PODATEK I JEGO ELEMENTY Podatek — danina, świadczenie

PODATEK I JEGO ELEMENTY
Podatek — danina, świadczenie pieniężne na rzecz podmiotu prawa publicznego (państwo, samorząd)
mające charakter ogólny, zasadniczy, przymusowy, bezzwrotny, nieodpłatny i jednostronnie ustanowiony,
pobierany w zasadzie od podmiotów niepaństwowych.
W warunkach współczesnej gospodarki nie funkcjonują podatki w naturze.
Opłata różni się od podatku tym, że ma charakter odpłatny.
W przypadku tzw. opodatkowania np. mieszkańców danej parafii itp. nie mamy do czynienia tak naprawdę z
podatkiem, ale z darowizną, zbiórką publiczną.
Stałe elementy podatku:
• zasadniczość — dostarczanie środków pieniężnych państwu
• przymusowość — niepłacenie podatków jest przestępstwem skarbowym, zamieszkiwanie na terytorium
danego państwa lub prowadzenie tu interesów powoduje ze swej istoty powstanie obowiązku
podatkowego
• nieodpłatność — nie jest to świadczenie, za które coś konkretnie otrzymujemy (inaczej niż przy opłacie,
chociażby za czynności cywilnoprawne)
• bezzwrotność — pobrany podatek wcale nie musi z powrotem trafić w postaci jakichkolwiek świadczeń
do podatnika
• ogólność — obowiązek podatkowy dotyczy każdego w taki sam sposób (obowiązują nas te same normy
prawne)
Zmienne elementy podatku (te, które różnicują poszczególne podatki):
1. podmiot
a) podmiotem czynnym jest państwo lub samorząd (ono ustanawia i pobiera podatki, zachowuje się
zatem w sposób aktywny)
b) podmiotami biernymi są:
i)
podatnik (osoba fiz. lub jednostka organizacyjna zobowiązana do płacenia podatku
ii) płatnik (pośrednik między podatnikiem a podmiotem czynnym, zobowiązany do obliczenia,
pobrania i wpłacenia należnego podatku — np. ZUS przy rencie)
iii) inkasent (pośrednik pobierający i wpłacający podatek, który oblicza podmiot czynny — np.
sołtys na wsi)
2. przedmiot — to, co podlega opodatkowaniu; może to być zwierzę (pies), rzecz (nieruchomość) lub
zjawisko (przychody, przeniesienie własności)
3. podstawa — skonkretyzowany przedmiot opodatkowania np. co do wielkości, wartości, liczby:
> w przypadku nieruchomości jej powierzchnia, powierzchnia użytkowa, wartość
amortyzacyjna
> w przypadku psa jest pies
4. stawki — współczynniki określające wysokość podatku w stosunku do podstawy opodatkowania
a) stałe albo zmienne (tu mamy do czynienia ze skalą zróżnicowaną)
b) kwotowe (stała kwota) lub procentowe (np. 23%, 18%)
5. skala — zbiór stawek podatkowych danego podatku
a) proporcjonalna (liniowa) — przy każdej wysokości podstawy opodatkowania mamy tę samą stawkę
b) progresywna — należność podatkowa rośnie szybciej niż podstawa opodatkowania (ma to miejsce
np. w PIT)
6. zwolnienia
a) przedmiotowe (dane zjawisko, rzecz itp. nie podlega opodatkowaniu)
b) podmiotowe (dany podmiot – osoba itp. nie jest opodatkowany; w CIT np. Skarb Państwa czy NBP)
7. ulgi i zwyżki podatkowe
a) ulga polega na tym, że wyłącza się określone wartości z podstawy opodatkowania lub obniża się
stawki podatkowych
b) zwyżka często ma charakter sankcyjny, polega na tym, że pewne kategorie podatników zostają
opodatkowane w sposób wyższy niż normalnie (np. swego czasu tzw. „bykowe” – polegające na tym, że
na kawalerów nakładano wyższy podatek)
Klasyfikacja podatków:
1. ze względu na to, czyim są dochodem:
a) państwowe
np. PIT, CIT
2. ze względu na to, od kogo są pobierane:
a) od osób fizycznych
b) samorządowe
np. podatek od nieruchomości,
rolny, leśny
b) od jednostek organizacyjnych
— w tym od osób prawnych
3. ze względu na charakter:
a) rzeczowe
b) osobiste
4. ze względu na to, czy występuje rozszczepienie podatników na formalnego i rzeczywistego:
a) bezpośrednie
b) pośrednie
np. VAT i akcyza
5. ze względu na okoliczności ustanowienia i pobierania:
a) zwyczajne
b) nadzwyczajne
6. ze względu na źródło ich poboru:
a) związane z ogólnie pojmowanym przepływem b) majątkowe
środków pieniężnych
— na etapie tworzenia
— na etapie
— od substancji
— od zmian w
wydatkowania
substancji posiadania
posiadania
>> przychodowe >>
np. od
np. od spadków
np. karta dochodowe (konsumpcyjne)
np.
VAT
i
nieruchomości,
i darowizn
np.
podatkowa
akcyza
środków
PIT,
transportowych
CIT