Program Ochrony Środowiska

Transkrypt

Rada Gminy Wiśniowa
Program Ochrony Środowiska
Gminy Wiśniowa
na lata 2004-2011
Opracowanie naukowe: dr inż. J. Hernik
Wiśniowa, czerwiec 2004r.
GMINA WIŚNIOWA
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA NA LATA 2004-2011
SPIS TREŚCI
WSTĘP................................................................................................................................................................4
Dokumenty i opracowania bazowe...........................................................................................................4
Cel programu............................................................................................................................................4
Podstawa prawna.....................................................................................................................................5
Metoda i zakres opracowania ..................................................................................................................5
NADRZĘDNE CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ.............................................................................................7
Polityka Ekologiczna Państwa..................................................................................................................7
Polityka Ekologiczna Województwa Małopolskiego..................................................................................7
Polityka Ekologiczna Powiatu Myślenickiego............................................................................................7
CHARAKTERYSTYKA GMINY WIŚNIOWA.......................................................................................................9
Położenie geograficzne i administracyjne.................................................................................................9
Walory krajobrazowe..............................................................................................................................10
Demografia.............................................................................................................................................10
Gospodarka.............................................................................................................................................11
Rzemiosło, handel i usługi...........................................................................................................11
Turystyka i agroturystyka.............................................................................................................11
Rolnictwo 11
Infrastruktura techniczna.........................................................................................................................12
Drogi 12
Zaopatrzenie w wodę...................................................................................................................13
Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków......................................................................................14
Gospodarka odpadami................................................................................................................14
Zaopatrzenie w energię elektryczną............................................................................................14
Zaopatrzenie ciepłownicze..........................................................................................................15
Telekomunikacja..........................................................................................................................15
Infrastruktura socjalna.............................................................................................................................15
Oświata 15
Publiczna i prywatna opieka zdrowotna....................................................................................... 15
Infrastruktura turystyczna i sportowa...........................................................................................16
Telekomunikacja..........................................................................................................................17
infrastruktura w rolniczej przestrzeni produkcyjnej.................................................................................17
Infrastruktura przeciwpowodziowa...............................................................................................17
Infrastruktura rolnicza..................................................................................................................17
Krajobraz kulturowy i zabytki..................................................................................................................17
AKTUALNY STAN ŚRODOWISKA W GMINIE WIŚNIOWA.............................................................................19
Gospodarka odpadami............................................................................................................................19
Stosunki wodne i jakość wód..................................................................................................................19
Wody powierzchniowe ................................................................................................................19
Wody podziemne.........................................................................................................................20
Jakość powietrza....................................................................................................................................20
Hałas 21
Powierzchnia ziemi.................................................................................................................................21
Geologia 21
Gleby 22
Zasoby przyrodnicze...............................................................................................................................22
Fauna 23
Flora 23
Zasoby leśne...............................................................................................................................24
Strefy chronionego krajobrazu.....................................................................................................24
Użytki ekologiczne.......................................................................................................................24
Nadzwyczajne zagrożenia środowiska...................................................................................................25
CELE I SPOSOBY REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIŚNIOWA..................26
2
GMINA WIŚNIOWA
Cele nadrzędne.......................................................................................................................................26
Cele operacyjne......................................................................................................................................26
Priorytet I - Ochrona i poprawa jakości środowiska.....................................................................26
Priorytet II - Racjonalne użytkowanie zasobów środowiska........................................................26
Priorytet III - Edukacja ekologiczna.............................................................................................27
Sposoby realizacji polityki ekologicznej..................................................................................................27
Priorytet I - Ochrona i poprawa jakości środowiska.....................................................................27
Priorytet II - Racjonalne użytkowanie zasobów środowiska........................................................28
Priorytet III - Edukacja ekologiczna.............................................................................................29
Zadania do realizacji...............................................................................................................................29
ZARZĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA...........................................................................32
Instrumenty zarządzania środowiskiem .................................................................................................32
Monitoring wdrażania niniejszego programu..........................................................................................33
STRESZCZENIE................................................................................................................................................35
ŻRÓDŁA............................................................................................................................................................39
SPISY................................................................................................................................... ..............................40
ZAŁĄCZNIKI......................................................................................................................................................41
Załącznik nr 1 - Plan Gospodarki Odpadami Gminy Wiśniowa na lata 2004-2014..............................41
Załącznik nr 2 - Program Ochrony Środowiska Gminy Wiśniowa na lata 2004-2011 - inwentaryzacja
stanu istniejącego 42
3
GMINA WIŚNIOWA
WSTĘP
DOKUMENTY I OPRACOWANIA BAZOWE
Niniejszy Program Ochrony Środowiska Gminy Wiśniowa - zwany dalej „Programem” uwzględnia następujące dokumenty ponadgminne, opracowane na poziomie Państwa,
Województwa Małopolskiego i Powiatu Myślenickiego:
■ Polska 2025, długookresowa strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju;
■ Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektyw
na lata 2007-2010 oraz program wykonawczy do II Polityki ekologicznej państwa
na lata 2002-2010;
■ Krajowy Plan Gospodarki Odpadami, 2002;
■ Program Zrównoważonego Rozwoju i Ochrony Środowiska Województwa
Małopolskiego na lata 2001-2015;
■ Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami Województwa Małopolskiego na lata 20032010;
■ Program Ochrony Środowiska Powiatu Myślenickiego na lata 2004-2011;
■ Plan Gospodarki Odpadami Powiatu Myślenickiego na lata 2004-2014.
Niniejszy Program uwzględnia również następujące dokumenty wewnętrzne Gminy
Wiśniowa:
■ postanowienia Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Gminy
Wiśniowa zatwierdzonego uchwałą nr IX/31/97 Rady Gminy Wiśniowa z dnia
9.10.1997r.
■ Założenia Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego
Gminy Wiśniowa z dnia 24 listopada 2003 r.;
■ Cele i priorytety rozwojowe Gminy Wiśniowa określone w zaktualizowanej Strategii
Rozwoju Gminy Wiśniowa z dnia 31 maja 2004 r.;
■ Zadania przewidziane w Programie Rozwoju Lokalnego Gminy Wiśniowa z dnia
31 maja 2004 r.
Struktura niniejszego gminnego programu ochrony środowiska nawiązuje do Polityki
Ekologicznej państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 20072010 i uwzględnia:
■ racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych,
■ poprawy jakości środowiska,
■ narzędzia i instrumenty realizacji programu,
■ kontrolę realizacji programu.
CEL PROGRAMU
Celem niniejszego Programu jest poprawa stanu środowiska przyrodniczego Gminy
Wiśniowa, poprzez właściwe zarządzanie środowiskiem oraz poprzez wdrażanie
skutecznych mechanizmów zapobiegających degradacji środowiska.
Niniejszy program określa więc politykę środowiskową, ustala cele i zadania
środowiskowe oraz szczegółowe zasady zarządzania środowiskowego.
Zapisy niniejszego Programu mają również na celu zrównoważony rozwój obszaru Gminy
Wiśniowa, czyli zachowanie optymalnych warunków dla rozwoju społecznogospodarczego, przy zachowaniu naturalnych podstaw życiowych w postaci walorów
przyrodniczych i krajobrazowych.
4
GMINA WIŚNIOWA
Niniejszy Program będzie narzędziem realizacji polityki ekologicznej Państwa na terenie
Gminy Wiśniowa.
Jako czasokres realizacji Programu przyjęto lata 2004-2011.
Integralną częścią niniejszego Programu jest Gminny Plan Gospodarki Odpadami na lata
2004-2011, opracowany w odrębnym dokumencie. Plan ten zawiera kierunki rozwiązań w
zakresie gospodarki odpadami oraz nakłada konkretne zadania na Urząd Gminy
Wiśniowa w tym zakresie.
PODSTAWA PRAWNA
Podstawą prawną do opracowania niniejszego programu jest ustawa z dnia 27 kwietnia
2001 roku Prawo ochrony środowiska1. Art. 17. tej ustawy nakłada na gminę obowiązek
sporządzenia Gminnego Programu ochrony Środowiska w celu realizacji Polityki
Ekologicznej Państwa.
Projekt niniejszego programu opracowany został przez Urząd Gminy Wiśniowa
a następnie skierowany został do zaopiniowania przez Zarząd Powiatu Myślenickiego
oraz Zarząd Województwa Małopolskiego. Po pozytywnej opinii w/w organów, program
został uchwalony przez Radę Gminy Wiśniowa.
Na podstawie w/w ustawy niniejszy Program określać winien:
■ cele i priorytety ekologiczne,
■ rodzaje i harmonogram działań o charakterze ekologicznym oraz
■ środki niezbędne do osiągnięcia założonych celów.
Podstawą prawną opracowania Planu Gospodarki Odpadami Gminy Wiśniowa - który
stanowi integralną część niniejszego Programu - jest rozdział 3 ustawy z dnia 27 kwietnia
2001 r. o odpadach2 oraz ustawa Prawo ochrony środowiska który nakłada na gminę
obowiązek opracowywania takich planów. Plan ten opracowano ponadto zgodnie
z ustawą z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy Prawo ochrony środowiska,
ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw3.
METODA I ZAKRES OPRACOWANIA
Istotnym elementem prac nad niniejszym Programem były konsultacje społeczne
przeprowadzane już od roku 2002. Projekt ten konsultowany był również w trakcie
opracowywania z Komisjami Rady Gminy Wiśniowa.
Materiał źródłowy do opracowania niniejszego Programu został zebrany z dostępnej
bibliografii w Urzędzie Gminy Wiśniowa, w Starostwie Powiatowym w Myślenicach,
w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Małopolskiego oraz w Urzędzie Statystycznym
w Krakowie a także podczas różnych spotkań o charakterze warsztatowym.
W opracowanym Programie uwzględniono obowiązek Wójta Gminy do sporządzania
raportów z realizacji Programu, przedstawianych co dwa lata Radzie Gminy.
Tym samym niniejszy Program podlegał będzie ciągłej ewaluacji, co pozwoli
na ew. korekty oraz wzbogacenie go o nowe cele i zadania.
Należy nadmienić, iż Program jest koherentny z podstawowymi dokumentami
obowiązującymi na terenie Gminy Wiśniowa oraz z ustawą z dnia 8 marca 1990 roku
o samorządzie gminnym4.
1
Dz. U. Nr 62, poz. 627 z późn. zm.
3
4
tekst jedn. Dz. U. 2002, nr 142 poz. 1591
2
5
GMINA WIŚNIOWA
6
GMINA WIŚNIOWA
Nadrzędne CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ
POLITYKA EKOLOGICZNA PAŃSTWA
Główny cel polityki ekologicznej Rzeczpospolitej Polskiej określony został przez art. 13
ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska5. Na podstawie tego artykułu
polityka ekologiczna państwa ma na celu stworzenie warunków niezbędnych dla
faktycznej realizacji ochrony środowiska. Polityka ta określa w szczególności
bezpieczeństwo ekologiczne społeczeństwa polskiego oraz określa podstawy dla
opracowania i realizacji strategii zrównoważonego rozwoju kraju. W polityce ekologicznej
ważną rolę odgrywają procesy wdrażania prawa wspólnotowego z zakresu szeroko
pojętej problematyki ochrony środowiska.
Minister Środowiska opracowuje projekt tej polityki po zasięgnięciu opinii Marszałków
Województw. Następnie Sejm na wniosek Rady Ministrów uchwala politykę ekologiczną
państwa. Rada Ministrów przedkłada Sejmowi, co 4 lata raport z realizacji polityki.
Podstawową zasadą w Polityce Ekologicznej Państwa jest zasada zrównoważonego
rozwoju. Zasada ta oznacza taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym działania
polityczne, gospodarcze i społeczne uwzględniają i respektują równowagę przyrodniczą
oraz trwałość podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania
możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub
obywateli, zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń.
POLITYKA EKOLOGICZNA WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO
Podstawowe cele polityki ekologicznej Województwa Małopolskiego określa Program
Zrównoważonego Rozwoju i Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata
2001-2015. Program ten wskazuje na następujące istotne problemy środowiskowe:
■ Bardzo niska jakość wód powierzchniowych, spowodowana nadmiernym obciążeniem
ładunkami zanieczyszczeń, przekraczającym zdolności samooczyszczania rzek;
■ Zagrożenie wód podziemnych, powodowane sposobem zagospodarowania
przestrzennego i stanem środowiska;
■ Poziom emisji zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł mobilnych (dwutlenek azotu,
tlenek węgla, benzo-a-piren) w ośrodkach miejskich i przy głównych ciągach
komunikacyjnych, stanowiący zagrożenie dla środowiska i zdrowia mieszkańców
regionu.
POLITYKA EKOLOGICZNA POWIATU MYŚLENICKIEGO
W Programie Ochrony Środowiska Powiatu Myślenickiego na lata 2004-2011
zamieszczono wytyczne dla gminnych programów ochrony środowiska. Wytyczne
te stanowią, że gminne programy ochrony środowiska sporządzone winny zostać
na podstawie znajomości aktualnego stanu środowiska w gminie. Zakres gminnych
programów ochrony środowiska określać winien:
■ Cele polityki ekologicznej na terenie gminy;
■ Wybrane priorytety ekologiczne wraz z uzasadnieniem ich wyboru;
■ Rodzaj i harmonogram działań ekologicznych, których podejmuje się dana gmina;
5
7
GMINA WIŚNIOWA
Środki niezbędne do osiągnięcia założonych celów, w tym mechanizmy prawnoekonomiczne oraz środki finansowe.
Zaplanowane cele, priorytety, działania (zadania) i środki muszą zostać zdefiniowane dla
każdego z obszarów ochrony środowiska, którymi zajmuje się dana gmina a więc:
■ gospodarka odpadami,
■ stosunki wodne i jakość wód,
■ jakość powietrza,
■ ochrona gleb,
■ ochrona przyrody, w tym różnorodności biologicznej i krajobrazowej.
Częścią gminnego programu ochrony środowiska musi być stosowny plan gospodarki
odpadami. Plan ten powinien określać:
■ aktualny stan gospodarki odpadami w gminie,
■ prognozowane zmiany w zakresie gospodarki odpadami,
■ działania zmierzające do poprawy sytuacji w zakresie gospodarowania odpadami,
■ instrumenty finansowe służące realizacji zamierzonych celów oraz
■ system monitoringu i oceny realizacji zamierzonych celów.
■
8
GMINA WIŚNIOWA
CHARAKTERYSTYKA GMINY Wiśniowa
POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE I ADMINISTRACYJNE
Gmina Wiśniowa jest jedną z 9 gmin Powiatu Myślenickiego. Położona jest w południowej
części Województwa Małopolskiego, około 50 km od Krakowa.
Wiśniowa posiada dobre połączenie drogowe z główną drogą E4 biegnącą przez Kraków,
Wieliczkę, Bochnię, Tarnów, Rzeszów i Przemyśl, będącą częścią międzynarodowej drogi
z Niemiec do Ukrainy. Niedaleko stąd również do kurortów turystycznych takich jak
Zakopane czy Szczawnica.
Gmina Wiśniowa liczy 7 sołectw:
■ Glichów,
■ Kobielnik,
■ Lipnik,
■ Poznachowice Dolne,
■ Węglówka,
■ Wierzbanowa,
■ Wiśniowa.
Ogólna powierzchnia gminy wynosi 6’706 ha, w tym:
■ użytki rolne - 3’514 ha, z czego:
■
■
■
grunty orne - 2’168 ha,
łąki i pastwiska - 1’176 ha,
sady - 170 ha;
■ lasy - 2’487 ha;
■ tereny mieszkaniowe - 212 ha;
■ drogi - 197 ha;
■ zadrzewienia i zakrzewienia - 109 ha;
■ nieużytki - 145 ha;
■ wody płynące - 37 ha.
■ użytki ekologiczne: - 5 ha.
Wiśniowa leży na wysokości 320-400 m n.p.m, w Kotlince Wiśniowej. Wyglądem swym
przypomina obszerną misę otoczoną wokoło górami, wznoszącymi się na wysokość 400500 metrów nad jej dnem. Kotlinka Wiśniowej leży na pograniczu Beskidu Średniego
(zwanego również Makowskim) i Beskidu Wyspowego.
9
GMINA WIŚNIOWA
WALORY KRAJOBRAZOWE
Ze szczytu Ciecienia (829 m n.p.m.), położonego we wschodniej części gminy, rysuje się
panorama Beskidu Wyspowego i Gorców z wyniosłym Turbaczem. Podobnie piękne
widoki można obserwować z Wierzbanowskiej Góry (778 m n.p.m.), znajdującej się od
strony południowej. Z Pasma Łysiny (891 m n.p.m.) i Lubomira - największego
wzniesienia na terenie gminy (904 m n.p.m.) wraz z Kamiennikiem (818 m n.p.m.) od
zachodu, dostrzec można Podhale, majestatyczny, aż do początku lata ośnieżony szczyt
Babiej Góry - „Królowej Beskidów” oraz łańcuch Tatr, widocznych w pogodne dni. W
kierunku północnym widać stamtąd również błękitną taflę Jeziora Dobczyckiego. Piękny
jest również krajobraz roztaczający się z Przełęczy Wierzbanowskiej i Przełęczy
Jaworzyce, na które prowadzą kręte serpentyny.
Z okolicznych gór w dno Kotliny spływają liczne potoki, które łączą się, tworząc
Krzyworzekę. Położenie w dnie Kotlinki decyduje o niepowtarzalnym mikroklimacie tego
obszaru, porównywanym do Kotliny Rabczańskiej. Łagodny klimat górski stwarza
szczególnie dogodne warunki dla wegetacji roślin, a zwłaszcza drzew i krzewów
owocowych.
DEMOGRAFIA
Stan na 31.12.2001, źródło: WUS, 2002.
Gmina Wiśniowa liczy 6’644 mieszkańców. Wskaźnik przyrostu naturalnego na 1000 osób
wynosi 1,36 i jest najniższy w powiecie (3,78 średnia dla Województwa Małopolskiego –
1,61).
Struktura ludności wg podziału na grupy wiekowe wskazuje, iż odsetek ludności w wieku
przedprodukcyjnym wynosi w gminie 33%, a w powiecie 31,1%.
Liczba ludności w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym w Gminie
Wiśniowa wynosiła 76 osób (odpowiednio dla powiatu 71, a dla województwa 65). Z tej
grupy czynnych zawodowo jest 2’045 osób. Bardzo duży odsetek ludności zatrudniony
jest w rolnictwie, część pracuje poza granicami kraju.
Bezrobocie rejestrowane kształtuje się na poziomie 362 osób (Powiat Myślenicki –
14,2 %, Województwo Małopolskie – 14,1 %). Wśród bezrobotnych większość to kobiety.
Możliwości pozyskania pracy zarówno w rolnictwie, jak i w sektorach pozarolniczych jest
w gminie niewielka.
Gęstość zaludnienia wynosi w gminie 99 osób/km2 (Powiat Myślenicki - 169,
Województwo Małopolskie - 214). Saldo migracji stałej na 1’000 osób kształtuje się
na poziomie 0,3. Analogiczne dane dla Powiatu Myślenickiego oraz Województwa
Małopolskiego kształtują się na poziomie 1,8 i 0,7.
10
GMINA WIŚNIOWA
GOSPODARKA
Rzemiosło, handel i usługi
W Gminie Wiśniowa brak jest jakiegokolwiek przemysłu ciężkiego. W rzemiośle pracuje
około 300 osób, a większe zakłady pracy to:
■ Gminna Spółdzielnia Samopomoc Chłopska,
■ Urząd Gminy,
■ placówki oświatowo-wychowawcze,
■ Gminny Ośrodek Zdrowia,
■ Zakład Stolarski „JUSTA”,
■ Firma Przewozowa „FB”,
■ Firma Transportowa Czesława Bednarczyka oraz
■ małe - w tym i rodzinne - zakłady usługowe i wytwórcze.
■ ponadto liczne rodzinne firmy budowlane dają zatrudnienie dla około 100 osób
z gminy.
W gminie zarejestrowanych jest 448 podmiotów gospodarki narodowej (zarejestrowane
w KRUPGN – REGON) według sektorów własności i wybranych szczególnych form
prawnych, w tym:
■ sektor prywatny 434, a publiczny 14
■ ze względu na formę prawną: 5 spółek handlowych, 14 spółek cywilnych,
1 spółdzielnia i 400 osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą.
Na koniec 2001 r. następująco kształtowało się w Gminie Wiśniowa zatrudnienie
(wg faktycznego miejsca zatrudnienia; bez podmiotów gospodarczych o liczbie
pracujących do 9 osób; bez pracujących w gospodarstwach indywidualnych)
w gospodarce narodowej6 - 484 osoby, w tym:
■ Przemysł i budownictwo - 41 osób,
■ Usługi rynkowe - 280 osób,
■ Rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo - 8 osób,
■ Usługi nierynkowe - 155 osób.
Turystyka i agroturystyka
Wychodząc naprzeciw wymogom współczesnego rynku turystycznego gmina opracowała
wraz z sześcioma gminami powiatu produkt turystyczny „Zapomniany Raj -Turystyczna
Podkowa”. Gmina jest również członkiem Małopolskiej Organizacji Turystycznej oraz
Lokalnej Organizacji Turystycznej „Zapomniany Raj”.
Rosnącego znaczenia w rozwoju gospodarczym Gminy Wiśniowa nabiera agroturystyka.
Gospodarstwa agroturystyczne należą do stowarzyszenia „Galicyjskie Gospodarstwa
Gościnne”, oferujące kwatery prywatne z całodziennym wyżywieniem lub możliwością
samodzielnego przygotowania posiłków.
Rolnictwo
Gmina Wiśniowa to gmina turystyczno-rolnicza. Większość mieszkańców pracuje
w indywidualnych gospodarstwach rolnych, których jest 1’202. Struktura gospodarstw
rolnych przedstawia się następująco:
■ gospodarstwa o powierzchni 1 do 2 ha użytków rolnych - 458,
■ gospodarstwa o powierzchni 2 do 5 ha użytków rolnych - 644,
■ gospodarstwa o powierzchni 5 do 10 ha użytków rolnych - 100.
6
Źródło: Wybrane dane o powiatach i gminach województwa małopolskiego w 2001 r.
11
GMINA WIŚNIOWA
Z uwagi na niskie klasy bonitacyjne ziemi uprawnej (głównie klasy V i VI), rolnicy uzyskują
niskie plony. Są problemy ze zbytem produkowanych przez rolników produktów rolnych,
owoców, żywca itp.
Do najważniejszych kierunków produkcji roślinnej gminy zalicza się:
■ uprawę zbóż z przeznaczeniem na pasze,
■ uprawę ziemniaków,
■ uprawa drzew i krzewów owocowych oraz
■ uprawa warzyw (tunele).
Wśród zwierząt hodowlanych przeważają - bydło, drób i trzoda chlewna. Struktura
pogłowia przedstawia się następująco:
■ bydło - 2’009 szt. (w tyk krowy: 1’242 szt.),
■ trzoda chlewna - 1’007 szt. (w tym lochy: 69 szt.),
■ owce - 133 szt.
W zasadzie na terenie gminy nie ma problemu odłogowania gruntów rolnych.
Brak jest perspektyw do powiększania się powierzchni działek poprzez ich łączenie lub
tworzenie nowych terenów rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Nadzieją na rozwój
obszarów rolniczych jest rolnictwo ekologiczne. Obecnie można obserwować tendencję
do zaprzestawania uprawy pól, co pociąga za sobą ich powolne zarastanie, czasami są
takie obszary zalesiane sztucznie.
INFRASTRUKTURA TECHNICZNA
Drogi
Główny szlak komunikacyjny to droga wojewódzka biegnąca z Krakowa przez Wieliczkę,
Dobczyce, Wiśniową i dalej w kierunku południowym do Mszany Dolnej, Rabki. Od
zachodu prowadzi droga z Krakowa przez Myślenice („Zakopianka”), a przez Zasań,
Lipnik do Wiśniowej i dalej w kierunku Rabki do Zakopanego.
Układ drogowy w gminie:
■ drogi krajowe - brak
■ drogi wojewódzkie:
▪
nr 964 - (Kasina Wielka – Wiśniowa – Dobczyce – Wieliczka) - długość
12
GMINA WIŚNIOWA
na terenie gminy wynosi 10 km,
■
drogi powiatowe, których długość na terenie gminy wynosi odpowiednio:
▪
▪
▪
▪
▪
▪
▪
nr 18’255 - (Myślenice Wiśniowa) - 5,2 km,
nr 18’258 - (Poznachowice Dolne-Lipnik) - 3,4 km,
nr 18’262 - (Lipnik-Kobielnik) - 4,5 km,
nr 18’263 - (Wiśniowa-Węglówka) - 6,7 km,
nr 18’264 - (Kasinka Mała-Kasina Wielka) - 2,4 km,
nr 18’265 - (Węglówka-Pcim) - 2,5 km,
nr 18’316 - (Wierzbanowa-granica powiatu) - 1,0 km.
■ drogi gminne - 32,7 km.
Dostępność komunikacyjna ograniczona jest niewystarczającą siecią dróg gminnych, a na
ich części brakiem nawierzchni utwardzonej. Nieodpowiedniej jakości jest również
większość dróg wewnętrznych.
Transport publiczny do wszystkich miejscowości zapewnia komunikacja autobusowa,
uzupełniana przewozami wykonywanymi przez busy.
Wzrastająca ciągle ilość prywatnych samochodów osobowych sprawia, że są one obecnie
najczęstszym używanym środkiem transportu.
Utrzymaniem dróg gminnych zajmuje się Urząd Gminy Wiśniowa wykonując prace
konserwacyjne, remontowe, a zimą odśnieżanie i posypywanie dróg celem utrzymania ich
przejezdności, przy pomocy własnego sprzętu i zatrudnionych pracowników, uzupełniając
potrzeby w tym zakresie poprzez umowy na niektóre usługi.
Zaopatrzenie w wodę
Zaopatrzenie w wodę odbywa się głównie poprzez przydomowe studnie – korzysta z nich
aż 58% gospodarstw domowych. Pozostałe 42% czerpią wodę z sieci wodociągowej.
Na terenie gminy działają 3 ujęcia wody o dobowej zdolności produkcyjnej 447 m3/dobę.
Tabela 1:
Ujęcia wód powierzchniowych wykorzystywanych na potrzeby zaopatrzenia
mieszkańców gminy Wiśniowa
Miejscowość
Nazwa zakładu
Rodzaj ujęcia /Wydajność
ujęcia
Wiśniowa
Urząd Gminy Wiśniowa
na potoku „Na Padoły”
wydajność: 121,05 m3/dobę
Lipnik
Urząd Gminy Wiśniowa
„Lubomir” i „Łysina”
wydajność: 326,4 m3/dobę
Wody utworów pokrywowych ujmowane są studniami kopanymi na potrzeby
pojedynczych gospodarstw. Charakteryzują się one ścisłym powiązaniem z wielkością
opadów atmosferycznych, przejawiających się bardzo zmienną i małą wydajnością oraz
dużymi wahaniami głębokości zwierciadła wody.
W ramach opracowanego programu zaopatrzenia gminy w wodę realizowana jest
inwestycja budowy wodociągu dla Kobielnika i części Wiśniowej, wraz z ujęciem na
potoku Smarkawa. W ramach tej inwestycji przyłączonych zostanie do sieci ponad sto
budynków w Kobielniku i Wiśniowej. Kolejną inwestycją wodociągową, dla której zostały
wykonane badania wydajności źródeł, będzie budowa wodociągu w Węglówce.
Według stanu na 31.12.2002 r. - 29% posesji w Gminie Wiśniowa, tj. 482 budynki,
przyłączone jest do sieci wodociągowej, w tym:
13
GMINA WIŚNIOWA
▪
▪
Tabela 2:
Wiśniowa - 278,
Lipnik - 204.
Wybrane dane stanu infrastruktury technicznej związanej z zaopatrzeniem
w wodę oraz wielkość zużycia wody wodociągowej w Gminie Wiśniowa (źródło:
na podstawie WUS, 2002)
Długość czynnej
rozdzielczej
sieci wodociągowej
[km]
Liczba połączeń
prowadzących
do budynków mieszkalnych
37,5
367
Zużycie wody
z wodociągów
ogółem
[tys. m3]
75,1
Na terenie gminy istnieją trzy ujęcia wód powierzchniowych (tabela 1):
■ „Miedzy Górami” w Wiśniowej na potoku Na Padoły,
■ w Lipniku na potoku bez nazwy wypływającym ze zboczy góry Lubomir
■ W Lipniku ze zboczy na górze Łysina.
Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków
W gminie Wiśniowa działa jedna oczyszczalnia ścieków. Chodzi o biologicznomechaniczną oczyszczalnię ścieków zlokalizowaną we wsi Wiśniowa.
Przepustowość oczyszczalni wynosi 120 m3 ścieków /dobę, co stanowi maksimum jej
możliwości. Parametry oczyszczanych ścieków nie odpowiadają też normom. Jest więc jej
modernizacja poprzez zwiększenie przepustowości wraz z rozbudową infrastruktury
technicznej. Po rozbudowie przepustowość oczyszczalni wzrośnie do 210 m3
ścieków/dobę. Pozwoli to na podłączenie dalszych około 150 budynków powyżej
oczyszczalni.
Sieć kanalizacyjna w Wiśniowej mierzy obecnie 15,297 km długości i obsługuje ok. 260
budynków, tj. 14% mieszkańców (1’600 osób). Pozostałe gospodarstwa domowe tj. 86%
posiadają indywidualne zbiorniki bezodpływowe.
Nie do rzadkości należy zrzucanie ścieków bezpośrednio do potoków bez oczyszczenia.
Dla sołectwa Węglówka opracowana została dokumentacja na budowę kanalizacji
sanitarnej z oczyszczalnią ścieków w Lubniu w ramach Programu Ochrony Zbiornika
Dobczyckiego realizowanego przez Związek Gmin Dorzecza Górnej Raby i Krakowa,
którego gmina Wiśniowa jest członkiem.
W przyszłości planowana jest również budowa mechaniczno-biologicznej oczyszczalni
ścieków w sołectwie Poznachowice Dolne, o przepustowości 800 m3/dobę;
Gospodarka odpadami
Problematykę gospodarki odpadami przedstawia kompleksowo Załącznik nr 1 - Plan
Gospodarki Odpadami Gminy Wiśniowa na lata 2004-2014(str. 41).
Zaopatrzenie w energię elektryczną
Sieć została wybudowana pod koniec lat pięćdziesiątych XX wieku. Była rozbudowywana
(powstały nowe stacje TRAFO) wraz z powstawaniem nowych zabudowań, niemniej nie
prowadzono systematycznej modernizacji.
14
GMINA WIŚNIOWA
Zaopatrzenie ciepłownicze
Odbywa się w głównej mierze poprzez piece centralnego ogrzewania, w których
zastosowano cyrkulację ciepłej wody z wymiennym zasobnikiem lub piece kuchenne paleniska węglowe. Stopniowo wprowadzane jest ogrzewanie dzięki kotłowniom na gaz
ziemny butlowy czy olej opałowy. Sporadycznie spotyka się ogrzewanie elektryczne czy
poprzez kominki na drewno (uzupełniająco). Tylko w Węglówce poprowadzona jest sieć
gazowa.
Telekomunikacja
Sieć telefoniczna w Gminie jest dobra, gdyż na około 1’500 budynków przypada 1’000
telefonów.
INFRASTRUKTURA SOCJALNA
Oświata
Na terenie Gminy znajdują się następujące placówki oświatowo-wychowawcze:
■ Zespół Placówek Oświatowych w Wiśniowej,
■ Zespół Placówek Oświatowych w Lipniku,
■ Zespół Placówek Oświatowych w Węglówce,
■ Zespół Placówek Oświatowych w Glichowie,
■ Zespół Placówek Oświatowych w Kobielniku,
■ Gimnazjum w Wiśniowej,
■ Prywatne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych z uprawnieniami szkoły publicznej
w Wiśniowej.
Ilość uczniów w szkołach podstawowych i gimnazjach wynosi 1’040.
Baza lokalowa dla szkół podstawowych i gimnazjum jest wystarczająca, wymagająca
jednak w większości kapitalnych remontów. Braki dotyczą sal gimnastycznych. W
Kobielniku i Glichowie z uwagi na niewielką ilość uczniów nie planuje się w najbliższych
latach ich budowy.
Natomiast w Wiśniowej z uwagi na funkcjonowanie w jednym budynku Szkoły
Podstawowej i Gimnazjum, planuje się budowę Hali Sportowej. Obecnie opracowana
została dokumentacja na budowę.
Zgodnie z Planem Zagospodarowania Przestrzennego Gminy, w Wiśniowej planowana
jest również budowa boiska sportowego.
Sieć przedszkoli w gminie rozwinięta jest wystarczająco. Przedszkola Samorządowe
funkcjonują w Lipniku i Wiśniowej z filiami w Poznachowicach Dolnych i Wierzbanowej.
W pozostałych placówkach oświatowych, tj. w Węglówce, Kobielniku i Glichowie
zorganizowane są Oddziały Przedszkolne.
W Zespole Placówek Oświatowych w Glichowie prowadzone jest nauczanie integracyjne.
Publiczna i prywatna opieka zdrowotna
Mieszkańcy Gminy w zakresie opieki zdrowotnej korzystają z usług następujących
gabinetów:
■ NZOZ Stomatologia II s.c. Personel - Specjalistyczny Gabinet Stomatologiczny Robert Telega;
■ Praktyka Stomatologiczna - Sławomir Stobiecki;
■ Gabinet Ginekologiczno-Położniczy - dr n. med. Rafał Stobiecki;
■ Apteka prywatna - mgr Magdalena Zapała;
15
GMINA WIŚNIOWA
NZOZ Pielęgniarek i Położnych - s.c. „Zdrowie”, skupiająca 2 pielęgniarki
środowiskowo-rodzinne,
pielęgniarkę
środowiskowo-szkolną
i
2
położne
środowiskowo-rodzinne;
■ NZPOZ Lekarz medycyny ogólnej - Jadwiga Molicka;
■ NZOZ Praktyka Lekarza Rodzinnego: lek. Chorób wewnętrznych, specjalista
medycyny rodzinnej - Elżbieta Wodniak.
Dodatkowo mieszkańcy korzystają z Opieki Całodobowej mieszczącej się w Myślenicach
przy ul. Szpitalnej 2a w soboty, niedziele i święta oraz codziennie od godz. 18:00 do 08:00
rano, a także w nagłych przypadkach z pogotowia ratunkowego.
Obecnie kontynuowana jest rozbudowa Ośrodka Zdrowia, co po realizacji przyczyni się do
poszerzenia zakresu usług związanych z ochroną zdrowia, stworzy możliwość powstania
nowych miejsc pracy, co w efekcie przyczyni się również do zmniejszenia bezrobocia.
■
Infrastruktura turystyczna i sportowa
Obecnie planowana jest odbudowa, zniszczonego w czasie II wojny światowej
Obserwatorium Astronomicznego na Lubomirze.
W gminie działa kilka obiektów wypoczynkowo-turystycznych oraz lokale gastronomiczne,
czynne przez cały rok.
Przez Gminę przebiegają następujące szlaki turystyczne:
Szlak zielony
1) Myślenice - Zarabie - Chełm - Działek - Poręba - Kamiennik - Przełęcz
Sucha - Działy
2) Lubomir - Wiśniowa - Ciecień - Szczyrzyc - Jodłownik - Kostrza - Pod
Łopień - Tymbark
Szlak żółty
3) Dobczyce - Ostrysz - Zasań - Kamiennik - Przełęcz Sucha - Łysina Weszkówka - Kiczora - Lubień
Szlak czerwony
4) Myślenice - Ukleina - Działek - Łysina - Lubomir - Wierzbanowska Góra Kasina Wielka
Szlak niebieski
5) Myślenice - Zarabie - Bulina - Krowia Góra - Trzemeśnia - Trupielec Ostrysz - Czasław - Poznachowice Górne - Grodzisko - Ciecień Wierzbanowa - Dzielec - Kasina Wielka
Szlak czarny
6) Pcim - Kudłacze - Łysina
7) Przełęcz pod Grodziskiem - Diabli Kamień - Pogorzany - Szczyrzyc
Na rzece Krzyworzeka istnieje basen kąpielowy z wodą przepływową, wymagający
modernizacji.
Dla wczasowiczów udostępnione są:
■ Boisko do gry w piłkę nożną i siatkową, asfaltowy kort tenisowy;
■ Sala gimnastyczna w Zespole Placówek Oświatowych w Wiśniowej;
■ Gminny Ośrodek Kultury z Biblioteką Publiczną - dla młodzieży organizowane są tam
różne imprezy rozrywkowe i dyskoteki;
■ Zimą do dyspozycji turystów jest wyciąg narciarski oraz trasa narciarska
w Wierzbanowej.
16
GMINA WIŚNIOWA
W Gminie Wiśniowa istnieją także dobre warunki do uprawiania paralotniarstwa. Tereny te
stają się w ostatnim czasie docenianym miejscem do organizowania szkoleń i obozów
paralotniarskich. Wszystko to stwarza dobre warunki do rekreacji i wypoczynku.
Telekomunikacja
Obsługę pocztowo-telekomunikacyjną spełnia dla całej Gminy jedna placówka pocztowa
w Wiśniowej.
INFRASTRUKTURA W ROLNICZEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ
Infrastruktura przeciwpowodziowa
Duże spadki terenów i niewielkie powierzchnie zlewni cieków powodują gwałtowne
wezbrania w przypadku nawalnych opadów lub roztopów pokrywy śnieżnej.
Rzeki tylko częściowo mają zabezpieczenia przeciwpowodziowe, przeważnie
w miejscach, gdzie zabudowa znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie koryta. Poza
obszarami zabudowy rzeki mają naturalny charakter.
Kolejnym zagrożeniem zwiększającym możliwość zalewów są zbyt małe światła
niektórych przepustów, mostów drogowych. Jest to zjawisko spotykane przede wszystkim
na małych ciekach.
Infrastruktura rolnicza
Z melioracji wykonywanych w ostatnich latach należy zwrócić uwagę na wykonaną
regulację rzeki Krzyworzeka w Wiśniowej przez Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń
Wodnych, co powoduje zabezpieczenie jej brzegów i zapobiega rozlaniu wód na grunty
przyległe do niej w czasie obfitych opadów.
Drenowaniem w gminie objęto około 700 ha gruntów.
KRAJOBRAZ KULTUROWY I ZABYTKI
Zabudowania w gminie usytuowane są wzdłuż ujść potoków i wzdłuż rzek i tworzą
charakterystyczny dla krajobrazu typ wsi łańcuchowych, z nieco odległymi, położonymi na
zboczach przysiółkami, na które składa się nieliczna zabudowa.
Bardzo charakterystycznym elementem krajobrazu kulturowego są liczne kapliczki.
Na krajobraz bardzo silnie oddziaływają elementy infrastruktury technicznej. Dlatego też
należy dążyć do ich możliwie korzystnego wpasowania w krajobraz. Projektowane
w przyszłości elementy (np. szlaki komunikacyjne, linie energetyczne i telekomunikacyjne,
obiekty budowlane) powinny wkomponowywać się w krajobraz i na ile to możliwe
podnosić jego estetykę.
Na całym obszarze gminy znajdują się przydrożne kapliczki i krzyże. W gminie znajdują
się również stare obiekty drewnianej zabudowy regionalnej mieszkalnej i gospodarczej.
W obszarze gminy znajdują się następujące obiekty wpisane do rejestru i ewidencji
obiektów zabytkowych:
■ Zabytkowy XVIII-wieczny modrzewiowy kościół pod wezwaniem Św. Marcina
w Wiśniowej;
■ Kościół w Węglówce z przełomu XVIII i XIX w. pod wezwaniem Matki Boskiej
Anielskiej wraz z cmentarzem;
■ Dwie okrągłe kapliczki z kamienia rzecznego w Węglówce z XVIII w.;
■ Cmentarz w Wiśniowej k/Jurków;
■ Cmentarz w Wiśniowej na Dziadkówce;
17
GMINA WIŚNIOWA
■
Dawna bożnica wraz z najbliższym otoczeniem.
Kościół w Węglówce z przełomu XVIII i XIX w. pod wezwaniem Matki Boskiej Anielskiej
18
GMINA WIŚNIOWA
AKTUALNY STAN ŚRODOWISKA w Gminie Wiśniowa
Przedstawiony w niniejszym rozdziale aktualny stan środowiska Gminy Wiśniowa dotyczy
okresu 2002-2003 i obejmuje podstawowe problemy środowiska - zarówno jak chodzi
o zagrożenia naturalne jak i antropogeniczne.
Zagrożenia te stanowią wraz z zapisami rozdziału nr (str. 9) podstawę dla opracowania
celów i sposobów realizacji polityki ekologicznej Gminy Wiśniowa, przedstawionych
w rozdziale nr (str. 26).
Układ tego rozdziału niniejszego Programu jest zgodny z obszarami ochrony środowiska,
którymi wg zapisów Programu Ochrony Środowiska Powiatu Myślenickiego na lata 20042011, zajmować się winien Samorząd Gminy (por. rozdz. , str. 7). Ma to na celu ścisłą
koordynację zapisów niniejszego Programu z zapisami ponadgminnymi oraz z zapisami
podobnych Programów Gmin subregionu Myślenickiego.
GOSPODARKA ODPADAMI
Problematykę gospodarki odpadami przedstawia kompleksowo Załącznik nr 1 - Plan
Gospodarki Odpadami Gminy Wiśniowa na lata 2004-201 (str. 41).
STOSUNKI WODNE I JAKOŚĆ WÓD
Tereny gminy należą do hydrogeologicznego XXIII Regionu Karpackiego i XXIII
Podregionu Zewnątrzkarpackiego.
Gmina Wiśniowa wyróżnia się niekorzystnymi warunkami występowania wód
podziemnych oraz wykazuje zróżnicowanie pod względem hydrografii. Sieć rzeczna
gminy ma charakter zlewni górskich.
Wody powierzchniowe
Gmina Wiśniowa znajduje się w obszarze hydrograficznym III rzędu w dorzeczach
dopływów Raby, prawostronnego dopływu Wisły, w górnym odcinku tej rzeki.
Na terenie gminy nie znajdują się zbiorniki wodne.
Cieki Krzyworzeka, Lipnik i Niedźwiadek przepływają przez obszary gminy.
Na terenie Gminy Wiśniowa Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w ramach
monitoringu regionalnego prowadzi badania dla rzeki Krzyworzeka na odcinku ujściowym
do rzeki Raby. Krzyworzeka jest prawobrzeżnym dopływem Raby w jej 55,9 km biegu.
Pomiary wykonywane są 6 razy w roku. Przekroczenie współczynnika bakteriologicznego
powoduje zaliczenie rzeki do III klasy czystości.
Głównym źródłem zanieczyszczeń wód powierzchniowych na terenie gminy są
■ spływy powierzchniowe związane z rolniczym jej charakterem oraz
■ ścieki socjalno-bytowe.
Słaba kanalizacja gminy oraz przestarzałe i nieszczelne zbiorniki szambowe zwiększają
możliwości przedostania się zanieczyszczeń do wód powierzchniowych.
W ostatnich latach widoczna jest stopniowa poprawa stanu czystości cieków. Zmniejszają
się przekroczenia wskaźników zawiesiny, zanieczyszczeń bakteriologicznych, stężenia
fosforu. Poprawia się również stan sanitarny rzek i potoków. Jednak nadal głównym
czynnikiem powodującym niską klasyfikacje rzek są zanieczyszczenia bakteriologiczne
(przekroczenie wskaźnika miana Coli).
19
GMINA WIŚNIOWA
Dopływami rzeki Krzyworzeka na terenie gminy są:
■ potok Wierzbanowski,
■ potok na Padoły,
■ potok Lipnik,
■ kilkanaście innych mniejszych cieków.
Dla ujęć wody w Wiśniowej i Lipniku ustanowione są strefy ochronne. Część gminy
znajduje się w obszarze objętym strefą ochronną.
Rzeki Gminy Wiśniowa mają charakter górski. Z powodu morfologii obszaru prowadzą
wody głęboko wciętymi dolinami. Górski charakter zlewni rzek powoduje duży wpływ
warunków atmosferycznych na stan wód w ciekach. Najwyższe wodostany obserwuje się
na wiosnę po roztopach oraz w okresie letnim w trakcie gwałtownych opadów. Najniższy
stan rzek obserwuje się w okresie letnich i jesiennych okresów suszy. Część rzek mają
umocnione koryta. Zasoby gminy pod względem wód powierzchniowych są
niewystarczające i stosunkowo mało zanieczyszczone.
Wody podziemne
Wody podziemne występują w utworach fliszowych i pokrywach czwartorzędowych.
W utworach fliszowych występują wody gruntowe szczelinowe lub szczelinowo-porowe.
W utworach czwartorzędowych stwierdzono występowanie właściwej wody gruntowej.
Miąższość warstwy wodonośnej wynosi od 2,0 do 6,0 m. Woda gruntowa ma zwierciadło
swobodne lub lekko naporowe.
Utwory czwartorzędowe poziomu wodonośnego można podzielić na dwie zróżnicowane
pod względem hydrogeologicznym grupy:
■ utwory żwirowo-piaszczyste dolin rzecznych o dobrej, często zmiennej wodonośności,
■ utwory gliniasto-rumoszowe pokryw zboczowych o słabej wodonośności.
Duża przepuszczalność pionowa w/w utworów umożliwia szybką infiltrację wód
opadowych, stanowiących ich wyłączne źródło zasilania. Wynika stąd także, iż znaczenie
utworów pokrywowych polega nie na przewodzeniu wody, ale na jej gromadzeniu. Taki
charakter hydrogeologiczny jest czynnikiem sprzyjającym powstawaniu licznych osuwisk
warstw zwietrzeliny, w których powierzchnia poślizgu pokrywa się zazwyczaj
z powierzchnią kontaktu pokrywy z podłożem skalnym. Wodonośność skał fliszowych jest
generalnie niska i bardzo zróżnicowana przestrzennie. Kierunek spływu wód w utworach
fliszowych jest zgodny z morfologią terenu, a zatem płyną one w kierunku doliny Raby lub
lokalnie w kierunku dolin jej dopływów.
Wody podziemne znajdują się w utworach czwartorzędowych, związanych z dolinami
rzecznymi. Jakość wód w obrębie zbiornika GZWP-443 i GZWP-442 jest wysoka - klasa
Ib,c wg A. Macioszczyk. Wody te nie wymagają uzdatnienia lub są bardzo nieznacznie
zanieczyszczone i ich uzdatnienie jest stosunkowo łatwe. Wody niskiej i średniej jakości
stwierdzono głównie w obszarach zabudowanych i na terenach wykorzystywanych
rolniczo, gdzie czynnikiem degradującym są nadmierne ilości azotu. W wodach
podziemnych gminy nie stwierdzono obecności metali o charakterze toksycznym (Cu, Cr,
Cd, Ni, Pb, Zn, Hg) w ilościach przekraczających normy dla wód najwyższej i wysokiej
jakości.
JAKOŚĆ POWIETRZA
Głównym źródłem emisji zanieczyszczeń do powietrza jest emisja niska, której wielkość
jest trudna do oszacowania. Aczkolwiek należy nadmienić, że wielkość emisji niskiej
pozostaje w pewnej relacji do stopnia zgazyfikowania terenu gminy. Naturalne procesy
zachodzące w przyrodzie (emisja naturalna) mają znaczenie marginalne i w niewielkim
stopniu oddziałują na jakość powietrza.
20
GMINA WIŚNIOWA
Emisja niska obejmuje emisję z gospodarki komunalnej (kotłownie, indywidualne
paleniska domowe i prywatne zakłady) oraz emisję komunikacyjną. Jednakże nie
zauważa się uciążliwość tej emisji dla środowiska.
Brak na terenie gminy zakładów przemysłowych i tym samym nie występuje problem
emisji przemysłowej. Również nie zaobserwowano „zewnętrznych” źródeł tejże emisji.
Niska emisja zanieczyszczeń znajduje odzwierciedlenie we wzrostach stężeń dwutlenku
siarki i pyłu zawieszonego w sezonie grzewczym. Z badań prowadzonych przez Inspekcję
Sanitarną i Inspekcję Ochrony Środowiska na terenie Województwa Małopolskiego
wynika, że sezonowe różnice poziomu stężeń, zwłaszcza SO2, mogą być nawet
kilkukrotne.
Na terenie gminy nie odnotowano problemu z tytułu emisji komunikacyjnej. Oddziaływanie
ruchu samochodowego na środowisko gminy Wiśniowa nie stanowi zagrożenia. Główne
krajowe i regionalne szlaki komunikacyjne biegną poza obszarem gminy.
Na terenie gminy nie są prowadzone pomiary stężeń zanieczyszczeń powietrza.
Najbliższy punkt pomiarowy jest usytuowany w Myślenicach. Ten punkt pomiarowy jest
prowadzony w ramach sieci monitoringu regionalnego i obejmuje pomiary
średniodobowych stężeń zanieczyszczeń podstawowych: pyłu, dwutlenku siarki,
dwutlenku azotu, kadmu i ołowiu. Badania prowadzi Wojewódzki Inspektorat Ochrony
Środowiska w Krakowie.
HAŁAS
W gminie Wiśniowa nie występują uciążliwe źródła związane z hałasem, gdyż brak tutaj
przemysłu i ruchliwych szlaków komunikacyjnych.
POWIERZCHNIA ZIEMI
Obszar Gminy Wiśniowa posiada typowe dla pogórza pagórkowate ukształtowanie terenu
z większymi wzniesieniami.
Do głównych antropogenicznych form terenu występujących na obszarze gminy zalicza
się:
■ wykopy i nasypy komunikacyjne,
■ wyrobiska powierzchniowe,
■ wały przeciwpowodziowe,
■ terasy rolne.
Geologia
Gmina Wiśniowa położona jest w obrębie Zachodnich Karpat fliszowych. Obszar gminy
posiada niezwykłe skomplikowaną budowę geologiczną.
Na obszarze gminy występują, cztery serie utworów fliszowych (które sedymentowały
w odmiennych środowiskach morskich a następnie zostały wspólnie sfałdowane), są to:
a) seria magurska – budująca Pasmo Łysiny i Lubomira (wraz z Kamiennikiem), rolę
szczytotwórczą pełnią tutaj gruboławicowe piaskowce magurskie, podścielone są one
drobnorytmicznym fliszem łupkowym-piaskowcowym,
b') seria śląska w facji zatoki Skrzydlnej i łuski Bystrego, występująca u brzegu
płaszczowiny magurskiej, w Wierzbanowej i Kobielniku, należące do tej serii warstwy
menilitowe “budują” niezwykły krajobraz, charakteryzujący się stromymi “górkami”,
w Skrzydlnej, jak również w Wierzbanowej i Kobielniku.
b'') seria śląska w facji lanckorońskiej, budująca Pasmo Ostrysza oraz ukazująca się
między Łuską Bystrego a oknem tektonicznym Wiśniowej w Lipniku i Kobielniku, rolę
21
GMINA WIŚNIOWA
szczytotwórczą pełnią tutaj średnioławicowe piaskowce godulskie budujące Pasmo
Ostrysza,
b''') seria śląska w facji Beskidu Małego, budująca Pasmo Ciecień – Grodzisko, rolę
szczytotwórczą pełnią tutaj gruboławicowe piaskowce godulskie,
c) seria podśląska – ukazująca się w oknie tektonicznym Wiśniowej, zawierająca głównie
flisz łupkowy a przez to bardzo podatna na erozję wodną,
oraz:
d) czwartorzęd, reprezentowany głównie przez osady aluwialne w postaci żwirów
w dolinie Krzyworzeki a także w dolnych odcinkach jej dopływów, jak również
reprezentowany przez gliny zwietrzelinowe nagromadzone na mało nachylonych stokach.
Gliny zwietrzelinowe pokrywają cały prawie obszar za wyjątkiem partii szczytowych gór,
stromych zboczy i dolin rzecznych. Na szczególną uwagę zasługują tutaj koluwia
osuwiskowe, powstałe w wyniku zsuwu materiału fliszowego i zwietrzeliny. Największe
nagromadzenie koluwiów osuwiskowych występuje na stokach Kamiennika, Lubomira,
Ciecienia, Grodziska. Koluwia te ulegają okresowo odmłodzeniom.
Obszar gminy obejmuje fragment brzeżnej części płaszczowiny magurskiej oraz jej
przedpole silnie zaburzone w wyniku jej nasunięcia. Kluczowym elementem tektonicznym
na tym terenie jest okno tektoniczne Wiśniowej, odkryte przez Cz. Kuźmiara w 1924r.
Okno powstało w obrębie jednostki śląskiej. Nasuwająca się z południa płaszczowina
magurska spowodowała jej rozerwanie i diapirowe wyciśnięcie utworów jednostki
podśląskiej leżących pod nią. Utwory jednostki śląskiej z uwagi na swój łupkowy charakter
okazały się bardzo podatne na erozję, wynikiem czego powstała głęboka na około 450m
śródgórska Kotlinka Wiśniowej.
Okno tektoniczne Wiśniowej ograniczone jest od wschodu biegnącym poprzecznie do
struktur karpackim Pasmem Ciecień – Grodzisko, zbudowanym z warstw godulskich
i istebniańskich tworzących monoklinalny układ zapadający na wschód.
Gleby
Środowisko glebowe na terenie gminy jest stosunkowo zróżnicowane, co wynika
z różnorodności podłoża geologicznego, różnorodności topograficznej związanej
z nachyleniami i wysokością powierzchni terenu, pośrednio także z bogactwa szaty
roślinnej, a wreszcie zmienności czynników antropogenicznych. Na pokrywę glebową
wpływ będą miały wszystkie elementy środowiska geograficznego. Przeważają gleby
charakterystyczne dla obszarów górzystych - bielicowe względnie brunatne. Są to gleby
gliniasto-kamieniste, piaszczyste, kamieniste oraz aluwialne. Z rolniczego punktu
widzenia charakteryzują się złymi właściwościami fizycznymi i chemicznymi. Należą do
gleb skrajnie ubogich w składniki pokarmowe. Przeważają gleby o niskiej klasie
bonitacyjnej - V-VI. Ponadto gleby na terenie gminy są zagrożone erozją ze względu na
duże nachylenie stoków terenów górzystych. Stopień erozji uwarunkowany jest kilkoma
czynnikami: kątem nachylenia stoku, ekspozycją oraz od składu granulometrycznego
powierzchniowej warstwy gleby.
Tutejsze gleby nie wyróżniają się podwyższoną zawartością metali ciężkich.
Na obszarze gminy Wiśniowa nie występują zasoby surowców naturalnych.
Urządzenia emitujące jonizujące promieniowanie elektromagnetyczne na terenie gminy to
linie elektroenergetyczne 220 i 100 kV oraz telefonii komórkowej w Wiśniowej.
ZASOBY PRZYRODNICZE
Zasoby przyrody ożywionej i nieożywionej na obszarze Gminy Wiśniowa są bogate.
Szczególną rolę odgrywają przy tym obszary leśne.
22
GMINA WIŚNIOWA
Ustawa z dnia 16.04.2004r. o ochronie przyrody7 wyodrębnia następujące formy ochrony
przyrody:
■ parki narodowe,
■ rezerwaty przyrody,
■ parki krajobrazowe,
■ obszary chronionego krajobrazu,
■ ochrona gatunkowa roślin i zwierząt,
■ pomniki przyrody,
■ stanowiska dokumentacyjne,
■ użytki ekologiczne,
■ zespoły przyrodniczo-krajobrazowe.
Na terenie gminy występują następujące formy ochrony przyrody:
■ obszary chronionego krajobrazu,
■ ochrona gatunkowa roślin i zwierząt,
■ pomniki przyrody,
■ stanowiska dokumentacyjne,
■ użytki ekologiczne,
■ zespoły przyrodniczo-krajobrazowe.
Informacje dotyczące zasobów przyrody ożywionej i nieożywionej na obszarze gminy są
fragmentaryczne. Wynika to z braku opracowań ekologiczno-fizjograficznych oraz
inwentaryzacji siedlisk przyrodniczych podlegających ochronie oraz dokładnej
inwentaryzacji przyrodniczej wykonanej dla obszaru gminy według jednolitej metodyki.
Dotyczy to obszaru wszystkich gmin Powiatu Myślenickiego.
Brak jest także opracowań ekofizjograficznych oraz wykonanej inwentaryzacji siedlisk
przyrodniczych podlegających ochronie, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska
z dnia 14 sierpnia 2001 r. w sprawie określenia rodzajów siedlisk przyrodniczych
podlegających ochronie8. Z tego względu informacje dotyczące analizy stanu istniejącego
środowiska w gminie oparte są na danych fragmentarycznych, zawartych w Studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Wiśniowa oraz
w dokumentacjach nadleśnictwa Myślenice.
Fauna
Fauna jest dość typowa dla całego obszaru Beskidów Zachodnich. Dość często spotkać
można sarny, jelenie, dziki, zające. Pospolitymi gatunkami są także lisy, borsuki, łasice,
tchórze oraz przedstawiciele ssaków owadożernych - jeż, ryjówka. Rzadko spotyka się
wilka i niedźwiedzia. Odnotowano ok. 100 gatunków ptaków, z ciekawszych można
wymienić kanię rudą, turkawkę, pliszkę górską czy kruki. Gady reprezentowane są przez
jaszczurki (zwinkę i żyworodną), padalca, zaskrońca i żmiję zygzakowatą. Z płazów
spotkać można żaby z grupy zielonych i brunatnych, a także salamandrę plamistą. Cieki
zbiorniki wodne zamieszkuje kilka gatunków ryb, m.in.: pstrągi, karasie, hodowane karpie,
kiełbie, płocie, leszcze, brzany, węgorze czy głowacze.
Flora
Naturalne zbiorowiska roślinne występują na terenie gminy rzadko. Ponad połowę
powierzchni obszaru zajmują zbiorowiska zastępcze i wtórne (łąki, pastwiska, pola
uprawne), do których należą także lasy gospodarcze. Niektóre zbiorowiska nieleśne
przekształciły się na skutek długotrwałego użytkowania w zbiorowiska o stosunkowo
wysokich walorach florystycznych i posiadają obecnie charakter półnaturalny. Obecnie
na skutek zaprzestawania ich ekstensywnego użytkowania tracą one swoje walory.
7
8
Dz.U. Nr 92, poz. 880
Dz. U. 2001, nr 92, poz. 1029.
23
GMINA WIŚNIOWA
Zasoby leśne
Wskaźnik lesistości gminy wynosi 37,3% i jest wyższy od wskaźnika powiatu
wynoszącego 35,9%. Wśród lasów w gminie przeważa funkcja ochronna (ponad 80%).
Pozyskiwanie drewna dokonywane jest w ramach zabiegów pielęgnacyjnych,
poprawiających warunki wzrostu i rozwoju drzew pozostających w lesie do wieku
dojrzałości. Granica rolno-leśna przebiega wysoko, zalesione są najczęściej górne części
stoków i wyższe grzbiety górskie.
Ważnym elementem prawidłowej gospodarki leśnej powinna być przebudowa
drzewostanów w kierunku zbiorowisk zgodnych z siedliskiem. W gminie zauważa się
poprawny nadzór nad lasami. Nad lasami Skarbu Państwa nadzór sprawuje Nadleśnictwo
Myślenice, a nad lasami prywatnymi i innymi nadzór sprawuje Starosta Myślenicki.
60%
50%
45,9%
47,0%
48,8%
37,3%
40%
36,4%
31,6%
26,1%
30%
20%
śr. dla Polski
23,0%
13,3%
10%
ra
w
cz
yc
e
D
ob
ho
ac
ie
c
Si
ep
w
ic
e
im
Pc
R
To
ka
rn
i
a
0%
Rysunek 1: Wskaźnik lesistości gminy Wiśniowa na tle poszczególnych gmin powiatu
myślenickiego (źródło: powiatowy program)
Strefy chronionego krajobrazu
Prawie cały obszar gminy, z wyłączeniem części środkowej wsi Poznachowice Dolne,
Wiśniowa, Glichów i Lipnik, objęty jest strefą krajobrazu chronionego. Są to zalesione
obszary pasm górskich, łąki i pastwiska z urozmaiconą szatą roślinną i rzeźbą terenu
o wybitnych walorach krajobrazowych. Teren gminy objęty jest krajowym korytarzem
ekologicznym Beskidu Makowskiego i Wyspowego, włączonego do krajowej sieci
ekologicznej ECONET–PL. Oprócz tego dolina Raby jest korytarzem ekologicznym
o znaczeniu regionalnym i lokalnym. Natomiast nie ma obiektów proponowanych do
włączenia w europejską sieć ekologiczną NATURA 2000.
Mapa zasobów przyrodniczych.
Użytki ekologiczne
Przy zachodniej granicy gminy, miedzy szczytami Łysiny i Kamiennika znajduje się Polana
Sucha o pow. 5,06 ha, podlegająca ochronie prawnej jako użytek ekologiczny. Użytek ma
wysoką wartość w skali lokalnej i regionalnej. Decyduje o tym duża różnorodność
zbiorowisk roslinnych oraz stanowiska licznych gatunków podlegających ochronie
prawnej. Na podkreślenie zasługują także wysokie walory krajobrazowe polany.
Ponadto znajdują się pomniki przyrody. Zespół czterech lip drobnolistnych w Wisniowej
oraz 300-letni dąb przy drodze do Lipnika.
Na obszarze gminy brak rzadkich gatunków flory i fauny.
24
GMINA WIŚNIOWA
NADZWYCZAJNE ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA
Na terenie gminy nie występuje potencjalny problem nadzwyczajnych zagrożeń
środowiska, mogących wyniknąć z awarii przemysłowych i innych., ze względu na brak
instalacji i zakładów zakwalifikowanych do obiektów o dużym i zwiększonym ryzyku
wystąpienia awarii przemysłowych.
Nie dotyczy to stacji paliw, rozproszonych wzdłuż głównych ciągów komunikacyjnych.
Potencjalnym źródłem zagrożenia na terenie Powiatu Myślenickiego jest transport
drogowy, którym przewozi się ładunki niebezpieczne (w tym przewóz paliw płynnych
autocysternami). Zagrożenie takie może występować głównie ze strony transportu
drogami krajowymi i wojewódzkimi.
W gminie Wiśniowa znajduje się kilka miejsc potencjalnie zagrożonych powstaniem
osuwisk. Szczególnie zagrożone pod tym względem są tereny na zboczach Kamiennika,
Ciecienia i Grodziska.
25
GMINA WIŚNIOWA
Cele i sposoby realizacji programu Ochrony Środowiska gminy
Wiśniowa
CELE NADRZĘDNE
Założenia wyjściowe do opracowania programu ochrony środowiska opierają się na:
■ uwarunkowaniach zewnętrznych,
■ dokumentach ponadgminnych (por. rozdz. , str. 4),
■ uwarunkowaniach wewnętrznych, wynikających z zamierzeń rozwojowych gminy,
determinujących przyszły kształt rozwoju gospodarczego, społecznego a także
środowiskowo-przestrzennego Gminy Wiśniowa.
Zgodnie z priorytetami II Polityki Ekologicznej Państwa, Programu Zrównoważonego
Rozwoju i Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego oraz Programu Ochrony
Środowiska Powiatu Myślenickiego przyjęto następujące trzy priorytety w zakresie
ochrony środowiska w Gminie Wiśniowa:
■ Priorytet I - Ochrona i poprawa jakości środowiska,
■ Priorytet II - Racjonalne użytkowanie zasobów środowiska
■ Priorytet III - Edukacja ekologiczna.
Powyższe priorytety uwzględniają szczególnie priorytety przyjęte dla Powiatu
Myślenickiego oraz Województwa Małopolskiego.
W rozwoju Gminy Wiśniowa ochrona środowiska i krajobrazu odgrywa jedną
z priorytetowych ról, co warunkować będzie stały i zrównoważony rozwój gminy i jej
Mieszkańców.
Dlatego w pierwszym rzędzie chronić należy istniejące zasoby przyrody ożywionej
i nieożywionej oraz poprawiać jakość środowiska poprzez eliminację zanieczyszczeń.
Mechanizmy stworzone umożliwiać muszą również racjonalne użytkowanie zasobów
środowiska przez różne podmioty, co będzie gwarancją ograniczenia emisji
i niepożądanych działań w środowisku Gminy.
Edukacja ekologiczna jest nieodzownym instrumentem podnoszenia świadomości
społecznej co do zagrożeń środowiska i sposobów ich ograniczania.
CELE OPERACYJNE
Ten rozdział musi powstać w oparciu o trzy tabele
Priorytet I - Ochrona i poprawa jakości środowiska
Dla tego priorytetu wyszczególniono 3 cele strategiczne:
■ Cel nr 1: Ograniczanie zanieczyszczeń powietrza,
■ Cel nr 2: Ochrona wód i kształtowanie stosunków wodnych,
■ Cel nr 3: Ochrona przyrody, krajobrazu i różnorodności biologicznej.
Priorytet II - Racjonalne użytkowanie zasobów środowiska
Przedmiotowy priorytet obejmuje 3 cele strategiczne:
■ Cel nr 1: Ochrona gleb - zapewnienie ochrony najlepszej jakości gleb, racjonalne
wykorzystanie gruntów i rozwój rolnictwa ekologicznego,
■ Cel nr 2: Wzbogacanie i racjonalne użytkowanie lasów - ochrona i zrównoważony
rozwój lasów oraz regulacja lesistości,
26
GMINA WIŚNIOWA
■
Cel nr 3: Wykorzystanie energii odnawialnej - propagowanie korzystania
z odnawialnych źródeł energii, wspieranie działań na rzecz wykorzystania źródeł
energii odnawialnej.
Priorytet III - Edukacja ekologiczna
Edukacja ekologiczna na terenie Gminy Wiśniowa wpisywać się będzie w obecnie
realizowane działania i prowadzona będzie w ramach cyklu edukacyjnego począwszy od
przedszkoli i szkół podstawowych i ponadpodstawowych.
Szerszy wymiar przyjmuje jednak edukacyjna działalność ekologiczna prowadzona przez
organizacje społeczne działające na terenie gminy takie jak: koła łowieckie, Polskie
Towarzystwo Turystyczno Krajoznawcze, dla których ekologia jest podstawową lub jedną
z głównych sfer działalności. Bardzo istotną rolę w zakresie edukacji ekologicznej,
podobnie jak i w skali całego Województwa Małopolskiego odgrywa działalność
prowadzona przez Nadleśnictwo ukierunkowana zarówno na rozpowszechnianie
informacji i propagowanie ochrony przyrody w kwestii merytorycznej, jak też i tworzenie
zaplecza technicznego wzbogacającego obszary chronione bądź cenne przyrodniczo
o sferę edukacyjną. Dzięki tego rodzaju działalności udostępniono do zwiedzania wiele
oznakowanych ścieżek edukacyjnych i spacerowych. Dużą rolę odgrywa tu działalność
Polskiego Towarzystwa Turystyczno Krajoznawczego odpowiedzialnego za tworzenie
i utrzymanie pieszych szlaków turystycznych.
Na terenie gminy działa Związek Gmin Dorzecza Górnej Raby i Krakowa. Głównym
zadaniem Związku było sporządzenie „Kompleksowego Programu Utrzymania Czystości
Wód Zlewni Raby od Źródeł do Zapory w Dobczycach”. Proekologiczny charakter działań
Związku ma również na celu prowadzenie edukacji ekologicznej w szkołach
podstawowych i średnich na terenie gmin członków Związku. Pośrednio, również
mieszkańcy zlewni są objęci działaniami edukacyjnymi, poprzez uczestniczenie
w procesie decydowania o budowie obiektów infrastruktury z zakresu ochrony
środowiska. Do przedsięwzięć nie inwestycyjnych zaliczyć można również program p.n.
„Nowoczesne techniki zarządzania w rolnictwie” przewidziany dla rolników.
Zostanie również zwrócona szczególna uwaga na działalność edukacyjną z zakresu
stosowania założeń Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej. W tym zakresie znaczną rolę
mają odegrać jednostki zajmujące się doradztwem rolniczo-ekonomicznym (Ośrodki
Doradztwa Rolniczego).
SPOSOBY REALIZACJI POLITYKI EKOLOGICZNEJ
Priorytet I - Ochrona i poprawa jakości środowiska
W ramach pierwszego priorytetu „Ochrona i poprawa jakości środowiska” przewidziano
długookresowy cel do 2015 roku, tak aby zachować spójność z Powiatowym Programem.
Ten cel obejmuje spełnienie wymagań ustawodawstwa UE w zakresie jakości powietrza
poprzez sukcesywną redukcję emisji substancji zanieczyszczających powietrze,
zwłaszcza niskiej emisji.
Cele szczegółowe, zawarte w II Polityce Ekologicznej Państwa, w horyzoncie do 2010
roku - ograniczenie emisji (w stosunku do stanu z 1990 r.):
■ pyłów średnio o 75% (w zakresie zróżnicowanym w zależności od branżowych
wymagań określonych w przepisach prawa międzynarodowego i dyrektywach UE),
■ dwutlenku siarki o 56%,
■ tlenków azotu o 31%,
■ lotnych związków organicznych (poza metanem) o 4%,
■ amoniaku o 8%,
27
GMINA WIŚNIOWA
toksycznych substancji z grupy metali ciężkich i trwałych zanieczyszczeń
organicznych.
Ponadto, w latach 2008-2012 wielkość emisji gazów cieplarnianych powinna osiągnąć
wartość nieprzekraczającą 94% wielkości emisji z roku 1988 i spełnić wymagania
Protokołu z Kioto. Ograniczenie emisji substancji zanieczyszczających powietrze pozwoli
na osiągnięcie wymagań dyrektywy Unii Europejskiej w zakresie stężeń w powietrzu
podstawowych zanieczyszczeń, tj.:
■ dla pyłu zawieszonego PM10 - 30 ug/m3 od 2005 r.,
■ dwutlenku siarki - 20ug/m3 od 2005 r.,
■ tlenków azotu - 30 ug/m3 - od 2010 r.
W zakresie stężeń podstawowych zanieczyszczeń jedynie stężenie pyłu zawieszonego
w sezonie grzewczym występuje obecnie powyżej wartości 30 ug/m 3. Dla pozostałych
zanieczyszczeń zmierzone w 2002 roku poziomy stężeń występują poniżej wskazanych
wielkości docelowych (do osiągnięcia w 2005 i 2010 roku).
Analizując źródła emisji w/w substancji, uznano że cele szczegółowe mogą być osiągnięte
poprzez działania ukierunkowane na:
■ procesy energetycznego spalania paliw i lokalne kotłownie,
■ paleniska domowe (emisja niska).
Dla osiągnięcia założonego celu w zestawie zadań przewidzianych do realizacji celu
wyspecyfikowano następujące zadania:
■ realizację programu „niskiej emisji” modernizację istniejących kotłowni i palenisk
domowych, opalanych węglem poprzez zmianę nośnika energii na gaz ziemny lub olej
opałowy, termorenowację obiektów,
■ sukcesywną gazyfikację gminy,
■ propagowanie źródeł energii odnawialnej,
■ edukację ekologiczną poprzez promowanie właściwych zachowań społeczeństwa.
Zgodnie z postanowieniami II Polityki Ekologicznej Państwa należy wprowadzić do
miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego zapisów poświęconych ochronie
przed promieniowaniem z wyznaczeniem stref ograniczonego użytkowania m.in. wokół
urządzeń elektroenergetycznych, radiokomunikacyjnych i radiolokacyjnych gdzie jest
rejestrowane przekroczenie dopuszczalnych poziomów promieniowania niejonizującego.
■
Priorytet II - Racjonalne użytkowanie zasobów środowiska
W celu poprawy stanu czystości rzek gminy wymagane będzie dalsze prowadzenie
przedsięwzięć proekologicznych i stały monitoring rzek i potoków.
Celem długookresowym do 2015 roku jest przywrócenie wysokiej jakości wód
powierzchniowych, ochrona jakości wód podziemnych oraz racjonalizacja ich
wykorzystania, stworzenie racjonalnego systemu stref ochronnych ujęć wody
i zapewnienie w planie zagospodarowania przestrzennego stosownych zapisów w tym
zakresie. W szczególności powinien znaleźć się w miejscowym planie zapis o pasach
ochronnych wzdłuż cieków wodnych, tak aby:
■ nie następowały „działania” zmierzające do zmiany przebiegu cieku,
■ ogrodzenia sąsiednich działek nie dochodziły do cieku,
■ możliwa była konserwacja cieków.
Cele szczegółowe:
■ Ochrona wód podziemnych przed zanieczyszczeniem,
■ Ochrona zasobów ilościowych wód podziemnych.
28
GMINA WIŚNIOWA
Obok działań w zakresie infrastruktury technicznej (oczyszczenie ścieków
odprowadzanych do wód powierzchniowych) podejmowane będą działania
ukierunkowane na ograniczenie trudniejszych do eliminacji zanieczyszczeń obszarowych.
Będzie
realizowana
w
latach
2007-2008
budowa
oczyszczalni
ścieków
w Poznachowicach Dolnych.
Niektóre tereny gminy są predysponowane do budowy oczyszczalni przydomowych.
Ważnym zadaniem dla Gminy będzie inwentaryzacja stanu technicznego zbiorników
wybieralnych, które bardzo często nie spełniają stosownych wymagań. Szczególna uwaga
będzie zwrócona na współpracę międzygminną w zakresie gospodarki wodno-ściekowej
(np. w ramach Związku Gmin Dorzecza Górnej Raby i Krakowa).
Ograniczenie procesów erozji gleb powinno być realizowane poprzez:
■ zmianę granicy rolno-leśnej,
■ zakładanie oraz pielęgnacja istniejących zadrzewień śródpolnych,
■ na terenach o spadkach 10 do 20% przeznaczanie gruntów rolnych na trwałe użytki
zielone,
■ stosowanie płodozmianów przeciwerozyjnych, odpowiedniej agrotechniki oraz upraw
poprzecznostokowych,
■ zabudowa biologiczna cieków wodnych celem zapobiegania erozji liniowej.
Wprowadzenie zakazu wjazdu do kompleksów leśnych pojazdów mechanicznych
niezwiązanych z gospodarką leśną, co jest podyktowane koniecznością zapewnienia
bezpieczeństwa turystom pieszym i spokoju zwierzynie leśnej.
Priorytet III - Edukacja ekologiczna
ZADANIA DO REALIZACJI
Dla realizacji przyjętych priorytetów i celów ustalono działania niezbędne do wykonania
z poszanowaniem zasady zrównoważonego rozwoju. Zgodnie z dokumentem
Ministerstwa Środowiska w sprawie „Wytycznych sporządzania programów ochrony
środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym” przyjęte zadania do wykonania,
w niniejszym Gminnym Programie Ochrony Środowiska, uwzględniają zadania własne
gminy i zadania koordynowane.
Wykaz zadań do realizacji w latach 2004-2011 zamieszczono w poniższych tabelach 3-5.
■
■
■
Tabela 3: Planowane zadania z zakresu ochrony środowiska w latach 2004-2011 dla
Gminy Wiśniowa. Priorytet 1 - Ochrona i poprawa jakości środowiska,
Gminy Wiśniowa. Priorytet 2 - Racjonalne użytkowanie zasobów środowiska oraz
Gminy Wiśniowa. Priorytet 3 - Edukacja ekologiczna.
Tabela 3:
Lp.
1.
2.
Planowane zadania z zakresu ochrony środowiska w latach 2004-2011 dla Gminy
Wiśniowa. Priorytet 1 - Ochrona i poprawa jakości środowiska
Zadanie
Zmiana nośników
energii
i termorenowacja
obiektów podległych
Gminie
Remont dróg gminnych
Termin
realizacji
Szacunkowe
Źródła
koszty w
finansowania
tys. PLN
Podmioty
realizujące
2007 - 2008
1.500
U.G. Wiśniowa U.G. Wiśniowa
2004 - 2011
brak wyceny
29
GMINA WIŚNIOWA
3.
Inwentaryzacja szamb
Bieżąca kontrola
sprawności systemu
4.
odprowadzania ścieków
oraz stanu
technicznego szamb
Budowa oczyszczalni
ścieków
5.
w Poznachowicach
Dolnych
Ochrona w planach
zagospodarowania
przestrzennego stref
6.
ochronnych ujęć wód
i ochrona biologiczna
cieków wodnych
Rozbudowa
7.
oczyszczalni ścieków
w Wiśniowej
Budowa kanalizacji
8.
sanitarnej w Węglówce
Budowa kanalizacji
sanitarnej
9.
w pozostałych
częściach gminy
(oprócz Węglówki)
Rozbudowa sieci
10.
wodociągowej
Budowa i rozbudowa
szlaków pieszych
11. i ścieżek rowerowych,
tras wycieczkowych,
szlaków turystycznych
12.
13.
14.
15.
Rozwój agroturystyki
Przeprowadzenie
inwentaryzacji
i waloryzacji
przyrodniczej gminy
Pielęgnacja zieleni
wiejskiej
Likwidacja azbestu –
dopłata do utylizacji
materiałów
zawierających azbest
Tabela 4:
2005
5
U.G. Wiśniowa
ZGDGRiK
2004-2011
brak wyceny
U.G. Wiśniowa
GFOŚiGW
Administracja
rządowa i
samorządowa
2007 - 2011
5 000
U.G. Wiśniowa
U.G. Wiśniowa
Fundusze
strukturalne
2004-2011
brak wyceny
U.G. Wiśniowa
U.G. Wiśniowa
GFOŚiGW
2004
823
2005 - 2006
3000
2005 -2011
15 000
2006 -2011
brak wyceny
2005 - 2011
brak wyceny
Zadanie ciągłe
brak wyceny
Do 2011
brak wyceny
GFOŚiGW
PFOŚiGW
U.G. Wiśniowa
U.G. Wiśniowa
2004 - 2011
brak wyceny
2005-2011
brak wyceny
U.G. Wiśniowa
U.G. Wiśniowa
U.G. Wiśniowa
U.G. Wiśniowa
U.G. Wiśniowa
Fundusze
U.G. Wiśniowa
unijne
Mieszkańcy
Fundusze
unijne
GFOŚiGW
PFOŚiGW
Mieszkańcy
U.G. Wiśniowa
Wiśniowa. Priorytet 2 - Racjonalne użytkowanie zasobów środowiska
Zadanie
Termin
realizacji
1.
Ochrona gleb
w planach
zagospodarowania
przestrzennego
2004 - 2011
2.
Usuwanie skutków
degradacji powierzchni
ziemi
Lp.
U.G. Wiśniowa
SAPARD
WFOŚiGW
U.G. Wiśniowa
WFOŚiGW
Fundusze
strukturalne
U.G. Wiśniowa
NFOŚiGW
WFOŚiGW
U.G. Wiśniowa
WFOŚiGW
2004 - 2011
Szacunkowe
Źródła
koszty
finansowania
Podmioty
realizujące
brak wyceny
brak wyceny
U.G. Wiśniowa
GFOŚiGW
U.G. Wiśniowa
Fundusze
strukturalne
30
GMINA WIŚNIOWA
3.
Zabiegi pielęgnacyjne
gleb (m.in. wapnowanie
gleb)
4.
Wspomaganie rozwoju
rolnictwa
zrównoważonego
2004 - 2011
brak wyceny
5.
Budowanie szlabanów
na wjazdach do lasów
2004 - 2011
brak wyceny
6.
Zalesianie gruntów
rolnych niskich klas
2004 - 2011
brak wyceny
7.
Prowadzenie
prawidłowej gospodarki
leśnej
2004- 2011
brak wyceny
Tabela 5:
2004 - 2011
Termin
realizacji
1.
Materiały informacyjne
promujące ekologie
2004- 2011
2.
Urządzanie akcji
„Sprzątanie świata”
2004- 2011
3.
4.
5.
6.
7.
U.G. Wiśniowa
Mieszkańcy
Mieszkańcy
U.G. Wiśniowa
U.G. Wiśniowa
Mieszkańcy
U.G. Wiśniowa
Fundusze
strukturalne
U.G. Wiśniowa
Mieszkańcy
U.G. Wiśniowa
Nadleśnictwo
Myślenice
Fundusze
strukturalne
Mieszkańcy
Mieszkańcy
Nadleśnictwo
Myślenice
Nadleśnictwo
Myślenice
Wiśniowa. Priorytet 3 - Edukacja ekologiczna
Zadanie
Lp.
brak wyceny
Edukacja rolników w
dziedzinie rolnictwa
ekologicznego i
zrównoważonego
Organizacja konkursów
o tematyce ekologicznej
Prowadzenie akcji
edukacyjnej dla
dorosłych w dziedzinie
właściwej gospodarki
odpadami komunalnymi
Prowadzenie edukacji
ekologicznej w zakresie
ochrony przyrody i
ochrony lasów
Budowa ścieżek
dydaktycznych
Szacunkowe
Źródła
koszty
finansowania
U.G. Wiśniowa
brak wyceny ZPO z terenu
gminy
U.G. Wiśniowa
brak wyceny ZPO z terenu
gminy
Podmioty
realizujące
ZPO z terenu
gminy
ZPO
MODR
MODR
2004- 2011
brak wyceny
2004- 2011
brak wyceny
2004- 2011
brak wyceny
2004- 2011
brak wyceny
DO 2011
brak wyceny
31
ZPO z terenu
gminy
ZPO z terenu
gminy
GMINA WIŚNIOWA
Zarządzanie programem ochrony środowiska
Zarządzanie środowiskiem, realizowane zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, to
posługiwanie się określonymi instrumentami o charakterze prawnym, finansowym
i społecznym. Instrumenty te mają charakter uniwersalny a ich zastosowanie ma miejsce
na poszczególnych szczeblach administracyjnych.
Proces zarządzania środowiskiem w Gminie Wiśniowa spoczywa głównie na władzach
lokalnych, którym społeczeństwo gminy powierzyło odpowiedzialność za rozwój swojej
małej ojczyzny i jej zasobów przyrodniczych.
Mając równocześnie na uwadze wpływ ponadgminnych szczebli władz samorządowych
i rządowych a także innych podmiotów uczestniczących w zarządzaniu środowiskiem na
terenie gminy na rozwój i stan środowiska w Gminie Wiśniowa, niesłychanie istotna jest
koordynacja tych działań i ich przejrzystość9.
W tym celu w niniejszym rozdziale określone zostaną dla Gminy Wiśniowa:
■ Instrumenty zarządzania środowiskiem,
■ Monitoring wdrażania programu
INSTRUMENTY ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKIEM
Do podstawowych instrumentów prawnych, odnoszących się do zagadnień ochrony
środowiska należą:
■ Standardy i normy środowiskowe;
■ Pozwolenia i odpowiedzialność administracyjna, karna i cywilna;
■ Instrumenty o charakterze społecznym. Szczególnym instrumentem o charakterze
społecznym będzie dostęp do informacji.
Urząd Gminy posiada kompetencje, pozwalające mu realizować cele i zadania zawarte
w niniejszym Programie. Aby realizacja ta przebiegała spójnie z polityką powiatowa
i regionalną konieczne jest przygotowanie struktur administracyjnych do ścisłej
współpracy z organami dysponującymi znacznie szerszymi uprawnieniami, wynikającymi
z ich kompetencji. Głównymi instrumentami finansowymi są opłaty ekologiczne, kary,
fundusze celowe oraz ulgi podatkowe.
Do instrumentów o charakterze społecznym zaliczono dostęp do informacji, komunikacje
społeczną jak również edukację i promocję ekologiczną.
Ustawa Prawo ochrony środowiska nakłada na instytucje rządowe i samorządowe
obowiązek wzajemnego informowania się i uzgadniania. Obowiązek ten dotyczy
w pierwszej kolejności wymiany informacji pomiędzy przedstawicielami różnych szczebli
samorządu i rządowych organizacji ochrony środowiska.
Instrumenty strukturalne rozumiane są jako narzędzia dla formułowania, integrowania
i wdrażania polityk środowiskowych. Zalicza się do nich przede wszystkim strategie
i programy wdrożeniowe oraz systemy zarządzania środowiskowego.
Zarządzanie środowiskiem odbywa się na kilku szczeblach. Zarządzanie dotyczy działań
własnych oraz działań poszczególnych jednostek ważnych dla gminy a także jednostek
organizacyjnych, obejmujących działania podejmowane przez podmioty gospodarcze
korzystające ze środowiska. Ponadto administracja publiczna samorządowa i rządowa
realizuje również w ramach swoich obowiązków i kompetencji zadania związane
z zarządzaniem środowiskiem w powiecie.
9
Przejrzystość programu pozwoli na pełniejsze zaangażowanie się społeczeństwa gminy we wdrażanie programu i/ lub
realizację jego zapisów.
32
GMINA WIŚNIOWA
Podmioty gospodarcze korzystające ze środowiska kierują się głównie efektami
ekonomicznymi i zasadami konkurencji rynkowej, a od niedawna liczą się także z głosami
opinii społecznej. Na tym szczeblu zarządzanie środowiskiem odbywa się przez:
■ dotrzymywanie wymagań stawianych przez przepisy prawa,
■ porządkowanie technologii i reżimów obsługi urządzeń,
■ modernizację technologii,
■ eliminowanie technologii uciążliwych dla środowiska,
■ instalowanie urządzeń ochrony środowiska,
■ stałą kontrolę emisji zanieczyszczeń.
Instytucje działające w ramach administracji odpowiedzialnych za wykonywanie
i egzekwowanie prawa mają głównie na celu zapobieganie zanieczyszczeniu środowiska
przez:
■ racjonalne planowanie przestrzenne,
■ kontrolowanie gospodarczego korzystania ze środowiska,
■ porządkowanie działalności związanej z gospodarczym korzystaniem ze środowiska.
Podstawowymi organami wykonawczymi w dziedzinie ochrony środowiska są Wojewoda,
Starosta oraz Wójt lub Burmistrz. Obowiązkiem organów wszystkich szczebli jest
wzajemne informowanie się i uzgadnianie. Przepisy przewidują tworzenie na wszystkich
szczeblach administracji rozbudowanego systemu dokumentów planistycznych,
wytyczających generalne kierunki polityki rozwoju w kontekście ochrony środowiska
i zagospodarowania przestrzennego.
MONITORING WDRAŻANIA NINIEJSZEGO PROGRAMU
Gminny Program Ochrony Środowiska jest narzędziem wdrażania polityki ochrony
środowiska na poziomie gminy. Konieczne jest przy tym monitorowanie zmian
zachodzących w gminie poprzez regularne, cyklicznie ocenianie stopnia jego realizacji w
odniesieniu do stopnia realizacji założonych działań, przyjętych celów a także ustalania
rozbieżności pomiędzy założonymi celami i działaniami, a ich wykonaniem.
Wójt Gminy oceniał będzie co dwa lata stopień wdrożenia niniejszego Programu,
natomiast na bieżąco kontrolowany będzie przez niego postęp w zakresie wykonania
przedsięwzięć zdefiniowanych w programie.
Dotyczyć to będzie:
■ Określenia stopnia wykonania przedsięwzięć/ działań,
■ Określenia stopnia realizacji przyjętych celów,
■ Oceny rozbieżności pomiędzy przyjętymi celami i działaniami, a ich wykonaniem,
■ Analizy przyczyn tych rozbieżności.
Pod koniec 2005 roku nastąpi ocena stanu realizacji przedsięwzięć przewidzianych do
realizacji w latach 2004-2006. Wyniki tej oceny stanowiły będą podstawę do ew. korekty
Zadań, obejmujących okres 2007-2009, które przedstawiają tabele na str. 29 - 31.
Zapewni to ciągły nadzór nad wykonaniem niniejszego Programu i jego ew. ewaluację.
W cyklach czteroletnich oceniany będzie stopień realizacji określonych do 2011 roku
celów ekologicznych niniejszego Programu. Ocena ta będzie bazą do ewentualnej korekty
celów i strategii ich realizacji. Taka procedura pozwoli na spełnienie wymagań zapisanych
w ustawie Prawo ochrony środowiska, dotyczących okresu na jaki przyjmowane winne
być gminne programy ochrony środowiska i systemu raportowania o stanie realizacji
programu ochrony środowiska.
Zatem reasumując, głównymi elementami monitoringu wdrażania Programu będą:
■ Ocena postępów we wdrażaniu programu ochrony środowiska, w tym przygotowanie
raportu (co dwa lata),
33
GMINA WIŚNIOWA
Aktualizacja listy przedsięwzięć (co dwa lata),
Aktualizacja polityki ochrony środowiska, tj. celów ekologicznych i kierunków działań
(co cztery lata).
Niezależnie od w/w monitorowanie Programu odbywać się będzie poprzez roczną ocenę
wykonania założonego na wskazane działania budżetu.
Dla prawidłowej oceny realizacji Programu należy przyjąć uporządkowany system
mierników jego efektywności. Mierniki te dzielą się na trzy zasadnicze grupy:
■ mierniki ekonomiczne,
■ ekologiczne
■ społeczne (świadomości społecznej).
Mierniki ekonomiczne związane są z procesem finansowania inwestycji ochrony
środowiska przy założeniu, że punktem odniesienia są określone efekty ekologiczne.
Należą do nich łączny i jednostkowy koszt uzyskania efektu ekologicznego oraz koszty
uzyskania efektu w okresie eksploatacji, a także trwałość efektu w określonym czasie.
W grupie mierników ekologicznych znajdą się mierniki określające stan środowiska,
stopień zmian w nim zachodzących oraz mierniki określające skutki zdrowotne dla
populacji.
Miernikami będą:
■ jakość wód powierzchniowych i podziemnych,
■ długość sieci kanalizacyjnej,
■ ilość odpadów komunalnych na 1 mieszkańca na rok,
■ powierzchnia terenów objętych ochroną prawną,
■ poziom stężeń zanieczyszczeń w powietrzu atmosferycznym,
■ poziom hałasu w środowisku,
■ nakłady inwestycyjne na ochronę środowiska.
Mierniki społeczne to:
■ udział społeczeństwa w działaniach związanych z ochroną środowiska,
■ stopień uspołecznienia procesów decyzyjnych (ilość i rodzaje interwencji społecznej),
■ ilość i zróżnicowanie sposobów informacji i edukacji środowiskowej (akcje, kampanie,
udział mediów lokalnych, zaangażowanie różnych grup/społeczności),
■ ilość działań prawnych (procesów) odszkodowawczych związanych ze zniszczeniami
środowiska.
Decyzja o przyjęciu liczby i rodzajach wskaźników jest decyzją ustalającą określony
system oceny przyjętej polityki ochrony środowiska w powiecie. Oprócz ich doboru
konieczne jest ustalenie sposobu ich agregacji, a następnie interpretacji.
Dla prawidłowej realizacji monitoringu wykonalności celów, priorytetów i zadań Programu
Ochrony Środowiska niezbędna jest okresowa wymiana informacji pomiędzy starostwem i
gminą, dotycząca stanu komponentów środowiska oraz stopnia zaawansowania realizacji
poszczególnych zadań (w tym w szczególności zadań gmin). Przewiduje się wymianę ww.
informacji w sposób zorganizowany - w ustalonej formie pisemnej lub elektronicznej
(sprawozdawczość okresowa).
■
■
34
GMINA WIŚNIOWA
Streszczenie
Obowiązek sporządzenia Programu Ochrony Środowiska został nałozony na gminy
ustawą z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska. Nierozłącznym elementem
Programu jest Plan Gospodarki Odpadami (Załącznik Nr 1)
Jego celem jest poprawa środowiska przyrodniczego Gminy Wiśniowa, poprzez właściwe
zarządzanie środowiskiem oraz poprzez wdrażanie skutecznych mechanizmów
zapobiegających degradacji środowiska z uwzględnieniem zasady rozwoju
zrównoważonego.
Istotnym elementem procesu jego formułowania były konsultacje społeczne prowadzone
już od 2002 roku.
Program będzie podlegał ciągłej ocenie – Wójt Gminy został zobowiązany do
przedstawiania radzie Gminy raportów z jego realizacji (co dwa lata). Jako czasookres
jego realizacji przyjęto lata 2004 – 2011.
Program wpisuje się w cele zdefiniowane w dokumentach strategicznych dotyczących
ochrony środowiska na poziomie krajowym, wojewódzkim i powiatowym. Uwzględnia
także dokumenty gminne: Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego, Studium
Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego, Strategię Rozwoju Gminy
oraz Program Rozwoju Lokalnego.
Struktura niniejszego dokumentu nawiązuje do Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2007
– 2010 i uwzględnia:
• Racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych;
• Poprawę jakości środowiska;
• Narzędzia i instrumenty realizacji programu;
• Kontrolę realizacji programu
Zgodnie ze wspomnianą już ustawą Prawo ochrony środowiska, polityka ekologiczna
państwa ma na celu stworzenie warunków niezbędnych do realizacji ochrony środowiska.
Polityka ta kładzie nacisk na bezpieczeństwo ekologiczne społeczeństwa polskiego.
Na poziomie regionalnym cele polityki ekologicznej określa program Zrównoważonego
Rozwoju i Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2001 – 2015,
skupiający się głównie na zagrożeniach dla jakości zasobów wód podziemnych
i powierzchniowych oraz na problemie emisji zanieczyszczeń do powietrza
atmosferycznego.
Program Ochrony środowiska Powiatu Myślenickiego Na lata 2004 – 2011 zawiera m. in.
wytyczne dla gminnych programów ochrony środowiska co do ich zakresów oraz
obszarów ochrony środowiska, dla których definiowane są cele, priorytety, działania
i środki finansowania.
Gmina Wiśniowa jest jedna z 9 gmin Powiatu Myślenickiego. Położona jest około 50 km
na południe od Krakowa. Liczy 7 sołectw: Glichów, Kobielnik, Lipnik, Poznachowice
Dolne, Węglówka, Wierzbanowa i Wiśniowa. Ogólna powierzchnia gminy wynosi 6’706
ha, z czego większość zajmują użytki rolne (52% ogółu) i lasy (37%).
Ze względu na swe położenie na granicy Beskidu Wyspowego i Beskidu Średniego
(Makowskiego) gmina odznacza się wyjątkowymi walorami krajobrazowymi oraz
niepowtarzalnym mikroklimatem, porównywalnym z Kotliną Rabczańską.
Gminę zamieszkuje 6644 mieszkańców (wg Wybrane dane o powiatach i gminach
województwa małopolskiego w 2001r., WUS w Krakowie, 2002r.). Pod względem
ludnościowym na tle pozostałych gmin powiatu Gmina Wiśniowa nie wypada korzystnie:
ma niższy od przeciętnej przyrost naturalny oraz wskaźnik migracji stałej na 1000
mieszkańców. Gęstość zaludnienia jest 1,7 razy mniejsza niż w powiecie.
35
GMINA WIŚNIOWA
W gminie brak jest przemysłu ciężkiego. Zarejestrowanych jest 448 podmiotów
gospodarki narodowej, z czego większość (89%) stanowią osoby fizyczne prowadzące
działalność gospodarczą, głównie handlową i usługową (dane wg WUS jak wyżej).
Walory środowiska przyrodniczego niemal wymuszają by w rozwoju gospodarczym
obszaru znaczącą rolę wiodła turystyka. Gmina należy do Małopolskiej Organizacji
Turystycznej. Czynnikiem determinującym charakter gminy jest rolnictwo. Większość
mieszkańców pracuje w indywidualnych gospodarstwach rolnych. Silne rozdrobnienie
gospodarstw oraz niskie klasy ziemi uprawnej decydują o niskiej ich przychodowości.
Pewnym wyjściem w tej sytuacji może być rozwój agroturystyki.
Pod względem rozwoju infrastruktury gmina ma jeszcze wiele do nadrobienia, aczkolwiek
prowadzone są w tym zakresie aktywne działania, których rozmach wstrzymywany jest
głównie szczupłością dostępnych środków.
Dostępność komunikacyjna ograniczona jest niewystarczającą siecią dróg a na ich części
brakiem utwardzonej nawierzchni.
Zaopatrzenie w wodę odbywa się głównie poprzez przydomowe studnie. Ponadto działają
3 powierzchniowe ujęcia wody, dostarczające wodę do sieci wodociągowej.
Na terenie gminy działa tylko jedna oczyszczalnie ścieków. W przyszłości planowana jest
budowa oczyszczalni ścieków w Poznachowicach Dolnych, która będzie obsługiwać wsie
gminy z wyłączeniem Węglówki, należącej do innej zlewni.
Baza lokalowa dla szkół podstawowych i gimnazjum wymaga remontów i modernizacji.
W odpowiedzi na potrzeby młodego pokolenia planowane są inwestycje z zakresu
infrastruktury sportowej.
Opiekę zdrowotną mieszkańców gminy zabezpieczają gabinety prowadzone przez lekarzy
pierwszego kontaktu. Funkcjonuje jedna apteka.
Na terenie gminy działa kilka obiektów wypoczynkowo-turystycznych oraz lokale
gastronomiczne, czynne przez cały rok. Przez gminę przebiegają szlaki turystyczne.
Istnieją dobre warunki do uprawiania paralotniarstwa. Planowana jest odbudowa,
zniszczonego w czasie II wojny światowej Obserwatorium Astronomicznego
na Lubomirze.
Bogactwo kulturowe obszaru stanowią zachowane stare obiekty drewnianej zabudowy
regionalnej, przydrożne kapliczki i krzyże. Gmina może się pochwalić obiektami
wpisanymi do rejestru i ewidencji obiektów zabytkowych jak XVIII wieczny modrzewiowy
kościół pod wezw. Św. Marcina w Wiśniowe czy kościół w Węglówce z przełomu XVIII
i XIX w. pod wezw. Matki Boskiej Anielskiej.
Gmina Wiśniowa należy do zlewni rzeki Raby, prawego dopływu Wisły w jej górnym
biegu. Głównym ciekiem wodnym gminy jest Krzyworzeka (dopływ Raby), do której
wpadają lokalne cieki: Potok Na Padoły, Czernin i Smarkawa. Potok Niedźwiadek
(przepływa przez Węglówkę) jest dopływem Kasinki. Cieki mają charakter górski, stany
wód zależą od warunków atmosferycznych. Głównym źródłem zanieczyszczeń wód
powierzchniowych są spływy powierzchniowe związane z rolnictwem oraz ścieki socjalnobytowe. Sieć kanalizacyjna jest jeszcze niedostatecznie rozwinięta. A nieszczelne
zbiorniki szambowe zwiększają możliwość skażenia wód i gleby.
Wody opadowe stanowią jedyne źródło zasilania wód podziemnych. Wodonośność
utworów skalnych na obszarze gminy jest generalnie niska i bardzo zróżnicowana
przestrzennie. Zasoby wód podziemnych są bardzo nieznacznie zanieczyszczone.
Aczkolwiek obniżenie jakości wód podziemnych jest stwierdzone w obszarach
zabudowanych oraz intensywnie wykorzystywanych rolniczo.
36
GMINA WIŚNIOWA
Głównym źródłem emisji zanieczyszczeń do powietrza jest emisja niska. Jej źródłem są
kotłownie, indywidualne paleniska domowe i prywatne zakłady oraz zanieczyszczenie
powodowane przez komunikację. Wzrost stężeń zanieczyszczeń (dwutlenek siarki i pył
zawieszony) następuje w sezonie grzewczym. Nie istnieje problem zanieczyszczeń
„zewnętrznych” oraz przemysłowych. Należy wspomnieć, iż najbliższy punkt pomiarowy
zanieczyszczeń powietrza znajduje się w Myślenicach, czyli poza granicami gminy.
Brak zakładów przemysłowych wpływa także na niską emisję hałasu.
Krajobraz
gminy
charakteryzują
zagospodarowane rolniczo doliny.
porośnięte
lasem
wzniesienia
otaczające
Obszar gminy, położony w obrębie Zachodnich Karpat fliszowych posiada niezwykłe
skomplikowaną budowę geologiczną. Występują tutaj cztery serie utworów fliszowych,
które sedymentowały w odmiennych środowiskach morskich a następnie zostały wspólnie
sfałdowane, są to: seria magurska, seria śląska, seria podśląska oraz czwartorzęd.
Kluczowym elementem tektonicznym obszaru jest okno tektoniczne Wiśniowej.
Zasoby przyrody ożywionej jak i nieożywionej są bogate, jednakże informacje na ich
temat są fragmentaryczne – brak kompleksowych opracowań. Wskaźnik lesistości gminy
wynosi 37,3% (jest nieco wyższy od wartości tego wskaźnika dla powiatu). Granica rolno
– leśna przebiega wysoko, zalesione są najczęściej górne części stoków i grzbiety
górskie. Lasy obszaru gminy podlegają pod Nadleśnictwo Myślenice.
Prawie cały obszar gminy objęty jest strefą krajobrazu chronionego. Teren gminy należy
do krajowej sieci ekologicznej ECONET-PL. Nie ma natomiast obiektów proponowanych
do włączenia w europejską sieć ekologiczną NATURA 2000.
Między szczytami Łysiny i Kamiennika leży Polana Sucha – użytek ekologiczny o wysokiej
wartości ze względu na dużą różnorodność zbiorowisk roślinnych oraz stanowiska
licznych gatunków podlegających ochronie prawnej. Gmina może się także pochwalić
pomnikami przyrody, na szczególne wyróżnienie zasługuje 300 letni dąb „Bandaburek”.
Potencjalnym źródłem nadzwyczajnych zagrożeń dla środowiska na terenie gminy są
stacje paliw rozproszone na terenie gminy wzdłuż szlaków komunikacyjnych.
Zagrożenie mogą powodować także osuwiska.
W zakresie ochrony środowiska na terenie Gminy Wiśniowa przyjęto następujące
priorytety:
• Priorytet I – Ochrona i poprawa jakości środowiska,
• Priorytet II – Racjonalne użytkowanie zasobów środowiska,
• Priorytet III – Edukacja ekologiczna.
Dla Priorytetu I wyszczególniono 3 cele strategiczne:
1. Ograniczenie zanieczyszczeń powietrza
2. Ochrona wód i kształtowanie stosunków wodnych
3. Ochrona przyrody, krajobrazu i różnorodności biologicznej
Ad. 1. Ograniczenie zanieczyszczeń powietrza. W ramach tego celu chodzi
o dostosowanie się do wymagań ustawodawstwa UE w zakresie jakości powietrza oraz
wprowadzenia w życie postanowień Protokołu z Kioto: redukcja emisji substancji
zanieczyszczających powietrze. Można do tego doprowadzić m. in. przez: modernizację
kotłowni i palenisk domowych, opalanych węglem, zmieniając nośnik energii na gaz
ziemny lub olej opałowy; termomodernizacje obiektów; sukcesywną gazyfikację gminy;
propagowanie źródeł energii odnawialnej; edukację ekologiczna – promowanie
właściwych zachowań społeczeństwa.
Ad. 2. Ochrona wód i kształtowanie stosunków wodnych. Celem jest przywrócenie
wysokiej jakości wód powierzchniowych, ochrona wód podziemnych oraz racjonalizacja
37
GMINA WIŚNIOWA
ich wykorzystania. Należy zadbać o stworzenie racjonalnego systemu stref ochronnych
ujęć wody (stosowne zapisy w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego).
Niektóre tereny gminy są predysponowane do budowy przydomowych oczyszczalni
ścieków. Zadania z zakresu gospodarki wodno-ściekowej powinny być realizowane w
ramach współpracy między gminami (np. Związek Gmin Dorzecza Górnej Raby
i Krakowa).
Ad. 3. Ochrona przyrody, krajobrazu i różnorodności biologicznej. Należy zwrócić
uwagę na rozwój rolnictwa ekologicznego.
Priorytet II – Racjonalne użytkowanie zasobów środowiska
Chodzi głównie o to by wykorzystywać zasoby środowiska jednocześnie je chroniąc.
Trzeba wprowadzać w życie zasadę rozwoju zrównoważonego. Na terenie Gminy
Wiśniowa szczególne znaczenie ma racjonalne użytkowanie lasów. Są one bowiem nie
tylko źródłem surowca ale także ostoją przyrody, nie zapominając także o ich zasadniczej
roli w tworzeniu krajobrazu gminy.
Priorytet III – Edukacja ekologiczna.
Odpowiedzialność za stan środowiska spoczywa na wszystkich, którzy z niego korzystają,
nawet jeśli są tylko niedzielnymi turystami. Niestety wciąż jest to przeważnie jedynie
slogan, nadal potrzebne są zmiany w ludzkiej mentalności. Dlatego ważne jest
promowanie świadomego ekologicznie stylu życia poczynając od edukacji dzieci na
stosowaniu zasad racjonalnego korzystania ze środowiska w praktyce przez wszystkich
mieszkańców gminy kończąc.
W Programie ujęto z podziałem na Priorytety działania przewidziane do realizacji
w Gminie Wiśniowa na przestrzeni programowanego okresu (Tab. 3, 4, 5). Określono
czas ich realizacji, przybliżony koszt, źródła finansowania oraz podmioty realizujące.
Znaczna część tych zadań została wcześniej wskazana w Programie Rozwoju Lokalnego
i Strategii Rozwoju Gminy Wiśniowa.
Proces zarządzania środowiskiem w Gminie Wiśniowa spoczywa głównie na władzach
lokalnych. Jednakże nie należy zapominać o oddziaływaniu ponadgminnych szczebli
administracji publicznej oraz podmiotów z sektora społecznego i gospodarczego. Bardzo
ważny jest więc przepływ informacji i szeroko rozumiana współpraca.
Dla sprawnego i wydajnego przebiegu procesu zarządzania środowiskiem niezbędna jest
więc koordynacja działań i określenie instrumentów zarządzania środowiskiem oraz
monitoring wdrażania Programu.
Instrumenty prawne, odnoszące się do zagadnień ochrony środowiska:
1. Standardy i normy środowiskowe
2. Pozwolenia i odpowiedzialność administracyjna, karna i cywilna;
3. Instrumenty o charakterze społecznym (m. in. dostęp do informacji)
Głównymi elementami monitoringu wdrażania Programu będą:
1. Ocena postępów we wdrażaniu programu ochrony środowiska, w tym przygotowanie
raportu (co dwa lata),
2. Aktualizacja listy przedsięwzięć (co dwa lata),
3. Aktualizacja polityki ochrony środowiska, tj. celów ekologicznych i kierunków działań
(co cztery lata).
Dla wiarygodności ewaluacji konieczne jest sformułowanie przejrzystego systemu
mierników ekonomicznych, ekologicznych i społecznych.
38
GMINA WIŚNIOWA
ŻRÓDŁA
Dokumenty, opracowania, literatura
Krajowy Plan Gospodarki Odpadami, 2002
Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Wiśniowa
Plan Gospodarki Odpadami Powiatu Myślenickiego na lata 2004-2011
Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektyw na lata 2007-2010
oraz program wykonawczy do II Polityki ekologicznej państwa na lata 2002-2010
Polska 2025, długookresowa strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju
Program Ochrony Środowiska Powiatu Myślenickiego na lata 2004-2011
Program Rozwoju Lokalnego Gminy Wiśniowa z dnia 31 maja 2004 r.
Program Zrównoważonego Rozwoju i Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata
2001-2015
Strategia Rozwoju Gminy Wiśniowa (aktualizacja z dnia 31 maja 2004 r.)
Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Wiśniowa z dnia 24
listopada 2003 r.
Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami Województwa Małopolskiego na lata 2003-2010
Materiały prawne
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz.627 z późn.
zm.)
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz.628 z późn. zm.)
Ustawa z dnia 27 lipca 2001 roku o wprowadzeniu ustawy Prawo ochrony środowiska, ustawy o
odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100, poz. 1085 z późn. zm.)
Ustawa z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym (tekst jedn. Dz. U. 2002, nr 142 poz.
1591)
Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880)
Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 14 sierpnia 2001 roku w sprawie określenia
rodzajów siedlisk przyrodniczych podlegających ochronie
39
GMINA WIŚNIOWA
SPISY
Spis tabel
TABELA 1: UJĘCIA WÓD POWIERZCHNIOWYCH WYKORZYSTYWANYCH NA POTRZEBY
ZAOPATRZENIA MIESZKAŃCÓW GMINY WIŚNIOWA ......................................................................13
TABELA 2: WYBRANE DANE STANU INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ ZWIĄZANEJ Z
ZAOPATRZENIEM W WODĘ ORAZ WIELKOŚĆ ZUŻYCIA WODY WODOCIĄGOWEJ W GMINIE
WIŚNIOWA (ŹRÓDŁO: NA PODSTAWIE WUS, 2002)..........................................................................14
TABELA 3: PLANOWANE ZADANIA Z ZAKRESU OCHRONY ŚRODOWISKA W LATACH 2004-2011 DLA
GMINY WIŚNIOWA. PRIORYTET 1 - OCHRONA I POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA.................29
GMINY WIŚNIOWA. PRIORYTET 2 - RACJONALNE UŻYTKOWANIE ZASOBÓW ŚRODOWISKA. 30
GMINY WIŚNIOWA. PRIORYTET 3 - EDUKACJA EKOLOGICZNA....................................................31
Spis rysunków
RYSUNEK 1: WSKAŹNIK LESISTOŚCI GMINY WIŚNIOWA NA TLE POSZCZEGÓLNYCH GMIN POWIATU
MYŚLENICKIEGO (ŹRÓDŁO: POWIATOWY PROGRAM)...................................................................24
40
GMINA WIŚNIOWA
ZAŁĄCZNIKI
Załącznik nr 1 - Plan Gospodarki Odpadami Gminy Wiśniowa na lata 2004-2014
41
GMINA WIŚNIOWA
Załącznik nr 2 - Program Ochrony Środowiska Gminy Wiśniowa na lata 2004-2011 INWENTARYZACJA STANU ISTNIEJĄCEGO
42

Program Ochrony Środowiska

Transkrypt

Podobne dokumenty

KONFERENCJE

Historia Wiśniowej w skrócie

PROGRAM: Sobota – 09.07.2016r. 9:00

regulamin-konkursu-na-reportaz - Gminny Ośrodek Kultury i Sportu

I Turniej Szachowy o tytuł Mistrza Ośrodka Kultury