Ubezpieczenia społeczne - Instytut Stosowanych Nauk Społecznych

Ubezpieczenia społeczne - Instytut Stosowanych Nauk Społecznych

Uniwers ytet Warszawski
Inst ytut Stosowan ych Nauk Społeczn ych
SYLLABUS
Ubezpieczenia społeczne
rok akademicki 2013/2014, semestr zimowy
piątek, 13.15-14.45 + 15.00-16.30
(4-godzinny blok zajęć w październiku i listopadzie 2013)
PROWADZĄCY: dr Magdalena Maria Arczewska
TYTUŁ ZAJĘĆ: Ubezpieczenia społeczne (Social security system)
RODZAJ ZAJĘĆ: obligatoryjne dla ścieżki IV. Zarządzanie kadrami
FORMA ZAJĘĆ: konwersatorium
TOK STUDIÓW: trzyletnie stacjonarne I stopnia
ROK STUDIÓW: II
SEMESTR: letni
LICZBA GODZIN DLA JEDNEJ GRUPY: 30
ECTS: 3
WYMAGANIA:
Ukończony kurs przedmiotu Polityka społeczna z elementami demografii
OPIS PRZEDMIOTU:
Celem przedmiotu jest przybliżenie studentom wiedzy z zakresu funkcjonowania systemu
ubezpieczenia społecznego w Polsce oraz zapoznanie ich z rozwiązaniami przyjętymi w
różnych krajach w zakresie zabezpieczania utraty dochodu będącej skutkiem wystąpienia
ryzyka socjalnego objętego ubezpieczeniem.
W ramach pierwszego modułu zajęć, studenci zapoznają się z rozwiązaniami w zakresie
ubezpieczenie emerytalnego, rentowego, chorobowego i wypadkowego przyjętymi w Polsce;
poznają uwarunkowania społeczne, ekonomiczne i demograficzne przyjętych rozwiązań oraz
źródła prawa regulującego ich funkcjonowanie. Przybliżona zostanie im ponadto kwestia
reformowania systemu ubezpieczeń społecznych w Polsce po 1989 roku.
W ramach drugiego modułu konwersatorium, studenci zdobędą wiedzę na temat ubezpieczeń
społecznych w aspekcie komparatywnym, poprzez udział w przygotowaniu prezentacji
odnoszących się do poszczególnych programów ubezpieczeniowych w wybranych krajach
(Niemcy, Wielka Brytania, Szwecja, Francja, Stany Zjednoczone). Podsumowaniem
konwersatorium będzie udział w debacie dotyczącej porównania tych rozwiązań z
mechanizmami obowiązującymi w Polsce oraz wskazania pożądanych kierunków reform.
EFEKTY UCZENIA SIĘ:
Student:
• Rozumie wartości, zasady i cele ubezpieczenia społecznego
1
• Analizuje demograficzne, ekonomiczne, prawne i społeczne uwarunkowania
ubezpieczeń społecznych w Polsce
• Wymienia kluczowe akty prawne regulujące funkcjonowanie systemu ubezpieczeń
społecznych w Polsce
• Rozumie znaczenie podstawowych pojęć, w tym składaka na ubezpieczenie społeczne,
świadczenie z ubezpieczenia społecznego, przedmiot ochrony ubezpieczeniowej,
wymiar i waloryzacja świadczenia z ubezpieczenia społecznego
• Wyjaśnia sposób finansowania ubezpieczenia społecznego w Polsce
• Przedstawia najistotniejsze rozwiązania w zakresie funkcjonowania ubezpieczenia
emerytalno-rentowego w Polsce
• Przedstawia najistotniejsze rozwiązania w zakresie funkcjonowania ubezpieczenia z
tytułu choroby i macierzyństwa w Polsce
• Przedstawia najistotniejsze rozwiązania w zakresie funkcjonowania ubezpieczenia
wypadkowego w Polsce
• Porównuje rozwiązania dotyczące ubezpieczenia na wypadek wystąpienia
poszczególnych ryzyk socjalnych w wybranych krajach
METODY I KRYTERIA OCENIANIA:
Najważniejszą formą weryfikacji i oceniania osiągniętych przez studenta efektów uczenia się
jest egzamin pisemny zawierający kilkanaście pytań otwartych. Student powinien wykazać się
umiejętnościami przedstawionymi w rubryce „efekty uczenia się”. Oznacza to w
szczególności znajomość zagadnień teoretycznych i podstaw funkcjonowania systemu
ubezpieczeń społecznych w Polsce oraz aspektów związanych ze wspólnotową koordynacją
tej dziedziny zabezpieczenia społecznego.
SPOSÓB ZALICZENIA:
Egzamin pisemny
Podstawą zaliczenia konwersatorium jest aktywny udział w zajęciach, w tym przygotowanie
prezentacji (praca indywidualna) oraz udział w debacie.
Za aktywne uczestnictwo w zajęciach student może otrzymać 1 punkt (maksymalnie 12
punktów). Prezentacja systemu zabezpieczenia społecznego danego kraju na zajęciach
oceniana jest w skali 0–5 punkty (każdy student oceniany jest indywidualnie). Za udział w
debacie można otrzymać do 3 punktów. Łącznie można otrzymać 20 punktów. Liczba
punktów otrzymana za uczestnictwo w konwersatorium ma wpływ na wynik egzaminu
(premia motywacyjna).
Dopuszczalne są dwie nieobecności na zajęciach (łącznie na czterech godzinach zajęć), przy
czym nieobecność skutkuje niemożliwością uzyskania punktów za aktywność na danych
zajęciach.
LITERATURA:
G. Ancyparowicz (red.): Otwarte Fundusze Emerytalne w systemie zabezpieczenia
społecznego 1999 – 2010, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2010
2
G. Ancyparowicz: „Co różni emeryturę klasyczną od kapitałowej?”, [w:] Tygodnik
Solidarność Nr 38/2012, cz. 1 – 3
E. Dziubińska-Lechnio, M. Kostrzewa, P. Kostrzewa E. Kowalczyk, E. Skowrońska:
Ubezpieczenia społeczne 2012. Seria Meritum, WoltersKluwer Polska- ABC, Warszawa 2012
M. Gersdorf, B. Gudowska (red.): Społeczne ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe.
Komentarz, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2012
J. Grzelińska-Darłak: Świadczenia z ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego, Gaskor,
Wrocław 2011
J. Hrynkiewicz (red.), Ubezpieczenie społeczne w Polsce-10 lat reformowania, Instytut
Stosowanych Nauk Społecznych, Warszawa 2011
J. Hrynkiewicz (red.): O sytuacji ludzi starszych, Rządowa Rada Ludnościowa, Warszawa
2012
I. Jędrasik-Jankowska: Pojęcia i konstrukcje prawne ubezpieczenia społecznego, LexisNexis,
Warszawa 2012
I. Jędrasik-Jankowska, K. Jankowska: Prawo do emerytury. Komentarz do ustaw z
orzecznictwem, LexisNexis, Warszawa 2011
Y. Jorens (ed.): 50 years of social security coordination. Past-present-future. Report of the
conference celebrating the 50th Anniversary of the European Coordination of Social Security,
Prague, 7 & 8 May 2009, European Commission Directorate-General for Employment, Social
Affairs and Equal Opportunities, Unit E.3, Manuscript completed in May 2009
M. Kawiński: Ubezpieczenia publiczne i prywatne w polityce społecznej. Skuteczność i
efektywność, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2011
J. Kucharczyk, E. Kuźmicz: Podnoszenie wieku emerytalnego – diagnoza potrzeb i
rekomendacje na przykładzie Polski i Niemiec, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2011
A. Mikulec: Efektywność systemów emerytalnych krajów UE i EFTA w latach 2005-2008,
[w:] Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu Nr 228/ 2011, s. 305-315
L. Oręziak: „OFE w Polsce – produkt ekspansji globalnych instytucji finansowych” [w:]
Polityka Społeczna Nr 11-12/2012
S. Pieńkowska-Kamieniecka: „System zabezpieczenia emerytalnego w Wielkiej Brytanii”,
[w:] Ubezpieczenia Społeczne Nr 3 (84) 2011
A. Pisulewski: „Oddziaływanie systemu emerytalnego na politykę fiskalną w Polsce”, [w:]
Polityka Społeczna Nr 7/ 2012
A. Siporska: „Reforma systemów emerytalnych w Europie Centralnej i Wschodniej”, [w:]
Ubezpieczenia Społeczne Nr 12/ 2011
3
J. Strusińska-Żukowska, B. Gudowska (red.): Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych.
Komentarz, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2011
P. Szukalski: Solidarność pokoleń: dylematy relacji międzypokoleniowych, Wydawnictwo
Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2012
K. Ślebzak: Ochrona emerytalnych praw nabytych, Oficyna, Warszawa 2009
B. Wagner, A. Malaka (red.): Ubezpieczenie chorobowe, Polskie Stowarzyszenie
Ubezpieczenia Społecznego, Iwonicz Zdrój 2010
A. Wiktorow: „Zmiany w ustawowym wieku emerytalnym w Europie: wnioski dla Polski”,
[w:] Ubezpieczenia Społeczne Nr 11/ 2011
A. Wiktorow: „Problemy waloryzacji emerytur i rent w Polsce”, [w:] Ubezpieczenia
Społeczne Nr 3/2012
J. Witkowski: „Nowelizacja przepisów emerytalnych”, [w:] Serwis Prawno-Pracowniczy
2012, Nr 29/30
J. Wratny, M. B. Rycak (red.): Prawo pracy w świetle procesów integracji europejskiej:
księga jubileuszowa Profesor Marii Matey-Tyrowicz, WoltersKluwer Polska, Warszawa 2011
A. Wypych-Żywicka: Leksykon prawa ubezpieczeń społecznych. 100 podstawowych pojęć,
Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2009
M. Żukowski, A. Malaka (red.): Wiek emerytalny, Polskie Stowarzyszenie Ubezpieczenia
Społecznego, Kazimierz Dolny 2012
SZCZEGÓŁOWY PROGRAM ZAJĘĆ:
Moduł I. Ubezpieczenia społeczne w Polsce
04.10.13.
Ubezpieczenie społeczne jako metoda realizacji idei zabezpieczenia społecznego
• W. Szubert: Ubezpieczenie społeczne. Zarys systemu, PWN, Warszawa 1987, s. 9 – 24
(rozdział I. Geneza i ogólne tendencje rozwojowe ubezpieczenia społecznego)
• M. Kawiński: Ubezpieczenia publiczne i prywatne w polityce społecznej. Skuteczność i
efektywność, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2011, s. 48 – 75 (rozdział 2.
Metoda ubezpieczenia w systemie zabezpieczenia społecznego)
Ubezpieczenie emerytalne w Polsce
Literatura
•
I. Jędrasik-Jankowska: Pojęcia i konstrukcje prawne ubezpieczenia społecznego,
LexisNexis, Warszawa 2012, s. 189 – 198 (rozdział I. Ryzyko emerytalne)
4
• L. Oręziak: „OFE w Polsce – produkt ekspansji globalnych instytucji finansowych”
[w:] Polityka Społeczna Nr 11-12/2012, s. 5 –13
• M. Rymsza: Redystrybucyjna i więziotwórcza funkcja ubezpieczenia społecznego a
ewolucja systemu emerytalnego w Polsce, [w] Hrynkiewicz J.(red.), Ubezpieczenie
społeczne w Polsce-10 lat reformowania, Instytut Stosowanych Nauk Społecznych,
Warszawa 2011, s. 295 – 312
11.10.13.
Ubezpieczenie rentowe w Polsce
• I. Jędrasik-Jankowska: Pojęcia i konstrukcje prawne ubezpieczenia społecznego,
LexisNexis, Warszawa 2012, s. 273 – 289 (rozdział XIX. Rodzaje ryzyka w
ubezpieczeniu rentowym)
• A. Wilmowska-Pietruszyńska: Kierunki reformowania ubezpieczenia rentowego.
Ryzyko niezdolności do pracy, [w] Hrynkiewicz J.(red.), Ubezpieczenie społeczne w
Polsce-10 lat reformowania, Instytut Stosowanych Nauk Społecznych, Warszawa
2011, s. 237 – 257
Ubezpieczenie chorobowe w Polsce
Literatura
• J. Jończyk: Ryzyko pracodawcy związane z chorobą pracownika, [w:] B. Wagner, A.
Malaka (red.): Ubezpieczenie chorobowe, Polskie Stowarzyszenie Ubezpieczenia
Społecznego, Iwonicz Zdrój 2010, s. 7 - 15
• E. Dziubińska-Lechnio, M. Kostrzewa, P. Kostrzewa E. Kowalczyk, E. Skowrońska:
Ubezpieczenia społeczne 2012. Seria Meritum, WoltersKluwer Polska- ABC,
Warszawa 2012, s. 400 – 451 (rozdział II. Świadczenia z ubezpieczenia chorobowego
w razie choroby i macierzyństwa: pkt. 2. Zasiłek chorobowy, pkt. 5. Zasiłek
macierzyński)
Ubezpieczenie wypadkowe w Polsce
Literatura
• E. Dziubińska-Lechnio, M. Kostrzewa, P. Kostrzewa E. Kowalczyk, E. Skowrońska:
Ubezpieczenia społeczne 2012. Seria Meritum, WoltersKluwer Polska- ABC,
Warszawa 2012, s. 1360 – 1378 (rozdział XV. Świadczenia z ubezpieczenia
wypadkowego: pkt. 1. Zakres podmiotowy ustawy wypadkowej, pkt. 2. Zakres
przedmiotowy ustawy wypadkowej, pkt. 3 Rodzaje wypadków, pkt. 4. Elementy
definicji wypadków)
• J. Grzelińska-Darłak: Świadczenia z ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego,
Gaskor, Wrocław 2011, s. 186 – 239 (część II. Świadczenia z ubezpieczenia
wypadkowego: pkt. 6. Zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjne z
ubezpieczenia wypadkowego, pkt. 7. Jednorazowe odszkodowanie, pkt. 8. Inne
świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego)
18.11.13.
Reformy systemu ubezpieczeń społecznych w Polsce po 1989 roku - debata
5
• J. Hrynkiewicz: Reformowanie systemu zabezpieczenia społecznego w Polsce po 1989
roku, [w] Hrynkiewicz J.(red.), Ubezpieczenie społeczne w Polsce-10 lat
reformowania, Instytut Stosowanych Nauk Społecznych, Warszawa 2011, s. 339- 356
• G. Uścińska: Zabezpieczenie społeczne w Polsce. Problemy do rozwiązania, [w:] M.
Księżopolski, B. Rysz-Kowalczyk, C. Żołędowski (red.): Polityka społeczna w
kryzysie, IPS UW, Warszawa 2009, s. 263–273
• T. Szumlicz: Reforma systemu zabezpieczenia społecznego: ku rozwiązaniom
ubezpieczeniowym, [w:] M. Rymsza (red.): Reformy społeczne. Bilans dekady, Instytut
Spraw Publicznych, Warszawa 2004, s. 51 - 82
25.10.13.
Szczególne zasady koordynacji stosowane w świadczeniach z tytułu ubezpieczenia
społecznego w ramach Unii Europejskiej
• T. Bińczycka-Majewska: Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego w UE na
progu XXI w., [w:] J. Wratny, M. B. Rycak (red.): Prawo pracy w świetle procesów
integracji europejskiej: księga jubileuszowa Profesor Marii Matey-Tyrowicz, Wolters
Kluwer Polska, Warszawa 2011, s. 159-176
• S. Roberts: A short history of social security coordination, [w:] Y Jorens: 50 years of
Social Security Coordination. Past – Present – Future, the European Commission,
May 2009, s. 8-28
Moduł II. Ubezpieczenia społeczne w perspektywie porównawczej
Prezentacje porównawcze dotyczące poszczególnych programów ubezpieczeniowych w
wybranych krajach
Celem prezentacji jest przedstawienie, w jaki sposób funkcjonują w wybranych krajach
poszczególne systemy ubezpieczenia społecznego (Niemcy, Wielka Brytania, Szwecja,
Francja, Stany Zjednoczone). Każde zajęcia w ramach tego modułu składają się z dwóch
części – prezentacji oraz dyskusji, której celem jest podsumowanie oraz porównanie
omówionych rozwiązań w odniesieniu do Polski.
Plan prezentacji i pracy pisemnej
1. Historia i powstanie ubezpieczenia na wypadek danego ryzyka w poszczególnych
krajach
2. Uwarunkowania społeczne, demograficzne, ekonomiczne i prawne objęcia danego
ryzyka socjalnego ubezpieczeniem w poszczególnych krajach
3. Cechy charakterystyczne oraz szczegółowe rozwiązania przyjęte w poszczególnych
krajach
4. Nierozwiązane problemy
5. Współczesne reformy i ich przyczyny
6. Rozwiązania dotyczące danego ryzyka w poszczególnych krajach a perspektywa
Polski – podobieństwa, różnice, wyzwania.
08.11.13.
Ubezpieczenie emerytalne
6
Ubezpieczenie rentowe
Ubezpieczenie chorobowe i macierzyńskie
15.11.13.
Ubezpieczenie wypadkowe i ubezpieczenie od bezrobocia
Ubezpieczenie pielęgnacyjne w Niemczech (z uwagi na brak perspektywy porównawczej,
plan pracy zostanie odpowiednio zmodyfikowany)
7