Barbara Sikorowska-Geber Szkolny Punkt Konsultacyjny im. A

Barbara Sikorowska-Geber Szkolny Punkt Konsultacyjny im. A

III Kongres Polskich Towarzystw Naukowych na Obczyźnie
Młodzież polska na obczyźnie – zadania edukacyjne
7 - 11 września 2011, Kraków, Polska Akademia Umiejętności
Sesja III
Wersja robocza,
proszę nie cytować bez zgody autorki
Barbara Sikorowska-Geber
Szkolny Punkt Konsultacyjny im. A. Mickiewicza
przy Ambasadzie RP w PARYŻU
Filia z siedzibą w STRASBURGU
Ocena stanu nauczania polskiej młodzieży na obczyźnie była w ostatnich latach
przedmiotem licznych konferencji. W związku z nowelizacją ustawy o systemie
oświaty – wprowadzaniem nowych ram programowych i zmianami w zakresie
nadzoru pedagogicznego, szczególną uwagę poświęcono analizie zasad
funkcjonowania szkolnych punktów konsultacyjnych przy przedstawicielstwach
dyplomatycznych, urzędach konsularnych i przedstawicielstwach wojskowych
Rzeczypospolitej Polskiej, finansowanych z budżetu państwa i realizujących
uzupełniający lub ramowy plan nauczania. Na wniosek środowisk polonijnych
podjęto także dyskusję na temat umiejscowienia w polskim prawie oświatowym
bardzo licznych i wciąż rozwijających się szkół społecznych, działających przy
polskich stowarzyszeniach, parafiach, itp.
Celem mojego wystąpienia jest przedstawienie jeszcze jednej formy szerzenia
języka polskiego i kultury polskiej na obczyźnie, a mianowicie sekcji polskich
we francuskich szkołach międzynarodowych, które - podobnie jak szkolne
punkty konsultacyjne - finansowane są w części z budżetu polskiego państwa.
Jest to forma kształcenia stosunkowo mało w Polsce znana, z tym większą więc
satysfakcją spróbuję przedstawić Państwu w wielkim skrócie, wynikającym
z ograniczeń komunikatu, przykład konkretnych rozwiązań, które we
francuskim systemie oświaty cieszą się coraz większym uznaniem, a polegają na
wprowadzeniu przedmiotów : język polski, historia i geografia Polski do szkół
francuskich. I choć sekcje - z racji lokalizacji i ograniczonej liczby uczniów
przyjmowanych do szkół międzynarodowych - nie mogą całkowicie zastąpić
szkolnych punktów konsultacyjnych i szkół polonijnych, zapewniających
kształcenie coraz liczniejszej grupy dzieci i młodzieży pochodzenia polskiego –
są bez wątpienia strukturami, które należy rozwijać. Szkoły międzynarodowe
zapewniają dostęp do atrakcyjnych programów edukacyjnych, utrwalających
kontakt z językiem oraz kulturą ojczystą, ułatwiają integrację w kraju pobytu
i - co najważniejsze – są gwarancją wysokiej jakości kształcenia przy niedużych
nakładach finansowych, ponoszonych przez zainteresowane państwa. Warto
więc może zastanowić się, czy nie słuszne byłoby wykorzystanie tego modelu
edukacji także poza Francją, tam, gdzie jest to możliwe.
Historia sekcji
międzynarodowych w szkołach francuskich wiąże się
z powstaniem w 1953 roku Ecole SHAPE i Liceum NATO w Saint-Germainen-Laye pod Paryżem, utworzonych z myślą o rodzinach stacjonujących we
Francji wojsk Paktu Północnoatlantyckiego i koniecznością zapewnienia
przybywającym do Francji dzieciom, kontynuacji nauki w języku ojczystym
oraz integracji we francuskim systememie edukacji.
Dziś sekcje są integralną częścią francuskiego szkolnictwa, adresowaną do
wszystkich uczniów pochodzących z państw, które podpisały dwustronne
umowy o współpracy, przebywających we Francji czasowo lub na stałe.
Podstawą prawną działalności szkół międzynarodowych jest Décret n° 81-594 z
11 maja 1981 roku, rozporządzenie określające główne cele tej formacji *:




ułatwienie uczniom obcojęzycznym integracji we francuskim
systemie edukacyjnym
zapewnienie kształcenia umożliwiającego powrót do kraju
ojczystego
poznanie dziedzictwa kulturowego kraju pochodzenia
motywacja uczniów francuskojęzycznych do pogłębiania
znajomości języków obcych
* Le décret n°81-594 du 11 mai 1981 (BO n°22 du 4 juin 1981) modifie par le décret
n°2006-1193 du 28 septembre 2006 (BO n°38 du 19 octobre 2006) relatif aux sections
internationales dans les écoles, collèges et lycées reste en vigueur pour le seul article 7
Jak informuje francuskie Ministerstwo Edukacji Narodowej oraz organizacja
Fondation pour le Développement de l’Enseignement International (Fundacja na
rzecz rozwoju nauczania międzynarodowego), której zadaniem jest wspieranie
rozwoju wielojęzycznych i wielokulturowych programów nauczania - we
Francji działa aktualnie 15 sekcji międzynarodowych :
SEKCJA
LICZBA SZKOŁ
COLLEGE
LICEUM
9
12
2
2
2
15
32
22
-
-
4
2
2
2
10
15
13
2
2
3
2
3
3
9
12
8
2
2
2
SZKOŁA
PODSTAWOWA
4
amerykańska
arabska
brytyjska
chińska
duńska
hiszpańska
holenderska
japońska
niemiecka
norweska
2
5
4
5
7
5
-
-
2
2
2
2
5
11
8
polska
portugalska
rosyjska
szwedzka
włoska
Sekcje polskie powstały z inicjatywy rodziców zainteresowanych dołączeniem
do grona obcokrajowców, głownie Brytyjczyków, którzy znaleźli skuteczne
rozwiązanie problemu kształcenia dzieci poza krajem pochodzenia, bez
konieczności obciążania uczniów obowiązkiem uczęszczania do szkół
uzupełniających. Dzięki aktywności działaczy polonijnych, wsparciu polskich
przedstawicielstw dyplomatycznych i akceptacji polskich władz oświatowych,
pierwsza sekcja polska rozpoczęła swą działalność w Lyonie w 1995 roku.
W ślad za Lyonem podążyły kolejne ośrodki :
OŚRODEK
Cité Scolaire
Internationale de LyonGerland
College "Les Hauts
Grillts"
i Lycée
International de SaintGermain-en-Laye
ROK UTWORZENIA
szkoła podstawowa – 1995
collège
liceum
collège
– 1998
liceum
KOORDYNATOR
p. Ewa Matczak
Lycée International des
Pontonniers, Collège de
l’Esplanade, Ecole
élémentaire Conseil des
XV w Strasburgu
Lycée i Collège
Montaigne w Paryżu
liceum
– 2000
collège
– 2001
szkoła podstawowa - 2011
p. B.
Geber
liceum
collège
p.
D.
Charlon
- 2006
p. L. TarkowskaBeyrand
Sikorowska-
Kozińska-
Szkoły międzynarodowe realizują francuską podstawę programową poszerzoną
o program sekcji. Program nauczania języka polskiego, historii Polski z
elementami geografii został po raz pierwszy opracowany przez założycieli
sekcji w Lyonie, następnie przedstawiony do konsultacji w Ministerstwie
Edukacji w Warszawie. Po akceptacji przez stronę polską, programy zostały
zatwierdzone przez francuskie MEN i wpisane do B.O., N°44 z 28 listopada
2002 roku.
Każda zmiana programu wiąże się z przejściem tej samej procedury.
Wszystkie sekcje polskie realizują ten sam program, istnieją jednak pewne
różnice, związane ze specyfiką szkoły, w której umiejscowiona jest sekcja.
Dotyczy to nauczania historii i geografii, opartego na dwóch podstawach
programowych : francuskiej i polskiej. Każdego roku francusko-polskie zespoły
przedmiotowe analizują rozkład materiału, przydzielając polskim nauczycielom
tematy do zrealizowania. W związku z tym, chociaż program w sekcjach jest
identyczny, tematy mogą być realizowane przez stronę francuską lub polską, w
zależności od decyzji zespołu przedmiotowego.
Bardzo ważne miejsce w programie szkoły międzynarodowej zajmuje nauczanie
FLE (français langue étrangère - francuski dla obcokrajowców).
Uczniowie przybywający do Francji mogą zostać przyjęci do szkół
międzynarodowych do klas adaptacyjnych, jeśli władają którymś z języków
sekcji. Klasy te prowadzone są przez nauczycieli specjalizujących się
w nauczaniu języka francuskiego jako obcego. Po 1-2 latach nauki uczniowie
kontynuują naukę w klasach realizujących francuski program nauczania.
Program FLE jest niepodważalnym atutem szkół międzynarodowych, bowiem
sprzyja integracji obcokrajowców we francuskim systemie edukacyjnym.
A teraz kilka słow o praktycznej realizacji dwóch programów.
Nauczanie odbywa się w języku francuskim. W skład klas wchodzą
reprezentanci wszystkich narodowości. W przewidzianych w rozkładzie lekcji
godzinach, uczniowie udają się na zajęcia sekcji, których wymiar tygodniowy
wynosi :
literatura i język
liceum
collège
szkoła podstawowa
4–6
4
3-6
historia z
geografii
elementami
2
2
-
Sekcje międzynarodowe przygotowują do egzaminu maturalnego OIB –
bacalauréat option internationale. I tu bardzo ważna uwaga : OIB nie jest maturą
międzynarodową, ale specyficznym rodzajem matury francuskiej. Ten typ
matury można zdawać wyłącznie w liceach prowadzących sekcje
międzynarodowe. Jest to ukoronowanie edukacji szkolnej uczniów
dwujęzycznych, którzy opanowali w stopniu zaawansowanym dodatkowe 1 lub
2 języki obce.
Zasady egzaminu maturalnego OIB są określone w B.O. n°40 z 3 listopada 2005
z późniejszymi zmianami
i są jednakowe dla wszystkich sekcji
międzynarodowych we Francji.
Egzamin maturalny obejmuje materiał z klasy Terminale (maturalnej). Oznacza
to w praktyce :
język polski - cały wiek XX
historia z geografią – od 1945 roku (program opracowany na podstawie
programu francuskiego).
Egzamin pisemny z języka i literatury trwa 4 godziny. Uczniowie wybierają
jeden z dwóch tematów : rozprawka – esej lub analiza i interpretacja tekstu.
Egzamin pisemny z przedmiotu histoire-géographie (we Francji jest to jeden
przedmiot) trwa podobnie 4 godziny i składa się z dwóch części. Kandydat
wybiera 1 temat z historii (wypracowanie lub praca z dokumentami) oraz 1
temat z geografii. Jak już wspominałam, program tego przedmiotu jest
opracowywany w oparciu o dwie podstawy programowe : francuską i polską.
O specyfice francuskiego egzaminu maturalnego decyduje sposób oceniania. W
systemie francuskim istnieje zasada współczynników (może lepiej nazwać je
mnożnikami), przypisanych do poszczególnych przedmiotów. To one sprawiają,
że uczeń nie musi otrzymać pozytywnych ocen ze wszystkich przedmiotów,
liczy się suma uzyskanych punktów. Przypomnę, że we Francji maturę zdaje się
ze wszystkich przedmiotów nauczanych w liceum, lącznie z wychowaniem
fizycznym.
Dla przykładu :
- uczeń osiągający dobre wyniki z przedmiotów humanistycznych, a więc ten,
który od II klasy liceum wybrał klasę humanistyczną (classe L) może zdać
gorzej przedmioty ścisłe, bo mają mniejszy mnożnik i nie one zadecydują
o końcowym wyniku, czyli uzyskaniu mention (wyróżnienie – mention très bien,
bien, assez bien). Natomiast uczeń klasy S (ścisła) – może gorzej zdać
przedmioty humanistyczne, dotyczy to także uczniów klasy o profilu
ekonomicznym (classe ES).
PRZEDMIOT
KLASA
literatura i język
polski
L
ES
S
L
ES
S
historia
i geografia
MNOŻNIK
EGZAMINU
PISEMNEGO
6
5
5
5
5
4
MNOŻNIK
EGZAMINU
USTNEGO
4
4
4
3
4
3
Wprowadzenie mnożnika wyjaśnia sens egzaminu OIB : jest on adresowany
przede wszystkim do uczniów, dla których francuski jest językiem obcym. To
dzięki wysokiej punktacji przedmiotów OIB mogą oni uzyskać świadectwo
dojrzałości w szkole francuskiej. Z kolei waga przedmiotów OIB zmusza do
solidnej pracy, bowiem od wysokiego mnożnika zależy często wspomniana
mention. Bez tego wyróżnienia nie można się dostać do dobrych uczelni
wyższych.
W skład kadry pedagogicznej wchodzą nauczyciele zatrudniani przez francuskie
MEN, realizujący podstawę programową szkoły francuskiej. Do nich dołączają
nauczyciele sekcji, często, ale nie zawsze zatrudniani na okres 4-6 lat
i delegowani przez zainteresowane państwa.
O trybie zatrudniania nauczycieli decyduje rodzaj zawartch umów. Sekcje
polskie czekają nadal na stosowne rozporządzenie regulujące, bowiem w §20,
pkt.1 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 31 sierpnia 2010 r. w
sprawie organizacji kształcenia dzieci obywateli polskich czasowo
przebywających za granicą jest jedynie mowa o możliwości oddelegowania
nauczyciela szkolnego punktu konsultacyjnego do pracy w sekcji. Zatrudnienie
nauczycieli w sekcji powinno być regulowane odrębnymi przepisami, biorącymi
pod uwagę zatrudnianie zgodnie z kwalifikacjami, znajomość języka
francuskiego na poziomie B2-C1, a także znajomość francuskiego systemu
edukacji.
Nauczyciele sekcji są w odczuciu dyrekcji etatowymi pracownikami szkoły, do
ich obowiązków pozadydaktycznych należy :
- udział w posiedzeniach rady pededagogicznej, komisji i zespołow
przedmiotowych, spotkaniach z rodzicami
- przygotowywanie i przeprowadzanie egzaminów wstępnych i końcowych
- organizacja wymian szkolnych
- organizacja i udział w uroczystościach szkolnych
- uzupełnianie pomocy dydaktycznych
Udział nauczycieli w życiu szkoły ma ogromne znaczenie dla kształtowania
wizerunku kraju, który reprezentują, dlatego dobór odpowiedniej kadry jest
kwestią priorytetową.
O przyjęciu do szkoły międzynarodowej decyduje wynik egzaminu wstępnego,
sprawdzającego poziom znajomości języka sekcji (umiejętność czytania, pisania
i swobodnego porozumiewania się), dostosowanego do wieku uczniów
i poziomu nauczania oraz dossier scolaire ucznia. Decyzję o przyjęciu
kandydata podejmuje dyrektor szkoły, po zasięgnięciu opinii koordynatora
sekcji.
Celem rekrutacji jest rozpoznanie, czy kandydat będzie w stanie podołać
obowiązkom wynikającym z realizacji programu szkoły francuskiej
poszerzonego o program sekcji. Oznacza to w praktyce, że uczniowie
niespełniający wymagań wychowawczych i dydaktycznych szkoły nie mogą
podejmować nauki w szkołach międzynarodowych.
Pora na podsumowania. Ocena efektywności nauczania w sekcjach polskich
działających we francuskich szkołach międzynarodowych już od ponad 15 lat
skłania do postawienia wniosku, że system ten jest bardzo atrakcyjną
i zasługującą na uwagę władz oświatowych propozycją kształcenia dzieci
polskich mieszkających we Francji z następujących powodów :

przedmiot język polski jest integralną częścią programu szkoły
francuskiej
–
uczniowie
nie
muszą
uczęszczać
do
szkół
uzupełniających

uczniowie sekcji mają szansę wyboru uznanej szkoły, niezależnie od
miejsca zamieszkania (we Francji obowiązuje rejonizacja)

wyższy poziom nauczania ułatwia dostęp do prestiżowych uczelni
wyższych (98%-100% pomyślnie zdanych egzaminów maturalnych)

zdobywana dwujęzyczność i dwukulturowość umożliwia podjęcie
studiów w kraju ojczystym

sekcje
promują
język
i
kulturę
polską
w
środowisku
międzynarodowym

kursy FLE (francuski dla obcokrajowców) ułatwiają szybką integrację
w środowisku francuskim i umożliwiają przystąpienie do egzaminu
maturalnego OIB

niski
koszt
utrzymania
–
strona
polska
opłaca
wyłącznie
wynagrodzenie nauczycieli, strona francuska zapewnia organizację
procesu nauczania i infrastrukturę.
Na zakończenie pozwolę sobie jeszcze zgłosić postulat o utrzymanie nadzoru
pedagogicznego w gestii polskiego MEN, tak, jak to ma miejsce dotychczas.
Należycie sprawowany nadzór pedagogiczny sprzyja współpracy władz
oświatowych obu państw i jest gwarancją, że nauczanie w ramach sekcji nie
sprowadzi się wyłącznie do programu LV1 – czyli kursu języka polskiego jako
obcego.