Żyć pełnią życia z POChP - European Lung Foundation

ZESTAWIENIE DANYCH NAwww.european-lung-foundation.org
TEMAT PŁUC
Żyć pełnią życia z POChP
To zestawienie danych ma pokazać ludziom
cierpiącym na przewlekłą obturacyjną chorobę
płuc (POChP) oraz ich rodzinom i znajomym, jak
można z tą chorobą żyć pełnią życia.
◗◗
Czym jest POChP?
POChP to choroba, na którą składa się chroniczne
zapalenie oskrzeli i rozedma.
Rozedma (uszkodzenie struktury płuc) występuje
w miejscach odpowiadających za wymianę gazową
nazywanych pęcherzykami płucnymi. Ścianki
pęcherzyków płucnych tracą elastyczność, a więc
trudniej jest odprowadzać z płuc powietrze.
Objawy, takie jak zadyszka czy kaszel, stopniowo
się nasilają i mogą poważnie pogorszyć jakość
życia. Jednak jest wiele rzeczy, które można robić,
by życie stało się lepsze.
◗◗
Zachorowalność
Najnowsze dane ze Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) pokazują, że na całym świecie z
powodu POChP cierpi 210 milionów ludzi i liczba ta rośnie. Będzie to
miało ogromny wpływ na systemy służby zdrowia, pacjentów
i społeczeństwo. Tylko w Wielkiej Brytanii liczba wizyt
lekarskich do osob z POChP jest dwukrotnie wyższa, niż
do chorych na anginę.
◗◗
Żyć pełnią życia z POChP
Chroniczne zapalenie oskrzeli (powodujące także
stan zapalny i zwężenie dróg oddechowych)
uniemożliwia normalne opróżnianie płuc z
powietrza podczas wydechu. Oddychanie wymaga
dodatkowego wysiłku, co wywołuje uczucie
bezdechu i zadyszkę.
Co wywołuje POChP?
Wiele rzeczy może wywoływać POChP. W Europie
najczęstszą przyczyną jest palenie papierosów.
Wdychanie dymu papierosowego podrażnia drogi
oddechowe i powoduje ich zapalenie wywołujące
kaszel.
Pierwszym, co powinny zrobić osoby palące chore
na POChP, by zapobiec nasilaniu się choroby, jest
rzucenie palenia. Jednak nie u wszystkich palaczy
pojawi się POChP, a niektórzy chorzy na POChP
nigdy nie palili papierosów. Inne przyczyny POChP to
zanieczyszczenie powietrza, zarówno w pomieszczeniach,
jak i na zewnątrz oraz długotrwałe wdychanie niektórych gazów w
miejscu pracy. Choroba może też być dziedziczona.
1/6
ZESTAWIENIE
DANYCH NA TEMAT PŁUC
www.european-lung-foundation.org
◗◗
Co można zrobić?
1. Rzuć palenie
Nigdy nie jest za późno na rzucenie palenia! Korzyści przychodzą już po kilku dniach.
Po rzuceniu palenia tempo starzenia się płuc będzie takie samo, jak u osób niepalących.
2. Ruch i oddychanie
Podczas ćwiczeń fizycznych lub codziennych czynności może występować zadyszka. Nie jest
ona niebezpieczna i ustępuje zaraz po zakończeniu ćwiczeń fizycznych. Zadyszka może być
uciążliwa i wywoływać strach, jednak unikanie wysiłku fizycznego byłoby najgorszym wyborem.
Prowadziłoby to do spadku kondycji i coraz
większych trudności z oddychaniem przy coraz
lżejszych zajęciach.
Żyć pełnią życia z POChP
Należy starać się jak najczęściej ćwiczyć, by
podnosić swoją kondycję i wytrzymałość –
można rozpocząć na przykład od wchodzenia po
schodach. Gdy pojawia się zmęczenie, należy
zatrzymać się na odpoczynek, a zadyszka szybko
minie. Czasem podczas odzyskiwania oddechu
pomaga oddychanie przez usta ułożone jak
do gwizdania.
2/6
Innym prostym sposobem są codzienne,
30-minutowe spacery. Zalecane jest zażycie
przed wyjściem leków łagodzących objawy
POChP. Ograniczą one symptomy podczas
spaceru.
W przypadku gwałtownego nasilenia się trudności z oddychaniem i nieustępowania ich po
zakończeniu ćwiczeń należy zwrócić się z tym do lekarza. Jeżeli trudności z oddychaniem stają
się kłopotliwe, to ważne jest, by podjąć program rehabilitacyjny zalecany przez lekarza. Umożliwi
on stopniowe wydłużanie okresu wykonywania ćwiczeń, zanim pojawi się zadyszka, ograniczy
uciążliwe objawy i poprawi jakość życia.
3. Dieta
Ważne jest, by zdrowe odżywianie się stało się częścią codziennego życia. Należy próbować jeść
jak najwięcej warzyw i owoców.
• Osobom, które dobrze się czują lekarze zalecają 3-4 posiłki dziennie i unikanie
potraw ciężkostrawnych – na przykład rzeczy pikantnych, surowej cebuli
lub lodów.
• W przypadku gorszego samopoczucia należy jeść 5-6 mniejszych
i lżejszych posiłków dziennie. Preferowane są potrawy i napoje
bogate w węglowodany i białka – na przykład makarony, drób i
ryby.
Nadwaga dodatkowo utrudnia oddychanie. Jednak masa ciała
niewystarczająca do wzrostu także może wymagać specjalnej diety.
Do posiłków można pić napoje alkoholowe, ale tylko w umiarkowanych
ilościach.
ZESTAWIENIE DANYCH NAwww.european-lung-foundation.org
TEMAT PŁUC
◗◗
Co mam robić, jeżeli mój stan się pogarsza?
Zauważalne pogorszenie jest nazywane ostrym stanem POChP. Objawy występują wtedy częściej i
są silniejsze, niż zwykle. Może to stać się trudne do zniesienia. Ostre stany są często spowodowane
zwykłym przeziębieniem lub brzydką pogodą. Czas trwania może być różny, jednak zwykle jest to od
7 do 21 dni. Jeżeli są dłuższe, to konieczne może być zasięgnięcie dodatkowej porady lekarskiej.
Jakie leczenie zapisze mi lekarz?
Leczenie
Sposób stosowania i działanie
Leki
kortykosteroidowe
stosowane w
inhalatorach
• Ograniczają zapalenie kanalików oddechowych.
• Mogą zapobiegać mniej więcej jednej czwartej ostrych stanów POChP.
• Zalecane dla osób z zaawansowaną POChP, które przechodzą przynajmniej
dwa ostre stany tej choroby rocznie.
• Mogą być podawane w inhalatorach wraz z lekami rozszerzającymi oskrzela
o przedłużonym działaniu.
Inhalatory
Eki rozszerzające
oskrzela – np. leki
beta agonistyczne
lub przeciwch­olin­
ergiczne
• Ułatwiają oddychanie.
• Otwierają kanaliki oddechowe w płucach i ograniczają rozedmę płuc.
• Działają przez 4-24 godziny.
• Bronchodylatory o krótkim działaniu są stosowane w przypadkach, gdy
objawy stają się kłopotliwe.
Uwaga: Jest kilka rodzajów inhalatorów, które mogą być stosowane do podawania tych leków, a
poszczególne rodzaje mają nieco inne działanie. Należy dokładnie sprawdzić, jak dany inhalator
powinien być używany, gdyż jego prawidłowe działanie może wymagać określonego sposobu
montażu lub czyszczenia.
Tlen
Tlen
Butle tlenowe
Ciekły tlen
Przenośne
koncentratory
tlenu
Tabletki
Antybiotyki
Steroidy –
np. prednizolon
Diuretyki
• Podawany osobom, u których poziom tlenu we krwi jest niewystarczający, a
nie osobom cierpiącym na zadyszki.
• Powinien być stosowany przynajmniej 16 godzin dziennie, by poprawa była
odczuwalna.
• Nasycenie tlenem (ilość tlenu we krwi) może być sprawdzane przez
pielęgniarkę lub lekarza przy użyciu oksymetru lub w badaniach krwi.
• Najlepiej stosować w nocy, po posiłkach i podczas ćwiczeń fizycznych.
• Okres użytkowania zależy od wielkości butli tlenowej i stosowanej prędkości
przepływu tlenu.
Żyć pełnią życia z POChP
◗◗
• Butle zawierają sprężony tlen i są zwykle używane w nagłych przypadkach.
• Ciekły tlen jest przechowywany w wysokociśnieniowych zbiornikach.
• W celu zwiększenia mobilności można stosować zestaw przenośny na
szelkach, jednak musi być on napełniany z głównego zbiornika.
• Koncentratory pobierają normalne powietrze i usuwają z niego część azotu,
by podawać użytkownikowi mieszankę o podwyższonej zawartości tlenu.
• Zwalczają infekcje bakteryjne.
• Przepisywane w przypadku odkaszliwania większej ilości śluzu niż zwykle
lub gdy śluz jest innego koloru.
• Łagodzi objawy ostrego stanu POChP.
• Stosowanie antybiotyków należy skonsultować z lekarzem lub pielęgniarką.
• Są podawane w leczeniu ostrych stanów POChP.
• Wspomagają proces leczenia.
• Skracają okres hospitalizacji.
• Usuwają z organizmu nadmiar wody.
• Są podawane osobom z zaawansowaną POChP, u których występuje
zatrzymywanie wody (zwykle objawia się to opuchniętymi kostkami).
3/6
ZESTAWIENIE DANYCH NA TEMAT PŁUC
www.european-lung-foundation.org
Wakacje: Osoby z POChP
wciąż mogą wyjeżdżać na wakacje. W przypadku
przelotów lotniczych należy z jak największym wyprzedzeniem
powiadomić o swojej chorobie linie lotnicze. Warto zapoznać się
z podawanymi na naszej stronie internetowej informacjami
Ogrzewanie:
dotyczącymi podróżowania samolotem.
Odzież: Należy ubierać
Temperaturę w domu
się stosownie do pory roku.
należy utrzymywać na poziome
Warto nosić luźne ubrania,
19-21˚C. Niższe temperatury mogą
które się łatwo wkłada.
powodować pogorszenie
samopoczucia.
Seks: Objawy
i leczenie POChP
mogą zmniejszać potrzeby
seksualne, jednak nie oznacza
to, uprawianie seksu staje się
ryzykowne. Przyspieszenie akcji
serca i oddechu to normalne
objawy.
Ogólne praktyczne porady
Sen: Należy
wprowadzić schemat
chodzenia do łóżka, wstawania
i odpoczywania o tej samej porze.
Trzeba unikać zbyt dużej ilości snu w
ciągu dnia – inaczej mogą wystąpić
trudności ze snem w nocy.
Żyć pełnią życia z POChP
Prace domowe:
Należy
unikać używania silnych
Rekreacja:
środków
chemicznych
– na przykład
Należy odwiedzać
środków do polerowania lub farb, które
przyjaciół, gdy tylko to możliwe. Jeżeli
mogą podrażniać drogi oddechowe i
preferowany jest odpoczynek w domu, to
Szczepionki: Mogą
powodować nasilanie objawów
zalecane jest słuchanie muzyki lub
częściej występować infekcje (np.
POChP.
zwykły relaks.
grypa czy zapalenie płuc), gdyż płuca są
4/6
na nie podatniejsze, niż u osób zdrowych.
Lekarze zalecają osobom powyżej 65 roku
życia coroczne szczepienia przeciw grypie
i zapaleniu płuc.
◗◗
Jak moja choroba będzie monitorowana?
Ważne są regularne konsultacje z lekarzem lub pielęgniarką. Będą oni pytali o samopoczucie i
sprawdzą, czy terapia działa. Mogą przeprowadzić badanie stetoskopem i sprawdzić, czy nie trzeba
zmienić leczenia. Lekarz może przeprowadzać następujące badania:
• Badanie spirometryczne. Wykazuje ono, czy choroba się nasila.
Badanie polega na wzięciu głębokiego oddechu, podczas którego
płuca zostaną całkowicie napełnione powietrzem i jak najszybsze
i najmocniejsze jego wydmuchiwanie do urządzenia pomiarowego
przez 6 sekund.
• Oksymetria. Jest to bardzo proste i bezbolesne badanie
sprawdzające, czy poziom tlenu we krwi jest wystarczający. Polega
na sprawdzeniu barwy krwi wypływającej z nakłucia opuszka palca.
Jeżeli odczyt sugeruje niedobór tlenu, to przepisana może zostać
gazometria krwi tętniczej. Badanie to dokładnie pokazuje, ile we
krwi jest tlenu i dwutlenku węgla, na podstawie czego lekarz będzie
w stanie stwierdzić, czy potrzebne jest podawanie tlenu.
• Kwestionariusz na temat jakości życia. Będzie on zawierał
pytania dotyczące samopoczucia i radzenia sobie z wybranymi
zajęciami. Ma na celu sprawdzenie, czy leczenie jest skuteczne.
• Prześwietlenie klatki piersiowej. Ujawni ewidentne przeszkody
w drogach oddechowych.
• Sześciominutowy marszowy test wysiłkowy. Umożliwia on lekarzowi sprawdzenie, jak daleko
pacjent może zajść w sześć minut i jaką sprawia mu to trudność.
ZESTAWIENIE DANYCH NA TEMAT PŁUC
www.european-lung-foundation.org
◗◗
Co będzie powodowało pogorszenie mojego samopoczucia?
1. Dalsze palenie papierosów.
2. Niepodjęcie zalecanego leczenia.
3. Niewłaściwe używanie inhalatora.
4. Zaniedbanie leczenia innych chorób.
5. Zaniechanie regularnych wizyt kontrolnych u lekarza.
6. Ograniczenie kontaktów z rodziną i przyjaciółmi.
7. Niestosowanie się do zalecanych 30 minut ćwiczeń dziennie.
◗◗
Jak mogę poznać, że mój stan się pogarsza?
1. Będą częściej występowały zadyszki.
W takim przypadku należy:
• Sprawdzić zalecenia z osobistego programu
postępowania i stosować się do nich.
• Zabierać ze sobą i stosować inhalator.
• Rozpocząć program intensywnej terapii, jeżeli
taki został opracowany.
• W przypadku używania tlenu – stosować
aparat przez cały dzień, jednak nie
przekraczać dawki zapisanej przez lekarza.
• Spróbować stosowania technik relaksacyjnooddechowych demonstrowanych przez lekarza.
• Poruszać się nieco wolniej.
2. Ilość śluzu może być większa, niż zwykle.
Śluz może mieć inny kolor i być gęstszy, co
utrudnia jego odksztuszanie.
3. Może pojawić się opuchlizna nóg,
zwłaszcza stóp. W taki przypadku należy:
• Usiąść lub położyć się tak, by nogi były
uniesione.
• Skontaktować się z lekarzem w ciągu
3 dni, jeżeli opuchlizna nie przechodzi.
W następujących przypadkach należy skontaktować się z lekarzem:
• Odkaszliwanie krwi.
• Częstsze, niż zwykle zadyszki.
• Większe wydzielanie śluzu lub zmiana jego barwy.
• Opuchlizna nóg, zwłaszcza stóp.
• Bóle z boku klatki piersiowej występujące przy wdychaniu powietrza.
• Zawroty głowy.
• Huśtawki nastroju.
Żyć pełnią życia z POChP
• Zachować spokój.
5/6
ZESTAWIENIE DANYCH NA TEMAT PŁUC
www.european-lung-foundation.org
◗◗
Ostre stany POChP
Żyć pełnią życia z POChP
Regularne występowanie ostrych stanów POChP może
pogarszać ogólne samopoczucie przez wiele miesięcy.
Choroba będzie się zaostrzać, co może zauważalnie
pogarszać jakość życia.
Należy poradzić się lekarza,
jak można unikać nasilania
się symptomów i jak z nimi
postępować, jeżeli mimo to
się nasilają. Lekarz może
opracować i napisać
osobisty plan działań.
6/6
Mogą zostać
przepisane steroidy i
antybiotyki ograniczające
objawy i zwalczające infekcje,
gdyż to właśnie infekcje są
częstą przyczyną ostrych
stanów POChP. Dodanie do
normalnej terapii corocznych
szczepień przeciwko grypie
znacznie zmniejsza ryzyko
zachorowania na tę chorobę.
W przypadku bardzo ostrego
stanu POChP może być
konieczna hospitalizacja,
by lekarze mieli możliwość
kontrolowania symptomów i
opracowanie odpowiedniejszego leczenia.
◗◗
Przydatne łącza
1. Europejska Fundacja na Rzecz Zdrowia Płuc (ELF): www.european-lung-foundation.org
2. Hiszpańskie stowarzyszenie zdrowia płuc Spanish Respiratory Society. “Controlando la EPOC”:
www.separ.es
3. Europejska Federacja Stowarzyszeń Pacjentów Cierpiących na Alergie i Choroby Dróg
Oddechowych (EFA): www.efanet.org
4. Państwowy instytut zdrowia serca, płuc i krwi (NHLBI), Żyć z POChP:
www.nhlbi.nih.gov/health/dci/Diseases/Copd/Copd_LivingWith.html
5. Witryna dot. POChP brytyjskiej służby zdrowia (NHS Choices): www.nhs.uk/Pathways/COPD/
Pages/Living.aspx
ELF jest reprezentantem Europejskiego Stowarzyszenia ds. Układu Oddechowego
(ERS) – medycznej organizacji non-profit zrzeszającej ponad 9 000 członków
z ponad 100 krajów. ELF koncentruje się na problematyce zdrowia płuc w całej
Europie, przyciąga ekspertów najwyższej klasy, dostarcza pacjentom ważnych
informacji i dąży do zwiększenia świadomości zdrowotnej związanej z chorobami
płucnymi.
Ten dokument został opracowany na podstawie publikacji Respirar (organizacji należącej do
hiszpańskiej grupy na rzecz zdrowia płuc SEPAR: http://tiny.cc/zmPZR) i publikacji “Żyć z POChP”
(http://tiny.cc/vLT5v), której autorem jest Monica Fletcher – Dyrektor Naczelny ds. Edukacji dla
Zdrowia.