Charakterystyka europejskich konsumentów ĝywnoĂci ekologicznej
Transkrypt
Charakterystyka europejskich konsumentów ĝywnoĂci ekologicznej
Problemy ZarzÈdzania, vol. 14, nr 1 (58), t. 2: 100 – 108 ISSN 1644-9584, © Wydziaï ZarzÈdzania UW DOI 10.7172/1644-9584.58.7 Charakterystyka europejskich konsumentów ĝywnoĂci ekologicznej – motywy, dziaïania ib implikacje Nadesïany: 07.12.15 | Zaakceptowany do druku: 02.03.16 Dominika ¥rednicka-Tober*, Renata Kazimierczak**, Ewelina Hallmann*** W pracy dokonano analizy motywów oraz charakterystyki profilu europejskiego konsumenta ĝywnoĂci ekologicznej, wykorzystujÈc dostÚpne dane literaturowe. Zgodnie zbwynikami dotychczas opublikowanych badañ konsumenci ĝywnoĂci ekologicznej sÈ m.in. lepiej wyksztaïceni oraz bardziej aktywni fizycznie wb porównaniu zb tymi, którzy deklarujÈ brak zainteresowania ĝywnoĂciÈ ekologicznÈ. CharakteryzujÈ siÚ ponadto sposobem ĝywienia bardziej zbliĝonym do obowiÈzujÈcych zaleceñ, wykazujÈ istotnie mniejsze prawdopodobieñstwo nadwagi ibotyïoĂci, abtakĝe rzadziej siÚgajÈ po wyroby tytoniowe. WĂród motywów zakupu ĝywnoĂci ekologicznej dominujÈ kolejno wzglÚdy zdrowotne, troska ob Ărodowisko naturalne, dobrostan zwierzÈt oraz poszukiwanie poĝÈdanych walorów smakowych. Sïowa kluczowe: konsument, ĝywnoĂÊ ekologiczna, ekologizacja konsumpcji, rynek produktów ekologicznych, zrównowaĝona dieta, zrównowaĝony system ĝywnoĂciowy. European Organic Food Consumers: Motives, Actions andb Implications Submited: 07.12.15 | Accepted: 02.03.16 The aim of the study was to analyze the motives and to characterize the profile of European organic food consumer using available literature data. According to the research published so far, organic food consumers are, e.g., better educated and more physically active compared to those who declare no interest in organic foods. They also exhibit nutritional patterns more closely adhering to current dietary guidelines, and show lower probability of overweight and obesity. Most of them do not smoke. Among the reasons to buy organic food, most of the consumers mention health in the first place, followed by the environmental aspects, animal welfare and taste. Keywords: consumer, organic food, greening of consumption, organic food market, sustainable diet, sustainable food system. JEL: Q19, D11, P46 * Dominika ¥rednicka-Tober – dr inĝ., Szkoïa Gïówna Gospodarstwa Wiejskiego wbWarszawie, Wydziaï Nauk ob ¿ywieniu Czïowieka ib Konsumpcji, Katedra ¿ywnoĂci Funkcjonalnej, Ekologicznej ib Towaroznawstwa, Zakïad ¿ywnoĂci Ekologicznej. ** Renata Kazimierczak – dr inĝ., Szkoïa Gïówna Gospodarstwa Wiejskiego wbWarszawie, Wydziaï Nauk ob¿ywieniu Czïowieka ibKonsumpcji, Katedra ¿ywnoĂci Funkcjonalnej, Ekologicznej ibTowaroznawstwa, Zakïad ¿ywnoĂci Ekologicznej. *** Ewelina Hallmann – dr hab., Szkoïa Gïówna Gospodarstwa Wiejskiego wbWarszawie, Wydziaï Nauk ob¿ywieniu Czïowieka ibKonsumpcji, Katedra ¿ywnoĂci Funkcjonalnej, Ekologicznej ibTowaroznawstwa, Zakïad ¿ywnoĂci Ekologicznej. Adres do korespondencji: SGGW, Zakïad ¿ywnoĂci Ekologicznej, ul. Nowoursynowska 159C, 02-776bWarszawa; e-mail: [email protected]. Charakterystyka europejskich konsumentów ĝywnoĂci ekologicznej – motywy, dziaïania ib implikacje 1. Wprowadzenie Obserwowana dziĂ globalna westernizacja sposobu ĝywienia ma ogromny wpïyw na wielkoĂÊ ib strukturÚ konsumpcji, Ărodowisko naturalne, funkcjonowanie spoïecznoĂci, ab takĝe zdrowie indywidualnych jednostek (Tilman ib Clark, 2014). Konsument ib jego wybory majÈ wb tym procesie kluczowe znaczenie (Kearney, 2010). Socjokulturowe aspekty konsumpcji ĝywnoĂci, czynniki je warunkujÈce oraz zachowania ĝywieniowe konsumentów sÈ waĝnymi determinantami stopnia zrównowaĝenia systemu ĝywnoĂciowego (FAO, 2012). Wobec rosnÈcej liczby ludzi na Ziemi ib zwiÈzanych zb tym wyzwañ dotyczÈcych wyĝywienia ludnoĂci ibzanieczyszczenia Ărodowiska znalezienie wzorców, które wspieraïyby zrównowaĝony system ĝywnoĂciowy, ab nastÚpnie ich upowszechnienie jest obecnie przedmiotem zainteresowania oraz dÈĝeniem polityków ib naukowców na caïym Ăwiecie. Wedïug definicji Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Wyĝywienia ib Rolnictwa (FAO) zrównowaĝona dieta to taka, która nie wywiera negatywnego wpïywu na Ărodowisko naturalne, przyczynia siÚ do ochrony bioróĝnorodnoĂci ib ekosystemów, do zapewnienia bezpieczeñstwa ĝywnoĂciowego ibbezpieczeñstwa ĝywnoĂci, abtakĝe zdrowia obecnych ibprzyszïych pokoleñ, jest akceptowalna spoïecznie, dostÚpna dla wszystkich, produkowana zb zachowaniem zasad sprawiedliwego handlu (fair trade), zapewnia pokrycie zapotrzebowania na niezbÚdne skïadniki odĝywcze ib pozwala na optymalnÈ eksploatacjÚ naturalnych zasobów (FAO, 2012). Dieta oparta na ĝywnoĂci ekologicznej, produkowanej wedïug ĂciĂle zdefiniowanych, miÚdzynarodowych standardów ib regulacji, jest jednym zbprzykïadów, który mógïby wpisywaÊ siÚ wbideÚ zrównowaĝonego systemu ĝywnoĂciowego. Przemawia za tym m.in. ograniczony wpïyw ekologicznego systemu produkcji rolniczej na Ărodowisko naturalne (Gomiero, Pimentel ib Paoletti, 2011), stwierdzone wb opublikowanych wb ostatnich latach badaniach naukowych róĝnice dotyczÈce stanu zdrowia konsumentów ĝywnoĂci ekologicznej ib konwencjonalnej (Bradbury ib in., 2014; Torjuen ib in., 2014), ale takĝe specyficzna charakterystyka konsumentów produktów ekologicznych (Kesse-Guyot ib in., 2013; Strassner ib in. 2015). Celem niniejszej pracy byïo dokonanie analizy motywów oraz okreĂlenie profilu europejskiego konsumenta ĝywnoĂci ekologicznej na podstawie dostÚpnych danych literaturowych. Precyzyjne okreĂlenie profilu konsumenta ĝywnoĂci ekologicznej, jego motywów oraz dziaïañ moĝe sïuĝyÊ nie tylko dalszemu rozwojowi rynku produktów ekologicznych, ale przede wszystkim wytworzeniu mechanizmów promowania ekologizacji konsumpcji jako jednego zbelementów szeroko pojÚtego zrównowaĝonego stylu ĝycia, sïuĝÈcego ochronie Ărodowiska ib zapewnieniu zdrowia ludzi. Problemy ZarzÈdzania vol. 14, nr 1 (58), t. 2, 2016 101 Dominika ¥rednicka-Tober, Renata Kazimierczak, Ewelina Hallmann 2. Zasady produkcji ib Ăwiatowy rynek ĝywnoĂci ekologicznej Warzywa ib owoce wb gospodarstwach ekologicznych uprawiane sÈ bez zastosowania chemicznych Ărodków ochrony roĂlin, nawozów syntetycznych oraz organizmów modyfikowanych genetycznie. JednoczeĂnie rolnicy ekologiczni korzystajÈ zb naturalnych nawozów, mechanicznych ib biologicznych metod ochrony przed chwastami ib szkodnikami, ab takĝe metod uprawy opartych na zróĝnicowanym pïodozmianie. W ekologicznym chowie zwierzÈt waĝnym aspektem jest dbaïoĂÊ ob ich dobrostan. Jednym zb priorytetów ekologicznej produkcji rolniczej jest ochrona bioróĝnorodnoĂci oraz ograniczenie negatywnego wpïywu rolnictwa na Ărodowisko naturalne. Gospodarstwa ekologiczne poddawane sÈ kontroli przez akredytowane jednostki certyfikujÈce, ab ich produkty sÈ odpowiednio znakowane, dziÚki czemu konsumenci mogÈ mieÊ pewnoĂÊ co do pochodzenia ib sposobu produkcji nabywanej przez nich ĝywnoĂci (RozporzÈdzenie Rady WE 834/2007). Te oraz wiele innych zasad ekologicznej produkcji rolniczej sprawiïy, ĝe zyskuje ona zaufanie coraz szerszego grona konsumentów na caïym Ăwiecie. W efekcie rolnictwo ekologiczne jest obecnie praktykowane przez blisko 2b miliony rolników wb 170 spoĂród 227 pañstw Ăwiata (w tym przez blisko 335 tysiÚcy rolników we wszystkich 47 krajach europejskich), ïÈcznie na obszarze liczÈcym ponad 43 miliony hektarów (z czego 27% znajduje siÚ wb Europie), ab rynek produktów ekologicznych jest jednym zb najbardziej dynamicznie rozwijajÈcych siÚ rynków ĝywnoĂciowych na Ăwiecie, ze sprzedaĝÈ globalnÈ przekraczajÈcÈ 60 miliardów dolarów rocznie (FiBL ibIFOAM, 2015). Powierzchnia ekologicznych uĝytków rolnych wzrosïa prawie czterokrotnie od 1999 r. StanowiÈ one dziĂ zaledwie 1% wszystkich uĝytków rolnych na Ăwiecie, ale ich udziaï wb ogólnej powierzchni rolniczej Unii Europejskiej wynosi blisko 6%, ab sÈ kraje, wb których te wartoĂci zostaïy znacznie przekroczone (Lichtenstein 36,3%, Austria 19,5%, Szwecja 16,3%, Estonia 16%, Szwajcaria 12,2%, Czechy 11,2%, otwa 11%, Wïochy 10,3%). NajwiÚkszy udziaï wb globalnej sprzedaĝy ĝywnoĂci ekologicznej majÈ obecnie Stany Zjednoczone (24,3 mld euro), Niemcy (7,6 mld euro), Francja (4,4 mld euro) ibChiny (2,4 mld euro). PorównujÈc kontynenty, na pierwszym miejscu jest Ameryka Póïnocna (26,7 mld euro), ab zaraz za niÈ Europa (24,3bmld euro). W Polsce rynek ĝywnoĂci ekologicznej osiÈga wartoĂÊ bliskÈ 150b mln euro. Wzrost rynku obserwuje siÚ we wszystkich krajach, dla których dostÚpne sÈ dane dotyczÈce wielkoĂci sprzedaĝy ĝywnoĂci ekologicznej, zbrekordowymi wynikami Szwajcarii (12% rocznie) oraz USA (11% rocznie). Wedïug danych zb2013 r. najwiÚksze wydatki na ĝywnoĂÊ ekologicznÈ ponosili Szwajcarzy (210 euro/osobÚ/rok), Duñczycy (163beuro) ibmieszkañcy Luksemburga (157 euro). Po uwzglÚdnieniu parytetu siïy nabywczej na pierwszym miejscu jest nadal Szwajcaria, natomiast na drugim Luksemburg. Duĝo na 102 DOI 10.7172/1644-9584.58.7 Charakterystyka europejskich konsumentów ĝywnoĂci ekologicznej – motywy, dziaïania ib implikacje ĝywnoĂÊ ekologicznÈ wydajÈ równieĝ Austriacy (127 euro na osobÚ rocznie), Szwedzi (106 euro) oraz Niemcy (93 euro). Wedïug Organic Data Network Survey przeciÚtny Polak wydaje na ĝywnoĂÊ ekologicznÈ zaledwie 3 euro rocznie (FiBL ib IFOAM, 2015). JeĂli chodzi obudziaï produktów ekologicznych wbcaïkowitym rynku ĝywnoĂci wb poszczególnych krajach, wb czoïówce sÈ Dania (8%), Szwajcaria (6,9%), Austria (6,5%), USA (4,3%), Szwecja (4,3%) ib Niemcy (3,7%). W Polsce udziaï produktów ekologicznych wb ogólnej sprzedaĝy ĝywnoĂci przekroczyï 0,2%, podobnie jak wb takich krajach, jak Portugalia, Litwa, otwa ib Sïowacja (FiBL ib IFOAM, 2015). Naleĝy podkreĂliÊ, ĝe poza krajami zachodnioeuropejskimi ibskandynawskimi, wbktórych rynek produktów ekologicznych zyskaï juĝ znaczÈcÈ pozycjÚ, coraz wiÚksze znaczenie zaczynajÈ mieÊ kraje Europy Wschodniej ib¥rodkowej, wbtym Polska, gdzie rynek ten jest jeszcze wb poczÈtkowej fazie rozwoju, jednak obserwuje siÚ rosnÈce zainteresowanie ĝywnoĂciÈ ekologicznÈ. 3. Motywy zakupu ĝywnoĂci ekologicznej W wielu krajach, wbtym wbPolsce, obserwuje siÚ wzrost zainteresowania ĝywnoĂciÈ ekologicznÈ wĂród coraz liczniejszych ib bardziej róĝnorodnych grup spoïecznych. Jest to efektem m.in. zmian zachodzÈcych wb systemach wartoĂci konsumentów. ZmieniajÈce siÚ dynamicznie oczekiwania wspóïczesnych nabywców ĝywnoĂci – wb stosunku nie tylko do produktów ib ich cech (np. sensorycznych czy prozdrowotnych), ale równieĝ do poziomu cen oraz dostÚpnych kanaïów sprzedaĝy – stanowiÈ wyzwanie dla rynku ĝywnoĂci ekologicznej, szczególnie wb krajach, gdzie dopiero zaczÈï siÚ on ksztaïtowaÊ. WĂród motywów zakupu ĝywnoĂci ekologicznej na pierwszym miejscu respondenci wymieniajÈ wzglÚdy zdrowotne (Arvola ib in., 2008; Hassan, Monier-Dilhan, Nichele ibSimioni, 2009; Wier, O’Doherty Jensen, Andersen ibMillock, 2008; ¿akowska-Biemans, 2009). SÈ gotowi zapïaciÊ wyĝszÈ cenÚ za produkty ekologiczne, postrzegajÈc je jako bardziej naturalne, charakteryzujÈce siÚ wyĝszÈ wartoĂciÈ odĝywczÈ ib pozbawione niebezpiecznych toksyn, abwbefekcie pozytywnie wpïywajÈce na ich zdrowie ibsamopoczucie. W Kanadzie 89% konsumentów wybór ĝywnoĂci ekologicznej wiÈĝe zbdbaïoĂciÈ obprawidïowy sposób ĝywienia ibobzdrowie (Kesse-Guyot ibin., 2013). Wedïug Kesse-Guyot ib in. (2013) konsumenci francuscy kupujÈcy ĝywnoĂÊ ekologicznÈ postrzegajÈ jÈ takĝe jako lepszÈ dla ich zdrowia ib Ărodowiska. Ci natomiast, którzy nie decydujÈ siÚ na zakup produktów rolnictwa ekologicznego, dzielÈ siÚ na trzy grupy: (1) tych, którzy nie sÈ zainteresowani tymi produktami, (2) celowo ich unikajÈ lub (3) uznajÈ, ĝe cena tych produktów jest zbyt wysoka. SpoĂród 566 holenderskich konsumentów ĝywnoĂci ekologicznej jako motywy wyboru tej ĝywnoĂci 85% wskazaïo zdrowie, 73%b Ărodowisko naturalne, 65% dbaïoĂÊ ob dobrostan zwierzÈt oraz smak. Problemy ZarzÈdzania vol. 14, nr 1 (58), t. 2, 2016 103 Dominika ¥rednicka-Tober, Renata Kazimierczak, Ewelina Hallmann 40% respondentów deklarowaïo ponadto, ĝe powodem zainteresowania ĝywnoĂciÈ ekologicznÈ byï juĝ istniejÈcy problem zdrowotny (van de Vijver ib van Vliet, 2012). Takĝe polscy konsumenci wybór ĝywnoĂci ekologicznej uzasadniajÈ najczÚĂciej dbaïoĂciÈ ob zdrowie oraz przekonaniem ob braku szkodliwych substancji oraz organizmów modyfikowanych genetycznie wbproduktach ekologicznych. Kolejnymi istotnymi czynnikami sÈ dla nich walory smakowe oraz zawartoĂÊ skïadników odĝywczych (Olech ib Kuboñ, 2015; ¿akowska-Biemans, 2011). Troska obĂrodowisko naturalne oraz dobrostan zwierzÈt zyskujÈ takĝe na znaczeniu jako motywy podejmowania decyzji wbsferze konsumpcji, wb tym takĝe produktów ekologicznych (¿akowska-Biemans, 2011). W najmniejszym stopniu na decyzjÚ konsumentów dotyczÈcÈ zakupu ĝywnoĂci ekologicznej wpïywajÈ kwestie spoïeczne, na przykïad wspieranie rozwoju polskiej wsi. Z badañ ¿akowskiej-Biemans (2011) wynika, ĝe na zainteresowanie ĝywnoĂciÈ ekologicznÈ wĂród Polaków wpïywajÈ takie czynniki, jak (1)bzdrowie, prawidïowe ĝywienie, zainteresowanie dietami, (2) poszukiwanie smaków zb dzieciñstwa oraz (3) otwartoĂÊ na nowe produkty ĝywnoĂciowe. ¿akowska-Biemans zauwaĝa, ĝe konsumenci zainteresowani prawidïowym odĝywianiem poszukujÈ takich produktów, jak nasiona czy kieïki, które moĝna nabyÊ wb sklepach zb tzw. zdrowÈ ĝywnoĂciÈ, oferujÈcych równieĝ produkty ekologiczne. Droga do konsumpcji ĝywnoĂci ekologicznej wiedzie wiÚc wb ich przypadku od potrzeby tzw. zdrowego ĝywienia. Podobna sytuacja dotyczy na przykïad wegetarian, którzy do tych samych sklepów oferujÈcych „zdrowÈ ĝywnoĂÊ” trafiajÈ wb poszukiwaniu alternatywnych dla miÚsa ěródeï biaïka. Wielu uczestników cytowanych badañ poszukiwaïo równieĝ ĝywnoĂci ekologicznej zbpowodów juĝ istniejÈcych problemów zdrowotnych, m.in. zwiÈzanych zb alergiÈ. Motyw okreĂlany jako poszukiwanie smaków zb dzieciñstwa dotyczy przede wszystkim osób wychowanych wb niewielkich miejscowoĂciach oraz osób starszych, które poszukujÈc ĝywnoĂci „naturalnej” trafiajÈ na produkty ekologiczne. Autorzy badañ podkreĂlajÈ równieĝ, ĝe zainteresowanie ĝywnoĂciÈ ekologicznÈ zwiÈzane jest czÚsto zbfazÈ ĝycia rodziny – wraz zb pojawieniem siÚ wb rodzinie dzieci ib chÚciÈ zapewnienia im dostÚpu do ĝywnoĂci wysokiej jakoĂci pojawia siÚ zainteresowanie produktami ekologicznymi (¿akowska-Biemans, 2011). Autorzy badañ dotyczÈcych polskiego rynku ĝywnoĂci ekologicznej zwracajÈ uwagÚ, ĝe dla konsumentów koncepcja ekologicznej produkcji ĝywnoĂci jest bardzo bliska koncepcji wytwarzania ĝywnoĂci tradycyjnej ib wiÈĝe siÚ m.in. zb dÈĝeniem do skrócenia ïañcucha produkcji oraz dystrybucji (Olech ib Kuboñ, 2015; ¿akowska-Biemans, 2011). CzÚsto ĝywnoĂÊ ekologiczna bywa równieĝ utoĝsamiana zb ĝywnoĂciÈ kupowanÈ bezpoĂrednio. Konsumenci obdarzajÈ zaufaniem sprawdzone, bezpoĂrednie miejsca sprzedaĝy, zapewniajÈce ich zdaniem dostÚp do ĝywnoĂci ob atrybutach odpowiadajÈcych ĝywnoĂci ekologicznej. Co wiÚcej, nie tylko miejsce sprzedaĝy, ale 104 DOI 10.7172/1644-9584.58.7 Charakterystyka europejskich konsumentów ĝywnoĂci ekologicznej – motywy, dziaïania ib implikacje teĝ struktura asortymentu moĝe byÊ czynnikiem wpïywajÈcym na decyzjÚ ob zakupie ĝywnoĂci ekologicznej. W wielu prowadzonych dotychczas badaniach nie dokonywano rozróĝnienia pomiÚdzy motywami iboczekiwaniami regularnych oraz okazjonalnych konsumentów ĝywnoĂci ekologicznej. Jako ĝe okazjonalni konsumenci stanowiÈ waĝnÈ grupÚ docelowÈ dziaïañ zmierzajÈcych do dalszej ekologizacji konsumpcji ib rozwoju rynku ĝywnoĂci ekologicznej, Midmore, Francois ibNess (2011) dokonali analizy motywów tej grupy konsumentów wbEuropie. Ich badania wykazaïy istotne róĝnice miÚdzy konsumentami regularnymi ibokazjonalnymi, zarówno jeĂli chodzi obmotywy, jak ibpostrzeganie ĝywnoĂci ekologicznej – przekonania dotyczÈce jej jakoĂci, bezpieczeñstwa ib innych wartoĂci. Badania objÚïy 5500 konsumentów wb6 krajach europejskich (Francji, Niemczech, Grecji, Wïoszech, Szwajcarii, Wielkiej Brytanii). 4. Charakterystyka konsumentów ĝywnoĂci ekologicznej Jak juĝ wspomniano, szczegóïowa analiza czynników warunkujÈcych popyt na produkty ekologiczne – zb uwzglÚdnieniem profilu konsumentów zainteresowanych nabywaniem tych produktów, ich stylu ĝycia, wartoĂci iboczekiwañ – moĝe sïuĝyÊ nie tylko dalszemu rozwojowi rynku produktów ekologicznych, ale przede wszystkim wytworzeniu mechanizmów promowania ekologizacji konsumpcji, która jest jednym zbelementów szeroko pojÚtego zrównowaĝonego stylu ĝycia, sïuĝÈcego ochronie Ărodowiska ibzapewnieniu zdrowia ludzi. Wraz zbrozwojem rynku produktów ekologicznych pojawiïo siÚ wiele badañ majÈcych na celu analizÚ wspomnianych cech oraz postaw konsumentów ĝywnoĂci ekologicznej. We Francji przeprowadzono najwiÚksze dotychczas badania kohortowe obejmujÈce ponad 54 tysiÈce uczestników, majÈce na celu ocenÚ profilu socjodemograficznego, stylu ĝycia, sposobu ĝywienia oraz wybranych cech antropometrycznych konsumentów ĝywnoĂci ekologicznej (Hercberg ibin., 2010). Badania wykazaïy, ĝe wiÚkszoĂÊ konsumentów deklarujÈcych zainteresowanie ĝywnoĂciÈ ekologicznÈ kupuje produkty ekologiczne okazjonalnie, postrzegajÈc je jako lepsze dla zdrowia ib Ărodowiska. Tylko 6%bpopulacji deklarowaïo regularne, codzienne nabywanie produktów ekologicznych. Ta grupa konsumentów cechowaïa siÚ jednak lepszym poziomem wyksztaïcenia oraz wiÚkszÈ aktywnoĂciÈ fizycznÈ wb porównaniu zb tzw. konsumentami okazjonalnymi oraz tymi, którzy deklarowali brak zainteresowania ĝywnoĂciÈ ekologicznÈ. Regularni konsumenci ĝywnoĂci ekologicznej cechowali siÚ ponadto sposobem ĝywienia bardziej zbliĝonym do obowiÈzujÈcych zaleceñ, m.in. spoĝywali wiÚcej produktów pochodzenia roĂlinnego (produktów peïnoziarnistych, warzyw, Ăwieĝych ib suszonych owoców, zup, nasion roĂlin strÈczkowych, soków, orzechów), mniej produktów typu fast food, dodanych tïuszczów, sïodkich napojów oraz napojów alkoholowych, mniej przetworów miÚsnych ib mlecznych, bliĝszÈ zaleceniom iloĂÊ wiÚkszoProblemy ZarzÈdzania vol. 14, nr 1 (58), t. 2, 2016 105 Dominika ¥rednicka-Tober, Renata Kazimierczak, Ewelina Hallmann Ăci dostarczanych zb dietÈ skïadników mineralnych, witamin, bïonnika oraz poszczególnych kwasów tïuszczowych. Wykazywali teĝ istotnie mniejsze prawdopodobieñstwo nadwagi ibotyïoĂci wbporównaniu zbkonsumentami ĝywnoĂci konwencjonalnej. Rzadziej teĝ siÚgali po wyroby tytoniowe. Zgodne zbpowyĝszymi wyniki uzyskano wbszeroko zakrojonych badaniach National Nutrition Survey II prowadzonych wb Niemczech (Eisinger-Watzl, Wittig, Heuer ibHoffmann, 2015; Wittig, Eisinger-Watzl ibHoffmann, 2011), abtakĝe wbankietowym badaniu zbudziaïem warszawskich konsumentów ĝywnoĂci ekologicznej (Rembiaïkowska, Kazimierczak, ¥rednicka, Bieñko ibBielska, 2008). Autorzy wymienionych badañ zwracajÈ uwagÚ, ĝe stwierdzone róĝnice dotyczÈce cech socjodemograficznych, stylu ĝycia oraz zachowañ ĝywieniowych konsumentów ĝywnoĂci ekologicznej powinny byÊ uwzglÚdnione wb planowanych wb przyszïoĂci badaniach majÈcych na celu ocenÚ wpïywu ĝywnoĂci ekologicznej na zdrowie. Mimo ĝe jednÈ zb barier rozwoju rynku ĝywnoĂci ekologicznej sÈ, jak siÚ wydaje, wyĝsze ceny produktów ekologicznych wb porównaniu zb cenami ĝywnoĂci konwencjonalnej, omawiane badania francuskiej populacji (Kesse-Guyot ibin., 2013) nie wykazaïy róĝnic wbwysokoĂci dochodów miÚdzy analizowanymi grupami konsumentów. Inne badania wykonane we Francji, ab takĝe analiza dotyczÈca konsumentów australijskich, wykazaïy równieĝ, ĝe profil demograficzny konsumentów ekologicznych nie jest skorelowany zbwysokoĂciÈ dochodów, wiekiem oraz wielkoĂciÈ rodziny, ale zbpoziomem wyksztaïcenia (Hassan ib in., 2009; Oates, Cohen ib Braun, 2012). ¿akowska-Biemans ibin. (2011) takĝe stwierdzili, ĝe polskich konsumentów ĝywnoĂci ekologicznej wyróĝnia wysoki poziom wyksztaïcenia. Badacze zauwaĝyli ponadto, ĝe zdecydowanie dominujÈ wĂród nich kobiety oraz osoby mïode (26–35 lat). 5. Zakoñczenie Na podstawie dostÚpnych danych literaturowych moĝna stwierdziÊ, ĝe konsumenci ĝywnoĂci ekologicznej wykazujÈ specyficzne cechy ib postawy dotyczÈce m.in. zdrowia, Ărodowiska naturalnego oraz sposobu ĝywienia. CzÚĂciej dbajÈ ob aktywnoĂÊ fizycznÈ, cechuje ich sposób ĝywienia bardziej zbliĝony do obowiÈzujÈcych zaleceñ, wykazujÈ istotnie mniejsze prawdopodobieñstwo nadwagi ibotyïoĂci, abtakĝe rzadziej siÚgajÈ po wyroby tytoniowe. Wiedza dotyczÈca cech konsumenta ekologicznego, ab takĝe motywów jego postÚpowania moĝe stanowiÊ podstawÚ do promowania ekologizacji konsumpcji, dalszego upowszechnienia wzorców sïuĝÈcych rozwojowi zrównowaĝonego systemu ĝywnoĂciowego oraz szerzej pojÚtego zrównowaĝonego stylu ĝycia wĂród innych konsumentów. Wobec globalnych wyzwañ, takich jak m.in. zapewnienie rosnÈcej populacji ludzkiej bezpieczeñstwa ĝywnoĂciowego ib ograniczenie zanieczyszczenia Ărodowiska naturalnego, upowszechnianie wzorców wspierajÈcych zrównowaĝony rozwój jest niezwykleb waĝne. 106 DOI 10.7172/1644-9584.58.7 Charakterystyka europejskich konsumentów ĝywnoĂci ekologicznej – motywy, dziaïania ib implikacje Bibliografia Arvola, A., Vassallo, M., Dean, M., Lampila, P., Saba, A., Lahteenmaki, L. ibShepherd,bR. (2008). Predicting Intentions to Purchase Organic Food: The Role of Affective and Moral Attitudes in the Theory of Planned Behaviour. Appetite, 50 (2/3), 443–454, http://dx.doi.org/10.1016/j.appet.2007.09.010. Bradbury, K.E., Balkwill, A., Spencer, E.A., Roddam, A.W., Reeves, G.K., Green, J., Key, T.J., Beral, V. ibPirie, K. (2014). Organic Food Consumption and the Incidence of Cancer in ab Large Prospective Study of Women in the United Kingdom. British Journal of Cancer, 110 (9), 2321–2326, http://dx.doi.org/10.1038/bjc.2014.148. Eisinger-Watzl, M., Wittig, F., Heuer, T. ib Hoffmann, I. (2015). Customers Purchasing Organic Food – Do They Live Healthier? Results of the German National Nutrition Survey II. EJNFS, 5 (1), 59–71, http://dx.doi.org/10.9734/EJNFS/2015/12734. FAO/Bioversity. (2012). Annex I Final Document. W: B. Burlingame ibS. Dernini (red.), Sustainable Diets and Biodiversity. Rome: FAO, Bioversity International. FiBL ibIFOAM. (2015). The World of Organic Agriculture. Statistics and Emerging Trends 2015. Pozyskano z: https://www.fibl.org/fileadmin/documents/shop/1663-organicworld-2015.pdf. Gomiero, T., Pimentel, D. ib Paoletti, M.G. (2011). Environmental Impact of Different Agricultural Management Practices: Conventional vs. Organic Agriculture. Critical Reviews in Plant Sciences, 30 (1), 95–124, http://dx.doi.org/10.1080/07352689.2011.5 54355. Hassan, D., Monier-Dilhan, S., Nichele, V. ib Simioni, M. (2009). Organic Food Consumption Patterns in France. Journal of Agricultural & Food Industrial Organization, 7 (2), 1–23. Hercberg, S., Castetbon, K., Czernichow, S., Malon, A., Mejean, C., Kesse, E., Touvier,bM. ibGalan, P. (2010). The Nutrinet-Sante Study: A Web-based Prospective Study on the Relationship between Nutrition and Health and Determinants of Dietary Patterns and Nutritional Status. BMC Public Health, (10), http://dx.doi.org/10.1186/1471-245810-242. Kearney, J. (2010). Food Consumption Trends and Drivers. Philosophical TransactionsbB, 365 (1554), 2793–2807, http://dx.doi.org/10.1098/rstb.2010.0149. Kesse-Guyot, E., Péneau, S., Méjean, C., Szabo de Edelenyi, F., Galan, P., Hercberg,bS. ib Lairon, D. (2013). Profiles of Organic Food Consumers in ab Large Sample of French Adults: Results from the Nutrinet-Santé Cohort Study. PLoS ONE, 8 (10), http://dx.doi.org/10.1371/journal.pone.0076998. Midmore, P., Francois, M., Ness, M. (2011). Trans-European Comparison of Motivations and Attitudes of Occasional Consumers of Organic Products. NJAS – Wageningen Journal of Life Sciences, 58, 73–78, http://dx.doi.org/10.1016/j.njas.2011.01.002. Oates, L., Cohen, M. ib Braun, L. (2012). Characteristics and Consumption Patterns of Australian Organic Consumers. Journal of the Science of Food and Agriculture, 92, 2782–2787, http://dx.doi.org/10.1002/jsfa.5664. Olech, E. ib Kuboñ, M. (2015). Motywy wyboru produktów ekologicznych przez konsumentów segmentu demograficznego zb terenu maïopolski. Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa ib Agrobiznesu, 17 (1), 164–169. Rembiaïkowska, E., Kazimierczak, R., ¥rednicka, D., Bieñko, K. ib Bielska, M. (2008). Different Aspects of Organic and Conventional Food Consumers’ Lifestyle. New Medicine, (1), 16–19. RozporzÈdzenie Rady WE nr 834/2007 zb dnia 28 czerwca 2007 r. wb sprawie produkcji ekologicznej ib znakowania produktów ekologicznych ib uchylajÈce rozporzÈdzenie (EWG) nr 2092/91. Dziennik UrzÚdowy Unii Europejskiej L189/1. Strassner, C., Cavoski, I., Di Cagno, R., Kahl, J., Kesse-Guyot, E., Lairon, D., Lampkin,bN., Løes, A.-K., Matt, D., Niggli, U., Paoletti, F., Pehme, S., Rembiaïkowska,bE., Schader, C. ibStolze, M. (2015). How the Organic Food System Supports Sustainable Problemy ZarzÈdzania vol. 14, nr 1 (58), t. 2, 2016 107 Dominika ¥rednicka-Tober, Renata Kazimierczak, Ewelina Hallmann Diets and Translates These into Practice. Frontiers in Nutrition, 2 (19), http://dx.doi. org/10.3389/fnut.2015.00019. Tilman, D. ib Clark, M. (2014). Global Diets Link Environmental Sustainability and Human Health. Nature, 515, 518–522, http://dx.doi.org/10.1038/nature13959. Torjusen, H., Brantsæter, A.L., Haugen, M., Alexander, J., Bakketeig, L.S., Lieblein, G., Stigum, H., Næs, T., Swartz, J., Holmboe-Ottesen, G., Roos, G. ibMeltzer, H.M. (2014). Reduced Risk of Pre-eclampsia with Organic Vegetable Consumption: Results from the Prospective Norwegian Mother and Child Cohort Study. BMJ Open, 4 (9), http://dx.doi.org/10.1136/bmjopen-2014-006143. Van de Vijver, L.P.L. ib van Vliet, M.E.T. (2012). Health Effects of an Organic Diet – Consumer Experiences in the Netherlands. Journal of the Science of Food and Agriculture, 92, 2923–2927, http://dx.doi.org/10.1002/jsfa.5614. Wier, M., O’Doherty Jensen, K., Andersen, L.M. ibMillock, K. (2008). The Character of Demand in Mature Organic Food Markets: Great Britain and Denmark Compared. Food Policy, 33 (5), 406–421, http://dx.doi.org/10.1016/j.foodpol.2008.01.002. Wittig, F., Eisinger-Watzl, M. ib Hoffmann, I. (2011). Ernährungs- und Gesundheitsverhalten von Biokäufern. Lebensmittel und Produktqualitaet: Vortraege, 362–365, ¿akowska-Biemans, S. (2009). Factors Underlying Consumption of Organic Food in the Opinion of Polish Consumers. Agronomy Research, 7 (Special Issue II), 768–774. ¿akowska-Biemans, S. (2011). Czynniki warunkujÈce popyt na ĝywnoĂÊ ekologicznÈ wbkontekĂcie przeobraĝeñ rynku ĝywnoĂci ekologicznej wbPolsce ibinnych krajach Europy – raport zb badañ. Warszawa: Szkoïa Gïówna Gospodarstwa Wiejskiego. 108 DOI 10.7172/1644-9584.58.7