Czy sad zasadzi odszkodowanie zamiast przywrocenia do pracy

Czy sąd zasądzi odszkodowanie zamiast
przywrócenia do pracy
W związku z planami restrukturyzacji firmy polegającymi na redukcji zatrudnienia
postanowiliśmy zlikwidować niektóre stanowiska pracy. Wśród pracowników, których
planujemy zwolnić, jeden jest członkiem związków zawodowych, a drugi społecznym
inspektorem pracy, czyli podlegają ochronie. Zamiar ten spowodowany jest nie tylko
negatywną oceną zachowań tych osób, ale również redukcją stanowisk personelu
pomocniczego zajmowanych m.in. przez tych pracowników. Czy przy rozwiązaniu z
nimi stosunku pracy zostaną przywróceni do pracy, czy powołując się na zasady
współżycia społecznego istnieją szanse, że sąd zasądzi na ich rzecz jedynie
odszkodowanie?
W odpowiedzi na pytanie, należy zastrzec, że klauzule generalne określone w art. 8 k.p., czyli
zasady współżycia społecznego oraz społeczno-gospodarcze przeznaczenie prawa, należy
interpretować w kontekście całokształtu okoliczności danego przypadku. Nie można, jak
wskazuje się w doktrynie, sformułować ogólnych dyrektyw co do stosowania tych zasad. W
tym miejscu należy zwrócić uwagę, iż Sąd Najwyższy w wyroku z 9 lutego 2007 r. stwierdził,
że oddalenie powództwa ze względu na sprzeczność żądania z zasadami współżycia
społecznego (art. 8 k.p.) następuje w granicach swobodnego uznania sędziowskiego po
uwzględnieniu całokształtu okoliczności faktycznych konkretnej sprawy. Uwzględnienie skargi
o stwierdzenie niezgodności z prawem takiego orzeczenia może nastąpić tylko w przypadku
szczególnie rażącego i oczywistego naruszenia art. 8 k.p. (I BP 15/06, OSNP 2008/7-8/92).
Z kolei w wyroku z 6 kwietnia 2006 r. (III PK 12/06, OSNP 2007/7-8/90) Sąd Najwyższy
wskazuje sposób interpretacji art. 8 k.p., stwierdzając, że pozbawienie funkcyjnych działaczy
związkowych wzmożonej ochrony trwałości stosunku pracy w wyniku zastosowania art. 8 k.p.
i art. 4771 k.p.c. wymaga precyzyjnego i przekonującego uzasadnienia nadużycia prawa do
tej ochrony. Zarzut niezgodności roszczenia o przywrócenie do pracy z zasadami współżycia
społecznego lub ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa nie może ograniczać
się do twierdzenia pracodawcy, że działacz związkowy dopuścił się naruszenia obowiązków
pracowniczych, nawet ciężkiego naruszenia, pozwalającego na zakwalifikowanie jego
zachowania w kategoriach art. 52 par. 1 k.p.
Jeżeli pracodawca wypowiedział umowę o pracę pracownikowi szczególnie chronionemu ze
względu na pełnione funkcje związkowe z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów o
pracę, to rodzaj czynu pracownika decyduje o tym, czy można uznać jego roszczenie o
przywrócenie do pracy za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego lub ze społeczno-
gospodarczym przeznaczeniem prawa. Jeżeli zachowanie pracownika może być ocenione
jako ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych, wówczas żądanie
przywrócenia do pracy może stanowić nadużycie prawa, co jednak wymaga udowodnienia
tego rodzaju zarzutów przez pozwanego pracodawcę w toku procesu.
Orzecznictwo Sądu Najwyższego dopuszcza w sytuacjach, gdy wypowiedzenie pracownikowi
będącemu działaczem związkowym umowy o pracę było uzasadnione (np. ze względu na
szczególną naganność zachowania pracownika), lecz naruszało przepisy o szczególnej
ochronie działaczy związkowych przed rozwiązaniem stosunku pracy, zasądzenie
odszkodowania w miejsce żądanego przez pracownika przywrócenia do pracy. Zawsze
jednak w orzecznictwie podkreśla się wyjątkowość odmowy udzielenia ochrony działaczowi
związkowemu, następującej ze względu na szczególne okoliczności, np. ze względu na to, że
naruszenie obowiązków pracowniczych nie miało żadnego związku z pełnieniem funkcji
związkowych przez zwolnionego pracownika (w orzecznictwie przytaczane są w tym
kontekście zwłaszcza: spożywanie alkoholu na terenie zakładu pracy, przystąpienie do pracy
w stanie nietrzeźwości, przywłaszczenie mienia na szkodę pracodawcy, ujawnienie istotnych
tajemnic handlowych pracodawcy, pobicie współpracownika). Ważnym w kontekście
omawianego problemu jest również wyrok Sądu Najwyższego z 30 stycznia 2008 r. (I PK
198/07, Mon. Pr. P. 2008/6/316), w którym sąd stwierdził, iż korzystanie z ochrony przed
rozwiązaniem stosunku pracy w związku z pełnieniem funkcji w organizacji związkowej,
wyboru na społecznego inspektora pracy dokonane po podjęciu działań zmierzających do
wypowiedzenia pracownikowi stosunku pracy, mogą być uznane za sprzeczne z art. 8 k.p.
LESZEK JAWORSKI
ekspert z zakresu prawa pracy