały przekroczone wartości normatywne oraz zabezpieczanie pozostałych obszarów przed zagrożeniem wystąpienia ponadnormatywnej emisji hałasu. Cele krótkoterminowe do roku 2017 1. Ograniczenie występowania przekroczeń dopuszczalnych poziomów hałasu komunikacyjnego. 2. Ograniczenie występowania przekroczeń dopuszczalnych poziomów hałasu przemysłowego. 3. Kontrola poziomu hałasu pochodząca od obiektów przemysłowych oraz monitoring poziomu hałasu pochodzącego od ośrodków komunikacji. 4. Utrzymanie aktualnego poziomu hałasu w obszarach, gdzie sytuacja akustyczna jest korzystna. • Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym. Cel długoterminowy do roku 2021 Ochrona przed negatywnym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych. Cele krótkoterminowe do roku 2017 1. Stała kontrola źródeł emisji promieniowania elektromagnetycznego. 2. Utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniżej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach. 3. Edukacja społeczeństwa dotycząca rzeczywistej skali zagrożenia emisją pól elektromagnetycznych. Obszar strategiczny III - Racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych: • Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi; Cel długoterminowy do roku 2021 Tworzenie spójnego i nowoczesnego systemu zarządzania gospodarką wodną z uwzględnieniem zasad ochrony środowiska Cele krótkoterminowe do roku 2017 1. Racjonalizacja zaopatrzenia ludności oraz sektorów gospodarczych w wodę z zasobów podziemnych oraz otoczenie ich ochroną przed ilościową i jakościową degradacją. 2. Zwiększenie samofinansowania gospodarki wodnej. 3. Dążenie do maksymalizacji oszczędności zasobów wodnych na cele przemysłowe i konsumpcyjne. 4. Zreformowanie struktur gospodarki wodnej i dostosowanie sektora gospodarki wodnej do zmian klimatu. 5. Wdrożenie systemu zintegrowanego zarządzania zasobami wodnymi i gospodarowania wodami. • Racjonalne gospodarowanie zasobami geologicznymi; Cel długoterminowy do roku 2021 Racjonalne i efektywne gospodarowanie zasobami kopalin w zakresie ich rozpoznania, wydobycia i rekultywacji terenów poeksploatacyjnych. Cele krótkoterminowe do roku 2017 1. Ograniczenie presji wywieranej na środowisko w procesie wykorzystania kopalin i zapobieganie konfliktom społecznym wynikającym z eksploatacji i magazynowania surowców. 2. Maksymalne wykorzystanie zasobów kopalin w granicach udokumentowania. 3. Rekultywacja terenów poeksploatacyjnych. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 37 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 38 4. 5. Ochrona zasobów surowców energetycznych województwa dolnośląskiego. Kontynuowanie rozpoznania występowania surowców energetycznych i stworzenie możliwości oraz wskazanie złóż strategicznych. • Efektywne wykorzystanie energii. Cel długoterminowy do roku 2021 Zrównoważony rozwój sektora energetycznego zmierzający do poprawy efektywności energetycznej we wszystkich sektorach gospodarki w województwie dolnośląskim (bezpieczeństwo energetyczne). Cele krótkoterminowe do roku 2017 1. Osiągnięcie do 2016 roku oszczędności energii o 9% w stosunku do średniego zużycia energii finalnej z lat 2001- 2005. 2. Zapewnienie bezpiecznego i efektywnego wykorzystania zasobów energii. 3. Dążenie do utrzymania zeroenergetycznego wzrostu gospodarczego, tj. rozwoju gospodarki bez wzrostu zapotrzebowania na energię pierwotną. Obszar strategiczny IV - Ochrona przyrody i krajobrazu: • Ochrona zasobów przyrodniczych; Cel długoterminowy do roku 2021 Ukształtowanie spójnego przestrzennie systemu obszarów podlegających ochronie prawnej oraz pozostałych terenów zieleni. Cele krótkoterminowe do roku 2017 1. Rozszerzenie i umocnienie regionalnego systemu obszarów chronionych i jego zintegrowanie z systemami krajowymi i europejskimi. 2. Ochrona i zwiększanie powierzchni terenów zielonych przy zachowaniu dotychczas istniejących obszarów. 3. Ochrona różnorodności biologicznej i zwiększenie efektywności wykorzystania zasobów przyrodniczych regionu. 4. Tworzenie warunków ochrony korytarzy ekologicznych. • Ochrona i zwiększanie zasobów leśnych. Cel długoterminowy do roku 2021 Rozwijanie zrównoważonej i wielofunkcyjnej gospodarki leśnej. Cele krótkoterminowe do roku 2017 1. Racjonalne użytkowanie zasobów leśnych przez kształtowanie ich właściwej struktury gatunkowej i wiekowej z zachowaniem bogactwa biologicznego. 2. Ochrona, powiększanie i udostępnianie zasobów leśnych. 3. Wielofunkcyjna gospodarka leśna. Obszar strategiczny V - Kształtowanie postaw ekologicznych: • Edukacja ekologiczna Cel długoterminowy do roku 2021 Kształtowanie prawidłowych wzorców zachowań wszystkich grup społeczeństwa w odniesieniu do konkretnych sektorów środowiska w ramach podejmowanych inicjatyw z zakresu edukacji ekologicznej. Cele krótkoterminowe do roku 2017 1. Rozwój świadomości ekologicznej mieszkańców województwa dolnośląskiego, zgodnie z zasadą "myśl globalnie, działaj lokalnie". 2. Rozwój systemu stałej współpracy międzysektorowej i dialogu społecznego. 3. Racjonalne wykorzystanie i rozwój bazy służącej powszechnej edukacji ekologicznej. • Udział społeczeństwa w postępowaniu na rzecz ochrony środowiska i udostępnianie informacji o środowisku. Cel długoterminowy do roku 2021 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 38 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 39 Upowszechnienie i zapewnienie każdemu mieszkańcowi dostępu do informacji z zakresu ochrony środowiska i wynikających z tego korzyści zdrowotnych, ekologicznych oraz ekonomicznych oraz zapewnienie udziału w postępowaniach na rzecz ochrony środowiska. Cele krótkoterminowe do roku 2017 1. Aktywny udział społeczeństwa w postępowaniach na rzecz ochrony środowiska. 2. Rozwój infrastruktury dostępu do informacji o środowisku. Obszar strategiczny VI - Poprawa bezpieczeństwa ekologicznego: • Przeciwdziałanie poważnym awariom; Cel długoterminowy do roku 2021 Ograniczenie ryzyka wystąpienia zagrożeń środowiska spowodowanych przez potencjalne źródła awarii przemysłowych dla ochrony ludności przed ich skutkami. Cele krótkoterminowe do roku 2017 1. Zapobieganie poważnym awariom, mogącym mieć wpływ na środowisko oraz zdrowie i życie mieszkańców. 2. Zmniejszenie zagrożenia oraz minimalizacja skutków w przypadku wystąpienia awarii. • Ochrona przed powodzią i suszą; Cel długoterminowy do roku 2021 Ograniczenie negatywnych skutków powodzi i suszy oraz minimalizowanie ryzyka występowania sytuacji nadzwyczajnych z zachowaniem zasady zrównoważonego rozwoju oraz poszanowaniem zasobów przyrody i niepogarszania stanu środowiska. Cele krótkoterminowe do roku 2017 1. Podniesienie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego (poprawa osłony przeciwpowodziowej). 2. Zwiększenie retencji zlewni (w szczególności cieków o dużym zagrożeniu powodziowym) – w tym budowa i modernizacja infrastruktury niezbędnej dla zwiększenia retencji zasobów wodnych i poprawy ich jakości oraz poprawy bioróżnorodności. 3. Usprawnienie systemu zarządzania ryzykiem powodziowym - wspieranie inwestycji i dobrych praktyk ukierunkowanych na przeciwdziałanie klęskom suszy i powodzi, zapewniających odporność oraz stworzenie systemów zarządzania klęskami żywiołowymi. 4. Modernizacja Wrocławskiego Węzła Wodnego. 5. Gospodarowanie wodami dla ochrony przed powodzią, suszą i deficytem wody. • Ochrona przeciwpożarowa; Cel długoterminowy do roku 2021 Dążenie do minimalizowania ryzyka pożarowego. Cele krótkoterminowe do roku 2017 1. Przestrzeganie zasad zabezpieczenia przeciwpożarowego. 2. Doskonalenie systemu ochrony przeciwpożarowej. • Zwiększenie bezpieczeństwa transportu substancji niebezpiecznych. Cel długoterminowy do roku 2021 Zwiększenie bezpieczeństwa transportu substancji niebezpiecznych poprzez zastosowanie efektywnych i sprawdzonych rozwiązań (minimalizacja ryzyka). Cele krótkoterminowe do roku 2017 1. Wypełnianie wymagań transportowych w przypadku przewozu materiałów niebezpiecznych. 2. Kontrole transportu substancji niebezpiecznych. Ocena realizacji poszczególnych celów przygotowywana będzie w raportach z realizacji Programu. Ocena ta będzie miała charakter zarówno ilościowy jak i jakościowy - jej celem będzie wskazanie oraz zmierzenie stopnia realizacji celów [52]. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 39 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 40 1.4.6 Powiatowy Program Ochrony Środowiska Niniejszy dokument uwzględnia również uwarunkowania wynikające z Programu ochrony środowiska szczebla powiatowego [6]. Polityka ekologiczna powiatu polkowickiego zawarta we wspomnianym Programie stanowi wytyczne dla określenia szczegółowych celów i kierunków działań w niniejszym dokumencie. W Programie przyjęto następujące priorytety ekologiczne w zakresie ochrony i poprawy stanu środowiska na terenie Powiatu Polkowickiego: Priorytet 1 – Ograniczanie niskiej emisji. Priorytet 2 – Ograniczanie zanieczyszczenia wód. Priorytet 3 – Prewencja degradacji cennych ekosystemów lub/i ich fragmentów. Priorytet 4 – Wspieranie procesów wykorzystania alternatywnych źródeł energii. Priorytet 5 – Monitoring zjawisk związanych ze stanem i ochroną środowiska naturalnego Priorytet 6 – Edukacja ekologiczna Osiągnięcie każdego z wyznaczonych priorytetów zapewniają cele ekologiczne średniookresowe do 2019 r., kierunki działań oraz zadania inwestycyjne i pozainwestycyjne, sformułowane w poszczególnych działach i rozdziałach tego Programu. Zawartość dokumentu podzielona została także na bloki tematyczne, wzorem Polityki Ekologicznej Państwa: I. CELE I ZADANIA O CHARAKTERZE SYSTEMOWYM II. OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO I RACJONALNE UŻYTKOWANIE ZASOBÓW PRZYRODY III. JAKOŚĆ ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWO EKOLOGICZNE IV. ZRÓWNOWAŻONE WYKORZYSTANIE SUROWCÓW, MATERIAŁÓW , WODY I ENERGII Cele i zadania o charakterze systemowym: • System transportowy; Główny cel strategiczny Budowa i modernizacja sieci drogowej z towarzyszącą infrastrukturą oraz rozwój alternatywnych rodzajów transportu Cele średniookresowe do 2019 roku 1. Osiągnięcie dobrego stanu technicznego dróg i pozostałej infrastruktury drogowej. 2. Poprawa dostępności komunikacyjnej oraz tworzenie warunków dla sprawnego i bezpiecznego przemieszczania się ludzi i towarów przy jednoczesnym minimalizowaniu wpływu na środowisko naturalne. 3. Budowa chodników i szlaków rowerowych. • Turystyka i rekreacja; Główny cel strategiczny Rozwój turystyki i rekreacji w zgodzie z ochroną terenów i obiektów cennych przyrodniczo. Cele średniookresowe do 2019 roku 1. Udostępnienie dla turystyki i rekreacji walorów przyrodniczych i krajobrazowych powiatu w zakresie zgodnym z pojemnością środowiska 2. Tworzenie pieszych, rowerowych i konnych szlaków turystycznych, wraz z niezbędną infrastrukturą, oznakowaniem i promocją 3. Łączenie funkcji turystycznych, rekreacyjnych i edukacyjnych poprzez umieszczanie na szlakach informacji dot. miejsc i obiektów cennych przyrodniczo oraz wymogów ich ochrony 4. Wspieranie i promocja rozwoju agroturystyki w powiązaniu z ochroną środowiska przyrodniczo-kulturowego powiatu 5. Tworzenie i rewitalizacja terenów zielonych na obszarze miast i wsi. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 40 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 41 • Rolnictwo; Główny cel strategiczny Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich oraz zachowanie mozaiki półnaturalnych i kulturowych krajobrazów rolniczych. Cele średniookresowe do 2019 roku 1. Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich w oparciu o istniejące zasoby ludzkie, społeczne, przyrodnicze, historyczne, kulturowe, infrastrukturalne i wiedzę; 2. Racjonalne kształtowanie przestrzeni rolniczej z uwzględnieniem uwarunkowań środowiska i przy zachowaniu tradycyjnej mozaikowatości pól uprawnych; 3. Ograniczanie ubytku trwałych użytków zielonych (łąki, pastwiska); 4. Utrzymywanie odpowiedniego stanu sieci melioracyjnej; 5. Rozwój rolnictwa ekologicznego poprawa konkurencyjności gospodarki rolno – żywnościowej. • Przemysł i awarie przemysłowe; Główny cel strategiczny Minimalizacja negatywnego oddziaływania przemysłu, górnictwa i energetyki na środowisko przyrodnicze powiatu. Cele średniookresowe do 2019 roku 1. Wspieranie powstawania małych i średnich podmiotów gospodarczych nieuciążliwych dla środowiska. 2. Kontrola zakładów przemysłowych zlokalizowanych w pobliżu jednostek osadniczych, których działalność ujemnie wpływa na środowisko. 3. Eliminowanie i zmniejszanie negatywnych skutków dla mieszkańców i środowiska z tytułu poważnych awarii przemysłowych. • Edukacja ekologiczna; Główny cel strategiczny • Wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców Powiatu Polkowickiego; • Wdrażanie zaleceń Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej oraz programów powiatowych i wojewódzkich związanych z ochroną środowiska. Cele średniookresowe do 2019 roku 1. Rozwój współpracy i przepływu informacji pomiędzy podmiotami i osobami prowadzącymi działania w zakresie edukacji ekologicznej; 2. Wzmocnienie wiedzy i umiejętności edukatorów, rozwój bazy służącej edukacji ekologicznej oraz praktyczne zaangażowanie dzieci, młodzieży i dorosłych w działania na rzecz środowiska; 3. Efektywne wykorzystanie dostępnych źródeł finansowania na edukację ekologiczną. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne użytkowanie zasobów przyrody: • Ochrona przyrody i krajobrazu; Główny cel strategiczny Rozwój i bieżąca ochrona obszarów i obiektów cennych przyrodniczo, w tym wdrożenie systemu NATURA 2000 Cele średniookresowe do 2019 roku 1. Należyta i stabilna ochrona obszarów cennych przyrodniczo i krajobrazowo; 2. Zachowanie walorów estetyczno-widokowych i rewitalizacja charakterystycznego dla regionu krajobrazu z właściwą dla niego naturalną bioróżnorodnością; 3. Poprawa struktury i dalszy rozwój systemu zieleni w powiecie; 4. Tworzenie środowiska na terenach zurbanizowanych wzmacniających zdrowie fizyczne i psychiczne człowieka oraz umożliwiającego rozwój bioróżnorodności; 5. Wzrost świadomości społeczeństwa w zakresie ochrony przyrody. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 41 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 42 • Ochrona lasów; Główny cel strategiczny Zachowanie i ochrona istniejących zasobów leśnych. Cele średniookresowe do 2019 roku 1. Wzrost różnorodności biologicznej ekosystemów leśnych. 2. Poprawa stanu zdrowotnego lasów. 3. Zwiększanie areału zalesień. • Ochrona gleb i powierzchni ziemi; Główny cel strategiczny Właściwe użytkowanie istniejących zasobów glebowych. Cele średniookresowe do 2019 roku 1. Ochrona gleb na terenie powiatu. 2. Rekultywacja gleb zdegradowanych • Gospodarowanie zasobami kopalin; Główny cel strategiczny Racjonalne gospodarowanie zasobami kopalin. Cele średniookresowe do 2019 roku 1. Ochrona złóż kopalin. 2. Minimalizacja presji wywieranej na środowisko w procesie eksploatacji złóż. 3. Rekultywacja terenów poeksploatacyjnych. Jakość środowiska i bezpieczeństwo ekologiczne: • Ochrona jakości i zasobów wód – gospodarka wodno–ściekowa Główny cel strategiczny Ochrona zasobów i jakości wód podziemnych i powierzchniowych Cele średniookresowe do 2019 roku 1. Ochrona i zwiększanie zasobów wodnych powiatu. 2. Poprawa czystości wód powierzchniowych. 3. Zapewnienie wszystkim mieszkańcom dostawy i dostępu do wody pitnej o wysokiej jakości. • Gospodarka odpadami Szczegółowe informacje dotyczące stanu aktualnego jak i planowanych działań zawarte są w dokumencie: „Aktualizacja planu gospodarki odpadami dla Powiatu Polkowickiego na lata 2008 – 2015”, będącego nieodłączną częścią Programu ochrony środowiska. • Ochrona jakości powietrza atmosferycznego Główny cel strategiczny Poprawa i ochrona jakości powietrza, poprzez sukcesywną redukcję emisji substancji zanieczyszczających. Cele średniookresowe do 2019 roku 1. Spełnienie wymagań ustawodawstwa UE w zakresie jakości powietrza. 2. Realizacja założeń Programu Ochrony Powietrza dla strefy lubińsko – polkowickiej • Hałas Główny cel strategiczny Zmniejszenie uciążliwości hałasu dla mieszkańców i środowiska. Cele średniookresowe do 2019 roku 1. Zmniejszenie uciążliwości hałasu, zwłaszcza na terenach zabudowanych. 2. Ochrona przed hałasem komunikacyjnym. 3. Uzyskanie dobrej jakości klimatu akustycznego na terenie powiatu. • Promieniowanie elektromagnetyczne i radiacyjne Główny cel strategiczny Ograniczenie wpływu promieniowania elektromagnetycznego na mieszkańców powiatu. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 42 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 43 Cele średniookresowe do 2019 roku 1. Bieżący monitoring i kontrola źródeł emisji promieniowania elektromagnetycznego i radiacyjnego. 2. Wprowadzenie do planu zagospodarowania przestrzennego zagadnienia promieniowania niejonizującego w zakresie tworzenia obszarów ograniczonego użytkowania wokół źródeł PEM jak np. urządzeń elektroenergetycznych i radiokomunikacyjnych z uwzględnieniem stacji telefonii komórkowej. 3. Dokładna rejestracja źródeł PEM, a w ramach monitoringu szerokopasmowych pomiarów widma pól elektromagnetycznych, w celu dokładnego określenia wielkości PEM w środowisku, a także określenia dynamiki jego wzrostu. Zrównoważone wykorzystanie surowców, materiałów, wody i energii • Kształtowanie stosunków wodnych i ochrona przed powodzią Główny cel strategiczny Racjonalne kształtowanie stosunków wodnych na obszarze powiatu. Cele średniookresowe do 2019 roku 1. Racjonalne wykorzystanie i zwiększenie zasobów wodnych. 2. Monitorowanie zagrożenia powodziowego w rejonie powiatu. 3. Budowa i odbudowa obiektów małej retencji. 4. Kontrola stanu melioracji szczegółowych i urządzeń wodnych z wytypowaniem odcinków do rekonstrukcji i modernizacji. • Wykorzystanie energii odnawialnej Główny cel strategiczny Promocja i wspomaganie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych (OZE). Cele średniookresowe do 2019 roku 1. Promocja wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych. 2. Wspieranie realizacji projektów wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany wraz Strona 43 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 44 2. CHARAKTERYSTYKA GMINY POLKOWICE W niniejszym rozdziale przedstawiono dane podstawowe, takie jak położenie administracyjno – geograficzne, demografia, struktura użytkowania gruntów, a także omówiono stan aktualny i jego zmiany na przestrzeni ostatnich lat w poszczególnych sektorach społeczno – gospodarczych, takich jak: system transportowy, gospodarka wodno – ściekowa, zaopatrzenie w energię elektryczną, cieplną oraz gaz, odnawialne źródła energii, gospodarka odpadami. W ramach prac przeanalizowane zostały dostępne dane źródłowe, statystyczne oraz informacje przekazane przez Urząd Gminy, Spółki gminne i podmioty prywatne. W ramach poszczególnych zagadnień skoncentrowano się przede wszystkim na przedstawieniu danych liczbowych i ocenie aktualnej sytuacji oraz analizie trendów zmian, w odniesieniu do stanu przedstawionego w poprzednim Programie ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2011 – 2014 z perspektywą na lata 2015-2018 [5] oraz w Raportach z realizacji POŚ za lata 2010--2013 [33, 34]. 2.1 Położenie geograficzne i administracyjne Gmina miejsko-wiejska Polkowice położona jest w północno-zachodniej części województwa dolnośląskiego pomiędzy Legnicą i Głogowem, dwoma znaczącymi ośrodkami Legnicko-Głogowskiego Zagłębia Miedziowego. Pod względem administracyjnym Gmina Polkowice wchodzi w skład powiatu polkowickiego. Obejmuje swym zasięgiem 15 sołectw i jedno miasto (Polkowice). Największymi sołectwami są: Sobin, Sucha Górna, Jędrzychów i Komorniki. Graniczy od północy z gminami Jerzmanowa i Grębocice, od wschodu z gminą Rudna, od południowego wschodu z gminą Lubin (wiejska), od południowego zachodu z gminą Chocianów a od zachodu z gminą Radwanice. Rysunek 2.1 Położenie Gminy Polkowice na tle powiatu polkowickiego Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 44 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 45 Pod względem geograficznym, zgodnie z podziałem na jednostki fizycznogeograficzne (J. Kondracki, 2000) obszar gminy znajduje się w zasięgu makroregionu Wał Trzebnicki (316.4). W ramach tego makroregionu występują następujące jednostki niższego rzędu tj. mezoregion Wzgórza Dalkowskie (318.42). Niewielki fragment w południowej części obszaru gminy zaliczany jest do makroregionu Nizina Śląsko-Łużycka (317.7), mezoregiony: Równina Szprotawska (318.75) i Wysoczyzna Lubińska (317.76). Ukształtowanie terenu jest stosunkowo zróżnicowane. W północnej części gminy dominują formy pochodzenia lodowcowego wykształcone w postaci spiętrzonych wzgórz i pagórków morenowych. Deniwelacje terenu przekraczają tu 126 m. Dno doliny rzeki Moskorzynki poniżej Żukowa położone jest na wysokości 94,5 m n.p.m., zaś najwyżej położonym punktem jest szczyt wzgórza o wysokości 223 m n.p., zlokalizowany w rejonie miejscowości Żelazny Most, po północnej stronie wyłączonego z eksploatacji zbiornika odpadów flotacyjnych „Gilów”. W południowej części gminy Polkowice, w obrębie mezoregionu Równiny Szprotawskiej wykształciły się formy pochodzenia wodnolodowcowego w postaci równin sandrowych i wodnolodowcowych. Wzdłuż południowej granicy gminy przebiega dno doliny rzecznej Szprotawy, ponad którą wykształciły się tarasy akumulacyjne zalewowe oraz erozyjno-akumulacyjne zalewowe i nadzalewowe. Wysokość tarasów waha się od 1 do 10 m nad poziomem rzeki. Powierzchnia terenu w rejonie Równiny Szprotawskiej leży na poziomie od 138 m n.p.m. w rejonie doliny Szprotawy, do 153 m n.p.m. w rejonie Sobina (Kondracki, 2009) [35]. Rysunek 2.2 Podział fizjogeograficzny wg J. Kondrackiego 2.2 Demografia Cechą charakterystyczną gminy Polkowice jest występowanie dominującej jednostki osadniczej w postaci miasta Polkowice, w której skupia się ok. 79% liczby mieszkańców gminy (22558 osób). Na obszarach wiejskich zamieszkuje natomiast 4767 osób. Łącznie zatem Gminę Polkowice zamieszkuje ponad 27,3 tys. osób, wg stanu na koniec 2014 r. (wg GUS). Analizując dane demograficzne można zauważyć, iż ludność Gminy Polkowice systematycznie rośnie jednak wzrost ten dotyczy terenów wiejskich - ludność miasta Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 45 proGEO Sp. z o.o. 46 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE Polkowice stale bowiem maleje. Saldo migracji wewnętrznych jest est ujemne i podlega wahaniom, niewielki jest natomiast odpływ mieszkańców za granicę. ę. Ostatnie lata to równie również wyraźny spadek przyrostu naturalnego, skutkujący skutkuj rosnącym obciążeniem ążeniem demograficznym, dźwiganym wiganym przez osoby w wieku produkcyjnym, których udział procentowy w całej populacji Gminy nie przekracza 64% . Tabela 2.1 Podstawowe dane demograficzne dla Gminy Polkowice [wg GUS] Jedn. miary 2009 2010 2011 2012 2013 2014 liczba mieszkańców (ogółem) osoba 26296 27131 27235 27262 27318 27325 liczba mieszkańców (miasto) osoba 22216 22827 22777 22691 22638 22558 liczba mieszkańców (wsie) osoba 4080 4304 4458 4571 4680 4767 gęstość zaludnienia osoba/ 2 km 157 162 162 163 163 163 przyrost naturalny osoba 140 112 122 88 96 56 saldo migracji wewnętrznych osoba -28 3 -15 -60 -89 -40 saldo migracji zagranicznych osoba -9 0 -3 0 -5 -4 obciążenie demograficzne* osoba 52,5 52,8 53,9 54,8 55,5 56,2 % 65,6 65,5 65,0 64,6 64,3 64,0 udział ludności w wieku produkcyjnym * ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym Rysunek 2.3 Procesy rocesy demograficzne na przestrzeni ostatnich lat w Gminie Polkowice [GUS] Obszary wiejskie gminy Polkowice zamieszkuje 4 767 osób (stan na koniec 2014 r.), a wskaźnik gęstości ci zaludnienia na 1 km2 kształtuje się na niskim poziomie i wynosi 33 osoby. Jak wspomniano wcześniej wcze najliczniej zamieszkałe obręby ęby to: Sobin, Sucha Górna, Jędrzychów drzychów i Komorniki. Na ich obszarze mieszka ponad 50% ogólnej liczby mieszkańców części ci wiejskiej Gminy. Najsłabiej zaludnione są: s : Pieszkowice, Biedrzychowa i Dąbrowa. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 46 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 47 2.3 Struktura użytkowania gruntów W strukturze zagospodarowania terenu całej gminy Polkowice (stan na koniec 2014 r.) przeważają grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione - ok. 50 % oraz grunty rolne ok. 36%. Grunty zabudowane i zurbanizowane stanowią natomiast ok. 12 % w tym komunikacyjne (drogi i kolejowe) - ok. 3%. Wśród użytków rolnych dominują grunty orne (72,2%), łąki (17,2 %) i pastwiska (6,5%). W przypadku obszarów wiejskich gminy Polkowice udział lasów i gruntów leśnych wraz z zadrzewieniami wynosi ok. 55%. Użytki rolne stanowią ok. 34,0%, grunty pod wodami zajmują ok. 1 % powierzchni gminy a tereny zabudowane ok. 8 %. Rysunek 2.4 Struktura użytkowania gruntów, wg stanu na koniec 2014 r. [dane GUS] [wg stanu na 31.12.2014 r.] Grunty leśne 50,3% Użytki rolne 36,4% Tereny różne 0,2% Nieużytki 0,5% Rysunek 2.5 Grunty pod wodami 0,2% Grunty zabudowane i zurbanizowane 12,4 % Podział użytków rolnych, wg stanu na koniec 2014 r. [dane GUS] [wg stanu na 31.12.2014 r.] grunty orne 72,2% sady 0,1% rowy 1,4% grunty rolne zabud. 2,4% Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany łąki 17,2% pastwiska 6,5% Strona 47 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 48 2.4 System transportowy Przez gminę Polkowice przebiega droga krajowa nr 3 relacji Świnoujście-Zielona Góra-Legnica-Jakuszyce (granica państwa). Na odcinkach trasy drogi krajowej nr 3 planuje się budowę drogi ekspresowej S-3, w ramach której mają być także zrealizowane obejścia drogowe większych miejscowości, w tym miasta Polkowice. Podstawowy układ komunikacyjny uzupełnia droga wojewódzka nr 331 relacji Chocianów (DW328)-Polkowice-Tarnówek-Rynarcice (DW323). Droga ta jest prowadzona przez gminę Polkowice na kierunku wschód-zachód. Na terenie gminy Polkowice składa się z dwóch odcinków, które na terenie miasta Polkowice łączą się ze sobą za pośrednictwem odcinka drogi krajowej nr 3. Poza wspomnianą już powyżej drogą krajową i wojewódzką, istotnym elementem układu drogowego gminy są drogi powiatowe. Ich sieć składa się z 21 oddzielnie numerowanych odcinków, z czego trzy prowadzone są zarówno przez część miejską, jak i wiejską gminy. Łączna długość dróg powiatowych na terenie gminy wynosi około 65 km. Drogi powiatowe w gminie Polkowice są szczególnie ważne dla ruchu lokalnego w części wiejskiej gminy, gdyż często stanowią jedyne trasy dla ruchu samochodowego zapewniające obsługę wielu wsi gminy. Jest to szczególnie istotne w sytuacji braku przygotowanych do przenoszenia ruchu samochodowego alternatywnych dróg gminnych w części wiejskiej gminy Polkowice. W listopadzie 2014 r. zakończono jedną z największych inwestycji drogowych w historii gminy Polkowice - budowę ul. Przemkowskiej. Droga ta o długości ok.2,3 km jest kluczowa dla układu drogowego Nowych Polkowic. Ulica Przemkowska jest równoległa do Chocianowskiej (droga wojewódzka nr 331) i dzięki jej wybudowaniu nastąpi rozładowanie ruchu w tym rejonie. Poza tym droga ma duże znaczenie w kontekście rozbudowy sieci dróg wewnątrz Nowych Polkowic Przez obszar gminy Polkowice przebiega przemysłowa linia kolejowa oraz tory kolei wąskotorowej na terenach szybów należących do KGHM „Polska Miedź” S.A. W wyniku powiększenia granic administracyjnych miasta Polkowice wystąpiło zapotrzebowanie zorganizowania komunikacji miejskiej ułatwiającej przemieszczanie się mieszkańców. Brak komunikacji odczuwany był przede wszystkim przez mieszkańców zamieszkujących obszary oddalone od centrum miasta, tj. dawnych Polkowic Dolnych oraz Osiedla Polanka. Głównym usługodawcą w zakresie komunikacji miejskiej jest Przedsiębiorstwo Gospodarki Mieszkaniowej i Komunikacji Miejskiej w Polkowicach. Zgodnie z uchwałą Rady Miejskiej w Polkowicach, podjętą 11 listopada, mieszkańcy gminy, jak również przyjezdni, turyści, nie płacą za przemieszczanie się autobusami od 4 grudnia 2014. Akcja ma zachęcać mieszkańców do porzucenia swoich samochodów, na rzecz transportu publicznego. Na przełomie lipca i sierpnia 2015 na ulicach Polkowic pojawił się autobus bateryjny o napędzie elektrycznym E12 Vossloch wyprodukowany przez firmę Solaris. W 2016 roku przy wsparciu funduszami unijnymi z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Dolnośląskiego 2014-2020 Gmina Polkowice zamierza zakupić sześć tego typu pojazdów. Baterie stosowane obecnie w autobusach elektrycznych pozwalają na przejechanie w cyklu miejskim ok.100-270 km. Do miasta Polkowice oraz większości miejscowości wiejskich gminy docierają autobusy firm PKS Lubin S.A oraz INTERTRANS PKS Głogów SA. Ponadto komunikację poza gminną zapewniają prywatni przewoźnicy (np.TT-O ”EL-Bus”, FHU „JANTAR”). Największa częstotliwość kursowania autobusów występuje na trasie Polkowice-Lubin. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 48 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 49 Na potrzeby by dowozu pracowników KGHM Polska Miedź Mied S.A. do pracy, funkcjonuje komunikacja specjalna KGHM. KGHM. W chwili obecnej obsługiwana jest ona przez MERCUS Logistyka Sp. z o.o. (do lipca 2015 rolę rol tę pełnił Wydział Przewozów Osobowych sobowych Pol-Miedź Trans Sp. z o.o.). Autobusy tobusy oznaczone logo spółki i stosownym numerem linii rozwożą rozwo pracowników na regularnych trasach. Połączenia Poł czenia komunikacji KGHM, choć niedostępne dla osób niezatrudnionych w spółce, posiadają posiadaj własne rozkłady jazdy, sieć przystanków i dworców. Jak wcześniej wspomniano Gmina Polkowice leży ży na trasie korytarza komunikacyjnego E65 – trasy europejskiej, łączącej cej Bałtyk z Adriatykiem, a dokładnie miasto Malmö w Szwecji z miejscowością miejscowoś Chania w Grecji. Województwo Dolnośląskie, Dolno wraz z dziewięcioma cioma innymi europejsk europejskimi regionami, jest sygnatariuszem międzyregionalnego mię porozumienia orozumienia na rzecz utworzenia CETC-ROUTE65 – Środkowoeuropejskiego rodkowoeuropejskiego Korytarza Transportowego. Inicjatywa ma na celu wykreowanie systemu multimodalnych powiązań powi infrastrukturalnych i gospodarczych, służących sł zrównoważonemu żonemu rozwojowi oraz wzmocnieniu konkurencyjności konkurencyjności tego obszaru. Powstanie pasma rozwojowego CETCCETC ROUTE65, w sposób odczuwalny, zwiększy zwi konkurencyjność regionów położonych poło w jego obrębie, bie, wzmocni obszary słabe strukturalnie, a tym samym zm zmniejszy bezrobocie, rozwinie turystykę i gospodarki regionalne. Wprowadzenie innowacyjnych rozwiązań ą ń w zakresie transportu, ze szczególnym naciskiem kładzionym na przewozy kolejowe i morsko – rzeczne skutkować będzie równieżż popraw poprawą jakości środowiska naturalnego. Jest to wielka szansa dla Legnicy. Rysunek 2.6 Przebieg europejskiego korytarza komunikacyjnego E65 źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:E65_route.svg Kluczową inwestycją dla rozwoju tego kkonceptu jest rozbudowa drogi ekspresowej S-3, S łączącej Świnoujście cie z granicą czeską w Lubawce. Budowa tej drogi na odcinku granica województwa – Legnica – Lubawka została zapisana w Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Dolnośląskiego. Dolno Inwestycja cja ta na odcinku Nowa Sól -Legnica widnieje również na liście ście cie projektów indywidualnych dla Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko rodowisko na lata 2007 2007-2013 2013 oraz w zestawieniu inwestycji zawartych w Programie Budowy Dróg Krajowych na lata 2011-2015. 2011 Zadanie anie podzielone na 5 odcinków. Podpisanie umów na wszystkie odcinki S3 Nowa Sól-Legnica Sól odbyło się końcem grudnia 2014 r. Oddanie do ruchu przewidywane w drugiej połowie 2018 r. Obejście cie miasta Polkowice ma by być realizowane po wschodniej stronie miasta z węzłami w w pobliżu miejscowości Kaźmierzów źmierzów mierzów i Biedrzychowa. W ramach budowy tego odcinka drogi S S-3 przewidziana jest budowa ekranów akustycznych dla terenów rekreacyjnych miasta Polkowice oraz wspomnianych powyżej powy miejscowości. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 49 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 50 2.5 Gospodarka wodno-ściekowa Wszystkie miejscowości gminy Polkowice zaopatrywane są w wodę z sieci wodociągowej. Również gospodarka ściekowa na terenie gminy jest uporządkowana w prawie 100%. System kanalizacji sanitarnej posiadają wszystkie miejscowości gmin. Ścieki z poszczególnych miejscowości odprowadzane są do pięciu oczyszczalni zlokalizowanych na terenie gminy w Polkowicach, Komornikach, Moskorzynie, Suchej Górnej i Pieszkowicach oraz jednej znajdującej się w Rynarcicach (gmina Rudna). Do oczyszczalni w Polkowicach podłączonych jest 5 miejscowości: miasto Polkowice, Biedrzychowa, Sobin, Jędrzychów i Nowa Wieś Lubińska. Oczyszczalnia w Komornikach obsługuje również 5 miejscowości: Komorniki, Żuków, Trzebcz, Tarnówek i Dąbrowę. Do oczyszczalni w Moskorzynie odprowadzane są ścieki z 3 miejscowości: Kaźmierzowa, Moskorzyna i Guzic. Oczyszczalnie w Suchej Górnej i Pieszkowicach obsługują wsie w których są zlokalizowane. Natomiast ścieki z Żelaznego Mostu odprowadzane są do oczyszczalni w Rynarcicach na terenie gminy Rudna. Obsługą sieci wodociągowej i kanalizacyjnej zajmuje się Przedsiębiorstwo Gospodarki Miejskiej Sp. z o.o. w Polkowicach (PGM) świadczące usługi z zakresu produkcji i sprzedaży wody dla miasta Polkowice i sąsiednich gmin, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, eksploatacji sieci wodociągowej, urządzeń poboru, uzdatniania i rozprowadzania wody oraz sieci kanalizacyjnej, oraz inne w zakresie prowadzonej działalności (tj. technologii wody i ścieków, instalacji wodno-kanalizacyjnych, analiz wody i ścieków, projektowania urządzeń i instalacji wodociągowych i kanalizacyjnych). Dostawcą wody pitnej dla 4 miejscowości na terenie Gminy Polkowice (Biedrzychowa, Sobin, Jędrzychów, Nowa Wieś Lubińska) jest także Energetyka Sp. z o.o. z Lubina. Spółka ta produkuje i dystrybuuje także wodę przemysłową oraz odprowadza i oczyszcza ścieki głównie na potrzeby zakładów należących do KGHM Polska Miedź S.A. [36]. We wrześniu roku 2016 mija dziesięć lat od wybudowania własnych ujęć wody dla Polkowic. Wybudowanie własnych ujęć wody dla Polkowic było jednym z ważniejszych zadań, przed którymi stało Przedsiębiorstwo Gospodarki Miejskiej. Przez wiele lat miasto i gmina Polkowice były zasilane wodą z ujęć wybudowanych prawie 40 lat temu dla potrzeb wydobycia i przetwarzania rudy miedzi w KGHM S.A. Stan infrastruktury technicznej był niezadawalający z powodu małej odporności żeliwnych sieci wodociągowych, gdyż dochodziło do wielu awarii, a także przerw w dostawie wody. Dlatego gmina rozpoczęła starania o uruchomienie budowy własnych ujęć wody dla Polkowic oraz wymianę sieci na odporne na szkody górnicze. W rejonie Suchej Górnej zbadano, zaprojektowano i zlokalizowano system pozyskania przygotowania i transportu wody z ujęć głębinowych. Woda surowa ujmowana z ośmiu studni głębinowych w pierwszej fazie jest napowietrzana w aeratorach, następnie jest poddawana procesowi filtracji ciśnieniowej na filtrach firmy Culligan. Zastosowane filtry spełniają wszystkie wymogi filtracji mechanicznej i chemiczno-fizycznej uzyskiwanej przy stosowaniu złóż filtrujących. Końcowym etapem procesu uzdatniania jest dawkowanie podchlorynu sodu w celach dezynfekcji. Dzięki zastosowanej technologii parametry wody uzdatnionej zgodne są nie tylko z najnowszymi polskimi normami, ale i rygorystycznymi przepisami Unii Europejskiej. Stacja Uzdatniania Wody jest w pełni zautomatyzowana, posiada programowalny układ sterowania i wizualizacji. Zakład Wodociągów i Kanalizacji PGM utrzymuje w sprawności technicznej ponad 130 km sieci wodociągowej, 160 km sieci kanalizacyjnej sanitarnej oraz ponad 50 km sieci kanalizacyjnej deszczowej. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 50 proGEO Sp. z o.o. Tabela 2.2 51 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE Charakterystyka gospodarki wodno-ściekowej Gminy w latach 2009–2014 [GUS]* 2009 2010 2011 2012 2013 2014 133,4 2378 862,4 26160 99,5 176,7 2468 925,2 26995 99,5 181,4 2544 889,1 27101 99,5 137,1 2577 886,6 27128 99,5 138,6 2644 906,5 27186 99,5 139,0 2706 913,2 b.d. b.d. 137,5 2198 1093,5 25426 96,7 140,5 2267 1123 26241 96,7 150,9 2312 959 26363 96,8 151,2 2414 1116 26422 96,9 161,8 2572 1093,0 26520 97,1 165,1 2637 1072,0 b.d. 1587,8 1587,8 862,4 2318,5 2318,5 925,2 2275,4 2275,4 889,1 2121,2 2121,2 886,6 2295,9 2295,9 906,5 2281,3 2281,3 913,2 1093,5 1094 5 1089 100,0 1123,0 1123 7 1116 100,0 959,0 959 6 953 100,0 1116,0 1116 5 1111 100,0 1093,0 1093 7 1086 100,0 1072,0 1072 8 1064 100,0 5 5 7678 35925 25823 100 5 5 7678 35925 26248 100 5 5 7678 35925 26120 100 5 5 7678 35925 27200 100 5 5 7678 35925 26397 100 5 5 7678 35925 26315 100 b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. 8400 58739 19690 12816 836 4950 54991 9210 11121 914 4576 42938 8896 14402 747 7082 37871 11057 13436 314 5443 35509 9552 15493 980 b.d. b.d. 737 697 797 773 939 917 671 652 841 815 Wodociągi długość czynnej rozdzielczej sieci wodociągowej połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych woda dostarczona gospodarstwom domowym ludność korzystająca z sieci wodociągowej korzystający z instalacji w % ogółu ludności km szt dam3 osoba % Kanalizacja długość czynnej rozdzielczej sieci kanalizacyjnej połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych ścieki odprowadzone ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej korzystający z instalacji w % ogółu ludności km szt dam3 osoba % b.d. Zużycie wody na potrzeby przemysłu i ludności ogółem eksploatacja sieci wodociągowej gospodarstwa domowe dam3 dam3 dam3 Ścieki wymagające oczyszczania odprowadzone do wód lub do ziemi ścieki odprowadzane przemysłowe i komunalne ścieki oczyszczane przemysłowe i komunalne oczyszczane biologicznie oczyszczane z podwyższonym usuwaniem biogenów oczyszczane w % ścieków wymagających oczyszczania dam3 dam3 dam3 dam3 % Komunalne oczyszczalnie ścieków oczyszczalnie biologiczne z podwyższonym usuwaniem biogenów przepustowość oczyszczalni z podw.usuwaniem biog. równoważna liczba mieszkańców (RLM) ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków w % obiekt obiekt m3/d osoba osoba % Ładunki zanieczyszczeń w ściekach komunalnych po oczyszczeniu BZT5 ChZT zawiesina azot ogólny fosfor ogólny kg/rok kg/rok kg/rok kg/rok kg/rok Osady z komunalnych oczyszczalni ścieków wytworzone stosowane t t * Uwaga: podane ilości wody dostarczonej gospodarstwom domowym nie obejmują danych ze spółki Energetyka z Lubina Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 51 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE Rysunek 2.7 5 000 52 Zużycie wody i odprowadzanie ścieków w okresie 2009 – 2014 [GUS] dam3 (= tys. m3) km 4 000 200 150 3 000 100 2 000 50 1 000 0 0 2009 2010 2011 2012 2013 2014 ścieki odprowadzone do sieci kanalizacyjnej woda dostarczona gospodarstwom domowym długość czynnej sieci kanalizacyjnej długość czynnej sieci wodociągowej W wykresu można wyczytać iż w Gminie Polkowice w kolejnych latach wzrastała długość sieci kanalizacyjnej co było związane z realizacją kolejnych przyłączeń do miejscowości. Różnica pomiędzy ilością odprowadzanych ścieków a ilością dostarczanej wody wynika z faktu, iż w danych GUS brakuje informacji o ilości wody dostarczanej do gospodarstw domowych przez spółkę Energetyka. Firma ta nie przekazała stosownych danych również na potrzeby sporządzenia niniejszego opracowania. Rysunek 2.8 Ładunki zanieczyszczeń w odprowadzanych ściekach w latach 2009 – 2014 [GUS] 140 Mg/rok 120 zawiesina 100 ChZT 80 BZT5 60 azot ogólny 40 fosfor ogólny 20 0 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Obserwując powyższy wykres wyraźnie widać zmiany ilości ładunków zanieczyszczeń w odprowadzanych ściekach. Od roku 2010 notowany jest stały spadek w odniesieniu do łącznego ładunku związany głównie z obniżeniem ładunku ChZT, BZT5 i zawiesiny. 2.6 Energetyka i infrastruktura sieciowa Dostawą energii elektrycznej zajmuje się Tauron Dystrybucja S.A. Gazociągi są eksploatowane są przez Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. Oddział we Wrocławiu, za wyjątkiem gazociągu relacji KGZ Kościan – KGHM Żukowice/Polkowice. Ponadto przez obszar gminy przebiega gazociąg średniego podwyższonego ciśnienia Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 52 proGEO Sp. z o.o. 53 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE DN 200 (1,6 MPa) relacji Polkowice-Chocianów, którego operatorem jest Dolnośląska Spółka Gazownictwa sp. z o. o. we Wrocławiu. Dystrybucją gazu na terenie części Gminy Polkowice zajmuje się także EWE energia sp. z o.o. z Międzyrzecza. Miasto Polkowice korzysta z wybudowanej i wciąż modernizowanej sieci ciepłowniczej, z której zasilane są prawie wszystkie osiedla miasta. Dostawa ciepła produkowanego przez spółkę „Energetyka” Sp. z o.o. w Lubinie prowadzona jest na zlecenie Przedsiębiorstwa Gospodarki Miejskiej Sp. z o.o. w Polkowicach (PGM). Energia cieplna przesyłana jest z ciepłowni do odbiorców poprzez sieci i węzły cieplne [2]. Analizując wielkość sprzedawanej energii cieplnej w ostatnich 10 latach (rysunek poniżej) można zauważyć duże wahania z tendencja spadkową. Powodem tego są zarówno zmiany klimatyczne jak i działania odbiorców energii tj. termomodernizacja budynków, instalowanie zaworów termoregulacyjnych, instalowanie podzielników kosztów i liczników ciepła, stosowanie alternatywnych źródeł ciepła itp. Rysunek 2.9 Wielkość sprzedaży ciepła na terenie Polkowice w latach 2005 – 2014 [dane z PGM] 300000 280995 274058 266370 280000 254566 258878 260000 251667 231971 250992 241615 Sprzedaż ciepła (GJ) 240000 210915 220000 200000 180000 160000 140000 120000 100000 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Lata Poniższa tabela przedstawia zbiorczą charakterystykę systemu energetycznego w Gminie Polkowice, na podstawie danych GUS za okres od 2009 r. do 2014 r. (brak danych za rok 2014). Tabela 2.3 Charakterystyka systemu energetycznego Gminy w okresie 2009 – 2014 [GUS] 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Sieć gazowa długość czynnej sieci gazowej 120 km czynne połączenia do budynków mieszkalnych 1419 szt odbiorcy gazu 7532 gosp.dom. odbiorcy gazu ogrzewający mieszkania gazem gosp.dom. 885 zużycie gazu ogółem 4242,2 tys.m3 zużycie gazu na ogrzewanie mieszkań 1745,6 tys.m3 ludność korzystająca z sieci gazowej 21154 osoba 124 130 136 148 1489 1574 1628 1701 7585 7621 7709 7783 1172 1156 1156 997 4066,2 3825,1 3963,9 4246,3 2209,3 2110,6 1782,7 1697,4 21999 21905 21857 21933 b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. 8539 14418 b.d. b.d. Energia elektryczna odbiorcy energii elektrycznej na niskim napięciu szt zużycie energii elektrycznej na niskim napięciu MW*h Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany 8463 14023 9203 14571 9271 17384 9981 17591 Strona 53 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 54 Rysunek 2.10 Rozwój sieci gazowej 2009 – 2013 [GUS] km tys. m3 200 15 000 150 10 000 100 5 000 50 0 0 2009 2010 2011 2012 2013 zużycie gazu ogółem zużycie gazu na ogrzewanie mieszkań długość czynnej sieci gazowej Cały obszar gminy zaopatrywany jest w energię elektryczną z sieci należących do TAURON Dystrybucja S.A. Na obszarze gminy znajduje się sieć dystrybucyjna składająca się z napowietrznych, napowietrzno-kablowych i kablowych elektroenergetycznych linii 110kV, 20kV i 0,4kV oraz z napowietrznych, wnętrzowych i wbudowanych elektroenergetycznych stacji transformatorowych 220/110 kV, 110/20 kV, 20/0,4kV. Energia elektryczna wykorzystywana na potrzeby górnictwa transformowana jest ponadto do napięcia 6 kV. Przez obszar gminy Polkowice przebiegają następujące napowietrzne linie elektroenergetyczne o napięciu 110 kV: S-400 relacji stacja Polkowice-stacja Lubin Główny; S-401 relacji stacja Polkowice-stacja Lubin Główny; S-402 relacji Polkowice-stacja Przylesie; S-406 relacji stacja Rudna Zachodnia-stacja Komorniki; S-406a relacji linia S-406-linia S-423; S-407/405/403 relacji stacja Polkowice-stacja Polkowice Główne; S-408 relacji stacja Tarnówek-stacja Grębocice; S-409 relacji stacja Polkowice-stacja Polkowice Strefa; S-410 relacji stacja Polkowice-stacja Rudna Główna; S-411 relacji stacja Polkowice-stacja Rudna Główna; S-412 relacji stacja Polkowice Strefa-stacja Potoczek; S-413 relacji stacja Polkowice-stacja Rudna Zachodnia; S-414 relacji stacja Polkowice-stacja Rudna Zachodnia; S-417 relacji stacja Polkowice-stacja Pieszkowice; S-422 relacji stacja Tarnówek-stacja Grodowiec; S-423 relacji stacja Tarnówek-stacja Rudna Główna; S-426 relacji stacja Polkowice-stacja Polkowice Strefa-stacja Polkowice Zachodnie; S-426a relacji linia S-426-stacja Polkowice Główne; S-427 relacji stacja Polkowice Strefa-stacja Polkowice Zachodnie-stacja Sieroszowice; S-428 relacji stacja Polkowice Zachodnie-stacja Sieroszowice; S-457 relacji stacja Tarnówek-stacja Komorniki; S-467 relacji Czarna-stacja Pieszkowice; S-494 relacji stacja Polkowice Zachodnie-stacja Lubin Zachodni. Na obszarze gminy występuje przesyłowa sieć gazowa wysokiego ciśnienia (PN 6,3 MPa), w skład której wchodzą: Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 54 proGEO Sp. z o.o. - PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 55 gazociąg przesyłowy wysokiego ciśnienia relacji Kotowice-Legnica o średnicy nominalnej DN 300/250; odgałęzienie od gazociągu wysokiego ciśnienia, o średnicy nominalnej DN 100, prowadzące do stacji Komorniki; gazociąg wysokiego ciśnienia o średnicy nominalnej do DN 200 i ciśnieniu 6,3 MPa, relacji KGZ Kościan – KGHM Żukowice/Polkowice; stacja redukcyjno-pomiarowa gazu Io Komorniki; stacja redukcyjno-pomiarowa gazu Io Polkowice+Polkowice ZWR; stacja redukcyjno-pomiarowa gazu Io Polkowice k/Chocianów. Zgodnie z danymi publikowanymi przez GUS długość czynnej sieci gazowej w 2013 r. wynosiła 148 km i na przestrzeni ostatnich lat wzrosła o 28 km w stosunku do stanu na koniec 2009 r. 2.7 Gospodarka odpadami Gmina Polkowice należy do Związku Gmin Zagłębia Miedziowego. W chwili obecnej odbiorem i zagospodarowaniem odpadów komunalnych z nieruchomości zamieszkanych na terenie zajmuje się konsorcjum, złożone z dwóch firm: Przedsiębiorstwa Usług Komunalnych Van Gansewinkel Legnica oraz Przedsiębiorstwa Gospodarki Miejskiej w Polkowicach. Liderem konsorcjum jest PGM z siedzibą przy ul. H. Dąbrowskiego 2, 59-100 Polkowice. Od roku 2016 obowiązki powyższe przejmie inne konsorcjum także złożone z dwóch firm: REMONDIS Sp. z o.o. z Warszawy (Lider) oraz Przedsiębiorstwa Usług Komunalnych Van Gansewinkel z Legnicy. Wg danych GUS, na przestrzeni ostatnich lat sukcesywnie zmniejsza się ilość zbieranych odpadów komunalnych zmieszanych. Od 2009 r. konsekwentnie wzrasta natomiast ilość zmieszanych odpadów zebranych z gospodarstwach domowych. O ok. 31 % zwiększyła się ilość odpadów z gospodarstw domowych na 1 mieszkańca. Niestety nadal w ciągu roku służby porządkowe likwidują ok. 3-7 dzikich wysypisk powstających na terenie Gminy. W 2013 r. usunięto w ten sposób prawie 11 ton odpadów a w roku 2011 - 55 ton. Szczegółowe dane prezentuje tabela poniżej. Rysunek 2.11 Ilości zebranych odpadów komunalnych zmieszanych w latach 2009 – 2014 [GUS] 12000 10000 8000 6000 4000 2000 [Mg] 0 2009 2010 2011 2012 2013 Zmieszane odpady zebrane ogółem Zmieszane odpady zebrane z gospodarstw domowych Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 55 proGEO Sp. z o.o. Tabela 2.4 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 56 Charakterystyka systemu gospodarki odpadami w okresie 2009 – 2014 [GUS] 2009 2010 2011 2012 2013 2014 10028 384,3 4738 181,6 1815 6 10802 399,0 5358 197,9 1907 6 8560 314,9 6219 228,8 1957 6 9641 353,9 7519 276,0 1991 5 8722 320,0 6501 238,5 - b.d b.d b.d b.d 6 b.d 7 51 3 57 4 54,7 0 0,0 5 10,9 b.d b.d 65 3 1 69 3 1 89 3 1 26 6 1 26 6 1 b.d b.d b.d 21881 13694 8179,6 8179,4 0,2 7,3 37,4 665,1 183726 22060 1 2,9 2,9 0,0 1,8 0,0 665,1 187287 Zmieszane odpady zebrane w ciągu roku ogółem ogółem na 1 mieszkańca z gospodarstw domowych odpady z gospodarstw domowych na 1 mieszkańca budynki mieszkalne objęte zbiórką odpadów jednostki odbierające odpady t kg t kg szt. szt. - Dzikie wysypiska zlikwidowane odpady zebrane z likwidacji dzikich wysypisk szt. t Gromadzenie i wywóz nieczystości ciekłych zbiorniki bezodpływowe oczyszczalnie przydomowe stacje zlewne szt. szt. szt. Odpady wytworzone i dotychczas składowane (z wyłączeniem odpadów komunalnych) ogółem poddane odzyskowi unieszkodliwione razem unieszkodliwione - składowane na składowiskach unieszkodliwione w inny sposób magazynowane czasowo odpady składowane w % wytworzonych nie zrekultywowana powierzchnia składowisk odpady nagromadzone na składowiskach własnych Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany tys.t tys.t tys.t tys.t tys.t tys.t % ha tys.t 27795 20739 18520 13318 9275,7 7419,4 9275,7 7419,4 0,0 0,0 0,0 1,4 33,4 35,8 19,6 665,1 64 173815 21156 13592 7563,2 7563,2 0,0 0,3 35,8 665,1 176988 21723 13782 7940,0 7936,8 3,2 0,6 36,5 665,1 180291 Strona 56 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 57 Rysunek 2.12 Ilości odpadów poddawanych odzyskowi z dotychczas składowanych, w latach 2009 – 2014 [GUS] 30000 Odpady dotychczas składowane, z wyłączeniem komunalnych [tys. Mg]: 25000 magazynowane czasowo unieszkodliwione w inny sposób składowane na składowiskach poddane odzyskowi 20000 15000 10000 5000 0 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Z podsumowania przeprowadzonego w analizie stanu gospodarki odpadami komunalnymi na terenie Związku Gmin Zagłębia Miedziowego za rok 2014 [60] wynika, iż nowy system przynosi spodziewane efekty. Odzwierciedlają to osiągnięte poziomy recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami (z wartości 9,80 % w roku 2012 do 34,20 % w roku 2014) oraz poziom ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania (spadek z 89,50 % w roku 2012 do 56,30 % w roku 2014). Systematycznie rośnie też łączna ilość odebranych odpadów komunalnych (w tym zebranych w Zastępczym Centralnym PSZOK): • w roku 2012 - ok. 20.398 Mg, • w roku 2013 - ok. 21.545 Mg, • w roku 2014 - ok. 22.965 Mg. W celu dalszej poprawy systemy gospodarki odpadami komunalnymi w najbliższych latach ZGZM planuje następujące działania (związane głównie z rozbudową osiedli mieszkalnych): utworzyć nowe Osiedlowe Punkty Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych (podziemne i naziemne), wykonać roboty budowlane (kostkowanie) przy niewykostkowanych, istniejących Osiedlowych PSZOK-ach„ które spelniają warunki techniczne niezbędne do wykonania robót, wymianę pojemników do zbirki(' tworzyw sztucznych, opakowań wielomateriałowych, metali wykonanych z siatki na pojemniki typu „dzwon”, wprowadzić system monitoringu osiedlowych punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych, wprowadzić zbiórkę odpadów biodegradowalnych. Zebrane odpady komunalne z terenu Gminy Polkowice kierowane są do Regionalnej Instalacji Przetwarzania Odpadów Komunalnych na ul. Działkowej 20 w Polkowicach (RIPOK). Zakład ten składa się z następujących instalacji: • Instalacja do mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych (MBP), gdzie następuje przetwarzanie zmieszanych odpadów komunalnych i odpadów opakowaniowych zmieszanych zebranych selektywnie, • Instalacja do kompostowania selektywnie zebranych odpadów zielonych, • Składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 57 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 58 Odpady segregowane (np. szkło, plastik, metal i wielomateriałowe, papier) gromadzone są w Osiedlowych Punktach Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych (Osiedlowych PSZOK-ach). Na terenie miasta Polkowice utworzono także Centralny Punkt Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych (CPSZOK). Jest to miejsce do którego mieszkańcy Związku Gmin Zagłębia Miedziowego mogą przywieźć i bezpłatnie oddać selektywnie zbierane odpady: • odpady budowlane i rozbiórkowe, • zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, w tym sprzęt AGD, • zużyte baterie i akumulatory, • przeterminowane leki, • chemikalia, • zużyte opony, • odpady zielone. Centralny PSZOK mieści się przy ulicy Działkowej 18 w sąsiedztwie Zakładu Gospodarki Odpadami zlokalizowanego przy ul. Działkowej 20 w Polkowicach (przy drodze do Tarnówka). Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 58 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 59 3. CHARAKTERYSTYKA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA 3.1 Jakość gleb Ocena jakości gleb użytkowanych rolniczo przeprowadzana jest w cyklach 5-letnich przez IUNG Puławy oraz w ramach badań prowadzonych przez Okręgową Stację Chemiczno-Rolniczą z siedzibą we Wrocławiu. Badania i późniejsza ocena jakości gleb przeprowadzana jest w podziale na powiaty. Procentowy udział poszczególnych klas odczynu informuje o stanie zakwaszenia gleb. Odczyn stanowi pierwsze z podstawowych kryteriów określających potrzeby wapnowania, które są wskazówką ilościowego stosowania nawozów wapniowych. Zgodnie z danymi publikowanymi przez WIOŚ we Wrocławiu w Raportach o stanie środowiska w woj. dolnośląskim, w latach 2011 – 2014 od 21 do 40% gleb użytkowanych rolniczo w granicach powiatu polkowickiego miało odczyn kwaśny i bardzo kwaśny. W związku z tym, procentowy udział gleb o potrzebach wapnowania koniecznych i potrzebnych kształtuje się na poziomie 21 – 40%. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu prowadzi badania gleb na obszarach uprzemysłowionych, związane z oddziaływaniem punktowych źródeł zanieczyszczeń. Celem badań jest wykazanie przekroczeń dopuszczalnych wartości w stosunku do Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz.U. Nr 165, poz. 1359). Na obszarze gminy Polkowice istotnym źródłem zanieczyszczeń gleby, poprzez emisję pyłu, jest OUOW „Żelazny Most”. Ponadto na stan gleb może mieć wpływ działalność przemysłowa i rolnicza oraz procesy erozyjne [2]. Jak już wspomniano źródłem zanieczyszczenia gleb jest OUOW „Żelazny Most”. Jednak zgodnie z danymi zawartymi w opracowaniu pt. „Ocena oddziaływania obiektu unieszkodliwiania odpadów wydobywczych „Żelazny Most” na środowisko w 2012 r.” [Czaban S. i inni, kwiecień 2013] gleby gminy Polkowice w rejonie OUOW nie są znacząco zanieczyszczone metalami ciężkimi - stężenie żadnego z badanych w 2012 r. pierwiastków (miedzi, kadmu, ołowiu, cynku i niklu) w glebach nie przekroczyło wartości dopuszczalnych, określonych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz. U. Nr 165, poz. 1359). Zawartości poszczególnych pierwiastków we wszystkich z badanych próbek gleb nie przekraczają standardów jakości gleb ustanowionych (według wytycznych PIOŚ i IUING) dla gruntów rolniczych, leśnych, rekreacyjnych i zurbanizowanych. Wprawdzie w 2012 r. odnotowano podwyższoną zawartość miedzi (w trzech punktach w rejonie Tarnówka) i ołowiu (w jednym punkcie w rejonie Tarnówka) w glebach, ale były to zawartości stosunkowo niewielkie, kwalifikujące do: • drugiego stopnia zanieczyszczenia gleb (tj. gleby słabo zanieczyszczone) dla miedzi; • pierwszego stopnia zanieczyszczenia gleb (tj. gleby z podwyższoną – w stosunku do zawartości naturalnej – zawartością metali) dla ołowiu. Odnotowane w 2012 r. zawartości w glebach: arsenu, cynku, kadmu i niklu, mieszczą się w zakresie ilości uznawanych za naturalne (0 stopień zanieczyszczenia gleb). Dotyczy to także gleb w sąsiedztwie pompowni „Tarnówek”, które badano w 2012 r. w czterech punktach pomiarowych. Reasumując, gleby na obszarze gminy Polkowice nie należą do szczególnie zanieczyszczonych. Przeprowadzone na obszarze gminy Polkowice badania wykazały wprawdzie podwyższone zawartości niektórych pierwiastków, ale nie są to wartości przekraczające wielkości dopuszczalne. Znaczna część polkowickich gleb narażona jest na erozję wietrzną a w małym stopniu, na erozję wodną. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 59 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 60 3.2 Zasoby kopalin Na obszarze prawie całej gminy Polkowice występują złoża rud miedzi, w których pierwiastkami towarzyszącymi są między innymi: srebro, ale także cynk, ołów, kobalt, nikiel, wanad i molibden. Ponad złożem rud miedzi „Sieroszowice” zalega natomiast złoże soli kamiennej. W granicach gminy występują następujące koncesjonowane i eksploatowane złoża rud miedzi: - „Lubin-Małomice” – zlokalizowane w południowo-wschodniej części gminy; - „Polkowice” – zlokalizowane w środkowej, zachodniej i południowo-zachodniej części - gminy; - „Radwanice-Wschód” – niewielki fragment złoża zlokalizowany jest w zachodniej części gminy; - „Rudna” – zlokalizowane w środkowej i północno-wschodniej części gminy; - „Sieroszowice” – zlokalizowane w północno-zachodniej części gminy. Eksploatacja górnicza złoża rud miedzi w granicach administracyjnych Gminy Polkowice prowadzona jest przez KGHM Polska Miedź S.A.: • Oddział Zakłady Górnicze „Polkowice – Sieroszowice” w Kaźmierzowie, • Oddział Zakłady Górnicze Rudna w Polkowicach, • Oddział Zakłady Górnicze „Lubin” w Lubinie. W północno-wschodniej części gminy (na północ od OUOW „Żelazny Most”) występuje ponadto nieeksploatowane, lecz rozpoznane szczegółowo złoże rud miedzi „Retków” (udokumentowane w kategorii C1 i C2). Przedsiębiorca górniczy otrzymał decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach na rozpoznawanie i poszukiwanie złóż rud miedzi na obszarze „Retków-Ścinawa”, obejmującym swoim zasięgiem nieeksploatowane złoże „Retków” oraz obszary położone na północ i wschód od niego [2]. Poza złożami rud miedzi i soli kamiennej w gminie Polkowice udokumentowano także złoża kruszyw naturalnych (piaski i żwiry) - „Guzice II”, zlokalizowane na zachód od miejscowości Guzice oraz Żelazny Most (eksploatowane okresowo). Udokumentowano również złoże piasku podsadzkowego „Sucha Górna”, zlokalizowane na zachód od miejscowości Sucha Górna, na granicy gmin Polkowice, Radwanice i Jerzmanowa (nie jest obecnie eksploatowane). Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 60 proGEO Sp. z o.o. Rysunek 3.1 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 61 Złoża rud miedzi w rejonie Gminy Polkowice [źródło: http://geoportal.pgi.gov.pl] Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 61 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 62 3.3 Lasy i zieleń miejska Lasy i grunty leśne na terenie gminy Polkowice zajmują około 8424 ha (GUS, stan na koniec 2014 r.), co stanowi ponad 49% jej ogólnej powierzchni. Wskaźnik lesistości gminy kształtuje się na bardzo wysokim poziomie i jest znacznie wyższy od wskaźnika lesistości dla województwa dolnośląskiego (ok. 29 %). W strukturze własności przeważają lasy państwowe należące do Nadleśnictw Lubin, Głogów i Chocianów. Zdecydowana większość, bo ponad 97% stanowią lasy będące własnością Skarbu Państwa zarządzane przez Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych. Udział prywatnych gruntów leśnych w powierzchni ogólnej gruntów leśnych na terenie gminy wynosi ponad 3%. Tereny zieleni, do których zaliczamy parki spacerowo-wypoczynkowe (45,18 ha), zieleńce (7,03 ha), zieleń uliczną (38,0 ha), zieleń osiedlową (75,50 ha), cmentarze (12,80 ha) i lasy gminne (35,19 ha) zajmują łącznie ok. 0,8 % ogólnej powierzchni Gminy. Lokalizację terenów leśnych w Gminie Polkowice przedstawia poniższy rysunek. Rysunek 3.2 Mapa terenów leśnych Gminy Polkowice [źródło: http://www.lasy.gov.pl] Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 62 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 63 3.4 Ochrona przyrody Na terenie gminy Polkowice najcenniejsze i najbardziej atrakcyjne ze względu na walory przyrodniczo – krajobrazowe, są obszary występowania dużych kompleksów leśnych na obszarze całej gminy, a także doliny cieków i potoków zachowane w naturalnym stanie, które są miejscem występowania cennych siedlisk flory i fauny, typowych dla obszarów podmokłych. Wykonana w 2012 r. inwentaryzacja przyrodnicza [35], stwierdziła występowanie na terenie gminy obszarów i obiektów przyrodniczych, które należałoby objąć ochroną konserwatorską. Są to przede wszystkim ekosystemy leśne, łąkowe, szuwarowe, torfowe oraz wodne. W chwili obecnej większość cennych przyrodniczo i krajobrazowo obszarów nie jest objęta żadną formą ochrony przyrody, dlatego też dla skutecznej ochrony cennych siedlisk przyrodniczych jakie występują na terenie gminy, należy jak najszybciej podjąć działania ochronne. Z obszarów objętych ochroną prawną w południowo-zachodniej części gminy Polkowice, znajduje się fragment lasów należących do Obszaru Chronionego Krajobrazu „Lasy Chocianowskie” o powierzchni około 610 ha. Występują tu fragmenty lasów łęgowych i olsów, a także stanowiska lęgowe ptaków leśnych oraz kilka gatunków roślin chronionych. Jest on również obszarem łączącym teren gminy z cenniejszym kompleksem leśnym jakim są Bory Dolnośląskie (obszar sieci Natura 2000). Z innych form ochrony przyrody na terenie gminy znajdują się dwa zespoły przyrodniczokrajobrazowe o łącznej powierzchni około 46 ha: • „Guzicki Potok” – około 24 ha (obręb Guzice), • „Trzebcz” – około 22 ha (obręby: Trzebcz, Komorniki i Guzice). Ponadto występują tu również inne obiekty cenne przyrodniczo i kulturowo. Są to pomniki przyrody, zabytkowe parki oraz zabytkowe pałace, dwory, kościoły, cmentarze i zabudowania gospodarcze. Obecnie na obszarze gminy istnieją dwa uznane pomniki przyrody ożywionej: • 1 dąb szypułkowy, który znajduje się w okolicach Żelaznego Mostu, • aleja 346 dębów szypułkowych w Nowym Dworze na terenie obrębu Jędrzychów. Podczas opracowywania inwentaryzacji w wyniku przeprowadzonych prac zarówno terenowych, jak i kameralnych, które obejmowały analizę dostępnych materiałów w postaci istniejących i tworzonych dokumentów planistycznych oraz literatury i inwentaryzacji przyrodniczej gminy Polkowice z 1996 roku, zbudowano spójną bogatą bazę danych przyrodniczych z terenu gminy. Na bazie zebranych informacji i oceny stanu bieżących zasobów przyrodniczych zaproponowano 13 obszarów do objęcia ich ochroną prawną w postaci rezerwatów przyrody (3 obszary), zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (2 obszary) i użytków ekologicznych (8 obszarów). W stosunku do inwentaryzacji z 1996 roku większość propozycji powołania obszarów chronionych została utrzymana. Są to: • Proponowany rezerwat przyrody „Żukowskie Śnieżyce” • Proponowany rezerwat przyrody „Dolina Lipówki” • Proponowany rezerwat przyrody „Lasy Barszowskie” • Proponowany zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Tarnówek” • Proponowany zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Strumień Stobna” • Proponowany użytek ekologiczny „Dolina Skłoby” • Proponowany użytek ekologiczny „Rozlewisko w Jędrzychowie” • Proponowany użytek ekologiczny „Park podworski w Nowym Dworze” • Proponowany użytek ekologiczny „Rosiczka pod Sobinem” • Proponowany użytek ekologiczny „Źródło w Żelaznym Moście” • Proponowany użytek ekologiczny „Szafirek” • Proponowany użytek ekologiczny „Glinianki w Polkowicach” • Proponowany użytek ekologiczny „Leśne glinianki koło Pieszkowic” Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 63 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 64 Na obszarze Gminy Polkowice odnotowano występowanie 104 pojedynczych drzew oraz 4 grup drzew w postaci alei drzew o wymiarach pomnikowych bądź godnych ochrony ze względów krajobrazowych. Wśród wyróżnionych drzew znalazły się zarówno gatunki rodzime, jak i obce. Największą liczbę okazów o wymiarach pomnikowych posiadał dąb szypułkowy (44 egzemplarze), następnie wiąz szypułkowy (8 egzemplarzy), głóg jednoszyjkowy (6 egzemplarzy), kasztanowiec biały (6 egzemplarzy, w tym 3 stanowiące grupy drzew w postaci alei), lipa szerokolistna (6 egzemplarzy) i klon zwyczajny (5 egzemplarzy, w tym 1 stanowiący grupę drzew w postaci alei). Do najbardziej okazałych drzew należało 7 dębów szypułkowych i jedna lipa szerokolistna Zgodnie z przyjętymi kryteriami na terenie Gminy Polkowice zinwentaryzowano 10 obiektów (głazów narzutowych) spełniających warunki pomników przyrody. Obszar gminy Polkowice znajduje się poza układem sieci ECONET-POLSKA. W najbliższym sąsiedztwie gminy znajdują się obszary w randze korytarza ekologicznego o znaczeniu międzynarodowym - Dolina Odry poniżej Ścinawy, obszar węzłowy o znaczeniu krajowym – Bory Dolnośląskie oraz łączący go z doliną Odry korytarz ekologiczny o znaczeniu krajowym (Liro 1995). Z kolei zgodnie z „Koncepcją korytarzy ekologicznych łączących Europejską Sieć Natura 2000 w Polsce” (Jędrzejewski i in. 2005) kompleksy leśne we wschodniej części gminy, pomiędzy miejscowościami Tarnówek – Żelazny Most – Jędrzychów są częścią Korytarza Południowo-Centralnego (KPdC). Lasy te stanowią łącznik pomiędzy Doliną Odry a Borami Dolnośląskimi i pełnią funkcje krajobrazowe. W granicach Gminy Polkowice brak obszarów należących do europejskiej sieci obszarów chronionych Natura 2000. Najbliżej położonym jest obszar specjalnej ochrony ptaków (OSO) Bory Dolnośląskie PLB020005, znajdujący się w odległości ok. 5,2 km od granic Gminy. Ekologiczny system przestrzenny Gminy przedstawia rysunek 3.3 a lokalizację najbliższych obszarowych form ochrony przyrody rysunek 3.4. Na obszarach wiejskich Gminy zabytkowe parki znajdują się w 7 miejscowościach: Guzice, Kaźmierzów, Nowy Dwór (obręb Jędrzychów), Moskorzyn, Sucha Górna, Trzebcz i Żuków. Cztery z nich wpisane są do rejestru Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków (Guzice, Nowy Dwór, Kaźmierzów i Żuków). Większość parków w/w miejscowościach jest własnością Gminy i są one na bieżąco utrzymywane. W sumie rejestr obiektów zabytkowych (WKZ) zawiera 20 pozycji, a ponad 170 obiektów znajduje się na gminnej liście ewidencji zabytków i obiektów o walorach kulturowych. Występują one w 15 miejscowościach na obszarach wiejskich gminy. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 64 Rysunek 3.3 Rysunek 3.4 Ekologiczny system przestrzenny w Gminie Polkowice [35] Lokalizacja najbliższych obszarów chronionych [źródło: http://geoserwis.gdos.gov.pl] Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 65 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 66 3.5 Warunki klimatyczne Klimat gminy Polkowice oraz związane z nim stany pogodowe, podobnie jak całego województwa dolnośląskiego, kształtowane są przez masy powietrza napływające głównie znad Atlantyku, Skandynawii i północno-wschodniej Europy. Znacznie rzadziej napływają masy powietrza znad Azorów i Morza Śródziemnego. Jest to klimat umiarkowany o cechach oceanicznych, który charakteryzuje się łagodnymi zimami i niezbyt upalnymi latami. Obszar gminy leży w najcieplejszym regionie Polski. Na terenie gminy Polkowice występują korzystne warunki klimatyczne dla wegetacji upraw polowych. Średnia temperatura roczna kształtuje się od 8,0°C do 8,7°C. Okres wegetacyjny trwa tu ponad 220 dni. Suma opadów rocznych waha się w przedziale 500-600 mm. Rzadko utrzymują się mrozy trwające bez przerwy dwa tygodnie. Średnioroczna prędkość wiatru wynosi tu około 3 m/s, ale na terenach wyżej położonych jest ona większa. Udział energetycznych prędkości wiatru (4 do 25 ms-1) szacuje się na 40%, a udział cisz – na poniżej 15%. Dominują wiatry z kierunków zachodnich (ok. 40%); W – 17,4%, SW – 11,8%. NW – 9,7%. Relatywnie wysoki jest też udział wiatrów południowych (S – 14,8%) i południowo-wschodnich (ok. 12%) [2]. Klimat lokalny kształtowany jest przez rzeźbę terenu, występujące kompleksy leśne i podłoże glebowe. Na obszarze wzgórz i wysoczyzn, poza głębokimi dolinami występuje korzystne nasłonecznienie i dobre przewietrzanie. Natomiast w dolinach rzecznych mogą występować mgły, wychłodzenia i duża wilgotność powietrza. 3.6 Jakość powietrza Na obszarze gminy Polkowice na stan powietrza atmosferycznego wpływają punktowe, liniowe oraz powierzchniowe źródła zanieczyszczeń. Do źródeł punktowych należą: przydomowe kotłownie, zakłady przemysłowe oraz szyby wentylacyjne, natomiast źródła liniowe stanowią przede wszystkim drogi. Ponadto źródłem zanieczyszczeń powietrza na omawianym obszarze jest obiekt unieszkodliwiania odpadów wydobywczych (OUOW) „Żelazny Most”, stanowiący powierzchniowe źródło emisji pyłu. Na stan powietrza atmosferycznego negatywnie mogą również oddziaływać niewłaściwe „praktyki rolnicze” takie jak: nieodpowiednie stosowanie nawozów oraz praktykowane w Polsce dość często wiosną i jesienią wypalanie traw i spalanie odpadów ogrodowych. Na większości terenów osadniczych, również na obszarze gminy Polkowice, na stan powietrza atmosferycznego wpływa przede wszystkim emisja niska, której źródłami są głównie paleniska domowe, w których wykorzystuje się paliwa stałe (węgiel i koks). Dlatego w sezonie grzewczym w powietrzu gminy występują m.in. zwiększone stężenia pyłu zawieszonego PM10, co potwierdzają wyniki pomiarów, przeprowadzonych w 2011 r. i 2014 r. przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu oraz KGHM Polska Miedź S.A. Do innych punktowych źródeł emisji zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego, występujących na obszarze gminy należą następujące zakłady przemysłowe Zakłady Górnicze „Rudna”, Zakłady Górnicze „Polkowice-Sieroszowice”, Volkswagen Motor Polska Sp. z. o. o. oraz elektrociepłownia EC-2 Polkowice. W 2014 r. WIOŚ we Wrocławiu wymierzył Elektrociepłowni EC-2 Polkowice karę pieniężną za przekroczenie w okresie od dnia 01.01.2013 r. do dnia 18.12.2013 r. dopuszczalnej ilości pyłu, określonej w pozwoleniu zintegrowanym. Z działalnością górniczą wiąże się emisja zanieczyszczeń pyłowo-gazowych, których źródłem są: prace wiertnicze i strzałowe, wybieranie, kruszenie i transport urobku, spalanie oleju napędowego w silnikach maszyn górniczych, prowadzanie prac remontowych oraz konserwacyjnych. W trakcie powyższych prac i działań emitowane są gazy takie, jak: dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek węgla, węglowodory oraz pyły i zawarte w nich składniki, w tym m.in.: miedź, ołów, kadm i arsen. Gazy te z kopalń wydostają się poprzez szyby wentylacyjne – wydechowe, których kilka zlokalizowanych jest na obszarze gminy Polkowice: szyb R-V (zlokalizowany we wschodniej części miasta Polkowice), szyb R-X Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 66 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 67 (zlokalizowany w północnej części miasta Polkowice), szyb R-VIII (zlokalizowany na zachód od wsi Pieszkowice), szyb P-VII (zlokalizowany na południe od wsi Sobin). Emisje zanieczyszczeń z szybów kopalnianych nie powodują obecnie przekroczeń dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń w powietrzu. Źródłem zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego na obszarze gminy Polkowice jest również komunikacja. W wyniku spalania paliw w silnikach, ścierania jezdni, hamulców oraz opon następuje emisja tlenków azotu i węgla, dwutlenku węgla oraz pyłów zawierających szkodliwe związki (np. kadm, ołów i nikiel). Drogami o największym natężeniu ruchu są droga krajowa nr 3 oraz droga wojewódzka nr 331 (relacji: Chocianów– Polkowice – Tarnówek – Rynarcice). Poza wymienionymi drogami omawianą gminę charakteryzuje gęsta sieć dróg powiatowych. Uciążliwości związane z emisją zanieczyszczeń generowanych przez pojazdy poruszające się drogami: krajową i wojewódzką, najbardziej odczuwalne są na obszarze miasta Polkowice, gdzie krzyżują się te drogi, oraz na terenach osadniczych miejscowości: Biedrzychowa, Kaźmierzów Tarnówek w sąsiedztwie których także biegną wspomniane drogi. Liniowym źródłem zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego jest też przemysłowa linia kolejowa KGHM Polska Miedź S.A, łącząca zakłady i szyby kopalniane zlokalizowane w Lubinie, Polkowicach i Jerzmanowej, której eksploatacja odbywa się na potrzeby przemysłu miedziowego. Monitoring stanu jakości powietrza Stan jakości powietrza atmosferycznego na obszarze gminy Polkowice monitorowany jest m.in. przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu - w ramach systemu Państwowego Monitoringu Środowiska. W stacji pomiarowej zlokalizowanej na ul. Kasztanowej w Polkowicach prowadzone są pomiary stężeń zanieczyszczeń pyłowych: ołowiu, kadmu, niklu, arsenu, węglowodorów wielopierścieniowych - WWA/BaP i stężenia 24-godzinnego pyłu zawieszonego PM10. Niezależnie od tego, monitoring stanu powietrza atmosferycznego prowadzi też KGHM Polska Miedź S.A. - na stacji pomiarowej Tarnówek zlokalizowanej w rejonie OUOW „Żelazny Most”. Należy podkreślić, że wyniki pomiarów dokonywanych na tej stacji są przekazywane do WIOŚ i dlatego są one uwzględniane w publikowanych corocznie raportach o stanie środowiska w województwie dolnośląskim. Badania z roku 2011 W 2011 r. na obszarze gminy Polkowice odnotowano zwiększoną zawartość w powietrzu pyłu zawieszonego PM10; w odniesieniu do normy średniodobowej odnotowano przekroczenia dopuszczalnej liczby dni ze stężeniami powyżej 50 µg/m3 (o 59 dni w stacji pomiarowej przy ul. Kasztanowej; o 44 dni w stacji pomiarowej Tarnówek). Średnioroczne stężenie pyłu zawieszonego PM10 na stacji w Polkowicach wynosiło ok. 35 µg/m3 - nie przekraczało dopuszczalnego stężenia rocznego. Przy czym stężenie średnie w sezonie grzewczym wyniosło 50 µg/m³, co przekracza wartość dopuszczalnego poziomu rocznego, w sezonie pozagrzewczym - 19 µg/m³, co stanowi wartość nieprzekraczającą dopuszczalnego poziomu rocznego. W stacji Tarnówek średnioroczne stężenie pyłu zawieszonego PM10 wynosiło 30 µg/m3 (stężenie średnie w sezonie grzewczym - 40 µg/m³, co stanowi wartość dopuszczalnego poziomu rocznego, w sezonie pozagrzewczym - 19 µg/m³) [28]. Poprzez oznaczenie zawartości metali w pyle zawieszonym PM10 prowadzony jest monitoring zanieczyszczenia powietrza metalami ciężkimi. W stacji pomiarowej przy ul. Kasztanowej w Polkowicach nie odnotowano przekroczeń średniorocznego poziomu dopuszczalnego ołowiu, kadmu oraz niklu. Natomiast znacząco został przekroczony dopuszczalny poziom zawartości benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10 - odnotowano stężenie równe 3,6 ηg/m3 (średnioroczny poziom docelowy 1 ηg/m3) [28]. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 67 proGEO Sp. z o.o. 68 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE Badania z roku 2014 Badania przeprowadzone przez WIOŚ we Wrocławiu w roku 2014 [30] wykazały iż w odniesieniu pyłu PM10 przekroczenia dopuszczalnej liczby przekroczeń normy średniodobowej zanotowano na 19 badanych stanowiskach na terenie województwa dolnośląskiego w tym w Polkowicach na ul. Kasztanowej (38 dni). Przekroczenia średniodobowej wartości normatywnej pyłu zawieszonego PM10 występują głównie w sezonie grzewczym. W punkcie tym zanotowano także przekroczenia poziomu docelowego określonego dla benzo(a)pirenu (1 ng/m3) - zmierzono 4 ng/m3 oraz arsenu (6 ng/m3) - zmierzono 7 ng/m3 . Stan jakości powietrza w roku 2014 na terenie Gminy Polkowice przedstawiają poniższe rysunki. Rysunek 3.5 Stężenia średnioroczne oraz średnie sezonowe pyłu PM10 oraz ilość dni z przekroczeniami poziomu dopuszczalnego (24-godz.) [WIOŚ] Rysunek 3.6 Zmiany poziomu stężeń średniorocznego pyłu PM10 w latach 2005-2014 [WIOŚ] Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 68 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE Rysunek 3.7 Stężenia średnioroczne oraz średnie sezonowe ołowiu oraz zmiany stężeń średniorocznych [WIOŚ] Rysunek 3.8 Stężenia średnioroczne oraz średnie sezonowe kadmu oraz zmiany stężeń średniorocznych [WIOŚ] Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany 69 Strona 69 proGEO Sp. z o.o. Rysunek 3.9 70 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE Stężenia średnioroczne oraz średnie sezonowe niklu oraz zmiany stężeń średniorocznych [WIOŚ] Rysunek 3.10 Stężenia średnioroczne oraz średnie sezonowe arsenu oraz zmiany stężeń średniorocznych [WIOŚ] Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 70 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 71 Rysunek 3.11 Stężenia średnioroczne oraz średnie sezonowe benzo(a)pirenu oraz zmiany stężeń średniorocznych [WIOŚ] Obserwując zmiany stężeń pyłu PM10, metali oraz benzo(a)pirenu w latach 2005-2014 można zauważyć dość duże wahania. Dla przykładu wyraźne wzrosty stężeń PM10 i benzo(a)pirenu notowane są w latach 2009-2011 a w kolejnych następuje tendencja zniżkowa. W tych samych latach spadło natomiast stężenie metali (ołów, kadm, arsen) by w kolejnych latach znowu wzrosnąć. Modernizacja Elektrociepłowni EC-2 Polkowice W listopadzie 2014 odbyło się uroczyste otwarcie bloków gazowo-parowych w Polkowicach i Głogowie. Inwestycja pokryje około jednej czwartej zapotrzebowania KGHM Polska Miedź S.A. na energię elektryczną i pozwoli zmniejszyć emisję gazów cieplarnianych do atmosfery o 40 proc. w stosunku do emisji z konwencjonalnych źródeł opalanych węglem. Bliźniacze bloki w Polkowicach i Głogowie opalane są gazem ziemnym zaazotowanym, pochodzącym z lokalnego złoża w Kościanie. Blok w Polkowicach będzie produkował około 300 tys. MWh energii elektrycznej i około 1 mln GJ ciepła rocznie, natomiast blok w Głogowie – około 250 tys. MWh energii elektrycznej i około 800 tys. GJ ciepła. Bloki pracują w wysokosprawnej kogeneracji, co oznacza, że energia elektryczna i ciepło wytwarzane są w ramach jednego procesu technologicznego. Pozwala to znacząco zmniejszyć zużycie paliw, a tym samym obniżyć koszty pozyskania energii oraz ograniczyć oddziaływanie na środowisko naturalne. Bloki w Polkowicach i Głogowie to kolejne elektrociepłownie KGHM podłączone do systemu ciepłowniczego Energetyka Sp. z o.o. Ciepło wytwarzane w należących do Energetyki elektrociepłowniach Lubin, Polkowice, Głogów i Legnica ma łączną osiągalną moc 559,4 MWt, zaś energia elektryczna ma łączną zainstalowaną moc 100,3 MWe. Nowe bloki gazowo-parowe zwiększą moc cieplną Energetyki o ponad 7 proc., zaś moc elektryczną – aż o 42 proc. Wytworzone w nich ciepło będzie zużywane zarówno na potrzeby KGHM, jak i komunalnych systemów ciepłowniczych Polkowic, Lubina i Głogowa. Oba bloki zwiększą także bezpieczeństwo systemów energetycznych oddziałów ZG Polkowice-Sieroszowice, ZG Rudna oraz HM Głogów poprzez zapewnienie możliwości zasilania wyspowego. W przypadku przerwy w dostawach energii z Krajowego Systemu Energetycznego, KGHM będzie mógł samodzielnie uruchomić własne zasilanie. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 71 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 72 3.7 Jakość wód powierzchniowych Południowo-zachodnia część obszaru gminy należy do zlewni rzeki Szprotawy, której ok. 4,5 km odcinek przepływa wzdłuż południowo-zachodniej granicy gminy. Do większych cieków tej zlewni należą ponadto Kalina (9,5 km; średni spadek 1,3‰; źródła znajdują się w rejonie miasta Polkowice), Skłoba (13,0 km; średni spadek – 5,5‰), Sucha Górna i Zielenica. W zasięgu zlewni Rudnej największymi ciekami gminy są Moskorzynka (15,3 km) z dopływami Żdżerowita (7,1 km), Trzebcz i Stobna. Prawostronny dopływ Moskorzynki – Żdżerowita, posiadający źródła w rejonie wsi Dąbrowa, odwadnia przedpole zachodniego odcinka obwałowania obiektu unieszkodliwiania odpadów wydobywczych „Żelazny Most” i przejmuje – za pośrednictwem rowu II S i Kalinówki Zachodniej – wody infiltracyjne z tego obiektu. Niektóre z płynących przez obszar gminy cieków uznano jako istotne dla regulacji stosunków wodnych na potrzeby rolnictwa. Są to: Moskorzynka, Zdżerowita, Kalina, Mokrzyca i Skłoba [2]. Sieć hydrograficzna gminy jest uboga, brak jest też większych zbiorników wodnych (naturalnych lub sztucznych). Jedynie w południowo-zachodniej części gminy (obręby Nowa Wieś Lubińska, Sobin, Jędrzychów) sieć hydrograficzną wzbogacają liczne kanały i rowy melioracyjne. Wody powierzchniowe obejmują niespełna 0,6% powierzchni gminy Polkowice. Jakość wód powierzchniowych Prawdopodobnie głównym źródłem zanieczyszczeń wód powierzchniowych jest przemysł, przede wszystkim OUOW „Żelazny Most”. Pomimo oczyszczania wód nadosadowych z obiektu w mechaniczno-chemicznej oczyszczalni wód kopalniano-technologicznych przed odprowadzeniem ich do Odry, oddziaływanie obiektu na wody powierzchniowe nie zostało w pełni ograniczone. Wody zgromadzone w OUOW „Żelazny Most”, w wyniku siły ciężkości, infiltrują do wód podziemnych, powodując wzrost stężenia m.in.: chlorków, sodu, potasu, siarczanów, żelaza ogólnego, manganu oraz magnezu. Potencjalne źródło zanieczyszczenia wód powierzchniowych powyższymi związkami stanowią także hałdy i inne miejsca, z których pierwiastki mogą być wypłukiwane. Stopień zanieczyszczenia wód powierzchniowych w wyniku kontaktu z wodami podziemnymi zależy od stopnia zanieczyszczenia wód podziemnych oraz zasięgu ich występowania. Obszarowym źródłem zanieczyszczenia wód powierzchniowych w gminie Polkowice może być nieprawidłowo prowadzona gospodarka rolna – zwłaszcza na glebach lżejszych. Niewłaściwe stosowanie mineralnych i organicznych nawozów oraz chemicznej ochrony roślin przyczynia się do nadmiernego wzbogacania wód w substancje biogenne, co w efekcie obniża biochemiczne parametry wód. Emisje zanieczyszczeń do wód powierzchniowych (zarówno bezpośrednie, jak i pośrednie) z przedstawionych powyżej źródeł, mogą znacząco negatywnie wpływać na stan. Potwierdzają to poniekąd wyniki badań jakości wód Moskorzynki przeprowadzone w ramach systemu Państwowego Monitoringu Środowiska. Stan wód Moskorzynki badany był przy ujściu do rzeki Rudnej, tj. poza obszarem gminy, w 2010 r. Jej wody według: klasyfikacji elementów biologicznych zaliczono do klasy II, zgodnie z klasyfikacją elementów fizykochemicznych, oceniono na stan poniżej dobrego, natomiast stan/potencjał ekologiczny oceniono jako umiarkowany [WIOŚ we Wrocławiu, 2011]. Ze względu na fakt, iż OUOW „Żelazny Most” stanowi istotne źródło oddziaływania na środowisko, na zlecenie KGHM Polska Miedź S.A. prowadzony jest dodatkowy (poza Państwowym Monitoringiem Środowiska) monitoring stanu jakości wód m.in.: Moskorzynki (2 punkty pomiarowe), Żdżerowity (3 punkty pomiarowe) i Stobnej (1 punkt pomiarowy), płynących m.in. prze obszar gminy Polkowice. Wyniki oceny jakości wód powyższych cieków - według nieobowiązującej już klasyfikacji wód powierzchniowych określonej w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 72 proGEO Sp. z o.o. 73 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. z 2008 r., Nr 162, poz. 1008) przedstawiono w poniższej tabeli (stan z 2012 r.). Tabela 3.1 Rzeka Fizyczne Moskorzynka Żdzerowita Stobna I I I I I I Jakość wód w Gminie Polkowice w roku 2012 [2] Klasyfikacja według grup wskaźników Substancje szczególnie Zasolenie szkodliwe dla środowiska Warunki wodnego tlenowe Specyficzne Priorytetowe Chlorki Siarczany (Cu, Zn) (Cd, Pb, Ni) II >II II D D I I I D D I I I D D I II I D D I >II >II D D II I I D D Ocenę stanu wód powierzchniowych wykonuje się w odniesieniu do jednolitych części wód powierzchniowych (JCW), na podstawie wyników państwowego monitoringu środowiska i prezentuje poprzez: ocenę stanu ekologicznego bądź potencjału ekologicznego (potencjał ekologiczny w przypadku wód, których charakter został w znacznym stopniu zmieniony w następstwie fizycznych przeobrażeń, będących wynikiem działalności człowieka), ocenę stanu chemicznego i ocenę stanu. Przeprowadza się ją na podstawie wytycznych zawartych w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz.U. 2011 nr 257, póz. 1545) oraz rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych (Dz.U. 2011 nr 258, póz. 1549). Wyniki ostatnich badań monitoringowych JCW położonych w rejonie Gminy Polkowice przedstawia poniższa tabela. Tabela 3.2 Rok 2014 Wyniki monitoringu wód powierzchniowych w roku 2014 [WIOŚ] Rzeka Punkt pomiarowokontrolny Kod JCW Klasyfikacja Rudna od źródła do Moskorzynki Rudna – powyżej Moskorzynki i Kalinówki (m. Krzydłowice) PLRW60001815259 III I Rudna od Moskorzynki do Odry Rudna – poniżej Cukrowni "Głogów" PLRW60001915299 I I B Stan/potencjał ekologiczny Ocena stanu II UMIARKOWANY ZŁY II DOBRY HM FCH SS Moskorzynka – ujście PLRW60001715269 II I PPD UMIARKOWANY ZŁY do Rudnej B – elementy biologiczne, HM - elementy hydromorfologiczne, FCH – elementy fizykochemiczne, SS - wskaźniki z grupy substancji szczególnie szkodliwych dlaśrodowiska wodnego. Klasyfikacja elementów: 5-klasowa skala, gdzie klasa: I - stan bardzo dobry, II - dobry, III - umiarkowany, IV - słaby PSD – poniżej stanu dobrego, PPD – poniżej potencjału dobrego, DOBRY+ – dobry i powyżej dobrego jcw silnie zmienione Moskorzynka Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 73 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 74 3.8 Jakość wód podziemnych Na obszarze gminy Polkowice występują zbiorniki wód podziemnych o wysokiej zasobności, głównie trzeciorzędowe i czwartorzędowe. Piętra wodonośne związane są także ze starszymi strukturami litologicznymi – wapieniami i dolomitami cechsztynu oraz piaskowcami czerwonego spągowca. Są one jednak słabo rozpoznane i nie są użytkowane. Trzeciorzędowe poziomy wodonośne związane są z piaszczysto-żwirowymi warstwami zalegającymi na różnej głębokości – od 14 do ponad 200 m. Sumaryczną miąższość wód trzeciorzędowych określa się na 40 m, a warstwy wodonośne charakteryzują się współczynnikiem filtracji 1-35,8 m/d (średnio 4,5 m/d), przewodnością od 12,1 do 286 m²/d (średnio 171 m²/d). Potencjalne wydajności studni określa się na 10 do 30 m³/h w południowej i środkowej części gminy oraz do 50-70 m³/h – w rejonie Kaźmierzowa. Czwartorzędowe zbiorniki wód podziemnych związane są z piaszczysto-żwirowymi plejstoceńskimi utworami fluwioglacjalnymi oraz holoceńskimi utworami rzecznymi. Zbiorniki te zasilane są głównie przez bezpośrednią infiltrację. Wyróżnia się trzy główne rejony użytkowych zasobów czwartorzędowych wód podziemnych: Wzgórz Dalkowskich, struktury kopalnej „Potoczek-Jabłonów” oraz struktury „Sobin-Jędrzychów” [2]. Gmina Polkowice w większości położona jest w obrębie dwóch JCWPd - Nr 77 i 78. Niewielki fragment w południowej części Gminy zlokalizowany jest na obszarze trzeciorzędowego zbiornika wód podziemnych dla którego wydzielono Obszar Wysokiej Ochrony Głównego Zbiornika Wód Podziemnych (GZWP-OWO) Nr 316. Jest to Subzbiornik (Tr) Lubin o powierzchni 258 km2, średniej głębokości ujęć wynoszącej 130 m, i o szacunkowych zasobach dyspozycyjnych 50 tys. m3/d. Ze względu na występowanie tu okien hydraulicznych ta trzeciorzędowa warstwa wód podziemnych jest wrażliwa na przenikanie zanieczyszczeń z powierzchni gruntu. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 74 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 75 Rysunek 3.12 Położenie gminy Polkowice na tle zasięgu występowania JCWPd Nr 77 i 78 Jakość wód podziemnych Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej spowodowało konieczność dostosowania systemu monitoringu środowiska do prawa obowiązującego w Unii. Wynikiem stopniowego wdrażania Ramowej Dyrektywy Wodnej (2000/60/WE), ogólnego aktu prawnego, określającego wymagania w zakresie zapobiegania dalszemu pogarszaniu oraz ochrony i poprawy jakości środowiska wodnego państw Wspólnoty, są również modyfikacje badań i oceny jakości wód podziemnych. Ramowa Dyrektywa Wodna wprowadza pojęcie jednolitych części wód podziemnych JCWPd, przez które rozumie się określoną objętość wód podziemnych w obrębie warstwy wodonośnej lub zespołu warstw wodonośnych. Jednolite części wód podziemnych stanowią obecnie przedmiot badań monitoringowych przez WIOŚ. Na potrzeby tego monitoringu wykorzystuje się klasyfikację wód podziemnych opracowaną zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz.U.2008.143. 896). Klasy jakości wód podziemnych I, II, III wskazują dobry stan chemiczny, a klasy jakości wód podziemnych IV, V oznaczają słaby stan chemiczny. Odrębnym zagadnieniem oceny jakości wód podziemnych jest spełnienie przez nie parametrów rozporządzenia w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz.U. z 2007 r., Nr 61, poz. 417, ze zm.) Celem monitoringu jakości wód podziemnych jest dostarczenie informacji o stanie chemicznym wód podziemnych, określenie trendów zmian oraz sygnalizacja zagrożeń w skali kraju, na potrzeby zarządzania zasobami wód podziemnych i oceny skuteczności podejmowanych działań ochronnych. W latach 2010 – 2013 na obszarze województwa kontynuowano badania jakości wód podziemnych w ramach: Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 75 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 76 - monitoringu krajowego – przez Państwowy Instytut Geologiczny; - monitoringu regionalnego – przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska; - monitoringu na obszarach szczególnie narażonych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych – przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska; - monitoringu lokalnego – przez właścicieli lub zarządzających obiektami takimi jak stacje paliw, zakłady przemysłowe, składowiska, tj. obiektami mogącymi stanowić ognisko zanieczyszczeń wód podziemnych. Do najważniejszych czynników obniżających jakość wód na obszarze gminy Polkowice są oddziaływanie OUOW „Żelazny Most”, zanieczyszczenia obszarowe (spływy powierzchniowe z użytków rolnych) oraz deponowanie odpadów w ciekach wodnych i na powierzchni terenu. Na stan wód może mieć wpływ także gospodarka wodno-ściekowa prowadzona w zakładach przemysłowych, w tym m.in. w Zakładach Górniczych „Rudna”, Zakładach Górniczych „Polkowice-Sieroszowice”. Jednak z uwagi na zamknięty obieg wód i ścieków oraz zastosowanie licznych metod ochrony środowiska wodnego (w tym m.in.: zabezpieczenie miejsc magazynowania odpadów) w powyższych zakładach, zagrożenie to jest obecnie zminimalizowane. W roku 2013 WIOŚ we Wrocławiu przeprowadził ocenę jakości wód podziemnych na obszarach uprzemysłowionych, narażonych na oddziaływanie punktowych źródeł zanieczyszczeń w województwie dolnośląskim [37]. Wśród przebadanych 17 obiektów 2 znajdowały się na terenie Gminy Polkowice. Były nimi OUOW „Żelazny Most” oraz zbiornik odpadów poflotacyjnych „Gilów”. Obiekt Unieszkodliwiania Odpadów Wydobywczych „Żelazny Most” Do badań pobrano próbki wód podziemnych z 4 piezometrów zlokalizowanych wokół obiektu. Wszystkie monitorowane piezometry położone są na kierunku spływu wód ze składowiska. Ocena jakości wód podziemnych wykazała, że wody jednego z piezometrów zakwalifikowano do wód zadawalającej jakości (III klasa). O takiej klasyfikacji zadecydowały stężenia chlorków w klasie IV. Wartości pozostałych badanych wskaźników w tym punkcie mieściły się w klasie I i II. W porównaniu do badań prowadzonych w roku 2007 nastąpiła poprawa jakości wód w tym piezometrze, odnotowano spadek wartości siarczanów, przewodności elektrolitycznej i chlorków. Jakość wód w piezometrach była zróżnicowana. Wody jednego z piezometrów zakwalifikowano do wód bardzo dobrej jakości (klasa I), pomimo iż stężenia chlorków i siarczanów odpowiadały granicom klasy II. Bardzo dobrą jakością (klasa I) charakteryzowały się wody kolejnego piezometru, pomimo stężeń siarczanów w granicach klasy II. Wody następnego piezometru zaklasyfikowano do wód dobrej jakości (klasa II), o czym zadecydowało stężenie azotanów (12 mg/l). Także stężenie siarczanów osiągnęło granice klasy II. Stan chemiczny wód w analizowanych piezometrach uznać można za dobry. Zbiornik odpadów poflotacyjnych „Gilów” Próbki wód podziemnych pobrano z 4 piezometrów, wchodzących w skład sieci obserwacyjnej wokół składowiska „Gilów”, zlokalizowanych wzdłuż drogi E65 na kierunku spływu wód podziemnych ze składowiska. Przepływ wód podziemnych odbywa się w kierunku południowym. Ocena jakości wód podziemnych wykazała, że wody z jednego z piezometrów to wody bardzo dobrej jakości (klasa I). Jedynie stężenie siarczanów mieściło się w granicach klasy II, a wartości pozostałych badanych wskaźników w tym punkcie mieściły się w klasie I. Wody z kolejnego piezometru zakwalifikowano do wód zadowalającej jakości (klasa III). Zadecydowało o tym stężenia chlorków w klasie IV. Wartości pozostałych badanych Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 76 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 77 wskaźników w tym punkcie mieściły się w klasie I za wyjątkiem wartości przewodności elektrolitycznej odpowiadającej klasie II. W próbkach wód pobranych z dwóch kolejnych piezometrów odnotowano wysokie stężenia chlorków, w granicach klasy V. Stężenia pozostałych badanych wskaźników w wodach ww. piezometrów odpowiadały klasie I za wyjątkiem przewodności elektrolitycznej w jednym z piezometrów w klasie IV a w kolejnym w klasie V. Stężenie siarczanów w jednym z piezometrów osiągnęło granice klasy V. Jednak ze względu na to iż wymienione wskaźniki nie są oznaczone w obowiązującym załączniku do rozporządzenia w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych symbolem „H", wody z dwóch piezometrów zaliczono do wód niezadowalającej jakości (klasa IV). Stan chemiczny w 2 piezometrach uznać można za dobry, a w kolejnych 2 za słaby. 3.9 Klimat akustyczny Hałas jest zanieczyszczeniem środowiska, charakteryzującym się dużą ilością i różnorodnością źródeł oraz powszechnością występowania. Hałas jest uznawany za czynnik, który w największym stopniu wpływa na jakość warunków zamieszkania i wypoczynku ludzi. Nadmierny hałas może wywoływać niekorzystne zmiany w organizmie człowieka. Powoduje on między innymi zaburzenia snu i wypoczynku, wpływa niekorzystnie na układ nerwowy, utrudnia pracę i naukę, zwiększa podatność na choroby psychiczne. W największym stopniu na klimat akustyczny miasta Polkowice oddziałuje transport i komunikacja, m.in. ze względu na stale wzrastającą liczbę pojazdów i niezadowalającą jakość dróg. Oceny stanu akustycznego środowiska i obserwacji zmian dokonuje się w ramach państwowego monitoringu środowiska (Prawo ochrony środowiska art. 117). W myśl tej ustawy badaniem monitoringowym należy objąć przede wszystkim miasta o liczbie mieszkańców większej niż 100 tysięcy oraz drogi o regionalnym znaczeniu. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 czerwca 2007 r. wprowadziło wskaźniki hałasu (LDWN i LN) mające zastosowanie do prowadzenia długookresowej polityki w zakresie ochrony środowiska przed hałasem, w szczególności do sporządzenia Map akustycznych oraz Programów ochrony środowiska przed hałasem, gdzie: LDWN – długookresowy średni poziom dźwięku A wyrażony w decybelach (dB), wyznaczony w ciągu wszystkich dób w roku, z uwzględnieniem: - pory dnia (od godz. 06:00 do godz. 18:00), - pory wieczoru (od godz. 18:00 do godz. 22:00), - pory nocy (od godz. 22:00 do godz. 6:00), wyznaczony, zgodnie z normą ISO 1996 -1:2003, LN - długookresowy średni poziom dźwięku A wyrażony w decybelach (dB), wyznaczony, w ciągu wszystkich pór nocy w roku, od godz. 22:00 do godz. 6:00, wyznaczony zgodnie z normą ISO 1996 - 2:1987. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 października 2012 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. 2012, poz. 1109) wprowadziło nowe normy dobowego i długookresowego hałasu komunikacyjnego. Dopuszczalne długoterminowe poziomy hałasu w środowisku, służące opracowywaniu map akustycznych i programów ochrony środowiska przed hałasem, zostały podniesione dla zabudowy wrażliwej na hałas (bez stref uzdrowisk i szpitali poza miastami) do poziomu od 64 do 70 dB dla wskaźnika LDWN i od 59 do 65 dB dla wskaźnika LN. W efekcie tych zmian mapy akustyczne aglomeracji zyskały zupełnie inny wygląd. Hałas środowiskowy może być również rozpatrywany w kategoriach ocen subiektywnych. Państwowy Zakład Higieny opracował na podstawie badań ankietowych skalę subiektywnej uciążliwości zewnętrznych hałasów komunikacyjnych. Zgodnie z dokonaną klasyfikacją uciążliwość tego rodzaju hałasów w następujący sposób zależy od wartości poziomu równoważnego LAeq: Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 77 proGEO Sp. z o.o. • • • • PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 78 mała uciążliwość LAeq < 52 dB, średnia uciążliwość 52 dB< LAeq > 62 dB, duża uciążliwość 63 dB< LAeq > 70 dB, bardzo duża uciążliwość LAeq > 70 dB (obszar zagrożeń). Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu przeprowadził w 2014 r. badania hałasu komunikacyjnego w wybranych punktach woj. dolnośląskiego. Głównym założeniem wykonanych pomiarów akustycznych było określenie warunków panujących w bezpośrednim sąsiedztwie tras komunikacyjnych i uzyskanie informacji o uciążliwości akustycznej analizowanych tras. Pomiary przeprowadzono w 54 punktach, zlokalizowanych na terenie powiatów jaworskiego, średzkiego, polkowickiego, bolesławieckiego, lubańskiego oraz górowskiego. Pomiary wykonywano w porze dziennej, w trzech okresach w następujących porach doby: - poranna w godzinach pomiędzy 600- 900, południowa w godzinach pomiędzy 900- 1800, wieczorna w godzinach pomiędzy 1800- 2200. Cykl badawczy prowadzony był od kwietnia do grudnia 2014 roku. W wyniku przeprowadzonych badań wskazano obszary, na których hałas jest szczególnie uciążliwy, zinwentaryzowano budynki chronione zlokalizowane na tych obszarach oraz oszacowano liczbę ludności narażoną na oddziaływanie ponadnormatywnego hałasu. Poniższa tabela prezentuje wyniki pomiarów przeprowadzonych w granicach miasta Polkowice. Tabela 3.3 Wyniki pomiaru hałasu na terenie miasta Polkowice w 2009 i 2014 r. [WIOŚ] Dane podane w powyższej tabeli wskazują, iż zmierzony poziomu hałasu w roku 2014 jest niższy od tego z roku 2009. W 2 punktach pomiarowych (ul. Chocianowska 123 i ul. Dąbrowskiego 2) zanotowano przekroczenia wynoszące odpowiednio 4,4 i 0,3 dB. Porównując dane z lata 2009 i 2014 można zauważyć, iż pomimo dużego wzrostu natężenia ruchu na analizowanych ciągach komunikacyjnych (punkty 2 i 3) lub niewielkiego jego zmniejszenia (punkty 1 i 4) wszędzie notuje się spadek poziomu hałasu (od 0,6 do 2,0 dB). Opis punktów pomiarowych znajdujących się na terenie miasta Polkowice: Chocianowska 123 – ulica wylotowa w kierunku Chocianowa, o nawierzchni asfaltowej w stanie technicznym dostatecznym. Stwierdzony poziom równoważny hałasu odpowiadał 65,4 dB przy natężeniu ruchu 309 poj/h i 8,1% udziale pojazdów ciężkich w ogólnym strumieniu ruchu. Zabudowa o charakterze luźnym, jednorodzinnym, usytuowana ok. 2,5-40,0 m od krawędzi jezdni. W strefie oddziaływania znajduje się 79 budynków jednorodzinnych. Dąbrowskiego 2 – ulica dwukierunkowa, o nawierzchni asfaltowej w dobrym stanie technicznym. Zabudowa obustronna luźna. Teren chroniony zlokalizowany 6,0-40,0 m od Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 78 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 79 krawędzi jezdni Stwierdzony poziom równoważny hałasu odpowiadał 65,3 dB przy natężeniu ruchu 813 poj/h i 4,1% udziale pojazdów ciężkich w ogólnym strumieniu ruchu. W strefie oddziaływania znajduje się 29 budynków wielorodzinnych. Ociosowa/Kolejowa – ulica dwukierunkowa o nawierzchni asfaltowej w dostatecznym stanie technicznym. Stwierdzony poziom równoważny dźwięku odpowiadał 58,3 dB przy natężeniu ruchu 339 poj/h i 1,0% udziale pojazdów ciężkich. Zabudowa luźna, wielorodzinna dwustronna, teren chroniony usytuowany ok. 12,0-30,0 m od krawędzi jezdni. W strefie oddziaływania znajduje się 11 budynków wielorodzinnych. Paderewskiego/Kominka – ulica dwukierunkowa, o asfaltowej nawierzchni w dostatecznym stanie technicznym. Zabudowa obustronna, wielokondygnacyjna oddalona od krawędzi jezdni o 10,0-50,0 m. Poziom dźwięku 59,9 dB jest wynikiem natężenia ruchu ok. 445 poj/h i 2,9% udziale pojazdów ciężkich w ogólnym strumieniu ruchu. W strefie oddziaływania znajduje się 16 budynków wielorodzinnych. 3.9.1 Program ochrony środowiska przed hałasem W 2014 r. na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego opracowany został „Program ochrony środowiska przed hałasem dla województwa dolnośląskiego na lata 2013-2017” [40]. „Program ochrony środowiska przed hałasem dla województwa dolnośląskiego na lata 2013 - 2017” sporządzany został dla terenów województwa dolnośląskiego leżących poza aglomeracjami wzdłuż dróg, po których przejeżdża ponad 3 000 000 pojazdów rocznie oraz wzdłuż linii kolejowych, po których przejeżdża ponad 30 000 pociągów rocznie, których eksploatacja spowodowała negatywne oddziaływanie akustyczne tj. przekroczone zostały dopuszczalne poziomy hałasu określone wskaźnikami hałasu LDWN i LN. Celem programu jest określenie działań naprawczych odniesionych do ww. terenów. „Program ochrony środowiska przed hałasem dla województwa dolnośląskiego na lata 2013 - 2017” składa się z następujących części: 1) Część A – drogi krajowe i autostrady, 2) Część B – drogi wojewódzkie, 3) Część C – drogi na terenie miasta pozostającego na prawach powiatu – m. Jelenia Góra, 4) Część D – linie kolejowe. W granicach Gminy Polkowice w Programie [40] zidentyfikowano następujące obszary, na których występują przekroczenia dopuszczalnych wartości hałasu samochodowego: Tabela 3.4 Obszary, na których występują przekroczenia dopuszczalnych wartości hałasu samochodowego (drogi krajowe) [40] Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 79 DROGI KRAJOWE Rysunek 3.13 Ocena jakości klimatu akustycznego (LDWN), Biedrzychowa [40] Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 80 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 81 Rysunek 3.14 Ocena jakości klimatu akustycznego (LN), Biedrzychowa [40] Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 81 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 82 Rysunek 3.15 Ocena jakości klimatu akustycznego (LDWN), Polkowice (ul. Głogowska) [40] Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 82 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 83 Rysunek 3.16 Ocena jakości klimatu akustycznego (LN), Polkowice (ul. Głogowska) [40] Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 83 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 84 Rysunek 3.17 Ocena jakości klimatu akustycznego (LDWN), Polkowice (ul. Głogowska) [40] Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 84 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 85 Rysunek 3.18 Ocena jakości klimatu akustycznego (LN), Polkowice (ul. Głogowska) [40] Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 85 Rysunek 3.19 Ocena jakości klimatu akustycznego (LDWN), Kaźmierzów [40] Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 86 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 87 Rysunek 3.20 Ocena jakości klimatu akustycznego (LN), Kaźmierzów [40] Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 87 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 88 3.10 Promieniowanie elektromagnetyczne Ustawa Prawo ochrony środowiska w Tytule II „Ochrona zasobów środowiska” w dziale VI Ochrona przed polami elektromagnetycznymi określa zasady ochrony przed polami elektromagnetycznymi. Ochrona ta polega na utrzymaniu poziomów pól poniżej poziomów dopuszczalnych oraz zmniejszaniu pól elektromagnetycznych do co najmniej dopuszczalnych wartości (art. 121 w/w ustawy). W dniu 30 października 2003 r. Minister Środowiska wydał rozporządzenie w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymywania tych poziomów (Dz. U. nr 192, poz. 1883). Dla przykładu, na terenach przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową składowa elektryczna elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego o częstotliwości 50Hz (częstotliwość sieci elektroenergetycznej) nie może przekraczać wartości 1kV/m, zaś składowa magnetyczna – 60A/m. W innych miejscach dostępnych dla przebywania ludzi, natężenie takiego pola elektrycznego nie może przekraczać wartości granicznej 10kV/m, a magnetycznej składowej pola – 60 A/m. Normy powyższe nie dotyczą miejsc niedostępnych dla ludzi. Źródłami pola elektromagnetycznego powodującego przekroczenie wartości dopuszczalnych na terenach zamieszkałych mogą być linie przesyłowe oraz stacje elektroenergetyczne dla napięć 110 kV i wyższych. Zagrożenia promieniowaniem niejonizującym mogą być także spowodowane przez urządzenia radiokomunikacyjne, które wytwarzają pola elektromagnetyczne w zakresie częstotliwości od 0,003 do 300 000 MHz. Do urządzeń takich należą między innymi stacje bazowe telefonii komórkowej. Maszty wsporcze (także kominy), u szczytu których montuje się anteny nadawcze cyfrowej telefonii komórkowej promieniują energie elektromagnetyczną o częstotliwościach od 450 do 1800 MHz. Moc anteny jest niewielka, rzędu 40 - 60dBm (120 - 180mW). Z reguły, na jednym maszcie umieszcza się kilka takich anten. Uwarunkowanie te powodują, że zagrożenie promieniowaniem niejonizującym przy powierzchni ziemi nie występuje i to zarówno tuż przy maszcie, jak i w większych odległościach. Do oceny poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku zobowiązane z ramienia wojewody są także Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska, które mają obowiązek prowadzić takie badania w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska (POŚ, art. 123). Na terenie Gminy Polkowice o ostatnim okresie nie były prowadzone badania natężenia PEM. 3.11 Poważne awarie i zagrożenia naturalne - Do poważnych awarii i zagrożeń na ternie Gminy Polkowice możemy zaliczyć: możliwe deformacje powierzchni związane z eksploatacją rud miedzi (zakłady górnicze), zagrożenia ze strony zbiorników „Żelazny Most” i „Gilów”, zagrożenie powodziowe (podtopienia lokalne), zagrożenie awariami przemysłowymi (pozostałe zakłady). Deformacje powierzchni Prawie cały obszar gminy znajduje się w granicach obszarów górniczych ustanowionych dla eksploatacji rud miedzi. Skutkiem działalności górniczej prowadzonej w tych obszarach są przede wszystkim deformacje powierzchni terenu w formie obniżeń terenu, nachyleń, krzywizn, poziomych przemieszczeń i odkształceń (wpływy ciągłe), wstrząsy górnicze wyzwalające drgania sejsmiczne (wpływy dynamiczne) oraz obniżenia terenu spowodowane odwodnieniem górotworu (wpływy pośrednie). Prognozy wpływu działalności górniczej na środowisko sporządzane są na etapie planowania ruchu zakładu górniczego. W prognozach tych określa się graniczne wartości wskaźników deformacji podłoża. Zatem w okresie obowiązywania planu ruchu zakładu Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 88 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 89 górniczego, nie należy spodziewać się oddziaływań większych, od prognozowanych. Zgodnie z danymi zawartymi w aktualnych planach ruchu zakładów górniczych prowadzących działalność w gminie Polkowice, w granicach gminy (zarówno w części miejskiej, jak i wiejskiej) występują obszary zakwalifikowane do I, II i III kategorii terenu górniczego. Zatem w gminie Polkowice nie przewiduje się – przy obecnym sposobie prowadzenia działalności eksploatacyjnej - występowania większych oddziaływań górniczych. Zagrożenie powodziowe (podtopienia lokalne) Na terenie gminy Polkowice problemy zagrożenia podtopieniami i zalaniem mają charakter lokalny i wynikają przede wszystkim ze zbyt małej retencji gruntów. Podtopienia i zalania są wywoływane głównie przez ulewne deszcze, roztopy oraz zatory lodowe. Najbardziej dotkliwe zalewy dotyczyły rzeki Kalina i zlokalizowanej w jej dolinie miejscowości Sobin. Obecnie trwają prace modernizacyjne, które mają zlikwidować problem wylewającej rzeki. Realizowane jest zadanie pn. „Kalina-modernizacja systemy ochrony przeciwpowodziowej Gm.Polkowice - zadanie nr 2 Budowa polderu Sobin”. Zakończono już I etap budowy tego polderu w zakresie budowy urządzenia wlotowu-wylotowego oraz kształtowania czaszy polderu wraz z pogłębieniem dna. W latach 2015-2016 planowane są kolejne prace związane z realizację tego zadania. W ramach modernizacji systemu ochrony przeciwpowodziowej Legnicki oddział Dolnośląskiego Zakładu Melioracji i Urządzeń Wodnych przebudował koryto rzeki Kaliny na odcinku ponad 8 kilometrów od ujścia do Szprotawy w Parchowie. Koryto rzeki zostało pogłębione, a dno i brzegi wzmocnione specjalną siatką, na której wyłożone są kamienie. Z kolei dotychczasowe mosty zastąpiono solidnymi przepustami. DZMIUW opracował także „Koncepcję programowo - przestrzenną melioracji i gospodarki wodnej w dolinie rz. Szprotawy w powiecie polkowickim” [BSiP„Hydromel” w Legnicy i inni] będącą częścią zadania ujętego w Wieloletnim Programie Inwestycyjnym pn. „Szprotawa – modernizacja koryta i wałów gm. Polkowice, Chocianów, Radwanice, Przemków, Gaworzyce”. Zgodnie z tym opracowaniem na stosunkowo niewielkim odcinku Szprotawy płynącym przez gminę Polkowice, zaprojektowano nowe wały przeciwpowodziowe. Planowany termin realizacji inwestycji określona na lata 2012 – 2016 [źródło - http://www.programodra.pl/]. Przy współdziałaniu polderu zalewowego Sobin oraz korekcie przekroju koryta i niwelety dna miarodajny przepływ powodziowy zostanie zredukowany do wielkości tzw. przepływu dozwolonego – nie powodującego zagrożenia powodziowego terenów niżej położonych (głównie wsi Sobin). Zostaną przywrócone korzystniejsze stosunki gruntowo-wodne w dolinie rzeki Kalina, a zwłaszcza na dwóch dużych obszarach, które uległy podtopieniu wskutek osiadania powierzchni terenu. Pewne zagrożenie powodziowe, choć w małym stopniu związane z obszarem gminy Polkowice, stanowi także rzeka Szprotawa. Innym rodzajem zagrożenia powodziowego niż omówiony powyżej jest potencjalna groźba awarii obiektu unieszkodliwiania odpadów wydobywczych „Żelazny Most”. Zgodnie z informacjami Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej w Polkowicach w przypadku w przypadku awarii tego zbiornika (np. przerwanie wałów), odpady poflotacyjne mogą zatopić okoliczne miejscowości falą o wysokości do 6 m. Zagrożonych w takim przypadku może być ok. 800 osób z terenu Gminy Polkowice (Tarnówek, Komorniki, Żuków). Zagrożenie ze strony zbiornika „Żelazny Most” Obiekt unieszkodliwiania odpadów wydobywczych „Żelazny Most” służy do deponowania odpadów wydobywczych pochodzących z flotacji w zakładach wzbogacania rud. Składowane odpady nie są niebezpieczne; jest to w większości skała płonna, która stanowi 94% wydobywanych rud. Nadmiar wód odprowadza się systemem rurociągów do rzeki Odry (jako wody kopalniano-technologiczne). Pod względem chemicznym wody nadosadowe są wodami słonymi typu Cl-SO4-Na-Ca, silnie mineralizowanymi – około 24-29 g/dm3. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 89 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 90 Obiekt unieszkodliwiania odpadów wydobywczych (dawniej określany jako składowisko odpadów poflotacyjnych „Żelazny Most”) znajdował się na liście zakładów najbardziej uciążliwych dla środowiska w kraju (do roku 2004). Negatywne oddziaływanie obiektu unieszkodliwiania odpadów wydobywczych „Żelazny Most” polega przede wszystkim na emisji zanieczyszczeń do powietrza (deflacja cząstek pyłu z powierzchni wysychających plaż i zapór), hałasie emitowanym z maszyn i obiektów zaplecza obiektu oraz na przesiąkaniu do gruntu silnie zmineralizowanej wody nadosadowej. W związku z zasięgiem oddziaływania tego obiektu na środowisko utworzono wokół niego strefę ochronną, dla której następnie opracowano projekt zagospodarowania terenu. Część tej strefy znalazła się na obszarze gminy Polkowice. Zasady zagospodarowania strefy zawarte w jej projekcie polegały głównie na zalesianiu gruntów. Strefa ochronna wokół obiektu została formalnie zniesiona w 2005 roku. W obszarze gminy Polkowice zjawisko pylenia odpadów wydobywczych stanowi uciążliwość głównie dla mieszkańców wsi Tarnówek, położonej w bezpośrednim sąsiedztwie obiektu. Tym niemniej, na podstawie wyników prowadzonego monitoringu, obecny stan jakości powietrza w rejonie OUOW „Żelazny Most” ocenić należy jako dobry, a wpływ emisji pyłów na ten stan jako umiarkowany. Wpływ obiektu na wody podziemne jest natomiast najistotniejszym z oddziaływań obiektu. W latach 1999-2009 maksymalny zasięg frontu strefy wód zanieczyszczonych rozszerzył się na przedpolu zachodnim z 1000 m do 1080 m. Typowymi sytuacjami awaryjnymi związanymi z funkcjonowaniem OUOW są rozszczelnienia rurociągów lub elementów armatury. Odpady wydobywcze zawierają stosunkowo niewielkie ilości szkodliwych dla środowiska zanieczyszczeń, dlatego podstawowym i wystarczającym sposobem usunięcia skutków ich rozproszenia jest ich zebranie z powierzchni terenu i skierowanie do składowania. Gorsze skutki może mieć awaria rurociągów w sąsiedztwie cieków powierzchniowych, kiedy to może dojść do zanieczyszczenia środowiska wodnego, a tym samym do zagrożenia żyjących w tych środowiskach gatunków zwierząt. W przypadku awarii rurociągu w sąsiedztwie obiektu, większość wody kopalnianotechnologicznej przejęta zostaje przez systemy drenażu, pozostała ilość spływa rowami melioracyjnymi do cieków, powodując okresowy wzrost ich zasolenia [2]. Zagrożenie ze strony zbiornika „Gilów” Obiekt unieszkodliwiania odpadów wydobywczych „Gilów” pełnił w latach 1968-1980 rolę podobną do tej, którą obecnie pełni OUOW „Żelazny Most”, służąc do składowania odpadów z flotacji rud miedzi wydobywanych w kopalniach Lubin, Polkowice i Rudna. Ze względu na uciążliwości dla środowiska, związane zwłaszcza z niezorganizowaną emisją pyłów z powierzchni osuszonych odpadów, w obrębie zbiornika wykonano stabilizację biologiczną jego powierzchni, wprowadzając roślinność zielną. Obecnie obiekt, porośnięty runem, krzewami i pojedynczymi drzewami, stanowi ostoję zwierzyny, głównie ptaków z rodziny bekasowatych i biegaczowatych. Następuje tam proces sukcesji pierwotnej. Gatunkiem panującym jest tu brzoza. Oddziaływanie zbiornika ogranicza się do infiltracji wysokozmineralizowanych (słonych) wód w podłoże, które tworzą lokalny front o ustabilizowanym zasięgu. Strefa wód zasolonych w rejonie OUOW „Gilów” podlega powolnemu procesowi stabilizacji swoich granic. Jakość wód rzeki Zimnica i Zielenica z upływem czasu będzie ulegać poprawie na skutek naturalnego „wysładzania” się wód podziemnych przedpola obiektu. Obecnie skład tych wód jest stabilny. Przy dotychczasowym sposobie użytkowania nie ma zagrożenia dla stateczności zapór OUOW „Gilów”. Obiekt podlega dozorowi technicznemu służb Zakładu Hydrotechnicznego, który prowadzi okresowe badania stateczności zapór [2]. Zagrożenia przemysłowe (inne) Na terenie Gminy Polkowice zlokalizowany jest jeden podmiot zaliczony do grupy zakładów o dużym prawdopodobieństwie powstania poważnej awarii przemysłowej (ZZR) - MINOWAKSANTE Sp. z o.o. w Polkowicach Substancje niebezpieczne znajdują się także na terenie wielu innych zakładów przemysłowej w okolicy np. KGHM Polska Miedź S.A. Oddział Rudna Polkowice, KGHM Polska Miedź S.A. obszar Górniczy Polkowice II oraz firm Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 90 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 91 zlokalizowanych na terenie Legnickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej (VW Motor Polska, Sitech Sp. z o.o., CCC Faktory, Royal Europa, Sanden Manufacturing Polska Sp. z o.o.). Stopień zagrożenia Gminy (HG) wynosi 7,81 co kwalifikuje ją do IV stopnia zagrożenia (w skali pięciostopniowej). Wskaźnik ten jest najwyższy spośród wszystkich gmin powiatu polkowickiego (średnio 5,76, najniższy Gmina Gaworzyce - 4,61) [38]. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 91 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 92 4. PRIORYTETY EKOLOGICZNE GMINY POLKOWICE Polityka ochrony środowiska jest to świadoma i celowa działalność władz różnych szczebli w odniesieniu do środowiska przyrodniczego. Polityka określa cele, metody środki zarządzania środowiskiem. Niniejszy Program kontynuuje główne założenia prowadzonej do tej pory polityki ekologicznej, poprzez aktualizację generalnych celów i kierunków działań poprzedniego Programu Ochrony Środowiska, w zgodzie z celami ekologicznymi zawartymi w strategiach rozwoju, programach i dokumentach programowych, o których mowa w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2009 r. Nr 84, poz. 712, z późn. zm.), a także z projektem aktualizacji wojewódzkiego Programu ochrony środowiska. Niniejszy Program bierze zatem pod uwagę przede wszystkim zapisy zawarte w następujących dokumentach: - Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Polska 2030. - Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju 2020. - Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2020. - Program Ochrony Środowiska dla Województwa Dolnośląskiego - Programem Ochrony Środowiska dla Powiatu Polkowickiego Nadrzędnym celem strategicznym w zakresie ochrony środowiska, który wynika ze Strategii Rozwoju Zrównoważonego Gminy Polkowice na lata 2015 – 2020 przyjętą uchwałą Nr III/67/15 Rady Miejskiej w Polkowicach z dnia 30.03.2015 r jest użytkowanie zasobów lokalnych zgodnie z zasadami ekorozwoju poprzez realizacje następujących celów operacyjnych: O13. Skuteczna ochrona środowiska naturalnego O14. Wdrożone systemy gospodarki odpadami O15. Zrewitalizowane i ukształtowane zasoby środowiska naturalnego O16. Dostępna informacja o środowisku i powszechne kompetencje w zakresie jego ochrony Przyjęta w niniejszym Programie, polityka ochrony środowiska, wyrażona przez poszczególne cele szczegółowe i kierunki działań, pozostaje w zgodzie ze Strategią Rozwoju Zrównoważonego Gminy Polkowice na lata 2015 – 2020. Biorąc pod uwagę wszystkie uwarunkowania, przedstawione w niniejszym dokumencie, a także wnioski z analizy stanu aktualnego poszczególnych sektorów gospodarki oraz komponentów środowiska przyrodniczego, przyjęto następujące priorytety ekologiczne w zakresie ochrony i poprawy stanu środowiska na terenie Gminy Polkowice na kolejny okres programowania, tj. lata 2016 – 2020: Priorytet 1 – Poprawa jakości powietrza poprzez redukcję emisji ze źródeł komunikacyjnych, komunalno-bytowych i przemysłowych. Priorytet 2 – Ograniczanie zanieczyszczenia wód i racjonalne kształtowanie stosunków wodnych Priorytet 3 – Ochrona różnorodności biologicznej na obszarach cennych przyrodniczo. Priorytet 4 – Zwiększenie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych. Priorytet 5 – „Zazielenianie” zamówień publicznych. Priorytet 6 – Edukacja ekologiczna społeczeństwa. Dla realizacji każdego priorytetu oraz pozostałych kierunków działań zawartych w Programie sformułowano cele ekologiczne średniookresowe do 2020 r. oraz propozycje działań na lata 2016 – 2020 r., w tym inwestycyjnych i pozainwestycyjnych wspierających realizację przyjętych priorytetów ekologicznych. Wszystkie cele i działania pogrupowane zostały w bloki tematyczne i rozdziały: I. KIERUNKI DZIAŁAŃ SYSTEMOWYCH II. OCHRONA I ZRÓWNOWAŻONE WYKORZYSTANIE ZASOBÓW NATURALNYCH I ENERGII III. POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 92 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 93 5. KIERUNKI DZIAŁAŃ SYSTEMOWYCH 5.1 Uwzględnienie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych Zasada rozwoju zrównoważonego, która w polskim prawie uzyskała rangę konstytucyjną, powinna być (wraz z zasadami szczegółowymi) sukcesywnie uwzględniana we wszystkich dokumentach strategicznych sektorów gospodarczych. Dokumenty te, zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska oraz ustawą o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, powinny być poddawane tzw. strategicznym ocenom oddziaływania na środowisko (OOŚ, ang. environmental impact assessment) w celu sprawdzenia, czy rozwiązania w nich zawarte nie przyniosą zagrożenia dla środowiska teraz i w przyszłości. Jest to jeden z podstawowych instrumentów prawnych ochrony środowiska. 5.1.1 Cel średniookresowy do 2020 roku Poddawanie sektorowych dokumentów strategicznych, zgodnie z obowiązującym prawem, ocenie oddziaływania na środowisko oraz uwzględnianie jej wyników w tych dokumentach. 5.1.2 Kierunki działań - Wprowadzanie do strategii, polityk i programów sektorowych zasad zrównoważonego rozwoju (wymienionych na str. 9 -10), oraz celów polityki ekologicznej Gminy zawartych w niniejszym Programie, poprzez m.in. opracowania analityczno-studialne z zakresu ochrony środowiska służące opracowywaniu tych dokumentów; - Objęcie strategii, polityk i programów sektorowych strategicznymi ocenami oddziaływania na środowisko zgodnie z wymaganiami w ustawie z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko [49]; - Uwzględnianie wyników strategicznej oceny oddziaływania na środowisko w dokumentach, poddanych tej procedurze; - Monitoring włączania zasad zrównoważonego rozwoju i celów środowiskowych do dokumentów strategicznych oraz wdrażania strategicznych ocen oddziaływania na środowisko. 5.1.3 Działania do realizacji w latach 2016-2020 L.p. Przedsięwzięcie Jednostka realizująca Lata realizacji od 5.1 do Koszty Źródła finansowania [zł] Uwzględnienie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych 1. Wprowadzanie do strategii, polityk i programów sektorowych gminy zasad zrównoważonego rozwoju oraz celów polityki ekologicznej Gminy Gmina na bieżąco brak nie dotyczy 2. Objęcie strategii, polityk i programów sektorowych strategicznymi ocenami oddziaływania na środowisko, zgodnie z obowiązującym w tym zakresie prawem Gmina na bieżąco brak nie dotyczy Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 93 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 94 5.2 Aktywizacja rynku na rzecz ochrony środowiska Polityka ekologiczna państwa postuluje aktywizację mechanizmów rynkowych do wspierania działań w zakresie ochrony środowiska. Powinno to zapewnić rozwój produkcji towarów i usług mniej obciążających środowisko, prowadzących do bardziej zrównoważonej konsumpcji, a także zachowanie i tworzenie miejsc pracy (tzw. zielonych miejsc pracy) w dziedzinach mniej obciążających środowisko oraz wprowadzanie tzw. zielonych zamówień publicznych. Zielone miejsca pracy (ang. Green-collar jobs, green jobs) to miejsca pracy powstałe w wyniku włączenia zasady zrównoważonego rozwoju w procesy modernizacyjne. Są to przede wszystkim prace związane z sektorem transportu zbiorowego, odnawialnych źródeł energii, budownictwa i gospodarki odpadami. Zielone zamówienia publiczne (ang. Green public procurement, czyli GPP) oznaczają politykę, w ramach której podmioty publiczne włączają kryteria i/lub wymagania środowiskowe do procedur udzielania zamówień publicznych oraz poszukują rozwiązań minimalizujących negatywny wpływ produktów i usług na środowisko w całym cyklu życia (tych produktów lub usług). Uwzględnianie aspektów środowiskowych w procedurach zamówień publicznych może polegać na włączaniu kryteriów środowiskowych (w określonych prawem granicach) do: 1. wymagań technicznych zawartych w opisie przedmiotu zamówienia, np. opisywanie przedmiotu zamówienia poprzez wskazanie wymagań funkcjonalnych, które mogą obejmować opis oddziaływania na środowisko (możliwość taką stwarza Art. 30 ust. 6 ustawy z dnia 14 marca 2014 r. Prawo zamówień publicznych [50]), możliwość żądania od wykonawców przedstawienia wariantów ekologicznych oferowanych produktów i usług; 2. kryteriów kwalifikacji wykonawców do udziału w postępowaniu, np. żądanie zaświadczeń, że oferowane produkty i/lub usługi odpowiadają określonym normom lub specyfikacjom, działania wykonawcy są zgodne z normami jakościowymi, normami zarządzania środowiskiem, a także obowiązek wykluczenia z postępowania o udzielenie zamówienia wykonawcy, który został prawomocnie skazany za przestępstwo przeciwko środowisku; 3. kryteriów oceny ofert (cena + kryteria prośrodowiskowe), np. zastosowanie najlepszych dostępnych technologii w zakresie oddziaływania na środowisko (BAT), niższe koszty okresu użytkowania (cykl życia produktu), lub inne konkurencyjne właściwości przedmiotu zamówienia dotyczące jego wpływu na środowisko (poza konkurencyjną ceną); 4. warunków realizacji umowy, np.: a. stosowanie odpadów jako zamienników surowców naturalnych, b. ograniczanie zużycia materiałów, w tym np. zmniejszanie masy opakowań, c. ponownego wykorzystanie produktów ubocznych i odpadów, d. minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów, e. ograniczanie szkodliwości wytwarzanych odpadów, f. zmniejszanie zużycia wody, g. zmniejszanie emisji zanieczyszczeń do wód i powietrza, h. używanie pojemników wielokrotnego użytku, i. wykonywanie dostaw poza godzinami szczytu. Wszystkie prośrodowiskowe wymagania, kryteria i zapisy umowy muszą być powiązane z przedmiotem zamówienia, jasno zdefiniowane, upublicznione oraz nie mogą prowadzić do naruszenia podstawowych w dziedzinie zamówień publicznych zasad: zachowania uczciwej konkurencji oraz równego traktowania wykonawców. Zielone zamówienia to również projekty, uwzględniające działania proekologiczne, np.: • kotły na gaz, słomę, pelety drzewne, • pompy ciepła, ogniwa fotowoltaiczne, panele słoneczne, • biogazownie, oczyszczanie biogazu do gazu sieciowego, • usuwanie azbestu z budynków, Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 94 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 95 • indywidualne kompostowniki ogrodowe na bioodpady, • promocja kompostowania przydomowego przez gminy, • zakup pojemników do selektywnego zbierania odpadów, w tym bioodpadów, • dostawa kopert ekologicznych, • uciepłownienie budynków użyteczności publicznej (termomodernizacja). Hasło GPP pojawia się od kilku lat w publikacjach i dokumentach instytucji krajowych i unijnych. 30 stycznia 2007 r. przyjęty został „Krajowy plan działań w zakresie zielonych zamówień publicznych na lata 2007-2009”, uwzględniający konkretne narzędzia oraz wskaźniki monitorowania zmian w zakresie "zazieleniania" zamówień publicznych. 14 czerwca 2010 r. Rada Ministrów przyjęła nowy 3-letni dokument planistyczny, którego celem jest dalsza popularyzacja zielonych zamówień publicznych w Polsce. Opracowany przez Urząd Zamówień Publicznych „Krajowy plan działań w zakresie zrównoważonych zamówień publicznych na lata 2010-2012” obejmuje analizę unijnych i krajowych regulacji prawnych zarówno bezpośrednio odnoszących się do kwestii zielonych zamówień publicznych, jak i pośrednio z nimi powiązanych. Zawiera również informacje dotyczące dotychczas zrealizowanych działań, a także harmonogram działań zaplanowanych na kolejne lata. Wszelkie informacje dostępne są na stronie Urzędu Zamówień Publicznych pod adresem: http://www.zielonezamowienia.gov.pl. 25 października 2011 r. Komisja Europejska opublikowała podręcznik Ekologiczne Zakupy, dotyczący ekologicznych zakupów publicznych (ang. Buying Green! − A Handbook on green public procurement). Podręcznik stanowi doskonałe narzędzie do wykorzystania przez władze publiczne przy przygotowywaniu przetargów na zakupy towarów i usług mniej oddziaływujących na środowisko. Podręcznik zawiera m.in. rekomendacje dotyczące stosowania aspektów środowiskowych na każdym etapie procesu zamówień publicznych oraz przykłady dobrych praktyk w tym obszarze w państwach członkowskich UE. Dodatkowo, zostały w nim szczegółowo omówione kryteria zielonych zamówień publicznych dla budownictwa, żywności i usług cateringowych, energii elektrycznej i drewna. Komisja Europejska podjęła ponadto działania zmierzające do opracowania wspólnych kryteriów dot. zielonych zamówień publicznych możliwych do stosowania w państwach członkowskich Unii Europejskiej. Kryteria zostały opracowane dla tych grup produktowych, które uznano za najbardziej odpowiednie do wdrożenia GPP zarówno ze względu na wartość zamówień jak i wpływ na środowisko. Kryteria są rezultatem bliskiej współpracy służb Komisji Europejskiej, przedstawicieli przemysłu, społeczeństwa oraz państw członkowskich. 25 stycznia 2012 r. Komisja Europejska opublikowała zestaw uaktualnionych kryteriów środowiskowych do zastosowania w zamówieniach publicznych. Przy opracowywaniu kryteriów zastosowano podejście oparte na cyklu życia oraz wykorzystano istniejące kryteria wspólnotowego eko-znakowania (Ecolabel). Katalog aktualnych kryteriów środowiskowych dostępny jest na stronie unijnej (http://ec.europa.eu/environment/gpp/eu_gpp_criteria_en.htm) oraz na stronie Urzędu Zamówień Publicznych: http://www.zielonezamowienia.gov.pl/index.php?pg=4. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 95 proGEO Sp. z o.o. 96 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 5.2.1 Cel średniookresowy do 2020 roku Uwzględnianie aspektów środowiskowych w procedurach zamówień publicznych. 5.2.2 Kierunki działań - Uwzględnianie w postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego organizowanym przez administrację rządową i samorządową wymogów ekologicznych. - Zastosowanie systemu "zielonych zamówień" w postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego organizowanych przez wszystkie instytucje korzystające ze środków publicznych, - Kształtowanie równoprawnych warunków konkurencji przez pełne stosowanie zasady „zanieczyszczający płaci”, wraz z uwzględnieniem kosztów zewnętrznych. - Wprowadzenie etykiet informujących o produktach ekologicznych i ich promocja w przestrzeni społecznej. - Przeprowadzenie kampanii społecznej promującej ekologiczne i zrównoważone wzorce konsumpcji. - Przygotowanie propozycji systemu zachęt finansowych i fiskalnych sprzyjających tworzeniu zielonych miejsc pracy. - Zwiększenie zapotrzebowania na rynku pracy dla specjalistów z dziedziny ochrony środowiska. 5.2.3 Działania do realizacji w latach 2016-2020 L.p. Przedsięwzięcie 5.2 Jednostka realizująca Lata realizacji od do Koszty [zł] Źródła finansowania Aktywizacja rynku na rzecz ochrony środowiska 1. Udzielanie zamówień publicznych z możliwie najszerszym uwzględnianiem aspektów środowiskowych oraz rozwiązań minimalizujących negatywny wpływ na środowisko naturalne Gmina stałe brak nie dotyczy 2. Podnoszenie kwalifikacji pracowników Urzędu Gminy z zakresu prowadzenia zielonych zamówień publicznych GPP Gmina stałe brak nie dotyczy 3. Promowanie zachowań ekologicznych oraz tworzenie warunków do powstawania zielonych miejsc pracy Gmina stałe brak nie dotyczy Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 96 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 97 5.3 Zarządzanie środowiskowe w Gminie Samorządy gminne stanowią obok firm i dużych przedsiębiorstw najważniejszy element w systemie zarządzania środowiskiem. W nowoczesnych systemach zarządzania czy to w gospodarce komercyjnej czy komunalnej, do ochrony środowiska podchodzi się w sposób coraz bardziej kompleksowy i zintegrowany, kładąc większy nacisk na zarządzanie środowiskowe, niż na wąsko rozumianą ochronę środowiska i przyrody. Nowoczesne systemy zarządzania środowiskiem (SZŚ) nie są już sporadycznym kaprysem bogatych firm i samorządów, lecz posiadają europejskie i międzynarodowe unormowania i standardy. Posiadające je organizacje i instytucje mogą określać się jako w pełni ekologiczne i liczyć na ułatwienia w pozyskiwaniu środków pomocowych UE [10]. Poza prawnymi unormowaniami ochrony środowiska i ich systematycznym egzekwowaniem, przed władzami samorządu gminnego stoją dwie możliwości wprowadzenia nowoczesnego, kompleksowego kształtowania zrównoważonego rozwoju gminy i zarządzania środowiskiem na poziomie standardów europejskich. Pierwszym jest tzw. Lokalna Agenda 21 (LA 21), określana też jako lokalny program ekorozwoju gminy, której posiadaniem i realizacją może poszczycić się już wiele jednostek samorządowych w Polsce, w różnych dziedzinach swojej aktywności. LA 21 jest konkretyzacją wytycznych Agendy 21 i stanowi jej zastosowanie do lokalnych uwarunkowań. Pomocą w jej sporządzaniu i realizacji zajmuje się organizacja doradcza UMBRELLA, specjalizująca się w przeprowadzaniu audytów zrównoważonego rozwoju, zgodnych ze standardami UE i ONZ. Drugą możliwością jest wprowadzenie przez samorząd gminny europejskiego, zestandaryzowanego oraz certyfikowanego systemu zarządzania ochroną środowiska, jakim jest EMAS (ang. Eco-Management and Audit Scheme), czyli System Eko-Zarządzania i Audytowania. Został on wprowadzony Rozporządzeniem Rady UE nr 1836/93 z 29 czerwca 1993 r., znowelizowanym następnie Rozporządzeniem 761/2001 z dnia 19 marca 2001 r., umożliwiającym organizacjom i instytucjom dobrowolne uczestnictwo w programie zarządzania środowiskowego i audytów Wspólnoty. 15 lipca 2011 r. sejm przyjął ustawę o krajowym systemie ekozarządzania i audytu (EMAS) (Dz.U. 2011 nr 178 poz. 1060). O systemie EMAS mówi się zazwyczaj w kontekście wprowadzania wysokich standardów ochrony środowiska przez firmy. Częściej wspomina się też o międzynarodowej normie ISO 14001, która również wprowadza standardy ochrony środowiska w danej organizacji, lecz jest mniej wymagająca niż system EMAS. Zapomina się, że system EMAS może być także wprowadzany przez jednostki samorządowe, a nie tylko przez firmy i przedsiębiorstwa. O rejestrację w systemie EMAS mogą ubiegać się instytucje użyteczności publicznej, placówki naukowe i edukacyjne, urzędy administracji publicznej. Uzyskanie certyfikatu EMAS nie jest tylko formalnym zabiegiem o ekologiczną laurkę dla gminy, lecz stanowi wyraz trwałego i kompleksowego zaangażowania gminy w ochronę lokalnego środowiska, a tym samym zdrowia jej mieszkańców. Rola jednostek samorządowych w zarządzaniu środowiskiem była podkreślana wielokrotnie, również w Polityce Ekologicznej Państwa. Zgodnie z europejską zasadą subsydiarności, odpowiedzialność i główny wysiłek poprawy stanu środowiska naturalnego spoczywa na możliwie najniższym szczeblu samorządowym, czyli gminie. W wypełnianiu tego zadania pomocne mają być fundusze strukturalne i zestandaryzowane, dobrowolne programy, takie jak EMAS. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 97 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 98 Najważniejszym elementem w systemie EMAS jest identyfikacja tzw. aspektów środowiskowych. Istnieją one w niemal wszystkich dziedzinach gospodarczej działalności komunalnej, szczególnie w gospodarce wodnej, gospodarce odpadami, transporcie, służbie zdrowia, handlu, weterynarii, gospodarce przestrzennej. Celem EMAS jest podejmowanie systematycznych działań na rzecz zmniejszenia negatywnego oddziaływania tych aspektów na środowisko naturalne i publikowanie efektów podejmowanych działań w okresowych raportach. W Europie Zachodniej samorządy lokalne i jednostki komunalne coraz częściej postrzegają zarządzanie środowiskowe jako sposób na [10]: - systematyczne zmniejszanie obciążenia środowiska naturalnego, - obniżenie kosztów ochrony środowiska i poprawy jej efektywności, - poprawę ekologicznego wizerunku gminy w obliczu nowych uregulowań prawnych, nowych wymogów banków i ubezpieczycieli w zakresie bezpieczeństwa ekologicznego. Pojęcie zarządzanie środowiskowe gminą oznacza, że zarządzanie ochroną środowiska jest zintegrowane z ogólnym systemem administrowania gminą. Zintegrowane, tzn. wpisane do wszystkich czynności zarządczych w gminie, począwszy od analizy ekologicznych skutków projektów uchwał rady lub zarządzeń Burmistrza, poprzez ustalenie ekologicznych kryteriów przyznawania zamówień publicznych, aż po przypisanie obowiązków w zakresie ochrony środowiska każdemu pracownikowi urzędu gminy (np. pracownik gospodarczy powinien być zobowiązany do zakupu takich materiałów biurowych, opału, itp., które są najmniej uciążliwe dla środowiska). Zarządzanie środowiskowe definiuje się jako zasób wiedzy, umiejętności i technik zarządzania gminą, które zapewnia rozwój produkcji i usług i przyczynia się do poprawy jakości życia mieszkańców, przy minimalnym obciążeniu środowiska naturalnego. System EMAS, zaadoptowany na potrzeby jednostek samorządowych, różni się od jego wersji przemysłowej (dla firm) w trzech zasadniczych elementach: 1. Podstawową jednostką wdrażającą EMAS dla przemysłu jest obiekt, a dla samorządów jednostka operacyjna, którą może stanowić wydzielony wydział, określona jednostka usługowa czy rodzaj działalności prowadzony przez gminę (gospodarka wodna, energetyczna, odpadami, transport, usługi socjalne, zużycie materiałów przez pracowników urzędu gminy). 2. EMAS dla przemysłu pozwala na uzyskanie rejestracji przez pojedynczy obiekt wewnątrz przedsiębiorstwa. Na poziomie całego przedsiębiorstwa wymagane jest natomiast realizowanie polityki ekologicznej. EMAS dla samorządów lokalnych pozwala na uzyskanie rejestracji przez pojedynczą jednostkę operacyjną, ale nakłada więcej obowiązków na poziomie samorządu jako całości. Gmina powinna realizować nie tylko politykę ekologiczną (Program ochrony środowiska, Plan gospodarki odpadami) lecz także wdrożyć system współpracy i koordynacji między jej wszystkimi jednostkami operacyjnymi. Rejestracja poszczególnych jednostek operacyjnych w systemie EMAS jest okresowa, a do uzyskania certyfikatu powinna dążyć cała gmina. Musi też ona określić termin ostatecznej rejestracji. 3. EMAS dla przemysłu dotyczy kontroli i minimalizacji oddziaływań na środowisko powodowanych działalnością zakładu produkcyjnego. Samorząd gminy oddziałuje na środowisko w sposób pośredni, poprzez podległe gminie jednostki komunalne i organizacyjne. Uzyskanie certyfikatu EMAS potwierdzającego wdrożenie systemu zarządzania środowiskowego jest obecnie najlepszą formą promocji gminy w zakresie ochrony środowiska. Może to również sprzyjać temu, że przedsiębiorstwa wdrażające systemy zarządzania środowiskowego, chętniej podejmą współpracę z taką gminą, z uwagi na kompatybilność systemów zarządzania. Proces wdrażania systemu EMAS składa się z następujących działań [10]: - podjęcie uchwały rady gminy o przystąpieniu do wdrażania systemu zarządzania środowiskowego gminą, Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 98 proGEO Sp. z o.o. 99 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE - przeprowadzenie wstępnego przeglądu ekologicznego gminy przez jednostkę ekspercką lub metodą partnerską, - opracowanie polityki ekologicznej gminy, skorelowanej z Programem ochrony środowiska, - opracowanie programu zarządzania środowiskowego, - wdrożenie systemu zarządzania środowiskowego zgodnego z wytycznymi rozporządzenia EMAS, - przeprowadzenie audytu ekologicznego dla potrzeb certyfikacji przez akredytowaną jednostkę weryfikacyjną - opracowanie deklaracji środowiskowej, - ustanowienie komunikacji z opinią publiczną odnośnie wdrażanego systemu zarządzania środowiskowego, wraz z publikacją okresowych raportów środowiskowych, - zatwierdzenie i uprawomocnienie systemu potwierdzone uzyskaniem certyfikatu EMAS. W przeprowadzeniu powyższych działań pomocne mogą być informacje i doświadczenia zebrane w trakcie przygotowywania programów ochrony środowiska. Wszystkie informacje znajdują się na oficjalnej stronie internetowej Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska: http://www.gdos.gov.pl/Articles/view/2563/EMAS. 5.3.1 Cel średniookresowy do 2020 roku Promowanie i wspieranie wdrażania systemów zarządzania środowiskowego (SZŚ) w gminie 5.3.2 Kierunki działań - Wprowadzanie "zielonych zamówień" promujących w postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego firmy posiadające certyfikaty zarządzania środowiskowego przez uzyskanie przez nie dodatkowych punktów; - Upowszechnienie wśród społeczeństwa logo EMAS i normy ISO 14001 a także logo CP jako znaków jakości środowiskowej firmy będącej wytwórcą danego wyrobu lub świadczącej określoną usługę; - Podniesienie prestiżu instytucji publicznej posiadającej certyfikat zarządzania przez akcję wśród społeczeństwa dotyczącą znaczenia takiego certyfikatu; - Ograniczenie częstotliwości i uproszczenie trybu kontroli w zakresie ochrony środowiska, podmiotów posiadających certyfikaty zarządzania środowiskowego; - Ograniczenie kosztów związanych z wdrożeniem systemów zarządzania środowiskowego przez przedsiębiorstwa i instytucje. 5.3.3 Działania do realizacji w latach 2016 – 2020 L.p. Przedsięwzięcie Jednostka realizująca Lata realizacji od 5.3 do Koszty Źródła finansowania [zł] Zarządzanie środowiskowe w gminie 1. Informowanie i zachęcanie przedsiębiorców, instytucji i organizacji działających w gminie do wprowadzania systemów zarządzania środowiskowego Gmina stałe brak nie dotyczy 2. Promowanie i wspieranie na lokalnym rynku przedsiębiorców i organizacje, legitymizujące się certyfikowanymi systemami zarządzania środowiskowego Gmina stałe brak nie dotyczy Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 99 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 100 5.4 Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym Zadania własne gminy, zgodnie z art. 7. pkt. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. O samorządzie gminnym1 obejmują w szczególności sprawy ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej. Planowanie przestrzenne (wraz z ochroną środowiska, przyrody i wód), należy do niezwykle ważnych zbiorowych potrzeb wspólnoty, których zaspokojenie należy do obowiązków gminy. Ład przestrzenny jest również nieodłącznym atrybutem konstytucyjnie gwarantowanego rozwoju zrównoważonego. W ustawie z 27 marca 2003 r. O planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym2, która zastąpiła ustawę z 1994 r., w art. 1, ust. 1 stwierdza się, że ład przestrzenny (i zrównoważony rozwój) są podstawą działań związanych z kształtowaniem polityki przestrzennej i z przeznaczaniem terenów oraz ustalaniem zasad ich zagospodarowania (zabudowy). W Gminie Polkowice obowiązuje ok. 30 miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, których rejestr dostępny jest on-line na stronie UM: http://www.bip.ug.polkowice.pl/210,Plan-Zagospodarowania-Przestrzennego.html. W roku 2014 Rada Miejska w Polkowicach zatwierdziła „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Polkowice” (Uchwała Nr XXXVI/418/14 z dnia 16 kwietnia 2014 r.). Opracowanie to zastąpiło poprzednie Studium, które wykonano w roku 2006. W celu zachowania walorów krajobrazowych, otwartych przestrzeni rolno – leśnych oraz korytarzy ekologicznych, Gmina powinna sukcesywnie aktualizować miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego również dla terenów rolniczych. 5.4.1 Cel średniookresowy do 2020 roku Osiąganie coraz wyższego stopnia implementacji zasad zrównoważonego rozwoju w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego Gminy Polkowice. 5.4.2 Kierunki działań - Uwzględnianie w miejscowych planach zagospodarowania wymagań dotyczących ochrony środowiska wynikających z opracowań ekofizjograficznych i prognoz oddziaływania na środowisko; - Okresowe aktualizowanje opracowania ekofizjograficznego dla Gminy Polkowice; - Wprowadzanie precyzyjnych zapisów dotyczących terenów zielonych przy sporządzaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego; - Właściwe planowanie przestrzenne uwzględniające problemy związane z uciążliwością komunikacyjną-zagrożenie hałasem, emisją zanieczyszczeń do powietrza, ochroną zasobów wodnych , zagrożeniem powodziowym (modernizacja systemów melioracji, modernizacja i rozbudowa wałów); - Uwzględnienie w planach zagospodarowania przestrzennego zalesień gruntów porolnych i zdegradowanych; - Uwzględnienie z opracowywanych planach rozbudowy i nadbudowy OUOW „Żelazny Most” i wprowadzenia związanych z tą rozbudową zmian w strukturze funkcjonalnoprzestrzennej Gminy; - Uwzględnienie z opracowywanych dokumentach planistycznych oddziaływań związanych z eksploatacją złóż miedzi i kruszyw naturalnych; 1 2 tekst jednolity, Dz. U. 2013, poz. 594 tekst jednolity, Dz. U. 2012, poz. 647 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 100 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 101 - Wyznaczanie w planach obszarów na których mogą być realizowane inwestycje związane z odnawialnymi źródłami energii (OZE) przy uwzględnieniu wymagań środowiskowych; - Wdrożenie mechanizmów monitorowania i utrzymania ładu przestrzennego. Działania kierunkowe, wynikające z Programu Ograniczenia Niskiej Emisji dla miasta Polkowice [43] powinny obejmować w szczególności uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego wymogów dotyczących zaopatrywania mieszkań w ciepło z nośników nie powodujących nadmiernej „niskiej emisji” PM10 oraz projektowanie linii zabudowy uwzględniając zapewnienie „przewietrzania” miasta ze szczególnym uwzględnieniem terenów o gęstej zabudowie oraz kontrolę gospodarstw domowych w zakresie posiadania umów na odbiór odpadów. Działania te powinny mieć charakter ciągły. 5.4.3 Działania do realizacji w latach 2016 – 2020 L.p. Przedsięwzięcie Jednostka realizująca Lata realizacji od 5.4 do Koszty Źródła finansowania [zł] Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym 1. Uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego wymagań ochrony środowiska i gospodarki wodnej, w tym prognoz oddziaływania na środowisko i opracowań ekofizjograficznych. Gmina stale brak nie dotyczy 2. Prowadzenie racjonalnej polityki przestrzennej (kształtowanie przestrzeni), uwzględniającej wartości przyrodnicze i ład przestrzenny. Gmina stale brak nie dotyczy 3. Uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego wymogów dotyczących zaopatrywania mieszkań w ciepło z nośników nie powodujących nadmiernej „niskiej emisji” oraz projektowanie linii zabudowy uwzględniając zapewnienie „przewietrzania” miasta Gmina stale brak nie dotyczy 4. Wyznaczanie w planach obszarów na których mogą być realizowane inwestycje związane z odnawialnymi źródłami energii (OZE) Gmina stale brak nie dotyczy 5. Uwzględnienie w planach miejscowych działań oddziaływań związanych z eksploatacją złóż miedzi i kruszyw naturalnych Gmina stale brak danych nie dotyczy Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 101 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 102 5.5 Edukacja ekologiczna społeczeństwa Aby w sposób właściwy realizować politykę ochrony środowiska konieczne jest włączenie się do tego zadania społeczności lokalnych. Związane to jest ze zmianą podejścia do spraw rozwoju gospodarczego, przewartościowaniem hierarchii potrzeb i zrozumienia czym jest dla człowieka przyroda i środowisko, w którym przebywa. Dlatego już wśród dzieci i młodzieży koniecznym staje się prowadzenie edukacji ekologicznej. Nikt bowiem lepiej nie wpłynie na zachowanie dorosłych w zakresie szanowania i ochrony środowiska naturalnego, jak ich własne dzieci. Na terenie Gminy Polkowice rok rocznie podejmowane są działania w zakresie edukacji ekologicznej, w których udział bierze młodzież szkolna oraz osoby dorosłe. Systematycznie prowadzony jest system informacji o środowisku i jego ochronie polegający na udostępnianiu informacji na stronach internetowych Gminy oraz specjalnie stworzonym do tego celu Portalu ekologicznym (http://www.ekologia.polkowice.eu). Do podmiotów realizujących działania ekologiczne na terenie Gminy Polkowice należą: - Przedszkola Miejskie , - Szkoły Podstawowe, - Gimnazja, - Zespół Szkół im. Narodów Zjednoczonej Europy w Polkowicach, - Polkowicki Uniwersytet Trzeciego Wieku, - Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna, - Placówka Socjalizacyjna „Skarbek” w Polkowicach - Fundacja „Porozumienie Wzgórz Dalkowskich”, - Starostwo Powiatowe w Polkowicach, - spółki miejskie, - Związek Gmin Zagłębia Miedziowego, - Stowarzyszenie Animacji Twórczej i Działań Alternatywnych „SATIDA”, - Ekoren DKE, - Fundacja „Zielona Akcja”, - Fundacja „Zielony Feniks”, - Nadleśnictwa Lubin i Chocianów. - Rodzinne Ogródki Działkowe (Miedzianka,Relaks,Marysieńka,Barbarka), - Wiejski Ośrodek Kultury w Sobinie, - Polski Związek Wędkarski Koło Polkowice Miasto. Cyklicznie na terenie Gminy odbywają się następujące imprezy o charakterze ekologicznym (konkursy, zawody, konferencje, koncerty) : - Polkowicki Festiwal Ziemi, - Święto Polskiej Niezapominajki, - Dzień Ochrony Środowiska z leśnikiem, - Sprzątanie świata, - Święto drzewa, - Forum Ekoenergetyczne w Polkowicach, - Konkurs przyrodniczy o powietrzu, - Konkurs wiedzy o środowisku dla mieszkańców gminy Polkowice reprezentowanych przez SMW z terenu gminy Polkowice, - Świąteczna dekoracja posesji, - Najlepiej prowadzony i zagospodarowany R.O.D na terenie gminy Polkowice, - Najładniejsza działka z elementami ekologicznymi zlokalizowana na terenie R.O.D gminy Polkowice, - Najładniejsza działka z elementami tradycyjnymi zlokalizowana na terenie R.O.D gminy Polkowice, - Wzorowa pasieka gminy Polkowice. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 102 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 103 W latach 2009-2013 środki wydane z budżetu gminy na edukację ekologiczną wyniosły prawie 1,7 mln zł. W 2014 roku opracowany został Program Edukacji Ekologicznej dla gminy Polkowice na lata 2015-2021 (PEE), w którym sformułowano następujące cele: Cel 1. Edukacja ekologiczna kreująca pozytywne wartości i postawy wobec środowiska i przyrody, Cel 2. Edukacja ekologiczna wspierająca wdrażanie polityk ochrony środowiska na lata 2015-2021, Cel 3. Rozwój kompetencji edukatorów i bazy służącej edukacji ekologicznej. W przypadku celu 1 realizacja zadań koncentruje się na aktywnej edukacji wszystkich grup wiekowych (projekty ekologiczne, akcje, konkursy, turnieje, obozy naukowe, praktyczne działanie w terenie), zwiększeniu dostępu do informacji o stanie środowiska i edukacji ekologicznej i promocji najciekawszych działań ekologicznych. Cel 2 skupiony jest natomiast na zadaniach wpisujących się w lokalne polityki środowiska m.in. prowadzenie kampanii tematycznych związanych z ustawą o utrzymaniu czystości i porządku w gminie, Programem Ograniczania Niskiej Emisji, Programem Ochrony Środowiska, Programem Usuwania Wyrobów Azbestowych, Strategią Rozwoju Zrównoważonego Gminy Polkowice oraz innymi przepisami krajowymi. Zadania polegają na prowadzeniu kampanii tematycznych, prowadzeniu spotkań informacyjno – edukacyjnych dla mieszkańców, przygotowaniu PSZOK i punktów osiedlowych do prowadzenia edukacji odpadowej, tworzeniu miejsc do edukacji na terenach przyszkolnych i terenach zielonych. Działania służące realizacji celu 3 dotyczą głównie podnoszenia kompetencji nauczycieli i osób prowadzących edukację ekologiczną, realizacji konferencji, seminariów, warsztatów, uzupełnienia zasobów sprzętowych, księgozbiorów szkół, przedszkoli, świetlic wiejskich, ośrodków kultury. Ważnym zadaniem będzie również tworzenie sieci wymiany informacji i wiedzy wśród osób zaangażowanych w edukację jak również zwiększenie samodzielności w pisaniu projektów i poszukiwaniu innych źródeł finansowania poza budżetem gminnym. W okresie 2015 – 2021 założono aktywne włączenie w edukację lokalnych przedsiębiorstw w formie społecznej odpowiedzialności biznesu, Powiatowy Zespół Ośrodka Doradztwa Rolniczego oraz inne podmioty zainteresowane podejmowaniem działań ekologicznych. Zakłada się, że cele PEE na lata 2015-2021 będą realizowane w następujących obszarach edukacyjnych: • Akcje, kampanie, projekty edukacyjne, • Podnoszenie wiedzy i umiejętności w zakresie edukacji ekologicznej – konferencje, szkolenia, seminaria, warsztaty, • Konkursy, turnieje, wystawy, • Edukacja w terenie, • Przepływ informacji i komunikacja, • Doposażenie placówek, • Materiały edukacyjne, • Inne działania ekologiczne. Pomimo prowadzonej na szeroką skalę edukacji ekologicznej wśród dzieci i młodzieży, wciąż istnieje jednak stała potrzeba dalszego prowadzenia kampanii społecznych podnoszących świadomość ekologiczną wśród osób dorosłych i seniorów. Edukację ekologiczną dorosłych członków społeczności lokalnych należy rozpoczynać od grupy najważniejszych decydentów lokalnych, od których w największej mierze zależą decyzje z zakresu planowania, programowania i rozwoju, które przekładają się następnie na działania inwestycyjne i organizacyjne, związane z ochroną środowiska na obszarze danej jednostki organizacyjnej. Do grupy tej należą: Burmistrz i jego zastępcy, dyrektorzy poszczególnych wydziałów Urzędu Gminy, dyrektorzy spółek gminnych i jednostek podległych. W związku z umocowaniem organizacyjnym osoby te powinny zostać przeszkolone w pierwszej kolejności. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 103 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 104 Elementami edukacji ekologicznej wśród tej grupy powinny być organizowane dla nich spotkania ze specjalistami, udział w konferencjach i szkoleniach, konsultacje z praktykami, którzy realizują podobne zadania z zakresu zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska na własnym terenie. Należy podkreślić, że akcja edukacyjna prowadzona wśród decydentów nie może mieć charakteru jednostkowego. Powinna być prowadzona w sposób cykliczny (uwzględniająca pozostałe obowiązki wynikające z pełnionych przez te osoby funkcji) zapewniająca ciągłe doskonalenie się i dokształcanie tej grupy osób. Drugą grupą osób, które powinny zostać objęte akcją edukacyjną w pierwszej kolejności są osoby, które z racji wykonywanego zawodu mają częsty kontakt z szerszą grupa mieszkańców. Do grupy tych osób należy zaliczyć między innymi urzędników, nauczycieli, pracowników służb komunalnych i powiatowych inspekcji i straży. Prowadzenie wśród tej grupy osób edukacji ekologicznej powinno koncentrować się na zorganizowaniu im głównie cyklu spotkań i szkoleń, a także zapewnienia dostępu do jak najszerszych zasobów materiałów literatury fachowej (czasopisma, periodyki, książki, wydawnictwa multimedialne). Uzupełnieniem mogą być także wyjazdy terenowe pozwalające przekonać się naocznie o wybranych zagadnieniach z tematyki ochrony środowiska. Bardzo istotne jest aby w zaplanowanym cyklu spotkań znalazło się co najmniej jedno dotyczące form przekazywania informacji. Nabyta wiedza powinna im ułatwić przekazywanie informacji, prowadzenie spotkań czy wykładów, przekonywanie do własnego stanowiska. Edukacja ekologiczna dorosłych powinna być ponadto połączona z rozrywką społeczności lokalnych, w ramach której mogą być propagowane również treści ekologiczne. Festyny, wystawy, konkursy, imprezy plenerowe, okolicznościowe, koncerty itp. zazwyczaj przeznaczone są dla całych rodzin. Tym samym jest sposobność do włączania dzieci w prezentacje ekologiczne i przekazywanie wiedzy rodzicom zaangażowanym w występy dzieci. Taki sposób edukowania dorosłych (rodziców) jest bardzo skuteczną formą przekazywania wiedzy i wzorców ekologicznych. W propagowaniu treści spod znaku „eko” wśród dorosłych mieszkańców miasta pomocny jest również pozytywny eko – PR ich miejsca zamieszkania, którym mieszkańcy Gminy Polkowice mogą pochwalić się, i z którym mogą się utożsamiać. Wciąż istnieje zatem potrzeba prowadzenia kampanii społecznych podnoszących świadomość ekologiczną społeczeństwa, kierowanych do wszystkich grup wiekowych. W edukacji tej służą wsparciem materiały informacyjne, projekty ekologiczne i kampanie społeczne prowadzone przez liczne organizacje pozarządowe oraz Ministerstwo Środowiska. Na stronie internetowej MŚ (http://www.mos.gov.pl/kategoria/4634_edukacja_ekologiczna) znajdują się praktyczne narzędzia i materiały multimedialne, warte udostępniania i promowania także za pomocą kanałów informacyjnych UG. Wśród kampanii społecznych prowadzonych przez MŚ głośne są np.: „Nie zaśmiecaj swojego sumienia”, czy „Wyłączamy prąd, włączamy oszczędzanie”. 5.5.1 Cel średniookresowy do 2020 roku Ukształtowanie prawidłowych postaw względem poszczególnych komponentów środowiska i problemów ekologicznych we wszystkich grupach wiekowych społeczeństwa zgodnie z zasadą: „myśl globalnie, działaj lokalnie”. 5.5.2 Kierunki działań - Aktywna edukacja wszystkich grup wiekowych (projekty ekologiczne, akcje, konkursy, turnieje, obozy naukowe, praktyczne działanie w terenie), - Zwiększanie dostępu do informacji o stanie środowiska i edukacji ekologicznej (strona internetowa www.ekologia.polkowice.eu, przekazywanie informacji mediom), Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 104 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 105 - Promocja najciekawszych działań ekologicznych poprzez konkursy na „Osobowość Ekologiczną” i „Projekt ekologiczny” - Prowadzenie kampanii tematycznych i spotkań informacyjno – edukacyjnych dla mieszkańców związanych z zadaniami określonymi w lokalnych politykach środowiskowych (np. POŚ, PONE, Strategia itp.) oraz przepisach krajowych, - Przygotowanie PSZOK i punktów osiedlowych do prowadzenia edukacji odpadowej, - Tworzenie miejsc do edukacji na terenach przyszkolnych i terenach zielonych, - Podnoszenie kompetencji nauczycieli i osób prowadzących edukację ekologiczną poprzez realizację konferencji, seminariów, warsztatów oraz uzupełnienia zasobów sprzętowych i księgozbiorów szkół, przedszkoli, świetlic wiejskich, ośrodków kultury, - Tworzenie sieci wymiany informacji i wiedzy wśród osób zaangażowanych w edukację ekologiczną oraz zwiększenie samodzielności w pisaniu projektów i poszukiwaniu innych źródeł ich finansowania poza budżetem gminnym, - Konsultowanie społeczne strategii, planów, polityki i decyzji dotyczących ochrony środowiska, - Aktywne konsultacje społeczne w zakresie planowanych inwestycji mogących oddziaływać na środowisko. 5.5.3 Działania do realizacji w latach 2016 – 2020 (własne) L.p. Jednostka realizująca Przedsięwzięcie Lata realizacji od 5.5 do Koszty Źródła finansowania [zł] Edukacja ekologiczna społeczeństwa 1. Udostępnianie informacji o środowisku i działaniach proekologicznych w gminie Gmina stałe brak nie dotyczy 2. Popularyzacja za pomocą kanałów informacyjnych UG kampanii społecznych służących wyrabianiu ekologicznych nawyków wśród mieszkańców wszystkich grup wiekowych Gmina stałe brak danych budżet Gminy 3. Podnoszenie kompetencji nauczycieli i osób prowadzących edukację ekologiczną Gmina, jednostki oświatowe, LGD Stowarzyszenie Wzgórza Dalkowskie stałe brak danych budżet Gminy, środki LGD, środki zewnętrzne* 4. Tworzenie sieci wymiany informacji i wiedzy wśród osób zaangażowanych w edukację ekologiczną Gmina stałe brak nie dotyczy Gmina, inni uczestnicy Programu Edukacji Ekologicznej stałe brak danych budżet Gminy środki zewnętrzne* brak nie dotyczy 5. Organizacja akcji, konkursów i projektów ekologicznych 6. Prowadzenie aktywnych konsultacji społecznych w zakresie planowanych inwestycji mogących oddziaływać na środowisko Gmina, przedsiębiorcy stałe 7. Edukacja ekologiczna młodzieży szkolnej i dzieci przedszkolnych Szkoły Podstawowe, Gimnazja, Przedszkola stałe budżet Gminy, środki zewnętrzne* 8. Zielone szkoły UG, Szkoły Podstawowe stałe budżet Gminy, inne środki 9. Organizacja Polkowickiego Festiwalu Ziemi Gmina, Zespół Szkół w Polkowicach stałe Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany brak danych budżet Gminy, środki uczestników PEE Strona 105 proGEO Sp. z o.o. L.p. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE Przedsięwzięcie Jednostka realizująca Lata realizacji od 10. Program zdrowotny z zakresu promocji zdrowia w ochronie ekologicznej dziecka PCUZ (Polkowickie Centrum Usług Zdrowotnych) 11. Realizacja Programu Edukacji Ekologicznej (PEE) na terenie gminy Polkowice wszystkie podmioty współpracujące przy realizacji PEE do stałe stałe Koszty 106 Źródła finansowania [zł] brak danych budżet Gminy, środki zewnętrzne* brak danych budżet Gminy, środki innych podmiotów zaangażowanych w realizację PEE, środki zewnętrzne* * środki WFOŚiGW, NFOŚiGW, środki unijne, stowarzyszeń itp. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 106 proGEO Sp. z o.o. 6. OCHRONA PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 107 I ZRÓWNOWAŻONE WYKORZYSTANIE ZASOBÓW NATURALNYCH I ENERGII Ochrona i zrównoważone użytkowanie przyrody i krajobrazu to bardzo ważne działanie wpływające w decydującym stopniu na środowisko i jakość życia mieszkańców. Realizacja zadań z tego zakresu wynika z szeregu unormowań krajowych jak również podpisanych przez Polskę umów i konwencji międzynarodowych: • • • • • Konwencja o ochronie światowego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego (Konwencja Paryska z 1972 roku); Konwencja o obszarach wodno-błotnych (Konwencja Ramiarska z 1975 roku); Konwencja o ochronie gatunków wędrownych dzikich zwierząt (Konwencja Bońska z 1979 roku); Konwencja o ochronie europejskiej dzikiej flory i fauny oraz siedlisk przyrodniczych (Konwencja Berneńska z 1979 roku); Konwencja o różnorodności biologicznej (Konwencja z Rio z 1992 roku); Polska od momentu wstąpienia do Unii Europejskiej zobowiązana jest to podjęcia działań wynikających z celów Wspólnoty zawartych między innymi w dokumencie „Zrównoważona Europa dla lepszego świata: Strategia zrównoważonego rozwoju Unii Europejskiej”. W lipcu 2002 roku przyjęty został przez Parlament Europejski i Radę UE VI Program Działań Wspólnoty Europejskiej w dziedzinie ochrony środowiska na lata 2001 – 2010. Aktualnym do dziś celem programu jest poprawa stanu środowiska i jakości życia mieszkańców. Polska uznała, że podstawowymi długoterminowymi działaniami dla osiągnięcia tego celu będą: • • • • Zwiększenie lesistości do 30% w 2020 rok, a docelowo do 32 – 33%. Włączenie wyznaczonych obszarów do europejskiej sieci NATURA 2000. Ochrona terenów wodno-błotnych. Poprawa stanu czystości wód powierzchniowych. 6.1 Ochrona przyrody i krajobrazu Stan aktualny środowiska przyrodniczego Gminy Polkowice został szczegółowo opisany w rozdziałach 3.3 i 3.4. Ochronie prawnej, ustanowionej na podstawie Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (t.j. Dz. U. 2013, poz. 627 ze zmianami), podlegają wartości przyrody ożywionej w postaci pomników przyrody (2), zespołów przyrodniczokrajobrazowych (2) i obszaru chronionego krajobrazu (1): Pomniki przyrody: • Aleja Dębowa w Nowym Dworze, • Dąb w Żelaznym Moście, Zespoły przyrodniczo krajobrazowe: • ZPK „Guzicki Potok”, • ZPK „Trzebcz”, Obszary Chronionego Krajobrazu: • Lasy Chocianowskie. W granicach Gminy Polkowice nie występują obszary należące do europejskiej sieci obszarów chronionych Natura 2000. Najbliżej położonym jest obszar specjalnej ochrony ptaków (OSO) Bory Dolnośląskie PLB020005, znajdujący się w odległości ok. 5,2 km od granic Gminy. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 107 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 108 6.1.1 Cel średniookresowy do 2020 roku Kształtowanie spójnego przestrzennie systemu przyrodniczych obszarów chronionych i pozostałych terenów zielonych oraz udostępnianie ich walorów społeczeństwu. 6.1.2 Kierunki działań - Ochrona i zwiększanie powierzchni terenów zielonych przy zachowaniu dotychczas istniejących obszarów wraz z bioróżnorodnością. - Tworzenie warunków powstawania i ochrony korytarzy ekologicznych. - Ochrona i wzmocnienie roli dolin rzecznych jako ważnych korytarzy ekologicznych. - Przeciwdziałanie fragmentacji przestrzeni przyrodniczej. - Wprowadzenie gospodarowania krajobrazem zgodnie z zapisami Europejskiej Konwencji Krajobrazowej. - Właściwe kształtowanie zieleni miejskiej - preferowanie nasadzeń gatunków roślin o mniejszych właściwościach uczulających (w tym robinie akacjowe, graby, klony, bzy, świerki, sosny, jaśminy). - Wprowadzanie stref zieleni izolacyjnej wokół obiektów uciążliwych środowiskowo i krajobrazowo. - Realizacja projektów dot. wykorzystania i udostępnienia lokalnych zasobów przyrodniczych społeczeństwu (np. tereny wypoczynkowe, ścieżki spacerowe i rowerowe, ogólno dostępne tereny sportowo-rekreacyjne). - Prowadzenie kampanii edukacyjno-informacyjnych nt. efektywnego korzystania z terenów zielonych. - Usuwanie, kontrola i przeciwdziałanie rozprzestrzenianiu się gatunków obcych, które zagrażają rodzimym gatunkom lub siedliskom przyrodniczym. - Uwzględnienie aspektów zmian klimatu w dokumentach programowych związanych z ochroną przyrody. 6.1.3 Działania do realizacji w latach 2016 – 2020 L.p. Jednostka realizująca Przedsięwzięcie 6.1 Lata realizacji od Koszty do [zł] Źródła finansowania Ochrona przyrody i krajobrazu 1. Ścieżki edukacyjne, ochrona terenów i obiektów cennych przyrodniczo Gmina stałe brak danych budżet Gminy, środki zewnętrzne 2. Opracowania programów, planów i sprawozdań dotyczących ochrony środowiska Gmina stałe brak danych budżet Gminy, środki zewnętrzne 3. Przebudowa szaty roślinnej i rewitalizacja parków Gmina stałe brak danych budżet Gminy, środki zewnętrzne* 4. Utrzymanie terenów zieleni w Gminie Gmina corocznie brak danych budżet Gminy 5. Objęcie ochroną prawną „pomnikowych” okazów drzew na terenie gminy oraz gatunków zagrożonych wyginięciem Gmina stałe brak danych budżet Gminy 6. Objęcie obszarową formą ochrony terenów cennych przyrodniczo Gmina stałe brak danych budżet Gminy brak danych budżet Gminy, środki zewnętrzne*, środki właścicieli nieruchomości 7. Ochrona różnorodności biologicznej i krajobrazu Gmina, Nadleśnictwa, właściciele nieruchomości stałe * środki WFOŚiGW, NFOŚiGW, środki unijne, stowarzyszeń itp. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 108 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 109 6.2 Ochrona i zrównoważony rozwój lasów Lasy i grunty leśne, których obszar wynosi ok. 8424 ha (GUS, stan na koniec 2014 r.), stanowią ok. 49% powierzchni gminy. W strukturze własności przeważają lasy państwowe należące do Nadleśnictw Lubin, Głogów i Chocianów. Zdecydowana większość, bo ponad 97% stanowią lasy będące własnością Skarbu Państwa zarządzane przez Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych. Udział prywatnych gruntów leśnych w powierzchni ogólnej gruntów leśnych na terenie gminy wynosi ponad 3%. • • • • • Nadleśnictwa czynią wysiłki w celu poprawy stanu środowiska leśnego w tym: prace glebowo-siedliskowe, będące podstawą do przeprowadzenia inwentaryzacji urządzeniowej badającej stan lasu i stopień zgodności biocenozy z biotopem, budowę zbiorników małej retencji dzięki czemu nastąpi podniesienie wody gruntowej zgodnie z siedliskowym typem lasu i ograniczenie procesów erozyjnych, przebudowę litych drzewostanów sosnowych występujących na żyźniejszych siedliskach na drzewostany mieszane, udoskonaloną ogniskowo-kompleksową metodę biologicznej ochrony lasu poprzez wprowadzenie punktowego urozmaicenia struktury sztucznych ekosystemów, zakładanie stref ekotonowych w celu utworzenia strefy przejściowej, łagodzącej skutki wzajemnego oddziaływania na granicy las-pole. Starosta Polkowicki co 10 lat sporządza inwentaryzację stanu lasu dla lasów nie stanowiących własności Skarbu Państwa i przekazuje Gminie. Grunty przeznaczone do zalesienia określają miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. Zasady przeznaczania gruntów rolnych do zalesienia reguluje ustawa z dnia 14 lutego 2003 r. o zmianie ustawy o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia oraz ustawy - Prawo ochrony środowiska3. Należy wprowadzać dolesienia w obszarach rolnych o najniższej wartości rolniczej. Zasadne są zalesienia ze względów ekologicznych: poprawa struktury gatunkowej, funkcje ochronne, powiązania kompleksów, ograniczające uciążliwe oddziaływania. Zalesienia w obszarach łąk śródpolnych i nieużytków stanowiących bazę dla różnorodności biologicznej nie są wskazane. Celowe jest stopniowe nadawanie statusów ochronnych lasom w korytarzach ekologicznych gminy. Grunty przeznaczone do zalesiania określa miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Obowiązek zalesiania gruntów ciąży na nadleśniczych w odniesieniu do gruntów w zarządzie Lasów Państwowych i właścicielach lub użytkownikach wieczystych – w odniesieniu do innych gruntów. Prywatni właściciele gruntów mogą uzyskać pomoc finansową w przypadku zalesiania gruntów wyłączonych z produkcji rolnej: w ramach ustawy z dnia 18 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich ze środków pochodzących z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej oraz ustawy o płatnościach bezpośrednich do gruntów rolnych. Płatność na zalesienie jest udzielana producentowi rolnemu, który został wpisany do ewidencji producentów, zobowiązał się do zalesienia działek, na których do dnia złożenia wniosku była prowadzona działalność rolnicza oraz zobowiązał się do pielęgnacji i ochrony założonej uprawy leśnej zgodnie z planem zalesienia. Płatność jest udzielana do działek rolnych: - użytkowanych jako grunty orne, trwałe użytki zielone albo sady; - które zostały przeznaczone w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego do zalesienia lub właściciel uzyskał zaświadczenie, że zalesienie ich nie jest sprzeczne z ustaleniami studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy - stanowiących własność producenta rolnego; - powierzchni co najmniej 0,30 ha i szerokości nie mniejszej, niż 20 m; 3 Dz.U. 2003 nr 46 poz. 392 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 109 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 110 - które spełniają wymogi określone przepisami o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności. 6.2.1 Cel średniookresowy do 2020 roku Zrównoważona i wielofunkcyjna gospodarka zasobami leśnymi na terenie Gminy. 6.2.2 Kierunki działań - Racjonalne użytkowanie zasobów leśnych przez kształtowanie ich właściwej struktury gatunkowej i wiekowej z zachowaniem bogactwa biologicznego. - Ochrona, powiększanie i udostępnianie zasobów leśnych. - Wielofunkcyjna gospodarka leśna. - Zalesianie gruntów niskiej jakości lub zdegradowanych poprzez: uzupełnianie zalesień w korytarzach ekologicznych. - Utrzymanie lasów stanowiących własność komunalną. - Przeciwdziałanie zagrożeniom, w tym m.in. zagrożeniu pożarowemu, poprzez stały monitoring obszarów leśnych pod kątem ewentualnych zagrożeń. - Regulowanie form i intensywności użytkowania zasobów leśnych oraz świadczenia przez las funkcji socjalnych i ochronnych. - Aktualizacja ewidencji gruntów rolnych i nieużytków pod kątem możliwości ich zalesienia lub przeznaczenia na tereny rekreacyjne. - Uaktualnienie lub opracowanie planów urządzania lasów. - Dostosowanie składu gatunkowego drzewostanów do siedliska oraz zwiększenie różnorodności genetycznej i gatunkowej biocenoz leśnych. - Poprawa struktury wiekowej drzewostanów. - Tworzenie spójnych kompleksów leśnych szczególnie w obszarze korytarzy ekologicznych i wododziałów (zmniejszanie fragmentacji). - Realizacja programu małej retencji w lasach. - Zalesienia gruntów porolnych i monitoring realizacji zalesień. 6.2.3 Działania do realizacji w latach 2016 – 2020 L.p. Przedsięwzięcie Jednostka realizująca Lata realizacji od 6.2 do Koszty Źródła finansowania [zł] Ochrona i zrównoważony rozwój lasów 1. Promowanie i wspieranie zalesiania gruntów nieprzydatnych rolniczo Gmina stałe brak nie dotyczy 2. Lokalizacja zalesień i zadrzewień w planach zagospodarowania przestrzennego Gmina stałe brak nie dotyczy 6.3 Ochrona i racjonalne użytkowanie zasobów wodnych Polska jest krajem o niewielkich zasobach wodnych. Zasoby te w przeliczeniu na jednego mieszkańca kształtują się średnio na poziomie 1 700 m³/rok, a w roku suchym – 1 450 m³/rok. Pod tym względem Polska zajmuje 22. miejsce w Europie [16]. Przytoczone dane świadczą o tym, że racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi, jakimi dysponujemy, powinno być jednym z najważniejszych priorytetów narodowych, tym bardziej, że wobec nieuniknionych zmian klimatycznych jest spodziewany pogłębiający się deficyt wody na obszarze Polski. Z drugiej strony zwiększona labilność klimatu powodować będzie częstsze niż dotąd okresy deszczy nawalnych, będących przyczyną letnich powodzi. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 110 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 111 W ramach przedmiotowego zagadnienia, głównym celem postulowanym w Polityce ekologicznej Polski jest racjonalizacja gospodarowania zasobami wód powierzchniowych i podziemnych w taki sposób, aby uchronić gospodarkę narodową od deficytów wody i zabezpieczyć przed skutkami powodzi oraz zwiększenie samofinansowania gospodarki wodnej. Naczelnym zadaniem będzie dążenie do maksymalizacji oszczędności zasobów wodnych na cele przemysłowe i konsumpcyjne, zwiększenie retencji wodnej oraz skuteczna ochrona głównych zbiorników wód podziemnych przed zanieczyszczeniem. Tereny należące administracyjnie do gminy Polkowice położone są w zlewni III rzędu rzeki Rudnej zlokalizowanej poza granicami gminy oraz Szprotawy, której pięciokilometrowy odcinek biegnie wzdłuż południowo-zachodniej granicy gminy. Średnia gęstość sieci rzecznej na terenie gminy wynosi 0,42 km/km2. Największy udział w odwadnianiu analizowanego obszaru mają zlewnie Mokrzycy, Zdżerowity i Moskorzynki oraz dopływ z Jędrzychowa-Nowy Dwór, położone w całości na terenie gminy. Rzeki te stanowią najdłuższe odcinki cieków w tym obszarze. Oprócz naturalnych cieków na terenie gminy istnieje gęsta sieć rowów odwadniających, będąca częścią systemu melioracji, który został przebudowany i odnowiony w ramach zapobiegania i usuwania skutków eksploatacji górniczej. Rowy charakteryzują się średnim spadkiem w granicach od 0,1 do 0,2% oraz szerokością dna od 0,4 do 0,6 m. Na terenie gminy znajduje się również duża liczba zbiorników wodnych o niewielkiej powierzchni. Większość zlokalizowana jest w północnej i środkowej części gminy, w rejonie miasta Polkowice, miejscowości Trzebcz, Guzice oraz Moskorzyn. Pozostałe zlokalizowane są m.in. w Tarnówku i Żelaznym Moście. Są to głównie zbiorniki retencyjne, retencyjnohodowlane i o innych funkcjach. Ich łączna powierzchnia wynosi ponad 11 ha, największy z nich znajduje się pod miejscowością Tarnówek. W południowo-zachodniej części gminy w rejonie Jędrzychowa występują stawy i zalewiska, będące pozostałościami po eksploatacji torfów z lat dziewięćdziesiątych XX w [35]. Zasoby wodne są podstawą funkcjonowania i rozwoju gospodarczego miast, a jednocześnie intensywne procesy urbanizacji przyczyniają się do degradacji ekosystemów wodnych i od wody zależnych. Zmiany struktury krajobrazu rolniczego, wzrost uszczelnienia zlewni na skutek urbanizacji oraz zabiegi regulacyjne w dolinach rzek (zawężanie, prostowanie koryt) wpływają na wzrost zagrożeń powodziowych w miastach. Ekosystemy dolin rzecznych dostarczają usług regulacyjnych, polegających na naturalnej kontroli przeciwpowodziowej i samooczyszczaniu cieków. Antropopresja znacznie ogranicza te zdolności. Warto wskazać następujące działania inwestycyjne planowane do realizacji w kierunku ochrony przeciwpowodziowej: • „Kalina – modernizacja systemu ochrony przeciwpowodziowej, gm.Polkowice” (zadanie jest realizowane przez Gminę Polkowice, KGHM Polska Miedź S.A i Dolnośląski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych), • Melioracje i gospodarka wodna w dolinie rzeki Szprotawy w powiecie polkowickim (w roku 2007 zostało zawarte zostało porozumienie pomiędzy Samorządem Województwa a Powiatem Polkowickim i Gminami Powiatu Polkowickiego zgodnie z którym Samorząd Województwa podejmie się wykonania projektów oraz realizacji inwestycji służących poprawie stanu systemu melioracji wodnych na terenie powiatu). W zapobieganiu powodziom miejskim kluczową rolę odgrywa zmniejszanie odpływu powierzchniowego, którego objętość gwałtownie wzrasta na skutek uszczelnienia dużych powierzchni miast. Zrównoważone systemy zagospodarowania wód opadowych (Sustainable Urban Drainage Systems, SUDS) zalecane są w wielu krajach UE i w USA. Naśladują one naturalne procesy występujące w środowisku przyrodniczym: gromadzenie (retencja), wsiąkanie (infiltracja), mechaniczne i biologiczne oczyszczanie oraz odparowywanie wody (ewapotranspiracja). Mają na celu redukcję poziomu zanieczyszczeń i wielkości spływów deszczowych z obszarów zurbanizowanych. Proces zagospodarowania wód opadowych w systemach SUDS można podzielić na trzy zasadnicze etapy: zbieranie i transportowanie; gromadzenie, rozdysponowanie wody poprzez: powtórne wykorzystanie, Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 111 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 112 wsiąkanie i parowanie. Oczyszczanie wód deszczowych może odbywać się na każdym z tych etapów, przy wykorzystaniu naturalnych właściwości gruntu i roślinności. [11]. Czystość wody jest warunkiem wizualnej i społecznej atrakcyjności kompozycji wodnych. Nie należy jednak ukrywać procesów oczyszczania przed obserwatorami. Uwidacznianie metod neutralizacji zanieczyszczeń i znaczenia biotopów roślinnych w procesie oczyszczania wody podnosi świadomość społeczeństwa i dbałość o środowisko. Retencja wód opadowych i ich zagospodarowanie w miejscu zaistnienia opadu pozwala zmniejszyć natężenie przepływów szczytowych w systemach kanalizacji zbiorczej i uniknąć gwałtownych wezbrań cieków miejskich oraz lokalnych podtopień. Ekosystemy wodnoroślinne służą jednocześnie rekreacji i edukacji ekologicznej mieszkańców. W wielu miastach i osiedlach systemy SUDS z powodzeniem zastępują tradycyjną kanalizację deszczową. Zasady kształtowania zintegrowanych systemów zagospodarowania wód opadowych [11]: 1. Zagospodarowanie wód opadowych w miejscu opadu, na powierzchni terenu, w celu redukcji odpływu powierzchniowego do poziomu sprzed urbanizacji. 2. Wykorzystanie naturalnych właściwości gleby i materiału roślinnego do spowalniania i oczyszczania spływów wód deszczowych. 3. Kształtowanie ekosystemów wodno-roślinnych w ścisłym powiązaniu z kompozycją przestrzenną i przeznaczeniem funkcjonalnym miejsca, w celu uzyskania wartości dodanej w postaci: • wizualnej i funkcjonalnej atrakcyjności miejsca, • społecznej akceptacji, • wzrostu świadomości ekologicznej mieszkańców. 4. Konieczność planowania wielobranżowego i partycypacji mieszkańców. W praktyce jedynym narzędziem służącym ograniczaniu powierzchni uszczelnionych w miastach jest udział procentowy powierzchni terenów biologicznie czynnych, wyznaczany w ustaleniach miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego i warunkach zabudowy, na podstawie Ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Ograniczenia dopuszczalnej wielkości powierzchni szczelnych mogą być bodźcem do stosowania zielonych dachów i nawierzchni przepuszczalnych. Skutecznym narzędziem wdrażania polityki zrównoważonego gospodarowania wodami opadowymi w miastach są instrumenty ekonomiczne, takie jak [11]: - zróżnicowana opłata taryfowa za odprowadzanie wód opadowych z terenu nieruchomości (tzw. podatek od deszczu), - ulgi dla właścicieli, którzy zagospodarowują wodę deszczową na terenie działki, - obciążanie właścicieli nieruchomości opłatą środowiskową za odprowadzenie wód deszczowych z powierzchni zanieczyszczonych, - kary za przekroczenie wielkości dopuszczalnej powierzchni szczelnej w realizacji, w stosunku do określonej w projekcie i pozwoleniu na budowę. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 112 proGEO Sp. z o.o. Rysunek 6.1 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 113 Porównanie wielkości odpływu powierzchniowego z terenów biologicznie czynnych (po lewej) i uszczelnionych (po prawej) [11] Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi polega również na wdrażaniu rozwiązań stymulujących społeczeństwo i gospodarkę do oszczędnego zużycia wody. Na pierwszym miejscu, jeśli chodzi o strukturę zużycia wody w gospodarstwie domowym, jest zużycie wody na do kąpieli i na cele higieniczne. Podobną ilość wody, tj. ok. 25-30% dobowego zużycia zostaje wykorzystana do spłukiwania toalet. Nawet niewielka poprawa właśnie tam, gdzie zużycie wody jest największe, powoduje w skali makro najbardziej wymierne korzyści. Oszczędności można osiągnąć poprzez: ograniczenie zużycia wody do spłukiwania ustępów – obecnie standardem jest 6 litrów, a dostępne są już rozwiązania pozwalające zużywać nawet 3,5-4 litry na jedno spłukanie. w obiektach, gdzie bardzo wiele osób korzysta z umywalek czy pryszniców (takich jak np. baseny czy szkoły) należy stosować baterie przyciskowe, które uruchamiają się tylko na pewien określony czas. montowanie perlatorów na końcówkach wylewki baterii. baterie termostatyczne, które automatycznie w ciągu 2-3 sekund ustawiają stopień zmieszania wody zimnej i ciepłej na poziomie odpowiadającym żądanej temperaturze. baterie bezdotykowe, w których wypływ wody zostaje zakończony automatycznie w momencie, gdy cofa się rękę spod kranu. Poza wyposażeniem pomieszczeń sanitarnych, istnieje również szereg rozwiązań technicznych, których wdrożenie na etapie budowy budynku zapewnia wymierną oszczędność zużycia wody. Woda do różnych celów nie musi w całości pochodzić bezpośrednio z sieci wodociągowej, tym bardziej, że jest to droga woda wysokiej jakości przeznaczona do spożycia. Do spłukiwania toalet, prac porządkowych, czy utrzymania zieleni należy wykorzystywać wodę z połaci dachowych, ze ścieków szarych (po odpowiednim przefiltrowaniu). System powtórnego wykorzystania ścieków szarych nazywany jest instalacją kanalizacji dualnej. Powinno się uwzględniać także sposoby, które pozwalają zracjonalizować zużycie ciepłej wody i tym samym zmniejszyć wykorzystanie energii w celu jej podgrzewania. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 113 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 114 Ochrona zasobów wód polega również na ochronie przed zanieczyszczeniem płynących i stojących wód powierzchniowych, wód gruntowych oraz użytkowych poziomów wodonośnych. Cele i zadania dla tego obszaru tematycznego zawarte są w osobnym rozdziale nr 7.2 Jakość wód powierzchniowych i podziemnych. Źródłem wody pitnej dla miasta Polkowice oraz kilku sąsiednich wsi jest ujęcie wody podziemnej z utworów czwartorzędowych „Sucha Górna”. Kolejne miejscowości zaopatrywane są z ujęć Sobin i Jędrzychów oraz Moskorzynka zarządzanych przez Energetyka Sp. z o.o. z Lubina. Na obszarze gminy Polkowice występuje jedna struktura hydrogeologiczna tworząca Główny Zbiornik Wód Podziemnych. W południowej części gminy w rejonie Jędrzychowa występuje zbiornik GZWP nr 316 zwany Subzbiornikiem Lubińskim. Jest to zbiornik o charakterze porowym, gromadzący wody piętra trzeciorzędowego. Warstwa wodonośna w zbiorniku jest na obszarze gminy Polkowice mało odporna na przenikanie zanieczyszczeń, ponieważ istnieją tu okna hydrauliczne, które potencjalnie ułatwiają migrację zanieczyszczeń do wód trzeciorzędowych. Miąższość warstwy wodonośnej w obrębie zbiornika wynosi kilkanaście metrów [2]. Potencjalnymi źródłami zanieczyszczeń wód podziemnych i powierzchniowych na terenie Gminy Polkowice mogą być dzikie wysypiska odpadów, spływy powierzchniowe z terenów rolnych i przemysłowych, nieoczyszczone ścieki komunalne odprowadzane do ziemi oraz oddziaływanie zbiornika odpadów poflotacyjnych „Żelazny Most”. 6.3.1 Cel średniookresowy do 2020 roku Zrównoważone zarządzanie zasobami (podtopieniami lokalnymi i suszą wodnymi oraz ochrona przed powodzią 6.3.2 Kierunki działań - Prowadzenie działań mających na celu zmniejszenie zużycia wody w gospodarstwach domowych, lokalach usługowych i przemyśle. - Redukcja zużycia wody przez zastosowanie nowoczesnych systemów i technologii na etapie budowy i remontu budynków użyteczności publicznej. - Promowanie technologii służących oszczędzaniu wody i powtórnemu wykorzystywaniu wód zużytych (tzw. szarej wody). - Wdrożenie rozwiązań wykorzystujących dla celów lokalnego zaopatrzenia w wodę zasoby wodne pochodzące bezpośrednio z opadów. - Zrównoważona aktywizacja i zagospodarowanie dolin rzecznych, wykorzystanie ich potencjału rekreacyjnego i zdrowotnego. - Budowa infrastruktury służącej ochronie i zagospodarowaniu zasobów wodnych. - Kontrolowanie i zmniejszenie strat wody w systemach wodociągowych do wielkości akceptowalnych pod względem technicznym i ekonomicznym. - Działania edukacyjne promujące oszczędzanie wody w celu osiągnięcia trwałej świadomości wszystkich użytkowników wód o potrzebie racjonalnego i oszczędnego korzystania z zasobów wodnych. - Opracowanie strategii i narzędzi dla zwiększenia małej retencji i zrównoważonego gospodarowania wodami opadowymi w mieście. - Odbudowa biologiczna cieków i innych akwenów wodnych - renaturyzacja cieków. - Utrzymanie i odtwarzanie naturalnych ekosystemów retencjonujących wodę. - Zwiększenie retencji zlewni, w tym budowa i modernizacja infrastruktury niezbędnej dla zwiększenia retencji zasobów wodnych oraz poprawy ich jakości i bioróżnorodności. - Podnoszenie lesistości zwiększającej retencyjność oraz przekształcanie gruntów ornych w użytki zielone. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 114 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 115 6.3.3 Działania do realizacji w latach 2016 – 2020 L.p. Przedsięwzięcie Jednostka realizująca Lata realizacji od 6.3 do Koszty Źródła finansowania [zł] Ochrona i racjonalne użytkowanie zasobów wodnych 1. Lokalizacja i ochrona obszarów o zwiększonej retencji wodnej w planach zagospodarowania przestrzennego Gmina na bieżąco brak budżet Gminy 2. Propagowanie zachowań sprzyjających oszczędzaniu wody przez działania edukacyjno-promocyjne skierowane do wszystkich grup społecznych Gmina, inni uczestnicy PEE stałe brak nie dotyczy 3. Kalina - modernizacja systemu ochrony przeciwpowodziowej Gm.Polkowice zadanie nr 2 Budowa polderu Sobin Gmina DZMiUW 2016-2019 brak danych budżet województwa, środki zewnętrzne* 4. Utrzymanie i remont urządzeń melioracyjnych na terenie gminy Gmina stałe 5. Monitoring, utrzymanie i odbudowa sieci i urządzeń melioracji wodnych podstawowych i szczegółowych Gmina DZMiUW KGHM stałe brak danych budżet Gminy, budżet Województwa budżet KGHM 6. Regulacja cieku wodnego Żdżerowita na odcinku od Komornik w kierunku ujścia do Moskorzynki na długości 0,83 km KGHM 2016-2017 brak danych budżet KGHM budżet Gminy * środki WFOŚiGW, NFOŚiGW, środki unijne, stowarzyszeń itp. 6.4 Ochrona gleb i powierzchni ziemi Gleba powinna podlegać szczególnej ochronie, ponieważ jej skład mineralny w praktyce uważa się za nieodnawialny. Działalność przemysłu i rolnictwa w Gminie Polkowice może powodować degradację gleb i daleko idące zmiany, zwłaszcza w zakresie zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi, substancjami ropopochodnymi, zmiany odczynu i stosunków wodnych w glebach. Na pogorszenie stanu gleb największy wpływ mają następujące czynniki: • Zły stan utrzymania systemu melioracji podstawowej i szczegółowej, • Zanieczyszczenie gleb w wyniku działalności przemysłu (np. oddziaływanie zbiornika odpadów poflotacyjnych „Żelazny Most”), • Zanieczyszczenie gleb wywołane obecnością "dzikich wysypisk", • Zanieczyszczenie wzdłuż dróg o dużym natężeniu ruchu pojazdów, • Zanieczyszczenia gleb związane z intensywną gospodarką rolną, • Zagrożenie erozją wietrzną i wodną. Mimo iż rolnictwo nie jest funkcją wiodącą Gminy Polkowice, grunty orne stanowią nieodłączny element jej przestrzeni, zajmując ponad 36% jej powierzchni i nie powinny być traktowane jedynie jako rezerwuar terenów pod zabudowę. Mają one bowiem ogromne znaczenie krajobrazowe, kulturowe i w określonych warunkach produkcji rolnej – przyrodnicze – dla Gminy jako całości. Powstrzymanie ubytku gruntów ornych i wypierania rolnictwa szczególnie z miejskiej przestrzeni społeczno-gospodarczej jest działaniem tylko pozornie sprzecznym ze stereotypowo rozumianym rozwojem miasta. W rzeczywistości, z punktu widzenia rozwoju zrównoważonego, jest to podejście jak najbardziej racjonalne, gdyż dzięki temu miasto ma szansę uniknąć klęski chaotycznej zabudowy na przedmieściach. Ponadto, zachowanie struktur przestrzennych rolnictwa stanowi element przyrodniczej rewitalizacji miast i podnosi komfort życia ich mieszkańców. Warunkiem jest włączenie użytków rolnych do przyrodniczej tkanki miasta Polkowice i wykształcenie specyficznej Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 115 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 116 odmiany rolnictwa miejskiego, pełniącego również inne uzupełniające funkcje: krajobrazowe, rekreacyjne, produkcji proekologicznej o zapewnionym zbycie lokalnym. Polityka ochrony gleb powinna uwzględniać działania zapobiegające procesom erozji. Lesistość Gminy Polkowice wynosi ok. 49%. Jednakże w zagospodarowaniu przestrzeni rolniczej należy dążyć do jej wzbogacenia w różne formy zadrzewień i zakrzewień (w tym o charakterze wiatrochronnym) oraz do tworzenia stref buforowych (bez upraw – jako biofiltrów) wzdłuż większych cieków powierzchniowych (pożądana strefa biofiltra o szerokości minimum 7m). Brak zadrzewień śródpolnych powoduje bowiem ułatwienie cyrkulacji powietrza zwiększając siłę i prędkość wiatru, co powoduje wzrost erozji wietrznej. Erozja wietrzna jest zatem typowa dla otwartych przestrzeni rolnych, dlatego niezbędne jest stosowanie zadrzewień i zakrzewień śródpolnych oraz podobnie, jak przy zapobieganiu erozji wodnej stałe utrzymanie gleby pod pokrywą roślinną. Ponadto znacząca część użytkowanych gruntów rolnych odznacza się małą urodzajnością i jednocześnie wysoką wrażliwością (środowiska gruntowo-wodnego) na degradację. Powinna więc być zalesiona. Również koncepcja rolnictwa ekologicznego obejmuje szereg działań w zakresie kształtowania struktury krajobrazu rolniczego, w tym zwłaszcza tworzenie barier biogeochemicznych przeciwdziałających procesom erozji wietrznej i wodnej, wzmagających retencję i stymulujących małe obiegi wody w agrosystemach, jak również eliminujących zanieczyszczenia chemiczne z wód gruntowych oraz wzbogacających zasoby biologiczne obszarów rolniczych. Grunty wyłączone z użytkowania rolniczego i gleby zdegradowane na obszarach rolniczych powinny być zalesiane lub zagospodarowywane poprzez przeznaczenie ich na plantacje choinek, szkółki roślin ozdobnych, itp. Wycinanie drzew ma uzasadnienie w przypadku drzew starych i spróchniałych powodujących zagrożenie na drogach, ale wówczas należy je zastąpić nasadzeniami w odpowiednich miejscach. Jakość polkowickiej rolniczej przestrzeni produkcyjnej jest generalnie bardzo niska, głównie ze względu na słabą urodzajność gleb. Gleby kompleksów pszennego bardzo dobrego, pszennego dobrego oraz żytniego dobrego obejmują łącznie niewiele ponad 20% gruntów ornych, podczas gdy najsłabsze siedliska – żytnie oraz zbożowo-pastewne – ponad 60%. Wśród użytków zielonych największy udział mają użytki zielone średnie (2z – ok. 73%); natomiast użytki zielone dobre i bardzo dobre (1z) w ogólne nie występują. Tak jak w większej części kraju, gleby gminy Polkowice wykazują znaczne zakwaszenie, ograniczające możliwość uzyskiwania większych plonów. Stwierdzono, że ok. 87% gleb użytkowanych rolniczo posiada odczyn kwaśny lub bardzo kwaśny, a 47% wymaga wapnowania, na 20% areału użytków rolnych wapnowanie jest wskazane [2]. Rekultywacja gleb zdegradowanych Odpowiedzialność za zanieczyszczone grunty (gleba i ziemia) reguluje ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska [47], gdzie zgodnie z zapisami: 1. art. 7: kto powoduje zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty usunięcia skutków tego zanieczyszczenia; oraz kto może spowodować zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty zapobiegania temu zanieczyszczeniu; 2. art. 7a: do bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku i do szkody w środowisku stosuje się przepisy ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz. U. 2014, poz. 210) Zgodnie z ww. ustawą o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie: 1. art. 6, ust 11, pkt. c: do szkód w środowisku zalicza zanieczyszczenie gleby lub ziemi, (w tym w szczególności zanieczyszczenie mogące stanowić zagrożenie dla zdrowia ludzi), jako negatywną, mierzalną zmianę stanu lub funkcji elementów przyrodniczych, ocenioną w stosunku do stanu początkowego, która została spowodowana w powierzchni ziemi przez działalność prowadzoną przez podmiot korzystający ze środowiska. 2. art. 9: W przypadku wystąpienia szkody w środowisku podmiot korzystający ze środowiska jest obowiązany podjęcia działań w celu ograniczenia szkody w środowisku, zapobieżenia kolejnym szkodom i negatywnym skutkom dla zdrowia ludzi lub dalszemu Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 116 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 117 osłabieniu funkcji elementów przyrodniczych, w tym natychmiastowego skontrolowania, powstrzymania, usunięcia lub ograniczenia w inny sposób zanieczyszczeń lub innych szkodliwych czynników; oraz do podjęcia działań naprawczych. 3. art. 7: Organem ochrony środowiska właściwym w sprawach odpowiedzialności za zapobieganie szkodom w środowisku i naprawę szkód w środowisku jest regionalny dyrektor ochrony środowiska. 4. art. 12: Jeżeli zanieczyszczenie gleby lub ziemi zostały spowodowane przez więcej niż jeden podmiot korzystający ze środowiska, albo za zgodą lub wiedzą władającego powierzchnią ziemi (jeżeli nie dokonał on zgłoszenia o bezpośrednim zagrożeniu lub fakcie zanieczyszczenia niezwłocznie po uzyskaniu wiedzy), odpowiedzialność tych podmiotów za podejmowanie działań zapobiegawczych i naprawczych jest solidarna. 5. art. 16: Organ ochrony środowiska podejmuje działania zapobiegawcze lub naprawcze, jeżeli podmiot korzystający ze środowiska nie może zostać zidentyfikowany lub nie można wszcząć wobec niego postępowania egzekucyjnego, lub egzekucja okazała się bezskuteczna; oraz z uwagi na zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi lub możliwość zaistnienia nieodwracalnych szkód w środowisku jest konieczne natychmiastowe podjęcie tych działań. 6.4.1 Cel średniookresowy do 2020 roku Ochrona gleb przed degradacją i rekultywacja terenów zdegradowanych i zdewastowanych. 6.4.2 Kierunki działań - Wdrażanie przez rolników programów rolno–środowiskowych, uwzględniających działania prewencyjne w zakresie ochrony gleb. - Racjonalne użytkowanie środków ochrony roślin i nawozów. - Optymalizacja wykorzystania potencjału biologicznego gleb poprzez dostosowanie rodzaju i wielkości upraw. - Optymalizacja wykorzystania potencjału odpadów pochodzących z produkcji rolnej i zwierzęcej, np. biogazownie. - Promowanie inwestycji umożliwiających wzrost wydajności i efektywności energetycznej w produkcji rolno-spożywczej wraz z ograniczaniem emisji. - Stosowanie zmianowania, metod mechanicznych i biologicznych w walce z chwastami, chorobami i szkodnikami (zmniejszenie zużycia środków ochrony roślin). - Stosowanie odpowiednich praktyk agrotechnicznych m.in. wsiewki poplonowe, międzyplony, racjonalne nawożenie w oparciu o plan nawozowy. - Rekultywacja terenów i gruntów zdegradowanych. - Likwidacja „dzikich wysypisk” i prowadzenie działań utrudniających ponowne nielegalne gromadzenie odpadów w tych samych miejscach. - Prowadzenie rejestru obszarów, na których przekroczone zostały standardy jakości gleby i ziemi. - Identyfikacja (Starosta) potencjalnych historycznych zanieczyszczeń powierzchni ziemi. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 117 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 118 6.4.3 Działania do realizacji w latach 2016 – 2020 L.p. Jednostka realizująca Przedsięwzięcie Lata realizacji od 6.4 do Koszty Źródła finansowania [zł] Ochrona gleb i powierzchni ziemi Gmina, właściciele nieruchomości, Straż Miejska stałe brak danych budżet Gminy, środki właścicieli nieruchomości, środki zewnętrzne** 1. Likwidacja „dzikich wysypisk” i zapobieganie powstawaniu nowych 2. Ochrona gruntów ornych o najwyższej bonitacji przed przeznaczaniem na cele nierolnicze i nieleśne Gmina stałe brak nie dotyczy Wspieranie powstawania i działalności gospodarstw ekologicznych oraz prowadzących zrównoważoną gospodarkę rolną i leśną na terenie gminy Gmina, LGD Stowarzyszenie Wzgórza Dalkowskie, PZD Polkowice (Powiatowy Zespół Doradców należący do DODR*) stałe brak środki zewnętrzne** środki właścicieli prywatnych 3. * Dolnośląski Ośrodek Doradztwa Rolniczego ** środki WFOŚiGW, NFOŚiGW, środki unijne, stowarzyszeń itp. 6.5 Gospodarowanie zasobami geologicznymi Ochronę złóż kopalin, rozumianą jako racjonalne gospodarowanie ich zasobami i kompleksowe wykorzystanie (w tym kopalin towarzyszących), oraz regulacje dotyczące ochrony kopalin zawarte są w ustawie Prawo geologiczne i górnicze z dnia 9 czerwca 2011 r. (tekst jednolity Dz.U z 2015, poz. 196). Ochrona udokumentowanych złóż przeznaczonych do eksploatacji może polegać również na wyznaczeniu w planie zagospodarowania przestrzennego terenu objętego zakazem zabudowy i/lub zalesień. Za kształtowanie polityki ochrony złóż kopalin i gospodarowanie zasobami surowców odpowiedzialni są Minister Środowiska, marszałek województwa i starostowie. Zgodnie z treścią ww. ustawy (art. 21, ust 1) działalność w zakresie: poszukiwania lub rozpoznawania złóż kopalin, o których mowa w art. 10 ust. 1, wydobywania kopalin ze złóż, podziemnego bezzbiornikowego magazynowania substancji, podziemnego składowania odpadów — może być wykonywana po uzyskaniu koncesji wydawanych przez właściwe organy. Wydobywanie kopalin wiąże się z powstawaniem szkód w środowisku. Zgodnie z art. 126 ust. 2 ustawy Prawo ochrony środowiska, podejmujący eksploatację złóż kopaliny lub prowadzący tę eksploatację jest obowiązany przedsiębrać środki niezbędne do ochrony zasobów złoża, jak również do ochrony powierzchni ziemi oraz wód powierzchniowych i podziemnych, sukcesywnie prowadzić rekultywację terenów poeksploatacyjnych oraz przywracać do właściwego stanu inne elementy przyrodnicze. Wydobywanie kopalin systemem odkrywkowym powoduje degradację powierzchni terenu i praktycznie prace rekultywacyjne po zakończonej eksploatacji w niewielkim stopniu łagodzą przeobrażenia spowodowane wydobywaniem kopalin. Istotne jest maksymalne wykorzystanie zasobów w granicach udokumentowania, a następnie skuteczna i właściwa, z punktu widzenia gospodarki przestrzennej i ochrony środowiska rekultywacja wyrobiska. Sposoby zagospodarowania terenów po wyrobiskach kruszyw naturalnych są następujące: • jeżeli są suche – ukształtowanie terenu w sposób możliwie naturalny, odtworzenie warstwy gleby, zalesienie lub wykorzystanie rolnicze. W szczególnych przypadkach możliwe jest wypełnienie wyrobiska odpadami obojętnymi Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 118 proGEO Sp. z o.o. • PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 119 jeżeli eksploatacja odbywała się poniżej zwierciadła wody – preferowana jest rekultywacja w kierunku wodnym tj. powstawanie oczek wodnych na cele rekreacyjne, kąpielisk, wędkowania itp. Podziemna eksploatacja złóż kopalin powoduje powstawanie wielu problemów środowiskowych na obszarach i terenach górniczych. Skutki podziemnej eksploatacji górniczej na powierzchnię terenu obserwuje się jako wpływy: • bezpośrednie – pochodzące od wybierania złoża i likwidowania pustki eksploatacyjnej (deformacje ciągłe), • pośrednie, które związane są z odwodnieniem warstw czwarto- i trzeciorzędowych na skutek działalności górniczej (obniżenia), • dynamiczne spowodowane wstrząsami górniczymi. Na obszarze prawie całej gminy Polkowice występują złoża rud miedzi, w których pierwiastkami towarzyszącymi są między innymi: srebro, ale także cynk, ołów, kobalt, nikiel, wanad i molibden. Ponad złożem rud miedzi „Sieroszowice” zalega natomiast złoże soli kamiennej. W granicach gminy występują następujące koncesjonowane i eksploatowane złoża rud miedzi: - „Lubin-Małomice” – zlokalizowane w południowo-wschodniej części gminy; - „Polkowice” – zlokalizowane w środkowej, zachodniej i południowo-zachodniej części - gminy; - „Radwanice-Wschód” – niewielki fragment złoża zlokalizowany jest w zachodniej części gminy; - „Rudna” – zlokalizowane w środkowej i północno-wschodniej części gminy; - „Sieroszowice” – zlokalizowane w północno-zachodniej części gminy. Eksploatacja górnicza złoża rud miedzi w granicach administracyjnych Gminy Polkowice prowadzona jest przez KGHM Polska Miedź S.A.: • Oddział Zakłady Górnicze „Polkowice – Sieroszowice” w Kaźmierzowie, • Oddział Zakłady Górnicze Rudna w Polkowicach, • Oddział Zakłady Górnicze „Lubin” w Lubinie. W północno-wschodniej części gminy (na północ od OUOW „Żelazny Most”) występuje ponadto nieeksploatowane, lecz rozpoznane szczegółowo złoże rud miedzi „Retków” (udokumentowane w kategorii C1 i C2). Przedsiębiorca górniczy otrzymał decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach na rozpoznawanie i poszukiwanie złóż rud miedzi na obszarze „Retków-Ścinawa”, obejmującym swoim zasięgiem nieeksploatowane złoże „Retków” oraz obszary położone na północ i wschód od niego [2]. Poza złożami rud miedzi i soli kamiennej w gminie Polkowice udokumentowano także złoża kruszyw naturalnych (piaski i żwiry) - „Guzice II”, zlokalizowane na zachód od miejscowości Guzice oraz Żelazny Most (eksploatowane okresowo). Udokumentowano również złoże piasku podsadzkowego „Sucha Górna”, zlokalizowane na zachód od miejscowości Sucha Górna, na granicy gmin Polkowice, Radwanice i Jerzmanowa (nie jest obecnie eksploatowane). 6.5.1 Cel średniookresowy do 2020 roku Racjonalna gospodarka zasobami złóż kopalin i rekultywacja terenów poeksploatacyjnych. 6.5.2 Kierunki działań - Zapobieganie konfliktom społecznym na tle ewentualnej przyszłej eksploatacji złóż występujących w granicach i w otoczeniu Gminy Polkowice. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 119 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 120 - Ochrona zasobów surowców energetycznych. - Zabezpieczenie cennych gospodarczo złóż kopalin. - Współdziałanie między poszczególnymi organami administracji geologicznej i organami nadzoru górniczego. 6.5.3 Działania do realizacji w latach 2016 – 2020 L.p. Przedsięwzięcie Jednostka realizująca Lata realizacji od 6.5 do Koszty Źródła finansowania [zł] Gospodarowanie zasobami geologicznymi 1. Uwzględnienie w opracowaniach planistycznych wszystkich udokumentowanych złóż kopalin, ujęć wód podziemnych w granicach udokumentowanych stref i obszarów ochronnych zbiorników wód podziemnych i ich ochrona przed trwałym zainwestowaniem Gmina stałe brak nie dotyczy 2. Ochrona i racjonalna gospodarka złożami kopalin, w tym zapobieganie i minimalizacja nowych oddziaływań górniczych przedsiębiorcy stałe brak danych środki własne Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 120 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 121 6.6 Wykorzystanie energii odnawialnej Odnawialne źródła energii OZE należą do grupy „czystych”, których wykorzystanie umożliwia poprawę stanu środowiska naturalnego. Zainteresowanie energią alternatywną nastąpiło na skutek: - wyczerpywania się zasobów nieodnawialnych (węgiel, ropa, gaz); - powszechności dostępu do źródeł energii konwencjonalnej; - dążenia poprawy stanu środowiska naturalnego. Za odnawialne źródło energii (OZE) uważa się źródło wykorzystujące w procesie przetwarzania energię: wiatru, promieniowania słonecznego, geotermalną, fal morskich, spadku rzek oraz energię pozyskaną z biomasy, biogazu wysypiskowego, a także biogazu powstałego w procesach odprowadzania lub oczyszczania ścieków albo rozkładu szczątek roślinnych i zwierzęcych. Energię zasobów odnawialnych pozyskujemy z przemiany: - promieniowania słonecznego (zakres cieplny lub ogniwa fotowoltaiczne); - małej energetyki wodnej (hydroenergia rzek); - wiatru; - spalanie biomasy; - geotermii (tzw. gorących źródeł). Racjonalne wykorzystywanie energii ze źródeł odnawialnych jest jednym z komponentów zrównoważonego rozwoju. Wzrost ich udziału w bilansie paliwowo - energetycznym przyczynia się do poprawy efektywności wykorzystania i oszczędności zasobów surowców energetycznych oraz stanu środowiska. Polityka energetyczna Polski do 2030 roku jest aktualnym dokumentem strategicznym w zakresie rozwoju energetyki państwa. Jej podstawowym celem jest zapewnienie osiągnięcia przez Polskę w 2020 r. co najmniej 15% udziału energii z odnawialnych źródeł w zużyciu energii finalnej brutto, w tym co najmniej 10% udziału energii odnawialnej zużywanej w transporcie. Wzrost wykorzystania OZE wynika także z dyrektywy 2009/28/WE w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych. Progres wykorzystania OZE w Polsce związany jest przede wszystkim z potrzebą ograniczenia obciążeń środowiska, jak również skłania do zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego kraju [49]. Średni wskaźnik produkcji energii ze źródeł odnawialnych w Unii Europejskiej wynosi 5,8% w ogólnej produkcji energii. Dla Polski wskaźnik ten wynosi 2,8%. W strukturze źródeł energii odnawialnej dominuje energia z biomasy, następnie energia wodna i pozostałe źródła. Szansą dla regionu będzie wykorzystanie alternatywnych źródeł energii, związanych z lokalną bazą surowców. Coraz częściej korzysta się w indywidualnych kotłowniach z energii biomasy (zrębki drewna, słoma). Do celów energetycznych może być wykorzystywana także energia takich roślin jak wierzba czy malwa pensylwańska oraz biogaz powstający w wyniku fermentacji odpadów z produkcji zwierzęcej. Powiat Polkowicki opracował i wdraża Program Poszanowania Energii i Wspierania Wykorzystania Źródeł Odnawialnych na lata 2009-2015 [42]. Województwo dolnośląskie może poprawić swoją efektywność energetyczną m.in. poprzez [50]: wykorzystanie możliwości zagospodarowania odpadów na cele energetyczne; promowanie działań, które służą obniżaniu energochłonności, także z wykorzystaniem usług energetycznych (tzn. termomodernizacja budynków użyteczności publicznej oraz budynków mieszkalnych, energooszczędne urządzenia i instalacje, które są wykorzystywane w procesach przemysłowych, odzysk energii w procesach przemysłowych oraz ograniczenia strat sieciowych); wykorzystanie OZE, w tym rozwój energetyki rozproszonej (zwłaszcza na terenach wiejskich); Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 121 proGEO Sp. z o.o. - PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 122 wprowadzenie rozwiązań wysokosprawnej kogeneracji oraz zasad zrównoważonego transportu. Energia odnawialna w gminie Polkowice Na terenie Gminy Polkowice podjęto następujące działania związane z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii: • zamontowano zewnętrzne hybrydowe instalacje solarno-wiatrowe do oświetlenia ulic (4 szt.), • zainstalowano oświetlenie oraz panele reklamowe na wiatach autobusowych zasilane instalacją solarną (4 szt.), • świetlice wiejskie w miejscowościach Pieszkowice, Dąbrowa i Biedrzychowa wyposażono w pompy ciepła oraz solary (do podgrzewania ciepłej wody użytkowej oraz ogrzewania pomieszczeń) [5], • zainstalowano pompy ciepła w remizie OSP w Nowej Wsi Lubińskiej oraz Kaplicy cmentarnej w Polkowicach. Zarządca zasobów komunalnych i publicznych Gminy - Przedsiębiorstwo Gospodarki Mieszkaniowej i Komunikacji Miejskiej w Polkowicach (PGMiKM) w najbliższych latach planuje montaż instalacji OZE (np. panele fotowoltaiczne, gruntowe wymienniki ciepła) w kilku obiektach (m.in. budynki mieszkaniowe, biurowe i sportowe). Oprócz tego rozważana jest możliwość wybudowania farmy fotowoltaicznej o mocy 2MW, która miałaby zapewnić energię dla autobusów z napędem elektrycznym dla komunikacji miejskiej w Polkowicach oraz dla samochodów służbowych z napędem elektrycznym w PGM i KM w Polkowicach Od 2009 r. Burmistrz Polkowic przy współudziale Fundacji Zielony Feniks organizuje Forum Ekoenergetycznego w Polkowicach. Podczas Forum organizowany jest konkurs fotograficzny dla mieszkańców Gminy Polkowice pn. „Energia odnawialna w obiektywie”, od 2013 r. konkurs kontynuowany jako plastyczno-fotograficzny ”Sposób na energię odnawialną”. Konkurs skierowany jest do mieszkańców gminy Polkowice i jest kontynuacją konkursu fotograficznego „Energia odnawialna w obiektywie”. Celem konkursu jest m. in. promocja wykorzystywania odnawialnych źródeł energii. Przedmiotem konkursu są prace fotograficzne w formie zdjęć lub prace plastyczne, przedstawiające praktyczne wykorzystanie odnawialnych źródeł energii (np. biomasy, wody, wiatru, słońca lub energii wnętrza Ziemi) oraz pokazujące technologie przyjazne środowisku - ich sposób działania oraz wpływ na przyrodę. W 2015 r. spółka Consus Carbon Engineering wykonała opracowanie pn. Plan Gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Polkowice (PGN). Plan ten jest dokumentem strategicznym, w którym wyznaczono kierunki działań służące rozwojowi gospodarki niskoemisyjnej na terenie gminy w perspektywie do roku 2022. Obejmuje on działania inwestycyjne i nieinwestycyjne w sektorach takich jak: budownictwo, energetyka i oświetlenie, transport publiczny i prywatny, gospodarka przestrzenna oraz edukacja ekologiczna. W założeniu Realizacja PGN ma się przyczynić do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych, poprawy efektywności energetycznej oraz zwiększenia wykorzystywania źródeł energii odnawialnej. Realizacja działań ujętych w Planie powinna także spowodować ograniczenie niskiej emisji na terenie gminy. W PGN zawarto następujące cele: Cel strategiczny: Poprawa jakości powietrza i ograniczenie emisji gazów cieplarnianych na terenie Gminy Polkowice. Cele szczegółowe: Cel szczegółowy 1: Poprawa efektywności energetycznej; Cel szczegółowy 2: Zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych; Cel szczegółowy 3: Ograniczenie emisji z transportu; Cel szczegółowy 4: Ograniczenie niskiej emisji do powietrza z obszaru gminy. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 122 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 123 6.6.1 Cel średniookresowy do 2020 roku Promocja i wspomaganie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych (OZE) Kierunki działań - Wprowadzenie źródeł energii w większym stopniu opartych na OZE (np. pompy ciepła, panele fotowoltaiczne, źródła zasilane biogazem). - Prowadzenie działań informacyjnych i promocyjnych związanych z zachęcaniem mieszkańców i przedsiębiorców z terenu gminy do poprawienia efektywności energetycznej w posiadanych budynkach i wykorzystaniu energii z OZE. - Poszukiwanie środków dla realizacji inwestycji z zakresu poprawy efektywności energetycznej i odnawialnych źródeł energii na terenie gminy; - Promowanie najlepszych projektów dotyczących wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych i niekonwencjonalnych; 6.6.2 Działania do realizacji w latach 2016 – 2020 L.p. 6.6 1. 2. 3. Jednostka realizująca Przedsięwzięcie Lata realizacji od do Koszty [zł] źródło finansowania Wykorzystanie energii odnawialnej Podnoszenie efektywności energetycznej w istniejących budynkach publicznych i komunalnych oraz w ramach eksploatacji oświetlenia drogowego, poprzez montaż instalacji wykorzystujących OZE (np. panele fotowoltaiczne, gruntowe wymienniki ciepła) oraz termomodernizację Wprowadzenie w nowych obiektach źródeł energii w większym stopniu opartych na OZE Prowadzenie działań informacyjnych i promocyjnych związanych z zachęcaniem mieszkańców i przedsiębiorców z terenu gminy do poprawienia efektywności energetycznej w posiadanych budynkach i wykorzystaniu energii z OZE 4. Podnoszenie efektywności energetycznej w istniejących budynkach mieszkalnych poprzez termomodernizację oraz wymianę okien i drzwi w tym realizacja Programu poszanowania energii 5. Realizacja projektów OZE (elektrownie fotowoltaiczne, pompy ciepła, źródła zasilane biogazem itp.) Gmina, PGMiKM stałe brak danych Budżet Gminy, środki zewnętrzne** Gmina stałe brak danych Budżet Gminy, środki zewnętrzne** Gmina stałe brak danych Budżet Gminy, środki zewnętrzne** stałe brak danych środki inwestorów prywatnych, Budżet Gminy stałe brak danych* Budżet Gminy, środki zewnętrzne** środki inwestorów prywatnych Gmina, Inwestorzy prywatni, Spółdzielnia Mieszkaniowa „CUPRUM” Wspólnoty mieszkaniowe Inwestorzy prywatni, GminaPGMiKM, Wspólnoty mieszkaniowe, Spółdzielnia Mieszkaniowa „CUPRUM” * według PGN szacowane wydatki na jego realizację w działach budownictwo i energetyka wyniosą ok. 131 mln zł. Znaczna część tych projektów zawiera działania polegające na zastosowaniu OZE. ** środki WFOŚiGW, NFOŚiGW, środki unijne, stowarzyszeń itp. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 123 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 124 7. POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO 7.1 Jakość powietrza atmosferycznego Zgodnie z zapisami ustawy Prawo ochrony środowiska dla obszarów, w których stwierdzone zostało przekroczenie poziomów dopuszczalnych i docelowych zanieczyszczeń powietrza, istnieje obowiązek wykonania działań naprawczych w formie Programu ochrony powietrza (POP). Zadania te wykonują zarządy województw, opracowując projekt programu, który jest następnie przyjmowany uchwałą sejmiku województwa i stanowi akt prawa miejscowego. Uchwałą nr XLVI/1544/14 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z dnia 12.02.2014 r. przyjęto POP dla województwa dolnośląskiego. Program obejmuje wszystkie strefy i zanieczyszczenia, dla których stwierdzone zostały przekroczenia poziomów dopuszczalnych lub docelowych substancji w powietrzu za 2011 r. [55]. Na podstawie klasyfikacji stref województwa dolnośląskiego za lata 2010 – 2011, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu stwierdził potrzebę opracowania programów naprawczych ze względu na ochronę zdrowia ludzi dla wszystkich 4 stref województwa, w tym dla strefy dolnośląskiej (kod strefy: PL0204) - ze względu na przekroczenia norm stężeń substancji takich jak: pył zawieszony PM10, benzo(a)piren, arsen, ozon. Pył zawieszony, zarówno PM10 jaki i PM2,5, jest mieszaniną bardzo drobnych cząstek stałych i ciekłych, które mogą pochodzić z emisji bezpośredniej (pył pierwotny) lub też powstają w wyniku reakcji między substancjami znajdującymi się w atmosferze (pył wtórny). W skład pyłu wchodzą głównie węgiel organiczny i elementarny, materia mineralna, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) – w tym benzo(a)piren metale ciężkie takie jak: ołów, kadm, nikiel, arsen i inne, jony sodu, potasu, wapnia, magnezu, jony amonowe, siarczany, azotany, chlorki, dioksyny i furany. Źródła pyłu zawieszonego w powietrzu można podzielić na naturalne i antropogeniczne. Naturalne to przede wszystkim: pylenie roślin, erozja gleb, wietrzenie skał, aerozol morski. Wśród antropogenicznych wymienić należy: - źródła przemysłowe (energetyczne spalanie paliw i źródła technologiczne), - transport samochodowy (pył ze ścierania oraz pył unoszony), - spalanie paliw w sektorze bytowo-gospodarczym. Największe zawartości frakcji PM2,5 w TSP (pył zawieszony całkowity) występują w Polsce w przypadku procesów produkcyjnych (ok. 54%), oraz w sektorze komunalnobytowym (ok. 35%). Analizując udział frakcji pyłu PM2,5 w pyle zawieszonym PM10 warto zwrócić uwagę, że jest on największy przy transporcie drogowym, gdzie stanowi ok. 90%. Znaczna część emisji pyłu z transportu drogowego pochodzi z procesów innych niż spalanie paliw, takich jak: ścieranie opon i hamulców oraz ścieranie nawierzchni dróg i unoszenie. W zależności od źródła emisji pył PM2,5 stanowi od 60 do ponad 90% pyłu PM10. Reszta pyłu PM10 stanowi pył emitowany pierwotnie ze źródeł lub większe cząstki mineralne. Według rocznych raportów Krajowego Ośrodka Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBiZE) największy udział w emisji pyłów drobnych i bardzo drobnych ma sektor spalania paliw poza przemysłem, czyli miedzy innymi indywidualne ogrzewanie budynków. Benzo(a)piren jest głównym przedstawicielem wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA), których źródłem mogą być silniki spalinowe, spalarnie odpadów, liczne procesy przemysłowe (np. produkcja koksu), pożary lasów, dym tytoniowy, a także wszelkie procesy rozkładu termicznego związków organicznych przebiegające przy niewystarczającej ilości tlenu. Nośnikiem benzo(a)pirenu w powietrzu jest pył, dlatego jego szkodliwe oddziaływanie jest ściśle związane z oddziaływaniem pyłu oraz jego specyficznymi właściwościami fizycznymi i chemicznymi. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 124 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 125 Naturalnym źródłem arsenu są erupcje wulkanów, a w mniejszym stopniu ługowanie skał osadowych i magmowych, falowanie powierzchni mórz, procesy mikrobiologiczne. Wśród źródeł antropogenicznych arsenu wymienia się: uboczną emisję w wyniku procesów wydobycia i hutnictwa rud metali nieżelaznych (miedź, nikiel), spalanie paliw kopalnianych, głównie węgła brunatnego i kamiennego (przy czym wielkość emisji zależy od zawartości arsenu w paliwie), oraz nawożenie gleb. W powietrzu arsen występuje głównie w formie nieorganicznej (w postaci pyłu), która jest bardziej szkodliwa od formy organicznej. Ozon to bezbarwny gaz, zawarty w powietrzu, którym oddychamy. Każda cząsteczka ozonu składa się z trzech atomów tlenu, jeden więcej niż cząsteczka tlenu. Dodatkowy atom tlenu sprawia, że ozon jest niezwykle reaktywny. Naturalnie ozon występuje w górnej części atmosfery ziemskiej, znanej jako stratosfera, która chroni Ziemię przed promieniowaniem ultrafioletowym pochodzącym od Słońca. Jednocześnie jest on obecny przy powierzchni Ziemi będąc składnikiem smogu miejskiego i szkodliwym zanieczyszczeniem powietrza. Ozon występujący przy powierzchni Ziemi tworzy się poprzez reakcje chemiczne pomiędzy lotnymi związkami organicznymi (NMLZO) i tlenkami azotu w obecności promieniowanie słonecznego. Program Ochrony Powietrza koncentruje się nie tylko na istotnych przyczynach występowania przekroczeń poziomów dopuszczalnych ww. zanieczyszczeń, lecz także na znalezieniu skutecznych i możliwych do zrealizowania działań, których wdrożenie spowoduje obniżenie poziomów tych zanieczyszczeń co najmniej do poziomów dopuszczalnych i docelowych, przy czym działania te powinny być uzasadnione finansowo i technicznie. W celu redukcji stężeń pyłu zawieszonego PM10, PM2,5 oraz B(a)P należy podjąć w Gminie Polkowice kroki skierowane na redukcję emisji pochodzącej przede wszystkim z ogrzewania indywidualnego, a także komunikacji. Działania w zakresie redukcji emisji powierzchniowej będą skierowane przede wszystkim na likwidację ogrzewania węglowego w obszarach przekroczeń. W przypadku arsenu działania powinny dotyczyć monitoringu stężeń w celu ustalenia faktycznego poziomu arsenu na terenie strefy. W marcu 2013 r. rada miejska w Polkowicach przyjęła Program Ograniczenia Niskiej Emisji dla miasta Polkowice na lata 2012-2020 (skrót PONE) [43], opracowany jako jedno z działań naprawczych wyznaczonych przez poprzedni Program ochrony powietrza dla stref na terenie województwa dolnośląskiego (strefa lubińsko-polkowicka), przyjęty przez Sejmik Województwa Dolnośląskiego w grudniu 2010 r. W ramach PONE wykonano inwentaryzację indywidualnych źródeł ogrzewania na terenie miasta Polkowice. Podczas procesu inwentaryzacji i ankietyzacji zgromadzono informacje dotyczące 297 posesji. W trakcie tych prac zidentyfikowano 215 budynków będących potencjalnymi źródłami niskiej emisji. W trakcie opracowywania PONE wykonano analizę konkurencyjności różnych przedsięwzięć modernizacyjnych, mających potencjalny wpływ na ograniczanie niskiej emisji. Przeanalizowano następujące zadania: • likwidacja indywidualnego źródła ciepła i przyłączenie do lokalnej sieci ciepłowniczej, • wymiana indywidualnego źródła ciepła w postaci kotła centralnego ogrzewania / wymianę kotła i instalacji centralnego ogrzewania (c.o.) i /lub ciepłej wody użytkowej (c.w.u.), • termomodernizacja budynków, • wykorzystanie alternatywnych źródeł ciepła (kolektorów słonecznych, pomp ciepła). Do analiz wpływu działań modernizacyjnych mających na celu zmniejszenie niskiej emisję na terenie Miasta Polkowice przyjęto, iż w budynku jednorodzinnym wymienione zostaną istniejące źródła ciepła na nowoczesne piece węglowe lub na piece gazowe wraz z montażem instalacji solarnej (opcjonalnie). Natomiast do analiz wpływu działań modernizacyjnych w budynku wielorodzinnym przyjęto, iż modernizacja będzie polegała na wymianie pieców węglowych kaflowych oraz starych Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 125 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 126 bojlerów elektrycznych na indywidualne, dwufunkcyjne piece gazowe z zamkniętą komorą spalania oraz budynki poddane zostaną procesowi termomodernizacji. W wyniku realizacji Programu osiągnięte zostaną efekty ekologiczne, polegające na zmniejszeniu emisji zanieczyszczeń PM10 o 3.250 kg do 2020 r. Do szacunku kosztów realizacji Programu przyjęto, że należy do 2020 r. wymienić źródła ciepła w 175 budynkach jednorodzinnych, w tym w 100 na nowoczesne piece węglowe, tradycyjne, a w 75 na piece gazowe, niskotemperaturowe i w 5, czyli wszystkich, budynkach wielorodzinnych. Prognozowane całkowite koszty realizacji Programu w latach 2012-2020 wynoszą 2,14 mln zł (opcja 1) lub 2,41 mln zł (opcja 2). Poważny i wciąż aktualny problem stanowi spalanie odpadów komunalnych i innych materiałów do tego nieprzeznaczonych w paleniskach domowych. W trakcie spalania śmieci w niskiej temperaturze (200-500°C) do atmosfery emitowane są między innymi: dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek węgla, a jako produkty uboczne powstają szczególnie groźne związki – dioksyny i furany, należące do grupy związków rakotwórczych. Z kolei coraz powszechniejsze opalanie domów drewnem może stać się istotnym źródłem emisji m.in. wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA). Burmistrz Gminy, jako organ ochrony środowiska, w zakresie ochrony jakości powietrza posiada uprawnienia i narzędzia o charakterze zobowiązująco–reglamentacyjnym, które umożliwiają kształtowanie sytuacji prawnej podmiotów oddziaływujących na środowisko bądź korzystających z niego, w tym osób fizycznych. Do tych uprawnień i narzędzi należą m.in.: - przyjmowanie zgłoszeń instalacji, z których emisja nie wymaga pozwolenia, mogących negatywnie oddziaływać na środowisko; - przyjmowanie informacji o posiadanych substancjach stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska; - decyzja w sprawie nałożenia obowiązku prowadzenia pomiarów emisji; - przyjmowanie określonych w ustawie Prawo ochrony środowiska wyników pomiarów, wykonywanych przez prowadzących instalacje; - decyzje ustalające wymagania w zakresie ochrony środowiska dotyczące eksploatacji instalacji, z których emisja nie wymaga pozwolenia; - zezwolenie na usunięcie drzew lub krzewów z terenu nieruchomości; - wydawanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach planowanych przedsięwzięć mogących zawsze lub potencjalnie negatywnie oddziaływać na środowisko; - wydawanie postanowień w sprawie obowiązku przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko dla planowanego przedsięwzięcia mogącego potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko. Zgodnie z artykułem 147 ustawy Prawo ochrony środowiska, prowadzący instalację oraz użytkownik urządzenia (także osoba fizyczna) są obowiązani do okresowych pomiarów wielkości emisji oraz pomiarów ilości pobieranej wody. Burmistrz może w drodze decyzji nałożyć na prowadzącego instalację lub użytkownika urządzenia dodatkowy obowiązek prowadzenia pomiarów wielkości emisji, jeżeli z przeprowadzonej kontroli wynika, że nastąpiło przekroczenie standardów emisyjnych. Ponadto, zgodnie z artykułem 363 ww. ustawy, Prezydent może w drodze decyzji nakazać osobie fizycznej, której działalność negatywnie oddziałuje na środowisko, wykonanie w określonym czasie czynności, które spowodują ograniczenie negatywnego oddziaływania (np. zabronić używania określonego rodzaju paliwa, nakazać ograniczenie hałasu itp.). Jeżeli osoba fizyczna nie dostosowała się do takiej decyzji, Burmistrz może wydać decyzję wstrzymującą użytkowanie instalacji lub urządzenia (art. 368). Co więcej, art. 379 ustawy uprawnia Burmistrza, do występowania w charakterze oskarżyciela publicznego w sprawach o wykroczenia przeciw przepisom o ochronie środowiska. Ustawa z dnia 17 lipca 2009 r. o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji (tekst jednolity Dz. U. 2013, poz. 1107) powołała do życia Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 126 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 127 Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBIZE) wykonujący zadania związane z funkcjonowaniem Krajowego systemu bilansowania i prognozowania emisji, w tym prowadzenie Krajowej bazy o emisjach gazów cieplarnianych i innych substancji. W Krajowej bazie gromadzone są informacje na potrzeby m.in. sprawozdawczości w ramach systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych w Unii Europejskiej. Europejski System Handlu Emisjami (UE ETS) – znany także jako "wspólnotowy rynek uprawnień do emisji dwutlenku węgla (CO2)" lub system ETS, jest jednym z głównych instrumentów polityki energetyczno-klimatycznej Unii Europejskiej. Wprowadzony w 2005 r. system ETS jest pierwszym i największym systemem handlu emisjami CO2 na świecie, opartym na wiążącym krajowym i regionalnym ustawodawstwie (dyrektywa ETS Unii Europejskiej). Od 2012 r. odbywa się on głównie na giełdzie ICE w Londynie i EEX we Frankfurcie. Do końca 2012 r. emisja gazów cieplarnianych z instalacji objętych systemem dotyczyła wyłącznie dwutlenku węgla, natomiast od 1 stycznia 2013 r. obejmuje również inne gazy cieplarniane, w tym: podtlenek azotu (N2O) i perfluorowęglowodory (PFCs). Realizacja ETS podzielona jest na okresy rozliczeniowe – pierwszy w latach 20052007, drugi w latach 2008-2012, a obecnie trzeci: 2013-2020. Czwarty okres przypadnie na lata 2021-2028 r. Pozwolenia na emisję są przyznawane krajom, a następnie instalacjom, bezpłatnie oraz na aukcjach. Jak dotąd z każdym kolejnym okresem rozliczeniowym malała liczba tych bezpłatnych. Jeśli dany emitent przekroczy wyznaczony mu poziom emisji, musi dokupić na rynku pozwolenia, by móc prowadzić produkcję. Jeśli wypracuje emisyjną nadwyżkę, może sprzedać niewykorzystane pozwolenia na rynku. Europejski System Handlu Emisjami ma skłonić zakłady przemysłowe do inwestowania w technologie, które emitują do atmosfery mniej CO2, aby uniknąć wysokich kosztów uprawnień, a państwom UE pomóc zmniejszyć emisję i jednocześnie zapewnić rozwój gospodarczy i nowe miejsca pracy. Na liście instalacji ze wstępnymi przydziałami bezpłatnych uprawnień do emisji (strona MŚ: http://www.mos.gov.pl/g2/big/2012_01/8457ee3446ff7582b70aa953488295d3.pdf) znalazł się jeden zakład przemysłowy z Gminy Polkowice - Energetyka sp. z o.o. Elektrociepłownia EC-2 Polkowice. Cele UE do 2020 r. w zakresie klimatu i energii są następujące: redukcja emisji gazów cieplarnianych o 20% w stosunku do poziomu z 1990 r., 20% udział energii ze źródeł odnawialnych i wzrost efektywności energetycznej o 20%. Dla osiągnięcia wspólnego celu 20/20/20 Polska zobowiązała się do redukcji emisji CO2 o 14% (w stosunku do 2005 r.), wzrostu udziału energii ze źródeł odnawialnych do 15% oraz zmniejszenia zużycia energii pierwotnej do poziomu ok. 96 Mtoe (1 mln toe (ton oleju ekwiwalentnego) = 11,63 MWh) [9]. Tak więc, poza działaniami nastawionymi na redukcję emisji zanieczyszczeń i gazów cieplarnianych do powietrza, nieodłącznymi elementami działań na rzecz ochrony powietrza i klimatu jest dążenie do poprawy efektywności energetycznej oraz wzrostu wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych. Unijną pomocą w latach 2014-2020 zostaną objęte m.in.: • realizacja strategii niskoemisyjnych dla obszarów miejskich, na którą ma być przeznaczone znacznie więcej środków niż w do tej pory, • rozwój przyjaznych dla środowiska i niskoemisyjnych systemów transportu miejskiego oraz promowanie mobilności miejskiej zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju, • ochrona środowiska miejskiego, rekultywacja terenów poprzemysłowych oraz redukcja zanieczyszczeń powietrza, a także działania wspierające rewitalizację. Gminy, które w nowej perspektywie finansowej 2014-2020 chcą pozyskać środki m.in. na działania w zakresie termomodernizacji budynków czy na wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii, muszą posiadać plany gospodarki niskoemisyjnej. PGN może również pomóc w ubieganiu się o finansowanie działań z innych komplementarnych źródeł: Programu działań na rzecz środowiska i klimatu (LIFE) w latach 2014-2020, funduszy EOG oraz środków krajowych z NFOŚiGW. PGN to dokument strategiczny, którego celem jest określenie wizji rozwoju gminy (lub kilku gmin) w kierunku gospodarki niskoemisyjnej. Jego kluczowym elementem jest wyznaczenie celów strategicznych i szczegółowych, realizujących określoną wizję. Powinny one być: sprecyzowane, wymierne, ambitne, realne Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 127 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 128 i określone w czasie. Głównym celem PGN jest ograniczenie emisji i musi być on jasno i mierzalnie zdefiniowany. Plan ma również za zadanie określić, jak gmina zrealizuje wyznaczone cele. Należy więc opisać działania planowane (inwestycyjne i nieinwestycyjnie), sposób ich finansowania oraz metodę monitoringu realizacji planu w kolejnych latach (co najmniej na okres 2014-2020, z możliwością wydłużenia perspektywy czasowej). Koncepcja lokalnych PGN ma nawiązywać do Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej, którego założenia przygotowane zostały przez Ministerstwo Gospodarki i Ministerstwo Środowiska, a następnie przyjęte przez Radę Ministrów w dniu 16 sierpnia 2011 r. Pod koniec 2014 r. przystępowano do przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko dla ww. dokumentu. Przygotowanie NPRGN wynika z potrzeby transformacji polskiej gospodarki w kierunku niskoemisyjnym, co w dłuższej perspektywie pozwoli na stworzenie modelu nowoczesnej materiało- i energooszczędnej gospodarki, zorientowanej na innowacyjność, konkurencyjnej i niezależnej energetycznie. W efekcie opracowania NPRGN powstanie zestaw działań i kierunków interwencji skierowanych bezpośrednio i pośrednio na redukcję emisji gazów cieplarnianych, a także instrumentów, które wspomogą uczestników realizacji Programu (przedsiębiorców wszystkich sektorów gospodarki, samorządy terytorialne, organizacje pozarządowe i otoczenia biznesu, gospodarstwa domowe) w przechodzeniu na gospodarkę niskoemisyjną. Jak wspomniano w poprzednim rozdziale Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Polkowice został opracowany pod koniec 2015 roku. Obecnie projekt ten oczekuje na uchwalenie przez Radę Miejską w Polkowicach. Przy opracowywaniu kierunków działań w niniejszym rozdziale brano pod uwagę cele i zadania określone w tym opracowaniu. Istotnym dokumentem służącym kreowaniu lokalnej polityki energetycznej są również założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwo gazowe. Opracowanie takich planów przez gminy wynika z przepisów Prawa Energetycznego. Prawo to zobowiązuje gminę do racjonalnego zaplanowania zaopatrzenia w energię oraz jej wykorzystania. Nieodłączną częścią nowotworzonych i już istniejących planów, bądź założeń do tych planów, a także innych dokumentów gminnych, związanych z bezpieczeństwem energetycznym (np. Miejskie Audyty Energetyczne), powinny być plany gospodarki niskoemisyjnej zawierające działania realizujące cele energetyczne Unii Europejskiej [52]. 7.1.1 Cel średniookresowy do 2020 roku Poprawa jakości powietrza poprzez sukcesywną redukcję emisji zanieczyszczeń. 7.1.2 Kierunki działań - Wdrażanie Programu Ograniczania Niskiej Emisji. - Wdrażanie Planu gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Polkowice. - Podejmowanie wszelkich działań wpływających na zmniejszenie emisji zanieczyszczeń, celem dotrzymywania standardu jakości powietrza w związku ze zmniejszającym się corocznie marginesem tolerancji. - Wspieranie działań inwestycyjnych w zakresie ochrony powietrza podejmowanych przez podmioty gospodarcze. - Eliminowanie emisji zanieczyszczeń przemysłowych na terenie Gminy. - Zapewnienia jak największego udziału dostaw niskoemisyjnego ciepła sieciowego do jak największej liczby odbiorców (przy maksymalnym ograniczeniu indywidualnych źródeł ciepła opartych na paliwach kopalnych). - Wprowadzenie energooszczędnych rozwiązań do transportu i budownictwa oraz wspieranie technologii niskoemisyjnych. - Zakaz spalania odpadów komunalnych w indywidualnych źródłach grzewczych. - Poprawa niezawodności i zapewnienie dywersyfikacji dostaw energii elektrycznej, cieplnej i gazowej. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 128 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 129 - Zmniejszenie strat energii, zwłaszcza cieplnej, w obiektach mieszkalnych i usługowych poprzez poprawę parametrów energetycznych budynków (termomodernizacja). - Ograniczenie emisji i obniżenie zużycia energii w obiektach użyteczności publicznej i sektorze mieszkaniowym. - Stwarzanie możliwości dla podejmowania działań z zakresu poprawy efektywności energetycznej przez osoby prywatne, spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe. - Wspieranie budownictwa energooszczędnego. - Upowszechnianie wiedzy nt. norm efektywności energetycznej jak PN 16001, ISO 14001 i ISO 5001. - Oszczędzanie energii elektrycznej przez gospodarstwa domowe. - Poprawa efektywności energetycznej w transporcie. - Realizacja polityki rządowej w zakresie wspierania inwestycji dotyczących odnawialnych źródeł energii. - Budowa małych i mikroźródeł energii. - Budowa elektrowni fotowoltaicznych, biogazowych oraz innych odnawialnych źródeł energii (OZE). - Zwiększenie udziału OZE w produkcji energii, z zachowaniem racjonalnych proporcji w stosunku do posiadanych zasobów i lokalnych uwarunkowań. - Budowa i modernizacja dróg oraz całego układu komunikacyjnego. - Modernizacja taboru, w tym rozwój energooszczędnych i niskoemisyjnych form transportu. - Preferowanie przy wydawanie licencji i zezwoleń na wykonywanie transportu drogowego osób lub rzeczy na terenie Gminy operatorów transportowych posiadających pojazdy niskoemisyjne. 7.1.3 Działania do realizacji w latach 2016 – 2020 L.p. Jednostka realizująca Przedsięwzięcie Lata realizacji od 7.1 do Koszty Źródła finansowania [zł] Jakość powietrza atmosferycznego Gmina, LSSE 2016– 2020 brak danych budżet Gminy, środki zewnętrzne**, środki LSSE Budowa i przebudowa dróg na terenie Gminy Gmina stałe brak danych budżet Gminy, środki zewnętrzne 3. Remonty bieżące dróg gminnych Gmina stałe brak danych budżet Gminy 4. Prowadzenie kontroli w zakresie przestrzegania przepisów ochrony środowiska i gospodarowania odpadami – dążenie do likwidacji problemu spalania odpadów poza instalacjami do tego przeznaczonymi Gmina, Straż Miejska stałe brak nie dotyczy 5. Prowadzenie działań popularyzujących i wspierających wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii w gminie Gmina stałe brak nie dotyczy 6. Budowa ścieżek rowerowych na terenie gminy Gmina stałe brak danych budżet Gminy, środki zewnętrzne**, 7. Wymiana starych i nieekologicznych źródeł cieplnych oraz zmiana struktury stosowanych do ogrzewania paliw w tym realizacja PONE* brak danych Budżet Gminy środki zewnętrzne**, środki właścicieli nieruchomości 1. Rozbudowa infrastruktury technicznej w Polkowickiej Podstrefie LSSE 2. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Gmina, właściciele nieruchomości 2016 – 2020 Strona 129 proGEO Sp. z o.o. L.p. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE Przedsięwzięcie Jednostka realizująca Lata realizacji od do Koszty 130 Źródła finansowania [zł] 8. Realizacja działań określonych w harmonogramie rzeczowo-finansowym PGN*** inwestorzy prywatni, GminaPGMiKM, Wspólnoty mieszkaniowe, realizatorzy PGN 2016-2020 ok. 224 mln środki własne, środki zewnętrzne**, środki realizatorów PGN 9. Modernizacja i rozbudowa istniejącego taboru komunikacji miejskiej w Polkowicach (autobusy spełniające normę Euro VI, autobusy elektryczne) GminaPGMiKM 2016-2020 brak danych budżet Gminy, środki zewnętrzne** 10. Wymiana samochodów służbowych o napędzie spalinowym diesla na samochody ekologiczne z napędem elektrycznym GminaPGMiKM 2016-2020 brak danych budżet Gminy, środki zewnętrzne** * PONE - Program Ograniczenia Niskiej Emisji ** środki zewnętrzne WFOŚiGW, NFOŚiGW, środki unijne, stowarzyszeń itp. *** planowane działania obejmują m.in. poprawę efektywności energetycznej budynków, modernizację taboru komunikacyjnego, budowę i modernizację dróg, modernizację węzłów cieplnych, realizację instalacji OZE (farmy fotowoltaiczne, pompy ciepła, instalacje na biogaz) i inne. Gmina Polkowice planuje w najbliższym czasie zakup 6 niskopodłogowych autobusów o napędzie elektrycznym, które będą użytkowane przez Przedsiębiorstwo Gospodarki Mieszkaniowej i Komunikacji Miejskiej w Polkowicach (jednostka budżetowa). Pojazd tego typu był testowany na terenie miasta Polkowice w okresie od lipca do września 2015 r. Zakłada się, że zakup autobusów będzie możliwy przy wsparciu funduszami unijnymi z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Dolnośląskiego 2014-2020. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 130 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 131 7.2 Jakość wód powierzchniowych i podziemnych Działalność człowieka utrudnia osiągnięcie „dobrego stanu wód”, czyli tego najbardziej zbliżonego do stanu naturalnego. Państwa Członkowskie UE, w tym Polska, zostały zobowiązane do osiągnięcia dobrego stanu wód w Ramowej Dyrektywie Wodnej, której zapisy do prawa polskiego zostały implementowane ustawą Prawo wodne. Aby uzyskanie celu środowiskowego, jakim jest osiągnięcie „dobrego stanu wód” było możliwe, niezmiernie ważne jest wyeliminowanie lub ograniczenie istotnych problemów występujących w gospodarce wodnej. Do najważniejszych czynników obniżających jakość wód na obszarze gminy Polkowice są oddziaływanie OUOW „Żelazny Most”, zanieczyszczenia obszarowe (spływy powierzchniowe z użytków rolnych) oraz deponowanie odpadów w ciekach wodnych i na powierzchni terenu. Na stan wód może mieć wpływ także gospodarka wodno-ściekowa prowadzona w zakładach przemysłowych, w tym m.in. w Zakładach Górniczych „Rudna”, Zakładach Górniczych „Polkowice-Sieroszowice”. Jednak z uwagi na zamknięty obieg wód i ścieków oraz zastosowanie licznych metod ochrony środowiska wodnego (w tym m.in.: zabezpieczenie miejsc magazynowania odpadów) w powyższych zakładach, zagrożenie to jest obecnie zminimalizowane. Potencjalnym zagrożeniem są również zrzuty ścieków przemysłowych i komunalnych do wód, ale ze względu na pełne skanalizowanie Gminy, zagrożenie to jest minimalne[2]. Głównym celem Ramowej Dyrektywy Wodnej jest osiągnięcie do roku 2015 dobrego stanu ekologicznego i chemicznego w wodach powierzchniowych i dobrego stanu chemicznego i ilościowego w wodach podziemnych, chyba że ze względu na ważne aspekty ekonomiczne lub społeczne jest to niemożliwe. W przypadku wód powierzchniowych wyznaczonych jako silnie zmienione lub sztuczne części wód celem jest osiągnięcie dobrego potencjału ekologicznego i dobrego stanu chemicznego. Obowiązek budowy oczyszczalni ścieków i kanalizacji sanitarnej wynika z Traktatu Akcesyjnego, podpisanego przez Polskę 16 kwietnia 2003 r., który odwołuje się do Dyrektywy Rady Europejskiej 91/271/EWG z 21 maja 1991 r. dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych. Nałożyła ona na państwa UE obowiązek budowy do końca 2005 r. systemów kanalizacyjnych we wszystkich aglomeracjach o równoważnej liczbie mieszkańców (RLM) powyżej 2 000. Polska wynegocjowała przedłużenie czasu, w którym należy dostosować się do unijnych wymogów do 2015 r. W odpowiedzi na potrzebę wdrożenia zapisów dyrektywy przyjęto Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych. Uwzględniając wymagania zawarte w dyrektywie 91/271/EWG ustawa Prawo wodne nałożyła na aglomeracje o RLM > 2 000 obowiązek wyposażenia ich w sieci kanalizacyjne dla ścieków komunalnych wraz z oczyszczalniami ścieków. Ramy czasowe dla realizacji tego obowiązku określone zostały w aktualizacji KPOŚK z grudnia 2010 r. Jak wspomniano wcześniej Gmina Polkowice jest w pełni skanalizowana. Ścieki z poszczególnych miejscowości odprowadzane są do pięciu oczyszczalni zlokalizowanych na terenie gminy w Polkowicach, Komornikach, Moskorzynie, Suchej Górnej i Pieszkowicach oraz jednej znajdującej się w Rynarcicach (gmina Rudna). Do oczyszczalni w Polkowicach podłączonych jest 5 miejscowości: miasto Polkowice, Biedrzychowa, Sobin, Jędrzychów i Nowa Wieś Lubińska. Oczyszczalnia w Komornikach obsługuje również 5 miejscowości: Komorniki, Żuków, Trzebcz, Tarnówek i Dąbrowę. Do oczyszczalni w Moskorzynie odprowadzane są ścieki z 3 miejscowości: Kaźmierzowa, Moskorzyna i Guzic. Oczyszczalnie w Suchej Górnej i Pieszkowicach obsługują wsie w których są zlokalizowane. Natomiast ścieki z Żelaznego Mostu odprowadzane są do oczyszczalni w Rynarcicach na terenie gminy Rudna [44]. Obsługą sieci wodociągowej i kanalizacyjnej zajmuje się Przedsiębiorstwo Gospodarki Miejskiej sp. z o.o. w Polkowicach (PGM). Oprócz tego do 4 miejscowości na terenie Gminy Polkowice (Biedrzychowa, Sobin, Jędrzychów i Nowa Wieś Lubińska) Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 131 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 132 wodę pitną dostarcza Energetyka sp. z o.o. należąca do Grupy Kapitałowej KGHM Polska Miedź S.A. 7.2.1 Cel średniookresowy do 2020 roku Dążenie do osiągnięcia i utrzymania dobrego stanu i potencjału wód powierzchniowych i podziemnych. 7.2.2 Kierunki działań - Zwiększenie ochrony wód powierzchniowych poprzez likwidację niekontrolowanego odprowadzania ścieków w tym inwentaryzację źródeł zanieczyszczeń dopływających do wód powierzchniowych. - Zapewnienie ochrony wód podziemnych przed degradacją (zanieczyszczeniem) zwłaszcza głównych zbiorników wód podziemnych oraz stref ochrony ujęć wód podziemnych. - Ograniczanie i eliminacja zrzutów zanieczyszczeń z zakładów przemysłowych do wód powierzchniowych. - Ograniczenie i eliminacja zanieczyszczeń wód podziemnych i powierzchniowych w rejonie terenów poprzemysłowych. - Ograniczanie spływu zanieczyszczeń powierzchniowych z rolnictwa. - Uregulowanie systemu odprowadzania wód opadowych. - Kontrola przestrzegania przez zakłady przemysłowe norm prawnych i warunków pozwoleń wodno-prawnych. - Monitoring jakości wód powierzchniowych i podziemnych. - Zachowanie i przywracanie ciągłości ekologicznej cieków. 7.2.3 Działania do realizacji w latach 2016 – 2020 L.p. Przedsięwzięcie Jednostka realizująca Lata realizacji od 7.2 do Koszty Źródła finansowania [zł] Jakość wód powierzchniowych i podziemnych 1. Przebudowa rowu odprowadzającego wody deszczowe z „Nowych Polkowic” Gmina 2016-2019 brak danych budżet Gminy, środki zewnętrzne* 2. Renowacja kanalizacji sanitarnej i deszczowej na osiedlu Dąbrowskiego w Polkowicach PGM 2016-2020 ok. 4 500 000 budżet Gminy, środki zewnętrzne* 3. Zadania związane z bieżącym utrzymaniem sieci kanalizacji deszczowej, tj. przegląd i konserwację wylotów do rzek, badania laboratoryjne ścieków wprowadzanych do cieków wodnych, montaż urządzeń przeciwzalewowych, naprawę krat, skrzynek, pokryw i koryta odpływowego, mechaniczne czyszczenie wpustów ulicznych, przykanalików deszczowych i kolektorów, utrzymanie przepompowni wód deszczowych oraz monitorowanie kolektora głównego. PGM corocznie brak danych budżet Gminy * środki WFOŚiGW, NFOŚiGW, środki unijne, stowarzyszeń itp. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 132 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 133 7.3 Ochrona przed hałasem i polami elektromagnetycznymi (PEM) Hałas jest drugim największym problemem ekologicznym Unii Europejskiej, zaraz po zanieczyszczeniu powietrza. Oba są konsekwencją niekontrolowanej ekspansji ruchu samochodowego. Na hałas negatywnie wpływający na zdrowie jest narażony co trzeci mieszkaniec UE, natomiast co piąty jest narażony na nadmierny hałas nocą. Według niedawnego raportu Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), hałas może powodować uszkodzenia słuchu, choroby układy krążenia, trudności w uczeniu się (u dzieci) i zaburzenia snu. Problemy te pojawiają się po przekroczeniu 55 dB. Hałas powoduje produkcję hormonów stresu, co jest szczególnie niebezpieczne przy długich okresach ekspozycji. Dla ludzi żyjących przy drogach, gdzie średni poziom hałasu przekracza 65-70 dB, ryzyko choroby serca wzrasta średnio o 20% w porównaniu z mieszkańcami spokojniejszych osiedli. Raport przygotowany na zlecenie europejskiej federacji Transport & Environment w 2008 r. wskazuje, że hałas może być odpowiedzialny za 50 tys. ataków serca rocznie, a także 5% udarów w Europie. Ponadto, hałas może wpływać na rozwój płodu poprzez podwyższanie poziomu stresu u kobiety ciężarnej [64]. W polskim prawie preferowaną formą ochrony obiektów i obszarów przed hałasem, zgodnie z art. 179 rozporządzenia Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z 1999 r. w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie, były do tej pory ekrany akustyczne. Od pewnego czasu powstające wzdłuż dróg kilometry ekranów akustycznych budziły coraz większy sprzeciw mieszkańców i przedsiębiorców. Stanowią one bowiem nie tylko barierę w komunikacji z przyległymi działkami, ale również ograniczają możliwości skutecznego nasłonecznienia budynków i przewietrzenia ich otoczenia oraz zdecydowanie pogarszają walory krajobrazowe. Przede wszystkim jednak, w okresie boomu inwestycyjnego przed Mistrzostwami Euro 2012 problemem stały się bardzo wysokie koszty ochrony przed hałasem drogowym prowadzonej metodą stawiania ekranów akustycznych, sięgające nawet po kilkadziesiąt milionów złotych przy jednej inwestycji. Minister właściwy do spraw transportu od 2010 r. zgłaszał potrzebę zmiany ww. rozporządzenia poprzez podniesienie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku. Tymczasem ekrany nie są jedyną metodą walki z hałasem. W krajach zachodnich są stosowane przede wszystkim na terenach zamiejskich przy drogach szybkiego ruchu. Natomiast w miastach stosuje się przede wszystkim skuteczne ograniczenia prędkości (sprzyjające też znacznej redukcji ilości wypadków), wymuszane między innymi znacznie węższymi niż w Polsce pasami ruchu (2,25-2,75 m, podczas gdy w polskich miastach na ogół 3,30-3,50 m), stosowaniem redukujących hałas nawierzchni o wysokim standardzie utrzymania, prowadzeniem dróg wysokich klas w tunelach, wykopach lub na odpowiednio obudowanych wzniesieniach. Polityka transportowa kraju kładzie nacisk na przenoszenie ruchu na środki transportu mniej uciążliwe dla środowiska, w tym rozwój transportu zbiorowego i rowerowego oraz transportu intermodalnego towarów, ograniczającego ruch tranzytowy. Ta ostatnia kwestia spełnia szczególnie istotną rolę w polskich warunkach z uwagi na dynamicznie wzrastający ruch ciężarówek oraz brak efektywnej kontroli przestrzegania limitów wag w transporcie drogowym, na co zwróciła uwagę Najwyższa Izba Kontroli w raporcie z marca 2012 r. [66]. Z danych Instytutu Badawczego Dróg i Mostów wynika, że co trzecia ciężarówka poruszająca się po polskich drogach jest przeciążona. W październiku 2012 r., poprzez zmianę rozporządzenia w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (zmiana Dz. U. z 2012 r., poz. 1109), podniesione zostały dopuszczalne normy hałasu. Dopuszczalne długoterminowe poziomy hałasu w środowisku, służące opracowywaniu map akustycznych i Programów ochrony środowiska przez hałasem, zostały podniesione dla zabudowy wrażliwej na hałas (bez stref uzdrowisk i szpitali poza miastami) od 5 do 10 dB. Należy przy tym pamiętać, że miara natężenia dźwięku wyrażana w decybelach jest miarą logarytmiczną co oznacza, że np. 10-krotny wzrost natężenia dźwięku daje wzrost poziomu hałasu o 10 dB. Z chwilą podwyższenia norm, automatycznie Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 133 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 134 zmniejszyła się populacja osób zagrożonych ponadnormatywnym hałasem, szczególnie w mniejszych aglomeracjach. Tabela 7.1 Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku wyrażone wskaźnikami LDWN i LN, mającymi zastosowanie do prowadzenia długookresowej polityki w zakresie ochrony przed hałasem. (Na czerwono) zaznaczono stare poziomy dopuszczalne / na czarno wartości obecnie obowiązujące. Pole elektromagnetyczne (PEM) to pole elektryczne, magnetyczne lub elektromagnetyczne emitujące promieniowanie w zakresie częstotliwości 0 Hz - 300 GHz. Promieniowanie elektromagnetyczne jest naturalnym elementem przyrody, w którym ludzkość żyje od wieków i do którego organizm człowieka jest dostosowany. Jednak w związku z rosnącym zapotrzebowaniem na energię elektryczną, nieustannie rozwijającymi się technologiami bezprzewodowymi, a także zmianami w stylu pracy i zachowaniach społecznych, środowisko coraz bardziej poddawane jest działaniu sztucznych pól elektromagnetycznych tj. stacji bazowych telefonii komórkowej, nadajników radiowych, linii wysokiego napięcia i innych. Rozróżnia się następujące rodzaje sztucznych pól elektromagnetycznych w środowisku: • Pola eklektyczne i magnetyczne o niskiej częstotliwości, którego najbardziej znanymi źródłami są linie wysokiego napięcia, urządzenia elektryczne i komputery. Z punktu widzenia środowiska znaczenie mają linie i stacje elektroenergetyczne o napięciu znamionowym 110 kV, 220 kV i 400 kV. Rozkłady pól elektromagnetycznych występujących w otoczeniu linii są zależne od napięcia znamionowego linii prądu jaki przez te linie płynie oraz od konstrukcji linii; • Pola o wysokiej częstotliwości lub częstotliwości radiowej, których głównym źródłem są urządzenia radarowe, nadawcze stacje radiowe i telewizyjne, telefony komórkowe i ich stacje bazowe, grzejniki indukcyjne oraz urządzenia antywłamaniowe. Zgodnie z art. 123 ustawy Prawo ochrony środowiska oceny poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku i obserwacji zmian dokonuje w ramach państwowego monitoringu środowiska wojewódzki inspektor ochrony środowiska. Badania monitoringowe pól elektromagnetycznych prowadzane są w cyklu 3–letnim. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 134 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 135 7.3.1 Cel średniookresowy do 2020 roku Ochrona mieszkańców gminy przed szkodliwym wpływem hałasu i pól elektromagnetycznych 7.3.2 Kierunki działań - Realizacja zadań przewidzianych dla poprawy infrastruktury drogowej oraz organizacji ruchu w celu obniżenia emisji hałasu komunikacyjnego (w tym modernizacja sieci drogowej wraz z towarzyszącą infrastrukturą). - Modernizacja taboru transportu zbiorowego. - Promocja komunikacji zbiorowej oraz rowerowej, jako alternatywnych form transportu dla osób korzystających z samochodów. - Wprowadzenie pasów zieleni przy drogach, zieleni niskiej i wysokiej do wnętrz osiedlowych, instalowanie zabezpieczeń akustycznych przy trasach o największym natężeniu ruchu. - Działania modernizacyjne, m.in. stosowanie dźwiękochłonnych elewacji budynków, stosowanie stolarki okiennej o podwyższonym wskaźniku izolacyjności akustycznej w budynkach narażonych na ponadnormatywny hałas i nowobudowanych obiektach. - Właściwe kształtowanie linii zabudowy i brył powstających budynków w celu zminimalizowania wpływu hałasu drogowego. - Wyeliminowanie z użytkowania środków transportu, maszyn i urządzeń, z których emisja hałasu nie odpowiada przyjętym standardom. - Rozwój infrastruktury rowerowej. - Wyznaczanie na terenie miasta „obszarów ciszy”. - Lokalizowanie parkingów na obrzeżach miasta. - Prowadzenie badań pól elektromagnetycznych i gromadzenie danych o źródłach promieniowania elektromagnetycznego. - Preferowanie niskokonfliktowych lokalizacji źródeł pól elektromagnetycznych. 7.3.3 Działania do realizacji w latach 2016 – 2020 L.p. Jednostka realizująca Przedsięwzięcie 7.3 Lata realizacji od Koszty do [zł] Źródła finansowania Ochrona przed hałasem i PEM 1. Wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów poświęconych ochronie przed hałasem oraz oddziaływaniem PEM, w przypadku zaistnienia zagrożeń. Gmina 2016 – 2020 (stałe) brak nie dotyczy 2. Budowa ścieżek rowerowych na terenie gminy Gmina stałe brak danych budżet Gminy, środki zewnętrzne* 3. Utrzymanie nawierzchni w dobrym stanie technicznym - DK 3 Biedrzychowa Zarządca Dróg Krajowych 2017 60 000 różne źródła finansowania 4. Utrzymanie nawierzchni w dobrym stanie technicznym, wprowadzenie środków trwałego uspokojenia ruchu - DK 3 Polkowice (ul.Głogowska - od PCUZ do stadionu) Zarządca Dróg Krajowych 2017 155 000 różne źródła finansowania 5. Utrzymanie nawierzchni w dobrym stanie technicznym - DK 3 Polkowice (ul.Głogowska - rejon ROD Relaks i Marysieńka) Zarządca Dróg Krajowych 2017 115 000 różne źródła finansowania Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 135 proGEO Sp. z o.o. L.p. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE Przedsięwzięcie Jednostka realizująca Utrzymanie nawierzchni w dobrym stanie Zarządca technicznym, wprowadzenie środków Dróg 6. trwałego uspokojenia ruchu - DK 3 Krajowych Kaźmierzów * środki WFOŚiGW, NFOŚiGW, środki unijne, stowarzyszeń itp. Lata realizacji od do 2017 Koszty [zł] 80 000 136 Źródła finansowania różne źródła finansowania Analiza oddziaływania przeprowadzona w Prognozie oddziaływania na środowisko Programu ochrony środowiska przed hałasem dla województwa dolnośląskiego na lata 2013 – 2017 [45] wskazała na brak znaczącego oddziaływania zadań (nr 4, 5, 6 i 7 w/w tabeli) przedstawionych w Programie bezpośrednio na ludzi, jak i na walory przyrodnicze. Zidentyfikowano następujące kategorie oddziaływań, których celem jest ograniczenie hałasu drogowego pochodzącego od dróg krajowych: 1. utrzymanie nawierzchni w dobrym stanie technicznym: - na etapie realizacji zadania (prace wyłącznie w obrębie jezdni): emisja hałasu, emisja zanieczyszczeń powietrza(pyły, spaliny pochodzące z transportu oraz maszyn budowlanych), wytwarzanie odpadów ziemnych i budowlanych; - na etapie eksploatacji: polepszenie jakości klimatu akustycznego. 2. wprowadzenie środków trwałego uspokojenia ruchu: - ograniczenie emisji spalin, - wzrost bezpieczeństwa na drodze, - poprawa jakości klimatu akustycznego. Drobne i o niewielkim zasięgu przestrzennym oddziaływania mogą wystąpić okresowo w czasie prac realizacyjnych (prace budowlane, modernizacyjne). Niemniej jednak działania te nie będą realizowane na obszarach przyrodniczo cennych, lecz w dużej odległości od nich, dzięki czemu nie będą oddziaływały negatywnie na środowisko, a tym samym obszary cenne przyrodniczo. Pozostałe działania o charakterze prewencyjnym nie niosą za sobą negatywnego oddziaływania na środowisko. 7.4 Przemysł oraz bezpieczeństwo przeciwpożarowe i ekologiczne Zgodnie z art. 3 pkt. 23 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz. U. 2013, poz. 1232 z późn. zm.), mianem poważnej awarii określa się: „(…) zdarzenie, w szczególności emisja, pożar lub eksplozja, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem”. Zgodnie z art. 246. ww. ustawy w przypadku wystąpienia poważnej awarii „wojewoda, poprzez komendanta wojewódzkiej Państwowej Straży Pożarnej i wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska, podejmuje działania i zastosuje środki niezbędne do usunięcia awarii i jej skutków, określając w szczególności związane z tym obowiązki administracji i podmiotów korzystających ze środowisk (…).” W przypadku wystąpienia poważnej awarii zgodnie z art. 247 wyżej cytowanej ustawy, WIOŚ może m.in. w drodze decyzji zarządzić przeprowadzenie odpowiednich badań, które mają na celu określenie przyczyn, przebiegu oraz skutków awarii. 10 października 2013 r. wydano Rozporządzenie Ministra Gospodarki ws. rodzajów i ilości substancji, których znajdowanie się w zakładzie decyduje o zaliczeniu go do zakładów o zwiększonym ryzyku (ZZR) albo zakładów o dużym ryzyku (ZDR) wystąpienia poważnej awarii (Dz. U. 2013 poz. 1479). Prowadzący zakład o dużym ryzyku jest obowiązany do opracowania wewnętrznego planu operacyjno-ratowniczego, a w razie zagrożenia awarią przemysłową lub jej wystąpienia - do niezwłocznego przystąpienia do jego realizacji. Wewnętrzny plan operacyjno-ratowniczy obejmuje teren zakładu. Dolnośląski Komendant Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 136 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 137 Wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej, na podstawie informacji przedstawionych przez prowadzącego zakład stwarzający zagrożenie wystąpienia awarii przemysłowej, sporządza zewnętrzny plan operacyjno-ratowniczy dla terenu narażonego na skutki awarii przemysłowej, położonego poza zakładem o dużym ryzyku. Na terenie Gminy Polkowice zlokalizowany jest jeden podmiot zaliczony do grupy zakładów o dużym prawdopodobieństwie powstania poważnej awarii przemysłowej (ZZR) MINOWA-KSANTE Sp. z o.o. w Polkowicach Substancje niebezpieczne znajdują się także na terenie wielu innych zakładów przemysłowej w okolicy np. KGHM Polska Miedź S.A. Oddział Rudna Polkowice, KGHM Polska Miedź S.A. obszar Górniczy Polkowice II oraz firm zlokalizowanych na terenie Legnickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej (VW Motor Polska, Sitech Sp. z o.o., CCC Faktory, Royal Europa, Sanden Manufacturing Polska Sp. z o.o.). Zgodnie z informacjami Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej w Polkowicach w przypadku w przypadku awarii zbiornika „Żelazny Most” (np. przerwanie wałów), odpady poflotacyjne mogą zatopić okoliczne miejscowości falą o wysokości do 6 m. Zagrożonych w takim przypadku może być ok. 800 osób z terenu Gminy Polkowice (Tarnówek, Komorniki, Żuków). Stopień zagrożenia Gminy (HG) wynosi 7,81 co kwalifikuje ją do IV stopnia zagrożenia (w skali pięciostopniowej). Wskaźnik ten jest najwyższy spośród wszystkich gmin powiatu polkowickiego (średnio 5,76, najniższy Gmina Gaworzyce - 4,61) [38]. 7.4.1 Cel średniookresowy do 2020 roku Wzmacnianie ochrony przed zagrożeniami naturalnymi i gotowości do usuwania ich skutków oraz ograniczanie ryzyka wystąpienia poważnych awarii przemysłowych i transportowych. 7.4.2 Kierunki działań - Zwiększanie retencyjności zlewni oraz efektywności urządzeń zabezpieczenia przeciwpowodziowego i struktur organizacyjnych ograniczających skutki powodzi (budowa, modernizacja, zarządzanie). - Właściwe zagospodarowanie przestrzenne terenów zagrożonych zjawiskami przyrodniczymi, w tym powodziami i suszami oraz uwzględnienie wymagań zawartych w ocenach zagrożenia i ryzyka powodziowego. - Poprawa odbudowy biologicznej i renaturyzacja cieków i innych akwenów wodnych. - Budowa zintegrowanego systemu alarmowego i informacyjnego (o zagrożeniach). - Organizacja systemów wczesnego ostrzegania i prognozowania zagrożeń. - Zwiększenie przepustowości koryt m.in. przez modernizację kanałów powodziowych, czyszczenie i udrożnienie koryt rzek i międzywali. - Utrzymanie w sprawności technicznej istniejących obiektów infrastruktury przeciwpowodziowej i zbiorników (wałów, koryt rzecznych, potoków i kanałów oraz zabudowy towarzyszącej). - Realizacja działań przestrzennych zatrzymujących wody deszczowe w miejscach ich opadu, poprzez: podnoszenie lesistości zwiększającej retencyjność; przekształcanie gruntów ornych w użytki zielone; racjonalną gospodarka wodami opadowymi na terenach silnie zurbanizowanych. - Rozbudowę osłony przeciwpowodziowej, systemu prognozowania powodzi, kontroli i wczesnego ostrzegania oraz wsparcie inicjatyw lokalnych dla realizacji lokalnych systemów ostrzegania i ochrony. - Wsparcie jednostek ratowniczych (m.in. zakup sprzętu do prowadzenia akcji ratowniczych i usuwania skutków zjawisk katastrofalnych). - Usuwanie szkód powodziowych. - Prowadzenie monitoringu powodziowego wraz systemem przetwarzania informacji. - Opracowanie scenariuszy powodziowych. - Zwiększenie świadomości społecznej dotyczącej zasad postępowania w przypadku wystąpienia poważnej awarii. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 137 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 138 - Doposażenie jednostek straży pożarnej w sprzęt ratownictwa techniczno-chemicznoekologicznego, a wojewódzkich inspektorów ochrony środowiska w urządzenia i sprzęt do szybkiej oceny ryzyka. - Prowadzenie akcji edukacyjno-szkoleniowych dla służb zakładów przemysłowych i pracowników administracji publicznej w zakresie zapobiegania awariom oraz skażeniom środowiska. - Doskonalenie systemu ochrony przeciwpożarowej. - Wdrażanie zasad i zaleceń zawartych w Wojewódzkim Planie Zarządzania Kryzysowego. - Utrzymanie w gotowości Powiatowych i Gminnych Centrów Zarządzania Kryzysowego. - Utrzymanie w pełnej gotowości jednostek ratowniczo-gaśniczych (w tym zapewnienie odpowiedniego wyposażenia przeciwpożarowego). - Zwiększenie świadomości społecznej dotyczącej zasad postępowania w przypadku zagrożeń pożarowych. - Określenie stopnia zagrożenia pożarowego obszarów leśnych. - Modernizacja dróg pożarowych. - Tworzenie pasów przeciwpożarowych w lasach. - Prowadzenie specjalistycznych szkoleń pracowników zajmujących się ochroną przeciwpożarową. - Wdrażanie planów ochrony przeciwpożarowej lasów. - Kontrole transportu substancji niebezpiecznych. - Wyznaczenie tras przewozu materiałów niebezpiecznych. - Kontrola nad załadunkiem i rozładunkiem materiałów niebezpiecznych w celu zapobiegania potencjalnym poważnym awariom. - Kontrole sprawności technicznej pojazdów i warunków transportowania materiałów niebezpiecznych. - Odpowiednie wyposażenie pojazdów transportujących substancje niebezpieczne (m.in. środki gaśnicze, znaki ostrzegawcze). - Organizowanie szkoleń w zakresie obowiązujących przepisów związanych z transportem substancji niebezpiecznych. 7.4.3 Zadania własne L.p. Przedsięwzięcie Jednostka realizująca Lata realizacji od 7.4 do Koszty Źródła finansowania [zł] Poprawa bezpieczeństwa ekologicznego 1. Zarządzanie kryzysowe Gmina stałe brak danych budżet Gminy 2. Zakup pojazdu dla OSP Sobin Gmina 2016-2020 1 000 000 budżet Gminy (dotacja) 3. Zakup sprzętu hydraulicznego dla OSP Tarnówek Gmina 2016-2020 8 000 budżet Gminy (dotacja) 4. Utrzymanie i obsługa sprzętu pomiarowego monitorującego wstrząsy pochodzenia górniczego Gmina stałe brak danych budżet Gminy Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 138 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 139 7.5 Gospodarowanie odpadami komunalnymi Zmiany ustawodawstwa w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi wprowadzone w polskim systemie prawnym spowodowane były koniecznością osiągnięcia przez Polskę zharmonizowanych norm odzysku i recyklingu ustalonych aktami prawa unijnego. Zgodnie z art. 34 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. 2013, poz. 21) [51], aktualnie opracowuje się w Polsce plany gospodarki odpadami na szczeblu krajowym oraz wojewódzkim. Plany te opracowuje się zgodnie z polityką ekologiczną państwa. System gospodarowania odpadami w Polkowicach musi być zatem zgodny z systemem gospodarowania odpadami oraz celami i kierunkami działań przyjętymi w następujących dokumentach strategicznych: 1. Krajowy plan gospodarki odpadami 2014. Uchwała Nr 217 Rady Ministrów z dnia 24 grudnia 2010 r. w sprawie „Krajowego planu gospodarki odpadami 2014” (M. P. Nr 101, poz. 1183) (dalej: KPGO 2014). 2. Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Dolnośląskiego 2012 (dalej: WPGO 2012) przyjęty Uchwałą Sejmiku Województwa Dolnośląskiego Nr XXIV/616/12 z dnia 27 czerwca 2012 r. w sprawie wykonania Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Dolnośląskiego 2012 (Dz. Urz. Woj. 2012.3039), wraz z następującymi zmianami uchwalonymi przez Sejmik Województwa Dolnośląskiego: • Dz. Urz. Woj. 2012.4108 z dnia 21 listopada 2012 r. • Dz. Urz. Woj. 2013.60 z dnia 3 stycznia 2013 r. • Dz. Urz. Woj. 2013.1249 z dnia 21 lutego 2013 r. • Dz. Urz. Woj. 2013.3412 z dnia 29 maja 2013 r. • Dz. Urz. Woj. 2013.4168 z dnia 8 lipca 2013 r. • Dz. Urz. Woj. 2013.4495 z dnia 24 lipca 2013 r. • Dz. Urz. Woj. 2013.5200 z dnia 4 października 2013 r. Zgodnie z zapisami ustawy o odpadach (art. 34. ust. 3), plany gospodarki odpadami opracowywane są obecnie na poziomie krajowym i wojewódzkim (rezygnacja z planów powiatowych i gminnych). System gospodarowania odpadami musi również uwzględniać konieczność realizacji zadań wynikających z ustawy z dnia 1 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 2011, nr 152, poz. 897), która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2012 r. Ustawa postawiła przed gminami konieczność wdrożenia nowych obowiązków. Zgodnie z zapisami ww. ustawy gminy zostały zobowiązane m.in. do: • objęcia wszystkich właścicieli nieruchomości na terenie gminy systemem gospodarowania odpadami komunalnymi, • nadzorowania gospodarowania odpadami komunalnymi, w tym realizacji zadań powierzonych podmiotom odbierającym odpady komunalne od właścicieli nieruchomości, • ustanowienia selektywnego zbieranie odpadów komunalnych obejmującego co najmniej następujące frakcje odpadów: papier, metal, tworzywa sztuczne, szkło i opakowania wielomateriałowe oraz odpady komunalne ulegające biodegradacji, w tym odpady opakowaniowe ulegające biodegradacji, • tworzenia punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych w sposób zapewniający łatwy dostęp dla wszystkich mieszkańców gminy, w tym wskazują miejsca, w których mogą być prowadzone zbiórki zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego pochodzącego z gospodarstw domowych, • zapewnienia osiągnięcia odpowiednich poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami oraz ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania: osiągnięcia do dnia 31 grudnia 2020 r.: Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 139 proGEO Sp. z o.o. • • • • • • • • • PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 140 - poziomu recyklingu i przygotowania do ponownego użycia następujących frakcji odpadów komunalnych: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła w wysokości co najmniej 50% wagowo, - poziomu recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami innych niż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych w wysokości co najmniej 70% wagowo. ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania: - do dnia 16 lipca 2020 r. - do nie więcej niż 35% wagowo całkowitej masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania - w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r., prowadzenia działań informacyjnych i edukacyjnych w zakresie prawidłowego gospodarowania odpadami komunalnymi, w szczególności w zakresie selektywnego zbierania odpadów komunalnych, zapewnienia, budowy, utrzymania i eksploatacji własnych lub wspólnych z innymi gminami regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych, a w tym; 1) przeprowadzenia przetargu na wybór podmiotu, który będzie budował, utrzymywał lub eksploatował regionalną instalację do przetwarzania odpadów komunalnych, lub 2) dokonania wyboru podmiotu, który będzie budował, utrzymywał lub eksploatował regionalną instalację do przetwarzania odpadów komunalnych, na zasadach określonych w ustawie z dnia 19.12.2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym, lub 3) dokonania wyboru podmiotu, który będzie budował, utrzymywał lub eksploatował regionalną instalację do przetwarzania odpadów komunalnych, na zasadach określonych w ustawie z dnia 09.01.2009 r. o koncesji na roboty budowlane lub usługi, zorganizowania odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy (Rada Gminy może, w drodze uchwały stanowiącej akt prawa miejscowego, postanowić o odbieraniu odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy, a powstają odpady komunalne), przygotowania wytycznych do regulaminu utrzymania i czystości i porządku w gminie, przygotowania projektów niezbędnych uchwał: o odbieraniu odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy, dla gmin powyżej 10 tys. mieszkańców o podziale obszaru gminy na sektory, o wyborze metody ustalenia opłaty za gospodarowania odpadami komunalnymi (od mieszkańców) oraz o wysokości stawki, o terminie częstotliwości i trybie uiszczania opłaty od mieszkańców, wzór deklaracji o wysokości opłaty składanej przez mieszkańców, o sposobie i zakresie świadczenia usług w zakresie odbierania odpadów od właścicieli nieruchomości, o rodzajach dodatkowych usług świadczonych przez gminę w zakresie odbierania odpadów. zorganizowania przetargu na odbiór lub odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych, zawarcia umowy z firmą, która wygra przetarg i kontrola jej wykonywania, pokrycia kosztów funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi z pobranych od mieszkańców opłat, prowadzenia rejestru działalności regulowanej w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości; Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 140 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 141 W WPGO 2012 określono docelowe granice regionów gospodarki odpadami komunalnymi, ze wskazaniem gmin wchodzących w skład danego regionu. Wyznaczając nowe regiony gospodarki odpadami kierowano się ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. 2010 r. Nr 185 poz. 1243, z późn. zm.), wg której podstawą gospodarki odpadami komunalnymi powinny stać się regiony gospodarki odpadami komunalnymi, w których liczba mieszkańców nie powinna być mniejsza niż 150 tys. Zaproponowany kształt regionów ma na celu zapewnienie funkcjonowania na obszarze każdego z nich instalacji spełniających kryteria dla regionalnych instalacji przetwarzania odpadów komunalnych (RIPOK), a także poprawnego i efektywnego działania systemu gospodarowania odpadami w województwie, który opiera się na przetwarzaniu zmieszanych odpadów komunalnych w regionalnych instalacjach przetwarzania odpadów komunalnych (RIPOK). Zgodnie z podziałem określonym w WPGO Gmina Polkowice należy do Regionu Północnego. Rysunek 7.1 Region Północny w wojewódzkim systemie gospodarowania odpadami [53] Realizacja zadań własnych gmin w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi wymaga poza rozwijaniem selektywnego zbierania odpadów, w tym odpadów ulegających biodegradacji również ich termicznego przetwarzania z wykorzystaniem technologii zapewniających produkcje ciepła i energii elektrycznej. Do czasu powstania instalacji termicznego przekształcania odpadów podstawową metodą zagospodarowania odpadów komunalnych będzie ich mechaniczno – biologiczne przetwarzanie. Do czasu uruchomienia regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych oraz w przypadku, gdy znajdująca sie w nich instalacja uległa awarii lub nie może przyjmować odpadów z innych przyczyn wskazane do przyjmowania odpadów z regionu są instalacje zastępcze (art. 35, ust. 4, pkt 2 ustawy o odpadach). Na podstawie danych przedstawionych w WPGO 2012 [53] na terenie regionu północnego znajdują się następujące instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych: 1. Instalacje termicznego przekształcania odpadów: brak 2. Instalacje mechaniczno – biologicznego przetwarzania odpadów: 3. Składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 141 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 142 4. Instalacje przetwarzania odpadów zielonych i innych bioodpadów Poniższa tabela przedstawia wykaz instalacji w Regionie Północnym zgodnie z uchwałą Sejmiku Województwa Dolnośląskiego Nr VII/67/15 z dnia 26 lutego 2015 r. w sprawie zmiany uchwały nr XXIV/617/12 w sprawie wykonania Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Dolnośląskiego 2012 (Dz. Urz. Woj. poz.1011 z dnia 9 marca 2015 r.). Tabela 7.2 Regionalne instalacje Regionu Północnego [uchwała Nr VII/67/15] Gmina Polkowice należy do Związku Gmin Zagłębia Miedziowego. Gospodarka odpadami jest zatem realizowana w oparciu o „Regulamin utrzymania czystości i porządku na terenie Związku Gmin Zagłębia Miedziowego”, przyjęty Uchwałą Nr IV/29/15 Zgromadzenia Związku Gmin Zagłębia Miedziowego z dnia 1 października 2015 r. oraz „Regulamin utrzymania czystości i porządku na terenie gminy Polkowice” przyjęty uchwałą Nr XXV/290/13 Rady Miejskiej w Polkowicach z dnia 26.03.2013 r. W chwili obecnej odbiorem i zagospodarowaniem odpadów komunalnych z nieruchomości zamieszkanych na terenie zajmuje się konsorcjum, złożone z dwóch firm: Przedsiębiorstwa Usług Komunalnych Van Gansewinkel Legnica oraz Przedsiębiorstwa Gospodarki Miejskiej w Polkowicach. Liderem konsorcjum jest PGM z siedzibą przy ul. H. Dąbrowskiego 2, 59-100 Polkowice. Od roku 2016 obowiązki powyższe przejmie inne konsorcjum także złożone z dwóch firm: REMONDIS Sp. z o.o. z Warszawy (Lider) oraz Przedsiębiorstwa Usług Komunalnych Van Gansewinkel z Legnicy. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 142 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 143 Częstotliwość odbioru odpadów zmieszanych zależy od charakteru zabudowy na danym terenie i jest następująca: • w zabudowie wielorodzinnej (bloki, klatkowce, kamienice) – odbiór następuje nie rzadziej niż raz w tygodniu, • w zabudowie jednorodzinnej w miastach i na wsiach (dom wolnostojący, dom w zabudowie bliźniaczej lub szeregowej) – odbiór następuje nie rzadziej niż raz na dwa tygodnie, zgodnie z ustalonym harmonogramem. Odpady segregowane (np. szkło, plastik, metal i wielomateriałowe, papier) gromadzone są w Osiedlowych Punktach Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych (Osiedlowych PSZOK-ach) i odbierane z częstotliwością nie dopuszczającą do przepełnienia PSZOK-ów – ale nie rzadziej niż raz w miesiącu. Na terenie miasta Polkowice utworzono także Centralny Punkt Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych (CPSZOK). Jest to miejsce do którego mieszkańcy Związku Gmin Zagłębia Miedziowego mogą przywieźć i bezpłatnie oddać selektywnie zbierane odpady: • odpady budowlane i rozbiórkowe, • zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, w tym sprzęt AGD, • zużyte baterie i akumulatory, • przeterminowane leki, • chemikalia, • zużyte opony, • odpady zielone. Centralny PSZOK mieści się przy ulicy Działkowej 18 w sąsiedztwie Zakładu Gospodarki Odpadami zlokalizowanego przy ul. Działkowej 20 w Polkowicach (przy drodze do Tarnówka). Zebrane odpady komunalne z terenu Gminy Polkowice kierowane są do Regionalnej Instalacji Przetwarzania Odpadów Komunalnych na ul. Działkowej 20 w Polkowicach (RIPOK). Zakład ten składa się z następujących instalacji: • Instalacja do mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych (MBP), gdzie następuje przetwarzanie zmieszanych odpadów komunalnych i odpadów opakowaniowych zmieszanych zebranych selektywnie, • Instalacja do kompostowania selektywnie zebranych odpadów zielonych, • Składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne. W czerwcu 2015 r. Gmina Polkowice przystąpiła do Klastra Gospodarki Odpadowej i Recyklingu którego Koordynatorem jest Centrum Kooperacji Recyklingu – not for profit system sp. z o. o. w Lublinie. Działalność tego podmiotu ma na celu podniesienie konkurencyjności, zwiększenie efektywności wykorzystania posiadanych zasobów oraz wymianę wiedzy. Daje możliwość wprowadzania innowacyjnych produktów na rynek przez firmy należące do klastra. Zadaniami klastra są: • stworzenie sieci współpracy w obszarze zagospodarowania odpadów przemysłowych i ich przetwarzania, • wspieranie przedsiębiorczości i innowacyjności w obszarze funkcjonowania klastra oraz tworzenie warunków dla skutecznej komercjalizacji wyników prac badawczych uczelni wyższych i jednostek badawczo-rozwojowych, • wspieranie podmiotów sieci współpracy w zakresie wzrostu ich konkurencyjności, wdrażania innowacji produktowych, organizacyjnych czy procesowych, rozwoju zrównoważonych technologii oraz rozwoju kapitału ludzkiego, rozwoju eksportu, • łączenie i rozwijanie zasobów oraz kompetencji z obszaru funkcjonowania klastra w celu efektywnego wykorzystywania zarówno istniejących możliwości, jak i szans związanych z rozwojem innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy, • reprezentowanie podmiotów sieci współpracy na zewnątrz, w tym udział w targach, misjach oraz spotkaniach i forach, krajowych i międzynarodowych, Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 143 proGEO Sp. z o.o. • • • • • PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 144 promocja działalności klastra oraz jego członków, a także promocja wykorzystania wszelkiego rodzaju odpadów do produkcji wyrobów, prowadzenie działalności lobbingowej, doradztwo prawne, marketingowe, techniczne i technologiczne mające na celu wprowadzania na rynek polski i zagraniczny nowych rozwiązań produktowych i technologicznych, doradztwo w zakresie pozyskania finansowania na promocję działań, rozwój i wdrażanie innowacji zrzeszonych w klastrze podmiotów, w tym funduszy na tworzenie wspólnych projektów, pochodzących ze środków UE i innych, organizowanie szkoleń, seminariów i konferencji branżowych, Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 8 stycznia 2013 r. w sprawie kryteriów oraz procedur dopuszczania odpadów do składowania na składowisku odpadów danego typu ( Dz. U. Z 2013 r., poz. 38) odpady o kodach 19 08 05, 19 08 12, 19 08 14, 19 08 14, 19 12 12 oraz grupy 20 mogą być składowane na składowisku odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne do dnia 1 stycznia 2016 r. Po tym czasie ich składowanie będzie praktycznie niemożliwe, gdyż zaczną obowiązywać rygorystyczne kryteria dopuszczenia odpadów do składowania. Zagospodarowanie odpadów komunalnych po 1 stycznia 2016 r. będzie możliwe poprzez termiczne unieszkodliwianie w spalarni odpadów lub produkcję paliwa alternatywnego i wykorzystanie termiczne. Limity dot. odpadów komunalnych, w tym odpadów ulegających biodegradacji [52]: Objęcie wszystkich mieszkańców zorganizowanym systemem odbierania odpadów komunalnych oraz systemem selektywnego zbierania odpadów najpóźniej do 2015 r., Zmniejszenie ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów: w 2014 r. nie więcej niż 50%, a w 2020 r. nie więcej niż 35% masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. Zmniejszenie masy składowanych odpadów komunalnych do maksymalnie 60% wytworzonych odpadów do końca 2014 r., Przygotowanie do ponownego wykorzystania i recyklingu materiałów odpadowych (papier, metal, tworzywa sztuczne i szkło) z gospodarstw domowych – min. 50% masy do 2020 r. 7.5.1 Cel średniookresowy do 2020 roku Stworzenie i utrzymywanie systemu gospodarki odpadami, zgodnego z zasadą zrównoważonego rozwoju i opartego na hierarchii sposobów postępowania z odpadami komunalnymi. 7.5.2 Kierunki działań - Prowadzenie działań edukacyjno-informacyjnych promujących zapobieganie powstawania odpadów oraz właściwe postępowanie z wytworzonymi odpadami. - Realizacja planów związanych z rozbudową i modernizacją instalacji wchodzących w skład RIPOK, - Promowanie wykorzystywania produktów wytwarzanych z materiałów odpadowych poprzez odpowiednie działania promocyjne i edukacyjne oraz zamówienia publiczne. - Systematyczne prowadzenie kontroli prawidłowego postępowania z odpadami. - Eliminowanie praktyk nielegalnego składowania odpadów. - Wspieranie wdrażania efektywnych ekonomicznie i ekologicznie technologii, które pozwolą na wykorzystywanie energetyczne odpadów. - Redukcja strumienia odpadów komunalnych kierowanych do składowania poprzez zintensyfikowanie i zastosowanie metod odzysku odpadów. - Gromadzenie i transportowanie odpadów z selektywnej zbiórki w sposób zapobiegający ich zmieszaniu. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 144 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 145 - Organizacja nowych i rozwój istniejących systemów zbierania odpadów niebezpiecznych występujących w strumieniu odpadów komunalnych, np. w oparciu o: sieci zbierania poszczególnych rodzajów odpadów niebezpiecznych, placówki handlowe, apteki, zakłady serwisowe oraz punkty zbierania poszczególnych rodzajów odpadów niebezpiecznych (np. przeterminowane lekarstwa, oleje odpadowe, baterie, akumulatory), stacjonarne lub mobilne punkty zbierania odpadów niebezpiecznych, - Stosowanie technologii spełniających kryteria BAT (w szczególności dla obiektów termicznego przekształcania odpadów) w nowo budowanej infrastrukturze. - Tworzenie przy punktach PSZOK (Osiedlowe, Centralny) tzw. „kącika używanych rzeczy", gdzie zbierane będą używane rzeczy, a następnie przekazywane osobom potrzebującym bezpłatnie lub za niewielką kwotę. 7.5.3 Działania do realizacji w latach 2016 – 2020 (własne) L.p. Przedsięwzięcie Jednostka realizująca Lata realizacji od 7.5 Koszty do Źródła finansowania [zł] Gospodarowanie odpadami komunalnymi 1. Funkcjonowanie systemu gospodarowania odpadami komunalnymi (składka do ZGZM) 2. Realizacja Programu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu gminy Polkowice na lata 2015-2032 3. Likwidacja dzikich wysypisk i zapobieganie ich powstawaniu w tym monitoring i edukacja ekologiczna Gmina Gmina, właściciele nieruchomości Gmina corocznie stałe stałe ok. 0,5 % budżetu Gminy Polkowice budżet Gminy brak danych budżet Gminy środki zewnętrzne*, środki właścicieli nieruchomości brak danych budżet Gminy, środki osób prywatnych, środki zewnętrzne* 7.5.4 Działania do realizacji w latach 2016 – 2020 (koordynowane) L.p. Przedsięwzięcie Jednostka realizująca Lata realizacji od 7.5 1. do Koszty Źródła finansowania [zł] Gospodarowanie odpadami komunalnymi Prowadzenie akcji informacyjnej i edukacyjnej w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi ZGZM Funkcjonowanie systemu ZGZM gospodarowania odpadami komunalnymi (wydatki bieżące) * środki WFOŚiGW, NFOŚiGW, środki unijne, stowarzyszeń itp. 2. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany stałe brak danych środki własne ZGZM stałe brak danych środki własne ZGZM Strona 145 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 146 8. ZARZĄDZANIE PROGRAMEM 8.1 Struktura zarządzania programem Podstawową zasadą realizacji Programu ochrony środowiska powinna być zasada wykonywania zadań przez poszczególne jednostki włączone w zagadnienia ochrony środowiska, świadome istnienia Programu i swojego uczestnictwa w nim. Szansę na skuteczne wdrożenie Programu daje dobra organizacja zarządzania dokumentem. Z punktu widzenia pełnionej roli w realizacji Programu można wyodrębnić cztery grupy podmiotów uczestniczących w nim. Są to: - Podmioty uczestniczące w organizacji i zarządzaniu Programem, - Podmioty realizujące zadania Programu, w tym instytucje finansujące, - Podmioty kontrolujące przebieg realizacji i efekty Programu, - Mieszkańcy miasta jako główny podmiot odbierający wyniki działań programu. Rysunek 8.1 Schemat zarządzania Programem RADA MIEJSKA Starostwo Powiatowe BURMISTRZ GMINY Wojewoda Samorząd wojewódzki Instytucje kontrolujące Jednostki realizujące przedsięwzięcia Instytucje finansujące ODBIÓR SPOŁECZNY Główna odpowiedzialność za realizację Programu spoczywa na Burmistrzu Gminy który co 2 lata składa Radzie Miejskiej raporty z wykonania Programu. Ponadto Burmistrz współdziała z instytucjami administracji specjalnej, w dyspozycji których znajdują się instrumenty kontroli i monitoringu. Instytucje te kontrolują respektowanie prawa, prowadzą monitoring stanu środowiska (Inspekcja Sanitarna, Inspekcja Ochrony Środowiska). Bezpośrednim realizatorem zadań nakreślonych w programie są: samorząd gminy jako realizator inwestycji w zakresie ochrony środowiska na własnym terenie oraz podmioty gospodarcze planujące i realizujące inwestycje zgodnie z kierunkami nakreślonymi przez Program. Wypracowane procedury i strategie powinny po ustaleniu i weryfikacji stać się podstawą zinstytucjonalizowanej współpracy pomiędzy partnerami różnych szczebli decyzyjnych i środowisk odpowiedzialnych za ostateczny wizerunek obszaru. W skali kraju Prezydent współdziała z organami administracji rządowej i samorządowej szczebla gminnego, powiatowego i wojewódzkiego, które dysponują instrumentarium wynikającym z ich kompetencji. Wojewoda (oraz podległe mu służby zespolone) dysponuje aparatem prawnym umożliwiającym reglamentowanie korzystania ze środowiska. Natomiast w dyspozycji Marszałka Województwa znajdują się instrumenty finansowe wspierania realizacji zadań programu poprzez środki pomocowe (np. Regionalny Program Operacyjny). Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 146 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 147 8.2 Aspekty finansowe realizacji Programu Wszystkie przedsięwzięcia zdefiniowane w ramach Programu prowadzą do poprawy stanu istniejącego w zakresie ochrony środowiska - różnice dotyczą w zasadzie jednostek wdrażających, charakteru przedsięwzięcia i oczywiście jego kosztów. W myśl zatem ogólnej polityki krajowej i Unii Europejskiej, podmioty odpowiedzialne za ich realizację mogą ubiegać się o wsparcie ze środków zewnętrznych na preferencyjnych (w stosunku do rynkowych) zasadach. Jest to szczególnie ważne w sytuacji ograniczonych możliwości budżetowych jednostek samorządu terytorialnego, jak również znacznych kosztów pozyskania i wykorzystania komercyjnych środków zwrotnych. Preferencyjne źródła finansowania przedsięwzięć środowiskowych wynikają z szeregu programów (np. finansowanych środkami UE) bądź związane są z polityką instytucji/funduszy celowych. Generalnie źródła te można podzielić na dwie grupy: środki krajowe i środki zagraniczne. W dalszej części opisane zostaną najistotniejsze (biorąc pod uwagę charakter określonych w programie przedsięwzięć) metody finansowania przedsięwzięć w zakresie ochrony środowiska. Należy jednak zaznaczyć, iż wskazane zostaną jedynie informacje podstawowe - duża zmienność kryteriów i czynników związanych z wykorzystaniem dostępnych środków nie daje się pogodzić z okresem planowania zadań wskazanych w programie. Dlatego też bardziej zasadne wydaje się wskazanie źródeł informacji (najczęściej oficjalnych serwisów internetowych); ich systematyczne wykorzystanie pozwoli na wykształcenie obrazu sytuacji na podstawie najbardziej aktualnych danych. Krajowe Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Fundusze Ochrony Środowiska mają za zadanie wspieranie realizacji inwestycji ekologicznych, a także działań nieinwestycyjnych (edukacja ekologiczna, opracowania naukowo-badawcze i ekspertyzy dotyczące zagadnień związanych z ochroną środowiska). Przedsięwzięcia finansowane przez Fundusze (Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie, Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we Wrocławiu) muszą spełniać następujące kryteria: • zgodności z polityką ekologiczną państwa, • efektywności ekologicznej, • efektywności ekonomicznej, • uwarunkowań technicznych i jakościowych, • zasięgu oddziaływania, • wymogów formalnych. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej wspiera finansowo przedsięwzięcia podejmowane dla poprawy jakości środowiska w Polsce, traktując jako priorytetowe te zadania, których realizacja wynika z konieczności wypełnienia zobowiązań Polski wobec Unii Europejskiej. Celem działalności Narodowego Funduszu jest finansowe wspieranie inwestycji ekologicznych o znaczeniu i zasięgu ponadregionalnym oraz ogólnopolskim, a także zadań lokalnych, istotnych z punktu widzenia potrzeb środowiska. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej przewiduje dofinansowanie poprzez pożyczki i dotacje na wdrażanie projektów związanych z realizacją programów ochrony poszczególnych elementów środowiska. WFOŚiGW udziela: • preferencyjnej pożyczki, w tym pożyczki pomostowej • dotacji • umorzenia części udzielonej pożyczki • dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych • kredytu w bankowych liniach kredytowych Łączne dofinansowanie dla zadań inwestycyjnych nie może przekraczać 80% kosztów kwalifikowanych, przy czym istnieje możliwość uzyskania częściowego wsparcia Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 147 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 148 w postaci dotacji (dla zadań pozainwestycyjnych maksymalna wartość dotacji może sięgać 100%). Dotacje - do poziomu 50% kosztów kwalifikowanych - mogą być udzielane na następujące zadania inwestycyjne: • zakupy inwestycyjne realizowane w ramach zadań związanych z edukacją ekologiczną, ochroną przyrody, zarządzaniem środowiskowym, zapobieganiem i likwidacją skutków poważnych awarii, • budowa i modernizacja urządzeń wodnych zwiększających bezpieczeństwo przeciwpowodziowe, • usuwanie szkód w środowisku spowodowanych działaniem żywiołu. • likwidacja zagrożeń środowiskowych powodowanych zdeponowaniem niebezpiecznych odpadów przez zakłady postawione w stan likwidacji, • usuwanie skutków zanieczyszczenia powierzchni ziemi, w przypadku nieustalenia podmiotu za nie odpowiedzialnego, • likwidacja mogilników i magazynów przeterminowanych środków ochrony roślin, • usuwanie i unieszkodliwianie azbestu z obiektów służby zdrowia, oświaty i opieki społecznej, • wspieranie wykorzystania źródeł energii odnawialnej, za wyjątkiem produkcji energii cieplnej dla nowobudowanych obiektów, • wspieranie wykorzystania źródeł energii odnawialnej dla nowobudowanych obiektów użyteczności publicznej jednostek sektora finansów publicznych. Dla zadań polegających na demontażu, transporcie i unieszkodliwianiu azbestu z obiektów służby zdrowia, oświaty i opieki społecznej możliwe jest przyznanie dotacji do 60% kosztów kwalifikowanych zadania. Dla zadań polegających na usuwaniu skutków zanieczyszczenia powierzchni ziemi, w przypadku nieustalenia podmiotu za nie odpowiedzialnego albo bezskuteczności egzekucji wobec sprawcy możliwe jest dofinansowanie do 100% kosztów kwalifikowanych zadania. W zakresie pomocy zagranicznej w okresie programowania 2014-2020 Polska może korzystać ze wsparcia w ramach następujących funduszy unijnych w zakresie ochrony środowiska: • Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR) - z którego finansowane są przedsięwzięcia w regionach, których poziom rozwoju znacząco odbiega od średniej rozwoju w UE, a także w regionach, w których prowadzone są duże działania restrukturyzacyjne w przemyśle i zatrudnieniu. Środki kierowane są w szczególności na finansowanie inwestycji w infrastrukturę i ochronę środowiska, rozwój małych i średnich przedsiębiorstw, tworzenie nowych miejsc pracy poprzez inwestycje produkcyjne, działalność badawczo-rozwojową • Fundusz Spójności (FS) - którego głównym celem jest wzmacnianie spójności społecznej i gospodarczej Wspólnoty poprzez finansowanie projektów tworzących spójną całość w zakresie ochrony środowiska oraz infrastruktury transportowej. Podstawę realizacji strategicznych przedsięwzięć przygotowywanych przez jednostki samorządu terytorialnego oraz pozostałe jednostki publiczne i prywatne, możliwych do współfinansowania ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego stanowi Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2014-2020. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 148 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 149 8.3 Monitoring realizacji polityki ochrony środowiska Wdrażanie Programu Ochrony Środowiska powinno podlegać regularnej ocenie w zakresie: Określenia stopnia wykonania przedsięwzięć / zadań. Analizy porównawczej osiągniętych wyników z założeniami Programu. Identyfikacji przyczyn ewentualnych rozbieżności pomiędzy podjętymi działaniami, a stopniem osiągnięcia założonych celów. Korekty kierunków działań służących osiągnięciu założonych celów. Co dwa lata Burmistrz Polkowic poddaje analizie stopień wdrożenia Programu, co staje się podstawą do przygotowania Raportu z realizacji POŚ. Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska, z wykonania Programu organ wykonawczy gminy sporządza Raporty, które przedstawia Radzie Miejskiej. Po upływie sześcioletniego okresu, na jaki został przygotowany niniejszy dokument, w oparciu o sporządzane okresowo Raporty, należy dokonać aktualizacji Programu, przyjmując kolejną perspektywę czasową realizacji polityki ekologicznej gminy. Taka procedura pozwoli na spełnienie wymagań zapisanych ustawowych odnośnie polityki ochrony środowiska. Podsumowując: Ocena postępów we wdrażaniu programu ochrony środowiska, w tym przygotowanie raportu – co 2 lata, Aktualizacja gminnej polityki ochrony środowiska – zgodnie z aktualizacją dokumentów strategicznych. Zakres monitoringu Dla celów monitoringu przyjmuje się następujące wskaźniki (mierniki efektywności) realizacji polityki ochrony środowiska wytyczonej w niniejszym Programie, które ułatwią ocenę stopnia osiągnięcia wyznaczonych celów: [1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] [9] [10] [11] [12] [13] [14] [15] [16] [17] [18] Powierzchnia poszczególnych rodzajów gruntów, zgodnie z użytkowaniem (użytki rolne, łąki, sady, pastwiska, lasy i zadrzewienia, nieużytki) [km2] Liczba ekologicznych pojazdów w taborze komunikacji miejskiej [szt.] Liczba udzielonych przez Gminę „zielonych zamówień publicznych” [szt.] Udział terenów zieleni w powierzchni miasta Polkowice [%] Liczba okazów drzew o parametrach „pomnikowych” objętych ochroną prawną [szt.] Liczba i powierzchnia terenów objętych ochroną prawną [szt., ha] Liczba obiektów małej retencji [szt.] Liczba i powierzchnia zlikwidowanych dzikich wysypisk śmieci [szt., ha] Liczba instalacji wykorzystujących odnawialne źródła energii w obiektach komunalnych [szt.] Długość sieci wodociągowej [km] i liczba przyłączy do budynków [szt.] Długość sieci kanalizacji sanitarnej [km] i liczba przyłączy do budynków [szt.] Zużycie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności [dam3] Zużycie wody w gospodarstwach domowych na 1 mieszkańca [m3] Ludność korzystająca z sieci wodociągowej i kanalizacyjnej [os.] Procent ludności korzystającej z oczyszczalni ścieków [%] Ładunek zanieczyszczeń w odprowadzanych ściekach z oczyszczalni (ChZT, BZT5,zawiesina, azot ogólny, fosfor ogólny) [kg] Jakość powietrza na terenie Gminy (wskaźniki PM10, metale, benzo(a)piren - według pomiarów na stacji przy ul. Kasztanowej w Polkowicach) [ilość dni z przekroczeniami, stężenia średnioroczne] Długość czynnej sieci gazowej ogółem [km] Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 149 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 150 [19] [20] [21] [22] Ludność korzystająca z sieci gazowej [os.] Powierzchnia terenów zdegradowanych i poddanych rekultywacji [ha] Odpady komunalne zebrane na terenie w ZGZM [Mg/r] Udział odpadów składowanych w ilości odpadów wytworzonych w ciągu roku dla ZGZM [%] [23] Udział odpadów poddanych odzyskowi w ilości odpadów wytworzonych w roku dla ZGZM [%] [24] Liczba akcji, konkursów i eventów o tematyce ekologicznej organizowanych i koordynowanych przez Gminę w ciągu roku [szt.] 8.4 Harmonogram realizacji Programu W poniższej tabeli przedstawiono harmonogram wdrażania aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016-2020. Harmonogram ten ujmuje cyklicznie prowadzone działania opisane wcześniej. Należy zaznaczyć, iż możliwe są modyfikacje tego harmonogramu w zależności od oceny postępów w zakresie osiągania celów i zmieniających się uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych. Tabela 8.1 Harmonogram wdrażania i monitorowania Programu ochrony środowiska Zadania do wykonania 2016 Opracowanie celów oraz kierunków działań Opracowanie listy przedsięwzięć proponowanych do realizacji 2017 2018 2019 2020 do 2020 na okres 2016-2020 Prowadzenie monitoringu stanu środowiska na okres 2018-2020 (weryfikacja) w każdym roku w ramach aktualizacji POŚ Opracowanie mierników efektywności Programu w ramach POŚ Oceny stopnia realizacji przedsięwzięć i ewaluacja celów w ramach Raportu z realizacji POŚ w ramach Raportu z realizacji POŚ w ramach Raportu z realizacji POŚ Opracowanie Raportów z realizacji Programu X X X Aktualizacja Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice X Zgodnie z art. 18. ustawy Prawo ochrony środowiska Raporty z realizacji Programu wykonuje się w cyklu dwuletnim, natomiast aktualizacja Programu wymagana będzie po aktualizacji dokumentów strategicznych (ważne do roku 2020). Biorąc pod uwagę dostępność danych i informacji niezbędnych do opracowania Raportów z realizacji POŚ (w szczególności sprawozdań z wykonania budżetu za rok miniony) oraz kolejnych aktualizacji Programu (tu znaczenie ma uchwała budżetowa na kolejny rok i WPF), zaleca się przystępowanie do opracowania dokumentów w następujących okresach: - I połowa 2016 r. – opracowanie Raportu z wykonania Programu za lata 2014 – 2015, - I połowa 2018 r. – opracowanie Raportu z wykonania Programu za lata 2016 – 2017, Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 150 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 151 - I połowa 2020r. – opracowanie Raportu z wykonania Programu za lata 2018 – 2019 (służącego jednocześnie za materiał wyjściowy do opracowania aktualizacji Programu), - II połowa 2020 r. lub I połowa 2021 r. – opracowanie aktualizacji Programu ochrony środowiska (najlepiej równolegle z aktualizacją Strategii Rozwoju Zrównoważonego Gminy Polkowice). Zgodnie z art. 18 ust. 3 ustawy o zmianie ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw [3] po przedstawieniu raportów odpowiednio radzie gminy, raporty są przekazywane przez organ wykonawczy gminy do organu wykonawczego powiatu. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 151 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 152 9. LITERATURA I ŹRÓDŁA [1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] [9] [10] [11] [12] [13] [14] [15] [16] [17] [18] [19] [20] [21] [22] [23] [24] [25] [26] [27] Kondracki J., 2002, Geografia Regionalna Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Polkowice (tekst) Załącznik nr 1 do Uchwały Nr XXXVI/418/14 Rady Miejskiej w Polkowicach z dnia 16 kwietnia 2014 r. Opracowanie ekofizjograficzne dla Województwa Dolnośląskiego, Wojewódzkie Biuro Urbanistyczne we Wrocławiu, listopad 2005, http://eko.wbu.wroc.pl/eko Program ochrony Środowiska dla Województwa Dolnośląskiego na lata na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015, przyjęty uchwałą nr LIV/969/10 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z dnia 29 kwietnia 2010 r. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2011-2014 z perspektywą na lata 2015-2018, Eko-Projekt, Poznań - styczeń 2011 r., przyjęty uchwałą Nr IX/91/11 Rady Miejskiej w Polkowicach z dnia 10 czerwca 2011 r. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Polkowickiego na lata 2012-2015 z perspektywą do 2019 r., proGEO sp. z o.o., Wrocław, 2011 r. Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, Instytut Ochrony Środowiska, Zakład Polityki Ekologicznej, 2002 Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009-1012, z perspektywą do roku 2016, Rada Ministrów, Warszawa, 2008 r. Przegląd celów strategii Europa 2020: http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/targets_en.pdf Internetowy Biuletyn Finanse Publiczne(finanse-publiczne.pl), Niedeka Mikołaj „EMAS w Gminie” (http://finanse-publiczne.pl/artykul.php?view=152) Januchta-Szostak A. „Usługi ekosystemów wodnych w miastach”, Zrównoważony Rozwój — Zastosowania, nr 3, 2012 r., Politechnika Poznańska Giecewicz J., „Obszary rolne jako czynnik przyrodniczej rewitalizacji miasta”, Zakład Architektury w Krajobrazie, Politechnika Warszawska, Teka Kom. Arch. Urb. Stud. Krajobr. – OL PAN, 2005 r. Ocena stopnia zanieczyszczenia gleb województwa dolnośląskiego w 2008 r. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu, Wrocław, 2009 r. Ocena stopnia zanieczyszczenia gleb województwa dolnośląskiego w 2011 r. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu, Wrocław, 2012 r. Ocena stopnia zanieczyszczenia gleb województwa dolnośląskiego w 2013 r. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu, Wrocław, 2014 r. Ocena stanu czystości wód podziemnych na terenie województwa dolnośląskiego w 2010 roku, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu, Wrocław 2011 r. Ocena stanu czystości wód podziemnych na terenie województwa dolnośląskiego w 2011 roku, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu, Wrocław 2012 r. Ocena stanu czystości wód podziemnych na terenie województwa dolnośląskiego w 2012 roku, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu, Wrocław 2013 r. Ocena jakości powietrza na terenie województwa dolnośląskiego w 2008 roku, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu, Wrocław 2009 r. Ocena jakości powietrza na terenie województwa dolnośląskiego w 2009 roku, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu, Wrocław 2010 r. Ocena jakości powietrza na terenie województwa dolnośląskiego w 2010 roku, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu, Wrocław 2011 r. Ocena jakości powietrza na terenie województwa dolnośląskiego w 2011 roku, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu, Wrocław 2012 r. Ocena jakości powietrza na terenie województwa dolnośląskiego w 2012 roku, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu, Wrocław 2013 r. Ocena jakości powietrza na terenie województwa dolnośląskiego w 2013 roku, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu, Wrocław 2014 r. Ocena poziomów substancji w powietrzu, oraz wyniki klasyfikacji stref województwa dolnośląskiego za 2008 rok, WIOŚ we Wrocławiu, Wrocław 2009 r. Ocena poziomów substancji w powietrzu, oraz wyniki klasyfikacji stref województwa dolnośląskiego za 2009 rok, WIOŚ we Wrocławiu, Wrocław 2010 r. Ocena poziomów substancji w powietrzu, oraz wyniki klasyfikacji stref województwa dolnośląskiego za 2010 rok, WIOŚ we Wrocławiu, Wrocław 2011 r. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 152 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 153 [28] Ocena poziomów substancji w powietrzu, oraz wyniki klasyfikacji stref województwa dolnośląskiego za 2011 rok, WIOŚ we Wrocławiu, Wrocław 2012 r. [29] Ocena poziomów substancji w powietrzu, oraz wyniki klasyfikacji stref województwa dolnośląskiego za 2012 rok, WIOŚ we Wrocławiu, Wrocław 2013 r. [30] Ocena poziomów substancji w powietrzu, oraz wyniki klasyfikacji stref województwa dolnośląskiego za 2014 rok, WIOŚ we Wrocławiu, Wrocław 2015 r. [31] Strategia Rozwoju Zrównoważonego Gminy Polkowice na lata 2015-2020 [32] Raport z realizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Polkowice za lata 2004-2007 [33] Raport z realizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Polkowice za lata 2010-2011 [34] Raport z realizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Polkowice za lata 2012-2013 [35] Aktualizacja inwentaryzacji przyrodniczej Gminy Polkowice, Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej w Brzegu, 2012 r. [36] Strona internetowa: http://www.kierunekenergetyka.pl/artykul,12272,kghm-otworzyl-bloki-gazowoparowe-w-polkowicach-i-glogowie-zobacz-zdjecia.html [37] Ocena jakości wód podziemnych na obszarach uprzemysłowionych, narażonych na oddziaływanie punktowych źródeł zanieczyszczeń w województwie dolnośląskim w 2013 roku, WIOŚ 2014 r. [38] Analiza zagrożeń powiatu polkowickiego, Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Polkowicach, Polkowice, styczeń 2015 r. [39] GUS, Bank Danych Regionalnych: http://www.stat.gov.pl/bdr/bdrap.strona.indeks [40] Program ochrony środowiska przed hałasem dla województwa dolnośląskiego na lata 2009 – 2013, Załącznik do Uchwały Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z dnia 29 kwietnia 2010 r. Nr LIV/951/10, Wrocław 2010 [41] Plan Gospodarki Odpadami dla Gmin należących do "ZGZM" - Związku Gmin Zagłębia Miedziowego na lata 2008 - 2011, proGEO, Wrocław, 2009 r. [42] Program Poszanowania Energii i Wspierania. Wykorzystania Źródeł Odnawialnych na lata 20092015 dla Powiatu Polkowickiego, Fundacja Ekologiczna Zielona Akcja Polkowice 2010 [43] PONE – Programu Ograniczenia Niskiej Emisji dla miasta Polkowice na lata 2012-2020, WGS84 Polska Sp. z o.o., Warszawa, marzec 2013 r. [44] Plan urządzeniowo-rolny Gminy Polkowice, Dolnośląskie Biuro Geodezji i Terenów Rolnych, Wrocław 2012 r. [45] Prognoza oddziaływania na środowisko Programu ochrony środowiska przed hałasem dla województwa dolnośląskiego na lata 2013 – 2017, SGS Projekt, [46] Bilans zasobów złóż kopalin w Polsce, wg stanu na 31.12.2013 r. PIG Warszawa 2014 r. [47] Ustawa z dnia 11 lipca 2014 r. o zmianie ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2014, poz. 1101). [48] Ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. Nr 84/2009, poz. 712 z późn. zm.) [49] Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (tekst jednolity Dz. U. 2013, poz. 1235). [50] Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Polska 2030. Trzecia fala nowoczesności, Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji, Warszawa, 11 stycznia 2013 r. [51] Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju 2020. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa, wrzesień 2012 r. [52] Wojewódzki Program Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2014-2017 z perspektywą do 2021 r., BFF Sp. z o.o., Wrocław 2014 r., przyjęty uchwałą Nr LV/2121/14. [53] Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2020, przyjęta przez Sejmik Województwa Dolnośląskiego Uchwałą Nr XXXII/932/13 z dnia 28 lutego 2013 r. [54] Prognoza oddziaływania na środowisko dla projektu Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2020, EKOPLAN, Opole, styczeń 2013 r. [55] Wieloletnia prognoza finansowa Gminy Polkowice na lata 2015-2033 (wraz ze zmianami) [56] Budżet Gminy Polkowice na 2015 r. (wraz ze zmianami) [57] Audyt zasobów energii odnawialnej i możliwości jej wykorzystania dla Gmin należących do Związku Gmin Zagłębia Miedziowego, red. Z.Wiertelorz, Katowice 2009/2010 [58] Regulamin utrzymania czystości i porządku na terenie gminy Polkowice [59] Projekt Programu Ochrony Środowiska przed hałasem dla Województwa Dolnośląskiego, SGS EKO-PROJEKT Sp. z o. o., z siedzibą w Pszczynie, Wrocław 2014 r. [60] Analiza stanu gospodarki odpadami komunalnymi na terenie Związku Gmin Zagłębia Miedziowego za rok 2014 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 153 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 154 [61] Zagrożenia bakteryjne wód powierzchniowych, Smyłła A., Zakład Mikrobiologii i Biotechnologii, Akademia J. Długosza Częstochowa. [62] Najwyższa Izba Kontroli o ekranach akustycznych i hałasie w dużych miastach lipiec 2014 r., http://www.nik.gov.pl/aktualnosci/nik-o-ekranach-akustycznych-i-halasie-w-duzych-miastach.html [63] NIK o hałasie w dużych miastach, sierpień 2014 r., http://www.nik.gov.pl/aktualnosci/nik-ohalasie-w-duzych-miastach.html [64] Raport Europejskiej Federacji Transport & Environment, 2008 r. „Can you hear us? Why it is finally time for the EU to tackle the problem of noise from road and rail traffic”, T&E 08/1 http://www.transportenvironment.org/sites/te/files/media/200802_traffic_noise_can_you_hear_us.pdf) [65] Informacja NIK o wynikach kontroli „Ochrona mieszkańców dużych miast przed hałasem”, 24 czerwca 2014 r., LBI-4101-11-00/2013, http://www.nik.gov.pl/plik/id,7116,vp,8988.pdf [66] Najwyższa Izba Kontroli o przeładowanych pojazdach i niszczeniu dróg, marzec 2012 r., http://www.nik.gov.pl/aktualnosci/nik-o-przeladowanych-pojazdach-i-niszczeniu-drog.html 10. STOSOWANE SKRÓTY I OZNACZENIA ARiMR - Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa B(a)P – benzo(a)piren BAT – najlepsza dostępna technika/technologia, (z ang. Best Available Technique) b.d - brak danych BDL – bank danych lokalnych BOŚ – Bank Ochrony Środowiska c.o. – centralne ogrzewanie CO – tlenek węgla CO2 – dwutlenek węgla dB – decybel DSDiK - Dolnośląska Służba Dróg i Kolie we Wrocławiu DZMiUW - Dolnośląski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych we Wrocławiu EE – edukacja ekologiczna EFR - Europejski Fundusz Rolny EFRR – Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego Energetyka - „Energetyka” sp. z o.o. z Lubina (spółka należąca do Grupy KGHM) ESOCh – Ekologiczny System Obszarów Chronionych GDOŚ – Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska GIOŚ – Główny Inspektorat Ochrony Środowiska GIS – System Informacji Geograficznej, (z ang. Geographic Information System) GL – jakość gleb GO – gospodarka odpadami GPZON – Gminny Punkt Zbiórki Odpadów Niebezpiecznych GUS – Główny Urząd Statystyczny H – klimat akustyczny IMGW – Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej IUNG – Instytut Upraw Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach JCW – Jednolite Części Wód JCWPd – Jednolite Części Wód Podziemnych JST – jednostki samorządu terytorialnego KDPR – Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej KGHM - KGHM Polska Miedź S.A. KPGO – Krajowy Plan Gospodarki Odpadami KPOŚK – Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych KW PSP – Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej kWh – kilowatogodzina LGD - Lokalna Grupa Działania (Stowarzyszenie Wzgórza Dalkowiskie) LSSE - Legnicka Specjalna Strefa Ekonomiczna MA – mapa akustyczna Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 154 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 155 Mg – megagram (milion gram, tona) MPZP (mpzp, m.p.z.p.) – miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego m.s.c. – miejska sieć ciepłownicza MŚ – Ministerstwo Środowiska MT – margines tolerancji MW – megawat MWh – megawatogodzina NFOŚiGW – Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej ng – nanogram, (miliardowa część grama) NOx – tlenki azotu NO2 – dwutlenek azotu NPL – oznaczenie Najbardziej Prawdopodobnej Liczby bakterii NPPDL - Narodowy Program Przebudowy Dróg Lokalnych ODR – Ośrodki Doradztwa Rolniczego OP – zasoby przyrodnicze OSCh-R – Okręgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza OSN - obszary szczególnie narażone OSO – obszary specjalnej ochrony ptaków OSP - Ochotnicze Straże Pożarne OUOW - obiekt unieszkodliwiania odpadów wydobywczych OZE – odnawialne źródła energii OZW - obszary mające znaczenie dla Wspólnoty O3 – ozon PA – powietrze atmosferyczne PAP – zapobieganie poważnym awariom Pb – ołów PCUZ - Polkowickie Centrum Usług Zdrowotnych PD – poziom dopuszczalny PEE - Program Edukacji Ekologicznej dla gminy Polkowice na lata 2015-2021 PEM – pola elektromagnetyczne PEP – Polityka Ekologiczna Państwa PGN - Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Polkowice PGM - Przedsiębiorstwo Gospodarki Miejskiej Sp. z o.o. w Polkowicach PGMiKM - Przedsiębiorstwo Gospodarki Mieszkaniowej i Komunikacji Miejskiej w Polkowicach PGO – Plan gospodarki odpadami PONE - Program Ograniczenia Niskiej Emisji dla miasta Polkowice na lata 2012-2020 PM10 – Pył zawieszony o granulacji do 10 µm PM2,5 - Pył zawieszony o granulacji do 2,5 µm PMŚ – Państwowy Monitoring Środowiska POH – Program ochrony środowiska przed hałasem POIiŚ - Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko POP – Program ochrony powietrza POŚ – Program Ochrony Środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 - 2020 Poś – ustawa Prawo ochrony środowiska Program Wojewódzki – Wojewódzki Program Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2014 – 2017, z perspektywą do 2021 r. PROW – Program Rozwoju Obszarów Wiejskich PWN - Wydawnictwo Naukowe PWN SA RDLP – Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych RDOŚ – Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska RDW – Ramowa Dyrektywa Wodna RIPOK – Regionalna Instalacja Przetwarzania Odpadów Komunalnych RLM – równoważna liczba mieszkańców RM – Rada Ministrów ROD - Rodzinne Ogrody Działkowe Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 155 proGEO Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY POLKOWICE 156 RPO – Regionalny Program Operacyjny RPO WD - Regionalny Program Operacyjny Województwa Dolnośląskiego RZGW – Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej SM – kopaliny SOO - specjalne obszary ochrony siedlisk SO2 – dwutlenek siarki SP, Starostwo Powiatowe – Starostwo Powiatowe w Polkowicach T – turystyka UE – Unia Europejska UG - Urząd Gminy w Polkowicach W – wody powierzchniowe i podziemne WFOŚiGW – Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej WIOŚ – Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska WPF – Wieloletni Program Finansowy WPGO – Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Dolnośląskiego, Wrocław, 2012r. WPI – Wieloletni Plan Inwestycyjny RPO – Regionalny Program Operacyjny WSSE – Wojewódzka Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna ZGZM - Związek Gmin Zagłębia Miedziowego ZPK – Zarządy Parków Krajobrazowych ZDR – zakład dużego ryzyka ZZR – zakład zwiększonego ryzyka µg – mikrogram, (milionowa część grama). Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 156 Załącznik Nr 2 do Uchwały Nr XII/208/16 Rady Miejskiej w Polkowicach z dnia 20 czerwca 2016 r. PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 Wrocław, styczeń 2016 r. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 1 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 Wykonawca: proGEO sp. z o.o. Al. Armii Krajowej 45, 50-541 Wrocław, tel. 71 360 45 15, tel./fax: 71 360 45 31 e-mail: [email protected] Skład zespołu: dr Sławomir Chybiński mgr inż. Paweł Lewicki 2 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 2 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 SPIS TREŚCI 1. W STĘP .................................................................................................................. 5 1.1 1.2 1.3 2. CELE I ZAWARTOŚĆ PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ......................................... 10 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 3. Podstawa formalno-prawna ................................................................................. 5 Zakres i stopień szczegółowości informacji zawartych w Prognozie ............... 5 Metodyka opracowania Prognozy ....................................................................... 8 Uwarunkowania i powiązania Programu z innymi dokumentami.................... 10 Zawartość Programu .......................................................................................... 10 Cele i Priorytety Programu ................................................................................. 12 Lista przedsięwzięć planowanych do realizacji................................................ 16 Odniesienie się do dokumentów międzynarodowych ..................................... 24 AKTUALNY STAN ŚRODOWISKA ............................................................................... 26 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 3.8 3.9 3.9.1 3.9.2 Położenie administracyjno – geograficzne ....................................................... 26 Użytkowanie gruntów ......................................................................................... 26 Jakość gleb ......................................................................................................... 27 Zasoby złóż kopalin i budowa geologiczna ...................................................... 28 Warunki klimatyczne .......................................................................................... 28 Jakość powietrza ................................................................................................ 29 Wody powierzchniowe ....................................................................................... 33 Wody podziemne ................................................................................................ 35 System przyrodniczy Gminy .............................................................................. 37 Lasy i zieleń miejska .........................................................................................................37 Ochrona przyrody .............................................................................................................37 3.10 Klimat akustyczny i PEM .................................................................................... 39 3.11 Podsumowanie – istotne problemy i zagrożenia dot. ochrony środowiska na terenie Gminy Polkowice ............................................................................................... 41 4. METODYKA I TRUDNOŚCI PROGNOZOWANIA ............................................................. 42 5. PRZEWIDYWANE ODDZIAŁYWANIE NA ŚRODOWISKO PRZEDSIĘWZIĘĆ OKREŚLONYCH W PROGRAMIE ................................................................................................................. 43 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.7 5.8 5.9 5.10 5.11 5.12 5.13 5.14 5.15 5.16 6. Uwzględnienie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych ........ 56 Aktywizacja rynku na rzecz ochrony środowiska............................................. 56 Zarządzanie środowiskowe w gminie ............................................................... 56 Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym .......................................... 56 Edukacja ekologiczna społeczeństwa ............................................................... 56 Ochrona przyrody i krajobrazu .......................................................................... 56 Ochrona i zrównoważony rozwój lasów ........................................................... 57 Ochrona i racjonalne użytkowanie zasobów wodnych .................................... 58 Ochrona gleb i powierzchni ziemi ..................................................................... 61 Gospodarowanie zasobami geologicznymi ...................................................... 62 Wykorzystanie energii odnawialnej ................................................................... 63 Jakość powietrza atmosferycznego .................................................................. 64 Jakość wód powierzchniowych i podziemnych ............................................... 66 Ochrona przed hałasem i polami elektromagnetycznymi PEM ....................... 67 Przemysł oraz bezpieczeństwo przeciwpożarowe i ekologiczne .................... 67 Gospodarowanie odpadami komunalnymi ....................................................... 68 CHARAKTERYSTYKA ODDZIAŁYWAŃ NA WYBRANE KOMPONENTY ŚRODOWISKA ........... 69 6.1 Ocena oddziaływania na zdrowie i życie ludzi.................................................. 69 3 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 3 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 6.2 Ocena oddziaływania na obiekty zabytkowe .................................................... 69 6.3 Możliwe transgraniczne oddziaływanie............................................................. 70 6.4 Stan środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem .............................................................................................................. 70 6.5 Rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczenie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, skutków realizacji Programu, w szczególności na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru ............................................................................................. 70 6.6 Podsumowanie oceny oddziaływania ............................................................... 72 7. OCENA PRZY BRAKU PODEJMOWANIA DZIAŁAŃ ......................................................... 74 7.1 7.2 8. Potencjalne skutki dla środowiska przy zaniechaniu działań ......................... 74 Potencjalne skutki dla człowieka przy zaniechaniu działań ............................ 76 MONITORING WDRAŻANIA PROGRAMU..................................................................... 78 8.1 Przewidywane metody analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu oraz częstotliwość jej przeprowadzania ....................... 79 9. 10. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM.................................................... 81 LITERATURA ...................................................................................................... 86 SPIS RYSUNKÓW Rysunek 3.1 Struktura użytkowania gruntów, wg stanu na koniec 2014 r. [dane GUS] .......27 Rysunek 3.2 Stężenia średnioroczne oraz średnie sezonowe pyłu PM10 oraz ilość dni z przekroczeniami poziomu dopuszczalnego (24-godz.) [WIOŚ] .....................30 Rysunek 3.3 Zmiany poziomu stężeń średniorocznego pyłu PM10 w latach 2005-2014 [WIOŚ] ...........................................................................................................30 Rysunek 3.4 Stężenia średnioroczne oraz średnie sezonowe ołowiu oraz zmiany stężeń średniorocznych [WIOŚ] .................................................................................31 Rysunek 3.5 Stężenia średnioroczne oraz średnie sezonowe kadmu oraz zmiany stężeń średniorocznych [WIOŚ] .................................................................................31 Rysunek 3.6 Stężenia średnioroczne oraz średnie sezonowe niklu oraz zmiany stężeń średniorocznych [WIOŚ] .................................................................................32 Rysunek 3.7 Stężenia średnioroczne oraz średnie sezonowe arsenu oraz zmiany stężeń średniorocznych [WIOŚ] .................................................................................32 Rysunek 3.8 Stężenia średnioroczne oraz średnie sezonowe benzo(a)pirenu oraz zmiany stężeń średniorocznych [WIOŚ]......................................................................33 Rysunek 5.1 Ekologicznie uzasadnione terminy wykonywania konserwacji melioracji [5] ...59 Rysunek 8.1 Cykl monitorowania i aktualizacji Programu ....................................................78 SPIS TABEL Tabela 3.1 Tabela 3.2 Tabela 3.3 Tabela 5.1 Jakość wód w Gminie Polkowice w roku 2012 [17].........................................35 Wyniki monitoringu wód powierzchniowych w roku 2014 [WIOŚ] ...................35 Wyniki pomiaru hałasu na terenie miasta Polkowice w 2009 i 2014 r. [WIOŚ] 40 Matryca możliwych oddziaływań przedsięwzięć określonych w Programie .....44 4 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 4 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 1. WSTĘP 1.1 Podstawa formalno-prawna Przedmiotem niniejszego opracowania jest Prognoza oddziaływania na środowisko projektu dokumentu pn. Program ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 (w skrócie: Program). Celem dokumentu jest zaktualizowanie polityki ekologicznej zawartej w poprzednim Programie Ochrony Środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2011 – 2014 z perspektywą na lata 2015 – 2018, przyjętym uchwałą Nr IX/91/11 Rady Miejskiej w Polkowicach z dnia 10 czerwca 2011 r. [11]. Zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska [24]: „Organ wykonawczy województwa, powiatu i gminy, w celu realizacji polityki ochrony środowiska, sporządza odpowiednio wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony środowiska, uwzględniając cele zawarte w strategiach, programach i dokumentach programowych”, o których mowa w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju [27]. Art. 14, w ust. 2 dodaje: „Polityka ochrony środowiska jest prowadzona również za pomocą wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska”. Burmistrz Gminy zapewnia możliwość udziału społeczeństwa na zasadach i w trybie określonych w ustawie z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko [26], w postępowaniu, którego przedmiotem jest sporządzenie programu ochrony środowiska (art. 17 ust. 4 ustawy Prawo ochrony środowiska [24]). Zgodnie z art. 46 pkt 2 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko [26], projekt Programu ochrony środowiska zalicza się do dokumentów wymagających przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko, bowiem w dziedzinie przemysłu, energetyki, transportu, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, leśnictwa, rolnictwa, czy wykorzystywania terenu wyznacza ramy dla późniejszej realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, wymienionych w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko [13]. W związku z powyższym, dokument ten wymaga przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. - Strategiczna ocena oddziaływania na środowisko jest postępowaniem obejmującym: uzgodnienie stopnia szczegółowości informacji zawartych w prognozie oddziaływania na środowisko, sporządzenie prognozy oddziaływania na środowisko, uzyskanie wymaganych ustawą opinii, zapewnienie możliwości udziału społeczeństwa w postępowaniu. 1.2 Zakres i stopień szczegółowości informacji zawartych w Prognozie Zgodnie z art. 51, ust. 2. ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko [26] Prognoza oddziaływania na środowisko: 5 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 5 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 1) zawiera: a) informacje o zawartości, głównych celach projektowanego dokumentu oraz jego powiązaniach z innymi dokumentami, b) informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu prognozy, c) propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu oraz częstotliwości jej przeprowadzania, d) informacje o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko, e) streszczenie sporządzone w języku niespecjalistycznym; 2) określa, analizuje i ocenia: a) istniejący stan środowiska oraz potencjalne zmiany tego stanu w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu, b) stan środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem, c) istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności dotyczące obszarów podlegających ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody [21] d) cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu, oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiska zostały uwzględnione podczas opracowywania dokumentu, e) przewidywane znaczące oddziaływania, w tym oddziaływania bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe, stałe i chwilowe oraz pozytywne i negatywne, na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru, a także na środowisko, a w szczególności na: - różnorodność biologiczną, - ludzi, - zwierzęta, - rośliny, - wodę, - powietrze, - powierzchnię ziemi, - krajobraz, - klimat, - zasoby naturalne, - zabytki, - dobra materialne, - z uwzględnieniem zależności między tymi elementami środowiska i między oddziaływaniami na te elementy; 3) przedstawia: a) rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatem realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru, b) biorąc pod uwagę cele i geograficzny zasięg dokumentu oraz cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru — rozwiązania alternatywne do rozwiązań zawartych w projektowanym dokumencie wraz z uzasadnieniem ich wyboru oraz opis metod dokonania oceny prowadzącej do tego wyboru albo wyjaśnienie braku rozwiązań alternatywnych, w tym wskazania napotkanych trudności wynikających z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy. 6 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 6 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 Informacje zawarte w prognozie oddziaływania na środowisko, w myśl art. 52, ust. 1 ww. ustawy, powinny być opracowane stosownie do stanu współczesnej wiedzy i metod oceny oraz dostosowane do zawartości i stopnia szczegółowości projektowanego dokumentu oraz etapu przyjęcia tego dokumentu w procesie opracowywania projektów dokumentów powiązanych z tym dokumentem. Ponadto (art. 52, ust. 2), w prognozie oddziaływania na środowisko uwzględnia się informacje zawarte w prognozach oddziaływania na środowisko sporządzonych dla innych, przyjętych już, dokumentów powiązanych z projektem dokumentu będącego przedmiotem postępowania. Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska we Wrocławiu uzgodnił następujący zakres i stopień szczegółowości informacji wymaganych w prognozie oddziaływania na środowisko ustaleń projektu pn. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020: 1. Prognoza winna być zgodna z treścią całego art. 51 ust. 2 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie (…) [26]. Ponieważ w przepisach nie wskazano na możliwość odstąpienia od wymagań co do zawartości prognozy oddziaływania na środowisko, stwierdza się, że winna zawierać wszystkie elementy wymienione w powyższym artykule, ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień, o których mowa poniżej. 2. Prognoza powinna w szczególności określać, analizować i oceniać potencjalny wpływ ustaleń projektu na: - stanowiska chronionych gatunków roślin i zwierząt, w tym wykazane w inwentaryzacji przyrodniczej gminy Polkowice, - ochronę krajobrazu naturalnego i kulturowego Obszaru Chronionego Krajobrazu „Lasy Chocianowskie” na terenie którego obowiązują zakazy określone w rozporządzeniu Wojewody Dolnośląskiego Nr 26 z dnia 28 listopada 2008 r. w sprawie Obszaru Chronionego Krajobrazu „Lasy Chocianowskie” (Dz. Urz. Woj. Doln. Nr 317, poz. 3925), - ochronę krajobrazu naturalnego i kulturowego zespołu przyrodniczo-krajobrazowego „Trzebcz”, na terenie którego obowiązują zapisy zawarte w Uchwale Nr XXXIII/344/10 Rady Miejskiej w Polkowicach w sprawie ustanowienia „Zespołu przyrodniczo-krajobrazowego Guzicki Potok” (Dz. Urz. Woj. Doln. Nr 136, poz. 2093), - ochronę krajobrazu naturalnego i kulturowego zespołu przyrodniczo-krajobrazowego „Guzicki Potok”, na terenie którego obowiązują zapisy zawarte w Uchwale Nr XXXIII/343/10 Rady Miejskiej w Polkowicach w sprawie ustanowienia „Zespołu przyrodniczo-krajobrazowego Trzebcz” (Dz. Urz. Woj. Doln. Nr 136, poz. 2094), - siedliska przyrodnicze wymienione w załączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (Dz. U. UE.L92.206.7, Dz.U.UE-sp.15-2-102 z późn. zm.), położone na terenie gminy Polkowice. 3. Informacje zawarte w prognozie powinny być opracowane stosownie do stanu współczesnej wiedzy i metod oceny oraz dostosowane do zawartości i stopnia szczegółowości projektowanego dokumentu (art. 52 ust. 1 wyżej cyt. ustawy). 4. Prognoza powinna stanowić: - ocenę projektu z punktu widzenia ochrony środowiska jako całości - ocenie należy zatem poddać wszystkie elementy środowiska, na które ustalenia tego projektu mogą wywierać wpływ przekształcający, - analizę zagrożeń oraz skutków, które dla środowiska mogą stanowić zaprojektowane w Programie zadania, - propozycje rozwiązań, które mogą przyczynić się do zmniejszenia, ograniczenia lub eliminacji tych zagrożeń, - prognoza winna oszacować na ile zadania zawarte w projekcie pozwolą na zachowanie istniejących wartości środowiska, wzbogacą lub odtworzą obniżone wartości środowiska oraz w jakim stopniu będą potęgować zagrożenia już istniejące. 7 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 7 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 5. Zgodnie z art. 52 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie (…), prognoza winna uwzględniać informacje zawarte w prognozach oddziaływania na środowisko sporządzonych dla innych, przyjętych już dokumentów powiązanych z przedmiotowym projektem. 6. Ze względu na udział społeczeństwa w procedurze strategicznej oceny oddziaływania na środowiska szczególnie ważnym elementem prognozy jest rzetelnie sporządzone streszczenie w języku nie specjalistycznym, pozwalające wszystkim zainteresowanym, także tym nieposiadającym specjalistycznej wiedzy z zakresu ochrony środowiska, zapoznać się z wynikami i wnioskami z oceny, a także uczestniczyć w dyskusji nad ustaleniami projektu i jego wpływem na zmiany stanu środowiska. Burmistrz Polkowic zwrócił się również z prośbą o uzgodnienie zakresu i stopnia szczegółowości informacji wymaganych w prognozie oddziaływania na środowisko dla projektu przedmiotowego dokumentu do Dolnośląskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego we Wrocławiu. Po zapoznaniu się z wnioskiem Burmistrza Polkowic, Inspektor postanowił uzgodnić zakres i stopień szczegółowości informacji wymaganych w prognozie oddziaływania na środowisko pod względem wymagań higienicznych i zdrowotnych zgodnie z art. 51 ust. 2 i art. 52 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko [26]. Informacje zawarte w niniejszej Prognozie zostały opracowane stosownie do stanu współczesnej wiedzy i metod oceny oraz dostosowane do zawartości i stopnia szczegółowości projektowanego dokumentu oraz etapu jego przyjęcia. Z uwagi na strategiczny charakter projektowanego dokumentu, jakim jest Program ochrony środowiska, tworzy on ramy dla realizacji różnorodnych przedsięwzięć, w tym inwestycyjnych i nieinwestycyjnych, jednorazowych i stałych (cyklicznych), a także planowanych do realizacji w zróżnicowanym horyzoncie czasowym. W związku z tym zakres prognozy oddziaływania na środowisko działań przedstawionych w dokumencie został opracowany na zbliżonym poziomie ogólności. 1.3 Metodyka opracowania Prognozy Przy sporządzaniu Prognozy posłużono się dwoma metodami. Pierwszą z nich jest metoda opisowa, która polegała na charakterystyce Gminy Polkowice, w szczególności na określeniu zasobów środowiska, aktualnego stanu podstawowych komponentów środowiska i jego zagrożeń. Opis oparto na informacjach i materiałach otrzymanych z Urzędu Gminy Polkowice, a także danych pochodzących od innych podmiotów działających w sektorze publicznym i prywatnym na omawianym terenie. Do analizy wykorzystano również dane udostępniane przez WIOŚ, GUS, dostępną literaturę tematu oraz ustalenia własne zespołu autorskiego. W celu analizy stanu środowiska przyrodniczego i jego zagrożeń przedstawiono w miarę posiadanych danych, trendy zmian stanu podstawowych komponentów środowiska w minimum czteroletnim okresie poprzedzającym prace nad Programem. Dokonując wyboru przedziału czasowego dla przedstawienia możliwie pełnego i wiarygodnego obrazu stanu najważniejszych komponentów środowiska przyrodniczo – społeczno - gospodarczego Gminy, kierowano się ilością i spójnością dostępnych danych oraz zapisami ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. [24] oraz jej ostatniej nowelizacji, ustawy z dnia 11 lipca 2014 r. o zmianie ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw [19]. 8 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 8 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 W celu prognozowania mogących wystąpić oddziaływań na środowisko naturalne oraz dla przeprowadzenia wariantowania wykorzystano metodę macierzy opisaną szczegółowo w rozdziale 5.1 niniejszego dokumentu. 9 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 9 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 2. CELE I ZAWARTOŚĆ PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA 2.1 Uwarunkowania i powiązania Programu z innymi dokumentami W ramach przedmiotowego Programu przeanalizowano i przedstawiono powiązania i uwarunkowania wynikające ze Strategii Rozwoju Zrównoważonego Gminy Polkowice na lata 2015-2020, a także z następujących dokumentów strategicznych wyższego szczebla: - Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Polska 2030, - Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju 2020, - Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko – perspektywa do 2020 r., - Strategia rozwoju województwa dolnośląskiego 2020, - Wojewódzki program ochrony środowiska dla województwa dolnośląskiego na lata 2014 – 2017 z perspektywą do 2021 r. Cele i kierunki działań zawarte w przedmiotowym dokumencie pozostają w zgodzie z wymaganiami ww. dokumentów strategicznych. Ponadto przy opracowaniu Programu wzięto pod uwagę ustalenia licznych dokumentów sektorowych, z których najważniejsze to: - Program ochrony powietrza dla województwa dolnośląskiego, przyjęty w 2014 r., - Program ochrony środowiska przed hałasem dla województwa dolnośląskiego na lata 2013 – 2017, - Wojewódzki plan gospodarki odpadami dla województwa dolnośląskiego 2012, - PONE – Programu Ograniczenia Niskiej Emisji dla miasta Polkowice na lata 20122020, z 2013 r. - Analiza stanu gospodarki odpadami komunalnymi na terenie Związku Gmin Zagłębia Miedziowego za 2014 r., - Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Polkowice - z listopada roku 2015 r. - Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Polkowice z 2014 r. - Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Polkowickiego na lata 2012-2015 z perspektywą do 2019 r., przyjęty w 2011 r. - Program Edukacji Ekologicznej dla gminy Polkowice na lata 2015-2021, opracowany w 2014 r. 2.2 Zawartość Programu Podstawy merytoryczne realizacji Programu opierają się głównie o zapisy zawarte w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska [24], wraz z istotnymi zmianami wprowadzonymi ustawą z dnia 11 lipca 2014 r. o zmianie ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw [19], a także strategiach rozwoju, programach i dokumentach programowych, o których mowa w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju [27] oraz Wytycznych do sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym [28,29]. Na zawartość projektu Programu, pozostającą w zgodzie z powyższymi zapisami, składają się: - STAN ŚRODOWISKA I CHARAKTERYSTYKA ZAGROŻEŃ oraz CHARAKTERYSTYKA SPOŁECZNO – GOSPODARCZA GMINY POLKOWICE w zakresie poszczególnych komponentów środowiska oraz sektorów działalności społeczno-gospodarczej człowieka, mających istotny wpływ na stan środowiska przyrodniczego, wraz z określeniem trendów zmian w odniesieniu do stanu przedstawionego w poprzednim Programie ochrony środowiska oraz ostatnim raporcie z realizacji Programu [13]. W ramach prac zebrane zostały dostępne dane statystyczne, literaturowe oraz wyniki badań i pomiarów. 10 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 10 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 - CELE STRATEGICZNE OCHRONY ŚRODOWISKA – biorąc pod uwagę najważniejsze problemy i potrzeby w kontekście stanu aktualnego środowiska oraz celu głównego określone zostały najważniejsze, priorytetowe działania, których realizacja powinna mieć pierwszeństwo w okresie krótkoterminowym. - DZIAŁANIA O CHARAKTERZE SYSTEMOWYM – w rozdziale tym sformułowano cele i kierunki działań w odniesieniu do takich zagadnień systemowych w ochronie środowiska, jak: uwzględnienie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych, aktywizacja rynku na rzecz ochrony środowiska, zarządzanie środowiskowe oraz aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym. W rozdziale zawarto ponadto Program edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju, a także propozycje zadań realizujących założone cele. - OCHRONA ZASOBÓW PRZYRODY – w rozdziale tym poruszone zostały zagadnienia ochrony podstawowych zasobów przyrody ożywione i nieożywionej, w tym: przyrody i krajobrazu, lasów, zasobów wodnych, gleb i powierzchni ziemi, oraz zasobów geologicznych. Podobnie, jak w innych rozdziałach części strategicznej Programu, sformułowano cele, kierunki działań oraz propozycje zadań do realizacji na kolejne lata. - POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA i BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO – jako, że większość unijnych standardów, którym Polska musi sprostać jako kraj członkowski UE, dotyczy jakości środowiska, zadania z tego zakresu należą do najistotniejszych i najbardziej kosztochłonnych, ponieważ obejmują tak ważne dziedziny, jak ochrona powietrza atmosferycznego, wód powierzchniowych i podziemnych, klimatu akustycznego, ochrona przed promieniowaniem, gospodarowanie odpadami oraz poprawa bezpieczeństwa ekologicznego. W rozdziale tym zawarto również Program usuwania azbestu. - ZARZĄDZANIE PROGRAMEM – w rozdziale tym rozwinięto opis zasad wdrażania Programu na tle instrumentów zarządzania środowiskiem, przedstawiono monitoring i harmonogram realizacji Programu oraz oszacowano ramy finansowe jego wdrażania, wraz z udziałem poszczególnych źródeł finansowania. Przedstawiono także propozycję wskaźników służących ocenie efektywności osiągania celów zawartych w dokumencie. W charakterystyce poszczególnych komponentów środowiska skoncentrowano się na przedstawieniu danych statystycznych i liczbowych, omówieniu działań i czynników, mających wpływ na środowisko oraz omówieniu trendów zmian i oceny aktualnego stanu środowiska. W momencie zakończenia prac nad projektem Programu, tj. w grudniu 2015 r., nie wszystkie dane dot. stanu środowiska za rok 2014 były dostępne. Źródłem informacji o środowisku był w szczególności państwowy monitoring środowiska, zgodnie z art. 25 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska [24]. 11 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 11 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 2.3 Cele i Priorytety Programu Polityka ochrony środowiska to zespół działań mających na celu stworzenie warunków niezbędnych do realizacji ochrony środowiska, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. Realizacja przedmiotowego Programu ma na celu doprowadzenie do poprawy stanu środowiska naturalnego, zrównoważonego zarządzania zasobami naturalnymi oraz zapewnienie skutecznych mechanizmów chroniących środowisko Gminy przed degradacją, a także ma stworzyć warunki dla wdrożenia wymagań obowiązującego w tym zakresie prawodawstwa krajowego i unijnego. Celem opracowania nowego programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice nie jest wyłącznie spełnienie wymagań ustawowych. Program ten może, i powinien, stanowić dodatkowe źródło wiedzy, inspiracji i motywacji dla mieszkańców i władz Gminy, jednostek administracyjnych oraz organizacji pozarządowych do wspólnego działania na rzecz poprawy stanu środowiska, bezpieczeństwa ekologicznego oraz zrównoważonego rozwoju Gminy Polkowice. Jako główny cel strategiczny Programu przyjęto jeden z celów zapisanych w Strategii Rozwoju Zrównoważonego Gminy Polkowice na lata 2015-2020 – jest cel dot. ochrony środowiska, który brzmi [16]: Użytkowanie zasobów lokalnych zgodnie z zasadami ekorozwoju W ramach Strategii celowi temu przyporządkowane są następujące cele operacyjne [16]: 1) SKUTECZNA OCHRONA ŚRODOWISKA NATURALNEGO (O13) 2) W DROŻONE SYSTEMY GOSPODARKI ODPADAMI (O14) 3) ZREWITALIZOWANE I UKSZTAŁTOWANE ZASOBY ŚRODOWISKA NATURALNEGO (O15) 4) DOSTĘPNA INFORMACJA O ŚRODOWISKU I POWSZECHNE KOMPETENCJE W ZAKRESIE JEGO OCHRONY (O16) Biorąc pod uwagę powyższe cele, a także wnioski z analizy stanu aktualnego poszczególnych komponentów środowiska przyrodniczego oraz sytuacji społeczno – ekonomicznej Gminy, przyjęto następujące wzajemnie równoważne priorytety w zakresie ochrony środowiska na kolejny okres programowania, tj. lata 2016 – 2020: Priorytet 1 – Poprawa jakości powietrza poprzez redukcję emisji ze źródeł komunikacyjnych, komunalno-bytowych i przemysłowych Priorytet 2 – Ograniczanie zanieczyszczenia wód i racjonalne kształtowanie stosunków wodnych Priorytet 3 – Ochrona różnorodności biologicznej na obszarach cennych przyrodniczo Priorytet 4 – Zwiększenie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych Priorytet 5 – „Zazielenianie” zamówień publicznych Priorytet 6 – Edukacja ekologiczna społeczeństwa 12 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 12 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 Przyjęte priorytety stanowią integralną część strategii działań Gminy Polkowice w zakresie ochrony środowiska do 2020 r., w ramach której wyznaczono szereg celów, kierunków działań i zadań do realizacji w poszczególnych rozdziałach podzielonych na trzy bloki działań strategicznych, co przedstawia poniższy schemat: STRATEGIA DZIAŁAŃ DO 2020 R. KIERUNKI DZIAŁAŃ SYSTEMOWYCH I. Uwzględnienie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych II. Aktywizacja rynku na rzecz ochrony środowiska III. Zarządzanie środowiskowe w Gminie IV. Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym V. Edukacja ekologiczna społeczeństwa OCHRONA I POPRAWA JAKOŚCI ZRÓWNOWAŻONE WYKORZYSTANIE ZASOBÓW NATURALNYCH I ENERGII ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO VI. Ochrona przyrody i krajobrazu XI. Jakość powietrza atmosferycznego VII. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów XII. Jakość wód powierzchniowych i podziemnych VIII. Ochrona i racjonalne użytkowanie zasobów wodnych XIII. Ochrona przed hałasem i polami elektromagnetycznymi (PEM) XIV. Przemysł oraz bezpieczeństwo przeciwpożarowe i ekologiczne XV. Gospodarowanie odpadami komunalnymi IX. Ochrona gleb i powierzchni ziemi X. Gospodarowanie zasobami geologicznymi XI. Wykorzystanie energii odnawialnej Przyjęta w przedmiotowym Programie polityka ochrony środowiska wyrażona jest poprzez poszczególne cele strategiczne i kierunki działań zawarte w kolejnych rozdziałach opracowania. Przyjęta polityka ochrony środowiska jest spójna ze Strategią Strategii Rozwoju Zrównoważonego Gminy Polkowice na lata 2015-2020, szeregiem dokumentów strategicznych wyższego szczebla, a także aktualnym Programem ochrony środowiska dla województwa dolnośląskiego, na co położono szczególny nacisk uwzględniając zwłaszcza rekomendowane tam kierunki działań. Poniżej zostały przedstawione cele w ramach każdego z działów i podrozdziałów przyjętej strategii działań do 2020 r. 13 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 13 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 I. KIERUNKI DZIAŁAŃ SYSTEMOWYCH 1. Uwzględnienie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych Cel do 2020 r. Poddawanie sektorowych dokumentów strategicznych, zgodnie z obowiązującym prawem, ocenie oddziaływania na środowisko oraz uwzględnianie jej wyników w tych dokumentach. 2. Aktywizacja rynku na rzecz ochrony środowiska Cel do 2020 r. Uwzględnienie aspektów środowiskowych w procedurach zamówień publicznych. 3. Zarządzanie środowiskowe w gminie Cel do 2020 r. Promowanie i wspieranie wdrażania systemów zarządzania środowiskowego (SZŚ) w gminie 4. Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym Cel do 2020 r. Osiąganie coraz wyższego stopnia implementacji zasad zrównoważonego rozwoju w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego Gminy Polkowice. 5. Edukacja ekologiczna społeczeństwa Cel do 2020 r. Ukształtowanie prawidłowych postaw względem poszczególnych komponentów środowiska i problemów ekologicznych we wszystkich grupach wiekowych społeczeństwa zgodnie z zasadą: „myśl globalnie, działaj lokalnie”. II. OCHRONA I ZRÓWNOWAŻONE NATURALNYCH I ENERGII WYKORZYSTANIE ZASOBÓW 1. Ochrona przyrody i krajobrazu Cel do 2020 r. Kształtowanie spójnego przestrzennie systemu przyrodniczych obszarów chronionych i pozostałych terenów zielonych oraz udostępnianie ich walorów społeczeństwu. 14 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 14 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 2. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów Cel do 2020 r. Zrównoważona i wielofunkcyjna gospodarka zasobami leśnymi na terenie Gminy. 3. Ochrona i racjonalne użytkowanie zasobów wodnych Cel do 2020 r. Zrównoważone zarządzanie zasobami (podtopieniami lokalnymi) i suszą wodnymi oraz ochrona przed powodzią 4. Ochrona gleb i powierzchni ziemi Cel do 2020 r. Ochrona gleb przed degradacją i rekultywacja terenów zdegradowanych i zdewastowanych. 5. Gospodarowanie zasobami geologicznymi Cel do 2020 r. Racjonalna gospodarka zasobami złóż kopalin i rekultywacja terenów poeksploatacyjnych. 6. Wykorzystanie energii odnawialnej Cel do 2020 r. Promocja i wspomaganie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych (OZE) III. POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO 1. Jakość powietrza atmosferycznego Cel do 2020 r. Poprawa jakości powietrza poprzez sukcesywną redukcję emisji zanieczyszczeń. 2. Jakość wód powierzchniowych i podziemnych Cel do 2020 r. Dążenie do osiągnięcia i utrzymania dobrego stanu i potencjału wód powierzchniowych i podziemnych. 15 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 15 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 3. Ochrona przed hałasem i polami elektromagnetycznymi (PEM) Cel do 2020 r. Ochrona mieszkańców elektromagnetycznych. gminy przed szkodliwym wpływem hałasu i pól 4. Przemysł oraz bezpieczeństwo przeciwpożarowe i ekologiczne Cel do 2020 r. Wzmacnianie ochrony przed zagrożeniami naturalnymi i gotowości do usuwania ich skutków oraz ograniczanie ryzyka wystąpienia poważnych awarii przemysłowych i transportowych. 5. Gospodarowanie odpadami komunalnymi Cel do 2020 r. Stworzenie i utrzymywanie systemu gospodarki odpadami, zgodnego z zasadą zrównoważonego rozwoju i opartego na hierarchii sposobów postępowania z odpadami komunalnymi. 2.4 Lista przedsięwzięć planowanych do realizacji Zadania planowane do realizacji, zawarte w poszczególnych rozdziałach części strategicznej przedmiotowego Programu, będą służyć dążeniu do osiągnięcia wyznaczonych celów. Wyróżniono trzy rodzaje przedsięwzięć: - realizowane w określonych latach – jednostkowe przedsięwzięcia inwestycyjne, mające określony zakres wykonania, nakłady finansowe i okres realizacji; - realizowane na bieżąco (stałe) – realizowane stale, o często nie do końca określonym lub zmiennym zakresie (zależnym od potrzeb lub dostępnych zasobów), mogące wymagać lub też nie wymagać dodatkowych nakładów finansowych; - realizowane corocznie (cyklicznie) – określone przedsięwzięcia realizowane każdego roku, często w tym samym czasie i podobnym zakresie. Poniżej przedstawiony został pełny katalog zadań planowanych do realizacji w ramach Programu. Celem identyfikacji pochodzenia każdego z zawartych w Programie zadań, w nawiasach kwadratowych podano źródło, na podstawie którego dane zadanie zostało sformułowane. L.p. Przedsięwzięcie Jednostka realizująca Lata realizacji od I. 1. do Koszty Źródła finansowania [zł] Uwzględnienie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych Wprowadzanie do strategii, polityk i programów sektorowych gminy zasad zrównoważonego rozwoju oraz celów polityki ekologicznej Gminy Gmina na bieżąco brak nie dotyczy 16 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 16 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 L.p. Przedsięwzięcie Jednostka realizująca Lata realizacji od 2. Objęcie strategii, polityk i programów sektorowych strategicznymi ocenami oddziaływania na środowisko, zgodnie z obowiązującym w tym zakresie prawem II. Gmina do na bieżąco Koszty Źródła finansowania [zł] brak nie dotyczy Aktywizacja rynku na rzecz ochrony środowiska 1. Udzielanie zamówień publicznych z możliwie najszerszym uwzględnianiem aspektów środowiskowych oraz rozwiązań minimalizujących negatywny wpływ na środowisko naturalne Gmina stałe brak nie dotyczy 2. Podnoszenie kwalifikacji pracowników Urzędu Gminy z zakresu prowadzenia zielonych zamówień publicznych GPP Gmina stałe brak nie dotyczy 3. Promowanie zachowań ekologicznych oraz tworzenie warunków do powstawania zielonych miejsc pracy Gmina stałe brak nie dotyczy III. Zarządzanie środowiskowe w gminie 1. Informowanie i zachęcanie przedsiębiorców, instytucji i organizacji działających w gminie do wprowadzania systemów zarządzania środowiskowego Gmina stałe brak nie dotyczy 2. Promowanie i wspieranie na lokalnym rynku przedsiębiorców i organizacje, legitymizujące się certyfikowanymi systemami zarządzania środowiskowego Gmina stałe brak nie dotyczy IV. Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym 1. Uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego wymagań ochrony środowiska i gospodarki wodnej, w tym prognoz oddziaływania na środowisko i opracowań ekofizjograficznych. Gmina stale brak nie dotyczy 2. Prowadzenie racjonalnej polityki przestrzennej (kształtowanie przestrzeni), uwzględniającej wartości przyrodnicze i ład przestrzenny. Gmina stale brak nie dotyczy 3. Uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego wymogów dotyczących zaopatrywania mieszkań w ciepło z nośników nie powodujących nadmiernej „niskiej emisji” oraz projektowanie linii zabudowy uwzględniając zapewnienie „przewietrzania” miasta Gmina stale brak nie dotyczy 4. Wyznaczanie w planach obszarów na których mogą być realizowane inwestycje związane z odnawialnymi źródłami energii (OZE) Gmina stale brak nie dotyczy 5. Uwzględnienie w planach miejscowych działań oddziaływań związanych z eksploatacją złóż miedzi i kruszyw naturalnych Gmina stale brak danych nie dotyczy 17 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 17 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 L.p. Jednostka realizująca Przedsięwzięcie Lata realizacji od V. Koszty do Źródła finansowania [zł] Edukacja ekologiczna społeczeństwa 1. Udostępnianie informacji o środowisku i działaniach proekologicznych w gminie Gmina stałe brak nie dotyczy 2. Popularyzacja za pomocą kanałów informacyjnych UG kampanii społecznych służących wyrabianiu ekologicznych nawyków wśród mieszkańców wszystkich grup wiekowych Gmina stałe brak danych budżet Gminy 3. Podnoszenie kompetencji nauczycieli i osób prowadzących edukację ekologiczną Gmina, jednostki oświatowe, LGD Stowarzyszenie Wzgórza Dalkowskie stałe brak danych budżet Gminy, środki LGD, środki zewnętrzne* 4. Tworzenie sieci wymiany informacji i wiedzy wśród osób zaangażowanych w edukację ekologiczną Gmina stałe brak nie dotyczy 5. Organizacja akcji, konkursów i projektów ekologicznych Gmina, inni uczestnicy Programu Edukacji Ekologicznej stałe brak danych budżet Gminy środki zewnętrzne* 6. Prowadzenie aktywnych konsultacji społecznych w zakresie planowanych inwestycji mogących oddziaływać na środowisko Gmina, przedsiębiorcy stałe brak nie dotyczy 7. Edukacja ekologiczna młodzieży szkolnej i dzieci przedszkolnych Szkoły Podstawowe, Gimnazja, Przedszkola stałe budżet Gminy, środki zewnętrzne* 8. Zielone szkoły UG, Szkoły Podstawowe stałe budżet Gminy, inne środki 9. Organizacja Polkowickiego Festiwalu Ziemi Gmina, Zespół Szkół w Polkowicach stałe brak danych budżet Gminy, środki uczestników PEE 10. Program zdrowotny z zakresu promocji zdrowia w ochronie ekologicznej dziecka PCUZ (Polkowickie Centrum Usług Zdrowotnych) stałe brak danych budżet Gminy, środki zewnętrzne* 11. Realizacja Programu Edukacji Ekologicznej (PEE) na terenie gminy Polkowice wszystkie podmioty współpracujące przy realizacji PEE brak danych budżet Gminy, środki innych podmiotów zaangażowanych w realizację PEE, środki zewnętrzne* VI. stałe Ochrona przyrody i krajobrazu 1. Ścieżki edukacyjne, ochrona terenów i obiektów cennych przyrodniczo Gmina stałe brak danych budżet Gminy, środki zewnętrzne 2. Opracowania programów, planów i sprawozdań dotyczących ochrony środowiska Gmina stałe brak danych budżet Gminy, środki zewnętrzne 18 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 18 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 L.p. Jednostka realizująca Przedsięwzięcie Lata realizacji od do Koszty Źródła finansowania [zł] 3. Przebudowa szaty roślinnej i rewitalizacja parków Gmina stałe brak danych budżet Gminy, środki zewnętrzne* 4. Utrzymanie terenów zieleni w Gminie Gmina corocznie brak danych budżet Gminy 5. Objęcie ochroną prawną „pomnikowych” okazów drzew na terenie gminy oraz gatunków zagrożonych wyginięciem Gmina stałe brak danych budżet Gminy 6. Objęcie obszarową formą ochrony terenów cennych przyrodniczo Gmina stałe brak danych budżet Gminy 7. Ochrona różnorodności biologicznej i krajobrazu Gmina, Nadleśnictwa, właściciele nieruchomości brak danych budżet Gminy, środki zewnętrzne*, środki właścicieli nieruchomości VII. stałe Ochrona i zrównoważony rozwój lasów 1. Promowanie i wspieranie zalesiania gruntów nieprzydatnych rolniczo Gmina stałe brak nie dotyczy 2. Lokalizacja zalesień i zadrzewień w planach zagospodarowania przestrzennego Gmina stałe brak nie dotyczy VIII. Ochrona i racjonalne użytkowanie zasobów wodnych 1. Lokalizacja i ochrona obszarów o zwiększonej retencji wodnej w planach zagospodarowania przestrzennego Gmina na bieżąco brak budżet Gminy 2. Propagowanie zachowań sprzyjających oszczędzaniu wody przez działania edukacyjno-promocyjne skierowane do wszystkich grup społecznych Gmina, inni uczestnicy PEE stałe brak nie dotyczy 3. Kalina - modernizacja systemu ochrony przeciwpowodziowej Gm.Polkowice zadanie nr 2 Budowa polderu Sobin Gmina DZMiUW 20162019 brak danych budżet województwa, środki zewnętrzne* 4. Utrzymanie i remont urządzeń melioracyjnych na terenie gminy Gmina stałe budżet Gminy 5. Monitoring, utrzymanie i odbudowa sieci i urządzeń melioracji wodnych podstawowych i szczegółowych Gmina DZMiUW KGHM stałe brak danych budżet Gminy, budżet Województwa budżet KGHM 6. Regulacja cieku wodnego Żdżerowita na odcinku od Komornik w kierunku ujścia do Moskorzynki na długości 0,83 km KGHM 20162017 brak danych budżet KGHM IX. 1. Ochrona gleb i powierzchni ziemi Likwidacja „dzikich wysypisk” i zapobieganie powstawaniu nowych Gmina, właściciele nieruchomości, Straż Miejska stałe brak danych budżet Gminy, środki właścicieli nieruchomości, środki zewnętrzne* 19 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 19 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 L.p. Jednostka realizująca Przedsięwzięcie Lata realizacji od 2. 3. Ochrona gruntów ornych o najwyższej bonitacji przed przeznaczaniem na cele nierolnicze i nieleśne Gmina Gmina, LGD Stowarzyszenie Wzgórza Wspieranie powstawania i działalności Dalkowskie, gospodarstw ekologicznych oraz PZD Polkowice (Powiatowy prowadzących zrównoważoną Zespół gospodarkę rolną i leśną na terenie gminy Doradców należący do DODR) X. do Koszty Źródła finansowania [zł] stałe brak nie dotyczy stałe brak środki zewnętrzne* środki właścicieli prywatnych Gospodarowanie zasobami geologicznymi 1. Uwzględnienie w opracowaniach planistycznych wszystkich udokumentowanych złóż kopalin, ujęć wód podziemnych w granicach udokumentowanych stref i obszarów ochronnych zbiorników wód podziemnych i ich ochrona przed trwałym zainwestowaniem Gmina stałe brak nie dotyczy 2. Ochrona i racjonalna gospodarka złożami kopalin, w tym zapobieganie i minimalizacja nowych oddziaływań górniczych przedsiębiorcy stałe brak danych środki własne XI. Wykorzystanie energii odnawialnej 1. Podnoszenie efektywności energetycznej w istniejących budynkach publicznych i komunalnych oraz w ramach eksploatacji oświetlenia drogowego, poprzez montaż instalacji wykorzystujących OZE (np. panele fotowoltaiczne, gruntowe wymienniki ciepła) oraz termomodernizację Gmina, PGMiKM stałe brak danych Budżet Gminy, środki zewnętrzne* 2. Wprowadzenie w nowych obiektach źródeł energii w większym stopniu opartych na OZE Gmina stałe brak danych Budżet Gminy, środki zewnętrzne* 3. Prowadzenie działań informacyjnych i promocyjnych związanych z zachęcaniem mieszkańców i przedsiębiorców z terenu gminy do poprawienia efektywności energetycznej w posiadanych budynkach i wykorzystaniu energii z OZE Gmina stałe brak danych Budżet Gminy, środki zewnętrzne* 4. Podnoszenie efektywności energetycznej w istniejących budynkach mieszkalnych poprzez termomodernizację oraz wymianę okien i drzwi w tym realizacja Programu poszanowania energii Gmina, Inwestorzy prywatni, Spółdzielnia Mieszkaniowa „CUPRUM” Wspólnoty mieszkaniowe stałe brak danych środki inwestorów prywatnych, Budżet Gminy 20 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 20 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 L.p. Jednostka realizująca Przedsięwzięcie Lata realizacji od 5. Realizacja projektów OZE (elektrownie fotowoltaiczne, pompy ciepła, źródła zasilane biogazem itp.) XII. Inwestorzy prywatni, GminaPGMiKM, Wspólnoty mieszkaniowe, Spółdzielnia Mieszkaniowa „CUPRUM” do stałe Koszty Źródła finansowania [zł] brak danych (na realizację zadań PGN przewidziano ok. 131 mln zł, w tym na OZE) Budżet Gminy, środki zewnętrzne* środki inwestorów prywatnych Jakość powietrza atmosferycznego 1. Rozbudowa infrastruktury technicznej w Polkowickiej Podstrefie LSSE Gmina, LSSE 2016– 2020 brak danych budżet Gminy, środki zewnętrzne*, środki LSSE 2. Budowa i przebudowa dróg na terenie Gminy Gmina stałe brak danych budżet Gminy, środki zewnętrzne 3. Remonty bieżące dróg gminnych Gmina stałe brak danych budżet Gminy 4. Prowadzenie kontroli w zakresie przestrzegania przepisów ochrony środowiska i gospodarowania odpadami – dążenie do likwidacji problemu spalania odpadów poza instalacjami do tego przeznaczonymi Gmina, Straż Miejska stałe brak nie dotyczy 5. Prowadzenie działań popularyzujących i wspierających wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii w gminie Gmina stałe brak nie dotyczy 6. Budowa ścieżek rowerowych na terenie gminy Gmina stałe brak danych budżet Gminy, środki zewnętrzne*, 7. Wymiana starych i nieekologicznych źródeł cieplnych oraz zmiana struktury stosowanych do ogrzewania paliw w tym realizacja PONE Gmina, właściciele nieruchomości 2016 – 2020 brak danych Budżet Gminy środki zewnętrzne*, środki właścicieli nieruchomości 8. Realizacja działań określonych w harmonogramie rzeczowo-finansowym PGN** inwestorzy prywatni, GminaPGMiKM, Wspólnoty mieszkaniowe, realizatorzy PGN 20162020 ok. 224 mln środki własne, środki zewnętrzne*, środki realizatorów PGN 9. Modernizacja i rozbudowa istniejącego taboru komunikacji miejskiej w Polkowicach (autobusy spełniające normę Euro VI, autobusy elektryczne) GminaPGMiKM 20162020 brak danych budżet Gminy, środki zewnętrzne* Wymiana samochodów służbowych o napędzie spalinowym diesla na samochody ekologiczne z napędem elektrycznym GminaPGMiKM 20162020 brak danych budżet Gminy, środki zewnętrzne* 10. 21 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 21 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 L.p. Przedsięwzięcie Jednostka realizująca Lata realizacji od XIII. do Koszty Źródła finansowania [zł] Jakość wód powierzchniowych i podziemnych 1. Przebudowa rowu odprowadzającego wody deszczowe z „Nowych Polkowic” Gmina 20162019 brak danych budżet Gminy, środki zewnętrzne* 2. Renowacja kanalizacji sanitarnej i deszczowej na osiedlu Dąbrowskiego w Polkowicach PGM 20162020 ok. 4 500 000 budżet Gminy, środki zewnętrzne* 3. Zadania związane z bieżącym utrzymaniem sieci kanalizacji deszczowej, tj. przegląd i konserwację wylotów do rzek, badania laboratoryjne ścieków wprowadzanych do cieków wodnych, montaż urządzeń przeciw-zalewowych, naprawę krat, skrzynek, pokryw i koryta odpływowego, mechaniczne czyszczenie wpustów ulicznych, przykanalików deszczowych i kolektorów, utrzymanie przepompowni wód deszczowych oraz monitorowanie kolektora głównego. PGM corocznie brak danych budżet Gminy XIV. Ochrona przed hałasem i polami elektromagnetycznymi (PEM) 1. Wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów poświęconych ochronie przed hałasem oraz oddziaływaniem PEM, w przypadku zaistnienia zagrożeń. Gmina 2016 – 2020 (stałe) brak nie dotyczy 2. Budowa ścieżek rowerowych na terenie gminy Gmina stałe brak danych budżet Gminy, środki zewnętrzne* 3. Utrzymanie nawierzchni w dobrym stanie technicznym - DK 3 Biedrzychowa Zarządca Dróg Krajowych 2017 60 000 różne źródła finansowania 4. Utrzymanie nawierzchni w dobrym stanie technicznym, wprowadzenie środków trwałego uspokojenia ruchu - DK 3 Polkowice (ul.Głogowska - od PCUZ do stadionu) Zarządca Dróg Krajowych 2017 155 000 różne źródła finansowania 5. Utrzymanie nawierzchni w dobrym stanie technicznym - DK 3 Polkowice (ul.Głogowska - rejon ROD Relaks i Marysieńka) Zarządca Dróg Krajowych 2017 115 000 różne źródła finansowania 6. Utrzymanie nawierzchni w dobrym stanie technicznym, wprowadzenie środków trwałego uspokojenia ruchu - DK 3 Kaźmierzów Zarządca Dróg Krajowych 2017 80 000 różne źródła finansowania XV. Przemysł oraz bezpieczeństwo przeciwpożarowe i ekologiczne 1. Zarządzanie kryzysowe Gmina stałe brak danych budżet Gminy 2. Zakup pojazdu dla OSP Sobin Gmina 20162020 1 000 000 budżet Gminy (dotacja) 22 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 22 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 L.p. Jednostka realizująca Przedsięwzięcie Lata realizacji od do Koszty Źródła finansowania [zł] 3. Zakup sprzętu hydraulicznego dla OSP Tarnówek Gmina 20162020 8 000 budżet Gminy (dotacja) 4. Utrzymanie i obsługa sprzętu pomiarowego monitorującego wstrząsy pochodzenia górniczego Gmina stałe brak danych budżet Gminy XVI. Gospodarowanie odpadami komunalnymi Zadania własne corocznie ok. 0,5 % budżetu Gminy Polkowice budżet Gminy Gmina, właściciele nieruchomości stałe brak danych budżet Gminy środki zewnętrzne*, środki właścicieli nieruchomości Gmina stałe brak danych budżet Gminy, środki osób prywatnych, środki zewnętrzne* 1. Funkcjonowanie systemu gospodarowania odpadami komunalnymi (składka do ZGZM) Gmina 2. Realizacja Programu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu gminy Polkowice na lata 2015-2032 3. Likwidacja dzikich wysypisk i zapobieganie ich powstawaniu w tym monitoring i edukacja ekologiczna Zadania koordynowane 4. Prowadzenie akcji informacyjnej i edukacyjnej w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi ZGZM stałe brak danych środki własne ZGZM 5. Funkcjonowanie systemu gospodarowania odpadami komunalnymi (wydatki bieżące) ZGZM stałe brak danych środki własne ZGZM Użyte oznaczenia: * środki WFOŚiGW, NFOŚiGW, środki unijne, stowarzyszeń itp. ** planowane działania obejmują m.in. poprawę efektywności energetycznej budynków, modernizację taboru komunikacyjnego, budowę i modernizację dróg, modernizację węzłów cieplnych, realizację instalacji OZE (farmy fotowoltaiczne, pompy ciepła, instalacje na biogaz) i inne. 23 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 23 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 2.5 Odniesienie się do dokumentów międzynarodowych VII Wspólnotowy Program Działań w Zakresie Środowiska Naturalnego Podstawowym dokumentem określającym cele ochrony środowiska na szczeblu Unii Europejskiej jest VII Wspólnotowy Program Działań w Zakresie Środowiska Naturalnego: „Dobrze żyć w granicach naszej planety. VII EAP ustanawia wspólnotowe ramy polityki ochrony środowiska do 2020 r. Program opiera się na istotnych osiągnięciach 40 lat polityki ochrony środowiska UE i kilku ostatnich dokumentach strategicznych w tej dziedzinie, w tym: Europa efektywnie Korzystająca z Zasobów, Strategii UE na rzecz Różnorodności Biologicznej do 2020 i Unijnego Planu działań na rzecz Gospodarki Niskoemisyjnej. VII Program Działań powinien zapewnić zaangażowanie instytucji UE, państw członkowskich, władz regionalnych i lokalnych oraz innych zainteresowanych stron na rzecz wspólnych działań polityki ochrony środowiska do 2020 roku. Program, określa strategiczne plany kształtowania polityki w zakresie środowiska z dziewięcioma priorytetowymi celami, które mają zostać osiągnięte do 2020: 1. ochrona, zachowanie i poprawa kapitału naturalnego Unii; 2. przekształcenie Unii w zasobooszczędną, zieloną i konkurencyjną gospodarkę niskoemisyjną; 3. ochrona obywateli Unii przed związanymi ze środowiskiem obciążeniami i zagrożeniami dla zdrowia i dobrostanu; 4. maksymalizacja korzyści płynących z prawodawstwa Unii w zakresie ochrony środowiska; 5. poprawa dowodów stanowiących podstawę polityki ochrony środowiska; 6. zabezpieczenie inwestycji na rzecz polityki ochrony środowiska i przeciwdziałania zmianie klimatu oraz urealnieniu cen; 7. poprawa uwzględniania aspektu ochrony środowiska i zwiększeniu spójności polityki; 8. wspieranie zrównoważonego charakteru miast Unii; 9. zwiększenie efektywności Unii w przeciwdziałaniu regionalnym i globalnym wyzwaniom w zakresie ochrony środowiska. Cele te powinny zostać powiązane z celami strategii „Europa 2020” na różnych poziomach sprawowania władzy i w każdym wypadku z uwzględnieniem zasady pomocniczości. Strategia Europa 2020 Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu „Europa 2020”, przyjęta przez Radę Europejską dnia 17 czerwca 2010 r., to kluczowy dokument dla średniookresowej strategii rozwoju kraju w kontekście członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Określa działania, których podjęcie w skoordynowany sposób przez państwa członkowskie przyspieszy wyjście z obecnego kryzysu i przygotuje europejską gospodarkę na wyzwania przyszłości. W przedmiotowym Programie uwzględniono następujące priorytety Strategii, których realizacja odbywać się będzie na szczeblu unijnym oraz krajowym: 24 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 24 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 - - Wzrost inteligentny (zwiększenie roli wiedzy, innowacji, edukacji i społeczeństwa cyfrowego), zrównoważony (produkcja efektywniej wykorzystująca zasoby, przy jednoczesnym zwiększeniu konkurencyjności). Wzrost wydatków na działalność badawczą i rozwojową. Ograniczenie emisji CO2 i osiągnięcia celów 20/20/20 w zakresie klimatu i energii. Karta Lipska na rzecz zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich Dokument ten podkreśla potrzebę opracowania strategii zintegrowanego rozwoju miejskiego, przy uwzględnieniu aspektu ekonomicznego, społecznego i ekologicznego, a także wymiaru zdrowotnego i kulturowego oraz zdolności instytucjonalnych państwa. Ponadto, prowadzenie polityki zintegrowanego rozwoju obszarów miejskich winno uwzględniać warunki i potrzeby lokalne oraz zasadę pomocniczości. Program w swych celach uwzględnia ww. założenia Karty Lipskiej ze szczególnym naciskiem na: Zintegrowany rozwój miejski przy uwzględnieniu aspektu społecznego, aspektu ekologicznego oraz warunki lokalne i pomocniczość. Nowa Karta Ateńska Wizja tego dokumentu wyraża się w koncepcji miasta spójnego, charakteryzującego się zarówno historyczną ciągłością, jak i spójnością społeczną, ekonomiczną, środowiskową oraz syntezą przestrzenną. Karta Ateńska opisuje również problemy i wyzwania, z którymi borykają się współcześnie miasta europejskie oraz przedstawia system wartości, którym powinni kierować się urbaniści pełniący funkcje twórców planów, doradców politycznych, mediatorów, administratorów, naukowców i pracowników naukowych. Program ochrony środowiska dla Gminy Polkowice nawiązuje do wizji miast przedstawionych w Nowej Karcie Ateńskiej, zwłaszcza do założeń, iż miasta powinny: Przyczyniać się do dobrobytu i wygodnego życia ich mieszkańców. Łączyć harmonijnie środowisko zurbanizowane ze środowiskiem przyrodniczym. Europejska Strategia Zrównoważonego Rozwoju Ważnym dokumentem jest także odnowiona Europejska Strategia Zrównoważonego Rozwoju, mająca na celu zrównoważenie wzrostu gospodarczego i wysokiego poziomu życia z ochroną środowiska naturalnego, przyjęta przez Radę Europejską 26 czerwca 2006 roku. Dokument koncentruje się na kwestiach związanych z zarządzaniem zasobami naturalnymi, w tym zaleca sposoby produkcji konsumpcji, które chronią ograniczone zasoby Ziemi. Analizowany dokument uwzględnia cele zebrane w obszarze: Ochrona środowiska naturalnego (rozwój gospodarczy bez niszczenia środowiska). 25 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 25 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 3. AKTUALNY STAN ŚRODOWISKA 3.1 Położenie administracyjno – geograficzne Gmina miejsko-wiejska Polkowice położona jest w północno-zachodniej części województwa dolnośląskiego pomiędzy Legnicą i Głogowem, dwoma znaczącymi ośrodkami Legnicko-Głogowskiego Zagłębia Miedziowego. Pod względem administracyjnym Gmina Polkowice wchodzi w skład powiatu polkowickiego. Obejmuje swym zasięgiem 15 sołectw i jedno miasto (Polkowice). Największymi sołectwami są: Sobin, Sucha Górna, Jędrzychów i Komorniki. Graniczy od północy z gminami Jerzmanowa i Grębocice, od wschodu z gminą Rudna, od południowego wschodu z gminą Lubin (wiejska), od południowego zachodu z gminą Chocianów a od zachodu z gminą Radwanice. Pod względem geograficznym, zgodnie z podziałem na jednostki fizycznogeograficzne (J. Kondracki, 2000) obszar gminy znajduje się w zasięgu makroregionu Wał Trzebnicki. W ramach tego makroregionu występują następujące jednostki niższego rzędu tj. mezoregion Wzgórza Dalkowskie. Niewielki fragment w południowej części obszaru gminy zaliczany jest do makroregionu Nizina Śląsko-Łużycka, mezoregiony: Równina Szprotawska i Wysoczyzna Lubińska. Ukształtowanie terenu jest stosunkowo zróżnicowane. W północnej części gminy dominują formy pochodzenia lodowcowego wykształcone w postaci spiętrzonych wzgórz i pagórków morenowych. Deniwelacje terenu przekraczają tu 126 m. W południowej części gminy Polkowice, w obrębie mezoregionu Równiny Szprotawskiej wykształciły się formy pochodzenia wodnolodowcowego w postaci równin sandrowych i wodnolodowcowych. Wzdłuż południowej granicy gminy przebiega dno doliny rzecznej Szprotawy, ponad którą wykształciły się tarasy akumulacyjne zalewowe oraz erozyjno-akumulacyjne zalewowe i nadzalewowe. Cechą charakterystyczną gminy Polkowice jest występowanie dominującej jednostki osadniczej w postaci miasta Polkowice, w której skupia się ok. 79% liczby mieszkańców gminy (22558 osób). Na obszarach wiejskich zamieszkuje natomiast 4767 osób. Łącznie zatem Gminę Polkowice zamieszkuje ponad 27,3 tys. osób, wg stanu na koniec 2014 r. (wg GUS). 3.2 Użytkowanie gruntów W strukturze zagospodarowania terenu całej gminy Polkowice (stan na koniec 2014 r.) przeważają grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione - ok. 50 % oraz grunty rolne ok. 36%. Grunty zabudowane i zurbanizowane stanowią natomiast ok. 12 % w tym komunikacyjne (drogi i kolejowe) - ok. 3%. Wśród użytków rolnych dominują grunty orne (72,2%), łąki (17,2 %) i pastwiska (6,5%). W przypadku obszarów wiejskich gminy Polkowice udział lasów i gruntów leśnych wraz z zadrzewieniami wynosi ok. 55%. Użytki rolne stanowią ok. 34,0%, grunty pod wodami zajmują ok. 1 % powierzchni gminy a tereny zabudowane ok. 8 %. 26 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 26 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 Rysunek 3.1 Struktura użytkowania gruntów, wg stanu na koniec 2014 r. [dane GUS] [wg stanu na 31.12.2014 r.] Grunty leśne 50,3% Użytki rolne 36,4% Tereny różne 0,2% Nieużytki 0,5% Grunty pod wodami 0,2% Grunty zabudowane i zurbanizowane 12,4 % 3.3 Jakość gleb Na obszarze gminy Polkowice istotnym źródłem zanieczyszczeń gleby, poprzez emisję pyłu, jest OUOW „Żelazny Most”. Ponadto na stan gleb może mieć wpływ działalność przemysłowa i rolnicza oraz procesy erozyjne [17]. Jak już wspomniano źródłem zanieczyszczenia gleb jest OUOW „Żelazny Most”. Jednak zgodnie z danymi zawartymi w opracowaniu pt. „Ocena oddziaływania obiektu unieszkodliwiania odpadów wydobywczych „Żelazny Most” na środowisko w 2012 r.” [Czaban S. i inni, kwiecień 2013] gleby gminy Polkowice w rejonie OUOW nie są znacząco zanieczyszczone metalami ciężkimi - stężenie żadnego z badanych w 2012 r. pierwiastków (miedzi, kadmu, ołowiu, cynku i niklu) w glebach nie przekroczyło wartości dopuszczalnych, określonych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz. U. Nr 165, poz. 1359). Zawartości poszczególnych pierwiastków we wszystkich z badanych próbek gleb nie przekraczają standardów jakości gleb ustanowionych (według wytycznych PIOŚ i IUING) dla gruntów rolniczych, leśnych, rekreacyjnych i zurbanizowanych. Wprawdzie w 2012 r. odnotowano podwyższoną zawartość miedzi (w trzech punktach w rejonie Tarnówka) i ołowiu (w jednym punkcie w rejonie Tarnówka) w glebach, ale były to zawartości stosunkowo niewielkie, kwalifikujące do: • drugiego stopnia zanieczyszczenia gleb (tj. gleby słabo zanieczyszczone) dla miedzi; • pierwszego stopnia zanieczyszczenia gleb (tj. gleby z podwyższoną – w stosunku do zawartości naturalnej – zawartością metali) dla ołowiu. Odnotowane w 2012 r. zawartości w glebach: arsenu, cynku, kadmu i niklu, mieszczą się w zakresie ilości uznawanych za naturalne (0 stopień zanieczyszczenia gleb). Dotyczy to także gleb w sąsiedztwie pompowni „Tarnówek”, które badano w 2012 r. w czterech punktach pomiarowych. Reasumując, gleby na obszarze gminy Polkowice nie należą do szczególnie zanieczyszczonych. Przeprowadzone na obszarze gminy Polkowice badania wykazały wprawdzie podwyższone zawartości niektórych pierwiastków, ale nie są to wartości przekraczające wielkości dopuszczalne. Znaczna część polkowickich gleb narażona jest na erozję wietrzną a w małym stopniu, na erozję wodną. 27 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 27 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 3.4 Zasoby złóż kopalin i budowa geologiczna Na obszarze prawie całej gminy Polkowice występują złoża rud miedzi, w których pierwiastkami towarzyszącymi są między innymi: srebro, ale także cynk, ołów, kobalt, nikiel, wanad i molibden. Ponad złożem rud miedzi „Sieroszowice” zalega natomiast złoże soli kamiennej. W granicach gminy występują następujące koncesjonowane i eksploatowane złoża rud miedzi: - „Lubin-Małomice” – zlokalizowane w południowo-wschodniej części gminy; - „Polkowice” – zlokalizowane w środkowej, zachodniej i południowo-zachodniej części - gminy; - „Radwanice-Wschód” – niewielki fragment złoża zlokalizowany jest w zachodniej części gminy; - „Rudna” – zlokalizowane w środkowej i północno-wschodniej części gminy; - „Sieroszowice” – zlokalizowane w północno-zachodniej części gminy. Eksploatacja górnicza złoża rud miedzi w granicach administracyjnych Gminy Polkowice prowadzona jest przez KGHM Polska Miedź S.A.: • Oddział Zakłady Górnicze „Polkowice – Sieroszowice” w Kaźmierzowie, • Oddział Zakłady Górnicze Rudna w Polkowicach, • Oddział Zakłady Górnicze „Lubin” w Lubinie. W północno-wschodniej części gminy (na północ od OUOW „Żelazny Most”) występuje ponadto nieeksploatowane, lecz rozpoznane szczegółowo złoże rud miedzi „Retków” (udokumentowane w kategorii C1 i C2). Przedsiębiorca górniczy otrzymał decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach na rozpoznawanie i poszukiwanie złóż rud miedzi na obszarze „Retków-Ścinawa”, obejmującym swoim zasięgiem nieeksploatowane złoże „Retków” oraz obszary położone na północ i wschód od niego [17]. Poza złożami rud miedzi i soli kamiennej w gminie Polkowice udokumentowano także złoża kruszyw naturalnych (piaski i żwiry) - „Guzice II”, zlokalizowane na zachód od miejscowości Guzice oraz Żelazny Most (eksploatowane okresowo). Udokumentowano również złoże piasku podsadzkowego „Sucha Górna”, zlokalizowane na zachód od miejscowości Sucha Górna, na granicy gmin Polkowice, Radwanice i Jerzmanowa (nie jest obecnie eksploatowane). 3.5 Warunki klimatyczne Obszar gminy Polkowice leży w najcieplejszym regionie Polski. Występują tutaj korzystne warunki klimatyczne dla wegetacji upraw polowych. Średnia temperatura roczna kształtuje się od 8,0°C do 8,7°C. Okres wegetacyjny trwa tu ponad 220 dni. Suma opadów rocznych waha się w przedziale 500-600 mm. Rzadko utrzymują się mrozy trwające bez przerwy dwa tygodnie. Średnioroczna prędkość wiatru wynosi tu około 3 m/s, ale na terenach wyżej położonych jest ona większa. Udział energetycznych prędkości wiatru (4 do 25 m/s) szacuje się na 40%, a udział cisz – na poniżej 15%. Dominują wiatry z kierunków zachodnich (ok. 40%); W – 17,4%, SW – 11,8%. NW – 9,7%. Relatywnie wysoki jest też udział wiatrów południowych (S – 14,8%) i południowo-wschodnich (ok. 12%) [17]. Klimat lokalny kształtowany jest przez rzeźbę terenu, występujące kompleksy leśne i podłoże glebowe. Na obszarze wzgórz i wysoczyzn, poza głębokimi dolinami występuje korzystne nasłonecznienie i dobre przewietrzanie. Natomiast w dolinach rzecznych mogą występować mgły, wychłodzenia i duża wilgotność powietrza. 28 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 28 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 3.6 Jakość powietrza Stan jakości powietrza atmosferycznego na obszarze gminy Polkowice monitorowany jest m.in. przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu - w ramach systemu Państwowego Monitoringu Środowiska. W stacji pomiarowej zlokalizowanej na ul. Kasztanowej w Polkowicach prowadzone są pomiary stężeń zanieczyszczeń pyłowych: ołowiu, kadmu, niklu, arsenu, węglowodorów wielopierścieniowych - WWA/BaP i stężenia 24-godzinnego pyłu zawieszonego PM10. Niezależnie od tego, monitoring stanu powietrza atmosferycznego prowadzi też KGHM Polska Miedź S.A. - na stacji pomiarowej Tarnówek zlokalizowanej w rejonie OUOW „Żelazny Most”. Należy podkreślić, że wyniki pomiarów dokonywanych na tej stacji są przekazywane do WIOŚ i dlatego są one uwzględniane w publikowanych corocznie raportach o stanie środowiska w województwie dolnośląskim. Badania z roku 2011 W 2011 r. na obszarze gminy Polkowice odnotowano zwiększoną zawartość w powietrzu pyłu zawieszonego PM10; w odniesieniu do normy średniodobowej odnotowano przekroczenia dopuszczalnej liczby dni ze stężeniami powyżej 50 µg/m3 (o 59 dni w stacji pomiarowej przy ul. Kasztanowej; o 44 dni w stacji pomiarowej Tarnówek). Średnioroczne stężenie pyłu zawieszonego PM10 na stacji w Polkowicach wynosiło ok. 35 µg/m3 - nie przekraczało dopuszczalnego stężenia rocznego. Przy czym stężenie średnie w sezonie grzewczym wyniosło 50 µg/m³, co przekracza wartość dopuszczalnego poziomu rocznego, w sezonie pozagrzewczym - 19 µg/m³, co stanowi wartość nieprzekraczającą dopuszczalnego poziomu rocznego. W stacji Tarnówek średnioroczne stężenie pyłu zawieszonego PM10 wynosiło 30 µg/m3 (stężenie średnie w sezonie grzewczym - 40 µg/m³, co stanowi wartość dopuszczalnego poziomu rocznego, w sezonie pozagrzewczym - 19 µg/m³) [4]. Poprzez oznaczenie zawartości metali w pyle zawieszonym PM10 prowadzony jest monitoring zanieczyszczenia powietrza metalami ciężkimi. W stacji pomiarowej przy ul. Kasztanowej w Polkowicach nie odnotowano przekroczeń średniorocznego poziomu dopuszczalnego ołowiu, kadmu oraz niklu. Znacząco natomiast został przekroczony dopuszczalny poziom zawartości benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10 - odnotowano stężenie równe 3,6 ηg/m3 (średnioroczny poziom docelowy 1 ηg/m3) [4]. Badania z roku 2014 Badania przeprowadzone przez WIOŚ we Wrocławiu w roku 2014 [5] wykazały iż w odniesieniu pyłu PM10 przekroczenia dopuszczalnej liczby przekroczeń normy średniodobowej zanotowano na 19 badanych stanowiskach na terenie województwa dolnośląskiego w tym w Polkowicach na ul. Kasztanowej (38 dni). Przekroczenia średniodobowej wartości normatywnej pyłu zawieszonego PM10 występują głównie w sezonie grzewczym. W punkcie tym zanotowano także przekroczenia poziomu docelowego określonego dla benzo(a)pirenu (1 ng/m3) - zmierzono 4 ng/m3 oraz arsenu (6 ng/m3) - zmierzono 7 ng/m3 . Stan jakości powietrza w roku 2014 na terenie Gminy Polkowice przedstawiają poniższe rysunki. 29 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 29 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 Rysunek 3.2 Stężenia średnioroczne oraz średnie sezonowe pyłu PM10 oraz ilość dni z przekroczeniami poziomu dopuszczalnego (24-godz.) [WIOŚ] Rysunek 3.3 Zmiany poziomu stężeń średniorocznego pyłu PM10 w latach 2005-2014 [WIOŚ] 30 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 30 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 Rysunek 3.4 Stężenia średnioroczne oraz średnie sezonowe ołowiu oraz zmiany stężeń średniorocznych [WIOŚ] Rysunek 3.5 Stężenia średnioroczne oraz średnie sezonowe kadmu oraz zmiany stężeń średniorocznych [WIOŚ] 31 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 31 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 Rysunek 3.6 Rysunek 3.7 Stężenia średnioroczne oraz średnie sezonowe niklu oraz zmiany stężeń średniorocznych [WIOŚ] Stężenia średnioroczne oraz średnie sezonowe arsenu oraz zmiany stężeń średniorocznych [WIOŚ] 32 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 32 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 Rysunek 3.8 Stężenia średnioroczne oraz średnie sezonowe benzo(a)pirenu oraz zmiany stężeń średniorocznych [WIOŚ] Obserwując zmiany stężeń pyłu PM10, metali oraz benzo(a)pirenu w latach 2005-2014 można zauważyć dość duże wahania. Dla przykładu wyraźne wzrosty stężeń PM10 i benzo(a)pirenu notowane są w latach 2009-2011 a w kolejnych następuje tendencja zniżkowa. W tych samych latach spadło natomiast stężenie metali (ołów, kadm, arsen) by w kolejnych latach znowu wzrosnąć. Klasyfikacja strefy dolnośląskiej za rok 2014 wykazała następujące klasy dla poszczególnych zanieczyszczeń w odniesieniu do kryterium ochrony zdrowia [4]: - klasa A: SO2, NO2, benzen, CO, PM2.5, Pb, Ni, Cd; - klasa C: PM10, ozon, As, benzo(a)piren; - klasa D2:ozon. Klasyfikacja strefy dolnośląskiej za rok 2014 wykazała następujące klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń w odniesieniu do kryterium ochrony roślin [4]: - klasa A: SO2, NOX; - klasa C: ozon; - klasa D2:ozon. 3.7 Wody powierzchniowe Południowo-zachodnia część obszaru gminy należy do zlewni rzeki Szprotawy, której ok. 4,5 km odcinek przepływa wzdłuż południowo-zachodniej granicy gminy. Do większych cieków tej zlewni należą ponadto Kalina (9,5 km; średni spadek 1,3‰; źródła znajdują się w rejonie miasta Polkowice), Skłoba (13,0 km; średni spadek – 5,5‰), Sucha Górna i Zielenica. W zasięgu zlewni Rudnej największymi ciekami gminy są Moskorzynka (15,3 km) z dopływami Żdżerowita (7,1 km), Trzebcz i Stobna. Prawostronny dopływ Moskorzynki – Żdżerowita, posiadający źródła w rejonie wsi Dąbrowa, odwadnia przedpole zachodniego odcinka obwałowania obiektu unieszkodliwiania odpadów wydobywczych „Żelazny Most” i przejmuje – za pośrednictwem rowu II S i Kalinówki Zachodniej – wody infiltracyjne z tego obiektu. 33 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 33 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 Niektóre z płynących przez obszar gminy cieków uznano jako istotne dla regulacji stosunków wodnych na potrzeby rolnictwa. Są to: Moskorzynka, Zdżerowita, Kalina, Mokrzyca i Skłoba [17]. Sieć hydrograficzna gminy jest uboga, brak jest też większych zbiorników wodnych (naturalnych lub sztucznych). Jedynie w południowo-zachodniej części gminy (obręby Nowa Wieś Lubińska, Sobin, Jędrzychów) sieć hydrograficzną wzbogacają liczne kanały i rowy melioracyjne. Wody powierzchniowe obejmują niespełna 0,6% powierzchni gminy Polkowice. Jakość wód powierzchniowych Prawdopodobnie głównym źródłem zanieczyszczeń wód powierzchniowych jest przemysł, przede wszystkim OUOW „Żelazny Most”. Pomimo oczyszczania wód nadosadowych z obiektu w mechaniczno-chemicznej oczyszczalni wód kopalniano-technologicznych przed odprowadzeniem ich do Odry, oddziaływanie obiektu na wody powierzchniowe nie zostało w pełni ograniczone. Wody zgromadzone w OUOW „Żelazny Most”, w wyniku siły ciężkości, infiltrują do wód podziemnych, powodując wzrost stężenia m.in.: chlorków, sodu, potasu, siarczanów, żelaza ogólnego, manganu oraz magnezu. Potencjalne źródło zanieczyszczenia wód powierzchniowych powyższymi związkami stanowią także hałdy i inne miejsca, z których pierwiastki mogą być wypłukiwane. Stopień zanieczyszczenia wód powierzchniowych w wyniku kontaktu z wodami podziemnymi zależy od stopnia zanieczyszczenia wód podziemnych oraz zasięgu ich występowania. Obszarowym źródłem zanieczyszczenia wód powierzchniowych w gminie Polkowice może być nieprawidłowo prowadzona gospodarka rolna – zwłaszcza na glebach lżejszych. Niewłaściwe stosowanie mineralnych i organicznych nawozów oraz chemicznej ochrony roślin przyczynia się do nadmiernego wzbogacania wód w substancje biogenne, co w efekcie obniża biochemiczne parametry wód. Emisje zanieczyszczeń do wód powierzchniowych (zarówno bezpośrednie, jak i pośrednie) z przedstawionych powyżej źródeł, mogą znacząco negatywnie wpływać na stan. Potwierdzają to poniekąd wyniki badań jakości wód Moskorzynki przeprowadzone w ramach systemu Państwowego Monitoringu Środowiska. Stan wód Moskorzynki badany był przy ujściu do rzeki Rudnej, tj. poza obszarem gminy, w 2010 r. Jej wody według: klasyfikacji elementów biologicznych zaliczono do klasy II, zgodnie z klasyfikacją elementów fizykochemicznych, oceniono na stan poniżej dobrego, natomiast stan/potencjał ekologiczny oceniono jako umiarkowany [WIOŚ we Wrocławiu, 2011]. Ze względu na fakt, iż OUOW „Żelazny Most” stanowi istotne źródło oddziaływania na środowisko, na zlecenie KGHM Polska Miedź S.A. prowadzony jest dodatkowy (poza Państwowym Monitoringiem Środowiska) monitoring stanu jakości wód m.in.: Moskorzynki (2 punkty pomiarowe), Żdżerowity (3 punkty pomiarowe) i Stobnej (1 punkt pomiarowy), płynących m.in. prze obszar gminy Polkowice. Wyniki oceny jakości wód powyższych cieków - według nieobowiązującej już klasyfikacji wód powierzchniowych określonej w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. z 2008 r., Nr 162, poz. 1008) przedstawiono w poniższej tabeli (stan z 2012 r.). 34 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 34 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 Tabela 3.1 Rzeka Fizyczne Moskorzynka Żdzerowita Stobna I I I I I I Jakość wód w Gminie Polkowice w roku 2012 [17] Klasyfikacja według grup wskaźników Substancje szczególnie Zasolenie szkodliwe dla środowiska Warunki wodnego tlenowe Specyficzne Priorytetowe Chlorki Siarczany (Cu, Zn) (Cd, Pb, Ni) II >II II D D I I I D D I I I D D I II I D D I >II >II D D II I I D D Ocenę stanu wód powierzchniowych wykonuje się w odniesieniu do jednolitych części wód powierzchniowych (JCW), na podstawie wyników państwowego monitoringu środowiska i prezentuje poprzez: ocenę stanu ekologicznego bądź potencjału ekologicznego (potencjał ekologiczny w przypadku wód, których charakter został w znacznym stopniu zmieniony w następstwie fizycznych przeobrażeń, będących wynikiem działalności człowieka), ocenę stanu chemicznego i ocenę stanu. Przeprowadza się ją na podstawie wytycznych zawartych w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz.U. 2011 nr 257, póz. 1545) oraz rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych (Dz.U. 2011 nr 258, póz. 1549). Wyniki ostatnich badań monitoringowych JCW położonych w rejonie Gminy Polkowice przedstawia poniższa tabela. Tabela 3.2 Rok 2014 Wyniki monitoringu wód powierzchniowych w roku 2014 [WIOŚ] Rzeka Punkt pomiarowokontrolny Kod JCW Rudna od źródła do Moskorzynki Rudna – powyżej Moskorzynki i Kalinówki (m. Krzydłowice) PLRW60001815259 III I Rudna od Moskorzynki do Odry Rudna – poniżej Cukrowni "Głogów" PLRW60001915299 I I Stan/potencjał ekologiczny Ocena stanu II UMIARKOWANY ZŁY II DOBRY Klasyfikacja B HM FCH SS Moskorzynka – ujście PLRW60001715269 II I PPD UMIARKOWANY ZŁY do Rudnej B – elementy biologiczne, HM - elementy hydromorfologiczne, FCH – elementy fizykochemiczne, SS - wskaźniki z grupy substancji szczególnie szkodliwych dlaśrodowiska wodnego. Klasyfikacja elementów: 5-klasowa skala, gdzie klasa: I - stan bardzo dobry, II - dobry, III - umiarkowany, IV - słaby PSD – poniżej stanu dobrego, PPD – poniżej potencjału dobrego, DOBRY+ – dobry i powyżej dobrego jcw silnie zmienione Moskorzynka 3.8 Wody podziemne Na obszarze gminy Polkowice występują zbiorniki wód podziemnych o wysokiej zasobności, głównie trzeciorzędowe i czwartorzędowe. Piętra wodonośne związane są także ze starszymi strukturami litologicznymi – wapieniami i dolomitami cechsztynu oraz piaskowcami czerwonego spągowca. Są one jednak słabo rozpoznane i nie są użytkowane. Trzeciorzędowe poziomy wodonośne związane są z piaszczysto-żwirowymi warstwami zalegającymi na różnej głębokości – od 14 do ponad 200 m. Sumaryczną miąższość wód trzeciorzędowych określa się na 40 m, a warstwy wodonośne charakteryzują się 35 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 35 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 współczynnikiem filtracji 1-35,8 m/d (średnio 4,5 m/d), przewodnością od 12,1 do 286 m²/d (średnio 171 m²/d). Potencjalne wydajności studni określa się na 10 do 30 m³/h w południowej i środkowej części gminy oraz do 50-70 m³/h – w rejonie Kaźmierzowa. Czwartorzędowe zbiorniki wód podziemnych związane są z piaszczysto-żwirowymi plejstoceńskimi utworami fluwioglacjalnymi oraz holoceńskimi utworami rzecznymi. Zbiorniki te zasilane są głównie przez bezpośrednią infiltrację. Wyróżnia się trzy główne rejony użytkowych zasobów czwartorzędowych wód podziemnych: Wzgórz Dalkowskich, struktury kopalnej „Potoczek-Jabłonów” oraz struktury „Sobin-Jędrzychów” [17]. Gmina Polkowice w większości położona jest w obrębie dwóch JCWPd - Nr 77 i 78. Niewielki fragment w południowej części Gminy zlokalizowany jest na obszarze trzeciorzędowego zbiornika wód podziemnych dla którego wydzielono Obszar Wysokiej Ochrony Głównego Zbiornika Wód Podziemnych (GZWP-OWO) Nr 316. Jest to Subzbiornik 2 (Tr) Lubin o powierzchni 258 km , średniej głębokości ujęć wynoszącej 130 m, i o szacunkowych zasobach dyspozycyjnych 50 tys. m3/d. Ze względu na występowanie tu okien hydraulicznych ta trzeciorzędowa warstwa wód podziemnych jest wrażliwa na przenikanie zanieczyszczeń z powierzchni gruntu. Jakość wód podziemnych Do najważniejszych czynników obniżających jakość wód na obszarze gminy Polkowice są oddziaływanie OUOW „Żelazny Most”, zanieczyszczenia obszarowe (spływy powierzchniowe z użytków rolnych) oraz deponowanie odpadów w ciekach wodnych i na powierzchni terenu. Na stan wód może mieć wpływ także gospodarka wodno-ściekowa prowadzona w zakładach przemysłowych, w tym m.in. w Zakładach Górniczych „Rudna”, Zakładach Górniczych „Polkowice-Sieroszowice”. Jednak z uwagi na zamknięty obieg wód i ścieków oraz zastosowanie licznych metod ochrony środowiska wodnego (w tym m.in.: zabezpieczenie miejsc magazynowania odpadów) w powyższych zakładach, zagrożenie to jest obecnie zminimalizowane. W roku 2013 WIOŚ we Wrocławiu przeprowadził ocenę jakości wód podziemnych na obszarach uprzemysłowionych, narażonych na oddziaływanie punktowych źródeł zanieczyszczeń w województwie dolnośląskim [8]. Wśród przebadanych 17 obiektów 2 znajdowały się na terenie Gminy Polkowice. Były nimi OUOW „Żelazny Most” oraz zbiornik odpadów poflotacyjnych „Gilów”. Obiekt Unieszkodliwiania Odpadów Wydobywczych „Żelazny Most” Do badań pobrano próbki wód podziemnych z 4 piezometrów zlokalizowanych wokół obiektu. Wszystkie monitorowane piezometry położone są na kierunku spływu wód ze składowiska. Ocena jakości wód podziemnych wykazała, że wody jednego z piezometrów zakwalifikowano do wód zadawalającej jakości (III klasa). O takiej klasyfikacji zadecydowały stężenia chlorków w klasie IV. Wartości pozostałych badanych wskaźników w tym punkcie mieściły się w klasie I i II. W porównaniu do badań prowadzonych w roku 2007 nastąpiła poprawa jakości wód w tym piezometrze, odnotowano spadek wartości siarczanów, przewodności elektrolitycznej i chlorków. Jakość wód w piezometrach była zróżnicowana. Wody jednego z piezometrów zakwalifikowano do wód bardzo dobrej jakości (klasa I), pomimo iż stężenia chlorków i siarczanów odpowiadały granicom klasy II. Bardzo dobrą jakością (klasa I) charakteryzowały się wody kolejnego piezometru, pomimo stężeń siarczanów w granicach klasy II. Wody następnego piezometru zaklasyfikowano do wód dobrej jakości (klasa II), o czym zadecydowało stężenie azotanów (12 mg/l). Także stężenie siarczanów osiągnęło granice klasy II. Stan chemiczny wód w analizowanych piezometrach uznać można za dobry. 36 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 36 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 Zbiornik odpadów poflotacyjnych „Gilów” Próbki wód podziemnych pobrano z 4 piezometrów, wchodzących w skład sieci obserwacyjnej wokół składowiska „Gilów”, zlokalizowanych wzdłuż drogi E65 na kierunku spływu wód podziemnych ze składowiska. Przepływ wód podziemnych odbywa się w kierunku południowym. Ocena jakości wód podziemnych wykazała, że wody z jednego z piezometrów to wody bardzo dobrej jakości (klasa I). Jedynie stężenie siarczanów mieściło się w granicach klasy II, a wartości pozostałych badanych wskaźników w tym punkcie mieściły się w klasie I. Wody z kolejnego piezometru zakwalifikowano do wód zadowalającej jakości (klasa III). Zadecydowało o tym stężenia chlorków w klasie IV. Wartości pozostałych badanych wskaźników w tym punkcie mieściły się w klasie I za wyjątkiem wartości przewodności elektrolitycznej odpowiadającej klasie II. W próbkach wód pobranych z dwóch kolejnych piezometrów odnotowano wysokie stężenia chlorków, w granicach klasy V. Stężenia pozostałych badanych wskaźników w wodach ww. piezometrów odpowiadały klasie I za wyjątkiem przewodności elektrolitycznej w jednym z piezometrów w klasie IV a w kolejnym w klasie V. Stężenie siarczanów w jednym z piezometrów osiągnęło granice klasy V. Jednak ze względu na to iż wymienione wskaźniki nie są oznaczone w obowiązującym załączniku do rozporządzenia w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych symbolem „H", wody z dwóch piezometrów zaliczono do wód niezadowalającej jakości (klasa IV). Stan chemiczny w 2 piezometrach uznać można za dobry, a w kolejnych 2 za słaby. 3.9 System przyrodniczy Gminy 3.9.1 Lasy i zieleń miejska Lasy i grunty leśne na terenie gminy Polkowice zajmują około 8424 ha (GUS, stan na koniec 2014 r.), co stanowi ponad 49% jej ogólnej powierzchni. Wskaźnik lesistości gminy kształtuje się na bardzo wysokim poziomie i jest znacznie wyższy od wskaźnika lesistości dla województwa dolnośląskiego (ok. 29 %). W strukturze własności przeważają lasy państwowe należące do Nadleśnictw Lubin, Głogów i Chocianów. Zdecydowana większość, bo ponad 97% stanowią lasy będące własnością Skarbu Państwa zarządzane przez Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych. Udział prywatnych gruntów leśnych w powierzchni ogólnej gruntów leśnych na terenie gminy wynosi ponad 3%. Tereny zieleni, do których zaliczamy parki spacerowo-wypoczynkowe (45,18 ha), zieleńce (7,03 ha), zieleń uliczną (38,0 ha), zieleń osiedlową (75,50 ha), cmentarze (12,80 ha) i lasy gminne (35,19 ha) zajmują łącznie ok. 0,8 % ogólnej powierzchni Gminy. 3.9.2 Ochrona przyrody Na terenie gminy Polkowice najcenniejsze i najbardziej atrakcyjne ze względu na walory przyrodniczo – krajobrazowe, są obszary występowania dużych kompleksów leśnych na obszarze całej gminy, a także doliny cieków i potoków zachowane w naturalnym stanie, które są miejscem występowania cennych siedlisk flory i fauny, typowych dla obszarów podmokłych. Wykonana w 2012 r. Aktualizacja inwentaryzacji przyrodniczej [9], stwierdziła występowanie na terenie gminy obszarów i obiektów przyrodniczych, które należałoby objąć ochroną konserwatorską. Są to przede wszystkim ekosystemy leśne, łąkowe, szuwarowe, torfowe oraz wodne. W chwili obecnej większość cennych przyrodniczo i krajobrazowo obszarów nie jest objęta żadną formą ochrony przyrody, dlatego też dla skutecznej ochrony cennych siedlisk przyrodniczych jakie występują na terenie gminy, należy jak najszybciej podjąć działania ochronne. Z obszarów objętych ochroną prawną w południowo-zachodniej części gminy Polkowice, znajduje się fragment lasów należących do Obszaru Chronionego Krajobrazu 37 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 37 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 „Lasy Chocianowskie” o powierzchni około 610 ha. Występują tu fragmenty lasów łęgowych i olsów, a także stanowiska lęgowe ptaków leśnych oraz kilka gatunków roślin chronionych. Jest on również obszarem łączącym teren gminy z cenniejszym kompleksem leśnym jakim są Bory Dolnośląskie (obszar sieci Natura 2000). Z innych form ochrony przyrody na terenie gminy znajdują się dwa zespoły przyrodniczokrajobrazowe o łącznej powierzchni około 46 ha: • „Guzicki Potok” – około 24 ha (obręb Guzice), • „Trzebcz” – około 22 ha (obręby: Trzebcz, Komorniki i Guzice). Ponadto występują tu również inne obiekty cenne przyrodniczo i kulturowo. Są to pomniki przyrody, zabytkowe parki oraz zabytkowe pałace, dwory, kościoły, cmentarze i zabudowania gospodarcze. Obecnie na obszarze gminy istnieją dwa uznane pomniki przyrody ożywionej: • 1 dąb szypułkowy, który znajduje się w okolicach Żelaznego Mostu, • aleja 346 dębów szypułkowych w Nowym Dworze na terenie obrębu Jędrzychów. Podczas opracowywania Aktualizacji inwentaryzacji w wyniku przeprowadzonych prac zarówno terenowych, jak i kameralnych, które obejmowały analizę dostępnych materiałów w postaci istniejących i tworzonych dokumentów planistycznych oraz literatury i inwentaryzacji przyrodniczej gminy Polkowice z 1996 roku, zbudowano spójną bogatą bazę danych przyrodniczych z terenu gminy. Na bazie zebranych informacji i oceny stanu bieżących zasobów przyrodniczych zaproponowano 13 obszarów do objęcia ich ochroną prawną w postaci rezerwatów przyrody (3 obszary), zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (2 obszary) i użytków ekologicznych (8 obszarów). W stosunku do inwentaryzacji z 1996 roku większość propozycji powołania obszarów chronionych została utrzymana. Są to: • Proponowany rezerwat przyrody „Żukowskie Śnieżyce” • Proponowany rezerwat przyrody „Dolina Lipówki” • Proponowany rezerwat przyrody „Lasy Barszowskie” • Proponowany zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Tarnówek” • Proponowany zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Strumień Stobna” • Proponowany użytek ekologiczny „Dolina Skłoby” • Proponowany użytek ekologiczny „Rozlewisko w Jędrzychowie” • Proponowany użytek ekologiczny „Park podworski w Nowym Dworze” • Proponowany użytek ekologiczny „Rosiczka pod Sobinem” • Proponowany użytek ekologiczny „Źródło w Żelaznym Moście” • Proponowany użytek ekologiczny „Szafirek” • Proponowany użytek ekologiczny „Glinianki w Polkowicach” • Proponowany użytek ekologiczny „Leśne glinianki koło Pieszkowic” Na obszarze Gminy Polkowice odnotowano występowanie 104 pojedynczych drzew oraz 4 grup drzew w postaci alei drzew o wymiarach pomnikowych bądź godnych ochrony ze względów krajobrazowych. Wśród wyróżnionych drzew znalazły się zarówno gatunki rodzime, jak i obce. Największą liczbę okazów o wymiarach pomnikowych posiadał dąb szypułkowy (44 egzemplarze), następnie wiąz szypułkowy (8 egzemplarzy), głóg jednoszyjkowy (6 egzemplarzy), kasztanowiec biały (6 egzemplarzy, w tym 3 stanowiące grupy drzew w postaci alei), lipa szerokolistna (6 egzemplarzy) i klon zwyczajny (5 egzemplarzy, w tym 1 stanowiący grupę drzew w postaci alei). Do najbardziej okazałych drzew należało 7 dębów szypułkowych i jedna lipa szerokolistna Zgodnie z przyjętymi kryteriami na terenie Gminy Polkowice zinwentaryzowano 10 obiektów (głazów narzutowych) spełniających warunki pomników przyrody. Obszar gminy Polkowice znajduje się poza układem sieci ECONET-POLSKA. W najbliższym sąsiedztwie gminy znajdują się obszary w randze korytarza ekologicznego o 38 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 38 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 znaczeniu międzynarodowym - Dolina Odry poniżej Ścinawy, obszar węzłowy o znaczeniu krajowym – Bory Dolnośląskie oraz łączący go z doliną Odry korytarz ekologiczny o znaczeniu krajowym (Liro 1995). Z kolei zgodnie z „Koncepcją korytarzy ekologicznych łączących Europejską Sieć Natura 2000 w Polsce” (Jędrzejewski i in. 2005) kompleksy leśne we wschodniej części gminy, pomiędzy miejscowościami Tarnówek – Żelazny Most – Jędrzychów są częścią Korytarza Południowo-Centralnego (KPdC). Lasy te stanowią łącznik pomiędzy Doliną Odry a Borami Dolnośląskimi i pełnią funkcje krajobrazowe. W granicach Gminy Polkowice brak obszarów należących do europejskiej sieci obszarów chronionych Natura 2000. Najbliżej położonym jest obszar specjalnej ochrony ptaków (OSO) Bory Dolnośląskie PLB020005, znajdujący się w odległości ok. 5,2 km od granic Gminy. Na obszarach wiejskich Gminy zabytkowe parki znajdują się w 7 miejscowościach: Guzice, Kaźmierzów, Nowy Dwór (obręb Jędrzychów), Moskorzyn, Sucha Górna, Trzebcz i Żuków. Cztery z nich wpisane są do rejestru Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków (Guzice, Nowy Dwór, Kaźmierzów i Żuków). Większość parków w/w miejscowościach jest własnością Gminy i są one na bieżąco utrzymywane. W sumie rejestr obiektów zabytkowych (WKZ) zawiera 20 pozycji, a ponad 170 obiektów znajduje się na gminnej liście ewidencji zabytków i obiektów o walorach kulturowych. Występują one w 15 miejscowościach na obszarach wiejskich gminy. 3.10 Klimat akustyczny i PEM W największym stopniu na klimat akustyczny gminy Polkowice oddziałuje transport i komunikacja, m.in. ze względu na stale wzrastającą liczbę pojazdów i niezadowalającą jakość dróg. Istonym źródłem hałasu jest także przemysł. Hałas mający źródło w przemyśle, w przypadku gminy Polkowice związany jest głównie z zakładami KGHM Polska Miedź S.A oraz innymi działającymi na terenie Legnickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Nadmierny hałas komunikacyjny powodowany jest przede wszystkim przez ruch kołowy na drodze krajowej nr 3, drogach tranzytowych oraz na głównych ulicach miasta Polkowice. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu przeprowadził w 2014 r. badania hałasu komunikacyjnego w wybranych punktach woj. dolnośląskiego. Głównym założeniem wykonanych pomiarów akustycznych było określenie warunków panujących w bezpośrednim sąsiedztwie tras komunikacyjnych i uzyskanie informacji o uciążliwości akustycznej analizowanych tras. Pomiary przeprowadzono w 54 punktach, zlokalizowanych na terenie powiatów jaworskiego, średzkiego, polkowickiego, bolesławieckiego, lubańskiego oraz górowskiego. Pomiary wykonywano w porze dziennej, w trzech okresach w następujących porach doby: - poranna w godzinach pomiędzy 600- 900, - południowa w godzinach pomiędzy 900- 1800, - wieczorna w godzinach pomiędzy 1800- 2200. Cykl badawczy prowadzony był od kwietnia do grudnia 2014 roku. W wyniku przeprowadzonych badań wskazano obszary, na których hałas jest szczególnie uciążliwy, zinwentaryzowano budynki chronione zlokalizowane na tych obszarach oraz oszacowano liczbę ludności narażoną na oddziaływanie ponadnormatywnego hałasu. Poniższa tabela prezentuje wyniki pomiarów przeprowadzonych w granicach miasta Polkowice. 39 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 39 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 Tabela 3.3 Wyniki pomiaru hałasu na terenie miasta Polkowice w 2009 i 2014 r. [WIOŚ] Dane podane w powyższej tabeli wskazują, iż zmierzony poziomu hałasu w roku 2014 jest niższy od tego z roku 2009. W 2 punktach pomiarowych (ul. Chocianowska 123 i ul. Dąbrowskiego 2) zanotowano przekroczenia wynoszące odpowiednio 4,4 i 0,3 dB. Porównując dane z lata 2009 i 2014 można zauważyć, iż pomimo dużego wzrostu natężenia ruchu na analizowanych ciągach komunikacyjnych (punkty 2 i 3) lub niewielkiego jego zmniejszenia (punkty 1 i 4) wszędzie notuje się spadek poziomu hałasu (od 0,6 do 2,0 dB). W czerwcu 2014 r. Sejmik Województwa Dolnośląskiego uchwalił „Program ochrony środowiska przed hałasem dla województwa dolnośląskiego na lata 2013 – 2017” [12]. Program oparty jest na mapach akustycznych. Na podstawie danych pozyskanych z map akustycznych województwa dolnośląskiego zidentyfikowano obszary podlegające ochronie akustycznej, w obrębie których zarejestrowano przekroczenia obowiązujących wartości dopuszczalnych dla hałasu drogowego. Na terenie Gminy Polkowice przekroczenia dotyczą następujących lokalizacji: • Biedrzychowa - obszar przekroczeń LDWN i LN obejmuje jeden budynek i opiera się na elewacji znajdującej się najbliżej drogi, a przekroczenia nie przekraczają 5 dB; • Polkowice, ul. Głogowska (lp. 109) - obszar przekroczeń LDWN i LN sięga pierwszej linii zabudowy, a przekroczenia wynoszą głównie 1 – 5 dB oraz 5 – 10 dB ale opierają się na elewacjach od strony Ulicy. W najbliższej odległości od drogi przekroczenia wynoszą > 10 dB ale nie siegają do pierwszej linii zabudowy. W obrębie przekroczenia znajduje się jeden budynek szkolny; • Polkowice, ul. Głogowska (lp. 110) - obszar przekroczenia nie sięga do pierwszej linii zabudowy; • Kaźmierzów - obszar przekroczeń LDWN i LN obejmuje jeden budynek. Przekroczenia wynoszą głównie 1 – 5 dB oraz 5 – 10 dB. W najbliższej odległości od drogi przekroczenia wynoszą > 10 dB, ale nie obejmują zabudowy. Pola elektromagnetyczne (PEM) WIOŚ we Wrocławiu wykonuje badania poziomów pól elektromagnetycznych w wybranych punktach województwa dolnośląskiego w cyklach trzyletnich. Do badań typowane są tereny w strefie oddziaływania stacji bazowych telefonii komórkowej. Na terenie Gminy Polkowice o ostatnim okresie nie były prowadzone badania natężenia PEM. 40 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 40 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 3.11 Podsumowanie – istotne problemy i zagrożenia dot. ochrony środowiska na terenie Gminy Polkowice Powyższa analiza pozwala wskazać istotne problemy i zagrożenia dot. ochrony środowiska na terenie Gminy Polkowice, którymi są w szczególności: 1) Niezadowalający stan jakości powietrza atmosferycznego, spowodowany emisją komunikacyjną, niską emisją w okresie grzewczym oraz emisją napływową, które powodują występowanie przekroczeń poziomów dopuszczalnych pyłu PM10 oraz poziomów docelowych benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10 i arsenu, w związku z czym konieczne jest podjęcie szeregu działań naprawczych określonych w Planie gospodarki niskoemisyjnej Gminy Polkowice. 2) Występowanie ponadnormatywnego hałasu drogowego, powodowanego przede wszystkim przez ruch kołowy na drodze krajowej nr 3 oraz na głównych ulicach miasta Polkowice - ul. Chocianowska (DW331) i ul. Dąbrowskiego. 3) Mozliwość występowania lokalnych niecek obniżeniowych, którym towarzyszą deformacje powierzchni terenu, wskutek eksploatacji górniczej prowadzonej na terenie gminy. 4) Możliwość występowania lokalnych podtopień w dolinie rzeki Kaliny (głównie rejon miejscowości Sobin). 5) Możliwość zanieczyszczenia wód i gleb w przypadku wystąpienia sytuacji awaryjnych na terenie OUOW „Żelazny Most” (rozszczelnienia). 6) Występowanie miejscowego zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi, związanego ze zorganizowaną i niezorganizowaną emisją pyłów i gazów, głównie wskutek rozwoju przemysłowego Gminy, transportu samochodowego, składowaniem odpadów, napływem transgranicznych zanieczyszczeń powietrza oraz emisją zanieczyszczeń ze zbiornika „Żelazny Most”. 41 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 41 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 4. METODYKA I TRUDNOŚCI PROGNOZOWANIA W ramach oceny możliwych oddziaływań na środowisko uwzględniono zadania inwestycyjne jak i nieinwestycyjne planowane do realizacji w ramach poszczególnych rozdziałów Programu. Analizą objęto zarówno zadania własne Gminy Polkowice – finansowane z budżetu gminy, jak i zadania koordynowane – realizowane na terenie gminy przez inne podmioty publiczne oraz prywatne i finansowane ze źródeł zewnętrznych. Stopień i zakres oddziaływania zależeć może od lokalizacji danego zadania, czy będzie ono realizowane na terenach zurbanizowanych czy niezagospodarowanych lub też na obszarach charakteryzujących się większą wartością przyrodniczą, gdzie negatywny zakres oddziaływania może być największy. Określenie zmian stanu środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem w odniesieniu do zadań inwestycyjnych zaplanowanych w Programie jest utrudnione. W szczególności jeśli brak jest informacji o sposobie i dokładnych miejscach realizacji poszczególnych przedsięwzięć. Biorąc jednak pod uwagę, że większość z przedsięwzięć inwestycyjnych planowanych do realizacji w ramach Programu wymagać będzie przeprowadzenia postępowań w sprawie oceny oddziaływania na środowisko, uwzględniających konkretne warunki środowiskowe przyjęto, że na tym etapie ogólności wystarczające jest omówienie typowych oddziaływań i ich potencjalnych skutków środowiskowych. Tak przeprowadzona ocena pozwala na generalne określenie potencjalnych niekorzystnych skutków środowiskowych związanych z realizacją poszczególnych przedsięwzięć. Procedura oceny uwzględnia typowe dla danego przedsięwzięcia i najczęściej występujące skutki przeobrażeń związane zarówno z etapem jego realizacji jak i eksploatacji. Odnosząc się do pozostałych trudności napotkanych przy opracowywaniu niniejszej Prognozy należy wskazać na zagadnienia związane z przepisami prawnymi. Utrudnieniem w prawidłowej ocenie rozwiązań zawartych w Programie jest ciągła zmiana przepisów. W przypadku ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, ustawy Prawo ochrony środowiska, Prawo wodne oraz Prawo geologiczne i górnicze oraz aktami wykonawczymi do ww. ustaw należy się liczyć z dalszymi zmianami, co wiązać się będzie z ciągłym uwzględnianiem nowych przepisów w przyszłej realizacji zadań. Trudnością jest także sama metoda oceny, obarczona pewnym błędem. Wynika to z subiektywnej oceny siły presji na środowisko poszczególnych czynników antropogenicznych, a także subiektywnej oceny wielkości pozytywnego wpływu działań zawartych w Programie na środowisko. W uwagach działaniami nieinwestycyjnymi określone te w wyniku których nie zostanie wybudowana/zmodernizowana infrastruktura lub wykonane inne działania inwestycyjne. Dotyczy to głównie zadań związanych ze szkoleniami, promocją, edukacją i informowaniem społeczeństwa, opracowywaniem mpzp itp. W kolejnym rozdziale przedstawiono w formie tabeli matrycę możliwych oddziaływań poszczególnych przedsięwzięć na następujące komponenty środowiska: – różnorodność biologiczną, – ludzi, – zwierzęta, – rośliny, – wodę, – powietrze, – powierzchnię ziemi, – krajobraz, – klimat, 42 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 42 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 – zasoby naturalne, – zabytki, – dobra materialne – gatunki chronione i pomniki przyrody Wśród możliwych oddziaływań wyróżniono (zaznaczając odpowiednim kolorem): - możliwe negatywne oddziaływanie - możliwe pozytywne oddziaływanie - możliwe jest wystąpienie pozytywnych jak też negatywnych oddziaływań - brak oddziaływania lub zadanie nie ingeruje w środowisko Dodatkowo charakter oddziaływania opisano następującymi parametrami (oznaczając odpowiednim skrótem): - bezpośrednie - Bezp - pośrednie - Pośr - wtórne - Wt - skumulowane - Sk - krótkoterminowe - Krót - długoterminowe - Dł - chwilowe - Ch - odwracalne - Odw - stałe - St 5. PRZEWIDYWANE ODDZIAŁYWANIE OKREŚLONYCH W PROGRAMIE NA ŚRODOWISKO PRZEDSIĘWZIĘĆ W poniższej tabeli przedstawiono matrycę możliwych oddziaływań przedsięwzięć określonych w „Programie ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020” na poszczególne komponenty środowiska. Następnie w podrozdziałach zgodnych z rozdziałami zawartymi w Programie, omówiono możliwe potencjalne oddziaływanie przedsięwzięć. 43 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 43 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 Tabela 5.1 Matryca możliwych oddziaływań przedsięwzięć określonych w Programie zasoby naturalne zabytki dobra materialne gatunki chronione i pomniki przyrody Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St działanie nieinwestycyjne, Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St działanie nieinwestycyjne, II. Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St działanie nieinwestycyjne, wodę Uwagi Uwzględnienie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych Objęcie strategii, polityk i programów sektorowych strategicznymi ocenami oddziaływania na środowisko, zgodnie z obowiązującym w tym zakresie prawem 2. powietrze Wt Dł St rośliny Wt Dł St zwierzęta Wt Wprowadzanie do strategii, polityk i programów Dł sektorowych gminy zasad zrównoważonego St rozwoju oraz celów polityki ekologicznej Gminy ludzi klimat 1. krajobraz I. Przedsięwzięcie różnorodność biologiczną L.p. powierzchnię ziemi Oddziaływanie na: Aktywizacja rynku na rzecz ochrony środowiska Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Bezp Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St działanie nieinwestycyjne, Bezp Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St działanie nieinwestycyjne, 1. Udzielanie zamówień publicznych z możliwie najszerszym uwzględnianiem aspektów środowiskowych oraz rozwiązań minimalizujących negatywny wpływ na środowisko naturalne 2. Podnoszenie kwalifikacji pracowników Urzędu Gminy z zakresu prowadzenia zielonych zamówień publicznych GPP 3. Wt Promowanie zachowań ekologicznych oraz Dł tworzenie warunków do powstawania zielonych St miejsc pracy 44 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 44 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 dobra materialne gatunki chronione i pomniki przyrody Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Pośr Dł St Wt Dł St działanie nieinwestycyjne, Wt Dł St Bezp Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Pośr Dł St Wt Dł St działanie nieinwestycyjne, 2. IV. 1. 2. 3. 4. wodę zabytki zasoby naturalne Wt Dł St krajobraz Wt Dł St powietrze klimat 1. Informowanie i zachęcanie przedsiębiorców, instytucji i organizacji działających w gminie do wprowadzania systemów zarządzania środowiskowego Promowanie i wspieranie na lokalnym rynku przedsiębiorców i organizacje, legitymizujące się certyfikowanymi systemami zarządzania środowiskowego rośliny Bezp Dł St III. zwierzęta Wt Dł St ludzi Przedsięwzięcie różnorodność biologiczną L.p. powierzchnię ziemi Oddziaływanie na: Uwagi Zarządzanie środowiskowe w gminie Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym Uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego wymagań ochrony środowiska i gospodarki wodnej, w tym prognoz oddziaływania na środowisko i opracowań ekofizjograficznych. Prowadzenie racjonalnej polityki przestrzennej (kształtowanie przestrzeni), uwzględniającej wartości przyrodnicze i ład przestrzenny. Uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego wymogów dotyczących zaopatrywania mieszkań w ciepło z nośników nie powodujących nadmiernej „niskiej emisji” oraz projektowanie linii zabudowy uwzględniając zapewnienie „przewietrzania” miasta Wyznaczanie w planach obszarów na których mogą być realizowane inwestycje związane z odnawialnymi źródłami energii (OZE) Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St działanie nieinwestycyjne, Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St działanie nieinwestycyjne, Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St działanie nieinwestycyjne, działanie nieinwestycyjne, 45 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 45 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 krajobraz klimat zasoby naturalne zabytki dobra materialne gatunki chronione i pomniki przyrody Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St działanie nieinwestycyjne, Wt Dł St Wt Dł St Bezp Dł St Bezp Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St działanie nieinwestycyjne, Wt Dł St Wt Dł St Bezp Dł St Bezp Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St działanie nieinwestycyjne, Wt Dł St Prowadzenie aktywnych konsultacji Wt społecznych w zakresie planowanych inwestycji Dł mogących oddziaływać na środowisko St Wt Edukacja ekologiczna młodzieży szkolnej i Dł dzieci przedszkolnych St Bezp Dł St Bezp Dł St Bezp Dł St Bezp Dł St Wt Dł St Wt Dł St Bezp Dł St Wt Dł St Wt Dł St Bezp Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Bezp Dł St Wt Dł St Wt Dł St Bezp Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Pośr Dł St Wt Dł St Wt Dł St Pośr Dł St Wt Dł St Wt Dł St Bezp Dł St Wt Dł St Wt Dł St działanie nieinwestycyjne, Udostępnianie informacji o środowisku i działaniach proekologicznych w gminie 2. Popularyzacja za pomocą kanałów informacyjnych UG kampanii społecznych służących wyrabianiu ekologicznych nawyków wśród mieszkańców wszystkich grup wiekowych 3. Podnoszenie kompetencji nauczycieli i osób prowadzących edukację ekologiczną 4. Tworzenie sieci wymiany informacji i wiedzy wśród osób zaangażowanych w edukację ekologiczną 6. 7. Uwagi Edukacja ekologiczna społeczeństwa 1. 5. rośliny Wt Dł St Wt Dł St zwierzęta Wt Dł St Uwzględnienie w planach miejscowych działań oddziaływań związanych z eksploatacją złóż miedzi i kruszyw naturalnych ludzi powierzchnię ziemi V. powietrze 5. Przedsięwzięcie różnorodność biologiczną L.p. wodę Oddziaływanie na: Organizacja akcji, konkursów i projektów ekologicznych działanie nieinwestycyjne, działanie nieinwestycyjne, działanie nieinwestycyjne, działanie nieinwestycyjne, 46 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 46 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 5. Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St Bezp Dł St Pośr Dł St Bezp Dł St Bezp Dł St Bezp Dł St Bezp Dł St Pośr Dł St Bezp Dł St Bezp Dł St Bezp Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St Bezp Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St rośliny Bezp Dł St Bezp Dł St Bezp Dł St Bezp Dł St zwierzęta gatunki chronione i pomniki przyrody 4. dobra materialne 3. zabytki 2. zasoby naturalne 1. klimat VI. krajobraz 11. powierzchnię ziemi 10. powietrze 9. Wt Dł St Wt Organizacja Polkowickiego Festiwalu Ziemi Dł St Wt Program zdrowotny z zakresu promocji zdrowia Dł w ochronie ekologicznej dziecka St Wt Realizacja Programu Edukacji Ekologicznej Dł (PEE) na terenie gminy Polkowice St Zielone szkoły wodę 8. Przedsięwzięcie ludzi L.p. różnorodność biologiczną Oddziaływanie na: Uwagi działanie nieinwestycyjne, działanie nieinwestycyjne, działanie nieinwestycyjne, działanie nieinwestycyjne, Ochrona przyrody i krajobrazu Bezp Ścieżki edukacyjne, ochrona terenów i obiektów Dł cennych przyrodniczo St Pośr Opracowania programów, planów i sprawozdań Dł dotyczących ochrony środowiska St Bezp Przebudowa szaty roślinnej i rewitalizacja Dł parków St Bezp Utrzymanie terenów zieleni w Gminie Dł St Objęcie ochroną prawną „pomnikowych” Bezp okazów drzew na terenie gminy oraz gatunków Dł zagrożonych wyginięciem St Pośr Dł St Wt Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St Bezp Dł St Pośr Dł St Bezp Dł St Bezp Dł St Bezp Dł St działanie nieinwestycyjne, działanie nieinwestycyjne, 47 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 47 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 zasoby naturalne Bezp Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St Wt Dł St Wt Dł St Bezp Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St Wt Dł St Wt Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Pośr Dł St Bezp Dł St Bezp Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Pośr Dł St VII. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów 1. Promowanie i wspieranie zalesiania gruntów nieprzydatnych rolniczo. 2. Lokalizacja zalesień i zadrzewień w planach zagospodarowania przestrzennego VIII. Ochrona i racjonalne użytkowanie zasobów wodnych 1. Lokalizacja i ochrona obszarów o zwiększonej retencji wodnej w planach zagospodarowania przestrzennego 2. Propagowanie zachowań sprzyjających oszczędzaniu wody przez działania edukacyjnopromocyjne skierowane do wszystkich grup społecznych 3. Kalina - modernizacja systemu ochrony przeciwpowodziowej Gm.Polkowice - zadanie nr 2 Budowa polderu Sobin 4. Utrzymanie i remont urządzeń melioracyjnych na terenie gminy Pośr Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St Bezp Dł St Bezp Dł St Pośr Dł St Wt Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St Pośr Ch Odw Pośr Ch Odw Bezp Ch Odw Bezp Ch Odw Pośr Krót St Pośr Krót St Pośr Dł St Pośr Dł St Wt Dł St Wt Dł St Pośr Dł St gatunki chronione i pomniki przyrody klimat Bezp Dł St Pośr Dł St dobra materialne krajobraz Pośr Dł St Pośr Dł St zabytki powierzchnię ziemi Ochrona różnorodności biologicznej i krajobrazu powietrze 7. Bezp Dł St Pośr Dł St wodę Objęcie obszarową formą ochrony terenów cennych przyrodniczo rośliny 6. zwierzęta Przedsięwzięcie ludzi L.p. różnorodność biologiczną Oddziaływanie na: działanie nieinwestycyjne, Pośr Dł St Bezp Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St działanie nieinwestycyjne, Pośr Dł St działanie nieinwestycyjne, Uwagi działanie nieinwestycyjne, działanie nieinwestycyjne, działanie nieinwestycyjne, Bezp Ch St Bezp Ch St 48 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 48 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 powietrze powierzchnię ziemi krajobraz klimat zasoby naturalne Pośr Dł St Pośr Ch Odw Bezp Ch Odw Bezp Dł St Wt Dł St Pośr Krót St Pośr Dł St Wt Dł St Wt Dł St Bezp Ch St 6. Regulacja cieku wodnego Żdżerowita na odcinku od Komornik w kierunku ujścia do Moskorzynki na długości 0,83 km Bezp Dł St Pośr Dł St Pośr Ch Odw Bezp Ch Odw Bezp Dł St Wt Dł St Pośr Krót St Pośr Dł St Wt Dł St Wt Dł St Bezp Ch St Pośr Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St Pośr Krót Odw Pośr Dł St Pośr Krót St Pośr Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St Wt Dł St Wt Dł St Bezp Krót St Bezpr Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Pośr Dł St Wt Dł St Pośr Dł St działanie nieinwestycyjne, Pośr Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St Wt Dł St Bezpr Dł St Pośr Dł St Wt Dł St Wt Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St działanie nieinwestycyjne, Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St działanie nieinwestycyjne, IX. Likwidacja „dzikich wysypisk” i zapobieganie powstawaniu nowych 2. Ochrona gruntów ornych o najwyższej bonitacji przed przeznaczaniem na cele nierolnicze i nieleśne 3. Wspieranie powstawania i działalności Pośr gospodarstw ekologicznych oraz prowadzących Dł zrównoważoną gospodarkę rolną i leśną na St terenie gminy 1. Uwagi Ochrona gleb i powierzchni ziemi 1. X. gatunki chronione i pomniki przyrody wodę Bezp Dł St dobra materialne rośliny Monitoring, utrzymanie i odbudowa sieci i urządzeń melioracji wodnych podstawowych i szczegółowych Przedsięwzięcie zabytki zwierzęta 5. L.p. różnorodność biologiczną ludzi Oddziaływanie na: Gospodarowanie zasobami geologicznymi Wt Uwzględnienie w opracowaniach planistycznych Dł wszystkich udokumentowanych złóż kopalin, St ujęć wód podziemnych w granicach udokumentowanych stref i obszarów ochronnych zbiorników wód podziemnych i ich ochrona przed trwałym zainwestowaniem Wt Dł St 49 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 49 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 Bezp Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St Bezp Dł St Wt Dł St gatunki chronione i pomniki przyrody dobra materialne Wt Dł St zabytki Pośr Dł St klimat krajobraz powietrze wodę rośliny zwierzęta Pośr Dł St zasoby naturalne XI. Ochrona i racjonalna gospodarka złożami kopalin, w tym zapobieganie i minimalizacja nowych oddziaływań górniczych powierzchnię ziemi 2. Przedsięwzięcie ludzi L.p. różnorodność biologiczną Oddziaływanie na: Uwagi Wykorzystanie energii odnawialnej Bezp Wt Dł St Bezp Dł St Wt Dł St Pośr Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St 1. Podnoszenie efektywności energetycznej w istniejących budynkach publicznych i komunalnych oraz w ramach eksploatacji oświetlenia drogowego, poprzez montaż instalacji wykorzystujących OZE (np. panele fotowoltaiczne, gruntowe wymienniki ciepła) oraz termomodernizację 2. Wprowadzenie w nowych obiektach źródeł energii w większym stopniu opartych na OZE 3. Prowadzenie działań informacyjnych i promocyjnych związanych z zachęcaniem mieszkańców i przedsiębiorców z terenu gminy do poprawienia efektywności energetycznej w posiadanych budynkach i wykorzystaniu energii z OZE Bezp Dł St Wt Dł S Wt Dł St 4. Podnoszenie efektywności energetycznej w istniejących budynkach mieszkalnych poprzez termomodernizację oraz wymianę okien i drzwi w tym realizacja Programu poszanowania energii Bezp Dł St Wt Dł S Bezp Dł St działanie nieinwestycyjne, Bezp Dł St Wt Dł St 50 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 50 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 Bezp Krót Odw Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Bezp Krót Odw Bezp Dł St Bezp Krót Odw Bezp Krót Odw Wt Dł St Bezp Dł St Bezp Wt Dł St Wt Dł St Bezp Krót Odw gatunki chronione i pomniki przyrody Bezp Krót Odw Wt Dł St Pośr Dł St Pośr Krót Odw Bezp Dł St Bezp Krót Odw dobra materialne Wt Dł St Bezp Krót Odw zabytki Bezp Krót Odw Bezp Krót Odw zasoby naturalne Bezp Krót Odw Bezp Wt Dł St Bezp Dł St Bezp Krót Odw Bezp Dł St klimat Wt Dł St Bezp Dł St powietrze Bezp Dł St Bezp Dł St wodę krajobraz 2. Budowa i przebudowa dróg na terenie Gminy 3. Remonty bieżące dróg gminnych 6. powierzchnię ziemi 1. 5. Bezp Dł St Bezp Dł St Uwagi Wt Dł St Poprawa jakości powietrza atmosferycznego Rozbudowa infrastruktury technicznej w Polkowickiej Podstrefie LSSE 4. Wt Dł St rośliny XII. Realizacja projektów OZE (elektrownie fotowoltaiczne, pompy ciepła, źródła zasilane biogazem itp.) zwierzęta 5. Przedsięwzięcie ludzi L.p. różnorodność biologiczną Oddziaływanie na: Prowadzenie kontroli w zakresie przestrzegania przepisów ochrony środowiska i gospodarowania odpadami – dążenie do likwidacji problemu spalania odpadów poza instalacjami do tego przeznaczonymi Prowadzenie działań popularyzujących i wspierających wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii w gminie Budowa ścieżek rowerowych na terenie gminy Pośr Krót Odw Bezp Krót Odw Bezp Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Pośr Dł St Wt Dł St Bezp Wt Dł St Bezp Krót Odw Wt Dł St Pośr Dł St działanie nieinwestycyjne, Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St działanie nieinwestycyjne, 51 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 51 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 10. Wt Dł St Wt Dł St Pośr Dł St Wt Dł St Bezp Dł St Wt Dł St Bezp Dł St Pośr Dł St Wt Dł St Wt Dł St Pośr Dł St Wt Dł St Wt Dł St Jakość wód powierzchniowych i podziemnych 1. Przebudowa rowu odprowadzającego wody deszczowe z „Nowych Polkowic” 2. Renowacja kanalizacji sanitarnej i deszczowej na osiedlu Dąbrowskiego w Polkowicach 3. Zadania związane z bieżącym utrzymaniem sieci kanalizacji deszczowej, tj. przegląd i konserwację wylotów do rzek, badania laboratoryjne ścieków wprowadzanych do cieków wodnych, montaż urządzeń przeciwzalewowych, naprawę krat, skrzynek, pokryw i koryta odpływowego, mechaniczne czyszczenie Pośr Krót Odw Pośr Krót Odw Wt Dł St Wt Dł St Pośr Dł St Bezp Krót Odw Bezp Krót Odw wodę Bezp Dł St Bezp Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St zasoby naturalne Wt Dł St klimat Wt Dł St krajobraz Wt Dł St Bezp Dł Odw XIII. powierzchnię ziemi Bezp Dł St powietrze Wt Dł St rośliny gatunki chronione i pomniki przyrody 9. Modernizacja i rozbudowa istniejącego taboru komunikacji miejskiej w Polkowicach (autobusy spełniające normę Euro VI, autobusy elektryczne) Wymiana samochodów służbowych o napędzie spalinowym diesla na samochody ekologiczne z napędem elektrycznym Bezp Dł St dobra materialne 8. Realizacja działań określonych w harmonogramie rzeczowo-finansowym PGN Pośr Wt Dł St Bezp Wt Dł St Bezp Dł Odw zabytki 7. Wymiana starych i nieekologicznych źródeł cieplnych oraz zmiana struktury stosowanych do ogrzewania paliw w tym realizacja PONE zwierzęta Przedsięwzięcie ludzi L.p. różnorodność biologiczną Oddziaływanie na: Uwagi Pośr Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St 52 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 52 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 Wt Dł St gatunki chronione i pomniki przyrody Bezp Dł St dobra materialne Wt Dł St zabytki klimat Wt Dł St zasoby naturalne krajobraz powierzchnię ziemi powietrze wodę rośliny zwierzęta Przedsięwzięcie ludzi L.p. różnorodność biologiczną Oddziaływanie na: Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Uwagi wpustów ulicznych, przykanalików deszczowych i kolektorów, utrzymanie przepompowni wód deszczowych oraz monitorowanie kolektora głównego. XIV. Ochrona przed hałasem i polami elektromagnetycznymi (PEM) 1. Wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów poświęconych ochronie przed hałasem oraz oddziaływaniem PEM, w przypadku zaistnienia zagrożeń. 2. Budowa ścieżek rowerowych na terenie gminy 3. Utrzymanie nawierzchni w dobrym stanie technicznym - DK 3 Biedrzychowa 4. Utrzymanie nawierzchni w dobrym stanie technicznym, wprowadzenie środków trwałego uspokojenia ruchu - DK 3 Polkowice (ul.Głogowska - od PCUZ do stadionu) 5. Utrzymanie nawierzchni w dobrym stanie technicznym - DK 3 Polkowice (ul.Głogowska rejon ROD Relaks i Marysieńka) Wt Dł St Wt Dł St Bezp Wt Dł St Bezp Wt Dł St Bezp Wt Dł St Bezp Krót Odw Bezp Wt Dł St Wt Dł St Bezp Krót Odw Bezp Krót Odw Bezp Dł St działanie nieinwestycyjne, Wt Dł St Bezp Dł St Pośr Dł St Wt Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St Wt Dł St Bezp Dł St Pośr Dł St Wt Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St Wt Dł St Bezp Dł St Pośr Dł St Wt Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St Wt Dł St 53 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 53 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 Wt Dł St gatunki chronione i pomniki przyrody zasoby naturalne klimat krajobraz powierzchnię ziemi wodę powietrze zwierzęta rośliny Pośr Dł St Pośr Dł St Pośr Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Pośr Dł St Wt Dł St Uwagi Przemysł oraz bezpieczeństwo przeciwpożarowe i ekologiczne Bezp Wt St Bezp Ch St Bezp Ch St Pośr Dł St Wt Dł St Wt Dł St Bezp Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Realizacja Programu usuwania wyrobów Dł zawierających azbest z terenu gminy Polkowice St na lata 2015-2032 Bezp Wt Dł Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Pośr Krót Odw Wt Dł St Wt Dł St 1. Zarządzanie kryzysowe 2. Zakup pojazdu dla OSP Sobin 3. Zakup sprzętu hydraulicznego dla OSP Tarnówek 4. Utrzymanie i obsługa sprzętu pomiarowego monitorującego wstrząsy pochodzenia górniczego XVI. Bezp Dł St dobra materialne XV. Bezp Wt Dł St Utrzymanie nawierzchni w dobrym stanie technicznym, wprowadzenie środków trwałego uspokojenia ruchu - DK 3 Kaźmierzów zabytki 6. Przedsięwzięcie ludzi L.p. różnorodność biologiczną Oddziaływanie na: Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Krót Odw Wt Dł St Wt Dł St Wt Krót Odw Pośr Dł St Pośr Dł St Gospodarowanie odpadami komunalnymi Działania własne 1. 2. Funkcjonowanie systemu gospodarowania odpadami komunalnymi (składka do ZGZM) Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Bezp Krót Odw Wt Dł St 54 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 54 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 Bezp Krót St Pośr Dł St Wt Dł St Wt Dł St gatunki chronione i pomniki przyrody Wt Dł St dobra materialne Pośr Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St zabytki Bezp Dł St Bezp Dł St zasoby naturalne Wt Dł St Wt Dł St klimat Pośr Krót St krajobraz Pośr Krót Odw powierzchnię ziemi Pośr Dł St powietrze Pośr Dł St wodę rośliny Likwidacja dzikich wysypisk i zapobieganie ich powstawaniu w tym monitoring i edukacja ekologiczna zwierzęta 3. Przedsięwzięcie ludzi L.p. różnorodność biologiczną Oddziaływanie na: Uwagi Działania koordynowane 1. Prowadzenie akcji informacyjnej i edukacyjnej w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi 2. Funkcjonowanie systemu gospodarowania odpadami komunalnymi (wydatki bieżące) Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St Wt Dł St działanie nieinwestycyjne, 55 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 55 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 5.1 Uwzględnienie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych Zadania realizowane w ramach tego rozdziału mają jedynie charakter nieinwestycyjny. Nie przewiduje się zatem bezpośredniego oddziaływania na któryś z komponentów środowiska. Uwzględnienie działań prośrodowiskowych w innych dokumentach planistycznym może natomiast wiązać się z pozytywnym oddziaływaniem na poszczególne komponenty środowiska w sposób wtórny, długoterminowy i stały. 5.2 Aktywizacja rynku na rzecz ochrony środowiska Zadania realizowane w ramach tego rozdziału mają jedynie charakter nieinwestycyjny. Nie przewiduje się zatem bezpośredniego oddziaływania na któryś z komponentów środowiska. Uwzględnienie aspektów środowiskowych w procedurach zamówień publicznych może natomiast wiązać się z pozytywnym oddziaływaniem na poszczególne komponenty środowiska w sposób wtórny, długoterminowy i stały. 5.3 Zarządzanie środowiskowe w gminie Zadania realizowane w ramach tego rozdziału mają jedynie charakter nieinwestycyjny. Nie przewiduje się zatem bezpośredniego oddziaływania na któryś z komponentów środowiska. Promowanie i wspieranie wdrażania systemów zarządzania środowiskowego (SZŚ) w gminie może natomiast wiązać się z pozytywnym oddziaływaniem na poszczególne komponenty środowiska w sposób wtórny, długoterminowy i stały. 5.4 Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym Zadania realizowane w ramach tego rozdziału mają jedynie charakter nieinwestycyjny. Nie przewiduje się zatem bezpośredniego oddziaływania na któryś rozwoju z komponentów środowiska. Uwzględnienie zasad zrównoważonego w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego może natomiast wiązać się z pozytywnym oddziaływaniem na poszczególne komponenty środowiska w sposób wtórny, długoterminowy i stały. 5.5 Edukacja ekologiczna społeczeństwa Zadania realizowane w ramach tego rozdziału mają charakter nieinwestycyjnych działań edukacyjnych. Nie przewiduje się zatem bezpośredniego oddziaływania na któryś z komponentów środowiska. Ukształtowanie prawidłowych postaw względem poszczególnych komponentów środowiska i problemów ekologicznych we wszystkich grupach wiekowych społeczeństwa może natomiast wiązać się z pozytywnym oddziaływaniem na poszczególne komponenty środowiska w sposób wtórny, długoterminowy i stały. 5.6 Ochrona przyrody i krajobrazu Zadania realizowane w ramach tego rozdziału w większości mają charakter nieinwestycyjnych działań bieżących. Nie przewiduje się dla nich bezpośredniego oddziaływania na poszczególne komponenty środowiska. Jedynie działania związane z bieżącym utrzymaniem i konserwacją terenów zieleni, mogą związać się z oddziaływaniem na niektóre komponenty środowiska. Przewiduje się, że w przypadku nieumiejętnego i nieprofesjonalnego prowadzenia prac mogą wystąpić niekorzystne, bezpośrednie oddziaływania na różnorodność biologiczną, rośliny lub zwierzęta. Jeżeli teren parkowy lub 56 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 56 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 cmentarz stanowi obiekt zabytkowy, można także mówić o oddziaływaniu na zabytki. Mogą to być między innymi: - wykonywanie cięć sanitarnych drzew starych i dziuplastych w nieodpowiednich okresach roku i bez sprawdzenia ich zasiedlenia przez zwierzęta (ptaki, nietoperze, owady); - wykonywanie grabienia trawników w nieodpowiednich okresach roku i bez sprawdzenia występowania roślin objętych ochroną gatunkową; - instalowanie niewłaściwych opraw oświetlenia parkowego; - dokonywanie nasadzeń gatunków inwazyjnych i „agresywnych” względem istniejącej flory wartej zachowania i konserwacji. Wymienione prace mogą prowadzić do bezpośredniego, niekorzystnego wpływu na wybrane osobniki lub populacje, polegającego na fizycznej eliminacji, pogorszeniu warunków siedliskowych lub utraty miejsc rozrodu. Należy zaznaczyć, że opisana możliwość negatywnego oddziaływania występować będzie tylko w przypadku prowadzenia prac bez uwzględnienia ich wpływu na gatunki chronione i okazy cenne przyrodniczo (np. drzewa o charakterze pomnikowym). Zapobieganie, ograniczenie lub minimalizacja oddziaływania uzależniona jest od indywidualnej wiedzy i podejścia osób planujących i wykonujących te prace. Możliwymi działaniami w tym zakresie są zatem odpowiednie szkolenia pracowników oraz przygotowanie i przestrzeganie odpowiednich procedur prowadzenia prac. Należy także zaznaczyć, że prace te nie stanowią przedsięwzięć, o których mowa w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 09.11.2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko [13]. Odnosząc się do kwestii wpływu realizacji zadań określonych w Programie na obszary podlegające ochronie na podstawie przepisów o ochronie przyrody, należy zaznaczyć, że nie powinny one wpłynąć negatywnie na następujące obszary: - Obszar Chronionego Krajobrazu: Lasy Chocianowskie, - Zespół przyrodniczo krajobrazowy „Guzicki Potok”, - Zespół przyrodniczo krajobrazowy „ZPK „Trzebcz”, oraz na siedliska przyrodnicze położone na terenie gminy Polkowice. Warunkiem jest jednak prowadzenie tych prac zgodnie z zaleceniami opisanym wyżej, wydanymi decyzjami o środowiskowych uwarunkowaniach oraz innymi wytycznymi z zakresu ochrony środowiska. 5.7 Ochrona i zrównoważony rozwój lasów Planowane do realizacji zadani dotyczą promowania zalesiania gruntów oraz lokalizacji zalesień i zadrzewień w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Nie przewiduje się zatem bezpośredniego oddziaływania na któryś z komponentów środowiska. Jeżeli plany będą realizowane w przyszłości to zalesianie wiązać się będzie przypuszczalnie z pośrednim lub wtórnym korzystnym oddziaływaniem na przyrodę ożywioną oraz na ludzi, powierzchnię ziemi i krajobraz. Podobnie jak w przypadku pielęgnacji terenów parkowych (i innych zielonych), przewiduje się, że w przypadku nieumiejętnego i nieprofesjonalnego prowadzenia prac pielęgnacyjnych mogą wystąpić niekorzystne, bezpośrednie oddziaływania na różnorodność biologiczną, rośliny lub zwierzęta. Nieprawidłowości prowadzące do negatywnych oddziaływań obejmować mogą: - wykonywanie cięć drzew starych i dziuplastych w nieodpowiednich okresach roku i bez sprawdzenia ich zasiedlenia przez zwierzęta (ptaki, nietoperze, owady); - wykonywanie zrywki drewna przez obszary z cennym runem leśnym i bez sprawdzenia występowania roślin objętych ochroną gatunkową i z niedostosowaną techniką zrywki; - dokonywanie odnowienia lasu z wykorzystaniem nieodpowiednich gatunków. 57 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 57 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 Wymienione prace mogą prowadzić do bezpośredniego, niekorzystnego wpływy na wybrane osobniki lub populacje, polegającego na fizycznej eliminacji, pogorszeniu warunków siedliskowych lub utraty miejsc rozrodu. Należy zaznaczyć, że opisana możliwość negatywnego oddziaływania występować będzie tylko w przypadku prowadzenia prac bez uwzględnienia ich wpływu na siedliska, gatunki chronione i okazy cenne przyrodniczo (np. drzewa o charakterze pomnikowym). Zapobieganie, ograniczenie lub minimalizacja oddziaływania uzależniona jest od indywidualnej wiedzy i podejścia osób planujących i wykonujących te prace. Możliwymi działaniami w tym zakresie są zatem odpowiednie szkolenia pracowników oraz przygotowanie i przestrzeganie odpowiednich procedur prowadzenia prac. Należy także zaznaczyć, że prace te nie stanowią przedsięwzięć, o których mowa w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 09.11.2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko [13]. 5.8 Ochrona i racjonalne użytkowanie zasobów wodnych Zadania realizowane w ramach tego rozdziału generalnie mają charakter nieinwestycyjny i bieżący. Przewiduje się, że będą one w sposób wtórny, pośredni lub bezpośredni korzystnie oddziaływać na ludzi, wodę, i zasoby naturalne (rozumiane jako zasoby wód podziemnych). Jedynie zadania związane z utrzymaniem cieków, rowów i urządzeń melioracji wodnych podstawowych i szczegółowych, mogą związać się z niekorzystnym oddziaływaniem na niektóre komponenty środowiska. Typowy zakres prac bieżącego utrzymania urządzeń melioracyjnych obejmuje: - wykaszanie skarp i dna rowów; - odmulanie dna rowów (w celu utrzymania wymaganej głębokości i zapewnienia odpływu wody z wylotów drenarskich) oraz odmulanie przepustów; - naprawa uszkodzonych umocnień dna i skarp rowów; - usuwanie na bieżąco z rowów odpadów i śmieci, którymi są zanieczyszczane; - naprawianie budowli wodno-melioracyjnych. Przewiduje się, że w przypadku niewłaściwego planowania oraz nieumiejętnego i nieprofesjonalnego prowadzenia prac mogą wystąpić niekorzystne, bezpośrednie oddziaływania na różnorodność biologiczną, rośliny lub zwierzęta. Ocenia się, że wykonanie robót konserwacyjnych wpływa na stan flory i fauny koryta cieku, polegający głównie na obniżeniu bioróżnorodności występujących tam zbiorowisk. Różnorodność gatunkowa zbiorowisk ulegać może jednak tylko nieznacznemu obniżeniu. Mogą to być między innymi: - trwałe pogorszenie jakości przyrodniczej rzecznego siedliska przyrodniczego lub siedliska gatunków żyjących w rzece; - okresowe zamulenie lub inne zaburzenie siedliska w wyniku prac; - niszczenie gatunków żyjących w mule lub na dnie; - zaburzenie tarła i migracji ryb oraz innych gatunków wodnych w przypadku niewłaściwych terminów prac; - zniszczenia lub zaburzenia siedlisk przyrodniczych lub siedlisk gatunków na brzegach, bezpośrednie niszczenie, wygniatanie, zasypywanie runa odkładanym materiałem, inne zmiany struktury, zawlekanie obcych gatunków; - wpływ na poziom wód gruntowych obok i powyżej (ułatwienie odpływu wód); - bezpośrednie zniszczenie gatunków żyjących na drzewach i krzewach; - zmiana struktury krajobrazu i w konsekwencji sposobu wykorzystywania przestrzeni przez żyjące tam gatunki. Należy zaznaczyć, że opisana możliwość negatywnego oddziaływania występować będzie tylko w przypadku prowadzenia prac bez uwzględnienia ich wpływu na siedliska i gatunki chronione. Zapobieganie lub ograniczenie oddziaływania uzależniona jest od indywidualnej wiedzy i podejścia osób wykonujących te prace. Najważniejsze zalecenia dotyczące zabiegów konserwacyjnych z punktu widzenia ochrony środowiska 58 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 58 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 przyrodniczego, jakie powinny być uwzględniane przez osoby planujące i realizujące bieżące utrzymanie urządzeń melioracji wodnych podstawowych i szczegółowych to: - odmulanie dna prowadzi zazwyczaj do okresowego zanieczyszczenia wód, niszczy faunę i florę denną oraz zakłóca bytowanie fauny przybrzeżnej. Jednocześnie jednak powoduje usunięcie z cieków znacznych ilości materii organicznych oraz różnego rodzaju zanieczyszczeń i odpadków zalegających dno. W niektórych przypadkach może dojść do sytuacji, że namuły zalegające dno rzeki poniżej wylotów kolektorów kanalizacyjnych mają charakter osadów ściekowych, o znacznej zawartości części organicznych, dużym ładunku biogenów, a niejednokrotnie metali ciężkich i innych związków toksycznych. Odmulanie dna w takim przypadku powinno być wykonywane w okresach niskich temperatur wody, tak aby nie powodować gwałtownych procesów zagniwania; - usuwanie roślinności dennej i wykaszanie roślinności przybrzeżnej (szuwarów), wprowadza okresowe zakłócenia warunków bytowania fauny wodnej. Zakłócenia takie są szczególnie szkodliwe w okresie rozrodu i wychowania. Usuwanie roślinności pozwala wycofać z cieków znaczne ilości biogenów, dlatego musi być wykonywane w czasie pełnej wegetacji. Przy prowadzeniu odmulania dna, usuwania roślinności dennej i wykaszaniu roślinności przybrzeżnej, należy dać faunie możliwość ucieczki i schronienia. Na rzekach zabudowanych jazami bądź innymi przeszkodami dla ryb należy pamiętać, że przy odmulaniu dna należy stosować przerwy w pracy pogłębiarek, celem umożliwienia przejścia ryb z odcinka odmulanego na odcinek już oczyszczony; - pielęgnacja skarp nasypów i wałów, która polega przede wszystkim na jedno- lub dwukrotnym wykaszaniu w sezonie wegetacyjnym oraz niekiedy na uzupełnianiu ubytków ziemi nie stwarzają istotnych problemów. Prace te powinny być wykonywane po okresie rozrodu i wychowania młodych. Na budowlach piętrzących, takich jak zapory, wały przeciwpowodziowe, groble stawowe itp. nieodzowne jest niszczenie zwierząt ryjących podziemne jamy (przy zachowaniu wymogów ochrony gatunkowej); - pielęgnacja zadrzewień, która polega na usuwaniu chorych bądź obumarłych gałęzi i pni oraz gałęzi utrudniających przepływ wody oraz stosowaniu nasadzeń uzupełniających, nie budzi istotnych zastrzeżeń ekologicznych. Biorąc pod uwagę potrzebę ochrony środowiska przyrodniczego, dla najważniejszych prac bieżącego utrzymania urządzeń melioracji wodnych podstawowych i szczegółowych, można wskazać grafik optymalnego terminu ich prowadzenia. Szczegółowe dane przedstawia poniższy schemat. Rysunek 5.1 Ekologicznie uzasadnione terminy wykonywania konserwacji melioracji [3] Jak wynika z powyższej tabeli, odmulanie dna powinno być prowadzone w miesiącach od września do grudnia, gdyż w pozostałych miesiącach występuje zagrożenie dla ryb, płazów, bezkręgowców. Usuwanie roślinności dennej należy wykonywać od czerwca 59 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 59 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 do października, ponieważ w tym czasie można zminimalizować zagrożenia dla fauny takiej jak: ptaki, ryby, płazy czy bezkręgowce. W tym samym terminie prowadzi się również pielęgnację skarp wykopów i nasypów. Wykonywanie pielęgnacji skarp wykopów i nasypów w tych miesiącach ogranicza również negatywny wpływ na ssaki, płazy, gady oraz bezkręgowce. Wykaszanie roślinności przybrzeżnej powinno się wykonywać od lipca do końca roku. W pozostałych miesiącach oddziaływanie na faunę w rowie jest dużo bardziej niekorzystne. Z kolei pielęgnację zadrzewień przywodnych najlepiej wykonywać w miesiącach od października do marca (późna jesień i zima), w pozostałych miesiącach prowadzenie tych robót istotnie oddziałuje na warunki życia fauny rowów i terenów przyległych. Prace na obszarach wypoczynku przywodnego ludności najlepiej prowadzić w okresie poza letnim. Mówiąc o bieżącym utrzymaniu urządzeń melioracyjnych należy wrócić szczególną uwagę na systematyczność realizacji tych prac. Rowy odwadniające wskutek braku systematycznej konserwacji bardzo szybko ulegają zamuleniu i zarośnięciu. Zaniechanie prac konserwacyjnych przez dłuższy okres czasu sprawia, że ich ponowne podjęcie nie może być już uznane za bieżącą konserwację. Przez pojęcie "bieżącej konserwacji" należy rozumieć wykonywanie w istniejącym obiekcie budowlanym robót nie polegających na odtworzeniu stanu pierwotnego, ale mających na celu utrzymanie obiektu budowlanego w dobrym stanie, w celu jego zabezpieczenia przed szybkim zużyciem się, czy też zniszczeniem i dla utrzymania go w celu użytkowania w stanie zgodnym z przeznaczeniem tegoż obiektu. Tak więc bieżącą konserwacją będą prace budowlane wykonywane na bieżąco w węższym zakresie niż roboty budowlane określone jako remont. Odmulenie mocno zamulonych rówów, odtwarzające ich parametry projektowe sprzed lat, nie może być uważane za „bieżącą konserwację”. Prace takie na obszarze cennym przyrodniczo wymagają „decyzji ustalającej warunki prowadzenie robót” w trybie art. 118 ustawy o ochronie przyrody [21], a zatem wcześniej także decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Jeśli natomiast utrzymanie urządzeń melioracyjnych ma charakter "bieżącej konserwacji", to nawet na terenach o szczególnych wartościach przyrodniczych, na prace takie nie jest wymagane uzyskanie decyzji regionalnego dyrektora ochrony środowiska określającego warunki prowadzenia przedmiotowych robót. Zadaniami z zakresu systemu ochrony przeciwpowodziowej są: - Kalina - modernizacja systemu ochrony przeciwpowodziowej Gm.Polkowice - zadanie nr 2 Budowa polderu Sobin, - Regulacja cieku wodnego Zdżerowita na odcinku od Komornik w kierunku ujścia do Moskorzynki na długości 0,83 km (zadanie realizowane przez KGHM). Na terenie gminy Polkowice problemy zagrożenia podtopieniami i zalaniem mają charakter lokalny i wynikają przede wszystkim ze zbyt małej retencji gruntów. Podtopienia i zalania są wywoływane głównie przez ulewne deszcze, roztopy oraz zatory lodowe. Najbardziej dotkliwe zalewy dotyczyły rzeki Kalina i zlokalizowanej w jej dolinie miejscowości Sobin. Obecnie trwają prace modernizacyjne, które mają zlikwidować problem wylewającej rzeki. Realizowane jest zadanie pn. „Kalina-modernizacja systemy ochrony przeciwpowodziowej Gm.Polkowice - zadanie nr 2 Budowa polderu Sobin”. Zakończono już I etap budowy tego polderu w zakresie budowy urządzenia wlotowu-wylotowego oraz kształtowania czaszy polderu wraz z pogłębieniem dna. W latach 2015-2016 planowane są kolejne prace związane z realizację tego zadania. W ramach modernizacji systemu ochrony przeciwpowodziowej Legnicki oddział Dolnośląskiego Zakładu Melioracji i Urządzeń Wodnych przebudował koryto rzeki Kaliny na odcinku ponad 8 kilometrów od ujścia do Szprotawy w Parchowie. Koryto rzeki zostało pogłębione, a dno i brzegi wzmocnione specjalną siatką, na której wyłożone są kamienie. Z kolei dotychczasowe mosty zastąpiono solidnymi przepustami. Przy współdziałaniu polderu zalewowego Sobin oraz korekcie przekroju koryta i niwelety dna miarodajny przepływ powodziowy zostanie zredukowany do wielkości tzw. przepływu 60 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 60 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 dozwolonego – nie powodującego zagrożenia powodziowego terenów niżej położonych (głównie wsi Sobin). Zostaną przywrócone korzystniejsze stosunki gruntowo-wodne w dolinie rzeki Kalina, a zwłaszcza na dwóch dużych obszarach, które uległy podtopieniu wskutek osiadania powierzchni terenu. Dla zadań związanych z budową polderu Sobin przeprowadzone zostały postępowania w sprawie decyzji z środowiskowych uwarunkowaniach i stosowne pozwolenia wodnoprawne. Podobne postępowania będą prowadzone dla zadania związanego z regulacją cieku Zdżerowita. 5.9 Ochrona gleb i powierzchni ziemi Większość wymienionych zadań w tym zakresie dotyczy działań nieinwestycyjnych. Nie przewiduje się zatem bezpośredniego oddziaływania na któryś z komponentów środowiska. Pośrednie oddziaływanie wystąpi natomiast w przypadku prac związanych z likwidacją miejsc porzucenia odpadów i usuwaniem tzw. „dzikich wysypisk”. Ocenia się jednak, że usunięcie odpadów z terenów nieprzeznaczonych do składowania zawsze w sposób korzystny wpływać będzie na środowisko, w szczególności na środowisko wodne (eliminacja źródeł zanieczyszczenia wód), powietrze (eliminacja źródeł rozprzestrzeniania się odorów oraz zanieczyszczeń pyłowych), powierzchnię ziemi i krajobraz. Jedynie w przypadku zwierząt może wystąpić krótkotrwałe, przejściowe oddziaływanie negatywne, związane z płoszeniem, czy likwidacją schronień i miejsc żerowania. Odnosząc się do kwestii wpływu na powierzchnię ziemi realizacji różnorodnych zadań określonych w przedmiotowym Programie, należy zaznaczyć, że część zadań inwestycyjnych związanych z prowadzeniem prac budowlanych oraz ziemnych może stanowić źródło potencjalnego oddziaływania na powierzchnię ziemi i krajobraz. Najczęściej jednak negatywne oddziaływania będą ograniczać się jedynie do fazy budowy. Zakres oddziaływania uzależniony będzie ściśle od wielkości przestrzennej inwestycji i jej usytuowania na terenach zurbanizowanych lub niezagospodarowanych. Ocenia się, że na tym etapie brak podstaw do stwierdzenia, aby jakiekolwiek zapisy Programu powodowały negatywny wpływ na powierzchnię ziemi. Istotne znaczenie ma znalezienie najlepszych rozwiązań na etapie bezpośredniej realizacji indywidualnych przedsięwzięć, które zabezpieczą interes środowiska, a jednocześnie pozwolą osiągnąć cel realizacji danego przedsięwzięcia. Każda z realizowanych inwestycji szczegółowych, będzie podlegać osobnej procedurze oceny oddziaływania na środowisko skutków jej realizacji. Istotne jest właściwe prowadzenie równolegle z budową oraz po jej zakończeniu, wszelkich działań minimalizujących negatywne oddziaływania na powierzchnię ziemi, gleby, wody podziemne i powierzchniowe, powietrze oraz siedliska przyrodnicze. Główne zasady oraz cele ochrony powierzchni ziemi określają przepisy ustawy Prawo ochrony środowiska [24]. Istota działań ochronnych polega na zapobieganiu i przeciwdziałaniu niekorzystnym zmianom powierzchni ziemi, a w razie jej uszkodzenia lub zniszczenia – na przywróceniu do stanu właściwego. Zasadniczą jednak i zarazem najbardziej szczegółową regulacją dotyczącą problematyki ochrony zasobów i jakości gruntów jest ustawa z 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych [25]. Celem jej jest zachowanie jak największego obszaru gruntów, poprawa ich wartości oraz pełne wykorzystanie dla potrzeb produkcji rolnej i leśnej. Cel ten ma charakter wprawdzie gospodarczy, jednakże łączą się z nim także cele środowiskowe, bowiem grunty rolne i leśne należycie zagospodarowane są też cennym elementem środowiska, podnoszącym jego wartość przyrodniczą. Ocena oddziaływania na obszarach objętych pracami rekultywacyjnymi Przedmiotowy Program, zgodnie z wymogami prawa, zaleca prowadzenie prac rekultywacyjnych gleb oraz terenów zdegradowanych – poprzemysłowych 61 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 61 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 i poeksploatacyjnych, a także rekultywację składowisk odpadów komunalnych i przemysłowych oraz miejsc nielegalnego składowania odpadów. Z jednej strony są to zalecenia ogólne, wyrażone w formie celów i kierunków działań, oparte na aktualnych wymogach formalnych i prawnych. W przypadku prowadzenia prac rekultywacyjnych w danym miejscu na terenie objętym opracowaniem, przedsięwzięcie to będzie podlegało szczegółowej ocenie z punktu widzenia oddziaływania na stan środowiska w trakcie oraz po zakończeniu prac rekultywacyjnych. 5.10 Gospodarowanie zasobami geologicznymi W dziedzinie ochrony złóż kopalin przewiduje się dalszą eksploatację złóż miedzi przez KGHM Polska Miedź SA. Eksploatacja górnicza złóż rud miedzi w granicach administracyjnych Gminy Polkowice prowadzona jest przez KGHM Polska Miedź S.A.: • Oddział Zakłady Górnicze „Polkowice – Sieroszowice” w Kaźmierzowie, • Oddział Zakłady Górnicze Rudna w Polkowicach, • Oddział Zakłady Górnicze „Lubin” w Lubinie. Odnowienie koncesji dla KGHM poprzedzone zostało przeprowadzeniem przez Krajową Komisję ds. Ocen Oddziaływania na Środowisko (KKOOŚ) osobnej procedury oddziaływania na środowisko. Śledząc przedstawione prognozy wpływu kontynuacji eksploatacji rud miedzi na różne aspekty środowiska, stwierdzić można, iż [15]: - KGHM Polska Miedź S.A. posiadając wieloletnie doświadczenie w prowadzeniu eksploatacji górniczej jest dobrze przygotowana do realizacji działalności przedmiotowego przedsięwzięcia, w sposób zmierzający do minimalizacji wpływu na środowisko. - KGHM Miedź Polska S.A. nadal będzie realizować ugruntowane już procedury „prośrodowiskowe", dostosowując je do zmian skali i intensywności oddziaływań. - Program rozwojowy KGHM Polska Miedź S.A. zakłada rozbudowę systemów eksploatacyjnych z użyciem obecnych i będących kontynuacją obecnych wyrobisk i infrastruktury podziemnej, co powoduje, że oddziaływania na elementy abiotyczne pod ziemią oraz oddziaływania na środowisko (zarówno na elementy biotyczne jak i abiotyczne) na powierzchni są znane pod względem jakościowym. - Rozwój infrastruktury podziemnej oraz wyrobisk doprowadzi do wzajemnej zależności wszystkich obecnie funkcjonujących zakładów górniczych, powodując iż skumulowane oddziaływania pod ziemią będą mogły być optymalnie mitygowane poprzez zintegrowane systemy odwodnienia, wentylacji, odstawy urobku, itp. (co będzie szczególnie istotne przy likwidacji kopalń). - Optymalnym rozwiązaniem dla ochrony środowiska byłaby realizacja koncepcji kopalni zintegrowanej, dająca możliwość szybkiego i efektywnego reagowania na pojawiające się lub intensyfikujące się oddziaływania. - Z punktu widzenia oddziaływania obecnie prowadzonej i możliwej w przyszłości eksploatacji górniczej złóż miedzi na obiekty podlegające ochronie na mocy ustaw: o ochronie przyrody [21], Prawo wodne [22] i o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami [23], można stwierdzić, iż: • projektowana eksploatacja złóż nie będzie oddziaływać znacząco na formy ochrony przyrody, nie powinny więc stanowić one ograniczenia dla dalszych możliwości wykorzystania tych złóż. Chronione obiekty nie powinny także mieć znaczącego wpływu na ewentualną lokalizację nowych obiektów zakładów górniczych; • obecna strategia inwestora nie przewiduje dalszej rozbudowy infrastruktury powierzchniowej, która wymagałaby zajmowania nowych powierzchni. W perspektywie docelowej możliwe są pewne zmiany wyposażenia technicznego, wielkości produkcji oraz zmiany organizacyjne, skutkujące wahaniami poziomów obecnego oddziaływania, jednak będą to zmiany relatywnie niewielkie, nie wpływające zarówno na skalę oddziaływań, jak i ich jakościową ocenę; 62 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 62 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 • • w zakresie oddziaływania aktywności górniczej na powietrze atmosferyczne głównymi źródłami zanieczyszczeń są operacje prowadzone w wyrobiskach kopalń. Unoszone do powietrza kopalnianego zanieczyszczenia emitowane są do atmosfery w sposób zorganizowany, wydechowymi szybami wentylacyjnymi kopalń. W sposób niezorganizowany z nielicznych źródeł zlokalizowanych na powierzchni kopalń, emitowane są zanieczyszczenia, nieznacznie wpływające na stan powietrza atmosferycznego. Generalnie, wpływ emisji opadu pyłu ze źródeł kopalnianych (zarówno aktualny, jak i prognozowany) jest niewielki. Emisja ta nie powoduje poza terenem, do którego KGHM Polska Miedź SA posiada tytuł prawny, przekraczania standardów jakości powietrza; warunkiem dalszego zapobiegania negatywnym zmianom w zakresie hydrologii (przepływów) cieków powierzchniowych na terenach górniczych jest utrzymywanie odbiorników wód w dobrym stanie przez wszystkie odpowiedzialne za to strony. Przy zachowaniu podobnych środków ostrożności jak dzisiaj, projektowana eksploatacja złóż rud miedzi Monokliny Przedsudeckiej nie powinna być zagrożeniem dla wód powierzchniowych. Należy jednak prowadzić na bieżąco monitoring. W przedmiotowym Programie znalazły się dwa zadania (w tym jedno nieinwestycyjne) mające związek z działalnością wydobywczą KGHM „Polska Miedź” SA. Ocenia się, że realizacja każdego z nich będzie miała pozytywne oddziaływanie na poszczególne komponenty środowiska. 5.11 Wykorzystanie energii odnawialnej Zadania realizowane w ramach tego rozdziału mają głównie charakter inwestycyjnej działalności bieżącej (zadania własne gminy) oraz charakter działań realizowanych przez inne podmioty (zadania koordynowane). Ocenia się, że najważniejszym zadaniem mogącym oddziaływanie na różnorodne komponenty środowiska może być realizacja projektów OZE (w tym głownie elektrowni fotowoltaicznych wielkopowierzchniowych i biogazowni). Pozostałe działania tj. stosowanie gruntowych wymienników ciepła lub paneli fotowoltaicznych o niewielkich powierzchniach będą odziaływać na środowisko tylko w sposób pozytywny. Elektrownie słoneczne (fotowoltaiczne) Na obszarze gminy Polkowice przewiduje się tworzyć warunki do rozwoju energetyki słonecznej. Elektrownia fotowoltaiczna służy do bezpośredniej konwersji energii promieniowania słonecznego na energię elektryczną. Inwestycja polegająca na wykorzystaniu ogniw fotowoltaicznych do produkcji energii elektrycznej, w myśl rozporządzenia w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, należy do przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko i w związku tym będzie podlegać przeprowadzeniu procedury w zakresie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Elektrownie oddziaływać będą główwnie na krajobraz, glebę i roślinność (zajęcie powierzchni) oraz ornitofaunę (możliwy efekt olśnienia). W przypadku zatosowania się do zaleceń określonych w wydanych decyzjach oddziaływanie ocenia się, że przedsięwzięcia tego typu nie będą negatywnie wpływać na środowisko. Biogazownie Biogazownie są przedsięwzięciami mającymi na celu wytworzenie biogazu i wykorzystanie go w procesie produkcji odnawialnej energii elektrycznej i cieplnej. Przedsięwzięcia tego typu wiążą się z wykorzystaniem technologii, która pozwoli efektywnie zredukować emisję gazów cieplarnianych. Jednocześnie produktem ubocznym procesu technologicznego jest osad pofermentacyjny, który z powodzeniem może być dalej stosowany (użyźnianie pól uprawnych, wykorzystanie jako podściółka). 63 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 63 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 Realizacja tego typu inwestycji nie powinna powodować przekroczeń standardów jakości powietrza na terenach sąsiednich. Funkcjonowanie biogazowni wiąże się ponadto ze zmniejszeniem emisji wielu substancji zanieczyszczających do powietrza, przede wszystkim pochodzących z wytwarzanych na terenach sąsiednich nawozów naturalnych (gnojowica, obornik). Podobnie jak w przypadku elektrowni fotowoltaicznych biogazownie kwalifikowane są jako przedsięwzięcia mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko i w związku tym będą również podlegać przeprowadzeniu procedury w zakresie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. W przypadku zatosowania się do zaleceń określonych w wydanych decyzjach oddziaływanie ocenia się, że przedsięwzięcia tego typu nie będą negatywnie wpływać na środowisko. W przypadku działań związanych z termomodrnizacją obiektów opis oddziaływania jest przedstawiony w punkcie poniżej (5.12). 5.12 Jakość powietrza atmosferycznego Zadania realizowane w ramach tego rozdziału mają charakter nieinwestycyjnej działalności bieżącej (zadania własne gminy), jak również charakter inwestycyjny (w tym zadania koordynowane, tj. realizowane przez inne podmioty niż gmina). Zaliczamy do nich następujące przedsięwzięcia: 1. działania związane z modernizacją taboru komunikacji miejskiej (pojazdy spełniające normę Euro VI i elektryczne) oraz wymianie samochodów służbowych należących do Gminy (pojazdy elektryczne); 2. działania związane z utrzymaniem dobrego stanu technicznego oraz czystości nawierzchni dróg i ulic a także związane z budową nowych dróg i ścieżek rowerowych; 3. działania związane z wymianą instalacji grzewczych w budynkach; 4. działania związane z wymianą stolarki, dociepleniem ścian i stropodachów budynków. Generalnie przewiduje się, że w większości zadania te będą w sposób wtórny/pośredni korzystnie oddziaływać na ludzi, zwierzęta, rośliny, powietrze, klimat (lokalny) i zabytki. Podstawą korzystnego oddziaływania na wskazane komponenty środowiska będzie przede wszystkim zmniejszenie się emisji zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego z energetycznego spalania paliw, zarówno w budynkach jak też w transporcie. Zadania inwestycyjne, związane z dociepleniem ścian i stropodachów budynków, mogą związać się z potencjalnym negatywnym oddziaływaniem na niektóre komponenty środowiska. Przewiduje się, że w przypadku nieumiejętnego i nieprofesjonalnego prowadzenia prac mogą wystąpić niekorzystne, bezpośrednie oddziaływania na zwierzęta. A w przypadku jeśli modernizowany budynek stanowi obiekt zabytkowy, można także mówić o oddziaływaniu na zabytki. Mogą to być między innymi: - zmniejszanie liczby miejsc lęgowych i odpoczynku poprzez zatykanie (warstwami styropianu, elewacji, kratkami) wszelkich występujących nieszczelności w murach, czyli kanałów wentylacyjnych, otworów wlotowych itp., które są często głównym miejscem lęgów oraz schronieniem zwierząt podlegających ochronie (jerzyk, oknówka, kopciuszek, kawka, wróbel, pustułka, płomykówka, pójdźka, różne gatunki nietoperzy); - zamurowywanie żywcem ptaków siedzących na jajach, piskląt oraz całych kolonii nietoperzy z młodymi. Ocenia się, że podstawowym sposobem przeciwdziałania wskazanym oddziaływaniom jest przestrzeganie wymogów ochrony gatunkowej w planowaniu i realizacji prac termomodernizacyjnych. W myśl obowiązujących przepisów (ustawa o ochronie przyrody [21]) obowiązuje zakaz niszczenia siedlisk i ostoi gatunków chronionych. Miejsca lęgowe, 64 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 64 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 zlokalizowane na budynkach mieszkalnych należy więc traktować, jako ich siedliska, podlegające ochronie prawnej. Obecnie w większości przypadków jednostki przed przystąpieniem do prac termomodernizacyjnych zlecają doświadczonym ekspertom przyrodnikom wykonanie ekspertyzy przyrodniczej, która zawiera inwentaryzację wszystkich zwierząt zamieszkujących obiekt, jak również przedstawia taki sposób prowadzenia prac, który nie spowoduje niekorzystnego oddziaływania na przyrodę. W chwili stwierdzenia obecności na obiekcie gatunków chronionych, jednostka prowadząca prace musi wystąpić do właściwego terytorialnie regionalnego dyrektora ochrony środowiska o zgodę na przystąpienie do prac. Jeżeli prace spowodują zniszczenie miejsc lęgowych, należy wykonać kompensację przyrodniczą np. w postaci wywieszenie skrzynek dla ptaków. Wskazane jest aby taki wymóg obowiązywał przynajmniej w przypadku projektów dofinansowywanych przez Gminę Polkowice. Zadania o charakterze działalności bieżącej dot. dróg i transportu w większości mają charakter inwestycyjny (utrzymanie i remonty dróg). Pomimo tego większość z nich może oddziaływać na wybrane komponenty środowiska: - na ludzi w sposób bezpośredni, wpływając korzystnie na poprawę warunków transportu zbiorowego na terenie gminy i utrzymanie w dobrym stanie infrastruktury drogowej. Remonty elementów systemu transportowego przyczynią się także do ograniczenia hałasu emitowanego ze źródeł liniowych, co wpłynie korzystnie na warunki życia mieszkańców; - na powietrze w sposób wtórny, przyczyniając się to usprawnienia ruchu drogowego i wzrost wykorzystania transportu zbiorowego, a tym samym do zmniejszenia się emisji zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego z silników spalinowych. Ocenia się, że bezpośrednie oddziaływanie ewentualnych prac remontowych wynikać będzie ściśle z ich zakresu i ingerencji w środowisko przyrodnicze, którego zasięg będzie bardzo niewielki, gdyż prace utrzymaniowe i remontowe dróg ograniczają się zwykle do pasów jezdni. Nie można tu mówić o oddziaływaniu na siedliska czy populacje, lecz raczej na pojedyncze osobniki gatunków chronionych lub drzew. Ponadto potencjalnie negatywne oddziaływanie ma charakter odwracalny i będzie ustępować wraz z zakończeniem prac. Na obecnym etapie planowania robót trudno jest jednak prognozować bardziej szczegółowo możliwe oddziaływania. Nie znając konkretnej lokalizacji oraz zakresu przedsięwzięcia nie sposób jest wskazać wszystkich faktycznych źródeł oddziaływania ani dokonać oceny oddziaływania ewentualnych robót budowlanych na wszystkie komponenty środowiska. Mówiąc o typowym oddziaływaniu infrastruktury drogowej, należy wskazać, że głównym problemem w realizacji inwestycji komunikacyjnych jest zachowanie standardów jakości środowiska w zakresie hałasu na granicy funkcji chronionej akustycznie. Na obecnym stanie realizacji przedsięwzięć nie jest jednak możliwe prognozowanie tej uciążliwości. Trudno jest także wskazywać jakie są możliwe działania związane z zapobieganiem, ograniczaniem lub kompensacją przyrodniczą negatywnych oddziaływań na rośliny, zwierzęta i powierzchnię ziemi w trakcie prowadzenia prac remontowych. Podobne oddziaływania do opisanego powyżej ale o większym zakresie oddziaływania będą dotyczyć budowy nowych dróg. Dodatkowo przedzięwzięcia tego typu będą oddziaływać na powierzchnię ziemi, wody powierzchniowe i podziemne oraz środowisko przyrodnicze (zajęcie terenu pod drogę, hałas, emisja zanieczyszczeń gazowych i pyłowych, spływy powierzchniowe, systuacje awaryjne). Tak jak wcześniej opisano na obecnym etapie planowania trudno jest jednak prognozować bardziej szczegółowo możliwe oddziaływania. Nie znany jest jeszcze bowiem ostateczny zakres tego typu przedsięwzięć. Należy także podkreslić, iż inwestycje w zakresie budowy dróg mogą wymagać przeprowadzenia osobnej procedury oddziaływania na środowisko. Na tym etapie zostanie szczegółowo określony wpływ tych zadań na poszczególne komponenty środowiska oraz ustalone będą niezbędne działania minimalizujące potencjalne negatywne oddziaływania. 65 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 65 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 Oceniając generalnie zadania przewidziane do realizacji w ramach całego Programu Ochrony Środowiska, należy stwierdzić że brak realizacji zadań i działań kierunkowych może przyczynić się do powolnego pogarszania się jakości powietrza atmosferycznego. W wyniku sukcesywnego wzrostu liczby pojazdów samochodowych przy jednoczesnym ich złym stanie technicznym przypuszczalnie może nastąpić wzrost emisji do powietrza. Istotne z punktu widzenia polepszenia jakości powietrza stają się również inwestycje związane z modernizacją indywidualnych urządzeń grzewczych, zmiany aktualnie wykorzystywanych paliw na bardziej ekologiczne oraz termomodernizacje budynków. Swój wkład w poprawę jakości powietrza atmosferycznego gminy będą miały działania edukacyjne na temat zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza ze źródeł niskiej emisji. Negatywnie na jakość powietrza atmosferycznego (na etapie realizacji) będą wpływały działania związane z przeprowadzeniem różnych prac remontowo-budowlanych. Prace te wiążą się z użyciem ciężkiego sprzętu budowlanego. Zaliczyć można do nich m.in. budowę i remonty infrastruktury drogowej. Niewykluczone jest generowanie pyłów na skutek ścierania opon i nawierzchni drogowej utrzymanej w złym stanie technicznym, co może powodować lokalne podwyższenie stężeń niektórych substancji w powietrzu. Dotyczy to substancji emitowanych z silników spalinowych z transportu i ciężkich maszyn. Dokładniejsze określenie skali oraz zasięgu oddziaływania poszczególnych zadań jest bezzasadne, gdyż z punktu widzenia przepisów prawnych, krótkotrwałe oddziaływanie związane z pracami budowlanymi nie podlega normowaniu. W tym wypadku istotną rolę odgrywać będzie aspekt organizacyjny, ponieważ sposób prowadzenia prac oraz wykorzystywanie sprzętu spełniającego odpowiednie normy przyczyni się do zmniejszenia emisji szkodliwych substancji do powietrza. Oddziaływanie to będzie mieć charakter krótkotrwały i ustąpi z chwilą zakończenia robót budowlanych. Podsumowując, ocenia się, że na tym etapie brak podstaw do stwierdzenia, aby jakiekolwiek zapisy Programu powodowały trwały negatywny wpływ, na jakość powietrza i klimatu. Realizacja przedsięwzięć uwzględnionych w Programie, w perspektywie długookresowej doprowadzi do redukcji zanieczyszczeń powietrza oraz redukcji strat energii, a tym samym wpłynie na polepszenie jakości powietrza i stanu zdrowia mieszkańców. 5.13 Jakość wód powierzchniowych i podziemnych Zadania realizowane w ramach tego rozdziału w większości mają charakter inwestycyjny (poza częścią składową zadań polegającą na prowadzeniu monitoringu i badań). Przewiduje się w szczególności bieżące utrzymanie sieci kanalizacji deszczowej a także prace związane z renowacją kanalizacji sanitarnej i deszczowej. Jedno z zadań dotyczy także przebudowy rowu odprowadzającego wody deszczowe. Inwestycje związane z renowacją/przebudową sieci kanalizacji w sposób bezpośredni będą korzystnie oddziaływały na środowisko wodne poprzez ograniczenie możliwości wystąpienia sytuacji awaryjnych i możliwości zanieczyszczenia środowiska ściekami. Na ograniczenie zaistnienia takich systuacji wpłyną rówież zadania związane z bieżącym utrzymaniem sieci kanalizacyjnych (przegląd i konserwacja wylotów, czyszczenie wpustów, kolektórów i przykanalików itp.). Negatywne oddziaływania prac renowacyjnych lub przebudowy sieci mogą natomiast dotykać bezpośrednio elementów lokalnej fauny i flory, a pośrednio wpływać na różnorodność biologiczną. Oddziaływania te występować mogą na etapie budowy i związane mogą być przede wszystkim z: - naruszeniem powierzchni ziemi poprzez wykopy; - bezpośrednim zniszczeniem siedlisk i gatunków roślin i zwierząt występujących w pasie inwestycji; 66 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 66 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 - zakłóceniem ruchu drogowego (oraz związane z tym: zwiększona emisja spalin i hałasu z ruchu samochodowego, pylenie z dróg, zmniejszenie bezpieczeństwa na drodze); - wytwarzaniem odpadów budowlanych oraz powstawaniem nieużytecznych w danym miejscu mas ziemnych; - emisją spalin i hałasu z maszyn budowlanych. Prace budowlane mogą potencjalnie prowadzić do bezpośredniego, niekorzystnego wpływu na wybrane osobniki lub populacje, polegającego na fizycznej eliminacji, pogorszeniu warunków siedliskowych lub utraty miejsc rozrodu. Należy zaznaczyć, że opisana możliwość negatywnego oddziaływania występować będzie tylko w przypadku prowadzenia prac bez uwzględnienia ich wpływu na gatunki chronione i okazy cenne przyrodniczo. Wpływ ww. inwestycji na wody powierzchniowe i podziemne będzie ponadto oceniany w oparciu o procedurę ocen oddziaływania na środowisko w procesie ubiegania się o decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach dla realizacji inwestycji. W ramach oceny oddziaływania na środowisko możliwe będzie także zaproponowanie konkretnych działań zapobiegających, ograniczających lub minimalizujących. W szczególności należy zaznaczyć, że dopiero wiedza o lokalnym występowaniu cennych obiektów przyrodniczych (siedlisk, gatunków itp.) oraz zakresu i charakterze przedsięwzięcia może być podstawą do stwierdzenia, że dane przedsięwzięcie może wiązać się z negatywnym oddziaływaniem. Aktualnie, bez dokładniejszych danych nie można twierdzić o negatywnym oddziaływaniu inwestycji, a jedynie o potencjalnej możliwości, bez wskazywanie gdzie i w jakim zakresie ono wystąpi. 5.14 Ochrona przed hałasem i polami elektromagnetycznymi PEM Podstawowym działaniem związanym z ograniczeniem hałasu na terenie Gminy Polkowice jest realizacja zadań wynikających z wojewódzkiego programu ochrony środowiska przed hałasem [12]. Działania te dotyczą: - egzekwowania ograniczeń prędkości, - wprowadzenia środków trwałego uspokojenia ruchu na drogach, - wdrożenia w mieście zintegrowanego systemu zarządzania ruchem, - utrzymania nawierzchni dróg w dobrym stanie technicznym. Oceniając generalnie zadania przewidziane do realizacji w ramach całego Programu ochrony środowiska, należy stwierdzić że brak realizacji celów i działań może przyczynić się do powolnego zwiększania się uciążliwości akustycznych na terenie Gminy Polkowice (głównie obszar miasta). Wszelkiego rodzaju inwestycje zwiększające płynność ruchu, przede wszystkim na obszarach zwartej zabudowy w perspektywie długoterminowej przyczyniają się do istotnego zmniejszenia ryzyka zdrowotnego powodowanego przez hałas, w tym wypadku są to zaproponowane działania modernizacyjne i bieżące, ograniczone zasięgiem ewentualnego oddziaływania do terenu zajmowanego przez drogę. Działania te wpłyną korzystnie na budynki zlokalizowane w bliskim sąsiedztwie ciągów komunikacyjnych, ponieważ zmniejszą się drgania i wibracje, które mogą powodować ich uszkodzenie. Ze względu na specyfikę robót drogowych może wystąpić krótkotrwała emisja hałasu i in. zanieczyszczeń do środowiska. Ocenia się, że na tym etapie brak podstaw do stwierdzenia, aby jakiekolwiek zapisy Programu powodowały długotrwały negatywny wpływ na klimat akustyczny. 5.15 Przemysł oraz bezpieczeństwo przeciwpożarowe i ekologiczne Zadania realizowane w ramach tego rozdziału mają jedynie charakter działań bieżacych i związanych z doposażeniem Ochotniczych Straży Pożarnych z sprzęt 67 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 67 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 ratowniczy. Nie przewiduje się zatem bezpośredniego oddziaływania na któryś z komponentów środowiska. Uwzględnienie działań związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa publicznego może wiązać się z pozytywnym oddziaływaniem bezpośrednio na ludzi, a na poszczególne komponenty środowiska w sposób wtórny, długoterminowy i stały. Jedynie w przypadku zakupu pojazdu pożarniczego możemy mówić o chwilowym negatywnym ale odwracalnym oddziaływaniu na powietrze atmosferyczne (spaliny) oraz zasoby naturalne (zużycie wody). 5.16 Gospodarowanie odpadami komunalnymi Zadania w tym rozdziale wynikają głównie z obowiązków, jakie na gminę nałożyła ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach [20]. Są to obowiązki związane z odbieraniem i zagospodarowywaniem odpadów komunalnych, mają bezpośrednio pozytywny wpływ na życie i zdrowie ludzi, a na poszczególne komponenty środowiska pozytywny wpływ wtórny, długoterminowy i stały. W przypadku działania polegającego na likwidacji „dzikich wysypisk” oddziaływanie na środowisko opisane w punkcie 5.9. niniejszej Prognozy. Program usuwania azbestu W przypadku zadania polegającego usuwaniu wyrobów zawierających azbest jest ono realizowane w oprarciu o Uchwała Rady Miejskiej w Polkowicach Nr XXV/292/13 z dnia 26 marca 2013 w sprawie przyjęcia Programu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu gminy Polkowice. Na sesji Rady Miejskiej z dniu 28.01.2016 r. zatwierdzony został Program usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu gminy Polkowice na lata 2015-2032 stanowiący aktualizację programu z roku 2013. W ramach opracowywania obu dokumentów przeprowadzono procedurę informowania społeczeństwa o projekcie oraz uzyskano opinie odpowiednich organów stwierdzajace brak konieczności przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Według prognoz [30] realizacja programu usuwanbia azbestu będzie miała pozytywny wpływ na stan środowiska, w szczególności na zdrowie człowieka. Stwierdzone w ramach opracowywania Prognozy negatywne oddziaływania są nieliczne i w większości mają charakter lokalny. Istnieje także bardzo duża szansa wyeliminowania negatywnych oddziaływań poprzez stosowanie odpowiednich standardów wykonywania prac polegających na usuwaniu azbestu, jego transporcie i składowaniu. Realizację Programu należy pozytywnie ocenić w odniesieniu do kwestii związanych z ochroną zabytków oraz wzrostu walorów krajobrazowych Gminy Polkowice. Dodatkowo należy podkreślić, że przeprowadzenie prac polegających na usuwaniu azbestu (a przez to wymuszenie prac remontowych) nie tylko będzie powodowało podnoszenie wartości modernizowanych budynków, ale także w wielu przypadkach poprawiony zostanie ich stan techniczny jak również podwyższone zostaną ich standardy termoizolacyjne, co pozwoli ograniczyć wydatki energetyczne niezbędne do ich ogrzewania. Stwierdzone w ramach Prognozy możliwe potencjalne oddziaływanie na zdrowie osób zajmujących się usuwaniem, transportem i składowaniem azbestu przy zachowaniu odpowiednich standardów prowadzenia tych prac (wymaganych obowiązującymi przepisami) oraz uwzględnieniu faktu, że prace takie wykonywać mogą tylko uprawnione podmioty (posiadające odpowiednie zgody właściwych organów) będzie bardzo ograniczone. Realizacja Programu nie powinna także powodować zwiększenia ryzyka wystąpienia wypadku/urazu w odniesieniu do osób wykonujących prace remontowe, ponieważ wzrost intensywności przeprowadzania prac remontowych na skutek realizacji postanowień Programu ma ograniczony wymiar. Zakładać należy, że realizowana zgodnie z założeniami Programu koncepcja prowadzenia edukacji ekologicznej skutecznie ograniczy podejmowanie prac remontowych i rozbiórkowych przez osoby do takich prac nieuprawnione. Na podstawie wykonanych analiz nie stwierdzono możliwości występowania oddziaływań transgranicznych związanych z realizacją Programu. Nie stwierdzono także 68 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 68 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 możliwości występowania przyrodnicze. 6. CHARAKTERYSTYKA znaczących negatywnych ODDZIAŁYWAŃ NA środowisko oddziaływań na WYBRANE KOMPONENTY ŚRODOWISKA 6.1 Ocena oddziaływania na zdrowie i życie ludzi Zadania określone w Programie związane z wykonywaniem prac budowlanych oraz ziemnych mogą stanowić źródło potencjalnego oddziaływania na zdrowie ludzkie – prace związane z budową, przebudową i remontami dróg oraz z budową infrastruktury sieciowej. Wspomniane prace realizacyjne mogą stanowić zagrożenie dla ruchu pieszego i kołowego, w związku z powyższym istotne jest odpowiednio wczesne poinformowanie lokalnej ludności o prowadzonych pracach budowlanych i ziemnych, które umożliwi przygotowanie się do ewentualnych utrudnień oraz odpowiednie oznakowanie miejsc objętych budową, przebudową infrastruktury drogowej. Prace o największym stopniu uciążliwości powinny odbywać się w porze dziennej. Wszystkie prace budowlane i ziemne powinny odbywać się zgodnie z obowiązującymi przepisami Prawa budowlanego, BHP itp. Wniosek: nie przewiduje się, aby realizacja zamierzeń Programu mogła mieć w perspektywie długoterminowej negatywny wpływ na zdrowie i życie ludzi. Wskazane zadania wpłyną korzystnie na zdrowie ludzi oraz spowodują poprawę standardu życia ludności. Natomiast brak realizacji w/w projektu, może skutkować między innymi pogłębieniem się braku świadomości ekologicznej, co może w efekcie zagrażać zdrowiu i życiu mieszkańców. 6.2 Ocena oddziaływania na obiekty zabytkowe Ocenia się, że zadania przewidziane w dokumencie nie powinny wywierać negatywnego wpływu na obiekty zabytkowe. Jedynie w przypadku zadań związanych z: - bieżącym utrzymaniem i konserwacją miejskich terenów zieleni; - wymianą stolarki, dociepleniem ścian i stropodachów budynków w ramach termomodernizacji; potencjalnie może dojść do negatywnego oddziaływania na obiekt zabytkowy, jeśli te prace realizowane będą bezpośrednio na tym obiekcie. Przewiduje się, że w przypadku nieumiejętnego i nieprofesjonalnego prowadzenia prac mogą wystąpić niekorzystne, bezpośrednie oddziaływania. Należy zatem zaznaczyć, że ewentualne niekorzystne oddziaływanie wystąpić może tylko w przypadku zaniechania wymaganych procedur względem obiektów zabytkowych. W przypadku podejmowania działań związanych z zajęciem terenu na potrzeby realizacji przedsięwzięć wyszczególnionych w Programie, na wykonawcy ciąży obowiązek przeprowadzenia osobnej procedury oceny oddziaływania na środowisko, w ramach której podjęte zostaną kroki mające na celu odpowiednią ochronę obiektów zabytkowych w tym parków zabytkowych, stanowisk archeologicznych i stref ochrony konserwatorskiej (np. strefy „A”, „B”, ochrony archeologicznej). Podjęcie działań zmierzających do realizacji przedsięwzięć należy każdorazowo poprzedzić sprawdzeniem, czy dana lokalizacja i charakter przedsięwzięcia nie jest konfliktowa ze szczegółowymi zapisami dotyczącymi danej strefy. Wniosek: nie przewiduje się, aby realizacja zamierzeń Programu mogła mieć negatywny wpływ na obszary i obiekty zabytkowe; w szczególności nie przewiduje się wystąpienia negatywnych oddziaływań o charakterze 69 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 69 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 bezpośrednim, pośrednim, wtórnym, skumulowanym, krótkoterminowym, średnioterminowym i długoterminowym, stałym lub chwilowym. 6.3 Możliwe transgraniczne oddziaływanie Ze względu na położenie Gminy Polkowice, jak również na prośrodowiskowy charakter rozwiązań zawartych w ocenianym dokumencie, nie wydaje się celowe rozważanie możliwości występowania transgraniczego oddziaływania, związanego z realizacją programu ochrony środowiska. Zwraca się jednak uwagę na brak możliwości oceny wpływu budowy instalacji i obiektów planowanych w przyszłości w gospodarce wodno-ściekowej, transporcie, przemyśle, czy gospodarce odpadami i innych dziedzinach, na etapie opracowania przedmiotowego dokumentu. Dlatego też w toku procedur przystąpienia do realizacji każdego z wymienionych w dokumencie, a planowanych w przyszłości przedsięwzięć inwestycyjnych, przeprowadzone zostaną osobno standardowe procedury oceny oddziaływania inwestycji na środowisko, umożliwiające ocenę możliwości transgranicznego oddziaływania. Wniosek: ocenia się, na tym etapie, że realizacja zamierzeń Programu nie wiąże się bezpośrednio z transgranicznym oddziaływaniem. 6.4 Stan środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem W przypadku realizacji zapisów Programu nie przewiduje się, że wystąpić mogą obszary objęte znaczącym oddziaływaniem. Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 09.11.2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko [13] do inwestycji, mogących znacząco oddziaływać na środowisko, potencjalnie mogą się zaliczać następujące zadania planowane do realizacji w ramach Programu: - inwestycje w gospodarce wodno – ściekowej, - inwestycje na terenie strefy przemysłowej. Należy jednakże podkreślić, że wszelkie założenia inwestycyjne, omawiane w ramach ocenianego Programu, są w nim przedstawione jako planowane, natomiast szczegóły tych planów zawarte są lub będą w konkretnych dokumentach planistycznych, koncepcjach, projektach budowlanych i innych opracowaniach. Jako planowane, inwestycje wymienione w Programie – w przypadku przystąpienia do ich realizacji – podlegać będą osobnym procedurom oceny oddziaływania na środowisko, w ramach których będzie można stwierdzić wystąpienie bądź brak obszarów objętych znaczącym oddziaływaniem. Wniosek: ocenia się, że zapisy Programu nie skutkują bezpośrednio możliwością wystąpieniem obszarów objętych znaczącym oddziaływaniem i nie ma potrzeby przedstawiania jaki jest ich stan środowiska. Do oceny oddziaływania na tych obszarach jest obowiązany projektant oraz wykonawca tych inwestycji w ramach osobnej procedury oceny oddziaływania na środowisko. 6.5 Rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczenie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, skutków realizacji Programu, w szczególności na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru 70 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 70 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 Nie stwierdzono wystąpienia ryzyka znaczącego negatywnego oddziaływania na środowisko, w tym na gatunki i siedliska chronione, bezpośrednio wynikającego z realizacji przedsięwzięć wyszczególnionych w analizowanym Programie. W przypadku planowanych zadań inwestycyjnych, wymagających przeprowadzenia robót budowlanych, odrębne przepisy stanowią o obowiązkach ciążących na wykonawcy, które zapewnić mają bezpieczeństwo i ochronę dóbr przyrodniczych i kulturowych, a także zdrowia mieszkańców. W niniejszej prognozie w ramach oceny przewidywanego oddziaływania na środowisko przedsięwzięć określonych w Programie, wskazano szereg zadań, które potencjalnie mogą powodować negatywne oddziaływanie na wybrane komponenty środowiska. W ramach analizy wskazano także rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczenie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, skutków realizacji Programu. Poniżej przedstawiono najważniejsze wskazane rozwiązania: 1) 2) 3) 4) 5) Ochrona przyrody i krajobrazu - Prowadzenie prac z uwzględnieniem ich wpływu na gatunki chronione i okazy cenne przyrodniczo. Zapobieganie lub ograniczenie oddziaływania uzależnione jest od indywidualnej wiedzy i podejścia osób planujących i wykonujących prace związane z bieżącym utrzymaniem i konserwacją gminnych terenów zieleni. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów - Prowadzenie prac z uwzględnieniem ich wpływu na siedliska, gatunki chronione i okazy cenne przyrodniczo (np. drzewa o charakterze pomnikowym). Zapobieganie lub ograniczenie oddziaływania uzależnione jest od indywidualnej wiedzy i podejścia osób planujących i wykonujących prace związane z pielęgnacją lasów. Ochrona i racjonalne użytkowanie zasobów wodnych - Prowadzenie prac z uwzględnieniem ich wpływu na siedliska i gatunki chronione. Zapobieganie, ograniczenie lub minimalizacja oddziaływania uzależnione jest od indywidualnej wiedzy i podejścia osób planujących i wykonujących prace związane z bieżącym utrzymaniem urządzeń melioracji wodnych. - Najważniejsze zalecenia dotyczące zabiegów konserwacyjnych z punktu widzenia ochrony środowiska przyrodniczego, jakie powinny być uwzględniane przez osoby planujące i realizujące bieżące utrzymanie urządzeń melioracji wodnych podstawowych i szczegółowych to: a) Odmulanie dna w takim przypadku powinno być wykonywane w okresach niskich temperatur wody, tak aby nie powodować gwałtownych procesów zagniwania. b) Usuwanie roślinności musi być wykonywane w czasie pełnej wegetacji. Należy dać faunie możliwość ucieczki i schronienia. c) Pielęgnacja skarp nasypów i wałów (wykaszanie) powinna być wykonywana po okresie rozrodu i wychowania młodych. d) Należy stosować optymalne terminy wykonywania poszczególnych prac. Jakość powietrza atmosferycznego - Planowanie i prowadzenie prac termomodernizacyjnych z uwzględnieniem wymogów ochrony gatunkowej ptaków i nietoperzy. W myśl obowiązujących przepisów (ustawa o ochronie przyrody) obowiązuje zakaz niszczenia siedlisk i ostoi gatunków chronionych. Miejsca lęgowe, zlokalizowane na budynkach mieszkalnych należy więc traktować jako ich siedliska, podlegające ochronie prawnej. - Przed przystąpieniem do prac termomodernizacyjnych wykonana powinna zostać ekspertyza przyrodnicza, która zawiera inwentaryzację wszystkich zwierząt zamieszkujących obiekt, jak również przedstawia taki sposób prowadzenia prac, który nie spowoduje niekorzystnego oddziaływania na przyrodę. Wskazane jest aby taki wymóg obowiązywał przynajmniej w przypadku projektów dofinansowywanych przez Gminę Polkowice. Jakość wód powierzchniowych i podziemnych 71 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 71 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 - Prowadzenie prac związanych z budową infrastruktury sieciowej z uwzględnieniem ich wpływu na siedliska i gatunki chronione. Istotną kwestią jest dokładna analiza warunków przyrodniczych na terenach objętych pracami, tak, aby realizowana inwestycja nie spowodowała trwałych znaczących zmian w środowisku - Bezpośrednim narzędziem zapewniającym zapobieganie, ograniczenie lub kompensację ewentualnych negatywnych oddziaływań inwestycji związanych z budową infrastruktury sieciowej będzie procedura oceny oddziaływania na środowisko w procesie ubiegania się o decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach dla realizacji inwestycji. Aktualnie, bez dokładniejszych danych nie można twierdzić o negatywnym oddziaływaniu inwestycji, a jedynie o potencjalnej takiej możliwości, bez wskazywanie gdzie i w jakim zakresie ono wystąpi. Ponadto brak podstaw do formułowania dodatkowych propozycji rozwiązań mających chronić środowisko ponad te, które w trosce o jakość i ochronę walorów przyrodniczych i kulturowych obszaru oraz poszczególnych komponentów środowiska naturalnego zostały zaproponowane w Programie i w treści niniejszej Prognozy. 6.6 Podsumowanie oceny oddziaływania Cele oraz główne kierunki działań określone w projekcie POŚ dla Gminy Polkowice, mają na celu umożliwić osiągnięcie długofalowej poprawy jakości wszystkich komponentów środowiska na terenie Gminy. Analiza wskazanych kierunków działań daje obraz, że realizacja tych działań może oprócz oczywistych pozytywnych skutków, stanowić potencjalne źródło zagrożenia dla środowiska. Potencjalne zagrożenia skupiają się głównie na fazie budowy realizacji inwestycji proekologicznych takich jak: - budowa nowych odcinków dróg oraz modernizacja odcinków dróg istniejących wraz towarzyszącą temu infrastrukturą, - budowa i modernizacja sieci wodno-kanalizacyjnej i kanalizacji deszczowej, - budowa systemu zabezpieczeń przeciwpowodziowych, - prace termomodernizacyjne budynków. Przedsięwzięcia te związane są z nieuniknionymi oddziaływaniami, takimi jak: - zmiany krajobrazowe, - ingerencja w świat roślinności i zwierząt, - czasowe oddziaływanie w zakresie emisji spalin i hałasu. Realizacja tych inwestycji wynika również z realizacji obowiązków, nałożonych przez dokumenty strategiczne wyższego rzędu na poziomie wojewódzkim, krajowym i wspólnotowym. Wobec powyższego istotne znaczenie ma znalezienie najlepszych rozwiązań na etapie bezpośredniej realizacji indywidualnych przedsięwzięć, które zabezpieczą interes środowiska, a jednocześnie pozwolą osiągnąć cele danego przedsięwzięcia. Istotne jest właściwe prowadzenie równolegle z budową oraz po jej zakończeniu, wszelkich działań mających na celu minimalizację potencjalnie negatywnego oddziaływania na powierzchnię ziemi, gleby, wody podziemne i powierzchniowe, powietrze oraz siedliska przyrodnicze. Odnośnie powyższych oddziaływań należy zaznaczyć, że projekt POŚ nie przedstawia żadnych szczegółowych informacji na temat sposobu technicznego i zakresu realizacji inwestycji. Przedstawia jedynie możliwość ich zrealizowania, wynikającą z konieczności ochrony środowiska zgodnie z obowiązującą strategią. 72 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 72 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 Wynika z tego duży margines ryzyka i niepewności w zakresie prognozowania oddziaływań poszczególnych inwestycji proekologicznych. Wobec powyższego, na etapach planowania i realizacji przedsięwzięcia należy bezwzględnie zachować priorytety ochrony środowiska. Podsumowując ocenia się, że prawdopodobieństwo wystąpienia negatywnych oddziaływań na środowisko w związku z realizacją wymienionych przedsięwzięć jest niskie, a ewentualne oddziaływania będą miały zasięg lokalny. Nie będą niosły ze sobą oddziaływań skumulowanych lub transgranicznych. Wskutek ich przeprowadzenia zmniejszy się ryzyko dla zdrowia ludzi i zagrożenia dla środowiska. W przypadku podejmowania działań związanych z zajęciem terenu na potrzeby realizacji wymienionych przedsięwzięć, na wykonawcy będzie ciążył obowiązek przeprowadzenia osobnej procedury oceny oddziaływania na środowisko, w wyniku której zostaną określone i podjęte kroki mające na celu odpowiednie zabezpieczenie stanowisk roślin lub zwierząt chronionych, w tym gatunków i siedlisk wymienionych w załącznikach do dyrektyw unijnych. Należy również pamiętać, iż Program ma formułę otwartą, co oznacza, że będzie cyklicznie monitorowany oraz aktualizowany, a także ponad kadencyjną, gdyż określa politykę ochrony środowiska Gminy w perspektywie wieloletniej. Należy jednakże podkreślić, że Program ochrony środowiska nie jest aktem prawa miejscowego, zatem zawarte w nim planowane zadania nie są obligatoryjnie wymagane do realizacji, a wyznaczone priorytety, cele i kierunki działań powinny być traktowane jedynie jako wytyczne do określania zadań inwestycyjnych oraz pozainwestycyjnych na kolejne lata. 73 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 73 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 7. OCENA PRZY BRAKU PODEJMOWANIA DZIAŁAŃ 7.1 Potencjalne skutki dla środowiska przy zaniechaniu działań Obecny sposób korzystania ze środowiska generuje stosunkowo duże obciążenia, których odbiorcą i nośnikiem są podstawowe składniki środowiska przyrodniczego w gminie. Największe negatywne oddziaływania generowane są przez następujące źródła: urbanizacja i sektor komunalny przemysł system transportowy gospodarka odpadami rolnictwo turystyka i rekreacja hałas i PEM krajobraz powietrze atmosferyczne świat zwierzęcy gleby świat roślinny wody powierzchniowe wody podziemne Wpływają one na różnorodne komponenty środowisk (patrz powyższy schemat). Osadnictwo, urbanizacja oraz system transportowy mają decydujący wpływ na kształtowanie krajobrazu, użytkowanie i jakość gleb, szatę roślinną oraz pozostałe komponenty środowiska. Uwzględnienie potrzeb ochrony, zrównoważonego kształtowania oraz rewitalizacji środowiska przyrodniczego, w tym lokalizacja zalesień i zadrzewień w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, dają szansę ograniczenia negatywnych skutków istnienia i rozwoju przestrzeni rolniczej i zurbanizowanej. Sektor komunalny, czyli gospodarka wodno – ściekowa, ogrzewanie budynków mieszkalnych i użyteczności publicznej, zagospodarowanie odpadów itd., jest czynnikiem, którego niewydajne, czy nieprawidłowe funkcjonowanie ma negatywny wpływ na środowisko, a zwłaszcza na wody powierzchniowe i podziemne (w tym na żyjące w rzekach i potokach organizmy wodne) oraz jakość powietrza atmosferycznego, a pośrednio także na zanieczyszczenie gleb i spadek bioróżnorodności. Regularna rozbudowa i modernizacja sieci oraz urządzeń wodno-kanalizacyjnych, racjonalizacja wykorzystania zasobów wodnych, redukcja niskiej emisji są zadaniami kluczowymi w tej dziedzinie. Zaniechanie działań przedstawionych w projekcie aktualizacji Programu może być przyczyną zmniejszenia i degradacji zasobów wodnych oraz dalszego pogorszenia jakości powietrza atmosferycznego, a przez to znacznego obniżenia jakości środowiska oraz życia i zdrowia mieszkańców. Przemysł i eksploatacja złóż potencjalnie może stanowić istotną przyczynę zanieczyszczenia i degradacji środowiska. Potencjalnie narażone na degradację są praktycznie wszystkie zasoby środowiska przyrodniczego. Wyłączając losowe przypadki awarii przemysłowych, oddziaływanie istniejących w rejonie gminy Polkowice zakładów przemysłowych na środowisko limitują określone w pozwoleniach normy emisji, na których przestrzeganie mają wpływ przede wszystkim właściciele zakładów. Są jednak kierunki działań zaproponowane w Programie, których realizacja leży w gestii władz i mieszkańców gminy, a dzięki którym możliwe jest ograniczenie negatywnego oddziaływania przemysłu na środowisko i jakość życia mieszkańców, np.: wspieranie powstawania małych i średnich podmiotów gospodarczych nieuciążliwych dla środowiska, wspieranie działań zakładów przemysłowych na rzecz wdrażania systemów zarządzania środowiskiem i technologii przyjaznej środowisku, eliminowanie i zmniejszanie negatywnych skutków dla mieszkańców i środowiska z tytułu poważnych awarii przemysłowych. 74 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 74 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 System transportowy wywiera rozległy i znaczący wpływ na wszystkie komponenty środowiska. Przede wszystkim należy podkreślić, że budowa i modernizacja sieci dróg stanowi trwałą, niekorzystną ingerencję w naturalny krajobraz terenu, w istotny sposób zmieniając jego rolę, zasoby siedlisk przyrodniczych i postrzeganie przez mieszkańców. Ponadto transport, a zwłaszcza produkty spalania paliw napędowych są źródłem zanieczyszczenia gleb i powietrza atmosferycznego. Zanieczyszczenie to jest tym większe, im większe jest natężenie ruchu pojazdów, oraz im gorszy jest stan nawierzchni, płynność ruchu i przepustowość sieci dróg. Pośrednio transport wywiera również istotny wpływ na jakość wód (zanieczyszczenia drogowe docierające do wód wraz ze spływem powierzchniowym, z ulic, chodników, nawierzchni placów i parkingów), oraz na świat roślinny i zwierzęcy (poprzez zanieczyszczenie powietrza i gleb, hałas komunikacyjny, fragmentację siedlisk). Realizacja zaproponowanych w Programie celów i kierunków działań może spowodować znaczne ograniczenie negatywnych oddziaływań ze strony systemu transportowego, szczególnie na jakość powietrza i gleby. Osiągnięcie dobrego stanu technicznego dróg i pozostałej infrastruktury drogowej oraz rozwój alternatywnych, „czystych” środków transportu zmniejszy poziom emisji spalin i hałasu. Hałas i promieniowanie elektromagnetyczne (PEM) należą do negatywnych źródeł oddziaływań o ograniczonym zasięgu. Są uciążliwe przede wszystkim dla ludzi i świata zwierzęcego. Zaproponowane w programie cele i kierunki działań nastawione są na monitorowanie i ograniczenie negatywnego oddziaływania u źródła. Emisja hałasu i promieniowania w środowisku wysoce zurbanizowanym są nieuniknione, lecz realizacja postawionych w omawianym dokumencie celów może skutecznie ograniczyć ich skutki. Porównując zaniechanie wszelkich działań zawartych w Programie (stan obecny, wariant zerowy) z podjęciem działań i realizacji celów zawartych w Programie (stan w przyszłości, wariant pierwszy) można stwierdzić między innymi: wysoka negatywna presja antropogeniczna na krajobraz jest w przypadku obszarów zurbanizowanych zrozumiała i trudna do ograniczenia; wysoka negatywna presja na powietrze atmosferyczne jest możliwa do ograniczenia przez realizację celów i działań zawartych w Programie; podobnie możliwa do ograniczenia jest presja w przypadku gleb, wód podziemnych i powierzchniowych; z kolei wysoki poziom negatywnego oddziaływania na świat roślinny i zwierzęcy jest spowodowany znacznym zredukowaniem występowania naturalnej flory i fauny w przestrzeni rolniczej i zurbanizowanej, a także przemysłowo przekształconej. Jednak w przypadku roślin i zwierząt (zarówno zasięgu ich występowania, jak i właściwej różnorodności gatunkowej) istnieje wiele możliwości ograniczenia wpływu negatywnych oddziaływań, ich kompensacji, a nawet poprawy obecnego stanu, zarówno na drodze należytej i stabilnej ochrony obszarów cennych przyrodniczo i krajobrazowo, jak również poprzez np.: tworzenie nowych pasm zadrzewień, utrzymywanie w dobrej kondycji oraz tworzenie nowych skupisk roślinności przydrożnej, czy też tworzenie obiektów małej retencji wodnej. Podsumowując należy stwierdzić, że zaniechanie działań zawartych w przedmiotowym Programie ochrony środowiska dla Gminy Polkowice będzie miało zdecydowanie niekorzystny wpływ na poszczególne komponenty środowiska, a w szczególności na powietrze atmosferyczne, wody, klimat akustyczny oraz florę i faunę regionu. 75 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 75 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 7.2 Potencjalne skutki dla człowieka przy zaniechaniu działań Działania realizowane w Programie odnoszące się do człowieka, podyktowane są z jednej strony dążeniem do zaspokojenia podstawowych potrzeb człowieka, z drugiej strony natomiast zasadą zrównoważonego rozwoju i potrzebą spełnienia wymogów prawnych. Brak realizacji Programu spowoduje, że zanieczyszczone lub zdegradowane komponenty środowiska utrudnią możliwości korzystania z zasobów naturalnych oraz obniżą skuteczność ich ochrony. Spowoduje to konieczność zwielokrotnienia nakładów na zapewnienie zdrowia i zaspokojenie potrzeb mieszkańców oraz na spełnienie norm prawnych odnośnie korzystania ze środowiska i jego ochrony. krajobraz świat zwierzęcy powietrze atmosferyczne gleby świat roślinny wody powierzchniowe wody podziemne zdrowie, rekreacja i wypoczynek ludności spełnienie wymogów prawnych ochrona gatunkowa ochrona zasobów wodnych ochrona powietrza obiekty zabytkowe i osiedla mieszkaniowe ochrona obszarowa Zgodnie z powyższym schematem należy podkreślić, że suma negatywnych oddziaływań ze strony zanieczyszczonych komponentów środowiska może być najwyższa w stosunku do zdrowia mieszkańców, oraz zapewnienia im możliwości normalnej egzystencji, wypoczynku i rekreacji. Jest całkowicie zrozumiałe, że złej jakości gleby, wody i powietrze będą miały zdecydowanie negatywny wpływ na zdrowie człowieka, a w zanieczyszczonym środowisku znalezienie miejsca na wypoczynek i rekreację będzie utrudnione. Degradacja i zanieczyszczenie poszczególnych komponentów środowiska naturalnego stwarzają poważne ryzyko niewypełnienia wymogów prawnych dot. jakości i ochrony środowiska. Obszar prawa UE dotyczący ochrony środowiska obejmuje około 70 dyrektyw. Podstawą przepisów UE jest zrównoważony rozwój, w Polsce będący obowiązkiem konstytucyjnym. Ma on na celu stworzenie takich warunków rozwoju, które pozwolą na zaspokojenie teraźniejszych potrzeb bez poświęcania zdolności przyszłych pokoleń do zaspokajania swoich potrzeb. Do tego celu prowadzi kilka podstawowych zasad, wchodzących w skład wymienionych wyżej działań: • • • • • • zasada stosowania najlepszych dostępnych technologii NDT – tzw. BAT i BATNEEC, zasada dostępności do informacji o stanie środowiska, zasada zapobiegania zanieczyszczeniom lub unieszkodliwiania ich u źródła, zasada odpowiedzialności zanieczyszczającego za szkodę “zanieczyszczający płaci”, zasada przezorności, o zaniechaniu działań, których skutków nie można przewidzieć, zasada zintegrowanego ujęcia ochrony środowiska – uwzględniająca wpływ wszystkich aspektów funkcjonowania na różne segmenty środowiska (ziemia, woda, powietrze). W Polsce regulacje ogólnoprawne i instrumenty prawno-administracyjne regulujące korzystanie ze środowiska i wpływające na jakość jego składników zawarte są w wielu ustawach i rozporządzeniach: • prośrodowiskowe normy prawne w Konstytucji RP, • Kodeksie karnym, • Kodeksie wykroczeń, • Kodeksie cywilnym, • Kodeksie postępowania cywilnego, • Kodeksie postępowania administracyjnego, • Kodeksie pracy, 76 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 76 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 • ustawach tworzących system zarządzania środowiskiem (wyznaczających normy jakości środowiska, normy emisji, normy techniczno-technologiczne i produkcyjne, proekologiczne procedury postępowania). Szczegółowe wymogi prawne odnośnie jakości poszczególnych komponentów środowiska znajdują się w kilkudziesięciu aktach wykonawczych do poszczególnych ustaw: Prawo ochrony środowiska, Prawo wodne, ustawy o ochronie przyrody, ustawy Prawo geologiczne i górnicze, i in. Spełnienie wymagań prawnych, dotyczących jakości poszczególnych komponentów oraz warunków korzystania ze środowiska i jego ochrony, przy braku realizacji celów określonych w Programie, może być utrudnione lub nawet niemożliwe, obecnie lub w przyszłości, na skutek pogorszenia się stanu środowiska w wyniku antropogenicznej presji. Zaniechanie działań zawartych w Programie wyraźnie zwiększa ryzyko niespełnienia wymagań prawnych. Zaproponowane w Programie cele i kierunki działań pozostają w zgodzie z uwarunkowaniami prawa polskiego i unijnego, przez co sprzyjają lub nawet umożliwiają dotrzymanie obowiązujących norm jakości i warunków korzystania z zasobów środowiska obecnie oraz w przyszłości. Na podstawie przeprowadzonej analizy stwierdza się, że zaniechanie działań zawartych w przedmiotowym Programie ochrony środowiska dla Gminy Polkowice będzie miało zdecydowanie niekorzystny wpływ na poszczególne obszary działalności człowieka, a w szczególności na możliwości zapewnienia zdrowia ludności, w tym warunków wypoczynku i rekreacji, oraz spełnienia obowiązujących wymogów prawnych odnośnie jakości i warunków korzystania ze środowiska. 77 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 77 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 8. MONITORING WDRAŻANIA PROGRAMU Monitorowanie realizacji dokumentu umożliwi ocenę prawidłowości i efektywności działań oraz sprawne i elastyczne reagowanie na zmiany. Analiza powinna odbywać się na dwóch płaszczyznach, obejmujących ewolucję sytuacji zewnętrznej (województwa, regionu) oraz zmiany zachodzące na obszarze Gminy. Ocenia się, że analizowany dokument przedstawia prawidłowo plan monitoringu wdrażania rozwiązań w nim zawartych. W związku z tym poniżej przedstawiono szczegółowe zapisy w tym zakresie: - - Burmistrz Gminy składa co 2 lata radzie miejskiej raport z realizacji programu ochrony środowiska. Sprawozdania powinny w szczególności oceniać i podsumowywać plan działań, wraz z oceną stopnia wykonania szczegółowych zadań. Po przedstawieniu raportu odpowiednio radzie miejskiej, raport powinien zostać przekazany do organu wykonawczego powiatu. Rysunek 8.1 Cykl monitorowania i aktualizacji Programu 1) Z powyższego wynika, że przedmiotowy dokument podlega okresowej weryfikacji i aktualizacji. Wraz z realizacją z biegiem czasu pojawiać się będą nowe zadania, a podsumowywać trzeba będzie te, które już zrealizowano lub te, które w inny sposób utraciły aktualność. 2) Weryfikacja dokumentu może oznaczać tylko aktualizację, jak też całkowitą jego przebudowę, jeśli zmiany będą znaczące. Weryfikacji podlega cały dokument, tj. podstawowe warunki i założenia, dane wyjściowe, opis istniejącej sytuacji (zmienionej w wyniku realizacji planu krótkoterminowego), program działań oraz analiza oddziaływań i uwarunkowań formalno – prawnych. 3) W ramach raportu i aktualizacji należy odnieść się do sytuacji zewnętrznej, również poprzez uwzględnienie podobnych opracowań przygotowanych na szczeblu gminnym, wojewódzkim i krajowym. 4) W przygotowaniu aktualizacji należy także wykorzystywać decyzje wydawane przez starostę lub wojewodę w zakresie objętym planowaniem. , 78 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 78 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 8.1 Przewidywane metody analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu oraz częstotliwość jej przeprowadzania - Analiza skutków realizacji projektu POŚ może być przeprowadzona na podstawie: analizy realizacji Programu w ramach wykonywania w cyklach dwuletnich raportów z realizacji programu ochrony środowiska przedkładanych Radzie Miejskiej, analizy wyników Państwowego Monitoringu Środowiska realizowanego przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu oraz Główny Inspektorat Ochrony Środowiska. Proponuje się przeprowadzać analizę skutków realizacji postanowień projektowanego POŚ w ujęciu ilościowym i jakościowym. Ujęcie ilościowe – obrazowało będzie prognozę zmian konkretnych wielkości (wskaźników). Za ich pomocą możliwe jest przeprowadzenie prognozy ilościowej niektórych elementów środowiska w formie: komponent środowiska – wskaźnik, w tym m.in.: 1. warunki klimatyczne i jakość powietrza atmosferycznego a. wyniki oceny jakości powietrza 2. hałas a. wyniki pomiarów hałasu komunikacyjnego lub innych źródeł uciążliwości akustycznej 3. promieniowanie elektromagnetyczne a. liczba stacji bazowych telefonii komórkowej 4. wody podziemne a. wyniki monitoringu jakości wód podziemnych 5. wody powierzchniowe a. ocena diagnostyczna jakości wód powierzchniowych b. liczba obiektów małej retencji 6. gospodarka wodno-ściekowa a. długość sieci wodociągowej i liczba przyłączy do budynków b. długość sieci kanalizacyjnej i liczba przyłączy do budynków c. ludność korzystająca z sieci wodociągowej i kanalizacyjnej d. ładunek zanieczyszczeń w ściekach odprowadzanych do oczyszczalni e. zużycie wody 7. użytkowanie gruntów a. analiza wg danych Starostwa Powiatowego w Polkowicach 8. gleby i ich przeobrażenie a. jakość gleb użytkowanych rolniczo 9. lasy i zieleń gminna a. powierzchni terenów zieleni gminnej b. liczba drzew o parametrach „pomnikowych” c. liczba i powierzchnia terenów objętych ochroną prawną 10. zaopatrzenie w gaz, ciepło, energię elektryczną a. charakterystyka sieci i ludność z nich korzystająca 11. gospodarka odpadami komunalnymi a. ilość składowanych odpadów 79 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 79 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 b. ilość odpadów poddanych odzyskowi c. ilość zebranych odpadów d. liczba i powierchnia zlikwidowanych dzikich wysypisk śmieci 12. zasoby kopalin a. zasoby i eksploatacja złóż 13. odnawialne źródła energii a. liczba ekologicznych pojazdów w taborze komunikacji miejskiej b. liczba instalazcji wykorzystujących OZE w obiektach komunalnych Ujęcie jakościowe – dla elementów środowiska, dla których nie można prognozować określonych wskaźników lub jest to utrudnione, należy wykorzystać ocenę jakościową, która stanowiła jednocześnie uzupełnienie do oceny ilościowej. Określenie wskaźników wymagać będzie posiadania odpowiednich informacji pochodzących przede wszystkim z monitoringu środowiska czy też danych statystycznych. W oparciu o analizę zmiany wskaźników w poszczególnych latach możliwa będzie ocena skutków realizacji postanowień zawartych w projekcie POŚ dla Gminy Polkowice. Ze względu na częstotliwość gromadzenia oraz udostępniania danych monitoring ten powinien być prowadzony w cyklu rocznym, a sprawozdania z jego realizacji powinny być łącznie ze raportami z postępów wykonania Programu udostępnione co najmniej w cyklu dwuletnim. 80 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 80 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 9. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM Przedmiotem niniejszego opracowania jest Prognoza oddziaływania na środowisko projektu dokumentu pn. „Program ochrony środowiska dla Gminy Polkowice lata 2016 – 2020 (w skrócie: Program). Celem dokumentu jest zaktualizowanie polityki ekologicznej zawartej w poprzednim Programie Ochrony Środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2011 – 2014 z perspektywą na lata 2015 – 2018 [11]. Zgodnie z art. 46 Ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko [26], projekt Programu ochrony środowiska zalicza się do dokumentów wymagających przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko, wyznacza bowiem ramy dla późniejszej realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, co wiąże się z obligatoryjnym sporządzeniem Prognozy oddziaływania na środowisko przedmiotowego dokumentu. W charakterystyce poszczególnych komponentów środowiska skoncentrowano się na przedstawieniu danych statystycznych i liczbowych, omówieniu działań i czynników, mających wpływ na środowisko oraz omówieniu trendów zmian i oceny aktualnego stanu środowiska. Trendy zmian stanu podstawowych komponentów środowiska w celu możliwie pełnego i wiarygodnego obrazu stanu najważniejszych komponentów środowiska zostały przedstawione w wieloletnim horyzoncie czasowym. W niniejszej Prognozie przedstawiono skrócony opis aktualnego stanu środowiska oraz trendów zmian poszczególnych jego komponentów na terenie Gminy Polkowice. Pełny opis stanu środowiska, wraz z rysunkami i tabelami, znajduje się w projekcie Programu. Program ochrony środowiska odzwierciedla pewne ogólne zasady, leżące u podstaw krajowej oraz unijnej polityki ochrony środowiska. W ramach przedmiotowego Programu przeanalizowano i przedstawiono powiązania i uwarunkowania wynikające z następujących dokumentów strategicznych wyższego szczebla, takich jak: - Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Polska 2030, - Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju 2020, - Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko – perspektywa do 2020 r., - Strategia rozwoju województwa dolnośląskiego 2020, - Wojewódzki program ochrony środowiska dla województwa dolnośląskiego na lata 2014 – 2017 z perspektywą do 2021 r. Cele i kierunki działań zawarte w przedmiotowym dokumencie pozostają w zgodzie z wymaganiami ww. dokumentów, a także z ustaleniami licznych lokalnych i ponadlokalnych dokumentów sektorowych, z których najważniejsze to: - Program ochrony powietrza dla województwa dolnośląskiego, przyjęty w 2014 r., - Program ochrony środowiska przed hałasem dla województwa dolnośląskiego na lata 2013 – 2017, - Wojewódzki plan gospodarki odpadami dla województwa dolnośląskiego 2012, - PONE – Programu Ograniczenia Niskiej Emisji dla miasta Polkowice na lata 20122020, z 2013 r. - Analiza stanu gospodarki odpadami komunalnymi na terenie Związku Gmin Zagłębia Miedziowego za 2014 r., - Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Polkowice - z listopada roku 2015 r. - Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Polkowice z 2014 r. - Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Polkowickiego na lata 2012-2015 z perspektywą do 2019 r., przyjęty w 2011 r. 81 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 81 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 - Program Edukacji Ekologicznej dla gminy Polkowice na lata 2015-2021, opracowany w 2014 r. Gmina miejsko-wiejska Polkowice położona jest w północno-zachodniej części województwa dolnośląskiego pomiędzy Legnicą i Głogowem, dwoma znaczącymi ośrodkami Legnicko-Głogowskiego Zagłębia Miedziowego. Pod względem administracyjnym Gmina Polkowice wchodzi w skład powiatu polkowickiego. Obejmuje swym zasięgiem 15 sołectw i jedno miasto (Polkowice). Zajmuje powierzchnię ok. 168 km2 i liczy ponad 27 tys. mieszkańców. Analiza stanu środowiska przeprowadzona na potrzeby opracowania przedmiotowego Programu pozwala wskazać istotne problemy ochrony środowiska na terenie gminy Polkowice, którymi są w szczególności: 1) Niezadowalający stan jakości powietrza atmosferycznego, spowodowany emisją komunikacyjną, niską emisją w okresie grzewczym oraz emisją napływową, które powodują występowanie przekroczeń poziomów dopuszczalnych pyłu PM10 oraz poziomów docelowych benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10 i arsenu, w związku z czym konieczne jest podjęcie szeregu działań naprawczych określonych w Planie gospodarki niskoemisyjnej Gminy Polkowice. 2) Występowanie ponadnormatywnego hałasu drogowego, powodowanego przede wszystkim przez ruch kołowy na drodze krajowej nr 3 oraz na głównych ulicach miasta Polkowice - ul. Chocianowska i ul. Dąbrowskiego (DW331). 3) Mozliwość występowania lokalnych niecek obniżeniowych, którym towarzyszą deformacje powierzchni terenu, wskutek eksploatacji górniczej prowadzonej na terenie gminy. 4) Możliwość występowania lokalnych podtopień w dolinie rzeki Kaliny (głównie rejon miejscowości Sobin). 5) Możliwość zanieczyszczenia wód i gleb w przypadku wystąpienia sytuacji awaryjnych na terenie OUOW „Żelazny Most” (rozszczelnienia). 6) Występowanie miejscowego zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi, związanego ze zorganizowaną i niezorganizowaną emisją pyłów i gazów, głównie wskutek rozwoju przemysłowego Gminy, transportu samochodowego, składowaniem odpadów, napływem transgranicznych zanieczyszczeń powietrza oraz emisją zanieczyszczeń ze zbiornika „Żelazny Most”. Realizacja nowego Programu ochrony środowiska dla gminy Polkowice ma na celu doprowadzenie do poprawy stanu środowiska naturalnego, zrównoważonego zarządzania zasobami naturalnymi oraz zapewnienie skutecznych mechanizmów chroniących środowisko gminy przed degradacją, a także ma stworzyć warunki dla wdrożenia wymagań obowiązującego w tym zakresie prawodawstwa krajowego i unijnego. Celem opracowania dokumentu nie jest wyłącznie spełnienie wymagań ustawowych. Program ten może, i powinien, stanowić dodatkowe źródło wiedzy, inspiracji i motywacji dla mieszkańców i władz Gminy, jednostek administracyjnych oraz organizacji pozarządowych do wspólnego działania na rzecz poprawy stanu środowiska, bezpieczeństwa ekologicznego oraz zrównoważonego rozwoju gminy Polkowice. Jako główny cel strategiczny w nowym Programie przyjęto jeden z celów strategicznych zapisanych w Strategii Rozwoju Zrównoważonego Gminy Polkowice na lata 2015-2020 – jest cel dot. ochrony środowiska, który brzmi [16]: Użytkowanie zasobów lokalnych zgodnie z zasadami ekorozwoju. Biorąc pod uwagę uwarunkowania prawne oraz wynikające z dokumentów wyższego szczebla, a także wnioski z analizy stanu aktualnego poszczególnych komponentów środowiska przyrodniczego oraz sytuacji społeczno – ekonomicznej miasta, przyjęto następujące wzajemnie równoważne priorytety w zakresie ochrony środowiska na kolejny okres programowania, tj. lata 2016 – 2020: Priorytet 1 – Poprawa jakości powietrza poprzez redukcję emisji ze źródeł komunikacyjnych, komunalno-bytowych i przemysłowych 82 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 82 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 Priorytet 2 – Ograniczanie zanieczyszczenia wód i racjonalne kształtowanie stosunków wodnych Priorytet 3 – Ochrona różnorodności biologicznej na obszarach cennych przyrodniczo Priorytet 4 – Zwiększenie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych Priorytet 5 – „Zazielenianie” zamówień publicznych Priorytet 6 – Edukacja ekologiczna społeczeństwa Przyjęte priorytety stanowią integralną część strategii działań Gminy Polkowice w zakresie ochrony środowiska do 2020 r., w ramach której wyznaczono szereg celów, kierunków działań i zadań do realizacji w poszczególnych rozdziałach podzielonych na trzy bloki działań strategicznych: 1. Działania o charakterze systemowym, na które składają się następujące zagadnienia: I. Uwzględnienie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych II. Aktywizacja rynku na rzecz ochrony środowiska III. Zarządzanie środowiskowe w Gminie IV. Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym V. Edukacja ekologiczna społeczeństwa 2. Ochrona zasobów przyrody, na którą składają się następujące zagadnienia: VI. Ochrona przyrody i krajobrazu VII. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów VIII. Ochrona i racjonalne użytkowanie zasobów wodnych IX. Ochrona gleb i powierzchni ziemi X. Gospodarowanie zasobami geologicznymi XI. Wykorzystanie energii odnawialnej 3. Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego, na którą składają się następujące zagadnienia: XII. Jakość powietrza atmosferycznego XIII. Jakość wód powierzchniowych i podziemnych XIV. Ochrona przed hałasem i polami elektromagnetycznymi (PEM) XV. Przemysł oraz bezpieczeństwo przeciwpożarowe i ekologiczne XVI. Gospodarowanie odpadami komunalnymi Realizowana w przedmiotowym Programie polityka ochrony środowiska wyrażona jest poprzez poszczególne cele strategiczne i kierunki działań oraz zadania zawarte w kolejnych rozdziałach opracowania. Zadania będą służyć dążeniu do osiągnięcia wyznaczonych celów. Wyróżniono trzy rodzaje przedsięwzięć: - realizowane w określonych latach – jednostkowe przedsięwzięcia inwestycyjne, mające określony zakres wykonania, nakłady finansowe i okres realizacji; - realizowane na bieżąco (stałe) – realizowane stale, o często nie do końca określonym lub zmiennym zakresie (zależnym od potrzeb lub dostępnych zasobów), mogące wymagać lub też nie wymagać dodatkowych nakładów finansowych; - realizowane corocznie (cyklicznie) – określone przedsięwzięcia realizowane każdego roku, często w tym samym czasie i podobnym zakresie. W celu oceny realizacji Programu ochrony środowiska przedstawiono w formie tabeli matrycę możliwych oddziaływań poszczególnych zadań na ludzi, zabytki i dobra materialne oraz różnorodne komponenty środowiska. W większości zadania przewidziane w Programie skutkować będą korzystnym oddziaływaniem na środowisko. Jedynie niektóre zadania, oprócz korzystnego oddziaływania, mogą wiązać się z potencjalnie negatywnym oddziaływaniem na środowisko: 83 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 83 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 - bieżące utrzymanie i pielęgnacja gminnych terenów zieleni; realizacja zadań pielęgnacyjnych wynikających z gospodarki leśnej; konserwacja sieci i urządzeń melioracji wodnych podstawowych i szczegółowych; budowa systemów zabezpieczenia przeciwpowodziowego; budowa nowych dróg oraz bieżące utrzymanie i remonty dróg istniejących; działania związane z wymianą stolarki, dociepleniem ścian i stropodachów budynków (termomodernizacja); - budowa i modernizacja infrastruktury sieciowej; - niektóre zadania inwestycyjne podmiotów prywatnych w tym dotyczące odnawialnych źródeł energii. Nie stwierdzono natomiast wystąpienia ryzyka znaczącego negatywnego oddziaływania na środowisko, w tym na gatunki i siedliska chronione oraz obiekty zabytkowe, bezpośrednio wynikającego z realizacji przedsięwzięć wyszczególnionych w analizowanym Programie. W przypadku realizacji zapisów Programu nie przewiduje się, że wystąpić mogą obszary objęte znaczącym oddziaływaniem. Do inwestycji, mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko, zaliczać się mogą następujące zadania przewidziane w Programie: - inwestycje w gospodarce wodno – ściekowej, - inwestycje w zakładach przemysłowych. Należy jednakże podkreślić, że wszelkie założenia inwestycyjne, omawiane w ramach ocenianego Programu, są w nim przedstawione jako planowane, natomiast szczegóły tych planów zawarte są lub będą w konkretnych dokumentach planistycznych, koncepcjach, projektach budowlanych i innych opracowaniach dotyczących danego przedsięwzięcia. Jako planowane, inwestycje wymienione w Programie – w przypadku przystąpienia do ich realizacji – podlegać będą osobnym procedurom oceny oddziaływania na środowisko, w ramach których będzie można stwierdzić wystąpienie bądź brak obszarów objętych znaczącym oddziaływaniem. Obecny sposób korzystania ze środowiska generuje stosunkowo duże obciążenia, których odbiorcą i nośnikiem są podstawowe składniki środowiska przyrodniczego w gminie. Na podstawie przeprowadzonej analizy stwierdza się, że zaniechanie działań, wyszczególnionych w treści Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice będzie miało zdecydowanie niekorzystny wpływ na poszczególne obszary działalności człowieka, a w szczególności na możliwości zapewnienia zdrowia ludności, w tym warunków wypoczynku i rekreacji, oraz spełnienia obowiązujących wymogów prawnych odnośnie, jakości i warunków korzystania ze środowiska. Cele oraz główne kierunki działań określone w projekcie Programu, mają umożliwić osiągnięcie długofalowej poprawy, jakości wszystkich komponentów środowiska na terenie gminy. W przypadku inwestycji wiążących się z prowadzeniem robót budowlanych i ziemnych, istotne jest właściwe prowadzenie równolegle z budową oraz po jej zakończeniu, wszelkich działań mających na celu zapobieganie, ograniczenie lub minimalizację potencjalnie negatywnego oddziaływania na powierzchnię ziemi, gleby, wody podziemne i powierzchniowe, powietrze oraz siedliska przyrodnicze. Odnośnie powyższych oddziaływań należy zaznaczyć, że projekt Programu nie przedstawia żadnych szczegółowych informacji na temat sposobu technicznego i zakresu realizacji planowanych inwestycji. Uzasadnia jedynie konieczność ich zrealizowania, wynikającą z potrzeb ochrony środowiska zgodnie z zawartą w projekcie strategią działań do 2020 r. Wynika z tego pewien margines ryzyka i niepewności w zakresie prognozowania oddziaływań poszczególnych inwestycji proekologicznych. Wobec powyższego, na etapach 84 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 84 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 planowania i realizacji każdego przedsięwzięcia należy bezwzględnie mieć na uwadze priorytety ochrony środowiska. Podsumowując ocenia się, że prawdopodobieństwo wystąpienia negatywnych oddziaływań na środowisko w związku z realizacją wymienionych przedsięwzięć jest niskie, a ewentualne oddziaływania będą miały zasięg lokalny i przemijający. Nie będą niosły ze sobą oddziaływań skumulowanych lub transgranicznych. Wskutek ich przeprowadzenia zmniejszy się ryzyko dla zdrowia ludzi i zagrożenia dla środowiska. W przypadku podejmowania działań związanych z zajęciem terenu na potrzeby realizacji wymienionych przedsięwzięć, na wykonawcy będzie ciążył obowiązek przeprowadzenia osobnej procedury oceny oddziaływania na środowisko, w wyniku której zostaną określone i podjęte kroki mające na celu odpowiednie zabezpieczenie stanowisk roślin lub zwierząt chronionych, w tym gatunków i siedlisk wymienionych w załącznikach do dyrektyw unijnych. 85 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 85 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 10. LITERATURA 1. Atlas hydrogeologiczny Polski, w skali 1:500 000; red. B. Paczyński, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa, 1995. 2. Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce, wg stanu na 31 XII 2013 r., Państwowy Instytut Geologiczny`, http://geoportal.pgi.gov.pl/surowce 3. C.Przybyła, J.Bykowski, J.Rutkowski; Środowiskowe uwarunkowania konserwacji cieków melioracyjnych w aspekcie wykorzystania wielozadaniowej maszyny nowej generacji; Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering 2011, Vol. 56(4) 4. Ocena poziomów substancji w powietrzu, oraz wyniki klasyfikacji stref województwa dolnośląskiego za 2011 rok, WIOŚ we Wrocławiu, Wrocław 2012 r. 5. Ocena poziomów substancji w powietrzu oraz wyniki klasyfikacji stref województwa dolnośląskiego za 2014 rok, Wrocław, kwiecień 2015, WIOŚ we Wrocławiu. 6. Ocena stopnia zanieczyszczenia gleb województwa dolnośląskiego w 2013 r. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu, Wrocław, 2014 r. 7. Ocena stopnia zanieczyszczenia gleb w województwie dolnośląskim w 2014 r., Wojewódzki Inspektorat Ochrony środowiska we Wrocławiu, Wrocław kwiecień 2015 r. 8. Ocena jakości wód podziemnych na obszarach uprzemysłowionych, narażonych na oddziaływanie punktowych źródeł zanieczyszczeń w województwie dolnośląskim w 2013 roku, WIOŚ 2014 r. 9. Aktualizacja inwentaryzacji przyrodniczej Gminy Polkowice, Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej w Brzegu, 2012 r. 10. Program ochrony powietrza dla województwa dolnośląskiego, przyjęty uchwałą Nr XLVI/1544/14 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z dnia 12 lutego 2014 r. (Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z dnia 25 lutego 2014 r. poz. 985). 11. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2011-2014 z perspektywą na lata 2015-2018, Eko-Projekt, Poznań - styczeń 2011 r., przyjęty uchwałą Nr IX/91/11 Rady Miejskiej w Polkowicach z dnia 10 czerwca 2011 r. 12. Program ochrony środowiska przed hałasem dla województwa dolnośląskiego na lata 2013 – 2017, przyjęty uchwałą nr LI/1832/14 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z dnia 26 czerwca 2014 r. 13. Raport z realizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Polkowice za lata 2012-2013 14. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz.U. 2010 Nr 213, poz. 1397 ze zm.). 15. Stanowisko Zespołu Roboczego Krajowej Komisji ds. Ocen Oddziaływania na Środowisko, do rozpatrzenia sprawy związanej z realizacją przedsięwzięcia pn. WYDOBYCIE RUDY MIEDZI ZE ZŁOŻA „POLKOWICE", „SIEROSZOWICE", „RADWANICE-WSCHÓD”, „RUDNA" ORAZ „LUBINMAŁOMICE", polegające na kontynuacji eksploatacji złoża rudy miedzi w granicach obszarów górniczych: „POLKOWICE II", „SIEROSZOWICE I",„RADWANICE-WSCHÓD", „RUDNA I", „RUDNA II", „MAŁOMICE I", „LUBIN I"; przyjęte na posiedzeniu zespołu roboczego w dniu 14 czerwca 2012 r. 16. Strategia Rozwoju Zrównoważonego Gminy Polkowice na lata 2015-2020 17. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Polkowice (tekst) Załącznik nr 1 do Uchwały Nr XXXVI/418/14 Rady Miejskiej w Polkowicach z dnia 16 kwietnia 2014 r. 18. Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (t.j. Dz.U. 2012, poz. 1059, ze zm.) 19. Ustawa z dnia 11 lipca 2014 r. o zmianie ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2014, poz. 1101). 20. Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (t.j. Dz.U. 2013, poz. 1399) 21. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. 2013, poz. 627) 22. Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (t.j. Dz.U. 2015, poz. 469) 86 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 86 Prognoza oddziaływania na środowisko proGEO Sp. z o.o. Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 23. Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t.j. Dz.U. 2014, poz. 1446) 24. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz.U. 2013, poz. 1232 ze zm.) 25. Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (t.j. Dz.U. 2015, poz. 909) 26. Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (t.j. Dz.U. 2013, poz. 1235) 27. Ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (t.j. Dz.U. 2014, poz. 1649) 28. Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, grudzień 2002 r. 29. Wytyczne do opracowania wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, wrzesień 2015 r. 30. Program usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu gminy Polkowice, Polkowice 2013 r. 31. Program usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu gminy Polkowice na lata 2015-2032, Polkowice 2016 r, 87 Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 87 Załącznik Nr 3 do Uchwały Nr XII/208/16 Rady Miejskiej w Polkowicach z dnia 20 czerwca 2016 r. UZASADNIENIE I PODSUMOWANIE DOPROGRAMUOCHRONYŚRODOWISKA DLAGMINYPOLKOWICE Wrocław, maj 2016 r. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 1 proGEO Sp. z o.o. Uzasadnienie i Podsumowanie do Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 2 Dokument opracowali: dr Sławomir Chybiński mgr inż. Paweł Lewicki mgr Magdalena Janiaczyk mgr Andrzej Krzyśków mgr Agata Niwińska mgr Marcin Olearnik Wykonawca: proGEO sp. z o.o. Al. Armii Krajowej 45, 50-541 Wrocław, tel. (071) 360 45 15, tel./fax 360 45 31 e-mail: [email protected] Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 2 proGEO Sp. z o.o. Uzasadnienie i Podsumowanie do Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 3 SPIS TREŚCI 1. Podstawa formalno-prawna................................................................................................ 3 2. Uzasadnienie wyboru przyjętego dokumentu w odniesieniu do rozpatrywanych rozwiązań alternatywnych ................................................................................................................... 4 3. Ustalenia zawarte w prognozie oddziaływania na środowisko ............................................ 4 4. Opinie właściwych organów ............................................................................................... 5 5. Informacje o udziale społeczeństwa oraz sposobie uwzględnienia zgłoszonych uwag i wniosków ........................................................................................................................... 5 6. Wyniki postępowania dotyczącego transgranicznego oddziaływania na środowisko .......... 5 7. Propozycje dotyczące metod i częstotliwości przeprowadzania monitoringu skutków realizacji postanowień dokumentu...................................................................................... 5 1. Podstawa formalno-prawna W dniu ……………. Rada Miejska w Polkowicach Uchwałą ……….. przyjęła dokument pn. Program ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016-2020, zwany dalej Programem. Przyjęcie Programu, zgodnie z art. 46 pkt 2 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (t.j. Dz.U. 2016 r., poz. 353), poprzedzone zostało strategiczna oceną oddziaływania na środowisko projektu tego dokumentu. W ramach oceny sporządzono prognozę oddziaływania projektu Programu na środowisko, uzyskano opinie właściwych organów, o których mowa w art. 57 i 58 ww. ustawy, oraz zapewniono możliwość udziału społeczeństwa. Niniejsze opracowanie wykonane zostało na podstawie art. 42 pkt 2 i art. 55 ust. 3 ww. ustawy. Zgodnie bowiem z art. 42 do przyjętego dokumentu dołącza się uzasadnienie zawierające informację o udziale społeczeństwa w postępowaniu oraz o tym, w jaki sposób zostały wzięte pod uwagę i w jakim zakresie zostały uwzględnione uwagi i wnioski zgłoszone w związku z udziałem społeczeństwa. Natomiast art. 55 zobowiązuje do załączenia do przyjętego dokumentu pisemnego podsumowania zawierającego uzasadnienie wyboru przyjętego dokumentu w odniesieniu do rozpatrywanych rozwiązań alternatywnych, a także informację, w jaki sposób zostały wzięte pod uwagę i w jakim zakresie zostały uwzględnione: - ustalenia zawarte w prognozie oddziaływania na środowisko, - opinie właściwych organów, o których mowa w art. 57 i 58 ww. ustawy, - zgłoszone uwagi i wnioski, - wyniki postępowania dotyczącego transgranicznego oddziaływania na środowisko, jeżeli zostało przeprowadzone, - propozycje dotyczące metod i częstotliwości przeprowadzania monitoringu skutków realizacji postanowień dokumentu. Przyjęty dokument wraz z niniejszym opracowaniem przekazany zostanie Regionalnemu Dyrektorowi Ochrony Środowiska we Wrocławiu oraz Dolnośląskiemu Państwowemu Wojewódzkiemu Inspektorowi Sanitarnemu we Wrocławiu. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 3 proGEO Sp. z o.o. Uzasadnienie i Podsumowanie do Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 4 2. Uzasadnienie wyboru przyjętego dokumentu w odniesieniu do rozpatrywanych rozwiązań alternatywnych Większość proponowanych do realizacji przedsięwzięć w ramach Programu ma z założenia pozytywny wpływ na środowisko i proponowanie rozwiązań alternatywnych nie ma uzasadnienia zarówno z formalnego, jak i ekologicznego punktu widzenia. Ponadto, dokument ten ma charakter strategiczny, o wysokim stopniu ogólności, w związku z tym nie ma możliwości precyzyjnego określenia działań alternatywnych dla zaproponowanych przedsięwzięć. Przejściowe, niepożądane skutki środowiskowe podejmowanych działań zależą od lokalnej chłonności środowiska lub od występowania w rejonie realizacji przedsięwzięcia tzw. obszarów wrażliwych. Dlatego też przy planowaniu i realizacji poszczególnych przedsięwzięć należy rozważać wybór wariantu alternatywnego, który w najmniejszym stopniu będzie negatywnie oddziaływać na środowisko. Część wymienionych w Programie przedsięwzięć może być zaliczona do grupy przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko. W takim przypadku rozwiązania alternatywne przeanalizowane zostaną szczegółowo na etapie wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, zgodnie z ustawą z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (t.j. Dz.U. 2016 r., poz. 353). 3. Ustalenia zawarte w prognozie oddziaływania na środowisko Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Programu została sporządzona w pełnym zakresie i uwzględnia wszystkie elementy wyszczególnione w art. 51 ust. 2 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (t.j. Dz.U. 2016 r., poz. 353). Program opracowany został w celu poprawy istniejącego stanu środowiska, niemniej jednak niektóre z zaplanowanych do realizacji przedsięwzięć będą mogły lokalnie negatywnie oddziaływać na środowisko. Podstawowym celem prognozy było wskazanie potencjalnych skutków realizacji ustaleń Programu na środowisko. Oceną objęto przede wszystkim takie elementy środowiska jak: ludzie, zwierzęta, rośliny, różnorodność biologiczna, woda, powietrze, powierzchnia ziemi, krajobraz, klimat, zasoby naturalne i zabytki. Zidentyfikowano oddziaływania na środowisko poszczególnych zadań w odniesieniu do ww. aspektów. Przedstawiono je w formie matrycy pozwalającej na łatwą identyfikację aspektów środowiskowych. Wykonana ocena nie wykazała oddziaływań o charakterze znaczącym. Działania inwestycyjne realizowane będą głównie na terenach już zainwestowanych, poza obszarami o szczególnych walorach przyrodniczych. Mając na uwadze cechy obszaru objętego oddziaływaniem, rodzaj planowanych działań oraz ogólny charakter przedmiotowego dokumentu nie przewiduje się, aby realizacja ustaleń Programu spowodowała znacząco negatywne oddziaływanie na środowisko, w tym środowisko przyrodnicze gminy. Wg ustaleń prognozy, realizacja zamierzonych działań przyczyni się do poprawy jakości środowiska, zachowania różnorodności biologicznej oraz dziedzictwa przyrodniczokulturowego, a także wpłynie pozytywnie na ograniczenie zużywania zasobów środowiskowych. Wnioski wynikające z pracy nad prognozą były na bieżąco wykorzystywane w procesie opracowywania projektu Programu. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 4 proGEO Sp. z o.o. Uzasadnienie i Podsumowanie do Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 5 4. Opinie właściwych organów W ramach oceny oddziaływania na środowisko projektu Programu, w trybie art. 54 ust. 1 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (t.j. Dz.U. 2016 r., poz. 353), uzyskano pozytywne opinie właściwych organów, o których mowa w art. 57 i 58 ww. ustawy, tj. Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska we Wrocławiu (pismo z dnia 18 marca 2016 r., znak: WSI.410.107.2016.KM) oraz Dolnośląskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego we Wrocławiu (postanowienie z dnia 25 lutego 2016 r., znak ZNS.9022.2.212.2016.DG). Ponadto, stosownie do art. 17 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j.: Dz.U. z 2013 r., poz. 1232), projekt Programu został pozytywnie i bez uwag zaopiniowany przez organ wykonawczy powiatu (Uchwała Nr 50/64/2016 Zarządu Powiatu Polkowickiego z dnia 15 kwietnia 2016 r.). 5. Informacje o udziale społeczeństwa oraz sposobie uwzględnienia zgłoszonych uwag i wniosków W ramach oceny oddziaływania na środowisko projektu Programu, zgodnie z art. 54 ust. 2 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (t.j. Dz.U. 2016 r., poz. 353), zapewniono możliwość udziału społeczeństwa. Informację o opracowaniu projektu Programu wraz z prognozą oddziaływania na środowisko podano do publicznej wiadomości w dniu 17 lutego 2016 r. Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 11 ww. ustawy, stosowne obwieszczenie udostępnione zostało na tablicy ogłoszeń w siedzibie Urzędu Gminy w Polkowicach (ul. Rynek 1), na stronie Biuletynu Informacji Publicznej Urzędu Gminy w Polkowicach (www.bip.ug.polkowice.pl) oraz na stronie Portalu ekologicznego Gminy Polkowice (www.ekologia.polkowice.eu). Projekt programu wraz z prognozą oddziaływania na środowisko został wyłożony do wglądu w siedzibie Urzędu Gminy w Polkowicach (ul. Rynek 6, pokój nr 27) oraz umieszczony na stronach Biuletynu Informacji Publicznej Urzędu Gminy w Polkowicach (www.bip.ug.polkowice.pl) i Portalu ekologicznego Gminy Polkowice (www.ekologia.polkowice.eu) w zakładce Przepisy prawne/Plany i programy. Termin składania uwag i wniosków minął z dniem 8 marca 2016 r. We wskazanym terminie uwagi i wnioski nie zostały złożone. 6. Wyniki postępowania dotyczącego oddziaływania na środowisko transgranicznego Realizacja Programu nie wywoła oddziaływań transgranicznych, wobec czego nie przeprowadzono transgranicznej oceny oddziaływania na środowisko projektu tego dokumentu. 7. Propozycje dotyczące metod i częstotliwości przeprowadzania monitoringu skutków realizacji postanowień dokumentu Wdrażanie Programu podlegać będzie regularnej ocenie w zakresie: określenia stopnia wykonania przedsięwzięć i zadań, analizy porównawczej osiągniętych wyników z założeniami Programu, Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 5 proGEO Sp. z o.o. Uzasadnienie i Podsumowanie do Programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2016 – 2020 6 identyfikacji przyczyn ewentualnych rozbieżności pomiędzy podjętymi działaniami a stopniem osiągnięcia założonych celów, korekty kierunków działań służących osiągnięciu założonych celów. Dla celów monitoringu w Programie zaproponowano kontynuowanie metodyki wykorzystującej wskaźniki (mierniki efektywności) określone w poprzedniej edycji programu ochrony środowiska dla Gminy Polkowice. Przemawia za tym pięcioletnia seria danych, dzięki której będzie można efektywnie śledzić trendy zmian stanu poszczególnych komponentów środowiska oraz przemiany w sferze społeczno–gospodarczej Gminy Polkowice mające wpływ na stan środowiska przyrodniczego. Wykorzystanie dotychczasowych metod pozwoli w pełni ocenić zmiany jakie nastąpią w środowisku w wyniku realizacji postanowień Programu. Z wykonania Programu, zgodnie z art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j.: Dz.U. z 2016 r., poz. 672), co 2 lata sporządzone zostaną raporty. Raporty przedstawia się radzie gminy, a następnie przekazuje do organu wykonawczego powiatu. Id: A3144C3F-B8B4-4EA5-88BB-515F30E4D22C. Podpisany Strona 6