docfarmacja-praktyczna-11-70
download 
Reklamacja Transkrypt
farmacja-praktyczna-11-70
PRAKTYCZNY MAGAZYN DLA FARMACEUTÓW www.farmacjapraktyczna.pl Farmacja praktyczna POLPHARMA FARMACEUTOM Nr 11 (70) Listopad 2013 Cena: 6,70 zł psychologia oPIEKA Rozmowa z pacjentem Cukrzyca jak poznać, kto i czego od nas oczekuje? jak pomóc choremu w stosowaniu się do zaleceń lekarskich? Antybiotyki nie dopuśćmy do narastania antybiotykooporności TEMAT NUMERU Szanuję zawód farmaceuty Igor Radziewicz-Winnicki, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia, opowiada o reformie Ustawy refundacyjnej REKLAMA spis treści mgr farm. Barbara Misiewicz-Jagielak Redaktor Merytoryczna „Farmacji Praktycznej” Aktualności 4 Informacje 6 ciekawostki 8 Wywiad: bardzo szanuję zawód farmaceuty 10Sonda: zmiany, zmiany... farmaceuci o refundacji Szanowni Państwo! W dyskusji na temat Ustawy refundacyjnej głos zabierają nie tylko przedstawiciele zainteresowanych zmianami w ustawie środowisk, ale i rządu. Na naszych łamach wypowiadali się farmaceuci i przedstawiciele Rady Aptekarskiej. Cieszy nas, że możemy Państwu zaprezentować także głos Ministerstwa Zdrowia. W listopadowym numerze Farmacji Praktycznej prezentujemy Państwu wywiad z Wiceministrem Zdrowia i Podsekretarzem Stanu Igorem Radziewiczem-Winnickim. Zachęcam Państwa do lektury tej rozmowy. 8 Prawo 12 zapytaj eksperta Opieka farmaceutyczna 14 zdrowie kobiety po 20. roku życia 16 bezpieczeństwo stosowania ASA 19 ŻURAWINA w kuchni i w apteczce 20 pacjent chory na cukrzycę Pod dobrą opieką farmaceuty 14 Prowadzenie apteki 23PSYCHOlogia: kiedy pacjent potrzebuje rozmowy... 27 kontrola – Państwowa Inspekcja Pracy Nauka 29Jak skutecznie leczyć Każda zmiana przepisów oddziałująca na środowisko farmaceutów jest konsultowana z samorządem zawodowym aptekarzy osteoporozę 33 antybiotyki – racjonalne stosowanie DERMOKOSMETYKI 23 Farmacja Praktyczna® Redaktor Merytoryczna: Barbara Misiewicz-Jagielak Redaguje Zespół: Dominika Bandurska, Dagmara Bąk, Michał Borysiuk, Anna Cielemęcka, Marta Gawrylik, Justyna Grudniak, Monika Jasłowska, Magdalena Kochańska, Marcin Lewandowski, Barbara Misiewicz-Jagielak, Joanna Ordańska-Kucińska, Paulina Pol, Bożenna Płatos, Anna Robak-Reczek, Patryk Starak, Wiktor Zajchowski. 36 Bakteriostatyczne działanie pharmaceris t Życie jest piękne 40 Metamorfozy Z pirolam szampon 42 w rytmie rocka 44 ziołowe mieszanki 46 kuchnia farmaceutyczna 47 HISTOrIA FARMACJI 48kultura 50 krzyżówka Na zlecenie: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, 00-728 Warszawa Wydawca: Valkea Media SA, ul. Elbląska 15/17, 01-747 Warszawa Redaktor naczelny: Anna Dąbrowska Dyrektor projektu: Tomasz Opiela Projekt graficzny: Adam Świderski farmacja praktyczna 11/2013 3 informacje Nowy dokument PTF Edukacja pacjentów, system indywidualnego pakowania leków, programy opieki farmaceutycznej to niektóre z rozwiązań proponowanych w nowym dokumencie Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego. Ważna resuscytacja Europejska Rada Resuscytacji (ERC) szacuje, że przez brak umiejętności resuscytacji rocznie w Europie umiera 100 tys. osób. Wiele z nich można by uratować, podtrzymując pracę serca do przyjazdu karetki. Przypominano o tym w ramach Europejskiego Dnia Przywracania Czynności Serca (16 października). „Niestety, jedynie niewielki odsetek osób, u których występuje nagłe zatrzymanie krążenia, otrzymuje pomoc wystarczająco szybko, aby przeżyć” – powiedziała prof. Maaret Castrén z Karolinska Institutet, przewodnicząca ERC. „Jesteśmy głęboko przekonani, że gdyby więcej ludzi było szkolonych w prowadzeniu resuscytacji oraz gdyby więcej AED było umieszczanych w strategicznych punktach, można by zredukować o 50 proc. przypadki nagłych zgonów sercowych”. Ogólnopolska Sekcja Opieki Farmaceutycznej Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego przygotowała dokument prezentujący strategię rozwoju farmacji. Autorami projektu są: Agnieszka Skowron, Lucyna Bułaś, Mariola Drozd, Bożena Karolewicz i Joanna Machalska. Autorki zaznaczają szczególną rolę farmaceuty w społeczeństwie. To właśnie on ma kompleksową wiedzę nie tylko na temat mechanizmu działania leków i ich ścieżki metabolicznej w organizmie, ale także czynników gwarantujących utrzymanie jego jakości i stabilności w środowisku stosowania. Już od wielu lat międzynarodowe organizacje farmaceutyczne wskazują na konieczność większego zaangażowania farmaceutów w nadzorowanie prawidłowego stosowania leków przez pacjentów. „Farmaceuta służy pacjentowi oraz doradza innym członkom zespołu medycznego, musi być więc traktowany jako pełnoprawny jego członek, wnoszący do niego unikalną wiedzę na temat substancji leczniczej i gotowego produktu leczniczego” – czytamy w preambule. źródło: European Resuscitation Council źródło: Śląska Izba Aptekarska Grudzień 2013 – aktywność w mediach Produkt TV Internet – – – – – – – – – - – źródło: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o. 4 farmacja praktyczna 11/2013 www.farmacjapraktyczna.pl informacje Dobry moment na szczepienia Ponieważ niedługo nastąpi szczyt zachorowań na grypę, farmaceuci (jako grupa zawodowa zwiększonego ryzyka) teraz właśnie mogą pomyśleć o szczepieniu. Badania wykazały, że pracownicy służby zdrowia szczepią się stosunkowo rzadko. I to pomimo tego, że co czwarty pracownik służby zdrowia ma kontakt z grypą. Samych lekarzy i pielęgniarek szczepi się u nas ok. 5–6 proc. Dla porównania w USA ze szczepień korzysta 40–50 proc. personelu medycznego. Polacy nigdy nie przepadali za szczepieniami przeciwko grypie. Zwykle poddawało się im ok. 6–8 proc. Od 2009 r. ten odsetek wciąż spada. Dziś to już tylko 3,75 proc. Z danych Państwowego Zakładu Higieny wynika, że w sezonie 2010–2011 r. z powodu powikłań pogrypowych zmarło 187 Polaków. źródło: PAP Nowy budynek Wydziału Farmaceutycznego Otwarto nowy budynek Wydziału Farmaceutycznego z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej Śląskiego Uniwersytetu Medycznego. Przy dotychczasowym 5-kondygnacyjnym budynku wydziału powstał nowy, 6-kondygnacyjny obiekt o powierzchni 4,6 tys. m2 oraz sala audytoryjna na ok. 300 osób. Jeszcze przed oddaniem do użytku obiekt zajął pierwsze miejsce w konkursie na Najlepszą Przestrzeń Publiczną Województwa Śląskiego. „Warunki pracy nauczycieli i warunki studiowania zdecydowanie się poprawią. Mam nadzieję, że przełoży się to na efektywność zarówno wyników nauczania, jak i efektywność w sferze naukowej, bowiem potencjał w tym wydziale jest olbrzymi” – powiedział rektor Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, prof. Przemysław Jałowiecki. „Nowe obiekty, które dziś uroczyście otwieramy, stworzą lepsze warunki do pracy i nauki oraz przyczynią się do większej konsolidacji społeczności akademickiej” – oceniła prorektor uczelni i była dziekan Wydziału Farmaceutycznego, prof. Krystyna Olczyk. Budowę nowych obiektów sfinansowali: Ministerstwo Zdrowia, które przekazało na ten cel 23 mln zł, samorząd województwa śląskiego – 8 mln zł oraz władze Sosnowca – 2,5 mln zł. źródło: Serwis Nauka w Polsce REKLAMA farmacja praktyczna 10/2013 5 ciekawostki Jak pracują nerki u osób chorych na cukrzycę? Trwają badania nad różnicami w metabolizmie u osób zdrowych oraz chorych na choroby przewlekłe. Badaniom poddawane są np. osoby chore na cukrzycę. Komórki nerek pacjentów z cukrzycą różnią się od komórek zdrowych osób produkcją 13 metabolitów. Dwanaście z nich związanych jest z funkcjonowaniem mitochondriów – co może być podstawowym wskaźnikiem cukrzycowej choroby nerek – przekonują amerykańscy badacze z Uniwersytetu w Kalifornii. W badaniu, jakie zostanie opublikowane na łamach listopadowego wydania „Journal of the American Society of Nephrology”, naukowcy dowodzą, że stłumienie działalności mitochondriów w komórkach nerek może być fundamentalną dominantą w chorobie cukrzycowej nerek. Naukowcy zaprezentowali przebieg specyficznego biochemicznego szlaku komórkowego (oznaczony mianem AMPK-PGC1a), który odgrywa kluczową rolę w redukcji liczby tych organelli komórkowych. Analizom poddano 193 próbki moczu pacjentów z cukrzycą oraz osób zdrowych. Oznaczono w nich 94 różne metabolity, z których 13 wystąpiło tylko u diabetyków. Według badaczy, nowe metody terapeutyczne powinny się zatem koncentrować na hamowaniu procesu degradacji mitochondriów. źródła: Puls Medycyny/Metabolomics Reveals Signature of Mitochondrial Dysfunction in Diabetic Kidney Disease: Journal of the American Society of Nephrology, 2013 r. Masło orzechowe w diagnostyce? Diagnozowanie choroby Alzheimera, a szczególnie jej wczesnych etapów, nastręcza dziś lekarzom wiele kłopotów. W dużej mierze opiera się ono na wywiadzie, sprawdzeniu objawów, czasami analizie zdjęć mózgu za pomocą tomografii czy rezonansu, ale też na wykluczeniu innych potencjalnych schorzeń. Nic więc dziwnego, że wielu naukowców poszukuje alternatywnych i szybkich metod, dzięki którym można by rozpoznać Alzheimera. Dość oryginalny sposób zaproponowali na łamach „Journal of Neurological Sciences” badacze z Instytutu Mózgu McKnighta w Gainsville. Specjalizujący się w neurologii dr Kenneth Heilman oraz jego doktorantka Jennifer Stamps poprosili grupę 94 osób (u osiemnastu wcześniej rozpoznano chorobę Alzheimera we wczesnym stadium) o wąchanie próbek masła orzechowego. Celem eksperymentu było zmierzenie, jak szybko dana osoba zgłasza, że czuje już charakterystyczny zapach. Chorzy wyczuwali go później niż osoby zdrowe. „To, że w przebiegu choroby Alzheimera dochodzi do uszkodzenia węchu, wiadomo od dawna” – mówi dr David Knopman, neurolog ze słynnej amerykańskiej kliniki Mayo. Podkreśla też, że zmysł węchu słabnie wraz z wiekiem i może być to spowodowane wieloma innymi schorzeniami. źródło: Gazeta Wyborcza 6 farmacja praktyczna 11/2013 www.farmacjapraktyczna.pl ciekawostki Wirusy wpływają na cukrzycę typu 1? Zanik komórek trzustki może być wywołany przez różne czynniki zewnętrzne, przykładowo wirusy, białka mleka krowiego czy środki konserwujące. Te pierwsze znajdują się pod czujnym okiem naukowców już od dwóch dekad. Wiadomo, że istnieją wirusy, które niszczą komórki trzustki u zwierząt, czego następstwem jest upośledzenie produkcji insuliny i rozwój cukrzycy. U ludzi wciąż trwają próby wskazania konkretnego szczepu odpowiedzialnego za podobne działania. Fińscy naukowcy przyjrzeli się więc ponad stu różnym szczepom wirusów i wyłonili pięć, które mogą być przyczyną cukrzycy u ludzi. „Zidentyfikowaliśmy jeden szczep, który niesie ze sobą najwyższe ryzyko zachorowania” – mówi profesor Heikki Hyöty z Uniwersytetu w Tampere i wskazuje na grupę B wirusów Coxsackie (CBV). Badanie kliniczne VirDiab obejmowało 250 pacjentów ze zdiagnozowaną cukrzycą typu 1 oraz tak samo liczną grupę osób zdrowych. Odnotowano, że przeciwciała przeciwko CBV występowały przede wszystkim w grupie osób chorych, co wskazuje na związek pomiędzy wirusem CBV a rozwojem cukrzycy. Zidentyfikowanie wirusa CBV jako czynnika patogennego jest bardzo ważnym osiągnięciem naukowym. Do tej pory nie istnieje żaden sposób zapobiegania cukrzycy typu 1. Skuteczna szczepionka stanowiłaby dobry środek profilaktyczny. „Szczepionka mogłaby również chronić przed innymi szczepami enterowirusów i tym samym dać lepszy efekt” – dodaje profesor Hyöty. Prototyp szczepionki został już opracowany i przetestowany na zwierzętach. „Wiemy, że szczepionka jest skuteczna u myszy” – potwierdza profesor Hyöty. Naukowcy zaznaczają jednak, że dopiero przeprowadzenie testów na ludziach umożliwi pełne wnioskowanie. źródło: Biotechnologia.pl Otyłość trzeba umieścić na liście chorób? W związku z wypadającym 28 października Dniem Walki z Otyłością eksperci w całej Europie podnosili temat narastającego problemu z nadwagą we współczesnych społeczeństwach. Z tej okazji ponad 400 fachowców dyskutowało w Hanowerze o nowych terapiach i prewencji. Wszyscy byli zgodni, co do tego, żeby otyłość niemieckie kasy chorych wpisały na listę chorób. Dotychczas o zwrocie kosztów leczenia rozstrzygano indywidualnie. „Otyłość jest chorobą mózgu, a nie stylem życia” – podkreślił prezes Niemieckiego Towarzystwa Walki z Nadwagą, prof. Martin Wabitsch. Profesor Wabitsch zarządza projektem badawczym „Otyłość w Niemczech”. Celem projektu, na który Federalne Ministerstwo Edukacji i Badań Naukowych przeznaczyło 2 mln euro, jest niesienie pomocy młodzieży cierpiącej na chorobliwą otyłość. „Naszym zadaniem nie jest redukcja ich wagi, lecz poprawa sytuacji społecznej i kondycji emocjonalnej młodych ludzi” – wyjaśnia Wabitsch. „Jakość życia chłopców i dziewczynek, którzy ważą 150 kg i więcej, jest gorsza od ich rówieśników chorujących na raka” – zauważa. „Nie mogą oni znaleźć miejsca kształcenia zawodowego ani pracy. Nie znajdują partnerów, żyją w pogłębiającej się izolacji społecznej”. W ramach tego projektu, prze, co najmniej sześć lat, będzie badana skuteczność różnych terapii. Uczestnicy projektu mają od 14 do 21 lat. źródło: DPA farmacja praktyczna 11/2013 7 wywiad Bardzo szanuję zawód farmaceuty rozmawiał: mgr farm. Michał Mańka C zy w kolejnej, tzw. dużej nowelizacji, przewiduje Pan Minister zapisy mające na celu zmniejszenie współpłacenia pacjentów za leki? Każdy pacjent, który jest ubezpieczony i korzysta ze świadczeń zdrowotnych, ma prawo otrzymać receptę ze zniżką (przysługującą mu w danym przypadku). Lekarz ma obowiązek wypisać taką receptę. Odzwierciedleniem tych działań jest z jednej strony rozpowszechnienie informacji o prawach pacjenta do otrzymania leku z należną zniżką oraz interweniowanie w przypadkach łamania tego prawa, z drugiej zaś wprowadzenie rozwiązań systemowych, które mają na celu usunięcie ograniczeń w zakresie przepisywania leków, np. poprzez uproszczenie zasad weryfikacji uprawnień pacjentów do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Analiza zmian poziomu wydatków ponoszonych przez pacjentów na refundowane leki wydawane w aptece za pełną odpłatnością wymaga rozgraniczenia między sytuacją, gdy refundowany lek został wydany ze 100-proc. odpłatnością, ponieważ pacjentowi nie przysługiwało prawo do zniżki (w jednostkach chorobowych innych niż określone w wykazach refundacyjnych), a taką, gdy recepta została zrealizowana pełnopłatnie, mimo przysługującego pacjentowi prawa do zniżki. Przy braku rozgraniczenia oraz wykazania 8 farmacja praktyczna 11/2013 Specjalnie dla Czytelników Farmacji Praktycznej Podsekretarz Stanu – Igor Radziewicz-Winnicki opowiada o planach Ministerstwa Zdrowia i możliwych konsekwencjach oraz korzyściach płynących z reformy Ustawy refundacyjnej. analogicznych wartości z lat ubiegłych, wskazana w informacji wysokość 40 proc. poziomu współpłacenia pacjenta za leki refundowane w 2012 r. nie może być traktowana jak wskaźnik determinowany różnymi nowymi barierami, które wdrożyła ustawa, oraz nie może być odnoszony do informacji przedstawianych przez resort zdrowia czy płatnika publicznego. W 2012 r. poziom dopłat pacjenta do leków refundowanych dostępnych w aptece na receptę wynosił 33–34 proc. i był o 0,35 pkt procentowego niższy od poziomu z 2006 r. (33,41 proc.) oraz o 2,36 pkt niższy od poziomu z 2007 r. (35,42 proc.). Wyraźnie widać trend spadkowy wysokości dopłat pacjentów do leków refundowanych. Średnia wysokość dopłaty do jednego opakowania leku refundowanego w aptece nie przekracza 10 zł. Jednocześnie ceny leków w Polsce spadają i należą dziś do jednych z najniższych w Europie. Dzięki temu pojawiła się „przestrzeń finansowa” pozwalająca na włączenie do refundacji wielu nowych leków. Projektowane zmiany mają wzmocnić rolę farmaceuty w systemie i zagwarantować, że pacjent zostanie w aptece poinformowany o tym, jaki lek byłby dla niego najtańszy oraz jaki byłby poziom dopłaty w wypadku wybrania tego produktu. Zdaniem resortu, niezmiernie ważne jest podkreślanie istotności fachowej opieki farmaceutycznej, jaką każdy pacjent powinien otrzymać w aptece – poradnictwo w zakresie możliwości doboru najtańszych odpowiedników jest przecież tylko częścią opieki, jaką może roztoczyć apteka nad pacjentem. Farmaceuci są jedyną grupą wśród zawodów medycznych, która nie ma ustawy o swoim zawodzie. Wiemy, że aptekarz, jako jeden z przedstawicieli zawodów zaufania publicznego oraz osoba mająca często pierwszy kontakt z pacjentem, powinien wprowadzać i upowszechniać opiekę farmaceutyczną. Jednak brak jest szczegółowych uregulowań prawnych w tym zakresie. Farmaceuci domagają się również zapisu regulującego możliwość posiadania apteki wyłącznie przez magistra farmacji (tak jest np. na Węgrzech). Do tej pory opublikowano jedynie projekt dotyczący ustawy o zawodzie farmaceuty. Czy znajdzie się ona w harmonogramie prac legislacyjnych rządu? Mimo iż zawód farmaceuty nie posiada odrębnej regulacji ustawowej o swoim zawodzie, to wszystkie kwestie dotyczące zawodu i samorządu zawodowego farmaceutów są uregulowane w przepisach ustawy z dnia 19 kwietnia 1991 r. o izbach aptekarskich, ustawie z dnia 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne oraz w aktach wykonawczych do tych ustaw. Zgodnie z przepisami wynikającymi z ustawy o izbach aptekarskich, wykonywanie zawodu farmaceuty ma na celu ochronę zdrowia www.farmacjapraktyczna.pl wywiad publicznego i obejmuje udzielanie usług farmaceutycznych polegających m.in. na udzielaniu informacji i porad dotyczących działania i stosowania produktów leczniczych i wyrobów, będących przedmiotem obrotu w aptekach i hurtowniach farmaceutycznych, a także na sprawowaniu opieki farmaceutycznej polegającej na dokumentowanym procesie, w którym farmaceuta, współpracując z pacjentem i lekarzem, a w razie potrzeby z przedstawicielami innych zawodów medycznych, czuwa nad prawidłowym przebiegiem farmakoterapii, w celu uzyskania określonych jej efektów poprawiających jakość życia pacjenta. Sama idea opieki farmaceutycznej jest nie do przecenienia. Pozwala na daleko idącą racjonalizację farmakoterapii i znacznie podnosi bezpieczeństwo leczenia, szczególnie w przypadku politerapii. O wadze opieki farmaceutycznej przekonujemy się chociażby wtedy, gdy na barkach osoby wydającej lek z apteki spoczywa odpowiedzialność za zabezpieczenie pacjenta, szczególnie osoby nieletniej, przed pozamedycznym wykorzystaniem niebezpiecznych leków (np. preparatów zawierających dekstrometofran lub pseudoefedrynę, zgodnie z zapisem art. 76 ustawy Prawo farmaceutyczne). Należy jednak wyraźnie rozróżnić zdefiniowaną w ustawie opiekę farmaceutyczną od części inicjatyw przybierających formy programów lojalnościowych, stwarzających pozory programów opieki farmaceutycznej, które są sprzeczne z ideą egalitarności opieki stanowionej przez farmaceutę. Opieka farmaceutyczna jest przecież realizacją społecznej misji publicznej zawodu farmaceuty. Sprawność jej prowadzenia w dużym stopniu zależy od rzetelnej wiedzy i doświadczenia zawodowego, a także od osobistych predyspozycji aptekarza, na czele z przygotowaniem psychologicznym, umiejętnością prowadzenia rozmowy, wzbudzania poczucia zaufania i empatią. W kwestii posiadania apteki przez magistra farmacji należy wyjaśnić, że czym innym jest kwestia podmiotu, który zakłada aptekę, a czym innym osób, które tam pracują. Zgodnie z przepisami, o uzyskanie zezwolenia wojewódzkiego inspektora farmaceutycznego na prowadzenie apteki mogą ubiegać się osoby fizyczne, osoby prawne oraz spółki prawa handlowego, które nie posiadają osobowości prawnej. Wprowadzanie tzw. barier wejścia ograniczających dostęp do rynku dla Igor Radziewicz-Winnicki , Podsekretarz Stanu, Ministerstwo Zdrowia wybranych podmiotów lub grup zawodowych stanowiłoby de facto ograniczenie swobody działalności gospodarczej, na co – w mojej ocenie – nie ma dziś w Polsce przyzwolenia społecznego. Niezależnie od struktury właścicielskiej apteki przepisy prawa stoją na straży bezpieczeństwa zdrowotnego obywateli – kierownikiem apteki może być jedynie farmaceuta posiadający co najmniej 5 lat stażu pracy w aptece albo farmaceuta mający specjalizację z zakresu farmacji aptecznej, który posiada co najmniej 3 lata stażu pracy w aptece. Jak wyglądały i wyglądają konsultacje ze środowiskiem farmaceutów? Każda zmiana przepisów prawa oddziałująca bezpośrednio lub nawet pośrednio na środowisko farmaceutów jest konsultowana z samorządem zawodowym aptekarzy? Wprowadzona 1 stycznia 2012 r. Ustawa refundacyjna jest m.in. odpowiedzią ministerstwa na zgłaszane przez farmaceutów niepokojące zjawiska, które zaburzały konkurencję na rynku produktów leczniczych. Nieprzerwana i efektywna współpraca z Naczelną Izbą Aptekarską na drodze wymiany doświadczeń, koncepcji i poglądów pozwoliły na wypracowanie regulacji zabezpieczających rodzimy rynek przed niekontrolowanym wypływem leków poza granice kraju. Podjęliśmy inicjatywę ustawodawczą, której celem będzie poprawa efektywności nadzoru nad dystrybucją leków, w szczególności zaś walka ze zjawiskiem odwróconego łańcucha dystrybucji o zapewnienie stałej dostępności leków w aptekach. Jakie korzyści odniosą farmaceuci ze zmian wprowadzonych w Ustawie refundacyjnej? 18 września 2013 r. udostępniono projekt ustawy o zmianie ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych i niektórych innych ustaw. Przyniesie on środowisku farmaceutycznemu szereg korzyści wspomnianych już przeze mnie. Zapewne najbardziej oczekiwaną zmianą będzie zwiększenie dostępności leków spowodowane wdrożeniem mechanizmów regulujących eksport równoległy (gwarancja dostępności leków). Moim zdaniem, z aprobatą środowiska spotka się także zmniejszenie częstotliwości wydawania obwieszczeń, co wpłynie na większą stabilizację cen i limitów leków, tym samym zwiększy się pewność gospodarcza. Ponadto dzięki dookreśleniu zasad substytucji aptecznej oraz wprowadzeniu regulacji zwiększających obowiązek informacyjny w aptece upowszechni się przekonanie o roli opieki farmaceutycznej, podnosząc zaufanie pacjentów oraz prestiż zawodu farmaceuty. @ Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl farmacja praktyczna 11/2013 9 sonda Zmiany, zmiany... farmaceuci o refundacji oprac.: mgr farm. Magdalena Habuz W czasie tworzenia ustaw powinno się wprowadzać takie zmiany, które będą odpowiedzią na oczekiwania społeczne mgr farm. Karolina Budzyńska–Wcisło, farmaceutka z Kalisza 10 farmacja praktyczna 11/2013 Ustawa refundacyjna w obecnym kształcie wzbudza wiele kontrowersji nie tylko wśród pacjentów, ale i w całym środowisku farmaceutycznym. Pytamy więc farmaceutów, co sądzą o kolejnej nowelizacji ustawy. mgr farm. Andrzej Wieczorek farmaceuta z Bytomia Apteka, w której pracuję, znajduje się wewnątrz przychodni. Wielokrotnie pielgrzymując z plikiem recept do poprawy, słuchałem o problemach zaprzyjaźnionych lekarzy. Do tej pory lekarz mógł przepisać lek refundowany dopiero wtedy, gdy przekopał się przez sterty dokumentów, przeczytał jego ChPL, a w przypadku antybiotyku zlecił wykonanie niezbędnego antybiogramu. Zgodzę się, że antybiogram ogranicza ryzyko szerzenia oporności bakterii oraz pozwala na zastosowanie najskuteczniejszej terapii celowanej. Jednakże przecież w przypadku małych dzieci zastosowanie antybiotyku musi być czasami natychmiastowe. Oby rzeczywiście postulaty lekarzy zostały wysłuchane i przepisywanie leku na zniżkę odbywało się na podstawie aktualnej wiedzy medycznej, która potwierdza działanie leku w danym wskazaniu. mgr farm. Małgorzata Rucińska farmaceutka z Kielc Pracuję w małej aptece osiedlowej, gdzie największy odsetek pacjentów stanowią osoby starsze, zażywające od lat te same leki. Jedną z głównych zmian, jakie niesie za sobą kolejna nowelizacja ustawy, jest nałożenie na farmaceutę obowiązku informowania o najtańszym odpowiedniku refundowanym. Nie wyobrażam sobie przekonywania 80-letniej pacjentki do stosowania leku w niebieskim pudełku i innej nazwie handlowej, jeśli do tej pory, przez lata, stosowała lek w pudełku czerwonym. Ten prosty przykład godzi w postulowany od lat „compliance”. Inna sprawa, że na posiadanie odpowiednika z każdej grupy musiałabym chyba wydzielić osobny magazyn i stale pilnować, czy nie pojawił się jakiś jeszcze tańszy z najtańszych... A swoją drogą, pacjenci często nie wierzą, że zapłacą dwa razy mniej, a wydany lek będzie tak samo skuteczny. mgr farm. Łukasz Łodczyk farmaceuta z Krakowa To, co zasługuje na szczególną uwagę, to nowy przepis, który daje prawo pacjentowi lub jego opiekunowi do zgłaszania efektów ubocznych stosowanych przez niego leków, co dostosowuje polskie przepisy do tych obowiązujących w Unii Europejskiej. Jest to naprawdę duży krok w usprawnieniu monitorowania działań niepożądanych. Do tej pory obowiązek ten spoczywał na lekarzach, lekarzach dentystach, pielęgniarkach, położnych i oczywiście farmaceutach. Uderzmy się teraz w pierś i przyznajmy przed sobą, czy nie zdarzyło nam się zlekceważyć uwag pacjenta typu „po tamtych tabletkach czułam się gorzej” albo „od tej maści wyszła mi na całym ciele swędząca wysypka”. Mamy tyle www.farmacjapraktyczna.pl sonda rzeczy na głowie, że niejednokrotnie zapominamy o tym, że to pacjent i jego problemy czy uwagi, nawet te z pozoru błahe, powinny być dla nas najistotniejsze. Ciekawi mnie tylko kwestia informacyjna, a mianowicie, skąd pacjent dowie się, że ma możliwość złożenia takiego raportu? mgr farm. Magdalena Bródka farmaceutka z Jasła Czy naprawdę trzeba doprowadzić połowę aptek i hurtowni do bankructwa, zanim zajdą zmiany w naliczaniu marż? Coraz rzadsze dostawy leków, skracanie terminu płatności i w rezultacie ograniczenie dostępu do leków. Zamówienia w mojej aptece są coraz mniejsze i ostrożniejsze. Bronimy się przed powiększaniem magazynu, ale przecież to jest droga donikąd... Z przerażeniem porównuję poziom marży sprzed 3 lat do roku bieżącego. Aptekę zalewają więc preparaty OTC, bo one jeszcze pozwalają nam się utrzymać. Korzystną, chociaż nie idealną, zmianą jest ustalanie nowej listy refundacyjnej co trzy, a nie dwa jak dotychczas, miesiące. Moim zdaniem, listy mogłyby być obwieszczane raz na pół roku, co ograniczyłoby straty apteki i zapewniło lepszą dostępność preparatów, a przede wszystkim pacjenci czuliby się spokojniej, że ich lek nie zniknie z listy z dnia na dzień. mgr farm. Karolina Budzyńska–Wcisło farmaceutka z Kalisza Ludzie odpowiedzialni za tworzenie ustaw powinni wprowadzać takie zmiany, które będą odpowiedzią na oczekiwania społeczeństwa. Dlatego uważam, że dużym krokiem naprzód jest rozwiązanie problemu dostępu do leków onkologicznych, czyli tzw. program indywidualnego dostępu do leków. Dotąd w ramach chemioterapii niestandardowej dostępne były leki nie posiadające jeszcze refundacji Ministerstwa Zdrowia. Postuluje się, aby pacjent objęty takim leczeniem przez określony czas miał możliwość zakupu leku refundowanego. Warunkiem jest złożenie odpowiedniego wniosku przez lekarza prowadzącego o sfinansowanie leku, który jest refundowany na terenie Unii Europejskiej. Dalej decyzje ma podejmować specjalna komisja. Wiadomo, że nie będzie to szybka procedura jednak stanowi światełko w tunelu dla tej, przecież tak dużej i cierpiącej, grupy osób. Korzystna zmiana dotyczy też importu docelowego obejmującego sprowadzenie i refundowanie leku niezbędnego aż na terapię półroczną. mgr farm. Anna Polaczek farmaceutka z Wrocławia Nowelizacja Ustawy refundacyjnej trzeci już raz zgrabnie przemilczała konieczność uściślenia, co kryje się pod pojęciem „reklamy aptek”. Nadal pacjent nie dowie się, czy placówka prowadzi program opieki farmaceutycznej oraz czym wyróżnia się na tle innych aptek. Dzięki wspomnianemu zakazowi leki „wylały się” na ekrany telewizorów, banery, kolorowe czasopisma... Zakaz dotyka także dermokosmetyków, które przecież produktami leczniczymi nie są. Tylko czekać, aż ich producenci wyniosą się z aptek do drogerii, bo to będzie dla nich po prostu korzystniejsze ekonomicznie. @ Jak długo jeszcze będziemy czekać na zmiany w naliczaniu marż? mgr farm. Magdalena Bródka, farmaceutka z Jasła Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl farmacja praktyczna 11/2013 11 prawo Zapytaj eksperta Na pytania Czytelników naszego miesięcznika, nadesłane do redakcji za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl, odpowiada dr n. farm. Weronika Żebrowska – Pomorski Wojewódzki Inspektor Farmaceutyczny. Mam pytanie dotyczące przechowywania leków w aptece. Jakie jest aktualnie obowiązujące ułożenie leków w aptece? W wykazie A jest nikotyna, czy należy schować np. plastry ułatwiające rzucenie palenia? Czy prekursory I-R też należy trzymać osobno? Co z hormonami? Proszę o pomoc, gdyż przygotowuję się do kontroli. Czy leki zawierające etanol trzeba wykonywać w warunkach aseptycznych? Zasady dotyczące przechowywania produktów leczniczych w aptekach ujęte są m.in. w następujących aktach prawnych: 1. § 7, § 8 ust. 1. Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 30 września 2002 r. w sprawie szczegółowych wymogów, jakim powinien odpowiadać lokal apteki (Dz. U. Nr 171, poz. 1395), 2. § 2, § 3, § 4 Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 18 października 2002 r. w sprawie podstawowych warunków prowadzenia apteki (Dz. U. Nr 187, poz. 1565), 3. Farmakopea Polska IX wraz z suplementem z 2012 r. Oprócz konieczności przestrzegania ww. zapisów nie określa się szczegółowo ułożenia leków w aptece. W szufladach i szafach najczęściej układa się leki alfabetycznie. Obecnie często spotykany jest układ leków według nazw międzynarodowych, gdzie w jednym miejscu znajdują się wszystkie preparaty zawierające jedną substancję czynną. Ogólnie należy stwierdzić, że układ leków w aptece powinien, w możliwy do przewidzenia sposób, zapobiegać wystąpieniu pomyłki przy ich wydawaniu pacjentowi. Odnosząc się do szczegółowych zagadnień zawartych w pytaniu, należy potwierdzić, że przechowuje się oddzielnie, w szczególności m.in. prekursory kategorii 1, produkty lecznicze należące do wykazu A (wykaz substancji bardzo silnie działających – FP IX t. II str. 3645-3646 łącznie z uzupełnieniem zawartym w suplemencie 2012 r. na str. 4435). Nie ma obowiązku oddzielnego przechowywania produktów leczniczych zaliczanych zwyczajowo do grupy hormonów. Czy leki zawierające np. detreomycynę i spirytus wykonujemy w warunkach aseptycznych? Spirytusowe roztwory detreomycyny wykonujemy w warunkach aseptycznych ze względu na zachowanie ogólnych zasad antybiotykoterapii. Otwieranie pojemnika z antybiotykiem w celu wykonania naważki powinno odbywać się w warunkach uniemożliwiających dostanie się do niego drobnoustrojów. Nie zmienia tego fakt, że etanol 70 proc. posiada własną aktywność przeciwbakteryjną. Sprostowanie Do numeru 10/2013 Farmacji Praktycznej wkradł się błąd. Na pytania Czytelników odpowiadała Pani Ewa Kadziewicz – Naczelnik Wydziału Gospodarki Lekami, Podlaski Oddział Wojewódzki Narodowego Funduszu Zdrowia, a nie, jak podaliśmy, dr n. farm. Joanna Erecińska – Naczelnik Wydziału Gospodarki Lekami, Pomorski Oddział Wojewódzki Narodowego Funduszu Zdrowia. @ 12 farmacja praktyczna 11/2013 Obie Panie bardzo przepraszamy. Z poważaniem, Redakcja Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl www.farmacjapraktyczna.pl opieka farmaceutyczna Zdrowie kobiety po 20. roku życia autor: Anna Dąbrowska redaktor naczelna Farmacji Praktycznej, na podstawie materiałów z V Kongresu Kobiet konsultacja merytoryczna: prof. dr hab. n. med. Grażyna Rydzewska prof. dr hab. n. med. Zdzisława Kornacewicz-Jach prof. dr hab. n. med. Voletta Skrzypulec-Plinta prof. dr hab. n. med. Ewa Sewerynek dr n. med. Maria Noszczyk W przypadku młodych pacjentek warto, aby farmaceuta położył nacisk na profilaktykę 14 farmacja praktyczna 11/2013 Młody wiek kobiety jest dobrym momentem, aby rozpocząć profilaktykę schorzeń występujących w wieku późniejszym (np. osteoporoza lub cukrzyca). W tym numerze „Farmacji Praktycznej” rozpoczynamy cykl artykułów dotyczący zdrowia kobiet i profilaktyki. Uznając ogromną rolę farmaceutów w edukowaniu pacjentek i zachęcaniu ich do wykonywania badań przesiewowych i profilaktycznych, w kolejnych numerach zaprezentujemy najczęstsze problemy kobiet w poszczególnych przedziałach wiekowych oraz badania, jakim powinna poddawać się pacjentka na każdym etapie życia. Do podjęcia tej tematyki zainspirował nas V Kongres Kobiet, w którym uczestniczyło 8,5 tys. osób. Udział w Kongresie wzięli m.in.: premier Donald Tusk, Hanna Gronkiewicz-Waltz czy Wanda Nowicka oraz przedstawicielki 31 krajów. Jednym z najważniejszych tematów poruszonych w czasie spotkania było zdrowie kobiet. Przewodniczącą sesji na ten temat była prof. dr hab. n. med. Grażyna Rydzewska – Krajowy Konsultant ds. Gastroenterologii. Wykłady wygłosiły: prof. dr hab. n. med. Zdzisława Kornacewicz-Jach – kierownik Kliniki Kardiologii Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego, prof. dr hab. n. med. Ewa Sewerynek – kierownik Zakładu Zaburzeń Endokrynnych i Metabolizmu Kostnego na Uniwersytecie Medycznym w Łodzi, prof. dr hab. n. med. Violetta Skrzypulec-Plinta – kierownik Zakładu Profilaktyki Chorób Kobiecych, Katedra Zdrowia Kobiety Śląskiej Akademii Medycznej i Konsultant Wojewódzki ds. Seksuologii, dr n. med. Maria Noszczyk z Lecznicy Dermatologii Estetycznej i Anti-Aging Melitus oraz Mariola Bojarska-Ferenc. Wymienione Prelegentki są opiekunkami merytorycznymi całego cyklu artykułów. Cykl zaczynamy od przedstawienia kwestii opieki farmaceutycznej nad kobietami młodymi. Profilaktyka Młody wiek kobiety jest dobrym momentem, aby farmaceuta zaczął edukować pacjentkę na temat profilaktyki chorób i problemów, które rozwijają się latami, a ich rozwojowi najlepiej zacząć zapobiegać przed 30. rokiem życia. Pamiętajmy, że ważne jest zachęcanie pacjentek do ograniczenia spożycia alkoholu i palenia tytoniu, gdyż według psychologów nawyki ukształtowane w młodości są bardzo trudne do zmiany w wieku późniejszym. Na jakie problemy zdrowotne warto zwrócić uwagę w tym wieku? Cukrzyca: rolą farmaceuty jest nie tylko edukacja i zachęcanie do zdrowego trybu życia. Warto także zwracać uwagę na stan zdrowia młodych pacjentek pojawiających się w aptece, pod kątem ewentualnego wystąpienia pierwszych objawów cukrzycy. Pamiętajmy, że cukrzyca typu 1 jest chorobą ludzi młodych. Najczęściej dotyczy dzieci, młodzieży i osób przed 30. rokiem życia. Osoby takie często nie tylko nie mają świadomości zdrowotnej i nie przykładają wagi do objawów typu: nadmierne chudnięcie czy zwiększone pragnienie i suchość skóry. To właśnie farmaceuta może zwrócić uwagę pacjentki na te objawy. Zakażenie HPV: zakażenie narządów płciowych wirusem Papilloma (human papillomavirus – HPV) jest www.farmacjapraktyczna.pl opieka farmaceutyczna Między 20. a 30. rokiem życia kształtują się nawyki, które mogą zaprocentować w przyszłości, gdyż będą się one utrzymywały przez całe życie. Dlatego tak ważne jest na przykład utrzymanie prawidłowej masy ciała jedną z najczęstszych chorób przenoszonych drogą płciową. Stwierdza się je u 20–46 proc. młodych kobiet aktywnych seksualnie. Znany jest przyczynowo-skutkowy związek zakażenia HPV z rozwojem nie tylko dysplazji, ale również raka szyjki macicy. Dlatego istotne jest propagowanie wśród młodych kobiet zasad związanych z bezpiecznymi zachowaniami seksualnymi, poprzez np. przekazywanie pacjentkom materiałów informacyjnych. Osteoporoza: poza zachęcaniem pa- cjentek do aktywności fizycznej, warto zwrócić ich uwagę na wagę witaminy D, której niedobór może zmniejszać masę kostną. Naturalnym źródłem tego związku jest skóra, w której pod wpływem promieni słonecznych powstaje prekursor właściwej witaminy D3. Z pokarmem do organizmu dostaje się witamina D3, a w mleku i margarynie znajdują się różne ilości witaminy D2, jako efekt sztucznego wzbogacania w procesie technologicznym. Szczególną opieką powinny zostać objęte pacjentki z zaburzeniami odżywiania występującymi głównie u młodych kobiet, jak np. anoreksja. Na skutek niedożywienia u ok. 90 proc. kobiet dotkniętych anoreksją stwierdza się osteopenię, a u 40 proc. chorych pojawia się problem z osteoporozą. Starzenie skóry: przyjmuje się, że starzenie skóry rozpoczyna się po 25. r. ż. – w tym wieku na skórze pojawiają się również pierwsze przebarwienia, rozszerzone naczynka. Warto zaproponować pacjentce preparaty i suplementy z substancjami, które przedłużają młodość skóry. Są to: witamina C, witamina E, koenzym Q10 (idebenone), kwas liponowy. Pamiętajmy o stosowaniu kosmetyków z filtrem UV, co uchroni skórę przed przedwczesnym starzeniem. Ochrona przed promieniami UV jest ważna także w mieście, gdyż ilość promieni UV, na jaką skóra narażona jest w mieście, jest również bardzo wysoka. Otyłość: prawidłowe nawyki żywieniowe kształtują się najczęściej w młodym wieku, dlatego pacjentki poniżej 30. r. ż. warto w miarę możliwości edukować na temat zasad prawidłowego odżywiania. Pamiętajmy także, aby zwrócić uwagę na zmiany masy ciała u pacjentek: gwałtowne chudnięcie lub tycie może być objawem poważnych chorób somatycznych, ale i zaburzeń odżywiania. @ Badania profilaktyczne kobiety między 20. a 30. r. ż. 1 Pomiar ciśnienia tętniczego oraz ogólne badanie u lekarza internisty: raz do roku. 2 Podstawowe badania, takie jak OB, stężenie glukozy we krwi, morfologia i badanie ogólne moczu: raz na 2 lata. 3 Lipidogram (pomiar stężenia cholesterolu we krwi): raz na 5 lat. 4 5 6 www.farmacjapraktyczna.pl RTG klatki piersiowej: raz na 5 lat. Badanie ginekologiczne, cytologia, USG przezpochwowe narządów rodnych, USG piersi: raz do roku. 7 Podyskutuj o tym na forum! Kontrola stomatologiczna: raz na pół roku. Samobadanie piersi (między 6 a 8 dniem cyklu): co miesiąc. Dodatkowo: istotne jest dbanie o odpowiedni poziom kwasu foliowego i witamin z grupy B. farmacja praktyczna 11/2013 15 R E K L A M A opieka farmaceutyczna Bezpieczeństwo stosowania ASA autor: dr Jarosław Woroń Zakład Farmakologii Klinicznej Katedry Farmakologii UJ CM w Krakowie, Uniwersytecki Ośrodek Monitorowania i Badania Niepożądanych Działań Leków, Kliniczny Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii Nr 1, Szpital Uniwersytecki w Krakowie Stosowanie małych dawek ASA (75–150 mg) w profilaktyce wtórnej incydentów sercowo-naczyniowych jest dzisiaj bezdyskusyjne Jak wyglądają kwestie bezpieczeństwa stosowania kwasu acetylosalicylowego w terapii przeciwpłytkowej? Obawy lekarzy i pacjentów dotyczące działań niepożądanych są, w wielu przypadkach, nieuzasadnione. J ednym z leków przeciwpłytkowych o najlepiej udokumentowanym działaniu klinicznym jest kwas acetylosalicylowy (ASA). Warto pamiętać, że płytki krwi krążą w krwioobiegu w stanie nieaktywnym. Czynniki uszkadzające śródbłonek (w tym proces miażdżycowy, wysokie ciśnienie, hiperglikemia, a także zwolniony przepływ krwi oraz niektóre bodźce chemiczne) aktywują triadę zjawisk obejmującą adhezję, sekrecję oraz agregację. Nadmierna aktywność płytek krwi decyduje o wzmożonym przyleganiu do uszkodzonego śródbłonka i tworzeniu agregatów, które zmniejszają średnicę naczynia krwionośnego. ASA w profilaktyce Stosowanie małych dawek ASA (75–150 mg) w profilaktyce wtórnej incydentów sercowo-naczyniowych jest dzisiaj bezdyskusyjne. Wyniki dostępnych metaanaliz wskazują 16 farmacja praktyczna 11/2013 jednoznacznie, że ASA stosowany w takich sytuacjach o ok. 20 proc. zmniejsza ryzyko wystąpienia kolejnego zawału serca, udaru mózgu oraz przemijającego niedokrwienia mózgu bez względu na wiek oraz płeć pacjenta. Z kolei w profilaktyce pierwotnej, stosowanie ASA należy rozważyć u pacjentów z cukrzycą oraz 10-letnim ryzykiem sercowo-naczyniowym przekraczającym 10 proc. Sugestia ta dotyczy mężczyzn powyżej 50. roku życia oraz kobiet powyżej 60. roku życia, z co najmniej jednym czynnikiem ryzyka, takim jak: nadciśnienie tętnicze, nikotynizm, dyslipidemia, albuminuria, rodzinna historia incydentów sercowo-naczyniowych. Mechanizm przeciwpłytkowego działania ASA, związany z hamowaniem aktywności cyklooksygenazy typu 1 (COX-1), generuje obawy dotyczące potencjalnego ryzyka wystąpienia powikłań krwotocznych oraz ryzyka uszkodzenia przewodu www.farmacjapraktyczna.pl Chroni przed zawałem serca i udarem niedokrwiennym mózgu. Wystarczy 1 tabletka na dobę. * Sponsor kampanii „Ciśnienie na życie” www.cisnienienazycie.pl Acard (Acidum acetylsalicylicum). Skład i postać: Jedna tabletka dojelitowa zawiera odpowiednio 75 mg lub 150 mg kwasu acetylosalicylowego. Wskazania do stosowania: Choroba niedokrwienna serca oraz wszelkie sytuacje kliniczne, w których celowe jest hamowanie agregacji płytek krwi: zapobieganie zawałowi serca u osób dużego ryzyka, świeży zawał serca lub podejrzenie świeżego zawału serca, niestabilna choroba wieńcowa, prewencja wtórna u osób po przebytym zawale serca, stan po wszczepieniu pomostów aortalno-wieńcowych, angioplastyce wieńcowej, zapobieganie napadom przejściowego niedokrwienia mózgu (TIA) i niedokrwiennego udaru mózgu u pacjentów z TIA, po przebytym udarze niedokrwiennym mózgu u pacjentów z TIA, u osób z zarostową miażdżycą tętnic obwodowych, zapobieganie zakrzepicy naczyń wieńcowych u pacjentów z mnogimi czynnikami ryzyka, zapobieganie zakrzepicy żylnej i zatorowi płuc u pacjentów długotrwale unieruchomionych, np. po dużych zabiegach chirurgicznych jako uzupełnienie innych sposobów profilaktyki. Dawkowanie i sposób podawania: Podanie doustne. Tabletka dojelitowa produktu Acard ma otoczkę i nie rozpada się w żołądku, przez co zmniejsza się drażniące działanie kwasu acetylosalicylowego na błonę śluzową żołądka. Tabletki dojelitowe należy przyjmować po posiłku - połykać w całości. Uwaga: w świeżym zawale serca lub podejrzeniu świeżego zawału serca tabletki dojelitowe mogą być stosowane, gdy nie jest dostępny kwas acetylosalicylowy w tabletkach niepowlekanych. W takim przypadku tabletki dojelitowe należy bardzo dokładnie rozgryźć, aby uzyskać szybkie wchłanianie. Zapobieganie zawałowi serca u osób dużego ryzyka: zwykle 1 tabletka dojelitowa ( 75 mg lub 150 mg) na dobę. Świeży zawał serca lub podejrzenie świeżego zawału serca: jednorazowo 2 tabletki dojelitowe 150 mg lub 4 tabletki dojelitowe 75 mg (300 mg). Tabletki dojelitowe należy bardzo dokładnie rozgryźć, aby uzyskać szybkie wchłanianie! Niestabilna choroba wieńcowa, prewencja wtórna u osób po przebytym zawale serca: zwykle 1 tabletka dojelitowa (75 mg lub 150 mg) na dobę. Stan po wszczepieniu pomostów aortalno-wieńcowych, angioplastyce wieńcowej: zwykle 1 tabletka dojelitowa (75 mg lub 150 mg) na dobę. Zapobieganie napadom przejściowego niedokrwienia mózgu (TIA) i niedokrwiennego udaru mózgu u pacjentów z TIA: zwykle 1 tabletka dojelitowa (75 mg lub 150 mg) na dobę. Po przebytym udarze niedokrwiennym mózgu u pacjentów z TIA: 1 tabletka dojelitowa (75 mg lub 150 mg) na dobę. U osób z zarostową miażdżycą tętnic obwodowych: zwykle 1 tabletka dojelitowa (75 mg lub 150 mg) na dobę. Zapobieganie zakrzepicy naczyń wieńcowych u pacjentów z mnogimi czynnikami ryzyka: zalecana dawka dobowa: 1-2 tabletki dojelitowe 75 mg lub 1 tabletka dojelitowa 150 mg na dobę. Zapobieganie zakrzepicy żylnej i zatorowi płuc u pacjentów długotrwale unieruchomionych, np. po dużych zabiegach chirurgicznych jako uzupełnienie innych sposobów profilaktyki: 1-2 tabletki dojelitowe 75 mg lub 1 tabletka dojelitowa 150 mg na dobę. Przeciwwskazania: Produktu Acard nie należy stosować: w przypadku nadwrażliwości na substancję czynną - kwas acetylosalicylowy, inne salicylany lub na którąkolwiek substancję pomocniczą leku; u pacjentów ze skazą krwotoczną, u pacjentów z czynną chorobą wrzodową żołądka i (lub) dwunastnicy; u pacjentów z ciężką niewydolnością nerek; u pacjentów z ciężką niewydolnością wątroby; u pacjentów z ciężką niewydolnością serca; u pacjentów z napadami tzw. astmy aspirynowej w wywiadzie, wywołanymi podaniem salicylanów lub substancji o podobnym działaniu, szczególnie niesteroidowych leków przeciwzapalnych; jednocześnie z metotreksatem w dawkach 15 mg na tydzień lub większych; w ostatnim trymestrze ciąży; u dzieci w wieku do 12 lat w przebiegu infekcji wirusowych ze względu na ryzyko wystąpienia zespołu Reye’a – rzadko występującej, ale ciężkiej choroby powodującej uszkodzenie wątroby i mózgu. Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania: Znaczna część podanych poniżej ostrzeżeń i środków ostrożności dotyczy kwasu acetylosalicylowego stosowanego w dawkach konwencjonalnych, tj. od 1g do 3 g na dobę i wystąpienie tych reakcji jest mało prawdopodobne przy stosowaniu małych dawek produktu. Kwas acetylosalicylowy należy stosować ostrożnie: w pierwszym i drugim trymestrze ciąży, w okresie karmienia piersią, w przypadku nadwrażliwości na niesteroidowe leki przeciwzapalne i przeciwreumatyczne lub inne substancje alergizujące, podczas jednoczesnego stosowania leków przeciwzakrzepowych, podczas jednoczesnego stosowania ibuprofenu, który może wpływać na działanie antyagregacyjne kwasu acetylosalicylowego, u pacjentów z zaburzoną czynnością wątroby lub nerek, u pacjentów z chorobą wrzodową lub krwawieniami z przewodu pokarmowego w wywiadzie, u pacjentów z niedoborem dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej. Kwas acetylosalicylowy może być stosowany u pacjentów z nadwrażliwością na niesteroidowe leki przeciwzapalne lub inne substancje alergizujące wyłącznie po rozważeniu stosunku ryzyka do korzyści. Kwas acetylosalicylowy może powodować skurcz oskrzeli i wywoływać napady astmy lub inne reakcje nadwrażliwości. Czynniki ryzyka obejmują: astmę oskrzelową, przewlekłe choroby układu oddechowego, katar sienny z polipami błony śluzowej nosa. Ostrzeżenie to odnosi się także do pacjentów wykazujących reakcje alergiczne (np. odczyny skórne, świąd, pokrzywka) na inne substancje. U pacjentów ze zwiększoną skłonnością do krwawień (hemofilia, niedobór witaminy K), przyjmujących leki przeciwzakrzepowe (np. pochodne kumaryny lub heparynę – z wyjątkiem leczenia heparyną w małych dawkach) zastosowanie kwasu acetylosalicylowego należy rozważyć, uwzględniając stosunek ryzyka do korzyści. Kwas acetylosalicylowy należy stosować ostrożnie u pacjentów z zaburzoną czynnością wątroby lub nerek. Należy rozważyć stosowanie produktu leczniczego u pacjentów, u których w wywiadzie stwierdzono owrzodzenie żołądka i (lub) dwunastnicy, ponieważ może się uczynnić choroba wrzodowa oraz mogą wystąpić krwawienia z przewodu pokarmowego. Kwas acetylosalicylowy, ze względu na działanie antyagregacyjne, może powodować wydłużenie czasu krwawienia podczas lub po zabiegach chirurgicznych (włącznie z niewielkimi zabiegami, np. ekstrakcją zęba). Nie należy podawać kwasu acetylosalicylowego na 5 dni przed planowanym zabiegiem chirurgicznym, zwłaszcza okulistycznym i otologicznym. Kwas acetylosalicylowy, nawet w małych dawkach, hamuje wydalanie kwasu moczowego. U pacjentów ze zmniejszonym wydalaniem kwasu moczowego produkt leczniczy może wywołać napad dny moczanowej. Działania niepożądane: Poniżej przedstawiono działania niepożądane związane ze stosowaniem kwasu acetylosalicylowego: bardzo często (≥1/10); często (≥1/100 do <1/10); niezbyt często (≥1/1 000 do <1/100); rzadko (≥1/10 000 do <1/1 000); bardzo rzadko (<1/10 000), częstość nieznana (nie może być określona na podstawie dostępnych danych). Zaburzenia żołądka i jelit. Często: objawy niestrawności (zgaga, nudności, wymioty) i bóle brzucha. Rzadko: stany zapalne żołądka i jelit, choroba wrzodowa żołądka i (lub) dwunastnicy bardzo rzadko prowadzące do krwotoków i perforacji charakteryzujące się odpowiednimi objawami klinicznymi i wynikami badań laboratoryjnych. Zaburzenia wątroby i dróg żółciowych. Rzadko: przemijające zaburzenia czynności wątroby ze zwiększeniem aktywności aminotransferaz. Zaburzenia układu nerwowego. Zawroty głowy i szumy uszne, będące zazwyczaj objawami przedawkowania. Zaburzenia krwi i układu chłonnego. Zwiększone ryzyko krwawień, wydłużenie czasu krwawienia. Obserwowano krwawienia takie jak: krwotok okołooperacyjny, krwiaki, krwawienie z nosa, krwawienia z dróg moczowo-płciowych, krwawienia z dziąseł. Rzadko lub bardzo rzadko raportowano poważne krwawienia takie jak: krwotok z przewodu pokarmowego, krwotok mózgowy (szczególnie u pacjentów z niekontrolowanym nadciśnieniem tętniczym i (lub) podczas równoczesnego podawania leków hemostatycznych), które w pojedynczych przypadkach mogą potencjalnie zagrażać życiu. Krwotok może prowadzić do ostrej lub przewlekłej niedokrwistości w wyniku krwotoku i (lub) niedokrwistości z niedoboru żelaza (na przykład w wyniku utajonych mikrokrwawień) z odpowiednimi objawami laboratoryjnymi i klinicznymi, takimi jak osłabienie, bladość, hypoperfuzja. Zaburzenia układu immunologicznego. Reakcje nadwrażliwości z odpowiednimi objawami laboratoryjnymi i klinicznymi, w tym: astma, odczyny skórne, wysypka, pokrzywka, obrzęk, świąd, zaburzenia serca i układu oddechowego. Bardzo rzadko: ciężkie reakcje alergiczne włączając wstrząs anafilaktyczny. Zaburzenia nerek i dróg moczowych. Bardzo rzadko: zaburzenia czynności nerek. Zaburzenia metabolizmu i odżywiania. Bardzo rzadko: hipoglikemia. Podmiot odpowiedzialny: Warszawskie Zakłady Farmaceutyczne Polfa S.A. ul. Karolkowa 22/24, 01-207 Warszawa. Dodatkowych informacji o leku udziela: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, 00-728 Warszawa, tel. +48 22 364 61 00; fax. +48 22 364 61 02. www.polpharma.pl. Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu dla dawek 75 mg, 150 mg odpowiednio nr R/6725, 17975 wydane przez MZ. Lek wydawany bez recepty – OTC. ChPL Acard 75mg: 03.10.2013 r., ChPL Acard 150 mg: 03.10.2013 r. * zgodnie z ChPL Acard wskazany jest m.in. w: zapobieganiu napadom przejściowego niedokrwienia mózgu (TIA) i niedokrwiennego udaru mózgu u pacjentów z TIA; po przebytym udarze niedokrwiennym mózgu u pacjentów z TIA. ACARD/111/11-2013 opieka farmaceutyczna U pacjentów, u których istnieją wskazania do podawania ASA, korzyść z jego podawania przekracza potencjalne ryzyko wystąpienia działań niepożądanych pokarmowego. Warto jednak zwrócić uwagę, że w populacji ogólnej ryzyko to jest niskie, natomiast w praktyce możemy spotkać się z pacjentem, u którego czynniki ryzyka, jak i równocześnie stosowane leki, mogą je potęgować. U pacjentów, u których istnieją wskazania do podawania ASA, korzyść z jego podawania przekracza potencjalne ryzyko wystąpienia działań niepożądanych. I tak, jak już wspomniano, u pacjentów w ramach wtórnej prewencji incydentów sercowo-naczyniowych rekomenduje się przewlekłe stosowanie ASA. Do najważniejszych czynników, które mogą zwiększać ryzyko wystąpienia działań niepożądanych podczas stosowania ASA, w szczególności ze strony przewodu pokarmowego, zaliczamy: wiek pacjenta powyżej 65. roku życia, choroba wrzodowa w wywiadzie, jednoczesne przyjmowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych i/lub leków przeciwkrzepliwych, nadużywanie alkoholu, aktywna infekcja Helicobacter pylori. Bezpieczeństwo substancji: zapobieganie powikłaniom Potencjalne działanie uszkadzające ASA w stosunku do śluzówki przewodu pokarmowego wynika głównie z działania systemowego leku, w wyniku którego zmniejsza się produkcja cytoprotekcyjnych prostaglandyn. Miejscowe działanie drażniące przeciwpłytkowych dawek ASA wynikające z jego kwasowego charakteru jest niewielkie. Z uwagi na patomechanizm powstawania powikłań możemy dzisiaj za pomocą równoczesnego stosowania leków protekcyjnych redukować potencjalne ryzyko uszkodzenia oraz krwawienia ze strony przewodu pokarmowego. Zgodnie z wynikami aktualnych badań klinicznych, największą skutecznością w prewencji powikłań ze strony przewodu pokarmowego u pacjentów przyjmujących ASA cechują się inhibitory pompy protonowej (PPI). Nie oznacza to, że należy stosować je u każdego pacjenta przyjmującego ASA, natomiast ich stosowanie należy brać pod uwagę w szczegól- ności u pacjentów z wywiadem powikłanej choroby wrzodowej. Należy rozważać również ich stosowanie u pacjentów stosujących oprócz ASA inne leki o potencjalnym działaniu gastrotoksycznym. Inna metoda Drugą skuteczną metodą, która doprowadziła do sytuacji, kiedy to doszło do spadku częstości występowania działań niepożądanych, jest redukcja rekomendowanej dawki leku do poziomu 75–100 mg ASA na dobę. To znacząco poprawiło tolerancję leczenia, zapewniając równocześnie u większości pacjentów skuteczny efekt przeciwpłytkowy. Zarówno z praktyki klinicznej, jak i z piśmiennictwa wynika, że u pacjentów, u których istnieją wskazania do stosowania przeciwpłytkowych dawek ASA, przy braku czynników ryzyka, prawdopodobieństwo wystąpienia powikłań krwotocznych oraz uszkodzenia śluzówki przewodu pokarmowego jest niewielkie. W każdym przypadku należy oczywiście indywidualizować podjęcie decyzji o wdrożeniu leczenia przeciwpłytkowego, pamiętając równocześnie o możliwościach farmakologicznej prewencji występowania powikłań polekowych. Piśmiennictwo: 1. Park K.I., Bavry A.A.: „Aspirin: Its risk, benefits and optimal use In preventing cardiovascular events”. Clev Clin J of Medicine. 2013; 80 (5): 318-326. 2. Kasprzak M., Koziński M., Kubica A. i wsp.: „Przegląd metod ochrony przewodu pokarmowego u pacjentów leczonych kwasem acetylosalicylowym. Ocena skuteczności terapii i wpływu na własności przeciwpłytkowe”. Kardiologia Polska 2012 r.; 70 (4): 405-413. 3. Chisholm-Burns M.A., Wells B.G., Schwinghammer T.L. et al.: „Pharmacotherapy Principles and Practice”. McGraw Hill, New York 2013 r. 4. Drzewoski J.: „Racjonalne podstawy stosowania doustnych leków przeciwcukrzycowych”. Wydawnictwo Termedia, Poznań 2013 r. 5. Litt J.Z.: „Drug Eruptions & Reactions Manual”. CRC Press, Cleveland 2013 r. @ 16 farmacja praktyczna 11/2013 Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl www.farmacjapraktyczna.pl opieka farmaceutyczna Żurawina – w kuchni i apteczce Duże, czerwone jagody żurawiny amerykańskiej to produkt o potwierdzonym działaniu prozdrowotnym. Choć w stanie naturalnym są zbyt kwaśne do samodzielnego spożycia, uzyskiwane z nich przetwory i ekstrakty stanowią wartościowy element diety. autor: mgr inż. Anna Żuk technolog żywności, ekspert żywienia Ś wieżą żurawinę wielkoowocową można kupić w sezonie jesienno-zimowym, bo jej zbiór trwa od września do listopada. Warto wtedy wybierać owoce jędrne, o błyszczącej skórce i nasyconym czerwonym kolorze. Ze względu na silnie działające fitozwiązki i małą zawartość wody, żurawinę można przechowywać długo – w lodówce nawet przez 2 miesiące, a w zamrażarce przez rok. Działanie żurawiny Korzystne działanie żurawiny dotyczy przede wszystkim profilaktyki infekcji układu moczowego ze względu na zawartość proantycyjanidów (PACs). We Francji już w 2004 r. po raz pierwszy zatwierdzono oświadczenie zdrowotne dotyczące produktów z żurawiny amerykańskiej, mówiące o tym, że „pomaga ograniczyć przyleganie bakterii E. coli do ścianek przewodów moczowych”. W 2000 r. opublikowano wyniki badań frakcji katechin izolowanej z owoców żurawiny. Okazało się, że zawiera ona duże ilości polimerów zawierających 4 lub 5 jednostek epikatechiny i przynajmniej jeden dimer typu A2. To właśnie polimery epikatechinowe działają antyadhezyjnie – w ich obecności bakterie nie mogą się namnażać i utworzyć kolonii. To ochronne działanie dotyczy również żołądka, gdzie PACs zapobiegają zagnieżdżaniu się bakterii Helicobacter pylori, które przyczyniającej się do rozwoju wrzodów żołądka i są zdolne przeżyć w jego kwaśnym środowisku. Udowodniono, że spożywanie soku żurawinowego zmniejsza częstotliwość zakażeń tymi bakteriami. Do tej pory przypisywano ten efekt wspomnianej wyżej grupie antyoksydantów, jak jednak wynika z badań Worcester Polytechnic Institute, zapewniają go głównie w pełni naturalne produkty żurawinowe, takie jak sok czy sos, a także wyciągi bogate w PACs, dostępne m.in. w postaci tabletek. Owoc w diecie Żurawinowe produkty są na ogół dobrze tolerowane. Sformułowanie zaleceń dotyczących optymalnych dawek żurawiny wymaga większej ilości badań. Ale przyjmuje się, że dla osób dorosłych to 15–30 ml 100-proc., niesłodzonego soku z żurawiny lub 300 ml soku żurawinowego z cukrem. W przypadku kapsułek z ekstraktem soku dawkowanie wynosi 1–6 kapsułek po 300–400 mg proszku w 2 porcjach dziennie, które należy spożywać na godzinę przed posiłkiem lub min. 2 godziny po jedzeniu. Surowe owoce łatwo przetworzyć na dodatki do dań wytrawnych, np. sosy do mięsa; duża szklanka to 45 kcal, ok. 12 g cukrów i prawie 5 g błonnika – podobną wartość odżywczą ma sok 100 proc., stosowany jako składnik potraw czy napój leczniczy. Przetwory przeznaczone do bezpośredniego spożycia zapewniają już więcej kalorii. Np. suszone, zawsze słodzone, owoce to ok. 308 kcal. @ Żurawina zapobiega m.in. rozwojowi bakterii w pęcherzu i żołądku Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl farmacja praktyczna 11/2013 19 opieka farmaceutyczna Pacjent chory na cukrzycę pod dobrą opieką farmaceuty autor: mgr Kamila Bielińska psycholog, terapeuta i trener. Prowadzi m.in. szkolenia z komunikacji interpersonalnej Jak rozmawiać z pacjentem? 1 Unikajmy sformułowań typu: „zły cukier”, „zła kontrola”, „zły pomiar”, gdyż często pacjenci w sposób nieświadomy przyjmują te sformułowania jako krytyczne. Akcentujmy działania, które pacjent wykonuje prawidłowo. Nie zaprzeczajmy emocjom pacjenta, ale zauważajmy i nazywajmy je: „Rozumiem, że jest Pani zła. Większość osób czułaby złość na Pani miejscu”. Kiedy pacjent ma problem, możemy zapytać, co działało kiedyś w podobnej sytuacji, po czym najlepiej się czuł. Dajemy szansę być tej osobie ekspertem. Pamiętajmy, że ważna jest psychoedukacja. Warto wiedzieć, dokąd możemy skierować pacjenta z problemami adaptacyjnymi. Warto mieć ulotki, materiały reklamowe, periodyki, ciekawe artykuły i dawać je pacjentom, jako pomoc i dowód na to, że z tą chorobą można funkcjonować normalnie. Pamiętajmy o tym, że także drobiazgi mogą poprawić funkcjonowanie pacjenta. Nawet możliwość zakupu w aptece „smakołyków” (ciastek, batonów) odpowiednich dla diabetyków sprawi, że pacjenci poczują się lepiej widząc, że nie muszą rezygnować ze słodyczy. 2 3 4 5 6 Psychologiczne aspekty opieki farmaceutycznej nad pacjentami chorymi na cukrzycę. Jak możemy wspomóc chorego w leczeniu? O becnie cukrzycę uznaje się za chorobę społeczną, która w znacznym stopniu wpływa na psychiczne oraz społeczne funkcjonowanie chorego, jego bliskich i środowiska społecznego, w którym żyje osoba chora. Dlatego do pracy z chorym na cukrzycę włącza się zespoły specjalistów. Współpraca z farmaceutą może przynieść choremu i jego rodzinie wiele korzyści. Z psychologicznego punktu widzenia, cukrzyca jest chorobą kilkufazową, której cykl porównuje się często do kolejnych etapów żałoby. Są to: gniew, zaprzeczenie, targowanie się, depresja i akceptacja. Często zdarza się, że pacjenci nie są w stanie utrzymać motywacji do leczenia i cały cykl powtarza się wielokrotnie. Dlatego dobrze, aby farmaceuta zaobserwował, w którym momencie powyższego cyklu znajduje się pacjent i do tego dostosował swoje działanie. Pacjent, który nie akceptuje swojej choroby, potrzebuje zapewnień, że cukrzycę można kontrolować. Powiedzmy: „Jeśli będzie Pan przyjmować leki regularnie, będzie mieć Pan szansę na normalne życie”. Pacjent w fazie depresji nie jest gotowy słuchać, że do końca życia musi brać leki. Lepiej przekierować jego uwagę na najbliższe kilka dni. Powiedzmy: „Proszę zauważyć, że ani Pana praca, ani pasje nie ucierpiały przez chorobę”. porzucanie tarapii, zapominanie o przyjmowaniu leków. Pod względem psychologicznym za takimi zachowaniami często stoi... bunt wobec choroby i lekarzy. To postawa częsta nie tylko u młodzieży, ale i wielu pacjentów dorosłych. Mówi się, iż adaptacja do „nowego stylu życia” narzucanego przez cukrzycę, może trwać ok. roku, choć wielokrotnie obserwowałam powrót do etapu buntu u pacjentów leczących się przez kilkanaście lat. Dlatego zadaniem farmaceuty jest przywrócenie pacjentowi poczucia kontroli. Zamiast pouczania, czy straszenia lepiej potraktować pacjenta jak partnera w procesie leczenia. Pomóżmy wpasować leczenie (w miarę możliwości) w jego dotychczasowy tryb życia. Dopytajmy dlaczego pacjent zapomina o lekach. Może się okazać, że przeszkoda jest łatwa do usunięcia. Jak zmotywować pacjenta? Pamiętajmy, że w chorobie przewlekłej główny ciężar leczenia spoczywa na pacjencie. Dlatego tak ważne są: wiedza, zaangażowanie i samodyscyplina. Rolą farmaceuty jest przekazywać informacje i angażować pacjenta w leczenie. Np. wiele sytuacji można rozwiązać rutynowymi działaniami określonymi w planie terapii. Nawet proste pytanie: „A jakie są zalecenia lekarza w tej sytuacji?” pomaga pacjentowi poczuć się odpowiedzialnym za swoje leczenie. @ Przestrzeganie zaleceń Pamiętajmy, że pacjenci przewlekle chorzy statystycznie stosują się w pełni do zaleceń lekarskich w 7–40 proc. przypadków. Częstym problemem u osób przewlekle chorych, jest 20 farmacja praktyczna 11/2013 Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl www.farmacjapraktyczna.pl Po pierwsze Formetic w leczeniu cukrzycy typu II • be bezpieczny ezpieczny - nie wywo wywo³uje o³uje hipoglikemii hipoglike * wygodny stosowaniu • wy ygodny w stosowani u - wszystkie tabletki s¹ powlekane 500 mg, 850 mg mg, 1000 mg • pe³na e³na gama dawek: 50 00 mg opakowaniach 30 i 60 tabletkowych • dostêpny w opakowan Po pierwsze Formetic w leczeniu cukrzycy typu II Forme�c (Me�orminum). Skład i postać: Tabletki powlekane, 1 tabletka zawiera odpowiednio 500 mg, 850 mg lub 1000 mg me�orminy chlorowodorku. Wskazania: Leczenie cukrzycy typu 2, zwłaszcza u pacjentów z nadwagą, gdy za pomocą ściśle przestrzeganej diety i ćwiczeń zycznych nie można uzyskać właściwej kontroli glikemii. U dorosłych me�ormina może być stosowana w monoterapii lub w skojarzeniu z innymi doustnymi lekami przeciwcukrzycowymi lub insuliną. U dzieci w wieku powyżej 10 lat i młodzieży me�ormina może być stosowana w monoterapii lub w skojarzeniu z insuliną. Wykazano zmniejszenie powikłań cukrzycowych u dorosłych pacjentów z nadwagą z cukrzycą typu 2, leczonych me�orminą jako lekiem pierwszego rzutu, u których leczenie dietą nie przyniosło oczekiwanych rezultatów. Dawkowanie i sposób podawania: Ze względu na zakres dawkowania preparat Forme�c dostępny jest w postaci tabletek powlekanych w dawkach 500 mg, 850 mg oraz 1000 mg. U pacjentów otrzymujących wysoką dawkę me�orminy chlorowodorku (od 2 do 3 g na dobę), możliwe jest zastąpienie dwóch 500 mg tabletek powlekanych jedną tabletką powlekaną 1000 mg. Dorośli: Monoterapia lub leczenie skojarzone z innymi doustnymi lekamiprzeciwcukrzycowymi: Zwykle początkowa dawka wynosi od 500 mg do 850 mg me�orminy chlorowodorku 2 lub 3 razy na dobę podczas lub po posiłku. Po 10 do 15 dniach należy ustalić dawkę na podstawie wyników badania stężenia glukozy we krwi. Stopniowe zwiększanie dawki może poprawić tolerancję leku ze strony przewodu pokarmowego. Maksymalna dawka dobowa me�orminy chlorowodorku wynosi 3 g, przyjmowana w 3 dawkach podzielonych. W przypadku planowanej zamiany innego doustnego leku przeciwcukrzycowego na me�orminy chlorowodorek, należy odstawić poprzednio stosowany preparat i zastosować me�orminy chlorowodorek w powyżej podanych dawkach. Leczenie skojarzone z insuliną: Stosowanie me�orminy chlorowodorku i insuliny w terapii skojarzonej pozwala osiągnąć lepszą kontrolę stężenia glukozy we krwi. Początkowo me�orminy chlorowodorek najczęściej stosuje się w dawce od 500 mg do 850 mg 2 lub 3 razy na dobę, natomiast dawkę insuliny ustala się na podstawie wyników badania stężenia glukozy we krwi. Pacjenci w podeszłym wieku: Dawkę me�orminy chlorowodorku należy ustalić na podstawie oceny czynności nerek, ze względu na ryzyko zmniejszenia czynności nerek u pacjentów w podeszłym wieku. Konieczne jest regularne kontrolowanie czynności nerek. Dzieci i młodzież: Monoterapia lub leczenie skojarzone z insuliną: Forme�c 500 mg, 850 mg i 1000 mg może być stosowany u dzieci w wieku powyżej 10 lat i młodzieży. Zwykle początkowa dawka wynosi od 500 mg do 850 mg me�orminy chlorowodorku raz na dobę, w czasie lub po posiłku. Po 10 do 15 dniach dawkę należy ustalić na podstawie wyników badania stężenia glukozy we krwi. Stopniowe zwiększanie dawki może poprawić tolerancję leku ze strony przewodu pokarmowego. Maksymalna dawka me�orminy chlorowodorku wynosi 2 g na dobę, przyjmowana w 2 lub 3 dawkach podzielonych. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na me�orminy chlorowodorek lub na którąkolwiek substancję pomocniczą. Kwasica ketonowa, stan przedśpiączkowy w cukrzycy. Niewydolność nerek lub zaburzenia czynności nerek (klirens kreatyniny <60 ml/min). Ostre stany mogące prowadzić do zaburzeń czynności nerek, takie jak: odwodnienie, ciężkie zakażenie, wstrząs. Ostre i przewlekłe choroby, które mogą spowodować ostre niedotlenienie tkanek, takie jak: niewydolność serca lub niewydolność oddechowa, świeżo przebyty zawał mięśnia sercowego, wstrząs. Niewydolność wątroby, ostre zatrucie alkoholem, alkoholizm. Ostrzeżenia i zalecane środki ostrożności: Kwasica mleczanowa: Kwasica mleczanowa jest rzadko występującym, ale ciężkim powikłaniem metabolicznym (obarczonym dużą śmiertelnością w przypadku braku natychmiastowego leczenia), mogącym wystąpić w wyniku kumulacji me�orminy. Zgłoszone przypadki kwasicy mleczanowej u pacjentów przyjmujących me�orminę, wystąpiły przede wszystkim u pacjentów z cukrzycą ze znaczną niewydolnością nerek. Częstość występowania kwasicy mleczanowej można zmniejszyć dokładnie oceniając także inne czynniki ryzyka kwasicy mleczanowej, takie jak: źle kontrolowana cukrzyca, kwasica ketonowa, długotrwałe głodzenie, nadmierne spożywanie alkoholu, niewydolność wątroby oraz niedotlenienie tkanek z jakiegokolwiek powodu. Rozpoznanie: W przypadku niespecycznych objawów takich jak skurcze mięśni z zaburzeniami trawienia, w tym ból brzucha i osłabienie mięśni, należy wziąć pod uwagę ryzyko wystąpienia kwasicy mleczanowej. Kwasica mleczanowa charakteryzuje się występowaniem duszności, bólami brzucha oraz hipotermią a następnie śpiączką. W badaniach laboratoryjnych stwierdza się zmniejszenie pH krwi, zwiększenie stężenia mleczanów powyżej 5 mmol/l, zwiększenie luki anionowej oraz zwiększenie stosunku stężenia mleczanów do stężenia pirogronianów we krwi. W każdym przypadku podejrzenia kwasicy metabolicznej me�orminę należy bezwzględnie odstawić, a pacjenta niezwłocznie umieścić w szpitalu. Czynność nerek: Ponieważ me�ormina jest wydalana przez nerki, przed rozpoczęciem leczenia należy oznaczyć klirens kreatyniny (może być określony na podstawie stężenia kreatyniny za pomocą wzoru Cockro�a-Gaulta) i następnie regularnie go kontrolować: u pacjentów z prawidłową czynnością nerek przynajmniej raz do roku, przynajmniej dwa do czterech razy w ciągu roku u pacjentów, u których klirens kreatyniny jest bliski górnej granicy normy, oraz u pacjentów w podeszłym wieku. U pacjentów w podeszłym wieku pogorszenie czynności nerek występuje często i bezobjawowo. Szczególną ostrożność należy zachować w sytuacjach, w których może dojść do zaburzenia czynności nerek, np. kiedy rozpoczyna się leczenie preparatem obniżającym ciśnienie tętnicze krwi lub lekiem moczopędnym, oraz kiedy rozpoczyna się leczenie niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi (NLPZ). Podawanie środków kontrastowych zawierających jod: Dożylne podanie środków kontrastowych zawierających jod w badaniach radiologicznych może spowodować niewydolność nerek. To z kolei może doprowadzić do nagromadzenia się me�orminy i wywołać kwasicę mleczanowa. Me�orminy chlorowodorek należy odstawić przed badaniem, i jego podawanie można wznowić nie wcześniej niż po 48 godzinach po badaniu i tylko po ocenieniu czynności nerek i stwierdzeniu, że jest ona prawidłowa. Zabiegi chirurgiczne: Podawanie me�orminy chlorowodorku należy przerwać na 48 godzin przed planowanym zabiegiem chirurgicznym ze znieczuleniem ogólnym, rdzeniowym bądź zewnątrzoponowym. Leczenie można wznowić nie wcześniej niż po 48 godzinach po zabiegu i odzyskaniu zdolności przyjmowania pokarmów drogą doustną i tylko po stwierdzeniu, że czynność nerek jest prawidłowa. Dzieci i młodzież: Przed rozpoczęciem stosowania me�orminy należy potwierdzić rozpoznanie cukrzycy typu 2. Nie odnotowano wpływu me�orminy na wzrost i dojrzewanie płciowe podczas rocznych badań klinicznych, jednak badania długoterminowe u dzieci i młodzieży w tym kierunku nie są dostępne. Z tego względu zaleca się uważną obserwację powyższych parametrów u dzieci w trakcie stosowania me�orminy, szczególnie u dzieci przed okresem dojrzewania. Dzieci w wieku od 10 do 12 lat: W kontrolowanych badaniach klinicznych wzięło udział jedynie 15 dzieci w wieku od 10 do 12 lat. Chociaż skuteczność i bezpieczeństwo stosowania me�orminy u tych dzieci nie różniło się od skuteczności i bezpieczeństwa u młodzieży, należy zachować ostrożność stosując me�ormiinę u dzieci w wieku od 10 do 12 lat. Inne środki ostrożności: Należy przestrzegać zaleceń diety cukrzycowej z regularnym przyjmowaniem węglowodanów w czasie dnia. Pacjenci z nadwagą powinni ponadto kontynuować dietę niskokaloryczną. Należy regularnie wykonywać rutynowe badania monitorujące przebieg cukrzycy. Me�ormina nie wywołuje hipoglikemii, jednak zaleca się ostrożność w przypadku stosowania jej jednocześnie z insuliną lub innymi lekami przeciwcukrzycowymi (np. sulfonylomocznikiem lub meglitynidami). Działania niepożądane: Na początku leczenia, najczęściej występujące działania niepożądane to: nudności, wymioty, biegunka, ból brzucha i utrata apetytu, które w większości przypadków ustępują samoistnie. Aby im zapobiec, zaleca się przyjmowanie me�orminy w 2 lub 3 dawkach oraz powolne zwiększenie dawek. Zaburzenia metabolizmu i odżywiania: Bardzo rzadko: Kwasica mleczanowa (hipotermia i ostra niewydolność nerek). Zmniejszenie wchłaniania witaminy B12 i zmniejszenie jej stężenia w surowicy u pacjentów stosujących długotrwale me�orminę. Należy zachować ostrożność u pacjentów z niedokrwistością megaloblastyczną. Zaburzenia układu nerwowego: Często: Zaburzenia smaku. Zaburzenia żołądka i jelit: Bardzo często: Zaburzenia żołądka i jelit, takie jak nudności, wymioty, biegunka, bóle brzucha i utrata apetytu. Te objawy niepożądane występują częściej na początku leczenia i w większości przypadków ustępują samoistnie. Aby im zapobiec zaleca się podawanie me�orminy chlorowodorku 2 lub 3 razy na dobę, w czasie posiłków lub bezpośrednio po posiłkach. Stopniowe zwiększanie dawki może również poprawić tolerancję preparatu ze strony przewodu pokarmowego. Zaburzenia wątroby i dróg żółciowych: Bardzo rzadko: W pojedynczych przypadkach nieprawidłowe wyniki testów wątrobowych lub zapalenie wątroby ustępujące po odstawieniu me�orminy. Zaburzenia skóry i tkanki podskórnej: Bardzo rzadko: Reakcje skórne, takie jak rumień, świąd, pokrzywka. Dzieci i młodzież: Ograniczone dane wskazują, że działania niepożądane u dzieci i młodzieży w wieku od 10 do 16 lat miały podobny charakter i nasilenie jak u dorosłych. Podmiot odpowiedzialny: ZF Polpharma SA. Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu: Forme�c 500 mg, 850 mg i 1000 mg odpowiednio 14181, 14182 i 14183 wydane przez MZ. Dodatkowych informacji o leku udziela: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, 00-728 Warszawa, tel. +48 22 364 61 00; fax. +48 22 364 61 02. www.polpharma.pl. Lek wydawany na podstawie recepty.Cena urzędowa detaliczna leku dla dawki 500 mg opak. 30 tabl., 60 tabl.; dawki 850 mg opak. 30 tabl., 60 tabl.; dawki 1000 mg opak. 30 tabl., 60 tabl. wynosi odpowiednio w PLN: .4,86PLN; 9,61 PLN;8,46 PLN; 16,53 PLN; 7,10 PLN; 13,77 PLN. Kwota dopłaty ponoszona przez pacjenta wynosi odpowiednio w PLN: 3,96 PLN; 4,62 PLN; 3,47 PLN; 3,34 PLN; 3,33 PLN; 3,20 PLN. ChPL z dnia 04.10.2012 r. * ChPL Forme�c z dn. 04.10.2012 r. FORM/137/05-2013 psychologia Kiedy pacjent potrzebuje rozmowy... rozmawiała: Anna Dąbrowska redaktor naczelna Farmacji Praktycznej C hciałabym dowiedzieć się, jak poznać typ pacjenta i jak dostosować do niego swój język? Z każdym przecież trzeba rozmawiać inaczej. Chyba każdy, kto ma do czynienia z pacjentami – nawet nieświadomie – tworzy ich własną typologię. Najważniejszymi typami pacjentów, z którymi możemy się spotkać w aptece są: pacjent szukający porady, konkretny, nastawiony na cel, unikający problemów i negujący. Czym charakteryzuje się pierwszy typ? Pacjent szukający porady to osoba, która chętnie opowiada o sobie: dla kogo i dlaczego kupuje dany preparat, co powiedział lekarz. Podaje osobiste szczegóły. Zależy jej na nawiązaniu osobistej relacji z farmaceutą. To często osoba, która przychodzi do apteki z kilkoma gotowymi diagnozami (np. podpowiedzianymi przez internet) lub listą leków, które chciałaby wykupić. Często są to leki, o których pacjent usłyszał od kogoś znajomego. Pacjent często jest zagubiony, szuka informacji na zewnątrz. Tak naprawdę pacjent potrzebuje zarówno uzyskania porady od kogoś, kto jest dla niego autorytetem, jak i chwili zainteresowania. Będzie używał zwrotów: „Ktoś mi polecił”, „Co Pani magister poleca?”. Oczekuje wskazówek i porad. Zadaje dużo pytań. Poczuje ulgę, gdy farmaceuta podpowie mu, co warto kupić i wytłumaczy dlaczego. Tacy Pacjenci różnią się od siebie i każdy szuka w aptece czegoś innego: jedna osoba chce po prostu poczuć, że ją rozumiemy, inna liczy na szybką obsługę... O tym, jak dostosować komunikat do potrzeb pacjenta, rozmawiamy z psycholog i szkoleniowcem Magdaleną Ciołek. pacjenci są też zwykle otwarci na dodatkowe porady dotyczące zdrowia i będą wdzięczni, kiedy farmaceuta podpowie im np. o ewentualnych interakcjach ze składnikami pożywienia lub szczegółowo omówi dlaczego i jak długo powinien zażywać dany preparat. Jak rozmawiać z takim pacjentem? Dobrze jest okazać mu zrozumienie i choć jednym zdaniem nawiązać do jego słów. Można powiedzieć np.: „Skoro Pana żona jest na diecie, polecę środek bez cukru”. Farmaceucie nie zajmie to wiele czasu, a taki pacjent doceni to, że dostrzeżono jego indywidualność. Takim pacjentom często pomaga już sama rozmowa i porada. Wobec tego typu pacjenta należy wykazać się cierpliwością i dociekliwością. Jeżeli farmaceuta widzi, że pacjent przyszedł do apteki z własnoręcznie przygotowaną listą leków do wykupienia, farmaceuta po krótkiej rozmowie i zebraniu informacji może tę listę zweryfikować, ostrzec pacjenta przed interakcjami, w jakie mogą wejść poszczególne preparaty, poinformować o ryzyku przedawkowania itd. W ten sposób można sprawić, że poczuje się bezpiecznie. Takiej osoby nie interesują medyczne szczegóły działania poszczególnych leków, ale sama perspektywa lepszego samopoczucia. Zamiast podawać jej wiele farmakologicznych szczegółów, lepiej z nią porozmawiać. Jak rozmawiać z pacjentami? Pacjent szukający porady: czuje się zagubiony, więc często zmienia zdanie. Potrzebuje znaleźć oparcie w autorytecie. Pacjent konkretny: uważa, że wie dokładnie, co jest mu potrzebne. Zależy mu na tym, aby wziąć pod uwagę jego zdanie, chce mieć ostatnie słowo. W rozmowie z takim pacjentem warto podać mu propozycje, spośród których będzie mógł dokonać wyboru. Pacjent nastawiony na cel: ma konkretne cele zdrowotne (np. pozbyć się kaszlu). Dobrze przyjmie porady dotyczące tego, jak taki cel osiagnąć. Pacjent unikający problemów: interesują go informacje o profilaktyce. Warto pytać go o zdanie, aby dowiedzieć się jak najwięcej o tym, czego dokładnie chce, ponieważ ten typ pacjenta czasem nie wie dokładnie czego szuka. Pacjent negujący: chce mieć pewność, że dokona najlepszego wyboru. Warto spróbować nie brać do siebie jego wątpliwości, ale podpierać się w rozmowie wiedzą medyczną. farmacja praktyczna 11/2013 23 psychologia Część pacjentów jest nakierowana na konkretny cel zdrowotny A pacjent zainteresowany konkretnymi informacjami? Przeciwieństwem pacjenta, który potrzebuje długiej interakcji jest pacjent konkretny i zdecydowany. To człowiek, który od razu mówi czego potrzebuje, np.: „Jestem dziennikarzem radiowym, a zaczyna mnie boleć gardło. Nie mogę sobie na to pozwolić, proszę o coś skutecznego”. Temu pacjentowi na rozmowie nie zależy, bo dobrze wie, czego potrzebuje, a rolą farmaceuty jest mu przedstawić propozycje wybrane z wielu dostępnych preparatów. Rzeczowy pacjent oczekuje od farmaceuty pomocy w szybkim podjęciu optymalnej decyzji. Jego będą interesowały konkrety, bo chce jak najszybciej dokonać zakupu. Pacjent o nastawieniu na konkrety często zaczyna rozmowę od „ja potrzebuję” czy „moim zdaniem” – taki pacjent nie oczekuje propozycji czy rozbudowanych porad. Jeżeli się myli, dobrze odnieść się do jego zdania i potrzeb, i w ten sposób namówić go do zmiany postawy. Powiedzmy: „Widzę, że Pani ma dużą wiedzę, więc zrozumie Pani ryzyko wystąpienia interakcji”, lub „Widzę, że Pani ma dużą wiedzę, pozwolę sobie jednak zaproponować preparat skuteczniejszy”. Można także powiedzieć: „Rzadko się zdarzają pacjenci tak doskonale zorientowani w terapii, pozwolę sobie jednak zasugerować jeszcze jeden preparat. W Pani przypadku do optymalnej farmakoterapii brakuje np. preparatów ziołowych zawierają- 24 farmacja praktyczna 11/2013 cych związki śluzowe, które zabezpieczą przed ponowną infekcją”. A jak postępować, kiedy pacjent jest nastawiony negatywnie i kwestionuje zdanie farmaceuty? Porozmawiajmy o pacjencie skierowanym na cel Pacjent o postawie negującej nie ma zaufania do farmaceuty, dlatego musi się najpierw do niego przekonać. Człowiek taki odruchowo neguje wszystko, co słyszy, prawdopodobnie także w innych sytuacjach, poza apteką. Trudno jest z nim rozmawiać, ale kiedy już raz farmaceuta go przekona do siebie swoją wiedzą i kompetencją, pacjent będzie mu ufał i prosił o poradę przy każdej okazji. Jak z nim rozmawiać? Najlepiej jest rozmawiać z nim na gruncie wiedzy medycznej. Warto podkreślić, że ceni się jego wiedzę i podawać rzeczowe argumenty oparte na faktach naukowych. Możemy powiedzieć np.: „Chciałabym zwrócić Pana uwagę, że Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności potwierdził właśnie wpływ witamin z grupy B na funkcjonowanie układu nerwowego”, lub: „Dla optymalnego wyboru, może pomoże Pani informacja, że jeden z tych dwóch preparatów ma większą dawkę substancji czynnej”. Część pacjentów jest nakierowana na konkretny cel zdrowotny (chcą np. pozbyć się kaszlu, szybko wrócić do pracy, wzmocnić odporność). Kiedy taki pacjent będzie prosił o środek wzmacniający odporność powie: „Poproszę o coś na wzmocnienie, bo chcę być zdrowy”. Przedstawi swoje potrzeby i będzie oczekiwał pomocy w ich realizacji. To pacjent, który oczekuje informacji o korzyściach, jakie może osiągnąć dzięki przyjmowaniu danego preparatu. Jest otwarty na porady dotyczące realizacji jego celów. Farmaceuta w takim przypadku powinien przedstawić mu swoje rekomendacje, a pacjent nakierowany na cel zdrowotny z reguły je zaakceptuje. Czy inaczej jest z pacjentem unikającym problemów? Kolejna grupa pacjentów, to tacy, którzy chcąc uniknąć problemów zdrowotnych np. często przyjmują leki profilaktycznie. Pacjent ukierunkowany na unikanie problemów powie: „Nie chcę się przeziębić, więc poproszę środek na wzmocnienie”. Takiemu pacjentowi można uzmysłowić, jakich konkretnie problemów może uniknąć przyjmując dany preparat. Dziękuję za rozmowę. @ Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl www.farmacjapraktyczna.pl prowadzenie apteki Kontrola – Państwowa Inspekcja Pracy rozmawiał: mgr farm. Michał Mańka K to podlega kontroli? Kontroli Państwowej Inspekcji Pracy – w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz legalności zatrudnienia – podlegają wszyscy pracodawcy. Pamiętajmy, że zatrudniając pracowników na podstawie umowy zlecenia także możemy zostać poddani kontroli, ponieważ umowy te spełniają miana stosunku pracy. Jakie warunki musi spełniać apteka w kontekście wymogów Inspekcji Pracy? Apteka musi spełniać wszystkie ogólne warunki organizacji bezpiecznej pracy określone w przepisach oraz warunki szczególne wynikające ze specyfiki prowadzonej działalności, w tym oczywiście warunki sanitarne wynikające z produkcji i dystrybucji leków, wynikającym z tego kontaktu z substancjami chemicznymi, truciznami, narkotykami, substancjami palnymi itd. Czy inspektor pracy ma prawo pojawić się bez zapowiedzi? Często wizyta jest zapowiadana, np. dzień wcześniej – żeby zapewnić obecność osoby kierującej, która zobowiązana jest udostępnić wszystko inspektorowi. Przeprowadzania kontroli przestrzegania przepisów prawa pracy, a w szczególności stanu bezpieczeństwa i higieny pracy (oraz kontroli legalności zatrudnienia w zakresie właściwym dla Państwo- O tym, jak się przygotować do kontroli Państwowej Inspekcji Pracy w aptece rozmawiamy z Andrzejem Prądzyńskim, wieloletnim inspektorem BHP i PIP przeprowadzającym kontrole w zakładach pracy, prowadzącym także szkolenia z zakresu BHP. wej Inspekcji Pracy) można jednak dokonywać bez uprzedzenia o każdej porze dnia i nocy. Inspektor pracy po kontrolowanym terenie może poruszać się swobodnie. Inspektor ma także prawo wymagać pisemnych i ustnych informacji w sprawach objętych kontrolą (obowiązkowi temu podlegają również wszyscy pracownicy, także ci zatrudniani w przeszłości, a także osoby wykonujące na własny rachunek działalność gospodarczą na rzecz pracodawcy). Inspektor ma także prawo wglądu do dokumentacji związanej z wykonywaniem pracy przez pracowników lub osoby zatrudnione na innej podstawie niż stosunek pracy. Może także sprawdzić tożsamość osób przebywających w placówce. Pamiętajmy, że inspektor powinien nam okazać legitymację służbową potwierdzającą tożsamość i uprawnienia inspektora pracy lub innego upoważnionego pracownika. Działania kontrolne wspólnie z właściwymi inspektorami pracy mogą teraz prowadzić pracownicy merytoryczni nieposiadający uprawnień kontrolnych – są to pracownicy PIP posiadający niezbędną wiedzę w przedmiocie kontroli. Jak wygląda kwestia ustalenia ryzyka zawodowego farmaceuty? Kontrola może się odbyć bez zapowiedzi, jednak zwykle inspektor uprzedza o niej, aby zapewnić obecność osoby uprawnionej Określenie poziomu ryzyka zawodowego farmaceuty to obowiązek spoczywający na właścicielu/kierowniku farmacja praktyczna 11/2013 27 prowadzenie apteki Apteka traktowana jest jak każdy zakład pracy i podlega w tym zakresie wytycznym Inspekcji Pracy Najczęstsze błędy stwierdzone w czasie kontroli 1 2 Niewypłacanie lub nieterminowe wypłacanie wynagrodzenia. Niewypłacanie ekwiwalentów za niewykorzystany urlop wypoczynkowy. 3 Niepotwierdzanie na piśmie rodzaju i warunków umowy o pracę. 4 Błędy w świadectwach pracy i nieterminowe ich wystawianie. 5 Brak szkoleń BHP i aktualnych badań lekarskich oraz uprawnień kwalifikacyjnych odpowiednich do rodzaju pracy. 6 Nieprawidłowe ustalanie wymiaru urlopu wypoczynkowego oraz uprawnień związanych z rodzicielstwem. 7 8 Nieprawidłowo prowadzona ewidencja godzin pracy. Nieprawidłowe rozwiązywanie stosunku pracy. 28 farmacja praktyczna 11/2013 apteki. Robi się to dla takiego stanowiska w aptece oddzielnie, ponieważ w każdym miejscu mogą być różne warunki wykonywania pracy. Ocena ta podlega okresowej weryfikacji. Częstotliwość takiej weryfikacji zależy od warunków pracy, zmian organizacyjnych, zmian wyposażenia, sprzętu itp. Nie powinno to być jednak robione rzadziej niż co 2 lata. Zauważmy, że np. kwestia prania fartuchów jest do uregulowania w ramach zakładu i powinna być określona w regulaminie przydziału i użycia tego typu wyposażenia. Należy pamiętać jednak, że w określonych sytuacjach nie wolno pozostawiać prania pracownikom, a należy powierzyć te czynności wyspecjalizowanym zakładom (kontakt z truciznami, czynnikami aktywnymi biologicznie, mutagennymi, itp.). Jakie mogą być konsekwencje dla pracodawcy? Inspektor może nakazać, aby pracodawca usunął uchybienia w ustalonym terminie, w przypadku gdy naruszenie dotyczy przepisów i zasad BHP. Może także nakazać pracodawcy wypłatę należnego wynagrodzenia za pracę, a także innego świadczenia przysługującego pracownikowi. Ponadto inspektor pracy może ukarać osobę winną popełnienia wykroczeń przeciwko prawom pracownika mandatem w wysokości od 1 tys. do 2 tys. zł. Jeżeli ukarany co najmniej dwukrotnie za wykroczenie przeciwko prawom pracownika, określone w Kodeksie pracy, popełnia w ciągu dwóch lat od dnia ostatniego ukarania takie wykroczenie, właściwy organ Państwowej Inspekcji Pracy może w postępowaniu mandatowym nałożyć grzywnę w wysokości do 5 tys. zł. W sprawach o wykroczenia przeciwko prawom pracownika sąd może nałożyć karę grzywny w wysokości od 1 tys. do 30 tys. zł. Czy pracodawca może nie zgadzać się z ustaleniami inspektora? Zanim podpiszemy protokół kontroli, mamy prawo zgłoszenia umotywowanych zastrzeżeń do ustaleń w nim zawartych. Należy je złożyć na piśmie w terminie 7 dni od dnia przedstawienia protokołu. Ważny jest fakt, że, inspektor pracy przeprowadzający kontrolę jest zobowiązany do zbadania zgłoszonych zastrzeżeń. Jeśli stwierdzi ich zasadność – musi zmienić lub uzupełnić odpowiednią część protokołu. Od decyzji inspektora pracy wydanej w formie pisemnej przysługuje nam odwołanie do okręgowego inspektora pracy. Możemy je wnieść w terminie 7 dni od daty otrzymania decyzji. Jednak inspektor może wstrzymać wykonanie decyzji do czasu rozpatrzenia odwołania. @ Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl www.farmacjapraktyczna.pl nauka Jak skutecznie leczyć osteoporozę? autor: dr n. med. Paweł Polak lekarz ortopeda w Samodzielnym Publicznym Szpitalu Klinicznym nr 4 w Lublinie N iewiele osób zdaje sobie sprawę, iż u przeciętnej kobiety w okresie całego życia ryzyko złamania osteoporotycznego jest większe niż ryzyko zachorowania na raka piersi1. Złamania związane z kruchością kości wiążą się z olbrzymimi kosztami ludzkimi i ekonomicznymi. W ciągu roku od złamania bliższego odcinka kości udowej 1/3 chorych nieodwracalnie traci niezależność, a 20–24 proc. umiera2. W Stanach Zjednoczonych rocznie około 150 tys. przypadków umieszczenia pensjonariuszy w domach opieki jest następstwem złamań związanych z osteoporozą3. Ryzyko złamań rośnie z wiekiem w związku z fizjologicznym zmniejszaniem się gęstości kości. Jest ono wyższe u kobiet po menopauzie, osób bardzo szczupłych (z niskim indeksem masy ciała), u palących oraz stosujących niektóre leki (np. glikokortykosteroidy) przez dłuższy czas. Występowanie osteoporozy i charakterystycznych złamań (samoistnych lub pod wpływem niewielkiej siły) u rodziców stanowi dodatkowy czynnik ryzyka4. Osteoporoza to choroba charakteryzująca się zmniejszeniem masy kostnej i zaburzeniami mikroarchitektury kości prowadzącymi do złamań. Osteoporoza to realne zagrożenie dla zdrowia i sprawności fizycznej. REKLAMA Leczenie farmakologiczne Odpowiednio wczesne rozpoznanie osteoporozy u kobiet po menopauzie umożliwia wdrożenie skutecznego leczenia, które będzie zapobiegać złamaniom i niekorzystnym konsekwencjom złamań. farmacja praktyczna 11/2013 29 R E K L A M A nauka Standardowym leczeniem farmakologicznym pierwszego wyboru w osteoporozie jest podawanie bisfosfonianów zawierających azot, takich jak: ibandronian lub alendronian. Leki te zapobiegają utracie masy kostnej, a w dłuższym okresie leczenia powodują jej wzrost. Uzyskanie większej odporności mechanicznej, powoduje, że kości nie ulegają tak łatwo złamaniom. Niestety, mimo tego iż medycyna dysponuje skutecznymi metodami leczenia osteoporozy wciąż ogromna liczba pacjentek jest zagrożona złamaniami. Ponad 50 proc. pacjentów leczonych z powodu osteoporozy, przerywa terapię w ciągu pierwszego roku jej stosowania. Problem ten narasta z czasem trwania obserwacji. Niewątpliwie głównym powodem, częstego przerywania leczenia są długie odstępy w przyjmowaniu kolejnych dawek bisfosfonianów. Ogromnie ważne jest zatem przypominanie pacjentowi wykupującemu leki, by nie przerywał terapii i stosował się do zaleceń lekarza. Nowy program dla pacjentek z osteoporozą Co można zaproponować pacjentkom? Dodatkową pomocą dla kobiet w rozwiązaniu problemu związanego z zapominaniem o przyjmowaniu leków może być nowy program „Pamiętaj o tabletce. Zapomnij o osteoporozie”, który wspiera w regularnym zażywaniu Ibandronatu Polpharma. Dzięki uczestnictwu w programie „Pamiętaj o tabletce. Zapomnij o osteoporozie” pacjentki są wspierane przez konsultantów infolinii, którzy telefonicznie lub za pomocą SMS-ów przypominają o konieczności przyjęcia leku oraz udzielają wyczerpujących informacji na temat sposobu przyjmowania leku takich jak, np. czym popić tabletkę, jak długo nie można spożywać posiłków itp. Inicjatorzy programu mają nadzieję na znacznie większe zaangażowanie pacjentek w proces leczenia, a co za tym idzie mniejszą liczbę złamań. Profilaktyka – co farmaceuta może poradzić pacjentowi? Leczenie bisfosfonianami takimi jak ibandronian pozwala skutecz- 30 farmacja praktyczna 11/2013 nie zapobiegać złamaniom u osób z osteoporozą. Rola farmaceuty w profilaktyce jest ogromna, pamiętajmy, że nie musimy jednak czekać do momentu, w którym konieczne jest podjęcie leczenia. Warto edukować pacjentki, że stosując odpowiednią profilaktykę możemy znacznie odsunąć w czasie moment, kiedy konieczne będzie podjęcie leczenia. Można zachęcać pacjentki do wykonywania badań densytometrycznych, aby nie dopuścić do stanu, w którym będzie wymagane poważne leczenie lub dojdzie do złamania związanego z osteoporozą. Farmaceuta może kierować pacjentki do poradni zajmujących się wykonywaniem takich badań znajdujących się w najbliższej okolicy apteki. Żywienie i suplementacja w profilaktyce osteoporozy Warto zwrócić uwagę na kwestię suplementacji wapnia oraz identyfikacji i uzupełnienia niedoboru witaminy D. Stanowią niezbędne uzupełnienie farmakoterapii bisfosfonianami4, ale także istotny element profilaktyki. Odpowiednia podaż wapnia, witaminy D, białka, potasu i magnezu w codziennej diecie stanowią podstawę właściwej profilaktyki osteoporozy zarówno w okresie rozwojowym, jak w wieku dorosłym. Prawidłowe odżywianie przekłada się na stan tkanki kostnej, a także na stan układu mięśniowo-nerwowego. Dzienne zapotrzebowanie dorosłego człowieka na wapń i witaminę D wynoszą odpowiednio 1000 mg i 200 jednostek międzynarodowych (j.m.). Dla przykładu około 1000 mg wapnia zawarte jest w 3 szklankach mleka lub 3 kefirach/ jogurtach, w 1 kg sera białego lub 100 g sera żółtego. Z kolei najbogatszym źródłem witaminy D są ryby (łosoś, tuńczyk, węgorz, sandacz). Witamina D syntezowana jest naturalnie w skórze pod wpływem promieni ultrafioletowych (UV), dlatego bardzo korzystna jest ekspozycja na światło słoneczne w okresach o dużym naświetleniu (wiosna, lato). W przypadku starszych pacjentek, które rzadziej wychodzą z domu i nie mają wystarczającego kontaktu ze światłem słonecznym, warto, aby farmaceuta podkreślał, jak istotna jest suplementacja. Jeżeli nie jest możliwe pokrycie zapotrzebowania dietą, może polecić przyjmowanie dodatkowych doustnych preparatów wapnia i witaminy D (tych ostatnich, szczególnie w okresie jesienno-zimowym). Ruch i ćwiczenia usprawniające to jedne z najważniejszych elementów profilaktyki osteoporozy, ponieważ siedzący tryb życia, unieruchomienie oraz brak obciążeń mechanicznych powoduje szybką demineralizację i osłabienie kości. Ograniczona ruchomość i niesprawność sprzyja również zwiększonemu ryzyku upadków. W celu zmniejszenia ryzyka upadków i urazów zalecane są także: korekta niedowidzenia, noszenie obuwia antypoślizgowego oraz ostrożne stosowanie leków o działaniu spowalniającym reakcje (np. leków nasennych). Piśmiennictwo: 1. Cummings SR, Melton LJ: Epidemiology and outcomes of osteoporotic fractures. Lancet 359, 1761–1767 (2002). 2. Leibson CL, Tosteson AN, Gabriel SE, Ransom JE, Melton LJ: Mortality, disability, and nursing home use for persons with and without hip fracture: a population-based study. J. Am. Geriatr. Soc. 50, 1644–1650 (2002). 3. Bone Health and Osteoporosis: a Report of the Surgeon General. U.S. Department of Health and Human Services. Office of the Surgeon General, Rockville, MD, USA (2004). 4. Lorenc R et al. Zalecenia postępowania diagnostycznego i leczniczego w osteoporozie. Aktualizacja 2013. Medycyna Praktyczna – Reumatologia (2013). @ Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl www.farmacjapraktyczna.pl nauka Antybiotyki - racjonalne stosowanie autor: lek. med. Artur Cywiński W ostatnim czasie dużo mówi się o prawidłowym stosowaniu antybiotyków. Waga poruszanego problemu związana jest przede wszystkim z niebezpieczeństwem zjawiska, jakie zaobserwowano na przestrzeni ostatnich lat. Mowa mianowicie o bardzo szybkim narastaniu oporności bakterii na leki. Ograniczenie skuteczności dostępnych antybiotyków i deficyt badań nad nowymi, stanowi, według WHO, problem o randze światowej. W Europie problem został zauważony i w krajach Unii Europejskiej wprowadzono narodowe programy ochrony antybiotyków, a od 2008 r. 18 listopada obchodzony jest Europejski Dzień Wiedzy o Antybiotykach. Co może zrobić farmaceuta? Pamiętajmy, że kiedy pacjent wyjdzie z gabinetu, ciężar terapii spoczywa na nim. A pacjentom często brakuje wiedzy o tym, jak powinna wyglądać prawidłowo przeprowadzona antybiotykoterapia: często np. przerywają oni leczenie po ustąpieniu objawów. Farmaceuci mogą bez wątpienia przyczynić się do prawidłowego stosowania antybiotyków, a tym samym do zwiększenia skuteczności terapii oraz zmniejszenia ryzyka antybiotykooporności. Dlatego tak ważne jest edukowanie pacjentów na temat zasad bezpiecznej antybiotykoterapii. Są to: Przyjmowanie leku według Zasady bezpiecznej antybiotykoterapii powinny być znane nie tylko lekarzom, ale i farmaceutom. To oni mają często wpływ na to, jak długo pacjent przyjmuje antybiotyk i czy robi to prawidłowo. „zegara” w konkretnych, ściśle określonych odstępach czasu. Dobrze jest zapytać pacjenta np. o jego rozkład dnia (pory posiłków czy udawania się na spoczynek) i pomóc pacjentowi tak dobrać godziny przyjmowania leków, aby było mu o nich najłatwiej pamiętać. W przypadku np. leków przyjmowanych raz na dobę można skojarzyć pacjentowi przyjęcie leku z czymś ważnym w planie dnia, np. dzwonkiem budzika. Leki należy przyjmować tak długo, jak zostało to zalecone przez lekarza. Nie należy skracać ani wydłużać terapii bez konsultacji z lekarzem. Warto uczulić pacjenta że ustąpienie objawów, nie jest równoznaczne z całkowitym wyleczeniem. Z uwagi na zmienne wchłanianie antybiotyku, w zależności od pory przyjmowanego posiłku należy ściśle trzymać się wskazań producenta, chyba że lekarz przepisujący lek zaleci inaczej. Dobrze powiedzieć pacjentowi, jakich pokarmów powinien w czasie terapii unikać oraz przedstawić zasady związane np. z popijaniem leków. Warto także namówić pacjenta, aby przeczytał uważnie informację o leku zawartą w ulotce. Świadomość pacjenta Uważam, że w przypadku antybiotykoterapii uzasadnione jest przywołanie terminu „compliance”. Nieprawidłowe stosowanie Farmaceuci mogą przyczynić się do prawidłowego stosowania antybiotyków a tym samym do zwiększenia skuteczności terapii farmacja praktyczna 11/2013 33 R E K L A M A nauka Antybiotyki o przedłużonym działaniu pozytywnie wpływają na przestrzeganie zaleceń lekarskich 34 farmacja praktyczna 11/2013 zaleceń lekarskich, a tym bardziej świadome bagatelizowanie ich przez pacjenta, prowadzić może do niepowodzenia w leczeniu chorego. Dlatego warto pacjentowi przedstawić potencjalne problemy, jakie mogą pojawić się w terapii i ich przyczyny. 1. Brak skuteczności terapii, co równoznaczne jest z możliwością wystąpienia powikłań leczonej choroby. Pacjent powinien wiedzieć jakie są objawy tego, że przepisany antybiotyk nie działa, i w jakiej sytuacji powinien skonsultować się z lekarzem. 2. W przypadku zbyt wczesnego przerwania terapii istnieje ryzyko selekcji szczepów opornych, prowadzącej do wytworzenia się antybiotykooporności, która z kolei może skutkować niepowodzeniem kolejnego leczenia w przyszłości. 3. Należy przekazać pacjentowi jakie możliwe objawy niepożądane wymagają natychmiastowej konsultacji lekarskiej. nego rozpadu (T1/2) jest dłuższy od czasu połowicznego rozpadu leku w konwencjonalnej postaci. Substancja aktywna gromadzi się głównie w zakażonych tkankach (jest jej tam więcej niż w surowicy krwi). Antybiotyki makrolidowe gromadzą się w tkankach działając także przez określony czas po przyjęciu ostatniej dawki leku. Gdy stężenie antybiotyku w poszczególnych tkankach jest niewielkie, działa on bakteriostatycznie. Antybiotyki z grupy makrolidowej wykazują także działnie na bakterie atypowe. Wspomniane antybiotyki stosuje się zwykle raz na dobę. Kuracja tego typu lekami trwa zwykle krócej niż antybiotykami przyjmowanymi kilka razy na dobę, co ułatwia pacjentowi jej dokończenie i zapobiega wystąpieniu antybiotykooporności u konkretnego pacjenta. Ułatwione jest również przyjmowanie leku o właściwej porze. @ Antybiotyki o przedłużonym uwalnianiu W przypadku antybiotyków o przedłużonym działaniu lek jest uwalniany powoli, a czas połowicz- Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl www.farmacjapraktyczna.pl Nowa klarytromycyna Na ryNku Wystarczy jedna tabletka na dobę* 5 tabl. 500 mg 7 tabl. 500 mg Klabion Uno (Clarithromycinum). Skład i postać: 1 tabletka powlekana o przedłużonym uwalnianiu zawiera 638,8 mg klarytromycyny cytrynianu, co odpowiada 500 mg klarytromycyny, 1 tabletka powlekana o przedłużonym uwalnianiu zawiera 293,2 mg laktozy. Wskazania: Klabion UNO jest wskazany do stosowania w leczeniu następujących zakażeń spowodowanych przez mikroorganizmy wrażliwe na klarytromycynę: Ostre zaostrzenie przewlekłego zapalenia oskrzeli, pozaszpitalne zapalenie płuc o nasileniu łagodnym do umiarkowanego, ostre bakteryjne zapalenie zatok (odpowiednio rozpoznane), bakteryjne zapalenie gardła, zakażenia skóry i tkanki podskórnej o nasileniu łagodnym do umiarkowanego. Należy wziąć pod uwagę oficjalne wytyczne dotyczące właściwego stosowania środków przeciwbakteryjnych. Dawkowanie i sposób podawania: Dorośli: Zwykle zalecana dawka Klabion UNO u dorosłych pacjentów to jedna tabletka powlekana o przedłużonym uwalnianiu 500 mg raz na dobę, przyjmowana z posiłkiem. W cięższych zakażeniach dawkowanie można zwiększyć do dwóch tabletek o przedłużonym uwalnianiu 500 mg przyjmowanych jednorazowo raz na dobę. Dawka musi być przyjmowana codziennie o tej samej porze. Tabletki muszą być połykane w całości. Młodzież (w wieku 12 lat i starsza): Tak jak u dorosłych. Pacjenci w podeszłym wieku: Tak jak u dorosłych, w przypadku zaburzenia czynności nerek, patrz poniżej i punkt przeciwwskazania. Dzieci w wieku poniżej 12 lat: Klabion UNO w postaci tabletek nie jest zalecany dla dzieci w wieku poniżej 12 lat lub o masie ciała poniżej 30 kg. Dla tych pacjentów bardziej odpowiednie są inne postacie farmaceutyczne. Należy stosować klarytromycynę dla dzieci w postaci zawiesiny. Przeprowadzono badania kliniczne z zastosowaniem klarytromycyny w postaci zawiesiny dla dzieci, u dzieci w wieku od 6 miesięcy do 12 lat. U dzieci o masie ciała większej niż 30 kg stosuje się dawkowanie przewidziane dla młodzieży i dorosłych. Pacjenci z zaburzeniem czynności nerek: Produkt Klabion UNO nie powinien być stosowany u pacjentów z zaburzeniem czynności nerek (klirens kreatyniny < 30 ml/min). W tej populacji pacjentów bardziej odpowiednie są inne postacie farmaceutyczne, takie jak tabletki o natychmiastowym uwalnianiu (patrz punkt przeciwwskazania). Pacjenci z zaburzeniem czynności wątroby: Nie zaleca się stosowania produktu Klabion UNO u pacjentów z ciężkim zaburzeniem czynności wątroby. Czas trwania leczenia: Czas trwania leczenia klarytromycyną zależy od stanu klinicznego pacjenta i w każdym przypadku musi być określony przez lekarza. Czas trwania leczenia wynosi zwykle 6 do 14 dni. Leczenie należy kontynuować przez co najmniej 2 dni po ustąpieniu objawów. W zakażeniach wywołanych przez Streptococcus pyogenes (paciorkowiec beta-hemolizujący z grupy A) leczenie powinno trwać co najmniej 10 dni. Przeciwwskazania: Klarytromycyna jest przeciwwskazana u pacjentów z rozpoznaną nadwrażliwością na antybiotyki makrolidowe lub na którąkolwiek substancję pomocniczą produktu Klabion UNO. Ponieważ nie można zmniejszyć dawki poniżej 500 mg na dobę, Klabion UNO w tabletkach o przedłużonym uwalnianiu jest przeciwwskazany u pacjentów z klirensem kreatyniny mniejszym niż 30 ml/min. Przeciwwskazane jest jednoczesne podawanie klarytromycyny z którymkolwiek z następujących leków: astemizol, cyzapryd, pimozyd lub terfenadyna, ponieważ może to spowodować wydłużenie odstępu QT i zaburzenie rytmu serca, w tym częstoskurcz komorowy, migotanie komór lub zaburzenia typu torsades de pointes oraz ergotamina lub dihydroergotamina, ponieważ może to spowodować toksyczność alkaloidów sporyszu. Nie należy stosować klarytromycyny u pacjentów z wydłużeniem odstępu QT lub arytmią komorową, w tym zaburzeniami typu torsades de pointes w wywiadzie. Nie należy stosować klarytromycyny jednocześnie z inhibitorami reduktazy HMG-CoA (statynami), lowastatyną lub symwastatyną, z powodu ryzyka rabdomiolizy. Należy przerwać podawanie tych środków na czas leczenia klarytromycyną. Nie należy stosować klarytromycyny u pacjentów z hipokaliemią (ryzyko wydłużenia odstępu QT). Nie należy stosować klarytromycyny u pacjentów z ciężką niewydolnością wątroby współistniejącą z zaburzeniem czynności nerek. ostrzeżenia i zalecane środki ostrożności: Lekarz nie powinien przepisywać klarytromycyny kobiecie w ciąży bez dokładnego rozważenia zagrożenia i korzyści, zwłaszcza w pierwszym trymestrze ciąży. Zaleca się ostrożność u pacjentów z ciężką niewydolnością nerek. Klarytromycyna jest eliminowana głównie przez wątrobę. W związku z tym należy zachować ostrożność podczas podawania tego antybiotyku pacjentom z zaburzeniem czynności wątroby. Należy także zachować ostrożność podczas podawania klarytromycyny pacjentom z umiarkowanym lub ciężkim zaburzeniem czynności nerek. Zgłoszono przypadki niewydolności wątroby zakończone zgonem. Niektórzy pacjenci mogli mieć istniejącą uprzednio chorobę wątroby lub też mogli przyjmować leki o działaniu hepatotoksycznym. Należy pouczyć pacjentów o konieczności przerwania leczenia i skontaktowania się ze swoim lekarzem w razie pojawienia się objawów choroby wątroby, takich jak jadłowstręt, żółtaczka, ciemny kolor moczu, świąd lub tkliwość brzucha. Zgłaszano przypadki rzekomobłoniastego zapalenia jelita grubego podczas stosowania niemal wszystkich leków przeciwbakteryjnych, w tym makrolidów, a jego nasilenie może się wahać od łagodnego do zagrażającego życiu. Przypadki biegunki związanej z Clostridium difficile (ang. CDAD – Clostridium difficile-associated diarrhea) zgłaszano podczas stosowania niemal wszystkich leków przeciwbakteryjnych, w tym klarytromycyny, a jej nasilenie może wahać się od łagodnej biegunki do zakończonego zgonem zapalenia jelita grubego. Leczenie lekami przeciwbakteryjnymi zmienia skład prawidłowej flory bakteryjnej okrężnicy, co może prowadzić do nadmiernego wzrostu C. difficile. Należy rozważyć rozpoznanie CDAD u wszystkich pacjentów z biegunką po antybiotykoterapii. Konieczne jest zebranie dokładnego wywiadu, ponieważ według doniesień CDAD może występować nawet po dwóch miesiącach od podawania leków przeciwbakteryjnych. Dlatego też należy rozważyć przerwanie leczenia klarytromycyną, niezależnie od wskazania. Należy przeprowadzić badania mikrobiologiczne i rozpocząć odpowiednie leczenie. Unikać stosowania leków hamujących perystaltykę jelit. Opisywano przypadki zaostrzenia objawów miastenii u pacjentów leczonych klarytromycyną. Po wprowadzeniu produktu do obrotu zgłaszano przypadki toksycznego działania kolchicyny podawanej jednocześnie z klarytromycyną, zwłaszcza u pacjentów w podeszłym wieku; cześć z tych przypadków wystąpiła u pacjentów z niewydolnością nerek. Zgłaszano przypadki zgonów niektórych takich pacjentów. W razie konieczności jednoczesnego podawania kolchicyny i klarytromycyny należy obserwować pacjentów, czy nie występują u nich kliniczne objawy toksycznego działania kolchicyny. Zaleca się ostrożność podczas jednoczesnego podawania klarytromycyny i pochodnych triazolobenzodiazepiny, takich jak triazolam czy midazolam i innych leków ototoksycznych, zwłaszcza antybiotyków makrolidowych. Należy kontrolować czynność układu przedsionkowego i słuch podczas leczenia oraz po jego zakończeniu. Z powodu ryzyka wydłużenia odstępu QT, klarytromycynę należy stosować z ostrożnością u pacjentów z chorobą niedokrwienną serca, ciężką niewydolnością serca, hipomagnezemią, rzadkoskurczem (< 50/min) lub w przypadku jednoczesnego podawania z innymi produktami leczniczymi związanymi z wydłużeniem odstępu QT. Nie wolno stosować klarytromycyny u pacjentów z wrodzonym lub udokumentowanym nabytym wydłużeniem odstępu QT lub arytmią komorową w wywiadzie. Zapalenie płuc: Ze względu na występującą oporność Streptococcus pneumoniae na makrolidy, ważne jest przeprowadzenie testów antybiotykowrażliwości przed przepisywaniem klarytromycyny do leczenia pozaszpitalnego zapalenia płuc. W przypadku szpitalnego zapalenia płuc klarytromycyna powinna być stosowana w skojarzeniu z odpowiednimi dodatkowymi antybiotykami. Zakażenia skóry i tkanek miękkich o nasileniu łagodnym do umiarkowanego: Zakażenia takie są najczęściej spowodowane przez Staphylococcus aureus lub Streptococcus pyogenes, a oba te drobnoustroje mogą być oporne na makrolidy. Dlatego ważne jest przeprowadzenie testów antybiotykowrażliwości. W przypadkach, w których niemożliwe jest użycie antybiotyków beta-laktamowych (np. z powodu uczulenia), lekiem pierwszego wyboru mogą być inne antybiotyki, takie jak klindamycyna. Dopiero obecnie uważa się, że antybiotyki makrolidowe odgrywają pewną rolę w leczeniu niektórych zakażeń skóry i tkanek miękkich, takich jak te wywołane przez Corynebacterium minutissimum (łupież rumieniowy), trądzik pospolity i róża oraz w sytuacjach, w których niemożliwe jest leczenie penicylinami. W razie wystąpienia ciężkich ostrych reakcji nadwrażliwości, takich jak reakcja anafilaktyczna, zespół Stevensa-Johnsona czy martwica toksyczno-rozpływna naskórka, należy natychmiast przerwać leczenie klarytromycyną i pilnie rozpocząć odpowiednie leczenie. Klarytromycynę należy stosować z ostrożnością podczas jednoczesnego podawania z lekami indukującymi enzymy cytochromu CYP3A4. Inhibitory reduktazy HMG-CoA: Przeciwwskazane jest jednoczesne stosowanie klarytromycyny z lowastatyną lub symwastatyną. Podobnie jak w przypadku innych makrolidów, istnieją doniesienia o zwiększaniu przez klarytromycynę stężenia inhibitorów reduktazy HMG-CoA. Istnieją rzadkie doniesienia o wystąpieniu rabdomiolizy u pacjentów przyjmujących jednocześnie te leki. Należy obserwować, czy u pacjentów nie występują objawy przedmiotowe i podmiotowe miopatii. Istnieją także rzadkie doniesienia o wystąpieniu rabdomiolizy u pacjentów przyjmujących jednocześnie klarytromycynę z atorwastatyną lub rozuwastatyną. W razie jednoczesnego stosowania z klarytromycyną, atorwastatynę lub rozuwastatynę należy podawać w najmniejszej możliwej dawce. Należy rozważyć dostosowanie dawki statyny lub zastosowanie statyny niezależnej od metabolizmu przez CYP3A (np. fluwastatyny lub prawastatyny). Doustne leki hipoglikemizujące/insulina: Jednoczesne stosowanie klarytromycyny z doustnymi środkami hipoglikemizującymi i (lub) insuliną może spowodować znaczącą hipoglikemię. Podczas jednoczesnego stosowania klarytromycyny z niektórymi lekami hipoglikemizującymi, takimi jak nateglinid, pioglitazon, repaglinid i rozyglitazon, może dojść do zahamowania enzymu CYP3A przez klarytromycynę, a w konsekwencji do hipoglikemii. Zaleca się dokładne monitorowanie stężenia glukozy we krwi. Doustne leki przeciwzakrzepowe: Istnieje ryzyko wystąpienia poważnego krwotoku i znaczącego zwiększenia wskaźnika INR i wydłużenia czasu protrombinowego w przypadku jednoczesnego podawania klarytromycyny i warfaryny. U pacjentów stosujących jednocześnie klarytromycynę i doustne leki przeciwzakrzepowe należy często kontrolować wartość INR i czas protrombinowy. Wybór klarytromycyny do leczenia danego pacjenta powinien uwzględniać zasadność użycia makrolidowego środka przeciwbakteryjnego na podstawie odpowiedniego rozpoznania, w tym określenie bakteryjnej etiologii zakażenia w zakresie zatwierdzonych wskazań oraz rozpowszechnienie oporności na klarytromycynę lub inne makrolidy. Na obszarach o dużej częstości występowania oporności na erytromycynę A, szczególne znaczenie ma uwzględnienie stopniowych zmian wrażliwości na klarytromycynę i inne antybiotyki. Stosowanie klarytromycyny powinno być zarezerwowane do leczenia przypadków potwierdzonego zapalenia gardła spowodowanego przez paciorkowce beta-hemolizujące z grupy A, w których niemożliwe jest zastosowanie leczenia antybiotykami beta-laktamowymi. Należy również zwrócić uwagę na możliwość istnienia odporności krzyżowej pomiędzy klarytromycyną i innymi makrolidami, jak również linkomycyną i klindamycyną. Każda tabletka zawiera 293,2 mg laktozy. Pacjenci z rzadko występującą dziedziczną nietolerancją galaktozy, niedoborem laktazy typu Lapp lub zespołem złego wchłaniania glukozy-galaktozy nie powinni przyjmować tego leku. Działania niepożądane: Podsumowanie profilu bezpieczeństwa. Najczęstsze i najpowszechniejsze działania niepożądane związane z leczeniem klarytromycyną, zarówno wśród pacjentów dorosłych, jak i dzieci, obejmują ból w jamie brzusznej, biegunkę, nudności, wymioty i zaburzenia smaku. Te działania niepożądane mają zwykle łagodne nasilenie i są zgodne ze znanym profilem bezpieczeństwa antybiotyków makrolidowych. W badaniach klinicznych nie stwierdzono znamiennej różnicy w częstości występowania tych działań niepożądanych żołądkowo-jelitowych pomiędzy pacjentami z istniejącym uprzednio zakażeniem prątkowym, a pacjentami bez takiego zakażenia. Działania uznane za co najmniej prawdopodobnie związane z klarytromycyną podzielone są według klasyfikacji układów i narządów MedDRA oraz częstości występowania wg następującej konwencji: bardzo często (≥ 1/10), często (≥ 1/100 do < 1/10), niezbyt często (≥ 1/1000 do < 1/100) oraz nieznana (działania niepożądane z obserwacji po wprowadzeniu produktu do obrotu; częstość nie może być określona na podstawie dostępnych danych). W obrębie każdej grupy o określonej częstości występowania działania niepożądane są wymienione zgodnie ze zmniejszającym się nasileniem, jeżeli nasilenie mogło być oszacowane. Zakażenia i zarażenia pasożytnicze. Niezbyt często: Zapalenie żołądka i jelit, kandydoza, zakażenie pochwy. Częstość nieznana: Rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego, róża, łupież rumieniowy. Zaburzenia krwi i układu chłonnego. Niezbyt często: Leukopenia. Częstość nieznana: Agranulocytoza, trombocytopenia. Zaburzenia układu immunologicznego. Niezbyt często: Nadwrażliwość. Częstość nieznana: Reakcja anafilaktyczna. Zaburzenia metabolizmu i odżywiania. Niezbyt często: Jadłowstręt, zmniejszenie apetytu. Częstość nieznana: Hipoglikemia. Zaburzenia psychiczne. Często: Bezsenność. Niezbyt często: Lęk. Częstość nieznana: Zaburzenie psychotyczne, stan splątania, depersonalizacja, depresja, dezorientacja, omamy, nieprawidłowe sny. Zaburzenia układu nerwowego. Często: Zaburzenia smaku, ból głowy, zmiany odczuwania smaku. Niezbyt często: Zawroty głowy, drżenie mięśniowe, senność. Częstość nieznana: Drgawki, brak smaku, zaburzenia węchu, brak węchu. Zaburzenia ucha i błędnika. Niezbyt często: Zaburzenie słuchu, dzwonienie w uszach, zawroty głowy z uczuciem wirowania (Vertigo). Częstość nieznana: Głuchota. Zaburzenia serca. Niezbyt często: Wydłużenie odstępu QT w EKG, kołatanie serca. Częstość nieznana: Zaburzenia typu torsade de pointes, częstoskurcz komorowy. Zaburzenia naczyniowe. Częstość nieznana: Krwotok. Zaburzenia układu oddechowego, klatki piersiowej i śródpiersia. Niezbyt często: Krwawienie z nosa. Zaburzenia żołądka i jelit. Często: Ból w jamie brzusznej, biegunka, niestrawność, nudności, wymioty. Niezbyt często: Zaparcie, suchość w ustach, odbijanie ze zwracaniem treści, wzdęcia, zapalenie jamy ustnej, zapalenie języka, refluks żołądkowo-przełykowy, zapalenie żołądka, ból odbytu. Częstość nieznana: Ostre zapalenie trzustki, przebarwienie języka, przebarwienie zębów. Zaburzenia wątroby i dróg żółciowych. Często: Nieprawidłowe wyniki testów czynności wątroby. Niezbyt często: Zwiększenie aktywności aminotransferazy alaninowej, zwiększenie aktywności aminotransferazy asparaginowej. Częstość nieznana. Niewydolność wątroby, żółtaczka wątrobowokomórkowa. Zaburzenia skóry i tkanki podskórnej. Często: Wysypka, nadmierna potliwość. Niezbyt często: Świąd, pokrzywka. Częstość nieznana: Zespół Stevensa-Johnsona, martwica toksyczno-rozpływna naskórka, wysypka polekowa z eozynofilią i objawami ogólnoustrojowymi (DRESS), trądzik. Zaburzenia mięśniowo-szkieletowe i tkanki łącznej. Niezbyt często: Ból mięśni. Częstość nieznana: Rozpad mięśni prążkowanych (rabdomioliza), miopatia. Zaburzenia nerek i dróg moczowych. Częstość nieznana: Niewydolność nerek, śródmiąższowe zapalenie nerek. Zaburzenia ogólne i stany w miejscu podania. Niezbyt często: Astenia. Badania diagnostyczne: Częstość nieznana: Zwiększenie wartości INR (międzynarodowego współczynnika znormalizowanego), wydłużenie czasu protrombinowego, nieprawidłowy kolor moczu. Zgłaszano bardzo rzadkie przypadki niewydolności wątroby zakończone zgonem, które zazwyczaj związane były z ciężkimi chorobami podstawowymi i (lub) jednocześnie podawanymi lekami. Należy zwracać szczególną uwagę na biegunkę, ponieważ przypadki biegunki związanej z Clostridium difficile (CDAD) obserwowano podczas stosowania niemal wszystkich leków przeciwbakteryjnych, w tym klarytromycyny, a jej nasilenie może się wahać od łagodnej biegunki do zakończonego zgonem zapalenia jelita grubego. W razie wystąpienia ciężkich ostrych reakcji nadwrażliwości, takich jak reakcja anafilaktyczna, zespół Stevensa-Johnsona czy martwica toksyczno-rozpływna naskórka, należy natychmiast przerwać leczenie klarytromycyną i pilnie rozpocząć odpowiednie leczenie. Podobnie jak w przypadku innych makrolidów, istnieją rzadkie doniesienia o wydłużeniu odstępu QT, częstoskurczu komorowym i zaburzeniach typu torsade de pointes podczas stosowania klarytromycyny. Przypadki rzekomobłoniastego zapalenia jelita grubego obserwowano podczas stosowania niemal wszystkich leków przeciwbakteryjnych, w tym klarytromycyny, a jego nasilenie może wahać się od łagodnego do zagrażającego życiu. Dlatego też istotne jest uwzględnienie tego rozpoznania u pacjentów zgłaszających się do lekarza z biegunką po stosowaniu leków przeciwbakteryjnych. W niektórych doniesieniach dotyczących rabdomiolizy klarytromycyna była podawana jednocześnie ze statynami, fibratami, kolchicyną lub allopurynolem. Istnieją doniesienia po wprowadzeniu produktu do obrotu o toksycznym działaniu kolchicyny podawanej jednocześnie z klarytromycyną, zwłaszcza u pacjentów w podeszłym wieku i (lub) pacjentów z niewydolnością nerek; część z tych przypadków zakończyła się zgonem. Istnieją nieliczne doniesienia o przypadkach hipoglikemii, z których część wystąpiła u pacjentów przyjmujących jednocześnie doustne leki hipoglikemizujące lub insulinę. Istnieją doniesienia po wprowadzeniu produktu do obrotu o interakcjach pomiędzy lekami i objawami ze strony ośrodkowego układu nerwowego (OUN) (np. senność i splątanie), podczas jednoczesnego stosowania klarytromycyny i triazolamu. Sugeruje się obserwację pacjenta w kierunku wystąpienia objawów nasilonego działania farmakologicznego na OUN. Istnieje ryzyko wystąpienia poważnego krwotoku i znaczącego zwiększenia wskaźnika INR oraz wydłużenia czasu protrombinowego w przypadku jednoczesnego podawania klarytromycyny i warfaryny. U pacjentów stosujących jednocześnie klarytromycynę i doustne leki przeciwzakrzepowe należy często kontrolować wartość INR i czas protrombinowy. Istnieją rzadkie doniesienia na temat występowania tabletek klarytromycyny ER (o przedłużonym uwalnianiu) w stolcu; wiele z tych przypadków wystąpiło u pacjentów z anatomicznymi (np. ileostomia czy kolostomia) lub czynnościowymi zaburzeniami przewodu pokarmowego, skracającymi czas pasażu jelitowego. W kilku doniesieniach resztki tabletek znaleziono w stolcu u pacjentów z biegunką. Zaleca się, by w przypadku pacjentów, u których w stolcu występują pozostałości tabletek i nie ma żadnej poprawy stanu chorobowego, zmienić leczenie na inną postać klarytromycyny (np. zawiesinę) lub inny antybiotyk. Specjalne populacje: Reakcje niepożądane u pacjentów z zaburzeniem odporności. Dzieci i młodzież. Przeprowadzono badania kliniczne z klarytromycyną w postaci zawiesiny dla dzieci, podawaną dzieciom w wieku od 6 miesięcy do 12 lat. Dlatego dzieci w wieku poniżej 12 lat powinny przyjmować klarytromycynę w postaci zawiesiny. Brak jest wystarczających danych pozwalających na zalecenie schematu dawkowania klarytromycyny w postaci dożylnej u pacjentów w wieku poniżej 18 lat. Oczekuje się, że częstości występowania, rodzaj i nasilenie działań niepożądanych u dzieci będą takie same jak u dorosłych. Inne szczególne populacje. Pacjenci z zaburzeniem odporności. U pacjentów z AIDS lub zaburzeniem odporności z innych przyczyn, leczonych dużymi dawkami klarytromycyny przez długi okres z powodu zakażeń prątkami, często trudno było odróżnić zdarzenia niepożądane o możliwym związku z podawaniem klarytromycyny od objawów zespołu nabytego braku odporności wywołanego przez wirusa (HIV) lub chorób współistniejących. Najczęściej zgłaszane działania niepożądane występujące u dorosłych pacjentów przyjmujących klarytromycynę w dawce dobowej 1000 i 2000 mg obejmowały: nudności, wymioty, zaburzenia smaku, ból w jamie brzusznej, biegunkę, wysypkę, wzdęcia, ból głowy, zaparcie, zaburzenia słuchu oraz zwiększenie aktywności aminotransferazy asparaginianowej (AspAT) i alaninowej (AlAT). Dodatkowe, rzadko występujące zdarzenia obejmowały duszność, bezsenność i suchość w jamie ustnej. Częstość występowania tych zdarzeń u pacjentów przyjmujących klarytromycynę w dawce 1000 mg i 2000 mg była podobna, jednakże zdarzenia te występowały zazwyczaj 3 do 4 razy częściej u pacjentów przyjmujących klarytromycynę w całkowitej dawce dobowej 4000 mg. U takich pacjentów z zaburzeniem odporności ocena parametrów laboratoryjnych została przeprowadzona przez analizę wyników znacznie wykraczających poza wartości prawidłowe (tzn. skrajnie wysoki lub niski limit) dla danego testu. Przy stosowaniu tych kryteriów u około 2% do 3% z pacjentów przyjmujących 1000 lub 2000 mg klarytromycyny na dobę stwierdzono znaczące zwiększenie aktywności AspAT i AlAT powyżej normy oraz nieprawidłowo małą liczbę białych krwinek i płytek krwi. U mniejszego odsetka pacjentów z tych dwóch grup dawkowania stwierdzono także zwiększone stężenie azotu mocznikowego we krwi. U pacjentów przyjmujących 4000 mg na dobę stwierdzono nieznacznie większą częstość występowania nieprawidłowych wartości wszystkich parametrów z wyjątkiem liczby białych krwinek. Podmiot odpowiedzialny: ZF Polpharma S.A. Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu nr 19673 wydane przez MZ. Dodatkowych informacji o leku udziela: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, 00-728 Warszawa, tel. +48 22 364 61 00; fax +48 22 364 61 02, www.polpharma.pl. lek wydawany na podstawie recepty. ChPL: 2012.10.11. *Na podstawie ChPL produktu leczniczego Klabion Uno zwykle zalecana dawka produktu to jedna tabletka raz na dobę przez 6 do 14 dni KLAB/031/10-2013 dermokosmetyki Bakteriostatyczne działanie Pharmaceris T autor: Monika Pasikowska dr n. biochemicznych T rądzik pospolity (acne vulgaris) jest najczęstszą chorobą skóry o charakterystycznym przewlekłym przebiegu. Dotyczy wszystkich grup wiekowych, ale najwięcej jego przypadków odnotowuje się wśród osób w wieku od 11. do 30. roku życia – zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Jest schorzeniem związanym przede wszystkim ze wzmożoną produkcją sebum, więc zmiany skórne występują głównie w okolicach łojotokowych: na twarzy, klatce piersiowej oraz skórze pleców. Najczęściej są to zaskórniki otwarte i zamknięte, ponadto w zależności od stopnia nasilenia schorzenia mogą wystąpić też wykwity grudkowe, krostkowe, torbiele ropne, a także blizny. Objawy te występują u ok. 60–80% osób zgłaszających się z tym schorzeniem do lekarzy dermatologów. Pojawianiu się stanów zapalnych i zakażeń skóry sprzyja naruszenie jej naturalnej mikroflory. Bakterie na skórze Skóra człowieka zasiedlana jest przez drobnoustroje stanowiące fizjologiczną florę skóry. Są zwykle dobrze przystosowane do warunków panujących w zajmowanych przez siebie przestrzeniach, skutecznie wykorzystują składniki pokarmowe, nie pozostawiając miejsca dla bakterii patogennych. W normalnych warunkach mikroorganizmy zasiedlające powierzchnię skóry pozostają w równowadze jakościowej i ilościowej względem siebie, 36 farmacja praktyczna 11/2013 Skóra człowieka ma stałą mikroflorę, która niekiedy ulega zaburzeniom, szczególnie w okresie młodzieńczym, w wyniku czego może pojawić się trądzik. Aby odwrócić ten proces, Pharmaceris T wprowadził na rynek wyjątkową nowość – oczyszczający płyn bakteriostatyczny do twarzy i ciała, który całkowicie eliminuje i hamuje namnażanie patogennych bakterii odpowiedzialnych za zmiany trądzikowe oraz stany zapalne. odgrywając przy tym znaczącą rolę w systemie jej obrony. W wyniku zakłócenia mikroflory czynnikami zarówno zewnętrznymi (np. przerwanie ciągłości powłoki skórnej, infekcje bakteryjne), jak i wewnętrznymi (np. stany chorobowe, zmiany hormonalne – okres dojrzewania, stres, leki), może dojść do osłabienia naturalnej bariery ochronnej skóry i rozwoju stanów zapalnych oraz zakażeń skóry. Najczęstszym przykładem zakłócenia równowagi flory bakteryjnej skóry jest trądzik młodzieńczy, pojawiający się w okresie dojrzewania. Pod wpływem huśtawki hormonalnej dochodzi do nadmiernej pracy gruczołów łojowych. Ujścia porów i mieszków włosowych zostają zablokowane, tworzą się beztlenowe warunki sprzyjające rozwojowi bakterii z rodzaju Propionibacterium, odpowiedzialnych za powstawanie zmian trądzikowych. Propionibacterium acnes jest bakterią gram-dodatnią, beztlenową. Przy załamaniu układu odpornościowego i nadmiernym rozwoju staje się pasożytem, infekując m.in. skórę. U około 80% społeczeństwa w wieku 11–30 lat bakteria ta wywołuje trądzik pospolity (acne vulgaris), a w wieku późniejszym może sprzyjać rozwojowi specyficznych odmian trądziku. Propionibacterium acnes należy do mikroflory m.in. skóry, jamy nosowo-gardłowej, jamy ustnej czy też jelita cienkiego zwierząt i ludzi (saprofit), produkując – poprzez fermentację – kwas propionowy i octowy. Substratem do fermentacji jest glukoza lub kwas mlekowy. Potrzebny do fermentacji kwas mlekowy jest wydalany wraz z potem przez gruczoły potowe. Mleczan powstaje podczas katabolizmu cukrów, zwłaszcza przy dużym wysiłku fizycznym. Wydzielany kwas mlekowy przez skórę gromadzi się w mieszkach włosowych, przestrzeniach międzykomórkowych naskórka oraz w gruczołach łojowych. Kwas propionowy powstały w wyniku fermentacji, a także aldehydy i ketony drażnią tkanki w skórze, wywołując stan zapalny. Jeżeli do ogniska zapalnego wnikną bakterie ropne, następuje wtórne zakażenie – grudka ulega zropieniu. Do bakterii ropnych wywołujących wtórne zakażenia należą np. gronkowce (m.in. Staphylococcus aureus) czy paciorkowce. Staphylococcus aureus jest to gram-dodatnia bakteria występująca w jamie nosowo-gardłowej oraz na skórze ludzi i zwierząt. Optymalna temperatura do rozwoju tego gronkowca to 37°C. Jest to często spotykany i bardzo rozpowszechniony rodzaj bakterii. Mniej więcej co trzecia osoba przenosi ten rodzaj bakterii na powierzchni skóry lub w nosie, nie zapadając na infekcję. Właściwa pielęgnacja cery trądzikowej Skóra tłusta i łojotokowa jest w szczególności podatna na zmiany trądzikowe i wymaga odpowiedniego traktowania. Jej niewłaściwa www.farmacjapraktyczna.pl dermokosmetyki ją do regeneracji i odnowy. Z kolei ekstrakt z cytryny i Fruit-peel rozjaśniają przebarwienia i wyrównują koloryt skóry. Preparat nie zawiera alkoholu i nie powoduje przesuszenia skóry. Przygotowuje ją do nałożenia kremu Pharmaceris T, zwiększając efektywność kuracji przeciwtrądzikowej. Płyn należy stosować 2 razy dziennie – rano i wieczorem na oczyszczoną skórę ze zmianami trądzikowymi: twarz, dekolt i plecy. Następnie zastosować tonik i odpowiedni krem z serii Pharmaceris T. pielęgnacja prowadzi do rozprzestrzeniania się zmian trądzikowych na całej skórze twarzy oraz nasilenia ich objawów, a także powstawania nieodwracalnych zmian skórnych, takich jak: blizny czy przebarwienia. We właściwej pielęgnacji szczególną rolę odgrywają preparaty, które mają na celu zmniejszenie aktywności bakterii odpowiedzialnych za zmiany trądzikowe oraz utrzymanie prawidłowej równowagi mikroflory skóry. NOWOŚĆ Nowy specjalistyczny SEBO-ALMOND-CLARIS – oczyszczający płyn bakteriostatyczny do twarzy, dekoltu i pleców z 2% kwasem migdałowym już po 1 minucie działania eliminuje i hamuje namnażanie bakterii na skórze, zapobiegając rozprzestrzenianiu się zmian trądzikowych oraz przyspieszając ich ustępowanie. Przeznaczony jest do przemywania skóry trądzikowej z umiarkowanymi i intensywnymi zmianami zapalnymi, z tendencją do błyszczenia, powstawania blizn i przebarwień potrądzikowych. Należy stosować go na obszarach najczęściej narażonych na występowanie trądziku (twarz, dekolt, plecy), także profilaktycznie. Ponadto zawarty w płynie kwas migdałowy złuszcza martwe komórki naskórka, odblokowując pory i wygładzając skórę, stymuluje też Badania potwierdzone w Niezależnym Instytucie Badawczym Właściwości bakteriostatyczne płynu zbadano na trzech rodzajach szczepów bakteryjnych: Staphylococcus aureus, Propionibacterium acnes, mieszance gram-dodatnich i gram-ujemnych szczepów bakteryjnych izolowanych z powierzchni skóry twarzy i pleców probantów, ochotników (wymazy pobrane bezpośrednio z miejsc występowania zmian charakterystycznych dla trądziku pospolitego, tj. wykwitów zapalnych typu grudki, krosty) – pozyskane drogą wymazów. Płyn badano przy zastosowaniu dwóch metod. Metodą zawiesinową – dodano go do probówki z zawiesiną drobnoustrojów. Po upływie 1 minuty od dodania płynu taką mieszaninę wysiewano na płytki z podłożem do wzrostu bakterii i obserwowano, czy po 24 godzinach od wysiania urosły kolonie bakteryjne czy nie (wynik porównano do płytki, gdzie wysiano zawiesinę bakterii bez dodawania płynu). Metodą dyfuzyjną – gdzie zawiesinę bakterii wysiewano na płytkę z podłożem do wzrostu bakterii. Następnie na takiej płytce centralnie umieszczano płatki nasączone płynem. Po 24 godzinach hodowli obserwowano, czy wzrost bakterii jest zahamowany wokół płatka nasączonego preparatem i jak duży jest obszar hamowania wzrostu bakterii przez płyn. Wyniki badań Badania potwierdzają, że płyn posiada właściwości antybakteryjne. Metoda zawiesinowa wskazuje, że preparat znacząco redukuje liczbę drobnoustrojów wyizolowanych w badanej grupie osób z problemami trądzikowymi. Już pod wpływem 1–minutowego kontaktu z badanym produktem nastąpiła całkowita redukcja wzrostu drobnoustrojów. Badanie metodą dyfuzyjną również potwierdziło skuteczne działanie przeciwdrobnoustrojowe badanego płynu w stosunku do mikroflory skóry ze zmianami trądzikowymi. W badaniu z wykorzystaniem szczepów Staphylococcus aureus oraz Propionibacterium acnes pod krążkiem nasączonym badanym preparatem nastąpiło całkowite zahamowanie wzrostu szczepów testowych. Dla gronkowca złocistego zaobserwowano strefę całkowitego zahamowania wzrostu oraz strefę osłabionego wzrostu. W przypadku Propionibacterium acnes stwierdzono strefę osłabionego wzrostu, gdzie kolonie bakterii wyrosłe wokół krążka były wyraźnie osłabione. Pielęgnacja skóry trądzikowej krok po kroku Płyn bakteriostatyczny uzupełnia działanie pozostałych preparatów z linii Pharmaceris T, tworzonych pod okiem naukowców z Centrum Naukowo-Badawczego Dr Irena Eris w oparciu o najnowszą wiedzę na temat terapii antytrądzikowej. Cała gama umożliwia kompleksową pielęgnację skóry na wszystkich etapach trądziku. Kolejne, ważne kroki to: 1. Oczyszczanie Powinno być dogłębne, ale łagodne dla skóry. Nie poleca się oczyszczania twarzy płynami z alkoholem, gdyż działają one na skórę drażniąco i przesuszająco. Pharmaceris T do oczyszczania twarzy proponuje kilka specjalistycznych produktów: Antybakteryjny płyn micelarny do oczyszczania i demakijażu twarzy i oczu SEBO–MICELLAR – skutecznie oczyszcza twarz z zanieczyszczeń, makijażu oraz nadmiaru sebum. Płyn łagodzi podrażnienia i zaczerwienienia. Nie wysusza i nie ściąga skóry. Antybakteryjny żel myjący do twarzy PURI–SEBOGEL – żel odblokowuje pory, skutecznie usuwa zanieczyszczenia i nadmiar sebum. Preparat działa antybakteryjnie, zapewniając odpowiednią higienę i równowagę flory bakteryjnej skóry trądzikowej farmacja praktyczna 11/2013 37 R E K L A M A dermokosmetyki Pianka głęboko oczyszczająca do mycia twarzy PURI–SEBOSTATIC – skutecznie usuwa makijaż. Ekstrakt z łopianu oraz cynk PCA zmniejszają zaburzenia czynności skóry łojotokowej, normalizując wydzielanie sebum. Kilka (2–3) razy w tygodniu warto też zastosować Dermo–peeling zwężający pory PURI–SEBOPEEL. 2. Zapobieganie rozprzestrzenianiu się zmian trądzikowych Zarówno rano, jak i wieczorem – oczyszczoną skórę należy przetrzeć płynem bakteriostatycznym, to ważny i skuteczny etap pielęgnacyjny. Oczyszczający płyn bakteriostatyczny do twarzy, dekoltu i pleców z 2% kwasem migdałowym SEBO–ALMOND–CLARIS całkowi- cie hamuje rozwój bakterii i proces powstawania zmian trądzikowych. Głęboko oczyszcza skórę i działa regulująco na wydzielanie sebum, zapobiegając namnażaniu się bakterii i powstawaniu nowych niedoskonałości. 3. Tonizowanie Przed nałożeniem kremu skórę przecieramy tonikiem normalizują- cym do twarzy PURI–SEBOTONIQUE, który wyrównuje pH skóry. Tamarynda delikatnie złuszcza obumarły naskórek, łagodząc zmiany trądzikowe. Wyciąg z łopianu i cynk PCA posiadają właściwości sebo-regulujące i zwężające pory. 4. Pielęgnacja kojąca na dzień i złuszczająca na noc Nowoczesne kremy przeciwtrądzikowe łączą intensywne działanie przeciwbakteryjne z matowaniem, nawilżaniem i łagodzeniem podrażnień wywołanych przez trądzik. Na dzień Pharmaceris T proponuje kilka preparatów: Krem nawilżająco–kojący SPF 30 SEBO–MOISTATIC – inten- sywnie nawilża, przywracając długotrwałą hydro-równowagę skórze wysuszonej silnymi kuracjami przeciwtrądzikowymi. Dzięki kompleksowemu działaniu higroskopijnych cząsteczek nawilżających i Hydructora, krem wnika w głębsze warstwy skóry, wiążąc i trwale utrzymując wodę w naskórku. Zawarty w kremie kompleks prebiotyczny oraz alan- 38 farmacja praktyczna 11/2013 toina koją i łagodzą podrażnienia oraz stymulują wzrost ochronnej, fizjologicznej mikroflory naskórka, zmniejszając nadwrażliwość skóry na czynniki zewnętrzne. Krem zawiera filtr SPF 30, który skutecznie minimalizuje ryzyko wystąpienia podrażnień oraz przebarwień w wyniku reakcji fotoalergicznej lub fototoksycznej. krem doskonale wygładza skórę, zmniejsza widoczność porów i ujednolica jej koloryt. Krem z 10% kwasem migdałowym SEBO–ALMOND PEEL – II stopień złuszczania na noc – redukuje ist- niejące niedoskonałości, reguluje wydzielanie sebum oraz wygładza skórę. Kwas migdałowy złuszcza martwe komórki naskórka, odblokowuje i oczyszcza pory, które znacząco ulegają zwężeniu. Łagodzi zmiany trądzikowe i przyspiesza proces regeneracji naskórka. Zapobiega oznakom starzenia, wygładza i wyrównuje strukturę skóry. Kojący krem do twarzy OCTOPIROX® – koi, nawilża i natłuszcza. Ogranicza nadmierne rogowacenie skóry, przywraca równowagę mikroflory naskórka, zmniejsza podrażnienia. Przeznaczony jest do pielęgnacji skóry zaczerwienionej, łojotokowej, ze skłonnością do nadmiernego łuszczenia się (szczególnie wokół skrzydełek nosa, między brwiami, na czole i w okolicy ust). Emulsja intensywnie matująca SEBOSTATIC MATT – ukierunko- wana jest na trwałą sebo-regulację nadmiernej aktywności gruczołów łojowych skóry. Wykazuje działanie przeciwtrądzikowe, likwidując istniejące niedoskonałości skóry (zaskórniki, grudki i krostki) oraz zapobiegając tworzeniu się nowych. Składniki aktywne wygładzają i uelastyczniają skórę. Nie zatyka porów. Nie powoduje przesuszenia i ściągnięcia skóry. Przeciwtrądzikowy krem normalizujący do twarzy SPF 20 ZWĘŻAJĄCY PORY SEBOSTATIC DZIEŃ skutecznie odblokowuje i oczyszcza pory, zmniejszając ich wielkość i widoczność. Zaawansowane składniki normalizują pracę gruczołów łojowych, zmniejszając nadmierną produkcję sebum i przyspieszają ustępowanie wykwitów trądzikowych. Krem nawilża skórę oraz reguluje jej gospodarkę hydrolipidową. Na noc warto natomiast stosować preparaty o działaniu złuszczającym z kwasem migdałowym: Krem z 5% kwasem migdałowym SEBO–ALMOND PEEL – I stopień złuszczania na noc – krem działa przeciwtrądzikowo i regulująco na wydzielanie sebum, likwidując istniejące zmiany trądzikowe oraz ograniczając powstawanie nowych niedoskonałości. Synergiczne działanie składników aktywnych sprawia, że Preparaty mogą być stosowane samodzielnie lub dla lepszego efektu złuszczania, w dwustopniowej kuracji. Kwas migdałowy jest substancją bezpieczną dla skóry, jednak u osób ze skórą wrażliwą bądź dla osób, które chcą uzyskać silniejszy efekt złuszczenia proponuje się najpierw przygotowanie skóry do kontaktu z kwasem migdałowym, gdzie jest ona poddana lekkiemu złuszczaniu. Po takim przygotowaniu można przejść do drugiego stopnia pielęgnacji, gdzie uzyskujemy lepszy efekt złuszczenia i regeneracji skóry. Zapobieganie i redukowanie W wypadku cery trądzikowej bardzo ważna jest profilaktyka. Oznacza to, że nawet gdy stan skóry trądzikowej ulegnie poprawie na skutek stosowanej pielęgnacji czy zabiegów, nie można zaniechać jej odpowiedniej pielęgnacji. Płyn bakteriostatyczny – nowość Pharmaceris T – daje duże możliwości, skutecznie ograniczając namnażanie bakterii odpowiedzialnych za pojawianie się zmian. Mimo że jest to wysoce wyspecjalizowany produkt, warto go polecać jako stały punkt kuracji antytrądzikowej, także profilaktycznie. Prosty i szybki gest pielęgnacyjny – przetarcie skóry rano i wieczorem (przed nałożeniem kremu) płatkiem nasączonym tym płynem – ma ogromne znaczenie dla wyglądu skóry tłustej i łojotokowej. @ Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl www.farmacjapraktyczna.pl Kobieco i z pazurem Pani AGNIESZKA Stachowiak z Gorzowa wielkopolskiego z wdziękiem pozwoliła nam na wprowadzanie zmian. Makijaż Sergiusz Osmański, wizażysta Stylizacja Pani Agnieszki ma rockowy charakter, postawiliśmy więc na bardziej drapieżny make-up. Na oczach zastosowaliśmy metaliczny makijaż „smoky” w kolorze brązowo-morelowym, który przepięknie podkreślił tęczówkę oka. Kości policzkowe wymodelowaliśmy i podkreśliliśmy różowo-morelowym różem oraz odrobiną rozświetlacza. Usta pomalowaliśmy naturalną pomadką, a na koniec musnęliśmy błyszczykiem w odcieniu pomarańczy. Pani Agnieszka przed metamorfozą Fryzura Tomasz Burkacki, fryzjer Pani Agnieszka miała nadmiernie wycieniowane włosy, a ich odcień był zupełnie rozmyty i matowy. Dlatego przyciemniliśmy ich kolor o trzy tony. Strzyżenie było bardziej pielęgnacyjne i miało na celu pozbycie się cieniowania. Głównym punktem fryzury stała się grzywka o nieregularnej linii, która nadała rockowy styl całości. Sesja Julia Dunin, fotograf Pani Agnieszka podczas sesji współpracowała jak profesjonalna modelka, zarówno od strony mimiki, jak i pozowania. Metamorfoza podkreśliła zadziorną stronę modelki. Nowy look Pani Agnieszki skojarzył mi się z japońskim komiksem, więc na miejsce sesji wybrałyśmy drewniane patio w dalekowschodnim stylu. KONKURS! Modny makija¿ Metamorfozy Metamorfozy z M PIR/086/02-2011 Nowakonkursu fryzura Kiedy okazało się, że przeszłam wszystkie etapy (pod okiem fryzjera gwiazd Sesja zdjêciowa – Tomasza Burkackiego) i zostałam zaproszona na Metamorfozę, nie mogłam w to uwierzyć. Spotkanie z profesjonalnym stylistą, wizażystą, fryzjerem oraz fotografem wywołało uśmiech na mojej twarzy, a mimo to poczułam lekki lęk przed tym, co mnie spotka na miejscu. Kiedy przyjechałam do Warszawy, moje Relaksuj¹ce obawy zostały błyskawicznie rozwiane. Cały pobyt był zabiegi w SPA Wygraj pobyt w SPA! perfekcyjnie zaplanowany przez organizatorów. Poznałam Spośród nades³anych zg³oszeñ wy³onimy 5 pañ, bardzo ciekawych, sympatycznych ludzi. Uzyskałam cenne które wezm¹ udzia³ w niezapomnianej wskazówki odnośnie makijażu, i fryzury, które pasują metamorfozie w SPA, w ubioru hotelu Ossa. do mojej sylwetki. Chciałam podziękować tym wszystkim, dzięki którym mogłam przeżyć tę fantastyczną przygodę. Pozostanie ona w mojej pamięci bardzo, bardzo długo. Agnieszka Stachowiak 11PH010_kupon_konkursowy_148x105_v4.indd 1 11-02-24 14:01 Ekipa Metamorfoz: Tomasz Burkacki fryzjer www.hairmaster.pl Sergiusz Osmański wizażysta Julia Dunin fotograf życie jest piękne R E K L A M A autor: Adam Chowański stylista W rytmie rocka P ani Agnieszka, pomimo niskiego wzrostu, nie lubi pozostawać w cieniu, dlatego też chętnie przystała na naszą propozycję i zgodziła się na wyrazistą stylizację. Dziewczęca uroda naszej uczestniczki, kobiece dodatki oraz tiulowa spódnica mini w połączeniu z rockowym sznytem, stworzyły intrygujące i kontrastowe połączenie. Całej stylizacji przysłowiowy „pazur” nadały botki na obcasie z ćwiekami, skórzana ramoneska oraz surowa biżuteria w postaci łańcuchów. W takim zestawie nasza bohaterka może z powodzeniem udać się na niejedną imprezę czy też koncert. Wskazówki dla niskich oraz drobnych kobiet Po pierwsze: Jeżeli drobne osoby pragną być bardziej zauważalne, powinny zadbać o wyrazisty wizerunek. Po drugie: Panie o drobnej budowie ciała powinny raczej wystrzegać się wszelkich kokardek, falbanek, bufek czy cukierkowych kolorów. Wspomniane elementy, w połączeniu z niskim wzrostem, mogą stworzyć niepoważny, wręcz infantylny wizerunek. Po trzecie: Drobne osoby nie muszą natomiast stronić od żywych barw. Wyraziste kolory będą 42 farmacja praktyczna 11/2013 im dodawać uroku. Pamiętajmy jednak, aby stylizacje nie były pstrokate. Monochromatyczność (zbliżona kolorystyka góry i dołu) znacznie wysmukli sylwetkę. Po czwarte: Aby dodać sobie parę centymetrów, należy wydłużyć optycznie nogi. Ten cel pomogą nam osiągnąć: buty w neutralnych kolorach, ołówkowe spódnice, sukienki odcięte tuż pod biustem, spodnie z wąskimi nogawkami i w dopasowanym fasonie (koniecznie z podwyższoną talią). W przypadku spodni najlepiej sprawdzą się również miękkie, lejące tkaniny oraz dłuższe nogawki spodni, zakrywające wysoki obcas buta. Po piąte: Bardzo istotne, obok optycznego wydłużenia nóg, jest jednoczesne skrócenie tułowia za pomocą krótkich żakietów, kurtek, topów i bluzek. Unikać natomiast należy wszystkiego, co rozchodzi się na boki lub poziomo przecina sylwetkę. Duże wzory, nadruki oraz kontrastowe połączenia również nie są wskazane. Po szóste: Jeśli chodzi o dodatki, stawiamy na subtelność i rozmiary proporcjonalne do budowy ciała. Dlatego odradzam na przykład modne torby w rozmiarze XXL. www.farmacjapraktyczna.pl Zdjęcie: Julia Dunin Bohaterką listopadowej metamorfozy jest Pani Agnieszka Stachowiak z Gorzowa Wielkopolskiego. Stylizacja, którą jej zaproponowano, utrzymana jest w nieco ostrzejszym klimacie. Bezpośrednio nawiązuje ona do stylu rockowego. mieszanki apteczne Ziołowe mieszanki – naturalna recepta na przeziębienie autor: dr hab. prof. nadz. Mirosława Krauze-Baranowska Katedra i Zakład Farmakognozji z ORL, Wydział Farmaceutyczny Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego C horoby z przeziębienia, tzw. „grypopodobne” stanowią łagodne, nieżytowe infekcje górnych dróg oddechowych (GDO) o podłożu wirusowym. M. in. są to stany zapalne błony śluzowej gardła, śluzówki nosa, zapalenie krtani, zapalenie zatok czy nawet zapalenie tchawicy i oskrzeli. W fitoterapii chorób z przeziębienia wykorzystuje się surowce roślinne o różnych mechanizmach działania: przeciwkaszlowym, przeciwzapalnym, przeciwgorączkowym, napotnym, immunostymulującym oraz przeciwdrobnoustrojowym. Wybór odpowiedniego surowca jest podyktowany przebiegiem choroby. Korzyścią wynikającą ze stosowania leków roślinnych, w porównaniu do leków syntetycznych, jest możliwość łączenia w jednym produkcie leczniczym, w zależności od jego kompozycji REKLAMA Odpowiednio dobrane zioła pomagają zwalczyć nie tylko skutki, ale i źródła stanów zapalnych w przeziębieniach. Tradycyjnie stosowane zioła będące źródłem związków śluzowych skutecznie złagodzą np. uporczywy kaszel. lub składu chemicznego kilku efektów terapeutycznych. Ponieważ choroby „z przeziębienia” obejmują stan zapalny błony śluzowej GDO, w ich fitoterapii znajdują przede wszystkim zastosowanie surowce śluzowe. Będą one, w pierwszej fazie przeziębienia, łagodzić stan zapalny i wykazywać działanie przeciwkaszlowe (antibechicum) natomiast w drugiej, charakteryzowanej przez zalegającą w drogach oddechowych gęstą wydzielinę, stymulować odruch wykrztuśny. Do takich surowców należą m. in. korzeń prawoślazu, liść babki lancetowatej oraz kwiat lipy. Babka lancetowata (Plantago lanceolata folium) Zawiera takie związki jak: fenyloetanoidy (werbaskozyd), irydoidy (aukubina) oraz triterpeny (kwas ursolowy). Związki te towarzyszą frakcji śluzu: mieszaniny glukomannanów, ramnogalakturonianów oraz arabinogalaktanów, o zawartości w surowcu około 2–6 proc. W mechanizmie aktywności przeciwzapalnej ekstraktów alkoholowych zwraca się uwagę na hamowanie aktywności 5-lipooksygenazy przez werbaskozyd, który blokuje biosyntezę kwasu 5-hydroksyeikozatetraenowego i leukotrienu B4 (czynników stanu zapalnego). Działanie hamujące 5-LOX ujawniono również dla kwasu ursolowego. W badaniach in vivo potwierdzono aktywność przeciwzapalną surowca oraz izolowanej aukubiny. Ze względu na obecność garbników wyciągi z surowca będą posiadały efekty przeciwdrobnoustrojowe i ściągające na błonę śluzową. Wyciągi z liścia babki lancetowatej działają spazmolitycznie na mięśniówkę gładką oskrzeli, co rozszerza zakres ich leczniczych zastosowań w infekcjach górnych dróg oddechowych. Kwiat lipy (Tiliae flos) Surowiec jest klasyfikowany, w zakresie farmakognostycznym jako surowiec flawonoidowy oraz śluzowy. Stosowany jest w formie wyciągów wodnych, jakkolwiek należy podkreślić, że wartość lecznicza surowca jako śluzowego jest ograniczana nie tyle zastosowaną metodą ekstrakcji, ale czasem jej trwania. Śluz obecny w surowcu trudno się ekstrahuje, i proces ten wymaga odpowiedniego czasu. Dodatkowo, jeżeli stosujemy kwiat lipy w formie tzw. fix herbatek, należy torebkę „wycisnąć”, co ułatwia pozyskiwanie śluzu ze spęczniałego surowca i powoduje zwiększenie lepkości wyciągu wodnego. Kwiat lipy wywierał silniejszy efekt przeciwza- 44 farmacja praktyczna 11/2013 www.farmacjapraktyczna.pl mieszanki apteczne palny, nie tylko jako rezultat efektu powlekającego na błony śluzowe, ale przede wszystkim związanego z obecnością flawonoidów, w tym głównie flawonoli o najsilniejszej aktywności przeciwutleniającej spośród licznych grup związków flawonoidowych, obecnych w roślinach. Flawonole – pochodne kwercetyny i kemferolu hamują aktywność cyklooksygenaz (COX) i 5-lipooksygenazy (5-LOX), blokując w ten sposób powstawanie prozapalnych leukotrienów i prostaglandyn. Jednocześnie usuwają wolne rodniki, których nadprodukcja zachodzi w stanach zapalnych. Wśród związków flawonolowych kwiatu lipy znane są tilirozyd (ester p-kumarowy 3-O-glukozydu kemferolu) i 3-O-glukozyd kemferolu oraz rutyna. Zaliczane są one do najsilniejszych antyoksydantów pochodzenia roślinnego. Związki te będą również ograniczały stan zapalny poprzez ochronny wpływ na naczynia krwionośne i hamowanie aktywności hialuronidazy, enzymu rozkładającego REKLAMA kwas hialuronowy, jako element budulcowy ścian naczyń krwionośnych. Wyciągi z kwiatu lipy w chorobach z przeziębienia będą wykazywały efekt diuretyczny i stymulowały usuwanie z organizmu toksycznych produktów przemiany materii, powstających w stanach zapalnych, w tym również o podłożu drobnoustrojowym. Korzeń prawoślazu (Altheae radix) Jest źródłem polisacharydów tworzących frakcję śluzu (5–10 proc.) oraz pektyn (10 proc.) i skrobi. Śluz jest bogaty w kwas galakturonowy i tworzy go mieszanina kwaśnych galakturoramnanów, arabinogalaktanów i glukanów. Frakcja śluzu decyduje o zastosowaniu leczniczym surowca jako osłaniającego i przeciwzapalnego w stanach zapalnych błon śluzowych górnych dróg oddechowych, gardła i jamy ustnej. Wyciągi wodne z surowca charakteryzują się odpowiednią lepkością, implikującą efekt powlekania powierzchni zmienionych zapalnie błon śluzowych, co skutkuje działaniem przeciwzapalnym. Jednocześnie uważa się, że wyciągi z korzenia mają właściwości immunostymulujące, co jest bardzo korzystne w leczeniu chorób z tzw. przeziębienia czy infekcji grypowych i przyczynia się do wzmocnienia mechanizmów obronnych organizmu. W badaniach in vivo po podaniu izolowanej z korzenia frakcji polisacharydów obserwowano hamowanie odruchu kaszlowego. Z kolei w modelach in vitro odnotowano dla maceratów z surowca hamowanie uwalniania czynników stanu zapalnego. @ Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl kuchnia farmaceutyczna Potrawy, które poprawią nastrój Olga Kwiecińska, Agata Ziemnicka prowadzące program „Szczypta smaku” nadawany w TVN Style w soboty i niedziele ok. godziny 11 Drodzy Farmaceuci! W okresie jesienno-zimowym wiele osób cierpi na spadek nastroju. Dlatego warto wspomagać się odpowiednią dietą. Polecanymi składnikami potraw są: witaminy z grupy B, wapń, węglowodany złożone czy kwasy omega-3. Potrawa zawiera: witaminy B i C, antyoksydanty, żelazo, magnez, kwasy omega-3. Gołąbki z pęczaku i kurczaka Składniki (na 4 porcje): 8 liści kapusty włoskiej • 1 pojedyncza pierś z kurczaka • 1 szklanka pęczaku • 1 l bulionu • 1 garść rodzynek • 2 łyżki orzeszków pinii • 1 pęczek bazylii • 2 łyżki oliwy z oliwek • sok z cytryny • sól. Potrawa zawiera: bakterie probiotyczne, witaminę C, witaminę B6, kwasy omega-3, żelazo, wapń. Placuszki pełnoziarniste z łososiem i awokado Placuszki: 1/2 szklanki mąki pełnoziarnistej • 1/4 łyżeczki proszku do pieczenia • 4 łyżki mleka • 2 białka jajek • szczypta soli. Sos: 1/2 pęczka kolendry • sok z 1/2 limonki • 5 łyżek jogurtu naturalnego • 1 ząbek czosnku • szczypta chilli. Przygotowanie: Pęczak gotujemy w bulionie. 10 minut przed końcem gotowania dodajemy rodzynki. Orzeszki pinii prażymy na suchej patelni. Bazylię drobno siekamy. Ugotowany pęczak mieszamy z orzeszkami pinii, bazylią, oliwą i doprawiamy do smaku solą oraz sokiem z cytryny. Pierś z kurczaka mielimy i mieszamy z pęczakiem. Zanurzamy główkę kapusty we wrzącej wodzie i gotujemy tak długo, aż zewnętrzne liście zmiękną i zaczną odchodzić od główki. Na liście kapusty nakładamy farsz i zwijamy gołąbki. Gotowe gołąbki wkładamy do naczynia do duszenia, zalewamy resztą bulionu i dusimy pod przykryciem na małym ogniu przez około 25 minut. Przygotowanie: Składniki na sos miksujemy w blenderze na gładką masę. Łączymy mąkę z proszkiem do pieczenia, dodajemy mleko i mieszamy. Białka jajek z dodatkiem szczypty soli ubijamy na sztywną pianę. Ubite białka dodajemy do mąki z mlekiem i delikatnie mieszamy. Z ciasta formujemy łyżką placuszki i smażymy na patelni teflonowej posmarowanej oliwą z oliwek. Na placuszkach układamy po kawałku łososia oraz awokado, polewamy sosem i podajemy natychmiast. 46 farmacja praktyczna 11/2013 www.farmacjapraktyczna.pl historia farmacji Apteczka żniwiarza – czyli czym leczono się w polu i ogrodzie… autor: mgr farm. Lidia Maria Czyż zastępca prezesa Podkarpackiej Okręgowej Rady Aptekarskiej K ażda grupa ludzka, a szczególnie przystępująca do pracy, musi radzić sobie w przypadkach szczególnych. Taką też grupą zawsze byli ci, którzy podejmowali się prac polowych. W słońcu, deszczu, burzy, w kontakcie z ziemią, rośliną (nie do końca przyjazną dłoniom i stopom), ze zwierzęciem oswojonym czy dzikim doznawali ludzie różnych kontuzji. Kiedy bolała noga – brano pynczek różowy Nie zawsze stopy rolnika chronione były obuwiem, dobrze było mieć chociażby stare chodaki, najczęściej jednak zgrubiała podeszwa była w bezpośrednim kontakcie z szeroko pojętym „gruntem”. „Lekarstwo” rosło w zasięgu ręki – na miedzy, pod lasem na przypłociu. Kiedy pomocy trzeba było udzielić natychmiast, mieszkańcy dawnej Puszczy Sandomierskiej radzili sobie tak: „jag noga czy palec boloł to dziwanno (dziewanna) rosła, zbirało się, brało się młodziutkom śmietanke i kwiatuszki się zmażyło, a rane się smarowało”. Można było też inaczej: „ćmielina (trzmielina zwyczajna) mo pynczek różowy, a w jesieni mo krzyżowe jagody czerwone, do tego się daje łupe od inszego drzewa, gotuje się i daje na skaleczenia, abo jak palec przytuk”. Wracał rolnik do swej chałupy, do domu, w którym raz ciepło, raz zimno było, musiał sobie radzić z przypadłościami dnia codziennego. A było ich mnóstwo, „Urznij se pirsą gość zyta, łopos się powrósłem, to cie krzyze nie bedo boleć” – trudno rozstrzygnąć, czy zastosowanie takiej metody lasowiackim i rzeszowskim żniwiarzom faktycznie przynosiło zmniejszenie bólu, na pewno jednak dawało ulgę w cierpieniu, jeśli nie fizyczną to psychiczną. najczęściej były to bóle: ucha, głowy, kolana, zęba... Na ból głowy najlepszy był bławat W przypadku bólu głowy stosowano „bławat” (chaber bławatek), którym kadzono, rozrzuconym na węglu drzewnym, jak kogoś zawiało w przeciągu lub odczuwał silny ból głowy. W takiej dolegliwości można było użyć chrzanu skrzytego na potylicę lub „wywaru z łopocha” (łopian większy). Do płukania zębów i na łogroszkę Jak zęby „bolały, a nie były do darcia” gotowano „herbatę” z szałwii, rumianku i kory dębowej. Były też inne sposoby. „Czosnek kładły na boloncy zomb, że go zatrynwieje. Downi gadali, że jak się komu zrobiła dziura w zębie, to tam ma robaki, brali zioła, co nazywali julek (lulek czarny), polili na blasze, na tym dymie trzymali gębę i te robaki miały powyłazić”. Najcięższą chorobą była „łogroszka”, ale i na nią był sposób: „na febrę, zwaną też ogroszką, zimnicą, ugotowano choremu barwinku (barwinek pospolity) z mlekiem, chory wziął ten odwar z garnuszkiem, odszedł kawałek drogi od domu, wypił zawartość, rzucał garnuszek przez głowę i, nie oglądając się, wracał inną drogą i wchodził innymi drzwiami lub oknem” do mieszkania. Jęczmień Częstą chorobą był „jęczmień”. „Jęczmień, jak kto ma na oku, trzeba, żeby do stodoły poszedł i na boisku w jakiejś szparze poszukał dziewięciu ziarenek jęczmienia. Potem tyłem do ognia ma stanąć, każdym ziarenkiem wykreślić krzyż na oku i wyrzucać przez głowę, bez obracania się, do ognia wszystkie ziarenka, dziewięć po kolei; trza było szybko uciekać, żeby nie słyszeć, jak się pali”. Zamawianie róży Po wielokroć trzeba było też leczyć, a raczej „zamawiać”, różę (cokolwiek kryło się za tym określeniem). W wodzie na stawie rośnie róża wodna (grzybienie białe, ale również w ten sposób określano pałkę szerokolistną oraz pałkę wąskolistną). Nie rozstrzygajmy jednoznacznie, z punktu widzenia dzisiejszych sposobów terapeutycznych, czy takie „leczenie” przynosiło spodziewany skutek. Tak było przez lata – a czy dzisiaj jest inaczej? Cytaty pochodzą z opracowania Autorki: „Ziołolecznictwo ludowe Lasowiaków, Rzeszowiaków i Podgórzan”, Historia Leków Naturalnych pod red. Barbary Kuźnickiej, Polska Akademia Nauk, Warszawa 1989 r. @ Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl farmacja praktyczna 11/2013 47 kultura Piękno i samotność Oparta na faktach dramatyczna historia pierwszej cygańskiej poetki Papuszy (Bronisławy Wajs). Piękny, wysmakowany film, pełen estetycznych kadrów. Papusza była pierwszą cygańską poetką, która zapisała swoje wiersze, pierwszą tłumaczoną na polski i wydaną w oficjalnym obiegu. Stało się to dzięki staraniom poety i badacza historii i życia polskich Romów Jerzego Ficowskiego, a także Juliana Tuwima. W filmie aktorzy mówią w języku romskim. Współtwórcą czarno-białych zdjęć do filmu „Papusza” jest Krzysztof Ptak. „To film psychologiczny o dramacie człowieka. Uważaliśmy, że kolor, który jest przypisany Cyganom w kostiumie i obejściu, będzie rozpraszał. Stąd decyzja o czerni i bieli” – wyjaśnił K. Ptak. „Papusza”, reż.: Joanna Kos-Krauze, Krzysztof J. Krauze, wyst. Jowita Budnik, Antoni Pawlicki. Dystrybucja: Next Film. Premiera: listopad 2013 r. dvd mega hit! Polskie i dobre Thriller Ryszarda Bugajskiego (twórcy legendarnego „Przesłuchania” i scenarzysty głośnego dramatu „Czarny czwartek. Janek Wiśniewski padł” ( z popisową rolą Janusza Gajosa). Inspiracją dla scenarzystów „Układu zamkniętego” była prawdziwa historia biznesmenów, zmagających się z zarzutami stawianymi przez prokuraturę oraz urząd skarbowy. Wszyscy trafili do aresztu, a ich firmę doprowadzono do upadku. Sprawy prowadzone przeciwko nim zostały po latach umorzone z powodu braku znamion przestępstwa, a przedsiębiorcy otrzymali symboliczne zadośćuczynienia. „Układ zamknięty”, reż: Ryszard Bugajski, wyst: Janusz Gajos, Urszula Grabowska, Kazimierz Kaczor. Dystrybucja: Kino Świat. Osoby, które za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: UKŁAD, mają szansę otrzymać film w prezencie. 48 farmacja praktyczna 11/2013 www.farmacjapraktyczna.pl Klasycznie „Love in Portofino” to zbiór najbardziej znanych i zarazem ulubionych miłosnych utworów artysty. Płyta to koncert Bocellego, zrealizowany w sierpniu 2012 roku w jednej z najpiękniejszych scenerii koncertowych świata – Piazzetta w Portofino. „Love in Portofino”, Andrea Bocelli, Universal Music Group Osoby, które za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: ANDREA, mają szansę otrzymać płytę w prezencie. Najlepsza Celine Album z największymi przebojami Celine Dion w języku angielskim. Od czasu wydania ostatniej płyty typu „best of” artystce przybyło i fanów (słynna seria występów w Caesar’s Palace w Las Vegas) i przebojów. „My Love”, Celine Dion, Sony Music Osoby, które za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: CELINE, mają szansę otrzymać płytę w prezencie. Opowieści o zwierzętach Spełnione marzenia, podstępna miłość, która pojawia się w niespodziewanym momencie, przypadki, które stają się przeznaczeniem. Gesty, słowa, które odmieniły czyjeś życie... „Historie, które napisało życie”, Dorota Sumińska, Wydawnictwo Literackie Osoby, które za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: HISTORIE, mają szansę otrzymać książkę w prezencie. Zabierz dziecko w miasto! Chcesz wiedzieć, dokąd warto wybrać się z młodszym, a gdzie ze starszym dzieckiem? Które kawiarnie mają kącik dla maluchów? Gdzie w weekend odbywa się impreza plenerowa dla najmłodszych? Wejdź na: www.gogaga.pl Wszystko o jedzeniu BESTSELLER! Dwie kobiety – producentka i psychodietetyczka. Wspólna pasja – kulinaria. Jeden cel – smak. Olga Kwiecińska i Agata Ziemnicka-Łaska to kulinarne autorytety. W nowej książce udowodnią czytelnikom, że gotowanie może być jednocześnie szybkie, zdrowe i ciekawe. W tej kuchni rządzi konkret: ma być niebanalnie, a jednocześnie tak, by nie było zbyt wykwintnie. „Szczypta smaku” to propozycje kompletnych menu na każdą okazję – od przystawki do deseru. „Podsuwamy w tej książce gotowe przepisy na szczyptę romantyzmu (Romantyczna kolacja), rodzinnej atmosfery (Obiad rodzinny), zasilenia intelektualnego (Lunchbox), wybicia z nudy (Kanapki inaczej), dobrego początku (Śniadania), odprężenia (Słodkość z piekarnika), podróży (Francuskie inspiracje i Włoska mamma). Zapraszamy do eksperymentowania, jedzenia zróżnicowanego, kolorowego, ciekawego! Autorki mówią: „Nam też nie od razu wyszły jagnięce kotleciki, ale próby i błędy wyeliminowały niektóre dania z menu, a niektóre w zmienionej lepszej formie trafiły do naszej domowej książki kucharskiej jako must eat!”. Grillowane szparagi zamiast marchewki z groszkiem? Nic prostszego. Tartaletki ze zdrowym (!) kremem czekoladowym? Czemu nie? Rozwiązanie konkursów z nr 9 (68): film DVD „Niebo w gębie” (hasło: NIEBO): Izabela Kielińska • płyta „I Will Always Love You” (hasło: WHITNEY): Monika Kłosowicz • książka „Być kobietą” (hasło: KOBIETA): Renata Zygmunt • płyta „Czesław Śpiewa Miłosza” (hasło: CZESŁAW): Dorota Bujak • książka „Doula” (hasło: DOULA): Dominika Wilkosz. Zapraszamy do udziału w naszych konkursach! Wejdź na stronę: www.farmacjapraktyczna.pl REKLAMA kultura „Szczypta smaku”, Agata Ziemnicka-Łaska, Olga Kwiecińska, Wydawnictwo Literackie. Osoby, które za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: SZCZYPTA, mają szansę otrzymać książkę w prezencie. farmacja praktyczna 11/2013 49 REKLAMA Rozwiązaniem krzyżówki z nr 9 (68) „Farmacji Praktycznej” jest hasło: JESIENIĄ PRZYDA CI SIĘ DWA RAZY WIECEJ SPOKOJU. Fartuchy ufundowane przez producenta leku Extraspasmina otrzymują: Alicja Fedorczyk, Joanna Niedzielska, Emilia Banasiak, Grażyna Bogusz, Maria Wyrąbkiewicz, Magdalena Rutkowska, Elżbieta Błajda, Anna Rynarzewska, Joanna Pietrek, Kamila Lewandowska, Joanna Bajrakowska, Sylwia Pawłowska, Emilia Walczak, Małgorzata Feldheim, Anna Ślawska. Litery z ponumerowanych pól utworzą rozwiązanie: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 11 33 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 34 35 36 37 Osoby, które nadeślą prawidłowe rozwiązanie krzyżówki, mają szansę otrzymać 1 z 10 mikserów stojących ufundowanych przez producenta leku Ranigast Fast. Rozwiązanie krzyżówki prosimy przesłać do 23 grudnia 2013 na adres: Valkea Media S.A., ul. Elbląska 15/17, 01-747 Warszawa, z dopiskiem: „Farmacja Praktyczna” lub na adres e-mail: [email protected] Regulamin konkursu dostępny jest na stronie www.farmacjapraktyczna.pl Imię i nazwisko: ......................................................................................................................................................................................... Dokładny adres: ......................................................................................................................................................................................... e-mail: ......................................................................................................................................................................................... Telefon: ......................................................................................................................................................................................... Informujemy, że podane dane osobowe przetwarzane będą przez Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., z siedzibą w Warszawie przy ul. Bobrowieckiej 6, zgodnie z ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. 2002 r. Nr 101 poz. 926 ze zm.) w celu informowania o produktach i usługach spółek należących do Grupy Polpharma. Każda osoba ma prawo dostępu do treści swoich danych i ich poprawiania. Podanie danych jest dobrowolne. Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych przez Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o. w określonych powyżej celach. Wyrażam zgodę* na otrzymywanie informacji handlowych drogą elektroniczną. Data: ........................................... Podpis: .............................................................................. *) W przypadku niewyrażenia zgody na otrzymywanie informacji handlowych drogą elektroniczną prosimy o przekreślenie oświadczenia zgody. Wyrażenie zgody na przetwarzanie danych osobowych jest natomiast niezbędne do wpisania osoby do bazy danych Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o. 50 farmacja praktyczna 11/2013 www.farmacjapraktyczna.pl RAN-MAX/233/11-2013 krzyżówka w płynie, zgaga zginie! Ranigast Fast (Ranitidinum). Skład i postać: 1 tabletka musująca zawiera 150 mg ranitydyny w postaci ranitydyny chlorowodorku. Wskazania: Objawowe leczenie dolegliwości dyspeptycznych takich jak: zgaga, niestrawność, nadkwaśność, nie związanych z chorobą organiczną przewodu pokarmowego. Dawkowanie i sposób podawania: Dorośli i dzieci powyżej 16 lat: 1 tabletka na dobę. Maksymalnie po 1 tabletce dwa razy w ciągu doby. Tabletkę należy rozpuścić w ½ szklanki wody, poczekać do całkowitego rozpuszczenia, a następnie wypić przygotowany roztwór. W przypadku gdy objawy dyspeptyczne utrzymują się dłużej niż 14 dni, należy zweryfikować diagnozę. U pacjentów z niewydolnością nerek (klirens kreatyniny mniejszy niż 50 ml/min) dochodzić może do zmniejszenia wydalania ranitydyny i zwiększenia jej stężenia w surowicy krwi. U tych pacjentów dobowa dawka ranitydyny wynosi 150 mg. U pacjentów przewlekle dializowanych należy podać ranitydynę w dawce 150 mg bezpośrednio po dializie. Nie stosować produktu u dzieci w wieku poniżej 16 lat. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na ranitydynę lub na którąkolwiek substancję pomocniczą. Porfiria. Fenyloketonuria. Ostrzeżenia i zalecane środki ostrożności: Przed rozpoczęciem leczenia ranitydyną u pacjentów z chorobą wrzodową żołądka należy wykluczyć nowotworowy charakter choroby (szczególnie dotyczy to osób w średnim lub podeszłym wieku, u których dolegliwości dyspeptyczne nie występowały wcześniej lub zmieniły się), ponieważ leczenie ranitydyną może maskować objawy raka żołądka i opóźnić rozpoznanie. Produkt należy stosować ostrożnie u pacjentów z zaburzeniami czynności nerek i (lub) wątroby. Ranitydyna jest wydalana przez nerki i dlatego u pacjentów z zaburzeniami czynności nerek należy zmniejszyć dawkę dobową leku. Istnieją rzadkie doniesienia kliniczne sugerujące, że ranitydyna może wywołać ostre napady porfirii i dlatego należy unikać stosowania produktu u pacjentów z ostrą porfirią w wywiadzie. Pacjenci leczeni jednocześnie niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi i ranitydyną powinni być poddawani regularnej kontroli. Dotyczy to szczególnie pacjentów w podeszłym wieku oraz pacjentów z chorobą wrzodową w wywiadzie. Produkt zawiera sorbitol, który może powodować podrażnienie żołądka i biegunkę. Ze względu na zawartość sodu produkt należy stosować ostrożnie u pacjentów na diecie niskosodowej. Ze względu na zawartość aspartamu produktu nie należy stosować u chorych na fenyloketonurię. Ze względu na zawartość sorbitolu nie należy stosować u pacjentów z rzadko występującą dziedziczną nietolerancją fruktozy. Działania niepożądane: Częstość działań niepożądanych została uporządkowana według grup układwo narządowych zgodnie z terminologią MedDRA: często (1/100 do <1/10); niezbyt często (1/1 000 do <1/100); rzadko (1/10 000 do <1/1 000); bardzo rzadko (<1/10 000). W czasie leczenia ranitydyną stwierdzano występowanie poniższych działań niepożądanych. Zaburzenia wątroby i dróg żółciowych. Rzadko: przemijające zmiany aktywności enzymów wątrobowych. Bardzo rzadko: zapalenie wątroby przebiegające z żółtaczką lub bez żółtaczki. Zaburzenia żołądka i jelit. Niezbyt często: bóle brzucha, zaparcia, nudności (objawy te przeważnie przemijają podczas leczenia). Bardzo rzadko: ostre zapalenie trzustki, biegunka. Zaburzenia krwi i układu chłonnego. Bardzo rzadko: przemijające zmiany w obrazie krwi (zmniejszenie liczby leukocytów i płytek krwi, agranulocytoza, pancytopenia, niedokrwistość aplastyczna, czasami z częściowym lub całkowitym zahamowaniem czynności szpiku). Zaburzenia układu immunologicznego. Rzadko: reakcje nadwrażliwości, które występowały czasami po podaniu pojedynczej dawki leku (pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy, gorączka, skurcz oskrzeli, obniżenie ciśnienia krwi, ból w klatce piersiowej). Bardzo rzadko: wstrząs anafilaktyczny. Zaburzenia serca. Bardzo rzadko: bradykardia i blok przedsionkowo komorowy. Zaburzenia układu nerwowego. Bardzo rzadko: bóle głowy (czasami silne) i zawroty głowy, przemijające ruchy mimowolne. Zaburzenia psychiczne. Bardzo rzadko: pobudzenie, dezorientacja, depresja, omamy (zwłaszcza u pacjentów ciężko chorych i w podeszłym wieku). Zaburzenia oka. Bardzo rzadko: niewyraźne widzenie. Zaburzenia skóry i tkanki podskórnej. Rzadko: wysypka skórna. Bardzo rzadko: rumień wielopostaciowy, łysienie. Zaburzenia naczyń. Bardzo rzadko: zapalenie naczyń. Zaburzenia układu rozrodczego i piersi. Bardzo rzadko: ginekomastia i przemijająca impotencja u mężczyzn. Zaburzenia mięśniowo szkieletowe i tkanki łącznej. Bardzo rzadko: bóle stawów i mięśni. Zaburzenia nerek i dróg moczowych. Rzadko: zwiększenie stężenia kreatyniny w osoczu (zazwyczaj nieznaczne, wraca do normy podczas leczenia). Bardzo rzadko: ostre śródmiąższowe zapalenie nerek. Podmiot odpowiedzialny: ZF Polpharma S.A. Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu nr 20787 wydane przez MZ. Dodatkowych informacji o leku udziela: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, 00-728 Warszawa, tel. +48 22 364 61 00; fax. +48 22 364 61 02. www.polpharma.pl. Lek dostępny bez recepty. ChPL z dnia 04.12.2012 r. RAN-MAX/202/04-2013