Pobierz artykuł - Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem
Transkrypt
Pobierz artykuł - Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem
ACTA UNIVERSITATIS WRATISLAVIENSIS No 3505 Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 34, nr 4 Wrocław 2012 BOHDAN PIĘTKA Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu Transporty Polaków do KL Auschwitz z Kalisza 2 maja 1941 roku i z Łodzi 14 maja 1942 roku Perspektywicznym celem niemieckiej polityki okupacyjnej na ziemiach polskich była ich całkowita depolonizacja. Politykę tę realizowano w pierwszej kolejności na ziemiach wcielonych do Rzeszy, stosując głównie eksterminację ludności. W najbardziej bezwzględny sposób realizowano ją w Kraju Warty — największej na ziemiach wcielonych do Rzeszy jednostce administracyjnej i drugiej co do wielkości po Generalnym Gubernatorstwie na okupowanych przez Niemcy ziemiach polskich. Wśród różnych form eksterminacji bezpośredniej i pośredniej ludności polskiej w Kraju Warty należy wymienić uśmiercanie w następstwie egzekucji dokonywanych w ramach akcji „politycznego oczyszczania gruntu” lub w odwecie za działalność polskiego podziemia, degradację społeczną i ekonomiczną1, wysiedlenia do Generalnego Gubernatorstwa, przesiedlenia wewnętrzne i rugi2, uwięzienie w więzieniach i obozach karnych oraz deportacje do obozów koncentracyjnych. Przyczynami deportacji Polaków do obozów koncentracyjnych były: działalność w różnych organizacjach polskiego podziemia, naruszenia przepisów drakońskiego ustawodawstwa okupacyjnego oraz akcje represyjne i odwetowe okupanta. Jednym z ważniejszych obozów, do których ich deportowano, był KL Auschwitz — założony w 1940 roku na podstawie decyzji Himmlera celem izolacji i eksterminacji polskich elit i członków podziemia. Polaków z Kraju Warty przywożono do tego obozu transportami bezpośrednimi — kierowanymi z jednej miejscowości przez jedną placówkę policji (przeważnie Gestapo) — oraz zbiorowymi, w których znajdowali się więźniowie kierowani przez różne placówki policji z różnych miejscowości i części Rzeszy. 1 C. Łuczak, Pod niemieckim jarzmem (Kraj Warty 1939–1945), Poznań 1996, s. 14–24. M. Rutowska, Wysiedlenia ludności polskiej z Kraju Warty do Generalnego Gubernatorstwa 1939–1941, Poznań 2003. 2 Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 34, nr 4 © for this edition by CNS Księga 5 SNF 34_4.indb 111 7/2/2013 9:35:01 PM 112 Bohdan Piętka W latach 1940–1944 wyekspediowano z Kraju Warty do KL Auschwitz 58 transportów bezpośrednich, skierowanych przez placówki niemieckiej policji państwowej z Łodzi i Poznania, a wyekspediowanych z Łodzi, Poznania, Kalisza, Sieradza i Inowrocławia. W tej liczbie znajdowało się 37 transportów męskich, 13 żeńskich i osiem mieszanych, w których znajdowali się mężczyźni i kobiety. Z Łodzi ekspediowano 36 transportów, z Poznania 17, z Sieradza dwa, z Inowrocławia dwa i z Kalisza jeden. W transportach tych deportowano 4674 osoby, w większości Polaków. Porównywalną liczbę Polaków deportowano z Kraju Warty do tego obozu również w transportach zbiorowych3. Oprócz Polaków do KL Auschwitz deportowano z Kraju Warty celem zagłady także Żydów z gett i obozów przejściowych. Największe transporty Żydów z Kraju Warty — obejmujące około 67 tys. osób — zostały wyekspediowane z getta łódzkiego w sierpniu 1944 roku4. Przykładami deportacji do KL Auschwitz Polaków z Kraju Warty w następstwie odwetowej akcji okupanta są transporty skierowane na polecenie rejencyjnej placówki Gestapo w Łodzi 2 maja 1941 roku z Kalisza i 14 maja 1942 roku z Łodzi. Pretekstem do akcji represyjnej w Kaliszu było pobicie niemieckiego policjanta, o które Niemcy oskarżyli miejscową ludność polską. Najprawdopodobniej było to zajście na tle kryminalnym, nie wiadomo przez kogo zawinione. W odwecie policja niemiecka w nocy z 5 na 6 i z 6 na 7 marca 1941 roku przeprowadziła zakrojone na szeroką skalę aresztowania wśród ludności polskiej w Kaliszu i okolicznych miejscowościach: Aleksandria, Brudzew, Brzezie, Ceków, Chocz, Dębe, Dobrzec, Godziesze Wielkie, Kościelec, Kościelna Wieś, Kotowiecko, Koźminek, Opatów, Opatówek, Rychnów, Staw, Stawiszyn i Wieruszów. Aresztowania te objęły około 400 osób. Tylko w samej niewielkiej wiosce Koźminek aresztowano 16 mężczyzn, z których ani jeden nie powrócił po zakończeniu wojny. Wśród aresztowanych znaleźli się ludzie o różnym statusie społecznym: inteligenci, duchowni, rzemieślnicy, robotnicy i rolnicy, reprezentujący cały ówczesny przekrój społeczny i zawodowy powiatu kaliskiego. Wdzierając się nocą do domów, policja niemiecka z reguły nie podawała przyczyny aresztowania. Niektórym aresztowanym — jak np. Janowi Śmiłowskiemu (nr 15350), robotnikowi rolnemu z Chocza — powiedziano, że „biorą do pracy”. Aresztowanych umieszczono jako zakładników w więzieniu znajdującym się w budynku byłej szkoły powszechnej przy ulicy 3 Maja. Placówka Gestapo w Łodzi wydała 1 maja 1941 roku polecenie sformowania transportu do KL Auschwitz. W jego skład weszła część osób aresztowanych jako zakładnicy podczas wspomnianej akcji represyjnej. Stanowili oni większość deportowanych. Oprócz nich w transporcie 3 Ustalenia własne autora na podstawie archiwów w Łodzi, Oświęcimiu i Poznaniu. 4 A. Strzelecki, Deportacja Żydów z getta łódzkiego do KL Auschwitz i ich zagłada, Oświęcim 2004, s. 23–55; M. Alberti, Die Verfolgung und Vernichtung der Juden im Reichsgau Wartheland 1939–1945, Wiesbaden 2006. Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 34, nr 4 © for this edition by CNS Księga 5 SNF 34_4.indb 112 7/2/2013 9:35:01 PM Transporty Polaków do KL Auschwitz... 113 znaleźli się członkowie organizacji podziemnych i osoby zaangażowane w tajne nauczanie. Liczący 204 Polaków transport ekspediowano z Kalisza do KL Auschwitz wczesnym rankiem 2 maja 1941 roku. Jeszcze przed świtem gestapowcy zbudzili krzykiem i biciem przewidzianych do transportu mężczyzn. Ustawiono ich w dwuszeregu na dziedzińcu więziennym, kazano podnieść ręce do góry i w takiej pozie sfotografowano. Fotografie te zamieszczono w niemieckiej prasie z podpisem „Polnische Banditen aus Kalisch” („Polscy bandyci z Kalisza”). Dołączono do nich obszerny opis dokonanych rzekomo przez uwidocznionych na zdjęciach Polaków bandyckich napadów na Niemców i zranienia stawiającego im opór policjanta oraz informację, że poniosą za to surową karę5. W zachowanych kartach więźniarskich z kartoteki KL Buchenwald Kazimierza Kleczewskiego (nr 15254) i Zbigniewa Mijakowskiego (nr 15285) podano jako przyczynę osadzenia w obozie policyjny środek zapobiegawczy z powodu zamachu na Niemca (präventive polizeiliche Maßnahme wegen Anschlags an Deutsche). Wpis takiej treści znajdował się prawdopodobnie także w kartach pozostałych więźniów deportowanych tym transportem. K. Kleczewski i Z. Mijakowski zostali przeniesieni do KL Buchenwald w drugiej połowie 1944 roku. Pierwszy z nich zginął w nieznanych okolicznościach i czasie, los drugiego jest nieznany6. W gronie inteligencji deportowanej tym transportem znajdował się m.in. Mieczysław Kościelniak ps. „Zawrat”, „Anzelm” (nr 15261), artysta malarz i grafik pochodzący z Kalisza. Był on uczniem wybitnego malarza Józefa Mehoffera i już przed wojną zasłynął jako dobrze zapowiadający się młody artysta. W 1936 roku na zamówienie biskupa Bronisława Laubnitza wykonał w starym kapitularzu katedry gnieźnieńskiej, techniką malarstwa ściennego, portrety czterech najwybitniejszych arcybiskupów gnieźnieńskich oraz portret prymasa Polski, kardynała Augusta Hlonda. Brał udział w kampanii wrześniowej i działał w Związku Walki Zbrojnej. W przeciwieństwie do większości więźniów transportu z Kalisza nie był przypadkową ofiarą ślepego odwetu, lecz aresztowano go za przynależność do ZWZ. Podczas śledztwa Gestapo zarzuciło mu nie tylko działalność w polskim podziemiu, ale także uznało za okoliczność szczególnie obciążającą to, że jako uczeń gimnazjalny namalował obraz przedstawiający rozstrzeliwanie przez armię niemiecką 5 Archiwum Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau (dalej: APMA-B). Numerowy wykaz transportów skierowanych do KL Auschwitz; D-Au I-2/1. Listy więźniów przybyłych do obozu (Zugangsliste), t. 2, k. 175–179. Otrzymali oni numery od 15182 do 15383; Zespół Ankiety. Ankiety byłych więźniów: Antoniego Jopka, Ignacego Molki, Józefa Nowaka, Józefa Nowickiego, Czesława Spławskiego, Romana Spławskiego, Stanisława Szabłońskiego i Jana Śmiłowskiego; A. Piotrowski, Wspomnienia z Oświęcimia i Brzezinki, [w:] A. Piotrowski, M. Kornacki, Poza granicą nienawiści, Warszawa 1982, s. 8–13. 6 APMA-B. Zespół KL Buchenwald. Karty personalne więźniów Kazimierza Kleczewskiego i Zbigniewa Mijakowskiego; Zbiór korespondencji. Korespondencja nr 969/72 dot. Kazimierza Kleczewskiego. Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 34, nr 4 © for this edition by CNS Księga 5 SNF 34_4.indb 113 7/2/2013 9:35:01 PM 114 Bohdan Piętka Mieczysław Kościelniak, więzień nr 15261, artysta malarz deportowany do KL Auschwitz 2 maja 1941 r. z Kalisza, ewakuowany w 1945 r. do KL Mauthausen i wyzwolony w 1914 roku Polaków w Kaliszu. Początkowo zamierzano go rozstrzelać. Jednakże dzięki staraniom rodziny u komendanta miejscowej policji zamieniono mu wyrok śmierci na deportację do obozu koncentracyjnego. Do KL Auschwitz Gestapo wysłało go z adnotacją w aktach: „powrót niepożądany” (Rückkehr unerwünscht). Widząc ogrom ludzkiego cierpienia, którego sam też doświadczał, M. Kościelniak prowadził w obozie nielegalną twórczość artystyczną. Jej tematem była przerażającą rzeczywistość KL Auschwitz. Dołączył tym samym do grona nielegalnie tworzących więźniów-artystów, takich jak Jerzy Adam Brandhuber (nr 87112), Bronisław Czech (nr 349), Xawery Dunikowski (nr 774), Franciszek Jaźwiecki (nr 79042), Józef Mrozek (nr 103137), Władysław Zbigniew Raynoch (nr 60746) czy Marian Ruzamski (nr 122843). Stworzył około 300 wstrząsających rysunków przedstawiających więźniów i sceny z życia obozowego. Większość jego prac powstałych w KL Auschwitz i KL Mauthausen się nie zachowała. Zostały one jednak przez artystę częściowo odtworzone i uzupełnione po wojnie. W styczniu 1945 roku ewakuowano go z KL Auschwitz do KL Mauthausen, gdzie pracował w kamieniołomach, a następnie w podziemnych fabrykach w podobozach Melk i Ebensee. Wyzwolenia doczekał 6 maja 1945 roku w podobozie Ebensee7. Oprócz M. Kościelniaka bliżej znane są losy także innych więźniów transportu z Kalisza. Inżynier geodeta Michał Kubiak (nr 15262), z zawodu mierniczy przysięgły, był zagrożony aresztowaniem już na początku okupacji jako pochodzący z rodziny polskich emigrantów zarobkowych i działaczy polonijnych w Niemczech. 7 APMA-B. Zespół Oświadczenia, t. 22, k. 20–28, t. 57, k. 85–91, t. 73, k. 190–213, relacje byłego więźnia Mieczysława Kościelniaka; t. 159, k. 13–72, relacja Adama Kościelniaka; Zespół Ankiety. Ankieta byłego więźnia Mieczysława Kościelniaka; J. Kupiec, Cóż po nas pozostanie...? Życie i twórczość więźnia obozu Auschwitz Mieczysława Kościelniaka, Oświęcim 2003. Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 34, nr 4 © for this edition by CNS Księga 5 SNF 34_4.indb 114 7/2/2013 9:35:02 PM Transporty Polaków do KL Auschwitz... 115 Dlatego wyjechał z Poznania do Kalisza, gdzie podjął legalną pracę w tamtejszym zakładzie melioracyjnym. Nie uchroniło go to jednak przed aresztowaniem. W KL Auschwitz dostał się do pracy w obozowym biurze pomiarowym (Vermessungsabteilung), które stanowiło część kierującego budową i rozbudową obozu Centralnego Zarządu Budowlanego (Zentralbauleitung). Więźniowie komanda mierników pod kierunkiem esesmanów brali udział w opracowywaniu planów obozu i w związku z tym dokonywali pomiarów topograficznych terenu obozu i jego okolic. Prowadzone przez biuro pomiarowe prace geodezyjne dawały im możliwość wyjścia poza obóz i nawiązania nielegalnych kontaktów z ludnością cywilną. Dzięki tym kontaktom przenikały na zewnątrz informacje o zbrodniach popełnianych w obozie. Pozyskiwano też w ten sposób lekarstwa i żywność. W działalność tę zaangażował się także M. Kubiak. Wielokrotnie narażał się na niebezpieczeństwo, trafił do kompanii karnej i dwa razy do aresztu obozowego w podziemiach bloku 11. Po egzekucjach przeprowadzonych w czerwcu i lipcu 1943 roku, w których zginęło 25 więźniów z komanda mierników, M. Kubiak przejął kierownictwo biura pomiarowego w Centralnym Zarządzie Budowlanym KL Auschwitz. Odtąd osobiście kierował organizowaniem łączności między obozem i światem zewnętrznym. W październiku 1944 roku został przeniesiony do KL Buchenwald, a następnie KL Mittelbau i podobozu KL Flossenbürg w czeskich Litomierzycach (Leitmeritz), gdzie doczekał wyzwolenia8. Urzędnik Zygmunt Piotrowski (nr 15303) podjął udaną spontaniczną ucieczkę z obozu 13 czerwca 1942 roku razem z więźniami Marianem Mykałą (nr 1363) i Franciszkiem Sykoszem (nr 15402). Podczas wycinania wikliny nad Sołą, znajdując się w oddaleniu od reszty komanda, obezwładnili pilnującego ich esesmana, wydarli mu broń, zabili go i uciekli. W odwecie 27 więźniów — tyle liczyło komando, w którym pracowali zbiegowie — wychłostano i wtrącono na dwa tygodnie do aresztu obozowego w bloku 11. Kilku uwięzionych nie wyszło już stamtąd żywych. Następnie rozstrzelano pod Ścianą Śmierci w KL Auschwitz 10 Polaków — mieszkańców Oświęcimia — wyznaczonych przez niemieckiego burmistrza miasta. Wreszcie aresztowano matkę, ojca i siostrę Z. Piotrowskiego, przywieziono ich do obozu i powieszono 17 sierpnia 1942 roku przed kuchnią obozową po wieczornym apelu na oczach zgromadzonych więźniów. Sam Z. Piotrowski przeżył, ukrywając się w różnych rejonach kraju do końca okupacji9. Franciszek Wawrzynkowski (nr 15363), nauczyciel Publicznej Szkoły Powszechnej nr 85 w Łodzi, prowadził w Kaliszu tajne nauczanie. W 1943 roku przeniesiono go do KL Neuengamme, gdzie otrzymał nr 18128. Zginął na kilka dni przed końcem wojny — 3 maja 1945 roku — na statku „Cap Arcona”, na 8 APMA-B. Zespół Wspomnienia, t. 115a, k. 1–107, wspomnienia byłego więźnia Michała Kubiaka; Zespół Ankiety. Ankieta byłego więźnia Michała Kubiaka; M. Kubiak, Tacy byliśmy. Wspomnienia więźnia nr 15262 z KL Auschwitz, Warszawa 1981. 9 APMA-B. Zespół Oświadczenia, t. 22, k. 13–14, relacja Anny Ziębowej; D-Au I-3a/1020– 1364, t. 6, k. 576–577, karta personalna więźnia Zygmunta Piotrowskiego. Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 34, nr 4 © for this edition by CNS Księga 5 SNF 34_4.indb 115 7/2/2013 9:35:02 PM 116 Bohdan Piętka który Niemcy załadowali więźniów ewakuowanych obozów koncentracyjnych i który następnie stał się omyłkowo celem ataku brytyjskich bombowców w Zatoce Lubeckiej10. W KL Auschwitz zginął nauczyciel Publicznej Szkoły Powszechnej w Święciechowie w powiecie leszczyńskim, Adam Kwaśnik (nr 15268). Natomiast Adam Piotrowski (nr 15302), nauczyciel Publicznej Szkoły Powszechnej w Janowie, został zwolniony z obozu w kwietniu 1943 roku11. Ksiądz Jan Biniewicz (nr 15188), prefekt Publicznej Szkoły Powszechnej nr 1 przy kolegiacie św. Józefa w Kaliszu, ksiądz Józef Gołębiowski (nr 15221), proboszcz parafii Dembe w diecezji włocławskiej, ksiądz dr Stanisław Niewęgłowski (nr 15290), prefekt III Państwowego Gimnazjum i Liceum im. Anny Jagiellonki w Kaliszu, i ksiądz Józef Zawadzki (nr 15384), proboszcz parafii Rychnów w diecezji włocławskiej nie przeżyli KL Auschwitz. Księża Henryk Herbich (nr 15230) z Towarzystwa Chrystusowego dla Polonii Zagranicznej, Kazimierz Łopuszyński (nr 15275), prefekt Publicznej Szkoły Powszechnej w Kaliszu i Oktawian Mieczysław Nowacki (nr 15291), prefekt Publicznej Szkoły Dokształcającej Zawodowej nr 1 w Kaliszu i zarazem prefekt kaplicy więziennej w Kaliszu zostali przeniesieni do KL Dachau, gdzie wszyscy zginęli. K. Łopuszyński w 1941 roku, H. Herbich i O. Nowacki w 1942 roku12. Urzędnik skarbowy Konstanty Dezydery Muszyński (nr 15283) był jedną z pierwszych ofiar spośród więźniów tego transportu. Został zakatowany pod koniec maja 1941 roku podczas pracy przy rozbiórce budynków. Inny urzędnik, Maksymilian Jaworski (nr 15240), zmarł w szpitalu obozowym, zamordowany zastrzykiem fenolu. Natomiast księgowego Leona Rajewskiego (nr 15315) zwolniono jesienią 1941 roku w rezultacie usilnych starań jego byłego niemieckiego pracodawcy Richarda Meyera, właściciela przedsiębiorstwa budowlanego w Kaliszu13. Przedwojenny prokurator kaliski Edward Kolombus Wirbser (nr 15369) zginął w obozie 1 grudnia 1941 roku. Jego żona, Aleksandra Wirbser, próbowała go ratować, składając do władz niemieckich wniosek o wpisanie męża na volkslistę. 10 APMA-B. Zespół Ankiety. Ankieta byłego więźnia Franciszka Wawrzynkowskiego. Zespół Ankiety. Ankieta byłego więźnia Adama Kwaśnika; Zbiór korespondencji. Korespondencja nr 1758/71 dot. Adama Piotrowskiego; D-Au I-3a/1020–1364, t. 6, k. 572–573, karta personalna więźnia Adama Piotrowskiego. 12 APMA-B. Zbiór korespondencji. Korespondencja nr 898/96 dot. Stanisława Niewęgłowskiego; Księgi zgonów. Akty zgonów więźniów Jana Biniewicza, Józefa Gołębiowskiego i Józefa Zawadzkiego; D-Au I-3/1/3. Księgi stanów dziennych obozu (Stärkebuch), t. 3, k. 442–444; D-Da, t. 1. Lista transportowa do KL Dachau, k. 21; Księgi PCK, t. 2, k. 77; W. Jacewicz, J. Woś (red.), Martyrologium polskiego duchowieństwa rzymskokatolickiego pod okupacją hitlerowską w latach 1939–1945, Warszawa 1978, z. I, s. 214, 217, 220, 221, 222, 227, 235, z. III, s. 296, 299, 300, 305, 308, 317. 13 APMA-B. Zespół Ankiety. Ankiety byłych więźniów Maksymiliana Jaworskiego, Konstantego Dezyderego Muszyńskiego i Leona Rajewskiego; Księgi zgonów. Akt zgonu więźnia Maksymiliana Jaworskiego. 11 APMA-B. Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 34, nr 4 © for this edition by CNS Księga 5 SNF 34_4.indb 116 7/2/2013 9:35:02 PM Transporty Polaków do KL Auschwitz... 117 Sama została jednak aresztowana i osadzona w KL Ravensbrück, gdzie przebywała do wyzwolenia14. Kolejarz Wacław Blewoński (nr 15191) zmarł 22 czerwca 1941 roku w następstwie ciężkiego pobicia dzień wcześniej przez więźniów funkcyjnych. Jego komando robocze pracowało wówczas przy wożeniu ciężkich kamieni taczkami. Więźniowie funkcyjni celowo kazali pchać taczki więźniom przez kałuże i błoto, by w ten sposób stworzyć sobie możliwość dokonania masakry wśród słabych. Jeśli więzień przewrócił się w błocie zabijali go i wysypywali zawartość taczki. Następny musiał przepchać swoją taczkę przez wysypane kamienie. W. Blewoński nie był w stanie tego zrobić i został ukamienowany przez więźniów funkcyjnych15. Pod koniec sierpnia 1942 roku władze obozowe ogłosiły, że ci więźniowie, którzy czują się bardzo słabi, nie będą musieli już pracować i mają stawić się na placu apelowym. Jednym z tych, którzy uwierzyli w to ogłoszenie, był Jan Sołtysiak (nr 15327), rolnik z Dobrzeca. Razem z innymi więźniami, którzy jak on odpowiedzieli na tę odezwę, został wywieziony do obozu w Birkenau i tam zamordowany w komorze gazowej 30 sierpnia 1942 roku16. Okrutną śmiercią zginął Czesław Spławski (nr 15331). Pod koniec kwietnia 1943 roku, w bliżej nieznanych okolicznościach, został rozszarpany przez psy esesmanów17. Od zastrzyku fenolu zginął chory na tyfus Stanisław Chodzicki (nr 15201). Na skutek okrutnego pobicia zmarł Antoni Jaśkiewicz (nr 15238). Nieludzka, niewolnicza praca, połączona z biciem i szykanami ze strony więźniów funkcyjnych i esesmanów, była powodem śmierci m.in. Władysława Grzegorczyka (nr 15226), Franciszka Krysińskiego (nr 15264), Józefa Nowaka (nr 15293), Ignacego Staneckiego (nr 15334) i radnego miasta Kalisza Stanisława Stradomskiego (nr 15339). Inni ginęli od chorób będących rezultatem niedożywienia oraz złych warunków sanitarnych i bytowych panujących w obozie, stworzonych celowo, by zwiększyć śmiertelność więźniów. W wyniku epidemii tyfusu szalejącej latem 1942 roku śmierć ponieśli m.in. Józef Lewandowski (nr 15273), Leon Płócienniczak (nr 15307) i Stanisław Zgarda (nr 15385)18. 14 APMA-B. Zbiór korespondencji. Korespondencja nr 2412/73 dot. Edwarda Kolombusa Wirbsera; Książka kostnicy-LH, k. 69 (wpis zgonu więźnia Edwarda Kolombusa Wirbsera); IZ-8/ Gestapo Łódź/3a, t. 4, mikr. 88/648-654 (zawiadomienia administracji KL Auschwitz z 18 lipca 1941 i 23 stycznia 1942 r. o przekazaniu pieniędzy po zmarłych więźniach). 15 APMA-B. Zbiór korespondencji. Korespondencja nr 4230/72 dot. Wacława Blewońskiego; A. Piotrowski, op. cit., s. 26–28. 16 APMA-B. Zbiór korespondencji. Korespondencja nr 3539/72 i 4674/87 dot. Jana Sołtysiaka; Księgi zgonów. Akt zgonu więźnia Jana Sołtysiaka. 17 APMA-B. Zespół Ankiety. Ankieta byłego więźnia Czesława Spławskiego; Zbiór korespondencji. Korespondencja nr 4544/77 i 1267/78 dot. Czesława Spławskiego. 18 APMA-B. Zespół Ankiety. Ankieta byłego więźnia Józefa Nowaka; Zbiór korespondencji. Korespondencja nr 1904/71 dot. Antoniego Jaśkiewicza, nr 3337/71 dot. Józefa Nowaka, nr 6813/76 Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 34, nr 4 © for this edition by CNS Księga 5 SNF 34_4.indb 117 7/2/2013 9:35:02 PM 118 Bohdan Piętka Następnym przykładem bezwzględnego odwetu okupanta niemieckiego na społeczeństwie polskim w Kraju Warty jest transport 298 Polaków przywiezionych do KL Auschwitz 14 maja 1942 roku z Łodzi19. Deportowano w nim osoby aresztowane w wyniku akcji represyjnej, jaką przeprowadzono 7 marca 1942 roku na terenie 10 powiatów środkowej oraz wschodniej części Kraju Warty20. Akcja ta była skierowana przede wszystkim przeciwko byłym oficerom i podoficerom Wojska Polskiego i stanowiła odwet za zabicie 6 marca 1942 roku w Zgierzu dwóch niskiej rangi gestapowców przez sierż. Józefa Mierzyńskiego — członka Polskiej Siły Zbrojnej i Armii Krajowej. Niezależnie od wspomnianych aresztowań Niemcy rozstrzelali w odwecie 20 marca 1942 roku w Zgierzu 100 Polaków-więźniów politycznych, w tym cztery kobiety. Była to największa egzekucja publiczna przeprowadzona podczas okupacji niemieckiej w Kraju Warty. Sam J. Mierzyński został ujęty przez Gestapo pod koniec 1942 roku i okrutnie zamordowany razem z całą swoją rodziną21. W zachowanych więźniarskich kartach personalnych Józefa Leśnego (nr 35510) i Adama Wilczyńskiego (nr 35641) podano jako powód deportacji do obozu „sankcję karną” (Sühnemaßnahme), a w karcie Jana Binka (nr 35373) „środek zapobiegawczy” (Schutzmaßnahme)22. Natomiast w więźniarskich kartach personalnych Jana Ciupka (nr 35389), Leona Czecha (nr 35391), aresztowanego w Sieradzu Mariana Fontańskiego (w obozie Fatański, nr 35408) — członka dot. Ignacego Staneckiego i nr 1791/71 dot. Stanisława Stradomskiego; Księgi zgonów. Akty zgonów więźniów: Stanisława Chodzickiego, Władysława Grzegorczyka, Antoniego Jaśkiewicza, Józefa Lewandowskiego, Józefa Nowaka, Leona Płócienniczaka, Ignacego Staneckiego, Stanisława Stradomskiego i Stanisława Zgardy; IZ-8/Gestapo Łódź/3a, t. 4, mikr. 88/648–654 (zawiadomienia administracji KL Auschwitz z 18 lipca 1941 i 23 stycznia 1942 r. o przekazaniu pieniędzy po zmarłych więźniach). 19 APMA-B. Numerowy wykaz transportów skierowanych do KL Auschwitz. Otrzymali oni numery od 35363 do 35660. 20 Akcję represyjną przeprowadzono na terenie powiatów: Kalisz, Kępno, Łask, Łęczyca, Łódź-miasto, Łódź-wieś, Ostrów Wielkopolski, Pajęczno, Sieradz, Turek i Wieluń. Zasięg aresztowań objął 1/3 obszaru Kraju Warty. 21 Egzekucji na tzw. placu stodół w Zgierzu dokonano 20 marca 1942 r. w obecności 6 tys. zgromadzonych przymusowo polskich mieszkańców pobliskich miejscowości. W przeprowadzeniu egzekucji wzięły udział, oprócz Gestapo, jednostki niemieckiej policji porządkowej, policji ochronnej Schupo i hitlerowskich organizacji paramilitarnych. Przybyli także licznie członkowie lokalnych organizacji NSDAP i przedstawiciele niemieckiej administracji okupacyjnej; M. Cygański, Z dziejów okupacji hitlerowskiej w Łodzi, Łódź 1965, s. 202, 206–207; K. Lesiakowski, Lista rozstrzelanych w Zgierzu 20 III 1942 r. w świetle akt gestapo, [w:] W 60. rocznicę zbrodni zgierskiej 20 III 1942 r., Łódź-Zgierz 2002, s. 57–68; C. Łuczak, Dyskryminacja Polaków w Wielkopolsce w okresie okupacji hitlerowskiej. Wybór źródeł, Poznań 1966, s. 65–153; D. Siepracka, Zbrodnia zgierska elementem terroru nazistowskiego wobec społeczeństwa regionu, [w:] W 60. rocznicę zbrodni zgierskiej 20 III 1942 r., Łódź-Zgierz 2002, s. 47–55; Z. Walter-Janke, W Armii Krajowej w Łodzi i na Śląsku, Warszawa 1969, s. 64–69. 22 APMA-B. Zespół KL Buchenwald. Karty personalne więźniów: Jana Binka, Józefa Leśnego i Adama Wilczyńskiego. Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 34, nr 4 © for this edition by CNS Księga 5 SNF 34_4.indb 118 7/2/2013 9:35:02 PM Transporty Polaków do KL Auschwitz... 119 Kazimierz Krysiak, więzień nr 36496, nauczyciel deportowany do KL Auschwitz 14 maja 1942 r. z Łodzi i jego karta personalna z kartoteki obozowej KL Mauthausen z adnotacją o skierowaniu go do obozu przez placówkę Gestapo w Łodzi. Jako powód osadzenia w obozie podano w niej sankcję karną za zamordowanie sekretarza kryminalnego (Sühnemassnahme für die Ermordung des Kriminalsekretars) Samodzielnej Placówki Kolejowej AK działającej na stacji Karsznice koło Zduńskiej Woli — nauczyciela Kazimierza Krysiaka (nr 35496) i podoficera zawodowego Zygmunta Zarzyckiego (nr 35654) jako przyczynę aresztowania podano „sankcję karną za zamordowanie sekretarza kryminalnego” (Sühnemassnahme für die Ermordung des Kriminalsekretars) oraz datę aresztowania 7 marca 1942 Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 34, nr 4 © for this edition by CNS Księga 5 SNF 34_4.indb 119 7/2/2013 9:35:02 PM 120 Bohdan Piętka roku23. Za pomocą eufemizmów „sankcja karna” i „środek zapobiegawczy” placówka Gestapo w Łodzi określała aresztowanie i deportację do KL Auschwitz osób, które nie miały nic wspólnego z zabójstwem dwóch gestapowców, a wybrano je dlatego, że reprezentowały miejscową inteligencję. Transport łódzki z 14 maja 1942 roku został nazwany w relacjach świadków „transportem wojskowych”, ponieważ wielu przywiezionych nim więźniów zostało wytypowanych przez Gestapo do aresztowania na podstawie tego, że byli w przeszłości oficerami lub podoficerami Wojska Polskiego, zawodowymi bądź rezerwistami. Przed deportacją do obozu przebywali oni w więzieniach i aresztach policyjnych w Nowej Brzeźnicy nad Wartą, Kaliszu, Kępnie, Łodzi, Nowych Skalmierzycach, Ostrowie Wielkopolskim, Sieradzu, Wieluniu, Turku i Zduńskiej Woli. Ze względu na to, że wśród deportowanych znajdowała się spora grupa oficerów i podoficerów rezerwy, transportem tym przywieziono do KL Auschwitz m.in. nauczycieli: Jana Brzozowskiego (nr 35382), Stefana Choczaja (nr 35383), Stanisława Czernickiego (nr 35392), Antoniego Dyśka (nr 35405), Pawła Gasztycha (nr 35419), Jana Jarczaka (nr 35450), Antoniego Jędrasika (nr 35454), Stanisława Jończaka (nr 35457), Kazimierza Krysiaka (nr 35496), Feliksa Kwiatka (nr 35507), Wacława Marczuka (nr 35527), Romana Misiewicza (nr 35539), Antoniego Nawrockiego (nr 35547), Eugeniusza Nierychłego (nr 35550), Adama Piotrowskiego (nr 35574), Stefana Szyszkę (nr 35624), Tomasza Stanisławskiego (nr 35626), Henryka Trybalskiego (nr 35634), Alfonsa Wojciechowskiego (nr 35644) i Henryka Wyrąbkiewicza (nr 35651), zarządców majątków ziemskich Dionizego Brakowieckiego (nr 35376) i Andrzeja Kleczyńskiego (nr 35480), dyrektora oddziału kaliskiego Firmy Nasiennej „Bracia Buszczyńscy” Stanisława Kuleszyńskiego (nr 35503), instruktora Kółek Rolniczych Kwiryniusza Skóreckiego (nr 35602), urzędnika kolei Mieczysława Mystkowskiego (nr 35544), urzędnika skarbowego Wiktora Janczewskiego (nr 35446), księgowego Bronisława Piotra Kalisza (nr 35467), leśniczego Władysława Przybylskiego (nr 35582), inżyniera architekta Mariana Kleczewskiego (nr 35479) — po wojnie jednego z projektantów i budowniczych Nowej Huty, oraz inżynierów J. Binka (nr 35373) i Jerzego Zygmunta Nowakowskiego (nr 35557). Spośród wymienionych w KL Auschwitz zginęli: D. Brakowiecki, A. Dysiek, P. Gasztych, W. Janczewski, J. Jarczak, A. Jędrasik, S. Jończak, B. Kalisz, A. Kleczyński, S. Kuleszyński, F. Kwiatek, W. Marczuk, R. Misiewicz, M. Mystkowski, A. Nawrocki, E. Nierychły, A. Piotrowski, W. Przybylski, K. Skórecki, S. Szyszka, T. Stanisławski, H. Trybalski, A. Wojciechowski i H. Wyrąbkiewicz, a w KL Buchenwald przeniesiony tam z KL Auschwitz J. Binek. W gronie zawodowych oficerów deportowanych tym transportem znalazł się m.in. por. Jerzy Woźniak (nr 35650) — powieszony 23 APMA-B. Zespół KL Mauthausen. Karty personalne więźniów: Jana Ciupka, Leona Czecha, Mariana Fatańskiego (Fontańskiego), Kazimierza Krysiaka i Zygmunta Zarzyckiego; Zespół KL Mauthausen, ankiety Klubu Mauthausen z Katowic. Ankieta więźnia Mariana Fontańskiego. Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 34, nr 4 © for this edition by CNS Księga 5 SNF 34_4.indb 120 7/2/2013 9:35:02 PM Transporty Polaków do KL Auschwitz... 121 Jerzy Woźniak, więzień nr 36650, oficer zawodowy deportowany do KL Auschwitz 14 maja 1942 r. z Łodzi i powieszony 19 lipca 1943 r. w egzekucji 12 więźniów z komanda mierników przed kuchnią obozową 19 lipca 1943 roku w egzekucji 12 więźniów z komanda mierników24. Członkami podziemia deportowanymi w transporcie z Łodzi byli Adam Majewski (nr 35517) — podoficer zawodowy kompanii szkolnej w Kazuniu-Modlinie i zastępca dowódcy placówki AK w powiecie Łask, Józef Przybylski (nr 35581) — podoficer zawodowy 29. Pułku Strzelców Konnych z Kalisza i członek AK oraz 24 APMA-B. Zespół Wspomnienia, t. 99, k. 111–116, wspomnienia byłego więźnia Mariana Kleczewskiego; Zespół Oświadczenia, t. 155, k. 4–5, relacja byłego więźnia Mariana Kleczewskiego; Zespół Ankiety. Ankiety byłych więźniów: Stanisława Czernickiego, Wiktora Janczewskiego, Antoniego Jędrasika, Stanisława Jończaka, Mariana Kleczewskiego, Stanisława Kuleszyńskiego, Mieczysława Mystkowskiego i Henryka Wyrąbkiewicza; Zbiór korespondencji. Korespondencja nr 651–656/72 dot. Jana Brzozowskiego, Stefana Choczaja, Antoniego Dyśka, Jana Jarczaka i Eugeniusza Nierychłego, nr 692/74 dot. Stanisława Czernickiego, nr 651–656/72 i 2711–2728/70 dot. Pawła Gasztycha, nr 694/74 i 5857/86 dot. Wiktora Janczewskiego, nr 2711–2728/70 dot. Antoniego Jędrasika, nr 7454/76 dot. Stanisława Jończaka, nr 1594/02 dot. Bronisława Piotra Kalisza, nr 1815/79 i 3497/04 dot. Stanisława Kuleszyńskiego, nr 698/74 i 1598–1602/02 dot. Kazimierza Krysiaka, nr 823/72, 1793/79 i 3560/82 dot. Feliksa Kwiatka, nr 1719/00 dot. Antoniego Nawrockiego, nr 812/74, 2076/77, 5731/95 i 126/96 dot. Jerzego Zygmunta Nowakowskiego, nr 2711– 2728/70 dot. Władysława Przybylskiego, nr 6858/90 dot. Tomasza Stanisławskiego oraz nr 2632/77 dot. Jerzego Woźniaka; Księgi zgonów. Akty zgonów więźniów: Dionizego Brakowieckiego, Antoniego Dyśka, Pawła Gasztycha, Wiktora Janczewskiego, Jana Jarczaka, Stanisława Jończaka, Bronisława Piotra Kalisza, Andrzeja Kleczyńskiego, Stanisława Kuleszyńskiego, Feliksa Kwiatka, Wacława Marczuka, Romana Misiewicza, Antoniego Nawrockiego, Eugeniusza Nierychłego, Adama Piotrowskiego, Władysława Przybylskiego, Kwiryniusza Skóreckiego, Stefana Szyszki, Henryka Trybalskiego, Alfonsa Wojciechowskiego, Jerzego Woźniaka i Henryka Wyrąbkiewicza; D-Au I-5/1. Numerowe listy więźniów zmarłych w obozie (tzw. książka kostnicy), t. 1, k. 91 (wpis śmierci Tomasza Stanisławskiego); Mat./1214, t. 181 (informacja ITS Arolsen o śmierci w KL Buchenwald więźnia Jana Binka); D-Au I-3/2. Książka bunkra, t. 2, k. 11. Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 34, nr 4 © for this edition by CNS Księga 5 SNF 34_4.indb 121 7/2/2013 9:35:03 PM 122 Bohdan Piętka Akt zgonu Jerzego Woźniaka — jako oficjalną przyczynę śmierci podano w nim nagły atak serca (Plötzlicher Herztod) Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 34, nr 4 © for this edition by CNS Księga 5 SNF 34_4.indb 122 7/2/2013 9:35:03 PM Transporty Polaków do KL Auschwitz... 123 Jan Rajek ps. „Cichy” (nr 35585) — komendant działającej na terenie powiatu ostrowskiego Tajnej Organizacji Wojskowej i żołnierz AK. A. Majewski zginął w obozie we wrześniu 1942 roku, natomiast J. Przybylski został przeniesiony z KL Auschwitz i doczekał wyzwolenia w jednym z obozów koncentracyjnych na terenie Niemiec. J. Rajek przed przybyciem do obozu był więziony w obozie karnym w Nowych Skalmierzycach na terenie powiatu ostrowskiego. Po przeniesieniu do KL Buchenwald w marcu 1943 roku działał w tamtejszym więźniarskim ruchu oporu. Podczas wyzwalania Buchenwaldu przez wojska amerykańskie w kwietniu 1945 roku brał czynny udział w walce o wyzwolenie obozu. Zawodowymi podoficerami i prawdopodobnie również żołnierzami AK byli: Antoni Dąbrowski (nr 35393), Franciszek Dudczak (nr 35402), Jan Dudczak (nr 35403), Franciszek Duzałka (nr 35404), Leon Nowak (nr 35552), Franciszek Urbański (nr 35637), Marian Wesołek (nr 35640), Leon Zakęs (nr 35652) i Stefan Zakrzewski (nr 35653). Przed deportacją do KL Auschwitz więziono ich w obozie karnym w Nowych Skalmierzycach. Żaden nie przeżył obozu. Jedną z pierwszych ofiar śmiertelnych wśród więźniów tego transportu był księgowy Wojciech Jankowski (nr 35448), aresztowany 7 marca 1942 roku w Turku za to, że był oficerem rezerwy WP. 26 maja 1942 roku zasłabł podczas kopania rowu. Wówczas esesman uderzeniem pałki w głowę i kopnięciem zrzucił go na dno rowu, co spowodowało jego śmierć w następstwie upadku z kilkumetrowej wysokości i doznanych obrażeń (tzw. śmierć lotnika). Jako jedyny więzień tego transportu wyzwolenia w KL Auschwitz 27 stycznia 1945 roku doczekał inż. architekt Józef Weder (nr 35639) z Ostrowa Wielkopolskiego. Przed deportacją do obozu również więziono go w Nowych Skalmierzycach25. Spośród 204 więźniów deportowanych 2 maja 1941 roku z Kalisza w KL Auschwitz zginęło co najmniej 153. Do innych obozów koncentracyjnych przeniesiono 28 więźniów, z których przynajmniej ośmiu zginęło, w tym jeden na statku „Cap Arcona”, zatopionym omyłkowo przez lotnictwo brytyjskie 3 maja 1945 roku w Zatoce Lubeckiej, a 13 doczekało się wyzwolenia. Ponadto jeden więzień zbiegł z KL Auschwitz, czterech więźniów zostało zwolnionych, a dwu wyzwolonych w tym obozie. W nieznanych okolicznościach, miejscu i czasie zginęło ośmiu więźniów oraz wyzwolono sześciu. Nieznany pozostaje los dziewięciu. Najprawdopodobniej nie przeżyli oni wojny. 25 APMA-B. Zespół Ankiety. Ankiety byłych więźniów: Wojciecha Jankowskiego, Jana Rajka i Józefa Wedera; Zbiór korespondencji. Korespondencja nr 3492/02 dot. Jana Dudczaka, nr 1590/75 dot. Franciszka Duzałki, nr 3090/02 dot. Adama Majewskiego, nr 956/77 dot. Leona Nowaka, nr 78/88 dot. Józefa Przybylskiego i nr 1616/76 dot. Mariana Wesołka; Księgi zgonów. Akty zgonów więźniów: Antoniego Dąbrowskiego, Franciszka Dudczaka, Jana Dudczaka, Franciszka Duzałki, Adama Majewskiego, Leona Nowaka, Franciszka Urbańskiego, Leona Zakęsa i Stefana Zakrzewskiego. Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 34, nr 4 © for this edition by CNS Księga 5 SNF 34_4.indb 123 7/2/2013 9:35:03 PM 124 Bohdan Piętka Natomiast spośród 298 więźniów deportowanych 14 maja 1942 roku z Łodzi w KL Auschwitz zginęło co najmniej 222. W nieznanych okolicznościach i miejscu zginął jeden więzień. Do innych obozów koncentracyjnych przeniesiono 56 więźniów, z których co najmniej czterech zginęło, w tym dwu na statku „Cap Arcona”. 42 spośród przeniesionych do innych obozów doczekało wyzwolenia, jeden zbiegł z KL Neuengamme, a jeden został zwolniony z KL Buchenwald. Z KL Auschwitz zwolniono dwu więźniów, jeden zbiegł podczas ewakuacji obozu, a jeden został wyzwolony. W nieznanych okolicznościach przeżył też jeden więzień. Nieznany pozostaje los 22 więźniów, którzy najprawdopodobniej nie przeżyli wojny26. Zważywszy na to, że w wypadku pierwszego transportu wojnę przeżyło na pewno 26, natomiast w wypadku drugiego 48 więźniów, deportacje te należy uznać za typowe akcje eksterminacyjne. Stanowiły one precyzyjne uderzenie w miejscowe elity narodu polskiego. Eliminacja tych elit jako warstwy kierowniczej narodu, zdolnej m.in. do organizowania ruchu oporu, była w tym wypadku, obok odwetu i chęci sterroryzowania miejscowej społeczności polskiej, zasadniczym celem przeprowadzonych aresztowań i deportacji do KL Auschwitz. Akcje te były rezultatem niemieckiej polityki okupacyjnej w Kraju Warty, której założenia dobitnie sformułował jego namiestnik Arthur Greiser, stwierdzając, że „Polak, który podniesie tylko rękę na Niemca będzie wymazany z rejestru osób żyjących na świecie; w 24 godzinach stanie się dzieckiem śmierci”27 oraz że „Zniemczenie Warthegau oznacza według mnie, że żaden inny naród oprócz narodu niemieckiego nie ma prawa tam mieszkać. To jest różnica między moją kolonizacją a starą kolonizacją Bismarckowską”28. TRANSPORTS OF POLES TO KL AUSCHWITZ FROM KALISZ ON THE 2ND OF MAY 1941 AND FROM ŁÓDŹ ON THE 14TH OF MAY 1942 Summary Deportations of Poles to concentration camps — because of their activities in the resistance movement, violations of the Nazi occupation laws, or as a result of retaliatory repression of the German occupiers — were an important element of German occupation policy aimed at depolonizing the territories incorporated into the Reich. Transports to KL Auschwitz from Kalisz on the 2nd of May 1941 and from Łódź on the 14th May of 1942 were the result of retaliatory repression against Poles in the Wartheland. Their aim was not only to take revenge for the attacks on the German police 26 APMA-B. Różne zespoły archiwalne, m.in. ankiety byłych więźniów i ich rodzin oraz korespondencja prowadzona przez nich z Państwowym Muzeum Auschwitz-Birkenau, akty zgonów więźniów. 27 Cyt. za: C. Łuczak, Arthur Greiser – hitlerowski władca w Wolnym Mieście Gdańsku i w Kraju Warty, Poznań 1997, s. 67. 28 Cyt. za: J. Gumkowski, T. Kułakowski, Zbrodniarze hitlerowscy przed Najwyższym Trybunałem Narodowym, Warszawa 1961, s. 38. Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 34, nr 4 © for this edition by CNS Księga 5 SNF 34_4.indb 124 7/2/2013 9:35:03 PM Transporty Polaków do KL Auschwitz... 125 and to terrorize the Polish society, but above all they were a precise blow to the local elites capable of organizing resistance to the occupation. Theses repressions were part of the extermination campaign and should therefore be considered a continuation of the operation „political cleansing of the land” (politische Flurbereinigung) carried out on the Polish territory annexed to the Reich in the autumn of 1939. Out of 204 Poles deported to Auschwitz from Kalisz on the 2nd of May 1941 at least 153 were killed in the camp, and out of 298 Poles deported from Łódź on the 14th of May 1942 — at least 222. The deportees from Kalisz included representatives of the local elite — civil servants, teachers, members of the clergy — as well as representatives of other parts of society — mainly farmers. The transport from Łódź — called „transport of the military” due to the fact that the arrests included, among others, former reserve officers and NCOs — included representatives of many intellectual professions, including a large group of teachers. The arrests, which resulted in the deportation of this transport to KL Auschwitz, were conducted in 10 districts covering one-third of the Wartheland and they constituted the second part of the repression campaign. The first was the largest public execution carried out during the German occupation in the Wartheland, during which 100 Poles were shot dead on the 20th of March 1942 in Zgierz. The transports discussed here were the largest, but not the only deportations of Poles from the Wartheland to KL Auschwitz, which were carried out in the framework of retaliatory repression. These deportations are an example of the ruthlessness of the Nazi occupation policy against the Poles in the Wartheland. Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 34, nr 4 © for this edition by CNS Księga 5 SNF 34_4.indb 125 7/2/2013 9:35:03 PM Księga 5 SNF 34_4.indb 126 Nazwisko i imię Adamkiewicz Czesław Akulicz Michał Andrusiewicz Stanisław Andrzejczak Władysław Bekalarek Józef Benc Władysław Biniewicz Jan Bielecki Andrzej Błaszczyński Tadeusz Blewoński Wacław Bogacz Wincenty Bącler Marceli Borowski Marcin Brodziak Adam Brodziak Władysław Bury Wacław Byczyński Feliks Celin Mikołaj Chmielewski Henryk Numer obozowy 15182 15183 15184 15185 15186 15187 15188 15189 15190 15191 15192 15193 15194 15195 15196 15197 15198 15199 15200 8 I 1910 23 II 1903 14 V 1921 12 VIII 1919 7 IV 1914 4 XII 1916 11 XI 1884 16 I 1917 5 VI 1896 24 V 1886 24 III 1922 4 II 1899 6 XI 1899 14 X 1905 18 IV 1899 20 VIII 1910 28 VIII 1910 7 IV 1920 2 X 1901 17 VI 1914 Data urodzenia Kalisz Chocz, pow. Kalisz Baschingen Kakawa Bogdanów Stawiszyn, pow. Kalisz Rychwał Janków Pawłówek, pow. Kalisz Dobrzec Mały, pow. Kalisz Kalisz Kalisz Czermno Ceków, pow. Kalisz Borków Dębe, pow. Kalisz Kalisz Moskwa Chocz, pow. Kalisz Miejsce urodzenia P P P P P P P P P P P P P P P P krawiec piekarz ślusarz robotnik fryzjer robotnik rolnik robotnik robotnik rolny kolejarz elektromonter pracownik biurowy ksiądz rolnik rolnik robotnik rolny stolarz księgowy P P rzeźnik Zawód P N † 16 XI 1941 w Au † 3 IV 1942 w Au † 10 VIII 1941 w Au † 4 XI 1941 w Au † † 5 IX 1941 w Au † 14 XI 1941 w Au † 18 XI 1941 w Au † 22 VI 1941 w Au † 22 X 1941 w Au † 30 XI 1941 w Au † 12 IV 1942 w Au † 24 II 1942 w Au † 8 III 1942 w Au † 15 III 1942 w Au † † 27 VIII 1941 w Au wyzw. 27 I 1945 w Au Dalsze losy Zestawienie 1. Transport Polaków do KL Auschwitz z 2 maja 1941 roku, Kalisz: 204 osoby o numerach od 15182 do 15385 126 Bohdan Piętka Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 34, nr 4 © for this edition by CNS 7/2/2013 9:35:04 PM Księga 5 SNF 34_4.indb 127 Chodzicki Stanisław Chwiłkowski Józef Cichomski Bolesław Ciszewski Tadeusz Kranc Kazimierz Cybiński Antoni Czechowski Józef Czerkawski Marian Dąbkowski Klemens Dera Józef Drążek Józef Ewertowski Franciszek Ewiak Michał Fibiger Franciszek Filipczak Bolesław Florczak Hipolit Galewski Tomasz Gill Stefan Tomasz Galaska (Gałązka) Stanisław Goclik Bronisław 15202 15203 15204 15205 15206 15207 15208 15209 15210 15211 15212 15213 15214 15215 15216 15217 15218 15219 15220 Nazwisko i imię 15201 Numer obozowy Kalisz Kalisz Wąbrzeźno Kalisz Warszawa Kalisz Tłokinia, pow. Kalisz Brudzew, pow. Kalisz Lubawa Chocz, pow. Kalisz Klein Hohenfelde Jastrzębniki Złoczów Wadelsburg (Wedelsburg) Neubaren Kalisz Stawiszyn, pow. Kalisz P P P P P P P P P P P P P P P P P P P Kakawa Stara, pow. Kalisz Koźminek, pow. Kalisz P N Warszawa Miejsce urodzenia elektromonter szewc kelner urzędnik stolarz robotnik ogrodnik robotnik fryzjer rzeźnik robotnik rolny kupiec rzeźnik robotnik młynarz szewc urzędnik rzeźnik rolnik księgowy Zawód † 7 X 1941 w Au † 1941 w Au przen. do Sa, wyzw. † 6 X 1942 w Au † 14 VIII 1941 w Au † 5 IX 1942 w Au † 28 X 1941 w Au † 1941 w Au † 14 III 1942 w Au † rozstrzelany 25 I 1943 † 13 I 1942 w Au † 7 VIII 1941 w Au przeżył przen. 1942 do Mau, † 11 I 1943 w Mau † przeżył † 15 X 1941 w Au † 27 VIII 1941 w Au † 13 I 1942 w Au † 29 VII 1942 w Au Dalsze losy Transporty Polaków do KL Auschwitz... 1 II 1904 1 IV 1891 7 III 1902 26 III 1907 25 VIII 1887 20 X 1907 1 X 1897 15 IX 1911 29 I 1907 10 III 1910 8 III 1910 15 III 1908 2 II 1909 26 IX 1904 29 IX 1904 6 VII 1897 22 IX 1911 2 VI 1910 2 XI 1914 6 III 1917 8 IV 1895 Data urodzenia 127 Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 34, nr 4 © for this edition by CNS 7/2/2013 9:35:04 PM Księga 5 SNF 34_4.indb 128 Gołębiowski Józef Gruszczyński Józef Grela (Grala) Stanisław Gryglak Franciszek Grembowicz Stanisław Grzegorczyk Władysław Grzelak Wawrzyniec Grzesiak Józef Hanc Aleksander Herbich Henryk Iwiński Ignacy Jagielski Stefan Jałowica Józef Janiak Marcin Janik Franciszek Jankowski (Janowski) Leon Jaśkiewicz Jan Jaśkiewicz Antoni Jasnowski Wawrzyniec Jaworski Maksymilian Jelental (Lelental) Stefan 15222 15223 15224 15225 15226 15227 15228 15229 15230 15231 15232 15233 15234 15235 15236 15237 15238 15239 15240 15241 Nazwisko i imię 15221 Numer obozowy 25 VIII 1902 5 VI 1908 28 VII 1887 29 V 1892 29 III 1907 6 IV 1903 4 IX 1910 16 X 1896 13 XII 1905 6 XII 1902 28 VII 1906 14 X 1910 12 XII 1887 5 III 1906 8 VI 1894 8 III 1894 21 IX 1912 29 X 1910 8 IX 1910 11 I 1921 4 XI 1899 1 IV 1902 Data urodzenia Kalisz Turek Kaczki Średnie Koźminek, pow. Kalisz Koźminek, pow. Kalisz Kalisz Ksawerów Losochów (Łosochów) Szadek, pow. Kalisz Reginów, pow. Kalisz Łódź Kalisz Steczno, pow. Kielce Kotlin Ceków, pow. Kalisz Nosków Jeziorki, pow. Kalisz Kobylniki Długa Wieś Kalisz Brzezie, pow. Kalisz Miejsce urodzenia P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P N kreślarz urzędnik rolnik szewc † 7 VII 1941 w Au † 11 VIII 1942 w Au † 1 VIII 1941 w Au † 14 VIII 1942 w Au † 1941 w Au urzędnik szewc † 31 X 1941 w Au † † 7 IX 1941 w Au † 25 I 1942 w Au † 17 XI 1941 w Au przen. 1942 do Da † 1 X 1941 w Au przeżył † 1941 w Au † 10 II 1942 w Au † 24 IX 1941 w Au † 21 XI 1941 w Au przen. 1944 do Bu † 24 IV 1942 w Au † 5 III 1942 w Au Dalsze losy kupiec robotnik rolny robotnik murarz robotnik ksiądz formierz urzędnik rolnik rolnik robotnik robotnik rolny rolnik, cieśla ogrodnik ksiądz Zawód 128 Bohdan Piętka Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 34, nr 4 © for this edition by CNS 7/2/2013 9:35:04 PM Księga 5 SNF 34_4.indb 129 28 V 1913 Jeżyk (Jerzyk) Leon Augustyn Jeżyk (Jerzyk) Marian Jopek Antoni Józefowicz Aleksander Juszczak Jan Kamiński Józef Karolak Edward Kazimierczak Stanisław Kisiurski Henryk Kisiurski Stanisław Kleczewski Kazimierz Kleczewski Stanisław Klimczak Kazimierz Klimczak Michał Klupa Zygmunt Kołaczek Piotr Kryszczyński Józef Kościelniak Mieczysław 15244 15245 15246 15247 15248 15249 15250 15251 15252 15253 15254 15255 15256 15257 15258 15259 15260 15261 Kalisz Tuszyn P P P P Kalisz, Głogów Ostrów Wielkopolski P P P P P Kalisz Królików Wildhufen (Pruszków?) Kotowiecko, pow. Kalisz (Kołowiecko?) Kalisz P P Kwasków, pow. Kalisz Kalisz P P P P P P P P P N Feuchtwiesen Kalisz Kalisz Rychnów, pow. Kalisz Aleksandria, pow. Kalisz Kalisz Kalisz Dębe, pow. Kalisz Odolanów Miejsce urodzenia artysta malarz urzędnik rolnik robotnik ślusarz rolnik robotnik rolny krawiec cieśla elektromonter szklarz robotnik malarz szewc tkacz ewak. 1945 do Mau, wyzw. † 1941 w Au † 7 XII 1941 w Au † 22 X 1941 w Au † 6 XII 1941 w Au † 24 XII 1941 w Au † 19 IV 1942 w Au przen. 1944 do Bu, † † 10 VIII 1941 w Au † 7 XI 1941 w Au † 3 VII 1941 w Au † 29 III 1942 w Au † 30 XI 1941 w Au przen. 1942 do Mau † 3 XI 1941 w Au † w Au † 24 V 1941 w Au inżynier leśnik rolnik † 3 IX 1941 w Au † 16 IX 1941 w Au kupiec technik budowlany † 16 VII 1941 w Au Dalsze losy urzędnik Zawód Transporty Polaków do KL Auschwitz... 28 I 1912 26 II 1898 30 VI 1913 11 XII 1906 20 IX 1901 19 I 1905 17 IV 1916 23 XII 1921 11 II 1884 26 VIII 1919 10 XII 1908 30 IV 1916 9 I 1906 9 X 1902 7 II 1910 27 VII 1905 30 XI 1903 15 IX 1896 24 I 1896 Jesion Józef 15243 21 VII 1908 Data urodzenia Jendrasiak Stefan Nazwisko i imię 15242 Numer obozowy 129 Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 34, nr 4 © for this edition by CNS 7/2/2013 9:35:04 PM Księga 5 SNF 34_4.indb 130 Kubiak Michał Kowalski Bolesław Krysiński Franciszek Kuczkowski Józef Kurzajek Tadeusz Kwaśniewski Wacław Kwaśnik Adam Łaźny Stanisław Lewandowski Józef Lewandowski Andrzej Lewandowski Czesław Lewandowski Józef Lewandowski Michał Łopuszyński (Łopuszczyński) Kazimierz Machowicz Jan Matczak Roman Machowicz Edward Miąskiewicz (Miaśkiewicz, Mięckiewicz) Marian 15263 15264 15265 15266 15267 15268 15269 15270 15271 15272 15273 15274 15275 15276 15277 15278 15279 Nazwisko i imię 15262 Numer obozowy 13 III 1910 6 XII 1907 25 XII 1893 31 XII 1910 28 I 1900 22 IX 1896 11 II 1890 19 V 1921 18 XI 1902 29 II 1912 25 IV 1908 26 XI 1903 31 VIII 1905 24 X 1910 4 III 1890 3 X 1895 17 VIII 1884 29 IX 1914 Data urodzenia Kościelec, pow. Kalisz Kalisz P P P P Młyniska, Młynisko, pow. Kalisz P P P P P P P P P P P P P P N Kalisz Lubanie Skarszew Błaszki, pow. Kalisz Błaszki, pow. Kalisz Długa Wieś Długa Wieś Wesułki (Wesołki) Sambor Długa Wieś Kalisz Kalisz Kalisz Zalesiczki Seten-Essen (Niemcy) Miejsce urodzenia fryzjer stolarz robotnik rolny technik budowlany ksiądz oberżysta szewc szewc robotnik robotnik murarz nauczyciel rolnik kierowca rolnik tkacz ślusarz mierniczy przysięgły Zawód przen. 1944 do Ra przen. 1944 do Ra, przeż. † 11 VIII 1941w Au † 4 VIII 1941 w Au przen. do Da, gdzie † 1941 † 12 VII 1941 w Au † 1 VI 1942 w Au przen. 1944 do Bu, przeż. † 1941 w Au † 8 XI 1941 w Au † 12 XI 1941 w Au † 26 XI 1941 w Au † 18 III 1942 w Au † 12 VIII 1941 w Au † 15 IX 1941 w Au † 6 XII 1941 w Au † 3 XI 1941 w Au przen. 1944 do Bu, Do, Fl, wyzw. Dalsze losy 130 Bohdan Piętka Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 34, nr 4 © for this edition by CNS 7/2/2013 9:35:05 PM Księga 5 SNF 34_4.indb 131 Marszał Adam Krysiński Wacław Matuszewski Czesław Muszyński Dezydery Konstanty Mielczarek Jan Mijakowski Zbigniew Michalak Franciszek Mikołajewski Michał Molka Ignacy Molka Ignacy Niewęgłowski Stanisław Nowacki Oktawian Nowakowski Lucjan Nowak Józef Nosal Władysław Noweta Stanisław Noweta Stefan Nowicki Józef Nowicki Jan Owczarek Antoni 15281 15282 15283 15284 15285 15286 15287 15288 15289 15290 15291 15292 15293 15294 15295 15296 15297 15298 15299 Nazwisko i imię 15280 Numer obozowy Kalisz Kalisz 11 I 1907 Opatówek, pow. Kalisz Staw, pow. Kalisz Błaszki, pow. Kalisz Kanie Kościelna Wieś, pow. Kalisz Sieradz Turek Dminin Aleksandria, pow. Kalisz Aleksandria, pow. Kalisz Eisen Zagórzyń, pow. Kalisz Wieruszów, pow. Kalisz Kalisz Poznań Poznań Kalisz Opatówek, pow. Kalisz Miejsce urodzenia 16 V 1911 18 IV 1900 15 VIII 1883 30 IX 1910 20 V 1883 10 III 1900 13 XI 1913 1 I 1909 8 XI 1892 1 III 1888 3 XII 1898 30 VIII 1902 9 III 1895 31 VIII 1912 27 IV 1909 30 VIII 1912 30 VIII 1917 2 VII 1897 18 VIII 1904 18 X 1897 Data urodzenia szewc malarz rolnik ślusarz mechanik ślusarz mechanik rolnik rolnik pończosznik ksiądz ksiądz robotnik rolnik robotnik rolnik kupiec kelner urzędnik skarbowy podoficer zawodowy drogista robotnik rolny Zawód † 30 XII 1941 w Au † † 23 IX 1941 w Au † 14 XI 1941 w Au przen. 1944 do Bu, wyzw. † 1941 w Au † 7 II 1942 w Au † 6 IX 1942 w Au przen. 1942 do Da, gdzie † 1942 † 1941 w Au † 10 X 1941 w Au przen. 1944 do Fl, przeż. † 1 IX 1941 w Au † 23 XI 1941 w Au przen. 1944 do Bu † † 1941 w Au † 17 VII 1942 w Au † 25 V 1942 w Au przen. 1943 do Neu, Na, Bu, wyzw. Dalsze losy Transporty Polaków do KL Auschwitz... P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P N 131 Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 34, nr 4 © for this edition by CNS 7/2/2013 9:35:05 PM Księga 5 SNF 34_4.indb 132 Odziemski Henryk Pietrzyński Stanisław Piotrowski Adam Piotrowski Zygmunt Piotrowski Stefan Prętczyński Stanisław Prześniak Józef Płócienniczak Leon Reksa Kazimierz Plota Stanisław Plotek (Płotek) Roman Pokojowczyk Wojciech Radajak Stefan Poleski Piotr Radomski Edward Rajewski Leon Raczyński Tadeusz Rychlewski Franciszek Sadowski Stefan Rastawicki (Rastawiecki) Jan 15301 15302 15303 15304 15305 15306 15307 15308 15309 15310 15311 15312 15313 15314 15315 15316 15317 15318 15319 Nazwisko i imię 15300 Numer obozowy 22 X 1893 8 VII 1889 Studzieniec Sulejów Holendry (Olendry) Rososz, pow. Wieluń 4 VIII 1896 5 I 1913 Jerka, pow. Leszno Kalisz Zakrzyń Zbiersk, pow. Kalisz Zbiersk, pow. Kalisz Godzieszów (Godziesze) Dobrzec, pow. Kalisz Kalisz Kalisz Kalisz Kalisz Piotrków Trybunalski Opatówek, pow. Kalisz Boruszyn Czartki Łódź Miejsce urodzenia 1 III 1899 1 III 1903 15 VII 1919 17 VIII 1914 10 IV 1908 8 IX 1915 2 V 1892 10 IX 1921 6 IV 1911 24 III 1910 4 II 1910 29 X 1887 12 X 1919 21 XI 1913 26 IV 1920 27 IV 1906 Data urodzenia P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P N elektrotechnik rolnik robotnik rolny tapicer urzędnik bankowy murarz rolnik maszynista kolejowy robotnik ślusarz rolnik piekarz cukiernik ślusarz robotnik stolarz aptekarz urzędnik nauczyciel robotnik zecer Zawód przen. 1944 do Gr-R † 1941 w Au † 4 XII 1941 w Au † 21 VIII 1941 w Au † 31 VIII 1941 w Au zwoln. 1941 z Au przen. do Gr-R, Bu † 1941 w Au przen. 1942 do Gr-R, przeż. † 1 VIII 1941 w Au † 7 IX 1942 w Au przen. 1944 do Mau, wyzw. † 5 IV 1942 w Au † 15 VIII 1942 w Au † 1941 w Au przen. 1944 do Sa, wyzw. † 1941 w Au zbiegł 13 VI 1942 z Au zwolniony 6 IV 1943 z Au † 26 X 1942 w Au † 11 VIII 1941 w Au Dalsze losy 132 Bohdan Piętka Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 34, nr 4 © for this edition by CNS 7/2/2013 9:35:05 PM Księga 5 SNF 34_4.indb 133 Scieszek (Ścieszek) Stanisław Siciński Tadeusz Siedlewski Marian Skorupa Franciszek Słomian Antoni Słubicki Czesław Sobański Antoni Sołtysiak Jan Sosiński Wacław Spirydowicz Paweł Spirydowicz Piotr Spławski Czesław Spławski Roman Spławski Paweł Stanecki Ignacy Stanisławski Leon Staniszewski Antoni Sztark Emil Stodolny Karol Stradomski Stanisław 15321 15322 15323 15324 15325 15326 15327 15328 15329 15330 15331 15332 15333 15334 15335 15336 15337 15338 15339 Nazwisko i imię 15320 Numer obozowy Kalisz Żerniki Stawiszyn, pow. Kalisz Adelnau Kalisz P P P P P P P Godziesze Staw, pow. Kalisz P P P P P P P P P P P P P N Koźminek, pow. Kalisz Koźminek, pow. Kalisz Wilno Stare Troki, pow. Wilno Zbiersk, pow. Kalisz Dobrzec Wielki Kalisz Ksawerów Kokanin, pow. Kalisz Heidekrug Zbiersk, pow. Kalisz Konin Rychnów, pow. Kalisz Miejsce urodzenia zwoln. 5 XI 1941 z Au † 19 X 1941 w Au † 6 IX 1942 w Au † 22 VIII 1941 w Au † 26 V 1941 w Au † 1 XI 1941 w Au † 30 IV 1943 w Au † 1941 w Au † 18 VI 1941 w Au † † w komorze gazowej 30 VIII 1942 † 1941 w Au † 4 VII 1941 w Au † 1942 w Au † 12 XII 1941 w Au † 22 VII 1941 w Au † 6 XI 1941 w Au † 1941 w Au Dalsze losy stolarz † 22 IV 1942 w Au cieśla, robotnik rolny przen. 1944 do Gr-R, nast. do Bu, † w Bu chemik urzędnik kotlarz piekarz rolnik rzeźnik rzeźnik trykociarz, kupiec trykociarz stolarz rolnik murarz kupiec rolnik robotnik księgowy pomocnik aptekarza robotnik rolny Zawód Transporty Polaków do KL Auschwitz... 3 XI 1885 31 X 1905 17 III 1895 15 XII 1898 29 XII 1908 30 V 1889 16 VI 1903 8 XII 1888 19 VII 1897 4 X 1892 19 I 1898 19 VIII 1910 15 V 1880 13 V 1880 28 VIII 1877 22 I 1889 13 VI 1919 13 I 1922 14 XI 1897 6 V 1922 14 IV 1914 Data urodzenia 133 Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 34, nr 4 © for this edition by CNS 7/2/2013 9:35:05 PM Księga 5 SNF 34_4.indb 134 Strzelczyk Piotr Szabłoński Stanisław Szczeblewski Andrzej Eugeniusz Szczeblewski Anatoliusz Lech Szczeblewski Adam Szymański Leonard Szymański Stefan Szczepaniak Bolesław Szewc Jan Szlifierz Antoni Śmiłowski Jan Szumiło Józef Tęsiorowski Stanisław Tołstołucki Mieczysław Trawczyński Zygmunt Trębacz Michał Trojan Bogdan 15341 15342 15343 15344 15345 15346 15347 15348 15349 15350 15351 15352 15353 15354 15355 15356 Nazwisko i imię 15340 Numer obozowy 9 XI 1908 19 I 1914 17 II 1908 25 X 1901 27 IV 1915 27 XI 1909 12 XII 1896 15 V 1890 Poznań Szadek Ceków, pow. Kalisz Wieluń Godziesze Wielkie, pow. Kalisz Chełm Lubelski Chocz, pow. Kalisz Czerwony Mosty, pow. Końskie Ketlin Zbiersk, pow. Kalisz 25 VIII 1918 Zbiersk, pow. Kalisz P P P P P P P P P P P P 11 XI 1895 P Stefenshazen (Niemcy) P P P P N Mianów Kalisz Kalisz Ceków, pow. Kalisz Steinhofen Miejsce urodzenia 26 XII 1903 26 X 1905 29 X 1905 23 XI 1887 4 VI 1912 5 X 1910 5 III 1888 15 III 1888 7 X 1894 Data urodzenia † 18 II 1942 w Au † 30 IX 1941 w Au † 26 I 1942 w Au † 3 X 1941 w Au † 1941 w Au † 13 VIII 1941 w Au † 21 II 1942 w Au Dalsze losy robotnik zecer rzeźnik rzeźnik rzeźnik, rolnik muzyk robotnik rolny ślusarz robotnik † 18 XI 1941 w Au przeżył † 13.3.1942 w Au † 1 VIII 1941w Au † 7 VIII 1941w Au przen. 1943 do Bu † 4 XI 1941 w Au † 31 X 1941 w Au † 3 VIII 1941 w Au mechanik maszynowy † 9 XII 1941 w Au dekarz urzędnik sekretarz sądowy urzędnik policjant rolnik robotnik Zawód 134 Bohdan Piętka Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 34, nr 4 © for this edition by CNS 7/2/2013 9:35:05 PM Nazwisko i imię Twor (Twór, Dwór) Jan Tyll Antoni Urban Julian Urbaniak Stefan Waszyński Konstanty Wasilewski Jan Wawrzynkowski Franciszek Werbiński Jan Wesołek Tadeusz Wieczorek Ignacy Wieczorek Józef Wielkopolski Adam Wirbser Edward Kolombus Witon (Witoń) Ignacy Włodarczyk Ignacy Włodarczyk Józef Wojciechowski Józef Wojciechowski Władysław Wojtczak Stanisław Wojtczak Stefan Numer obozowy 15357 Księga 5 SNF 34_4.indb 135 15358 15359 15360 15361 15362 15363 15364 15365 15366 15367 15368 15369 15370 15371 15372 15373 15374 15375 15376 Filutów Dębniałki Kalisz Rzegocin Kalisz Wildhufen Dobrzec P P P P P P P P P Kalisz P Ostrów Mazowiecki P Ostrów Wielkopolski Szadek P P Kalisz Kalisz P P P P P P P N Złoczew k. Sieradza Kalisz Józefów, pow. Kalisz Ołobok Turek Smardzew Franzleben Miejsce urodzenia robotnik robotnik leśny palacz kierowca wikliniarz rolnik rolnik prokurator ślusarz ślusarz rolnik robotnik garbarz nauczyciel ogrodnik rolnik rolnik † 1941 w Au przen. do Neu, gdzie † 1945 przen. 1943 do Mau, wyzw. † † 6 IX 1941w Au przeżył † 7 X 1941 w Au † 1 XII 1941 w Au † 30 V 1941 w Au † 31 III 1942 w Au † w Au † 21 VIII 1941 w Au † 20 IX 1941 w Au przen. 1943 do Neu, † zatopiony 3 V 1945 na statku „Cap Arcona” † 26 V 1942 w Au † 8 VIII 1941w Au † 20 IV 1942 w Au zwoln. 19 I 1942 z Au † 5 III 1942 w Au pielęgniarz, felczer tkacz † 30 III 1942 w Au Dalsze losy robotnik Zawód Transporty Polaków do KL Auschwitz... 25 VI 1920 8 II 1918 11 XI 1911 9 X 1918 5 XI 1911 28 XII 1915 15 XII 1894 11 VI 1898 11 X 1901 9 II 1917 23 IV 1885 17 IX 1902 22 VI 1901 28 I 1901 15 XI 1910 8 X 1890 15 XII 1909 29 I 1899 25 III 1898 16 V 1918 Data urodzenia 135 Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 34, nr 4 © for this edition by CNS 7/2/2013 9:35:06 PM Księga 5 SNF 34_4.indb 136 Woźniak Zygnunt Wutko (Wutke) Klemens Wysocki Jan Wesołowski Jan Żaliński Andrzej Żaliński Edward Zawadzki Józef Zgarda Stanisław 15379 15380 15381 15382 15383 15384 15385 30 XI 1912 31 XII 1895 12 X 1886 1 XI 1918 13 II 1911 28 XI 1903 15 XI 1905 14 III 1904 24 X 1901 Data urodzenia Kalisz Łódź Bramki Bramki Kalisz Mokrsko Dobra Kalisz Rychnów, pow. Kalisz Miejsce urodzenia P P P P P P P P P N † 23 III 1942 w Au † 13 VIII 1942 w Au drukarz † 30 VII 1941 w Au przeżył † 1941 w Au † 27 VII 1941 w Au przeżył † 7 XI 1941 w Au przen. 1944 do Da, wyzw. Dalsze losy ksiądz inżynier student maszynista robotnik krawiec urzędnik rolnik Zawód Źródła: Archiwalia: APMA-B. Kartoteka Biura Informacji o Byłych Więźniach. Różne zespoły i materiały archiwalne (kursywą podano dane pochodzące z ankiet i korespondencji). AP Łódź. Sygn. 201. Zespół Tajna Policja Państwowa Oddział w Łodzi 1940–1945. Sygn. 201/93 (mikr. L 12970). Potwierdzenia skierowania przez placówkę Gestapo w Łodzi więźniów do obozów koncentracyjnych Gross-Rosen, Mauthausen, Ravensbrück i Auschwitz, k. 171. Literatura: A. Piotrowski, Wspomnienia z Oświęcimia i Brzezinki, [w:] M. Kornacki, A. Piotrowski, Poza granicą nienawiści, Warszawa 1982, s. 130–137. Wąsiewicz Antoni 15378 Nazwisko i imię 15377 Numer obozowy 136 Bohdan Piętka Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 34, nr 4 © for this edition by CNS 7/2/2013 9:35:06 PM Księga 5 SNF 34_4.indb 137 Andrzejczak (Andrzejak) Stanisław Anioła Florian Baciński (Baczyński) Stanisław Banachowski Stanisław Barański Mieczysław Barasiński Antoni Paczyński Józef Bartecki Józef Basiński Jan Basiński Karol Binek Jan Bogacki Teodor Borkowski Wiesław Brakowiecki Dionizy Brenienek Wojciech Brodziak Edward Prośniak Roman 35364 35365 35366 35367 35368 35369 35370 35371 35372 35373 35374 35375 35376 35377 35378 35379 Nazwisko i imię 35363 Numer obozowy Zadzim, pow. Sieradz Cielce Weine, pow. Fraustadt Gołymin, pow. Ciechanów Koluszki, pow. Łódź Kalisz Langwege, pow. Ostrów Wielkopolski ZduńskaWola Zduńska Wola Berental (Brzeźnica?), pow. Wieluń Bremen Zgierz z powiatu Kępno Żabikowo, pow. Poznań Kalisz Miejsce urodzenia P P P P P P P P P P P P P P P P P N ogrodnik stolarz urzędnik ogrodnik zarządca majątku elektromonter pomocnik stolarski inżynier, oficer urzędnik sekretarz gminy kolejarz stolarz kucharz księgowy ogniomistrz elektryk Zawód † 11 VIII 1942 w Au przen. 1943 do Bu † 1 VII 1942 w Au † 10 VII 1942 w Au † 14 VIII 1942 w Au † 14 VIII 1942 w Au przen. 1944 do Bu, gdzie † 9 II 1945 † 28 VIII 1942 w Au przeżył † 18 VII 1942 w Au przen. 1944 do Sa, wyzw. † 14 VIII 1942 w Au † 3 VII 1942 w Au przen. 1944 do Ra † 11 XI 1942 w Au † 14 VIII 1942 w Au Dalsze losy Transporty Polaków do KL Auschwitz... 18 II 1901 20 IX 1915 14 IV 1892 9 X 1903 19 I 1914 16 V 1896 26 III 1907 31 XII 1900 7 XII 1896 18 IV 1913 ok. 1920 1 I 1907 8 VIII 1904 16 XII 1912 22 III 1902 28 VIII 1911 Data urodzenia Zestawienie 2. Transport Polaków do KL Auschwitz z 14 maja 1942 roku, Łódź: 298 osób o numerach od 35363 do 35660 137 Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 34, nr 4 © for this edition by CNS 7/2/2013 9:35:06 PM Księga 5 SNF 34_4.indb 138 Cieciwo (Cięciwo) Józef Ciupek Jan Cywiński Michał Czech Leon Czernicki Stanisław Dąbrowski Antoni Deszcz Konstanty Długoszewski Stanisław 35388 35389 35390 35391 35392 35393 35394 35395 Dopierała Jan Barcik (Barczyk) Wincenty 35387 35399 Chorąży Mieczysław Feliks 35386 Dominik Ludwik Chojniarz Eugeniusz 35385 35398 Chojnacki Kazimierz 35384 Domański Jarosław Choczaj Stefan 35383 Domicz Teodor Brzozowski Jan 35382 35396 Byczkowski Edward 35381 35397 Brudnicki Jan Nazwisko i imię 35380 Numer obozowy 14 XI 1891 25 VIII 1895 7 I 1882 4 V 1892 11 XII 1904 28 X 1900 21 VIII 1914 2 II 1899 27 VIII 1913 10 III 1916 4 III 1893 3 IV 1901 21 II 1904 27 VII 1898 3 III 1898 15 II 1907 13 X 1904 23 XI 1898 Data urodzenia Krobia, pow. Gostyń Szczawnica, pow. Nowy Targ Podzamcze, pow. Kępno Skarbki, pow. Turek Marzynin, pow. Łask Brzeźnica Pabianice Löwenstadt, pow. Łódź Borysław Pabianice Końskie Dąbie, pow. Koło Złoczów Sępólno, pow. Koło Nieznanowice, pow. Włoszczowa Miejsce urodzenia P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P N ślusarz żołnierz zawodowy rolnik, cieśla robotnik rolny żołnierz zawodowy nauczyciel stolarz, palacz pomocnik kołodzieja kupiec księgowy podoficer zawodowy sprzedawca nauczyciel nauczyciel urzędnik żołnierz zawodowy Zawód † 30 VIII 1942 w Au † 23 VI 1942 w Au † 20 VI 1942 w Au † 30 VIII 1943 w Au przen. 1944 do Gr-R, ewak. 1945 do Bu, Sa, Mau, wyzw. † 14 VIII 1942 w Au † 28 VII 1942 w Au przen. 1943 do Neu, zbiegł 7 X 1944, przeż. przen. 1944 do Mau, wyzw. † 11 VIII 1942 w Au przen. 1944 do Mau, wyzw. † 15 VI 1942 w Au przen. 1944 do Ra, Do-Mit † 9 IX 1942 w Au † 20 VII 1942 w Au † 3 VIII 1942 w Au † 8 VII 1942 w Au † 1 VIII 1942 w Au Dalsze losy 138 Bohdan Piętka Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 34, nr 4 © for this edition by CNS 7/2/2013 9:35:06 PM Nazwisko i imię Drobniczak Franciszek Dubiela Szczepan Dudczak Franciszek Dudczak Jan Duzałka Franciszek Dysiek Antoni Dzięgielewski Jan Dzięgielewski (Dzięglewski) Zygmunt Fontański Marian (w obozie Fatański) Fiedorow Kazimierz Figiel Karol Florczak Marian Frątczak Józef Fulmański Józef Gałach Wincenty Gałązka Józef Galbierczyk Józef Numer obozowy 35400 Księga 5 SNF 34_4.indb 139 35401 35402 35403 35404 35405 35406 35407 35408 35409 35410 35411 35412 35413 35414 35415 35416 Erzhagen Łódź Gross Gallen, pow. Ostrów Wielkopolski. Łęczyca Ostrów Wielkopolski Brzechwy, pow. Łódź (Byszewy pow. Brzeziny?) Pabianice Miłosław, pow. Września Skierniewice Częstochowa Łódź Senkenfeld, pow. Wieluń Zychlewo, pow. Gostyń Freienhalde, pow. Kalisz Friedenau, pow. Ostrów Wielkopolski Miejsce urodzenia P P P P P P P P P P P P P P P P P N podoficer zawodowy elektromonter żołnierz zawodowy urzędnik pielęgniarz rolnik malarz kolejarz fotograf żołnierz zawodowy nauczyciel żołnierz zawodowy podoficer zawodowy podoficer zawodowy Zawód † 14 VIII 1942 w Au † 5 VII 1942 w Au † 11 VII 1942 w Au † 4 VIII 1942 w Au przen. do Gr-R, ewak. 1945 do Fl, Da, wyzw. † 19 VII 1942 w Au † 6 VII 1942 w Au ewak. 1945 z Au, zbiegł przen. 1943 do Mau, wyzw. † 11 VII 1942 w Au † 13 VII 1942 w Au † 5 IX 1942 w Au † 17 VII 1942 w Au † 14 VIII 1942 w Au † 13 IX 1942 w Au † 14 VIII 1942 w Au Dalsze losy Transporty Polaków do KL Auschwitz... 8 III 1893 14 I 1900 4 VII 1900 29 III 1900 22 II 1899 21 XI 1903 29 XI 1915 26 II 1906 2 XII 1914 18 II 1906 22 VI 1895 9 X 1910 30 III 1900 15 V 1896 10 IV 1904 12 XI 1899 Data urodzenia 139 Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 34, nr 4 © for this edition by CNS 7/2/2013 9:35:06 PM Księga 5 SNF 34_4.indb 140 Galiński Adolf Gasztych Piotr Gasztych Paweł Gawrysiak Władysław Adam Glapa Jan Glapa Stanisław Glinkowski Kazimierz Glinkowski Władysław Głowala Stanisław Glubowski Władysław Gonera Jan Górkiewicz Bolesław (Jerzy) Gotwald Hilary Grabarz (Grabacz) Zygmunt Grobelny Mieczysław Grzelewski Stanisław Grzesiak Edmund 35418 35419 35420 35421 35422 35423 35424 35425 35426 35427 35428 35429 35430 35431 35432 35433 Nazwisko i imię 35417 Numer obozowy P Ochendzyn, pow. Wieluń 4 X 1909 30 IV 1915 20 I 1918 7 VIII 1903 3 V 1908 7 VI 1905 Gutschön (Dobroszyny?), pow. Wieluń Krzywie, k. Zgierza Kliczków Mały, pow. Sieradz Łódź Łódź Kłomnice, pow. Radomsko Wandalin, pow. Łódź Wieluń 28 X 1905 9 X 1904 Topola Mała pow. Ostrów Wielkopolski Cielce, pow. Turek Łódź Łubnice, pow. Wieluń P P P P P P P P P P P P P P P Lubomin, pow. Włocławek P ze Złoczewa, pow. Sieradz N Rososze, pow. Lipowiec Miejsce urodzenia 23 V 1899 11 XI 1911 5 III 1911 20 VIII 1905 1 VII 1911 14 I 1902 14 I 1903 10 VII 1902 Data urodzenia † 8 VII 1942 w Au † 6 VIII 1942 w Au † 25 VII 1942 w Au † 29 VIII 1942 w Au † 3 VII 1942 w Au Dalsze losy kupiec urzędnik kolejarz urzędnik cieśla szewc robotnik rolny † 8 VII 1942 w Au przen. 1944 do Sa, Mau † 5 IX 1942 w Au † 2 IV 1943 w Au przen. do Neu, † zatopiony 3 V 1945 na statku „Cap Arcona” † 29 VII 1942 w Au † 9 IX 1942 w Au † 3 X 1942 w Au † 24 VI 1942 w Au technik budowy dróg † 29 VII 1942 w Au żołnierz zawodowy kupiec organista nauczyciel fryzjer żołnierz zawodowy Zawód 140 Bohdan Piętka Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 34, nr 4 © for this edition by CNS 7/2/2013 9:35:06 PM Księga 5 SNF 34_4.indb 141 Guliński Feliks Hadrian Antoni Hadrych Edward Hadrych Józef Hałaczkiewicz Ignacy Halladin Tadeusz Hoppe Jan Ilski Bronisław Jabłoński Bolesław Jakubowski Walenty Jałocha Walenty Janczarek Józef Janczewski Wiktor Jankowski Bolesław Jankowski Wojciech Janoś Jan Jarczak Jan Jarzębiak Zenon Jaworski Szczepan Jedynecki Feliks Jędrasik Antoni 35435 35436 35437 35438 35439 35440 35441 35442 35443 35444 35445 35446 35447 35448 35449 35450 35451 35452 35453 35454 Nazwisko i imię 35434 Numer obozowy Skomlin Międzybórz na Wołyniu Łódź Izabelów, pow. Sieradz Rossla, pow. Sangerhausen Holzhausen Zbiersk, pow. Kalisz Łódź Warszawa Koźminek, pow. Kalisz Pabianice Złotniki Małe pow. Kalisz Sędziejowice Kuźnica Grabowska, pow. Wieluń Izabelów, pow. Sieradz z Wielunia Rekle, pow. Wieluń Essen (Niemcy) Ostrów Wielkopolski Wieluń Gostyń Wielkopolski Miejsce urodzenia P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P N nauczyciel trykociarz księgowy rolnik nauczyciel księgowy podoficer zawodowy † 10 VII 1942 w Au † 5 IX 1942 w Au † 6 VIII 1942 w Au † 9 VII 1942 w Au † 17 VII 1942 w Au † 25 IX 1942 w Au † 26 V 1942 w Au † 13 VIII 1942 w Au † 16 IX 1942 w Au † 22 VII 1942 w Au urzędnik urzędnik skarbowy przen. 1944 do Bu, przeż. † 22 VII 1942 w Au † 15 VII 1942 w Au † 9 VII 1942 w Au † 6 VIII 1942 w Au przen. 1943 do Bu, wyzw. † 13 VII 1942 w Au † 24 VII 1942 w Au † 6 IX 1942 w Au przen. 1943 do Bu, przeż. † 24 VII 1942 w Au Dalsze losy ogrodnik robotnik rolny kotlarz fryzjer urzędnik rolnik ślusarz pomocnik ślusarski żołnierz zawodowy Zawód Transporty Polaków do KL Auschwitz... 23 IV 1904 24 IV 1915 16 XII 1899 22 IX 1911 15 V 1904 9 V 1900 21 IX 1906 14 VIII 1900 13 VIII 1899 11 II 1914 14 II 1903 17 XI 1907 24 IX 1910 1 XI 1913 28 XII 1908 11 VIII 1907 21 V 1905 14 III 1915 24 VIII 1922 9 VI 1909 20 V 1885 Data urodzenia 141 Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 34, nr 4 © for this edition by CNS 7/2/2013 9:35:07 PM Księga 5 SNF 34_4.indb 142 Jędrzejewski Władysław Jeziorowski Jan Jończak Stanisłaaw Jóźwiak Jan Juszczak Franciszek Kaczmarek Franciszek Kaczmarek Franciszek Kaczmarek Józef Kaczmarek Walenty Kaczor Marian Kamiński Edward Kamiński Marian Kalisz Bronisław Piotr Kałucki Tadeusz Kałużyński Zygmunt Karbowiak Ludwik Karliński Wojciech Karolus Julian Karpiński Jan Kasprzyk Stefan Kaszyński Stefan 35456 35457 35458 35459 35460 35461 35462 35463 35464 35465 35466 35467 35468 35469 35470 35471 35472 35473 35474 35475 Nazwisko i imię 35455 Numer obozowy 9 XI 1897 16 VIII 1911 24 X 1893 24 I 1900 28 VI 1899 24 VIII 1908 9 IV 1909 27 IV 1903 19 V 1909 16 VII 1908 4 X 1905 8 IX 1911 6 II 1903 17 II 1901 3 XII 1904 23 II 1901 28 X 1908 9 VI 1905 12 X 1909 3 X 1897 3 X 1903 Data urodzenia Iwanowice, pow.Kalisz Ostrów Wielkopolski Wojnicz, pow. Brzesko Oświęcim Kilonia (Kiel) Łódź Łódź Łódź Trojanów, k. Garwolina Brzeżany, pow. Łódź Jarosław Kopaniny, pow. Wieluń Slawuta (Sławuta), pow. Zasław Dzietrzkowice, pow. Wieluń Einfeld, pow. Ostrów Wlkp. Główczyn, pow. Kalisz Księże Młyny, pow. Turek Karłów, pow. Ostrów Wlkp. Nowy Ujków, pow. Olkusz Pabianice Miejsce urodzenia P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P N żołnierz zawodowy muzyk stolarz podoficer zawodowy żołnierz zawodowy robotnik kierowca księgowy krawiec księgowy kolejarz technik podoficer zawodowy żołnierz zawodowy † 21 VII 1942 w Au † 13 VIII 1942 w Au † 16 VIII 1942 w Au † 30 IX 1943 w Au † 8 VII 1942 w Au † 12 VIII 1942 w Au † 16 VII 1942 w Au † 6 XII 1942 w Au † 4 XI 1942 w Au † 1 V 1943 w Au † 13 VII 1942 w Au † 24 VII 1942 w Au † 18 VI 1942 w Au † 29 IX 1942 w Au † 28 VII 1942 w Au † 1 VII 1942 w Au † 10 VII 1942 w Au † 4 XI 1942 w Au podoficer zawodowy pomocnik ogrodnika † 31 VII 1942 w Au przen. 1943 do Da, przeż. † 7 IV 1944 w Au Dalsze losy nauczyciel palacz Zawód 142 Bohdan Piętka Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 34, nr 4 © for this edition by CNS 7/2/2013 9:35:07 PM Księga 5 SNF 34_4.indb 143 Kaźmierczak Antoni Kulisiewicz Stanisław Kinowski Zygmunt Kleczewski Marian Kleczyński Andrzej Kłoczkowski Józef Kluba Adam Kokociński Stefan Kołodziejczyk Jan Klemens Komorowski Stanisław Korbik Karol Kotowski Piotr Kowalczyk Feliks Kowalczyk Jan Kowalski Marian Koziński Józef Królikowski Jan 35477 35478 35479 35480 35481 35482 35483 35484 35485 35486 35487 35488 35489 35490 35491 35492 Nazwisko i imię 35476 Numer obozowy Dąbrówka Podłężna, pow. Radom Szydłowiec Radom Zadzim, pow. Sieradz Szanów, pow. Łęczyca Glasdorf, pow. Ostrów Wielkopolski Altenhagen, pow. Franzburg Wieluń Częstochowa P P P P P P P P P P P Kuźnica Błońska, pow. Sieradz Tykałdów, pow. Kalisz P P P P P P N Wiączyn Górny, pow. Łódź Warszawa Poznań Łódź Popowo Toruńskie Miejsce urodzenia ślusarz technik mechanik księgowy robotnik rolny robotnik rolny robotnik leśny urzędnik podoficer zawodowy rolnik ogrodnik zarządca majątku przen. 1944 do Bu, Ra, ewak. 30 IV 1945 do Szwecji przen. 1943 do Gr-R, ewak. 1945 do Do-Mit, Be-B, wyzw. † 16 VII 1942 w Au † 18 VII 1942 w Au † 27 VII 1942 w Au † 29 VIII 1942 w Au † 15 VII 1942 w Au przen. 1944 do Ra, przeż. przen. 1943 do Bu, wyzw. † 12 VIII 1942 w Au † 14 VII 1942 w Au † 3 VIII 1942 w Au † 7 IX 1942 w Au przen. 1944 do Sa, Be-B, wyzw. † 18 VIII 1942 w Au podoficer zawodowy inżynier architekt † 19 VII 1942 w Au † 11 VIII 1942 w Au Dalsze losy kierowca, podoficer zawodowy pomocnik ogrodnika Zawód Transporty Polaków do KL Auschwitz... 27 XII 1897 29 VII 1902 27 I 1892 1 V 1915 18 XI 1911 27 VI 1910 12 IX 1901 6 I 1903 30 XI 1906 28 VII 1908 14 XII 1905 23 III 1891 26 V 1919 2 IX 1910 18 VIII 1896 12 X 1899 15 V 1906 Data urodzenia 143 Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 34, nr 4 © for this edition by CNS 7/2/2013 9:35:07 PM Księga 5 SNF 34_4.indb 144 Król Tomasz Krupa Władysław Krupowczyk Jan Krysiak Kazimierz Krysiewicz Marian Krzekotowski Ignacy Kubasik Stanisław Kubzdela Józef Kuczewski Zbigniew Kuciński Mieczysław Kuleszyński Stanisław Kupis Marcin Kurka Franciszek Kużaj Leon Kwiatek Feliks Kwiatkowski Bronisław Kwieciński Tadeusz Leśny Józef Lewandowski Wojciech Lisowski Antoni 35494 35495 35496 35497 35498 35499 35500 35501 35502 35503 35504 35505 35506 35507 35508 35509 35510 35511 35512 Nazwisko i imię 35493 Numer obozowy 6 XII 1899 12 IV 1896 12 IX 1905 14 VII 1893 10 X 1899 12 V 1916 30 III 1899 28 IX 1902 3 XI 1906 17 V 1892 14 III 1905 14 X 1900 15 VII 1907 1 XII 1882 13 I 1908 19 VI 1896 30 XII 1913 30 IX 1890 Data urodzenia Zduńska Wola Parlinek, pow. Mogilno Scholzhufen Strzelno, pow. Mogilno Mroga Górna k. Skierniewic Kochel (Kochlory), pow. Kępno Jeziorna, pow. Wieluń Świeca, pow. Ostrów Wlkp. Brzeziny, pow. Sieradz Warszawa Łódź Siegersdorf, pow. Ostrów Wielkopolski Langendreer (Niemcy) Kuświce Poznań Rusiec, pow. Łask Sieradz Grodzisko, pow. Pleszew Miejsce urodzenia P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P N robotnik żołnierz zawodowy kowal urzędnik rolnik nauczyciel szewc podoficer zawodowy robotnik rolny ziemianin kolejarz podoficer zawodowy rzeźnik księgowy nauczyciel stolarz żołnierz zawodowy Zawód † 16 VII 1942 w Au † 5 VIII 1942 w Au przen. 1944 do Bu † 24 VI 1942 w Au † 14 VII 1942 w Au † 22 VIII 1942 w Au † 9 IX 1942 w Au † 11 VI 1942 w Au † 20 VII 1942 w Au † 17 VII 1942 w Au przen. do Sa, przeż. † 12 VIII 1942 w Au † 1 IX 1942 w Au przen. 1943 do Bu, Do-Mit, wyzw. † 22 V 1942 w Au przen. 1944 do Mau † 18 VI 1942 w Au przen. 1944 do Bu, Do-Mit † 3 VII 1942 w Au Dalsze losy 144 Bohdan Piętka Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 34, nr 4 © for this edition by CNS 7/2/2013 9:35:07 PM Księga 5 SNF 34_4.indb 145 Maciaszczyk Kazimierz Majtczak Feliks Majda Antoni Majewski Adam Majewski Edward 35514 25515 35516 35517 35518 Makson Antoni Malatyński Stanisław Malczewski Józef Małecki Wojciech Malewski Tadeusz Maliński Stanisław Marciniak Leon Marczuk Wacław Margiel Wacław Masiera Kazimierz Masłowski Stanisław Mazurowski Franciszek May Alfred 35520 35521 35522 35523 35524 35525 35526 35527 35528 35529 35530 35531 35532 35519 Łysiak Stanisław Nazwisko i imię 35513 Numer obozowy Gniezno Liskonia, pow. Wieluń Zduńska Wola Chrabczew, pow. Turek Łódź Jabłonna, pow. Sokołów Olesiec, pow. Kalisz Chylin, pow. Turek Piaski, pow. Wieluń Głuszyna (Głuszyn), pow. Wieluń Łapaj, pow. Żnin Wieluń Rosos, pow. Wieluń Brześć Litewski Dłutów, k. Pabianic Skotniki, pow. Turek Piotrków Trybunalski Września Miejsce urodzenia P P P P P P P P P P P P P P P P P P P N żołnierz zawodowy ślusarz urzędnik rolnik mistrz murarski nauczyciel rolnik rolnik † 11 VIII 1942 w Au † 19 X 1942 w Au † 4 IX 1942 w Au † 16 VII 1942 w Au † 8 IX 1942 w Au † 22 VII 1942 w Au † 15 VII 1942 w Au † 22 VII 1942 w Au † 10 VIII 1942 w Au † 30 VI 1942 w Au podoficer zawodowy technik † 24 VI 1942 w Au † 29 VII 1942 w Au † 7 VII 1942 w Au † 23 VIII 1942 w Au † 8 IX 1942 w Au † 5 IX 1942 w Au † † 28 VI 1942 w Au Dalsze losy żołnierz zawodowy ogrodnik żołnierz zawodowy maszynista kolejowy podoficer zawodowy piekarz urzędnik Zawód Transporty Polaków do KL Auschwitz... 16 III 1901 13 XI 1889 27 XI 1902 18 XII 1904 28 IX 1895 28 IX 1899 28 III 1900 15 X 1899 30 V 1917 29 I 1902 2 II 1899 1 VII 1908 9 VII 1902 26 II 1909 21 IX 1903 21 XI 1903 18 X 1914 6 II 1900 24 III 1900 Data urodzenia 145 Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 34, nr 4 © for this edition by CNS 7/2/2013 9:35:07 PM Księga 5 SNF 34_4.indb 146 Mystkowski Mieczysław Nalewajczyk Stanisław Napierała Antoni Nawrocki Antoni 35544 35545 35546 35547 28 VI 1898 18 XI 1897 3 II 1913 23 VI 1896 4 XII 1902 27 XII 1914 14 I 1902 27 VIII 1913 10 XI 1899 Jungbeuren, pow. Kępno Inowrocław Osjaków, pow. Wieluń Jarosław Szale (Szałe), pow. Kalisz Krośnice, pow. Meseritz Łódź Kniaźnin (Ukraina) P P P P P P Strzelce Wielkie, pow. Radomsko Medynia k. Drohobycza P Jaworyń, pow. Kościan P P P Nowak Leon Muszyński Franciszek 35543 28 X 1908 1909 30 IV 1881 P 35552 Musiał Stanisław 35542 Strzelce, pow. Stopnica P P Nowak Franciszek Mróz Stanisław 35541 21 XI 1909 Pabianice Petrauszun na Litwie Nierychły Eugeniusz Motyl Jan 35540 26 V 1888 27 X 1900 P 35551 Misiewicz Roman 35539 Weine P P 35550 Misiewicz Raynold 35538 24 VI 1900 Krośnice, pow. Meseritz Gross-Britz, pow. Wismar P Miś Władysław 35537 8 X 1912 2 VI 1900 P Niedzielski Marian Mirek Piotr 35536 Świnice, pow. Turek P N 35549 Miłosz Franciszek 35535 23 VII 1904 Piotrków Trybunalski Miejsce urodzenia P Milczarek Stanisław 35534 24 IX 1901 Data urodzenia 35548 Micke (Mycke) Mieczysław Jan Nazwisko i imię 35533 Numer obozowy podoficer zawodowy † 22 VIII 1942 w Au † 16 VII 1942 w Au † 22 IX 1942 w Au nauczyciel kupiec † 20 VII 1942 w Au † 6 IX 1942 w Au † 23 V 1942 w Au † 14 VIII 1942 w Au przen. 1943 do Bu przen. 1943 do Fl, Da, przeż. † 11 VIII 1942 w Au † 27 VII 1942 w Au † 11 VIII 1942 w Au † 5 IX 1942 w Au † 21 VII 1942 w Au † 27 VI 1942 w Au zwolniony 20 IX 1944 † 14 VII 1942 w Au przen. 1943 do Bu, wyzw. † 12 VIII 1942 w Au † 14 VIII 1942 w Au Dalsze losy oficer zawodowy nauczyciel kolejarz urzędnik kolei palacz rolnik kowal urzędnik nauczyciel aptekarz introligator podoficer zawodowy oficer, rolnik stolarz introligator Zawód 146 Bohdan Piętka Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 34, nr 4 © for this edition by CNS 7/2/2013 9:35:08 PM Księga 5 SNF 34_4.indb 147 Nowak Nikodem Nowak Zygmunt Nowak Stanisław Nowak Teofil Nowakowski Jerzy Zygmunt Nowakowski Władysław Nowicki Ludwik Nurek Władysław Ogorzelski Stefan Olczyk Józef Olejnik Andrzej Bolesław Orpiszewski Stefan Andrzej Otolęga Franciszek Pankowski Adam Pasternak Stanisław Piątkiewicz Napoleon Pawłowski Stanisław Pietraszko Antoni Pieńkowski Stanisław 35554 35555 35556 35557 35558 35559 35560 35561 35562 35563 35564 35565 35566 35567 35568 35569 35570 35571 Nazwisko i imię 35553 Numer obozowy Drozdowo, pow. Łomża Hojno-Borysów Dobra, pow. Turek Blaszki Inowrocław Środa Wielkopolska Michałów, pow. Pińczów Bronowice Karniszewice, k. Pabianic Łódź Tarnowskie Góry Żytno pow. Radomsko Piotrków Trybunalski Czamanin, pow. Aleksandrów Kujawski Jankowy pow. Kępno Legowo, pow. Wągrowiec Sieradz Tłokinia Mała, pow. Kalisz Miejsce urodzenia P P P P P P P P P P P P P P P P P P P N księgowy kupiec ogrodnik fryzjer szklarz podoficer zawodowy księgowy podoficer zawodowy szewc rzemieślnik urzędnik krawiec szewc, żołnierz zawodowy inżynier stolarz żołnierz zawodowy fryzjer drukarz Zawód † 17 I 1943 w Au przen. 1943 do Bu, zwolniony 25 III 1944 † 18 VIII 1942 w Au przen. 1943 do Neu, 1944 do Mau † 11 VIII 1942 w Au † 28 VI 1942 w Au † 16 VIII 1942 w Au przen. do Neu, przeż. zwolniony 6 IV 1943 † 13 VII 1942 w Au † 24 VII 1942 w Au † 10 VIII 1942 w Au † 3 VII 1942 w Au przen. 1944 do Da, wyzw. przen. 1944 do Sa, k-da Bauzug, Do-Mit, wyzw. przen. 1943 do Bu, wyzw. † 12 VII 1942 w Au † 2 VIII 1942 w Au † 3 VII 1942 w Au Dalsze losy Transporty Polaków do KL Auschwitz... 13 XII 1899 3 I 1903 23 IX 1911 14 VI 1915 22 X 1891 21 XII 1896 25 XII 1899 30 XI 1906 1 III 1908 18 X 1897 21 XII 1910 30 IV 1894 16 VIII 1903 1 V 1909 22 IV 1911 5 X 1900 29 XII 1895 12 II 1905 Data urodzenia 147 Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 34, nr 4 © for this edition by CNS 7/2/2013 9:35:08 PM Księga 5 SNF 34_4.indb 148 Pilc Ignacy Piotrowicz Włodzimierz (Władysław) Piotrowski Adam Piskorski Leon Płaczkowski Władysław Pluta Stanisław Polikowski Jan Pruski Brunon Przepiórski Franciszek Przybylski Józef Przybylski Władysław Rapacki Włodzimierz Radomski Zygmunt Rajek Jan Rozwadowski Mieczysław Różycki Stefan Rutkowski Marian Rybak Stefan Rybczyński Stefan Rychlewski Melchior 35573 35574 35575 35576 35577 35578 35579 35580 35581 35582 35583 35584 35585 35586 35587 35588 35589 35590 35591 Nazwisko i imię 35572 Numer obozowy 31 XII 1901 5 XII 1910 8 VII 1900 11 X 1904 2 IX 1909 24 II 1893 3 I 1907 13 XII 1904 1 I 1903 16 V 1887 18 V 1887 2 IX 1896 19 IX 1902 30 XII 1887 10 VI 1912 17 IV 1906 23 II 1907 12 III 1896 15 XII 1900 3 V 1901 29 III 1905 Data urodzenia Krzyszkowo, pow. Poznań Gabelsbach, pow. Kępno Kłobuck Łódź Małyn, pow. Sieradz Brody Torgelów Mogilno k. Gniezna Łódź Zegrze Russów, pow. Kalisz Grzymiszew, pow. Turek Gross-Koschau Zduńska Wola Iwanowice, pow. Kalisz Boston (USA) Pabianice Sypin, pow. Łeczyca Sieradz Ostrówek, pow. Sieradz Miejsce urodzenia P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P N przen. 1943 do Neu, Mau, † 21 IV 1945 w Mau † 30 V 1942 w Au urzędnik przen. 1943 do Bu, wyzw. † 11 VII 1942 w Au † 29 VI 1942 w Au † 19 VII 1942 w Au przen. 1943 do Bu, wyzw. † 15 VII 1942 w Au † 22 VII 1942 w Au murarz podoficer zawodowy urzędnik rolnik podoficer zawodowy technik ślusarz księgowy † 21 VII 1942 w Au przen. 1944 z Au, wyzw. leśniczy † 2 IX 1942 w Au podoficer zawodowy † 24 VI 1942 w Au przen. 1944 do Da, Bu, przeż. † 9 IX 1942 w Au † 21 VII 1942 w Au † 20 VII 1942 w Au † 11 IX 1942 w Au przen. 1943 do Bu, przeż. † 22 VII 1942 w Au Dalsze losy rolnik kupiec tkacz, rzeźnik tokarz urzędnik poczty żołnierz zawodowy nauczyciel ogrodnik rolnik szewc Zawód 148 Bohdan Piętka Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 34, nr 4 © for this edition by CNS 7/2/2013 9:35:08 PM Księga 5 SNF 34_4.indb 149 Rzymkowski Wiktor Szubert Józef Szymański Tadeusz Saktura Władysław Sandach Jan Sandak Antoni Sawicki Mieczysław Sikorski Jan Similak Stanisław Siuda Franciszek Skórecki Kwiryniusz Skrzypczak Andrzej Ślesiński Józef Słowiński Edward Ślusarek Ignacy Ślusarek Leonard Smolana Michał Sobczak Andrzej Sobczak Stanisław 35593 35594 35595 35596 35597 35598 35599 35600 35601 35602 35603 35604 35605 35606 35607 35608 35609 35610 Nazwisko i imię 35592 Numer obozowy Guthof, pow. Ostrów Wlkp. Lwów Chorzew, pow. Wieluń Praszka, pow. Wieluń Pabianice Ślesin, pow. Konin Borowo, pow. Kościan Drozdowo, pow. Maków Wilanów Oraczew Schönberg Wola Dzierlińska, pow. Sieradz Pątnów, pow. Wieluń Heidemühl, pow. Świecie Potok Uniejów Toruń Miejsce urodzenia P P P P P P P P P P P P P P P P P P P N podoficer zawodowy zecer szewc rolnik mistrz, tkacki urzędnik urzędnik rolnik rolnik pomocnik ślusarski żołnierz zawodowy urzędnik podoficer zawodowy kolejarz Zawód † 21 VI 1942 w Au przen. 1943 do Bu, wyzw. † 9 VI 1942 w Au † 11 VIII 1942 w Au † 13 VII 1942 w Au przen. 1943 do Bu, Do-Mit, przeż. † 20 VII 1942 w Au † 24 VI 1942 w Au † 29 VII 1942 w Au † 21 VIII 1942 w Au przen. 1943 do Bu, przeż. † 26 VII 1942 w Au przen. 1943 do Neu, przeż. † 7 IX 1942 w Au przen. 1944 do Sa, przeż. przen. 1944 do Ra, wyzw. † 19 VI 1942 w Au † 3 X 1942 w Au Dalsze losy Transporty Polaków do KL Auschwitz... 10 IX 1893 15 XI 1898 12 V 1887 23 V 1894 30 VI 1899 14 X 1912 14 III 1900 21 X 1900 30 III 1896 22 VIII 1912 3 IV 1914 18 IV 1909 11 III 1918 8 I 1908 24 II 1891 1 X 1913 6 X 1913 9 X 1913 1 XII 1914 11 III 1910 12 XII 1912 Data urodzenia 149 Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 34, nr 4 © for this edition by CNS 7/2/2013 9:35:08 PM Księga 5 SNF 34_4.indb 150 P Szewczyk Józef Szyszka Stefan Stachurski Piotr Stanisławski Tomasz Stasiak Antoni Teresiak Franciszek Tobiański Henryk Tomaszewski Józef 35624 35625 35626 35627 35628 35629 35630 17 XII 1913 27 VII 1915 20 I 1899 14 I 1905 1 III 1907 12 VI 1902 18 XII 1912 12 VIII 1892 Zduńska Wola Łódź Łęka, pow. Kępno Leonia, pow. Turek P P P P P P Pratków (Prątków), pow. Sieradz Gostkowo, pow. Rawicz P Trzemeszno pow. Krotoszyn P Szymowicz Stanisław 35623 Kalisz P Górzenko, pow. Ostrów Wlkp. Szymanek Stanisław 35622 28 IX 1911 P Justynów, pow. Brzeziny 14 I 1912 Szychowski Józef 35621 P P Rębieskie, pow. Sieradz 35620 12 III 1900 P 35619 Wola Kleszczowa Szczepaniec Stanisław 35618 6 IV 1907 P Jakubice, Baszków, pow. Sieradz Swiniarski Wojciech 35617 14 IV 1909 P 35616 Zgierz, pow. Łódź Częstochowa P P P 1 II 1884 1 X 1907 Kaliszkowice, pow. Kepno Mentlew N P Swatek Karol Spiechowicz Jan 35613 16 I 1900 2 VIII 1909 Miejsce urodzenia 35615 Sokołowski Józef Data urodzenia 35614 Sobczak Władysław 35611 Nazwisko i imię 35612 Numer obozowy fryzjer szewc podoficer zawodowy szewc nauczyciel chorąży saperów nauczyciel urzędnik piekarz stolarz rolnik księgowy robotnik rolny handlowiec księgowy żołnierz zawodowy ślusarz Zawód † 2 IX 1942 w Au przen. 1943 do Bu, Da, wyzw. † 14 VIII 1942 w Au † 18 VII 1942 w Au † 21 VIII 1943 w Au † 14 VIII 1942 w Au † 11 VIII 1942 w Au † 5 VIII 1942 w Au † 5 IX 1942 w Au † 9 IX 1942 w Au † 13 I 1943 w Au przen. 1943 do Bu, wyzw. † 22 VII 1942 w Au † 28 VI 1942 w Au przen. 1943 do Bu, Da, wyzw. † 17 VII 1942 w Au przen. 1943 do Bu, wyzw. Dalsze losy 150 Bohdan Piętka Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 34, nr 4 © for this edition by CNS 7/2/2013 9:35:08 PM Księga 5 SNF 34_4.indb 151 Trzciński Hieronim Turaj Antoni Urbański Franciszek Wasilewski Leon Weder Józef Wesołek Marian Wilczyński Adam Winnicki Mieczysław Witczak Leon Wojciechowski Alfons Wojciechowski Bolesław Wojciechowski Jan Wolny Feliks Wołoch Jan Woźnicki Antoni Woźniak Jerzy Henryk 35636 35637 35638 35639 35640 35641 35642 35643 35644 35645 35646 35647 35648 35649 35650 24 XII 1914 Warszawa Lublin Sosnowiec Słupia Morawce, pow. Kutno Podłężyce, pow. Sieradz Łódź Ostrzeszów, pow. Kępno z Kronkowa, pow. Turek P P P P P P P P P P P P P oficer zawodowy rolnik mechanik żołnierz zawodowy robotnik rolny urzędnik nauczyciel kupiec-księgowy † powieszony 19 VII 1943 w Au † 13 VIII 1942 w Au † 8 IX 1942 w Au † 15 VII 1942 w Au † 26 VII 1942 w Au † 5 VII 1942 w Au † 8 VIII 1942 w Au † 14 VIII 1942 w Au † 20 VI 1942 w Au przen. 1944 do Sa, Bu, przeż. † 28 VIII 1942 w Au hydraulik wyzw. 27 I 1945 w Au podoficer przen. 1943 do Gr-R, Sa, wyzw. † 21 VII 1942 w Au † 2 VII 1943 w Au † 14 VIII 1942 w Au † 19 VII 1942 w Au † 24 IX 1942 w Au † 20 VII 1942 w Mau Dalsze losy inżynier architekt żołnierz zawodowy podoficer urzędnik nauczyciel ogrodnik Zawód Transporty Polaków do KL Auschwitz... 27 IV 1912 16 XII 1898 23 VI 1904 7 XI 1908 31 III 1911 22 I 1905 21 II 1902 18 I 1908 11 VIII 1896 Bilsko Sępólno Krajeńskie 10 IX 1902 10 I 1900 14 I 1900 Ostrzeszów, pow. Kępno 3 III 1913 18 XI 1913 P P Borki, pow. Sieradz, Szadek Südlingen, pow. Jarocin P Duisburg (Niemcy) 16 II 1900 17 III 1897 17 IX 1916 P 35635 Jaworzno Czestków, pow. Łask P 14 V 1896 Trybalski Henryk 3 VII 1895 Tosik Aleksander P N 35634 Pątnów, pow. Wieluń Miejsce urodzenia 35633 3 X 1911 Data urodzenia P Tomczak Kazimierz Nazwisko i imię 35632 35631 Numer obozowy 151 Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 34, nr 4 © for this edition by CNS 7/2/2013 9:35:09 PM Księga 5 SNF 34_4.indb 152 Wyrąbkiewicz Henryk Zakęs Leon Zakrzewski Stefan Zarzycki Zygmunt Zasada Stanisław Zbyszyński Edward Zdunek Stanisław Sierecki Zygmunt Zieliński Karol Zych Franciszek 35651 35652 35653 35654 35655 35656 35657 35658 35659 35660 5 II 1892 25 X 1905 18 XI 1895 11 IX 1911 20 VIII 1908 8 V 1898 17 XI 1904 15 III 1899 25 VI 1900 12 X 1899 Data urodzenia Łubnice, pow. Wieluń Zgierz, pow. Łódź Łódź Słomków Suchy, pow. Sieradz Samogoszcz, pow. Garwolin Łódź Zabłudów, pow. Białystok Pabianice, pow. Łask Jankowo, pow. Wągrowiec Parzno, pow. Łask Miejsce urodzenia P P P P P P P P P P N kupiec księgowy murarz robotnik rolny siodlarz księgowy podoficer zawodowy podoficer zawodowy żołnierz zawodowy nauczyciel Zawód † 18 VII 1942 w Au † 27 VIII 1942 w Au † 3 VIII 1942 w Au † 27 VII 1942 w Au † 28 VIII 1942 w Au † 6 IX 1942 w Au przen. 1944 do Mau, wyzw. † 11 VIII 1942 w Au † 1 VIII 1942 w Au † 14 VII 1942 w Au Dalsze losy Źródła: Archiwalia: APMA-B. Kartoteka Biura Informacji o Byłych Więźniach. Różne zespoły i materiały archiwalne (kursywą podano dane pochodzące z ankiet i korespondencji). AP Łódź. Sygn. 198. Zespół Zakłady Karne w Łodzi 1939-1945. Sygn. 198/8. Skorowidz więźniów wysłanych do obozów koncentracyjnych z więzienia policyjnego przy ul. Sterlinga (1940–1944), k. 36. OBUiAD IPN Łódź. Ankieta byłego więźnia Pawła Gasztycha. Archiwum Muzeum Okręgowego w Sieradzu Sygn. ARW 228. Dokumenty dot. byłego więźnia Zygmunta Nowaka; Kronika ZBoWiD, księga 2, k. 83, 92. Literatura: T. Olejnik, Niemiecka akcja odwetowa za zastrzelenie w Zgierzu dwóch funkcjonariuszy gestapo, „Rocznik Łódzki”, t. 20 (23), Łódź 1975, s. 239–263. Wykaz skrótów w zestawieniach: AP Łódź — Archiwum Państwowe w Łodzi, Au — Auschwitz, Be-B — Bergen-Belsen, Bu — Buchenwald, Da — Dachau, Do — Dora, Do-Mit — Dora-Mittelbau, ewak. — ewakuowany, Fl — Flossenbürg, Gr-R — Gross-Rosen, k. — koło, k-da Bauzug — komanda Bauzug, Mau — Mauthausen, Na — Natzweiler, Neu — Neuengamme, OBUiAD IPN Łódź — Oddziałowe Biuro Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów Instytutu Pamięci Narodowej w Łodzi, pow. — powiat, przen. — przeniesiony, przeż. — przeżył, Ra — Ravensbrück, Sa — Sachsenhausen, wyzw. — wyzwolony, † — zginął. Nazwisko i imię Numer obozowy 152 Bohdan Piętka Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 34, nr 4 © for this edition by CNS 7/2/2013 9:35:09 PM