Policy officer European Commission (DG Mobility and Transport)

30
Agnieszka Zapłatka
Seconded National Expert/ Policy officer European Commission (DG Mobility and Transport)
Zrównoważony transport
morski
Dla Europy, transport morski był od wieków katalizatorem rozwoju ekonomicznego oraz źródłem dobrobytu. Transport morski
pozwala na wymianę handlową pomiędzy wszystkimi państwami europejskimi oraz resztą świata. Zapewnia również dostawy
paliw, pożywienia i towarów, będąc głównym nośnikiem europejskiego importu i eksportu. Prawie 90% handlu zagranicznego
Unii Europejskiej odbywa się za pośrednictwem tej gałęzi transportu. Każdego roku 400 milionów pasażerów odprawianych jest
w europejskich portach. Generalnie, przedsiębiorstwa związane
z transportem morskim stanowią bardzo ważne źródło zatrudnienia i przychodu dla gospodarki europejskiej.
Pomimo, że transport morski jest powszechnie uznawany za
najczystszą formę transportu, szczególnie w przeliczeniu na ilości
przewożonego ekologicznie ładunku, efekt skali ma przełożenie
na emisje zanieczyszczeń powietrza. Potrzeba ograniczenia emisji z transportu morskiego stała się w związku z tym, przedmiotem szerszej debaty na forum międzynarodowym, w szczególności w odniesieniu do emisji dwutlenku węgla (CO2), tlenków
siarki (SOx) i tlenków azotu (NOx).
Zrównoważony transport morski, tj. zapewniający równowagę miedzy wzrostem gospodarczym a oddziaływaniem na środowisko, ma kluczowe znaczenia dla Komisji Europejskiej, co znalazło odzwierciedlenie zarówno w dokumentach strategicznych,
jak i w działaniu.
Cele strategiczne oraz zalecenia dla sektora żeglugi w Unii
Europejskiej, zostały określone w Komunikacie Komisji Polityka Transportu Morskiego do roku 2018. Obecnie trwa finalizacja prac nad przeglądem średniookresowym. Działania Komisji
w obszarze transportu morskiego skupiają się na zapewnieniu
zrównoważonego rozwoju europejskiego sektora żeglugi w perspektywie długoterminowej, z korzyścią dla wszystkich pozostałych sektorów gospodarki oraz dla odbiorców końcowych.
Mając na uwadze szczególne warunki środowiskowe Morza
Bałtyckiego, będącego jednocześnie jednym z obszarów morskich
o największym ruchu statków na świecie, bardzo aktywne podejście państw tego regionu powinno służyć za model dla innych regionów.
Morze Bałtyckie jest obecnie objęte statusem Obszaru Kontroli Emisji (Emission Control Area, tzw. ECA) w odniesieniu do
emisji tlenków siarki (SOx), a w planach jest rozszerzenie również
o ograniczenie emisji tlenków azotu (NO x). Bałtyk jest również
objęty statusem Szczególnie Wrażliwego Obszaru Morskiego
(PSSA - Particularly Sensitive Sea Area) oraz Obszaru Specjalnego w zakresie zrzutów ścieków ze statków pasażerskich.
Każdy z powyższych środków podjętych w celu ochrony środowiska i zdrowia ludzi, stanowi jednocześnie wyzwanie dla sektora transportu morskiego, łączące się ze znacznymi inwestycjami w celu sprostania coraz wyższym wymogom środowiskowym.
Stanowią one również wyzwanie dla Państw Członkowskich, na
których spoczywa obowiązek zapewnienia wdrożenia i kontroli
nowych wymogów.
Aby skutecznie i w sposób zharmonizowany wdrożyć powyższe środki, potrzebny jest dialog i współpraca pomiędzy
administracjami tych państw, jak również przemysłem i sektorem pozarządowym. Na poziomie regionalnym, z powodzeniem
są one zapewniane przez Komisję Helsińską oraz przez Radę
Państw Morza Bałtyckiego, pracującą obecnie pod przewodnictwem Polski.
Na poziomie Unii Europejskiej, Komisja podejmuje szereg
działań, mających na celu wsparcie Państw Członkowskich jak
i europejskiego sektora żeglugowego, w sprostaniu zaostrzonym
wymogom środowiskowym, miedzy innymi za pomocą poniższych działań:
Tworzenie platform współpracy, takich jak Europejskie Forum Zrównoważonej Żeglugi (European Sustainable Shipping
Forum - ESSF), zrzeszające ekspertów z administracji morskich
Państw Członkowskich, przedstawicieli przemysłu morskiego t.j.
armatorzy, porty, stocznie, producenci wyposażenia morskiego,
Potencjał rozwojowy Bałtyku
Bałtyk dla wszystkich
towarzystwa klasyfikacyjne oraz instytucje finansowe. Celem
Komisji, przyświecającym stworzeniu ESSF, było zapewnienie
wsparcia we wdrożeniu nowych przepisów środowiskowych,
takich jak dyrektywa w sprawie zawartości siarki w paliwach
żeglugowych1, następnie stopniowo rozszerzanych o kolejne
regulacje prawne takie jak Rozporządzenie w sprawie monitorowania, raportowania i weryfikacji emisji dwutlenku węgla
z transportu morskiego2 , czy Dyrektywa w sprawie portowych
urządzeń do odbioru odpadów wytwarzanych przez statki i pozostałości ładunku 3).
W ramach ESSF, utworzono szereg technicznych podgrup
eksperckich, w celu wypracowania konkretnych rozwiązań dla
poszczególnych zagadnień z zakresu transportu morskiego, takich jak: konkurencyjność, instrumenty wsparcia finansowego,
emisje zanieczyszczeń powietrza ze statków, LNG jako paliwo
żeglugowe, skrubery (płuczki), portowe urządzenia odbiorcze,
czy monitoring, raportowanie i weryfikacja emisji CO2. Dzięki
wsparciu Forum powstał szereg wytycznych, wypracowano odpowiednie propozycje zmian do regulacji międzynarodowych
(m.in. IMO, ISO), oraz przepisów europejskich (aktów delegowanych i wykonawczych).
Wykorzystanie instrumentów wsparcia finansowego, takich
jak TEN-T/CEF, a w szczególności Program „Autostrady morskie” (Motorways of the Seas), Programu „Horizon 2020”, Europejskich Funduszy Strukturalnych i Inwestycyjnych oraz Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych
Tworzenie rozwiązań prawnych, takich jak np. Dyrektywa
w sprawie rozwoju infrastruktury paliw alternatywnych4, wymagająca zapewnienia dostępności punktów tankowania LNG w portach morskich sieci bazowej TEN-T, najpóźniej do końca 2025 r.
czy Decyzja Wykonawcza Komisji ustanawiająca zasady dotyczące
pobierania próbek i sprawozdawczości na podstawie dyrektywy
w zakresie zawartości siarki w paliwach żeglugowych5, mająca na
1 Tekst jednolity, Dyrektywa 2016/802/UE http://eur-lex.europa.eu/legal-content/
PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32016L0802&from=EN
2 Rozporządzenie nr 2015/757/UE http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/
TXT/?uri=uriserv:OJ.L_.2015.123.01.0055.01.POL&toc=OJ:L:2015:123:TOC
3 Dyrektywa 2000/59/WE http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=celex:32000L0059
4 Dyrektywa 2014/94/UE, http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A32014L0094
5 Decyzja Wykonawcza Komisji (UE) 2015/253, http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=uriserv:OJ.L_.2015.041.01.0055.01.POL&toc=OJ:L:2015:041:TOC
31
celu sharmonizowane wdrożenia przepisów Dyrektywy siarkowej.
Tworzenie innowacyjnych mechanizmów finansowych w ramach CEF/EFSI, takich jak Program Gwarancji dla „Zielonej”
Żeglugi (Green Shipping Guarantee programme), mający na celu
wsparcie inwestowania w przyjazne środowisku technologie, poprzez minimalizacje ryzyka pożyczkowego dla banków komercyjnych a przez to zapewnienie poprawy dostępu do kredytów dla
przedsiębiorstw sektora transportu morskiego.
Podsumowując, Komisja Europejska podejmuje wiele starań
w celu zapewniania zrównoważonego rozwoju transportu morskiego poprzez zapewnienie mechanizmów wsparcia innowacyjności i konkurencyjności, oraz ułatwianie dialogu miedzy Państwami Członkowskimi a sektorem prywatnym.
Agnieszka Zapłatka